8. Sınıf Türkçe Cevap Anahtarı

8. Sınıf Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım

Etkinlik 6

4. Tabloda verilen cümleleri düz veya mecazlı anlatım taşımalarına göre inceleyip uygun
yeri işaretleyiniz.

Cümleler Düz Mecazlı
Anlatım Anlatım

a. Türk edebiyatında her dönem en çok ilgi gören tür, şiir olmuştur. 

b. Yolda gelirken gördüğüm, delice esen rüzgarların oluşturduğu te- 
pecikler burada yoktu.

c. Yönetici olarak birlikte çalıştığı insanlara saygı gösterir, onlarla iyi 
ilişkiler kurardı.

d. Sanat, yücelten gölgesiyle insanın kendini bulmasına yardım eder. 

e. Altın ateşte, cesur adam felaketlerde anlaşılır. 

f. Her edebi yapıtın bir konusu, üslubu ve anlatımı vardır. 

g. Sanat eserinin kalıcı olması, özgün olmasına bağlıdır. 

h. Yazar her eserinde yeni bir dünyaya kapılarını aralar. 

i. Mutlu olmak sanıldığı kadar zor değildir. 

j. Ufak şeylerle sevinen insan büyük bir servete sahiptir. 

5. Aşağıdaki paragraflarda doğrudan ve dolaylı anlatımlı cümleler vardır. Bu cümlelerin
rakamlarını ilgili kutulara yazınız.

(1)Sanatçı, heykel sanatında ilk kuralın değiştirerek güzelleştirmek olduğunu

a söylüyor. (2) Bunun için insanı çok iyi incelememiz gerektiğinden bahsediyor. (3)
İnsan yüzündeki çizgiler zamanla değişir. (4) Örneğin bir insanın başını yaparken

onun kalıbını çıkarmaktan, aynısını yapmaktan uzak durmalıyız.(5) İnsanın değiş-

kenliğini heykele doğru şekilde aktarırsak heykel inandırıcılık kazanır.

Doğrudan: 3 – 4 – 5 Dolaylı: 1 – 2

1)Edebiyatta çok ödül almanın, yazdıklarının karşılığını almaları açısından,

yazarları tetiklediğini söylüyorlar. (2) Bu ödülleri alanların da edebiyat dünyasını

b yakından tanıdığından behsediyorlar. (3) Oysa ben hiç tanımadan başladım yaz-
maya. (4)Yol yordam bilmiyordum. (5)Buna rağmen ilk öyküm yarışmada birinci

oldu. (6) Gelecek ay da farklı bir öykü ile yeni bir yarışmaya katılmayı düşünü-

yorum. (7) Çoğu yazar, başarının çok uzun yıllar sonunda geleceğini söyler. (8)

Sanırım ben bu düşünceleri kırıyorum.

Doğrudan: 3 – 4– 5 – 6 – 8 Dolaylı: 1 – 2 – 7

50

8. Sınıf Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım

Etkinlik 6

6. Aşağıda doğrudan anlatımlı cümleler verilmiştir. Bu cümleleri dolaylı anlatıma dönüş-
türerek altlarındaki boşluğa yazınız.

a. Öğretmenim “Filozoflar, öğrendikçe soru sorar.” derdi. )
(Öğretmenin filozofların öğrendikçe soru sorduklarından bahsetti.

b. Ne olursa olsun önce kendimize dürüst olalım, dedi.

(Ne olursa olsun, önce kendimize dürüst olmamız gerektiğini söyledi. )

c. Yazar “Başarılı olmak isteyen sanatçı çevreyi iyi gözlemlemelidir. “demiş. )
(Yazar başarılı olmak isteyen sanatçının çevreyi iyi gözlemlemesi gerektiğini söylemiş.

d. Descartes “Düşünüyorum, öyleyse varım.” demiştir.

(Descartes düşündüğünü, bu yüzden de var olduğunu söylemiştir. )

e. Annem bize “Herkes birbirinin fikrine saygı göstermeli.” dedi.

(Annem bize herkesin birbirinin fikrine saygı göstermesi gerektiğini söyledi. )

f. Dün izlediğim filmin etkisinden kurtulamadım, diyordu.

(Dün izlediği filmin etkisinden kurtulamadığını söylüyordu. )

g. Yaşam, geçiştirdiğimiz bir şey olmamalı, derdi.

(Yaşamın geçiştirdiğimiz bir şey olmaması gerektiğini söylerdi. )

h. Kardeşimle daha iyi anlaştığımızı fark ettim, dedi.

(Kardeşiyle daha iyi anlaştığını fark ettiğini söyledi. )

i. Shakespeare şöyle demiş “Beklentiler her zaman yaralar.”

(Shakespeare beklentilerin her zaman yaradığını söylemiş. )

j. Sağlam dostluklar ömür boyu sürer, demiştin.

(Sağlam dostlukların ömür boyu süreceğini söylemiştin. )

51

8. Sınıf Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım

Etkinlik 6

7. Aşağıda verilen sözcüklerle örnekteki gibi dolaylı ve doğrudan anlatımlı cümleler
oluşturunuz.

a. Hayat Doğrudan: Hayat, sevdiklerimizle güzel ve anlamlı.
b. Çalışmak
c. Sabır Dolaylı: Hayatın sevdiklerimizle güzel ve anlamlı olduğunu
d. Akıl söyledi.
e. Sürpriz
f. Ödül Doğrudan: “Çalışmaya başlamadan önce plan yapmalısınız.”
dedi.

Dolaylı: Çalışmaya başlamadan önce plan yapmamız gerektiğini
belirtti.

Doğrudan: Annem “Sabırlı olursan elbet mükâfatını alırsın.” der.


Dolaylı: Annem sabırlı olursam elbet mükafatımı alacağımı söy-
ler.

Doğrudan: Beden sağlığı kadar akıl sağlığımızı da korumamız
gerekir.

Dolaylı: Beden sağlığımız kadar akıl sağlığımızı da korumamız
gerektiğinden bahsetti.

Doğrudan: Bana sürpriz doğum günü hazırlamışlar, dedi.


Dolaylı: Ona sürpriz doğum günü hazırladıklarını söyledi.


Doğrudan: Bu ödül töreninde aranızda olmaktan çok memnu-
num.

Dolaylı: Bu ödül töreninde aramızda olmaktan çok memnun
olduğunu belirtti.

52

8. Sınıf Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım KKT - 6 

1. 1. Onunla uzun uzun sohbet ettik. 4. Aşağıdakilerin hangisinde mecazlı bir söyleyiş
2. Her gün erken uyanır, spora gider. yoktur?
3. Sözlerinin kılıcı beni öldürüyordu.
4. Güneşten korunmak için krem sür. A) Bazı filmler ayakkabının içine kaçan taşa
benzer.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde “mecazlı
anlatım” söz konusudur? B) Öykü yazmaya alışmış biri roman yazarken
zorlanır.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
C) Bir yazarın çocukluğu onun en büyük
hazinesidir.

D) Kendisiyle barışık olmayan biri kimseye barış
dalı uzatamaz.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde söylenenler 5. 1. Bizim köy çoktan yemyeşil olmuştur.
olduğu gibi aktarılmıştır? 2. Sen de bizim gibi gezmeyi seviyorsun.
3. Kültür turlarına katılacağını söyledi.
A) Babam, okuldan sonra eve gelmem gerektiğini 4. Sahilde yürüyeceğinden bahsediyor.
söyledi.
Numaralanmış cümlelerin hangi ikisinde “do-
B) Avukat “Müvekkilim suçsuzdur.” dedi ve yerine laylı anlatım” söz konusudur?
oturdu.
A) 1-2 B) 1-3
C) Bunları siz kırılmayın diye anlatmadığını C) 3-4 D) 2-4
söyledi.

D) Kitapları daha dikkatli okumamız gerektiğinden
bahsetti.

3. Aşağıdakilerin hangisinde dolaylı bir anlatım 6. Aşağıdakilerin hangisinde doğrudan bir anla-
vardır? tım vardır?

A) Artık daha düzenli bir yaşam istiyorum, dedi. A) Müzik dinlemenin ruha iyi geldiğinden bahsetti.
B) Her müzisyen gibi o da notaların tınısına
B) Geleceğin için kaygılanıp üzülmemelisin,
diyordu. kapılırdı.
C) Konsere ön sıralardan bilet alacağını söyledi.
C) Ders çalışmak için üst kata çıkıp kitaplarımı D) Sahneye her çıktığında heyecanlandığını
masaya koydum.
söylüyordu.
D) Bu havalarda balık tutmanın zor olduğundan
bahsetti.

53

8. Sınıf Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç

Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç

➤➤ Öznel Anlatımlı Cümleler: Özneye ilişkin olan, bireyin düşünce ve duygularına dayanan anlatımdır. Bu neden-
le öznel anlatımdaki yargılar, kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bu anlatımda yargılar kanıtlanamaz.
Örnek: “Türk edebiyatının en iyi şairi Orhan Veli Kanık’tır.” cümlesinin anlatımı özneldir. Çünkü bu görüşe
başkaları katılmayabilir.

➤➤ Nesnel Anlatımlı Cümleler: Nesnel anlatımlı cümlelerde kişinin duygu ve düşüncelerine yer verilmez. Bu
cümleler kanıtlanabilir özellik taşır.
Örnek: “Ankara, Türkiye’nin başkentidir.” cümlesi kişisel yargı içermez ve kanıtlanabilir. Bu nedenle nesnel bir
cümledir.

➤➤ Neden (Sebep) - Sonuç Cümleleri: Bir cümlede yargılardan birinin gerçekleşmesi öteki yargının da gerçek-
leşmesine neden oluyorsa bu iki yargı arasında neden-sonuç ilişkisi vardır. Bu cümlelerde bir ek, bağlaç veya
edat aracılığıyla yargılar arasında neden-sonuç ilşikisi kurulur. Bu cümlelerde “-dığı için, -dığından, -den do-
layı, -mekten, ile, nedeniyle, sebebiyle” gibi ek veya sözcükler bulunabilir. Bu cümlelerde yükleme “neden?”
sorusu sorduğumuzda sebep belirten cevabı görebilmemiz gerekir.
Örnek: “Çok geç yatıp erken kalktığı için uykusunu alamamış.”
Neden: Çok geç yatıp erken kalkması
Sonuç: Uykusunu alamamış olması

➤➤ Amaç - Sonuç Cümleleri: Bir şeyin hangi amaçla yapıldığını veya yapılmak istendiğini anlatan cümlelerdir. Bu
cümlelerde “-mek için, -mek üzere, amacıyla, diye, maksadıyla” gibi sözcük veya ekler bulunabilir. Bu cümle-
lerde, yükleme sorulan “Amacı ne?” sorusuna cevap bulabiliriz.
Örnek: “Yarışı kazanmak için var gücüyle çalışıyor.”
Amaç: Yarışı kazanmak
Sonuç: Var gücüyle çalışmak

➤➤ Koşul (Şart) - Sonuç Cümleleri: Bir yargının gerçekleşmesinin başka bir koşula bağlı olduğu cümlelerdir.
Genelde “-se,-sa,-ince,-dıkça, -madan, mı, ama, ancak, üzere, eğer, şayet” gibi sözcük veya eklerle bu anlam
sağlanır. Yükleme “Hangi koşulda?” sorusunu sorduğumuzda, gerçekleşmesi gereken koşulu bulabiliriz.
Örnek: “Daha pozitif baksa tüm sorunlar ortadan kalkacak.”
Koşul: Daha pozitif bakmak
Sonuç: Sorunların ortadan kalkması

54

8. Sınıf Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç

Etkinlik 72

Kazanım: T.8.3.25. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.
Neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul, nesnel, öznel üzerinde durulur.
T.8.3.21. Metnin içeriğini yorumlar.
Metindeki öznel ve nesnel yaklaşımların tespit edilmesi sağlanır.

1. Aşağıdaki cümleleri öznel-nesnel olma durumlarına göre inceleyip verilen kutulara
rakamlarını yazınız.

1. Şairin bu kitabı, üçüncü baskısını yapmış. Öznel
2. Köyden kente göç oranı her yıl artıyor. 4–6–7
3. Seninle buraya daha önce de gelmiştik. 8 – 10
4. Bu hediyeyi ona almasan daha iyi olurdu.
5. Köpeğin sesi buradan duyuluyordu. Nesnel
6. Bugün içimizi ısıtan, güzel bir gün olacak. 1–2–3
7. Tatile gitmek için en iyi mevsim kıştır. 5–9
8. Bu ilginç tutumuna bir anlam veremedim.
9. Bu binanın yapımı 2008 yılında tamamlandı.
10. Burası insana her zaman huzur veriyor.

2. Aşağıda verilen sözcüklerle öznel anlatımlı cümleler kurunuz.
a. Sevilmek Güneşli havalarda yürüyüş yapmak sevilir.
b. güzel Yeni aldığın kitaplık çok güzelmiş.
c. eğlenceli Bu film, dünküne göre daha eğlenceliydi.
d. sıkıcı Deniz kenarında saatlerce oturmak sıkıcıydı.
e. beğenmek Bu mağazadaki kıyafetleri çok beğeniyorum.
f. kötü Kapalı havalar hep kötü bir his uyandırıyor.
g. korkunç Yüzüne taktığı maske çok korkunçtu.

55

8. Sınıf Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç

Etkinlik 7

3. Aşağıdaki cümleleri öznel-nesnel anlamlarına göre inceleyip tabloda ilgili sütuna artı
() koyunuz.

Cümleler Öznel Nesnel

1. Yükselti arttıkça her 200 metrede 1 derece sıcaklık azalır.  
2. Bu kızın kostümü oldukça havalı duruyor. 

3. Bu şiir 8’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. 

4. Bahçemizdeki ağaçların yaprakları sararmıştı. 
5. Bana karşı saygılı olmaya çalışıyor sanırım. 

6. Yazar, anlatımında yalın bir dil kullanmayı tercih ediyor. 

7. Dün gece hava biraz bulutluydu, ay gözükmüyordu. 

8. Kutuplardaki buzların erimesiyle denizlerin seviyesi yükseli- 
yor.

9. Yazarın son denemesini pek etkileyici değildi. 

10. Bu çocuk büyümüş de küçülmüş sanki. 

11. Bence seninle empati kurmayı başaramıyor.

12. Çalıkuşu, Reşat Nuri Güntekin’in romanlarından biridir.

13. Öğrenciler tören için bahçeye inmişti. 
14. Her şeye rağmen gönlünü almaya çalışabilirsin.

15. Son yıllarda televizyonda gezi programları arttı.

16. Tiyatrodaki oyuncuların dördü kadın, üçü erkekti. 
17. Şiir düz yazıdan daha etkileyicidir.

18. Kardeşim sekizinci sınıfta okuyor. 
19. Herkes sanata karşı saygılıdır. 
20. Kış mevsimi insanı tembelleştirir. 
21. Başarılı olmanın ilk şartı sabırlı olmaktır.

22. Yirmi tane tiyatro eseri yazmış. 
23. Spor yapmak her insana huzur verir.

56

8. Sınıf Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç

Etkinlik 7

4. Aşağıda nesnel cümleler yer almaktadır. Bu cümleleri örnekteki gibi öznel duruma
getirerek altlarına yazınız.

Örnek: Bursa nüfus yönüyle Türkiye’nin beşinci büyük kentidir.
Bursa nüfus yönüyle Türkiye’nin beşinci büyük ve güzel kentidir.

a. Nurullah Ataç yazılarında “ve” bağlacını kullanmamıştır.
Nurullah Ataç yazılarında “ve” bağlacını kullanmayan iyi bir yazardır.


b. Şinasi’nin yazdığı Şair Evlenmesi, Türk edebiyatında ilk tiyatro örneğidir.
Şinasi’nin yazdığı Şair Evlenmesi, Türk edebiyatında ilk ve en başarılı tiyatro örneğidir.


c. Türk alfabesinde 21 sessiz harf vardır.
Türk alfabesinde okuması kolay, 21 sessiz harf vardır.


d. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u aldığında 21 yaşındaydı.
Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u aldığında 21 yaşında olan yakışıklı bir delikanlıydı.


e. Öykünün yanı sıra birçok şiir yazmış, bunlardan bazıları bestelenmiştir.
Öykünün yanı sıra birçok şiir yazmış, bunlardan en güzelleri bestelenmiştir.


f. Ülkemizdeki tiyatro izleyicisi sayısında bu yıl artış oldu.
Ülkemizdeki farkındalığı yüksek tiyatro izleyicisi sayısında bu yıl artış oldu.


g. Romancımız adına düzenlenen yarışmada bu yazar, ilk romanıyla ödül aldı.
Romancımız adına düzenlenen yarışmada bu yazar, ilk romanıyla harika bir ödül aldı.


h. Zeytinin en çok yetiştiği bölge Ege’dir.
Zeytinin en lezzetlisi “Ege Bölgesi”nde yetişir.


i. Ankara il sınırları içerisinde her yıl binlerce ton pancar yetiştiriliyor.
Ankara il sınırları içerisinde her yıl binlerce ton nefis pancar yetiştiriliyor.


57

8. Sınıf Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç

Etkinlik 27

5. Aşağıdaki tabloda sonuçları verilen yargılara, örnekteki gibi, birer sebep yazınız.

Neden Sonuç
1. Geceden beri yağan kar nedeniyle köy yolları kapandı.
2. Örümcekten korktuğu için bağırmaya başladı.
3. Kitabımı kaybettiğimden gözüme uyku girmedi.
4. En değerli taşı kırınca çok ağlamış.
5. Doğum gününü unuttum diye bana çok kırılmış.
6. Konuya iyi çalıştığı için sınavı güzel geçmiş.
7. Kartım iptal edildiği için alışveriş yapamadım.
8. Moralim bozuk diye annem sinemaya götürdü.
9. Yağmur yağdığını görünce şemsiyesini yanına aldı.
10. Camları silmekten kollarım ağrıdı.

6. Aşağıdaki cümlelerde amaç ifade eden yargıların altını çiziniz.
a. Pamukkale’yi görmek için yola çıktı.
b. Yazar, söze güzellik katayım diye söz sanatları kullanmış.
c. Borcunu ödemek için eski arsasını elden çıkardı.
d. Spor yapmak üzere aceleyle evden çıkıp gitti.
e. İşe erken gitmek için saatini kurdu.
f. Ödevleri ertesi güne yetiştirmek için çok uğraştı.
g. Manzarayı daha iyi görmek için tepeye çıktılar.
h. Daha sağlıklı olayım diye vitaminli gıdalarla beslenirim.
i. Yabancı dilini geliştirmek maksadıyla kursa yazıldı.
j. Hata yapmamak adına soruları iki kez okuyorum.

58

8. Sınıf Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç

Etkinlik 72

7. Aşağıdaki cümleleri, amaç veya neden belirtme durumlarına göre inceleyip tabloda
ilgili yere tik () koyunuz.

Cümleler Amaç-Sonuç Neden-Sonuç
 
a. Sahneye hazırlıksız çıkınca heyecanlandı. 
 
b. Kardeşini görmek için yurt dışından geldi. 
 
c. Yere düştüğü için pantolonu yırtılmış. 

d. Nefesini ayarlamadan dalınca su yutmuş.

e. Trene yetişebilmek için koşuyordu.

f. Yeni doğan kardeşini görmek için geldiler.

g. Biraz müzik dinlerim diye ara vermiştim.

h. O kazağı sana alamadım, kazağın bedeni kalma-
mış.

i. Heyecandan eli ayağına dolaşmıştı.

j. Kardeşine masal okumak için içeri gitti.

8. Aşağıdaki cümlelerin karşısına taşıdıkları anlamları (neden, amaç, koşul) örnekteki
gibi yazınız.

Cümleler Anlamları
1. Birbirimizi yanlış anladığımız için küsmüştük. Neden
2. Yemeğimi yemediğim için sonrasında çok acıktım. Neden
3. Ailesini görmeye Antalya’ya gidecek. Amaç
4. Akşam eve geleyim, alışverişe çıkarız. Koşul
5. Bildiklerini bana anlatmak üzere eve gelmiş. Amaç
6. Yağmur birden bastırınca inşaat çalışması durdu. Neden
7. Trafiğe takılmamak için erken gelmiş. Amaç
8. Konuyu anlatmadıkça size yardımcı olamam. Koşul
9. Yazısı ilgi çeksin diye yazısına çarpıcı bir başlık atmış. Amaç
10. İşlerimizi erkenden bitirirsek tiyatroya gidebiliriz. Koşul

59

8. Sınıf Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç

Etkinlik 7

9. Aşağıdaki tabloda “sonuç” kısmı verilen cümleleri, örnekte olduğu gibi “neden-sonuç”
ve “amaç-sonuç” cümleleri oluşturacak şekilde tamamlayınız.

Neden-sonuç: İşleri çok olduğu için arkadaşına yardım etti.
a. İşleri çabuk bitirsin diye

Amaç-sonuç:

Neden-sonuç: Başı çok ağrıdığından akşam erkenden yattı.
b. Baş ağrısı azalsın diye

Amaç-sonuç:

Neden-sonuç: Daha sonra kızmasın diye ona her şeyi söyledi.
c. Gönlünü alabilmek için

Amaç-sonuç:

Neden-sonuç: Hava güzel olduğu için birlikte dışarı çıktık.
d. Hava alalım diye

Amaç-sonuç:

Neden-sonuç: Annemin işi çıktığından kardeşimi okuldan ben
e. Annem yorulmasın diye alacağım.

Amaç-sonuç:

Neden-sonuç: Karşılaştığımız için onunla konuştum.
f. Sınav konularını öğrenmek için

Amaç-sonuç:

Neden-sonuç: Kendimize güvendiğimiz için yarışmaya katılacağız.
g. Derece almak için

Amaç-sonuç:

Neden-sonuç: Canın çekti diye mısır almaya çıktım.
h. Birlikte yiyelim diye

Amaç-sonuç:

60

8. Sınıf Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç KKT - 7 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öznel bir yar- 4. (1)Toros Dağları, Akdeniz Bölgesinde yer alır.
gı vardır? (2) Dağların bir kısmı denize çok yakındır. (3)Ba-
zen de kayalık veya girintili çıkıntılı bir kıyı üzerine
A) Maçın ilk yarısı berabereyken ikinci yarısında dikine iner. (4)Bu dağlardan güzel Akdeniz’i gör-
misafir takım galip geldi. menin keyfi paha biçilemez.

B) Hakemin başlama düdüğü ile top ev sahibi Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi
takımdan karşı takıma geçti. kanıtlanabilirlik açısından farklıdır?

C) Yemin töreninde ismi okununca heyecanla A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
kürsüye doğru ilerledi.

D) ilk yarı faul yapan oyuncu, yetmişinci dakikada
oyun dışı kaldı.

2. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinde ilk yargı,
ikinci yargının gerekçesidir?

A) Akıllı düşman, akılsız dosttan hayırlıdır.
B) Ağaca balta vurmuşlar, sapı bedenimden

demiş.
C) Biri yer biri bakar, kıyamet ondan kopar.
D) Taşıma su ile değirmen dönmez.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin ger- 5. 1. İnsanın ailesine zaman ayırması, iç huzurunu
çekleşmesi bir koşula bağlı değildir? artırır.

A) Türkiye’ye yeniden gelirsem yine size uğrarım. 2. Uzağı görememe durumuna miyopluk denir.
B) Gelecek nesillere okunur bir şeyler kalsın diye 3. Terli terli soğuk su içersen hasta olursun.
4. Ne ben onu aradım ne de o beni, diye söy-
uğraşıyor.
C) Bir kova balık tuttum mu akşama size gelirim. lendi.
D) Kitabı yarın teslim etmek üzere kütüphaneden
Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki bilgi-
alabilirsin. lerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

A) 1. cümle kişisel görüş içerir.
B) 2. cümlede kanıtlanabilir bir yargı vardır.
C) 3.cümle, amaç-sonuç ilişkisine örnektir.
D) 4. cümlede sonuç, nedeniyle birlikte verilmiştir.

61

8. Sınıf Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım

Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım

➤➤ Cümle Oluşturma: Verilen sözcük veya söz öbeklerinden cümle oluşturmak için öncelikle yüklemi belirlemeli,
eğer kurallı bir cümle kurulması isteniyorsa yüklemi sona yerleştirmeliyiz. Yüklemin birleşik olup olmadığına ve
tamlama olabilecek sözcük gruplarına dikkat ederek verilen sözcükleri anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde
sıralamalıyız.
Örnek:
1. aklın
2. buyruğuna
3. yönetenler
4. göre
5. kendini
6. Özgürdür
Yukarıdaki sözcüklerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturmak istediğimizde önce yüklemi buluruz. Bu cümlede
yüklem “özgürdür” sözcüğüdür ve en sonda olması gerekir. Daha sonra işi yapanı buluruz. “Özgür olan kim?”
diye sorduğumuzda şu cevabı alırız: Kendini aklın buyruğuna göre yönetenler. Böylelikle cümle oluşmuş olur.
“Kendini aklın buyruğuna göre yönetenler özgürdür.” (Doğru sıralama: 5-1-2-4-3-6)

➤➤ Cümle Tamamlama: Cümlede boş bırakılan yerlere seçeneklerde verilen sözcüklerden anlamı en iyi tamam-
layan sözcükleri getirmemiz istenir. Seçeceğimiz sözcükler cümlenin hem anlamına hem de yapısına uygun
olmalıdır.
Örnek: “Bizi başarıya götüren şey...............................dır.” cümlesini en iyi tamamlayan sözcük veya söz gru
bu sorulduğunda başarıyla orantılı sözcükler aklımıza gelmelidir.
çalışmak, azim, kararlılık, pes etmemek, yılmamak...vb. sözlerle bu cümleyi tamamlayabiliriz.

➤➤ Cümlede Örtülü Anlam: Cümlede doğrudan söylenmediği halde, cümlenin anlamından veya cümledeki bazı
ifadelerden çıkarılabilen anlama örtülü anlam denir. Örtülü anlamın bulunduğu cümlelerde karşılaştırmalar,
aşamalı durumlar söz konusu olabilir.

Örnek: “Sen de konsere gelsene.” cümlesinden, bu kişinin zaten başka biriyle konsere gittiğini ve arkadaşını
da davet ettiğini anlayabiliriz. İşte bu, kişinin konsere tek başına gitmediği bilgisi, örtülü anlamdır.

NOT: Bir cümlede birden fazla örtülü anlam bulunabilir.

Örnek: “Eski kedim de yumakla oynardı.” cümlesinden şu örtülü anlamlar çıkarılabilir: Bu kişinin daha önce
başka bir kedisi vardır. Şimdiki kedisi de yumakla oynamaktadır.

62

8. Sınıf Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım

Etkinlik 8

Kazanım: T.8.3.25. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.

1. Aşağıda karışık olarak verilen sözcüklerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturup altına
yazınız.

a. yanımda - zor - zamanlarımda - mutlu - yoksan - anlarımı - paylaşamam - seninle )
(Zor zamanlarımda yanımda yoksan mutlu anlarımı seninle paylaşamam.

b. kur - zaman - yıkıldığı - altından - kalkabileceğin - hayaller

(Yıkıldığı zaman altından kalkabileceğin hayaller kur. )

c. ölçüsü - gerektiğinde - yatar - zekanın - düşüncelerini - değiştirebilmekte )
(Zekanın ölçüsü gerektiğinde düşüncelerini değiştirebilmekte yatar.

d. açar - umutlar - anda - beklemediğin - çiçek - hiç

(Umutlar hiç beklemediğin anda çiçek açar. )

e. inişin - sonu - zirve - başlangıcıdır - yükselişin )
(Zirve yükselişin sonu, inişin başlangıcıdır.

f. tanıyabilmek - için - insanlar - doğru - yanlış - birer - öğretmendir - insanı

(Yanlış insanlar, doğru insanı tanıyabilmek için birer öğretmendir. )

g. konuşup - dünya - kadar - dostun - bir - iyidir - paran - anlaşacağın - olması - daha - olacağına

(Dünya kadar paran olacağına konuşup anlaşacağın bir dostun olması daha iyidir. )

h. kaybettirir - affetmek - bakış açını - ama - unutmak - dersi - aldığın - değiştirir

(Affetmek bakış açını değiştirir ama unutmak aldığın dersi kaybettirir. )
i. büyük - bilmektir - ne zaman - en - gerektiği - susulması - ilim

(En büyük ilim ne zaman susulması gerektiğini bilmektir. )

j. dinleyenden - öte - gerçek - anlayandır - bir - dost - seni )
(Gerçek bir dost seni dinleyenden öte anlayandır.

63

8. Sınıf Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım

Etkinlik 8

2. Aşağıda karışık olarak verilen sözcüklerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturuldu-
ğunda sondan üçüncü sözcükler hangileri olur? Belirlediğiniz sözcükleri altlarındaki
boşluklara yazınız.
a. erdemli - alın teri - en - süsüdür - insanın
en
b. akılsız- akıllı - düşman - iyidir - dosttan
akılsız
c. olanın - aynaya - iyi - gereksinimi - dostu - yoktur
aynaya
d. yanında - kitap - gibi - cahil - ol - sessiz - kimsenin
gibi
e. bir - kapatır - her - kitaplık - hapishaneyi
bir
f. sen - dost - düşerken - tutandır - seyreden - değil
seyreden
g. eğitim - için - güneştir - insan - ikinci - bir
ikinci
h. iki - öğretmek - defa - demektir - öğrenmek
defa
i. yerinde - özür - kalmaz - dilemek - söz - söyleyen - zorunda
dilemek
j. değil - konuşmalıdır - insan - işlerle - yaptığı - diliyle
işlerle
k. erteleyebilirsiniz - ama - ertelemez - siz - zaman
ama
l. yapar - çok - söz - unutkan - kişiyi
kişiyi

64

8. Sınıf Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım

Etkinlik 82

3. Aşağıdaki cümlelerin taşıdığı örtülü anlamları karşılarına yazınız.

Cümleler Örtülü Anlamları
1. Arkadaşım yine bisikletten düşmüş. Arkadaşı, daha önce de bisikletten düş-
müştür.
2. Sen de bizimle atölyeye gelsene.
Atölyeye birden fazla kişi gitmektedir.

Temeli sağlam olmayan evler yıkıldı.

3. Temeli sağlam olan evler yıkılmadı.

Hava bugünden once daha soğuktu.

4. Hava bugün ısınmaya başladı.

5. Kazada bizim araçta pek hasar olma- Başka araçlarda hasar olmuş.
mış.

6. Üst çekmecedeki boyalar, alt çekme- İki çekmecede de boya vardır.
cedekilere göre yeniydi.

Düzenli çalışmayanlar sınavı kazanamaz.

7. Düzenli çalışanlar sınavı kazanır.

8. Yeni şeyler öğrenmek isteyenler kitap- Yeni şeyler öğrenmek istemeyenler kitapla-
lara bakmalı. ra bakmamalı.

Başkaları da Ege’ye gitmek istiyor.

9. Benim de Ege’ye gidesim var.

Sen yokken mutsuzum.
10. Ben sadece senin yanında mutluyum.

Başka ayakkabılar da ayağımı vurmuştu.

11. Bu ayakkabılar da ayağımı vurdu.

Başım biraz önce ağrıyordu.

12. Başımın ağrısı az önce geçti.

65

8. Sınıf Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım

Etkinlik 8

4. Aşağıdaki cümlelerden örtülü anlam taşıyanları belirleyiniz. Belirlediğiniz cümlelerin
harflerini kutuya yazınız.

1. Dün sabah da köpeğim Tarçın’ı gezdirmeye ben çıkarmıştım.
2. Bu apartmanda olan bitenden herkesin hemen haberi oluyor.
3. Bu filmi de sonuna kadar izleyemeden koltukta uyuyakalmışım.
4. Kömürlükten çıkardığı odunları kahvehanenin arka bahçesine yığdı.
5. Yeni yapılan gösteri merkezinin çizim örnekleri sadece bende vardı.
6. Yüzünde sıcacık gülümseme, gözlerinde ışıltı, sözlerinde umut vardı.
7. Ufak meseleleri eskiden olduğu gibi büyütmemeye başladım.
8. Babam yarışmada yine derece alıp yüzümüzü güldürmeyi başardı.
9. Her insan kendi geleceğini düşünerek çalışmaya devam etmeli.
10. Uyandım baktım ki sabah güneş vurmuş güzel yüzüne.
11. Artık alışkanlıklarını değiştirmeye başladığını görmek çok güzel.
12. Kahvaltımızı hafta sonu Bebek’te yapmaya karar verdik.
13. Haftaya yapılacak matematik sınavına son konular da dahilmiş.
14. Bir yandan okula gidiyor bir yandan da tamirhanede çalışıyordu.
15. Anneannem önceleri böyle her sabah çok erken saatlerde kalkmazdı.
16. Sazını eline alıp konuklara bir şeyler çalmayı düşünüyordu.
17. Kitapta yazarın dostlarına yazdığı mektuplar var.
18. Bu şehri bile gezmediği halde şehir hakkındaki ön yargısını sürdürüyor.
19. Toplantıdaki konuşmacının seyircilere yaklaşımı herkesçe beğenildi.
20. Yaz tatilim istediğim gibi geçmediği için biraz üzgündüm.

a-b-c-e-g-h-i-k-m-o-r-s


66

8. Sınıf Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım

Etkinlik 8

5. Aşağıda boş bırakılan yerleri cümlenin anlamına göre kutudaki sözlerle doldurunuz.

kendini arar düşüncelerini bilmez memnun sona erdiği
olmadığını

sahte düşerek hayal susmak kazanabilesin
kırıklığına

1. İnsanlar sizden uzaklaştığı zaman bırakın gitsinler, bu onların sizin hikayenizdeki rollerinin

sona erdiği anlamına gelir.

2. Kalabalıkların verdiği sahte bir mutluluğu, asil bir yalnızlığa değişmem.

3. Düşüncelerin neyse hayatın da odur, hayatın gidişini değiştirmek istiyorsan düşünce-
lerini değiştir.

4. Bazen susmak , konuşarak harcadığımız sözlerden daha çok şey anlatır.

5. İnsanlardan hiçbir şey beklemeyen mutludur çünkü o hiçbir zaman hayal kırıklığına
uğramayacaktır.

6. Herkesi memnun etmek istersen hiç kimsenin memnun olmadığını görürsün.

7. Kötü günleri yenmek için savaş ki iyi günleri kazanabilesin.

8. İnsan kalkmayı öğrenir düşerek.

9. Küçük insanlar dengini arar, büyük insanlar kendini arar.

10. İnsanların çoğu küçük şeylere üzülür ama küçük şeylerle mutlu olmayı bilmez.

6. “Hiçbir şeye doğru ya da yanlış demekte acele etmiyorum çünkü ” cümlesi

aşağıdakilerden hangisi ile tamamlanırsa anlam bütünlüğü bozulmuş olur? Belirledi-

ğiniz cümlenin harfini kutucuğa yazınız.

a. sonrasında yanılmaktan korkuyorum. e
b. hiçbir şeyin tamamen kötü olup olmadığını hemen anlayamayız.
c. her şeyi önce etraflıca araştırmak gerektiğini düşünüyorum.
d. ön yargılı olmanın olumsuz sonuçları olabileceğini biliyorum.
e. hiçbir şeyin iyi olmadığını bilmiyor değilim.

67

8. Sınıf Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım KKT - 8 

1. bir bilim adamı olur bir sanatçı imge 4. bugün

1 23 4 kaplanlar

kanıtlar kullanırsa yerine başımızdan

5 67 gibi

Numaralanmış sözcüklerle kurallı ve anlamlı dalgalar
bir cümle oluşturan diziliş aşağıdakilerin han-
gisidir? aşıyor

A) 3-7-4-6-5-1-2 sıçrayıp
B) 1-7-3-5-6-2-4
C) 3-4-7-5-6-1-2 Numaralanmış sözcüklerle anlamlı ve kural-
D) 5-6-1-3-7-2-4 lı bir cümle oluşturulduğunda “gibi” sözcüğü
hangi sözcükten sonra gelir?

A) kaplanlar B) sıçrayıp
C) aşıyor D) başımızdan

2. Hepsi uyumlu bir oluşturuyordu

1 23 4

kitabındaki bütün öykülerin 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde örtülü anlam
bulunmamaktadır?
5 67
A) Bu yıl da dergiden ödül almayı hedefliyorum.
Numaralanmış sözcüklerle kurallı ve anlamlı B) Yazarın son kitabı da oldukça beğeni topladı.
bir cümle oluşturan diziliş aşağıdakilerin han- C) Çok gülmekten gözlerimden yaş geldi.
gisidir? D) Romana karşı ön yargının azaldığını görüyorum.

A) 1-5-2-3-6-4-7
B) 5-7-1-2-3-6-4
C) 7-1-2-3-6-4-5
D) 5-6-1-3-7-2-4

3. Pişmanlık, yapılan herhangi bir şeyin olumsuz so- 6. Başarı bıçak gibidir başardıkça - - - -, kaybettik-
nucunu görerek… çe - - - -.

Yukarıdaki cümle aşağıdakilerin hangisi ile ta- Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdaki-
mamlanamaz? lerden hangileri sırası ile gelmelidir?

A) hayıflanmaktır. B) ders almaktır. A) kararır-yenilenir
C) üzülmektir. D) sevinmektir B) bilenir-körelir
C) keser-kinlenir
D) paslanır-körelir

68

8. Sınıf Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme,
Örneklendirme, Abartma

Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme, Örneklendirme, Abartma

➤➤ Karşılaştırma: Herhangi iki varlık veya olgu arasında çeşitli açılardan kıyas yapmaktır. Karşılaştırmada ben-
zerlik, üstünlük, farklılık gibi durumlar ölçülür. Karşılaştırma cümlelerinde “daha, en, kadar, ise, göre, -den” gibi
karşılaştırma ifade eden sözler ve ekler kullanılır.

Örnek: “Ahmet, takımın en başarılı oyuncusuydu.”

Bu cümlede karşılaştırılan unsurlar, Ahmet ve Ahmet’in oynadığı takımın oyuncularıdır. Ahmet, “başarı ve ba-
şarısızlık” açısından takımın diğer oyuncularıyla karşılaştırılmıştır.

➤➤ Benzetme: Düşünceyi pekiştirmek, somutlaştırmak amacıyla, iki kavram, durum ya da olayın birbirlerine ben-
zetilerek anlatılmasıdır. Benzetme genellikle “gibi, tıpkı, andırıyor, sanki…” gibi ifadeler içerir.

Örnek: “Bir kuru yaprak gibi savrulur duygularım şimdi.” cümlesinde duygular, kuru yaprağa benzetilmiştir.

➤➤ Örneklendirme: Anlatılmak istenen bir düşünceyi açıklamak, anlaşılır kılmak için ilgili kavramlardan, kişiler-
den, eserlerden örnek vermektir. “Örneğin, mesela, söz gelimi” gibi sözcükler kullanılabilir.

Örnek: Renklerin insan psikolojisi üzerinde bazı etkileri olduğu belirlenmiştir: Beyaz, insanı dinlendirir; mavi
canlandırır; mor, karamsarlaştırır.

➤➤ Abartma: Anlatımı kuvvetlendirmek için olay ve durumların olağanüstü bir biçimde ifade edilmesiyle oluşan
cümlelerdir. Bir durum veya özellik, olduğundan ya çok fazla ya çok az gösterilir.

Örnek: O kadar ağladım ki gözyaşlarım sel oldu.
Bu hafta dünya kadar soru çözdüm.

(Bu iki cümlede de ağlama ve soru çözme eylemleri , imkansız olaylar üzerinden abartılarak aktarılmıştır. Göz-
yaşlarından hiçbir zaman sel oluşmaz, dünya kadar soru çözmek de imkânsızdır.)

Etkinlik 9

Kazanım: T.8.3.25. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.
Karşılaştırma, benzetme, örneklendirme, abartma, üzerinde durulur.
T.8.3.23. Metinler arasında karşılaştırma yapar.

1. “Planlı olmak da çalışmak kadar önemlidir.” cümlesinde karşılaştırılan unsurları belirleyip
yuvarlak içine alınız.

“planlı olmak ve çalışmak” “planlı olmak ve önemli olmak” “ çalışmak ve önemli olmak”

69

8. Sınıf Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme,
Örneklendirme, Abartma

Etkinlik 92

2. Aşağıdaki cümlelerde karşılaştırılan kavramları yanlarına yazınız.

1. Roman okuru, okurların en yalnızıdır.

(Roman okuru ile diğer okurlar )

2. Bu tatil kasabası, geçen yılkinden güzel.

(tatil kasabaları )

3. Yeryüzünde sağlıktan daha değerli bir şey yoktur.

(sağlık ve diğer her şey )

4. Yazdığın bu kompozisyon daha çok beğenilecek.

(kompozisyonlar )

5. Eylül, en sevdiğim aydır.

(eylül ve diğer aylar )

6. Senin kadar akıllı birini görmedim.

(insanların akıl seviyesi )

7. Güneş bugün daha bir güzel görünüyor.

(güneşin diğer günlere göre güzelliği )

8. Bu ceket size daha çok yakıştı.

(ceketin yakışma oranı )

9. Bu kış geçen yıla göre yağışlı geçti.

(kış mevsimlerinin yağış oranı )

10. Yemeğin baharatı dünkünden az olmuş.

(baharat oranı )

11. Bu topraklarda buğday, ayçiçeğine göre daha verimlidir.

(buğday ve ayçiçeğinin verimi )

12. Öykü yazarları olay anlatmada en başarılı insanlardır.

(Öykü yazarları ile diğer insanlar )

13. Yazarın ilk kitabı da diğerleri gibi roman türündeymiş.

(eser türleri )

14. Yaz aylarında Bodrum Alanya’ya göre daha serin oluyor.

(Bodrum ve Alanya’nın havası )

15. Boylarımız seninle hemen hemen aynı.

(boy oranları )

16. Tiyatro sinema kadar ilgi görmüyor.

(tiyatro ve sinemaya olan ilgi )

17. Trafik Ankara’da da bu mevsim İstanbul gibi oluyor.

(Ankara ve İstanbul’un trafiği )

18. Çıkardığı albümlerden çok oynadığı filmler gündem yarattı.

(Albümler ile filmlerin yarattığı gündem )

19. Çileği de mandalina kadar seviyorum. )
(çilek ve mandalina sevgisi

20. Buranın garsonlar arı kadar hızlı çalışıyor.

(garsonlar ve arılar )

70

8. Sınıf Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme,
Örneklendirme, Abartma

Etkinlik 9

3. Aşağıdaki cümlelerde benzeyen ve benzetilen kavramlarını tabloda ilgili yerlere yazınız.

Cümleler Benzeyen Kendisine
benzetilen
1. Kar gibi beyaz bir gömlek aldı. gömlek kar
menekşe bahçesi
2. Gözleri sanki menekşe bahçesiydi. gözler kapı - anahtar
ip
3. Kalbim kapı, tatlı sözlerse anahtarıydı. kalp –tatlı sözler çöl
ay parçası
4. İyilik, gönülleri bağlayan bir iptir. iyilik çelik
pamuk tarlası
5. Yağmursuz şehir, susuz çöle döndü. şehir elma
gökyüzü
6. Doğduğunda tıpkı bir ay parçasıydın. bebek

7. Onun iradesi çelik gibi sağlamdır. irade

8. Beyaz saçları pamuk tarlasını andırırdı. saçlar

9. Yanakları kırmızı bir elmaydı sanki. yanaklar

10. Gözleri masmavi bir gökyüzü gibiydi. gözler

4. Aşağıdaki cümlelerde yer alan örneklendirmelerin altını çiziniz.

a. Savaş yıllarını konu alan kitaplar arasında “Ateşten Gömlek” ve “Yaban” da vardır.
b. Kalabalık şehirler arasında İstanbul ve Ankara’yı sayabiliriz.
c. Orhan Veli Kanık ve Melih Cevdet Anday’ı “Garip Akımı”nı temsil edenlere örnek olarak

verebiliriz.
d. Trafiğin en yoğun olduğu yerlerin başında Taksim ve Beşiktaş geliyor.
e. Tenis ve yüzme en çok tercih edilen sporlar arasında.
f. Sınıfta Berkay, Ahmet gibi çevik öğrenciler koşuyu seçtiler.
g. Su sesi ve ney sesi huzur veren sesler arasında yer alıyor.
h. Pek çok ekmek çeşidi vardır: buğday, mısır, kepekli, zeytinli…
i. Şimdiye kadar birkaç evcil hayvanım oldu. Kuş ve kedi gibi…
j. Havuç, turp, ıspanak vitamin açısından zengin yiyeceklerdir.

71

8. Sınıf Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme,
Örneklendirme, Abartma

Etkinlik 9 )
)
5. Aşağıdaki cümleleri abartma anlamı katacak şekilde yeniden ifade ediniz. )
a. Belin oldukça ince görünüyor. )
(Belin o kadar ince ki neredeyse kopacak )
b. Fazla bağırma, rahatsız oluyorum. )
(o kadar bağırıyorsun ki kulaklarım patlamak üzere. )
c. Araba çok hızlı gidiyordu. )
(Arabanın hızıyla resmen göğün yedi kat üstüne çıktık. )
d. Çok fazla ağlıyorsun. )
(O kadar ağlıyorsun ki herkes senin seline kapıldı.
e. Onu görünce kalbim çarpıyordu.
(Onu görünce kalbim yerinden fırlıyordu.
f. Dertlerim bitmiyor.
(Dünyadaki su biter ama benim dertlerim bitmez.
g. Kederliyim bugünlerde.
(Kederimi anlatsam Karadeniz’de deprem olur.
h. Senin temizlenmen zor.
(Bin dereden su getirsem temizlenemezsin.
i. Ona ayakkabı almadık diye kızdı.
(Ona ayakkabı almadık diye kıyameti kopardı.
j. Tiyatroda çok güldük.
(Tiyatroda gülmekten öldük.

72

8. Sınıf Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme,
Örneklendirme, Abartma

Etkinlik 9

6. Aşağıdaki cümleleri taşıdıkları anlamlara göre eşleştiriniz.

1. Gözlerinin karası kömürü andırıyordu.
2. O kadar konuştum ki çenem düştü.
3. Güncel konuları işlediğim yazılarım daha çok beğenildi.
4. Pek çok türde roman yazdım: macera, polisiye, aşk…
5. Ressam bu tablosunda diğerlerinden daha pastel renkler kullanmış.
6. Sabaha kadar gözümü kırpmadan annemi bekledim.
7. Antalya, Muğla, İstanbul turist ağırlayan şehirlerimiz arasındadır.
8. Sağlık, insanın en büyük servetidir.
9. Sinema da tiyatro gibi seyirci ile var olur.
10. Elleri pamuk gibi yumuşacıktı.
11. Bir siyah kadındır kaldırımlarda gece.
12. Gözümden akan yaş, şu değirmeni yürütür.
13. Kitabın resimleri anlatılan öyküden daha dikkat çekici.
14. Bu şarkıyı ondan daha iyi kimse söyleyemezdi.
15. Yalnızlığını biraz olsun gidermek için evcil hayvanlar besleyebilirsin: kedi, papağan,

köpek…
16. Bin dereden su getirsen arınamazsın.
17. Som bir mücevher gibi kan kırmızısıydı tırnakları.
18. Dünyanın bazı ülkeleri interneti pahalıya kullanıyor: Özbekistan, Etiyopya, Myanmar

gibi ülkeler bunlara örnek gösterilebilir.
19. Onun yemeklerinden çok tatlıları beğenilir.
20. Burada köyler, ufka dizilen tozlu bir resimdir.

Karşılaştırma: 3 - 5 - 8 - 13 - 14 - 19 Benzetme: 1 - 9 - 10 - 11 - 17 - 20
Örneklendirme: 4 - 7 - 15 - 18 Abartma: 2 - 6 - 12 - 16

73

8. Sınıf Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme,
Örneklendirme, Abartma

Etkinlik 9

7. Aşağıdaki cümlelerde var olan anlam olaylarını tabloda uygun yere işaretleyiniz.

Cümleler Benzetme Karşılaştırma Abartma Örneklendirme

1. Işıl ışıl kıyafetiyle bir yıldı- 
zı andırıyordu.

2. Okula geç kalınca tazı gi- 
bi koşmaya başladım.

3. Ağaçlar kar örtüsüyle 
kaplanınca gelin gibi gö-
rünürlerdi. 

4. Korku filmi izleyince sa-
baha kadar gözümü 
kırpmadan oturdum.

5. İlk romanına göre bu ro-
man daha sürükleyici
olmuş.

6. Çocuk o kadar zayıftı ki
rüzgâr esse uçacaktı.

7. Tüm notlarım yüz gelince 
dünyalar benim oldu.

8. Adada yaşayan sanat- 
çılar arasında Sait Faik 
Abasıyanık’ı gösterebili-
riz. 

9. İspanya, İtalya gezip 
görülebilecek yerler ara-
sındadır.

10. En sevdiğim kitaplar
güncel olayları konu
alanlardır.

11. Olanlardan sonra dut ye-
miş bülbüle döndün.

12. Hemen hemen her ko- 
nuda sorun çıkarırdı: 
temizlik, yemek, gezi…

13. Çözdüğüm testler kütüp-
hanelere sığmaz.

14. En sevdiğim şair Orhan 
Veli’dir.

74

8. Sınıf Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme,
Örneklendirme, Abartma

Etkinlik 9

8. Aşağıdaki boşluklara anlam ilişkilerine göre dörder örnek cümle yazınız.

Karşılaştırma
1. Bu şekilde çalışırsan daha iyi bir yeri kazanırsın.
2. Bazen susmak da konuşmak kadar önemlidir.
3. Ahmet, en az senin kadar iyi tenis oynar.

4. Sağlık sorunlarım geçen haftaya göre oldukça azaldı.

Benzetme
1. Ben kendi kendine dalgalanan uçsuz bucaksız bir denizim.
2. Gördüm deniz dedikleri bin başlı ejderi.
3. Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım.

4. Dilimde bal gibi tatlı bir ezgi vardı.

Örneklendirme
1. Atatrük’ün I. Dünya Savaşı’nda bulunduğu cephelerden biri de Kafkas cephesiydi.

2. Kurtuluş savaşını kazanmamızda kadın kahramanlarımızın da büyük bir rolü olmuştur:
Şerife Bacı, Halime Çavuş, Hatice Hatun
3. Leyla ile Mecnun konusunda birçok şair eser vermiştir ama bunlardan ancak Fuzuli’ninki
gerçek bir değer taşımaktadır.
4. Günümüzde bazı çocuk oyunları unutulmaya yüz tutmuştur: çelik çomak, çatlak patlak,
saklambaç
Abartma
1. Derdimi döksem ben Karadeniz’e, Kırım sahillerini sel tufan alır.
2. Dünya dursa bile ben durmam artık.
3. Denizler mürekkep olsa benim derdim hiçbir yere yazılmaz.
4. Bu denizin dalgası, gönlüm kadar taşmadı.

75

8. Sınıf Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme, KKT - 9 
Örneklendirme, Abartma

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştır- 4. 1. Kalbim kuşlar gibi kanat çırpıyordu.
ma yapılmıştır? 2. Bu parfümde de yasemin kokusu ağır basıyor.
3. Cahit Sıtkı Tarancı, sevilen şairler arasındadır.
A) Yarışı birinci bitirmek için var gücüyle 4. Kemer belimi o kadar sıktı ki resmen belim
koşuyordu. koptu.

B) Kazandığımız son kupa, eskisinden daha Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda verilen
büyükmüş. bilgilerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

C) Yıl boyunca düzenli spor yaptığı için yarışı A) 1 numaralı cümlede benzetme yapılmıştır.
kazandı. B) 3 numaralı cümlede örnekleme vardır.
C) 2 numaralı cümlede karşılaştırma yapılmıştır.
D) Taraftarlar maçın heyecanıyla tribünden D) 4 numaralı cümlede abartma yapılmamıştır.
sesleniyordu.

2. (1) Kardeşim, inci gibi dişleriyle bize gülümsü- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde örneklendir-
yordu. (2) Ayakları ufacıktı. (3) Pamuk şeker gibi me yapılmıştır?
pembeydi yanakları.(4)Gözleri desen nazar bon-
cuğu. A) Söylenen her olumsuz söze canımızı sıkmak
bir şey kazandırmaz.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde benzet-
me yapılmamıştır? B) Hasta olmamak için zencefil ve bal gibi faydalı
besinler tüketmeliyiz.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
C) Güneş doğmadan önce uyanıp sporunu yapar,
sonra işe giderdi.

D) Onunla uzun uzun sanattan bahsettikten sonra
yazmaya karar verdim.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde abartma ya- 6. Mutfağın haline bak, yine dağ gibi bulaşık birik-
pılmamıştır? miş.

A) Kardeşim ateşler içinde yanıyordu. Bu cümlede abartılan unsur aşağıdakilerden
B) Filler gölün yarısını içti neredeyse. hangisidir?
C) O kadar esti ki resmen havaya uçtuk.
D) Yağmur sabaha karşı dinmişti. A) dağ B) yine C) bulaşık D) mutfak

76

8. Sınıf Anlam Özelliklerine Göre Cümleler

Anlam Özelliklerine Göre Cümleler

1. Tanım Cümlesi: Bir kavramın veya nesnenin belirgin özelliklerini tarif eden cümlelere tanım cümlesi denir. “Bu
nedir?” sorusunun cevabını verir.

Örnek: Işınları saptıran ve ayrıştıran, saydam maddeden yapılmış üçgene prizma denir.

2. Üslup cümlesi: Bir yazının yazılış biçimine üslup denir. “Nasıl anlatıyor?” sorusunu cevabıdır.
Örnek: Şair, devrik cümleler kullanarak anlatıma değişik bir hava katmış.

3. İçerik (Konu) Cümlesi: Bir yazının üzerinde durduğu konudur. “Ne anlatıyor?” sorusunun cevabıdır.
Örnek: Bu romanda sokak çocuklarının hazin hayatı anlatılıyor.

4. Yorum Cümlesi: Cümlenin genelinde ifade edilen durumun değerlendirildiği cümlelerdir.
Örnek: Yeni saç modeliyle oldukça havalı görünüyordu.

5. Varsayım Cümlesi: Bir durumun gerçekleşmiş veya gerçekleşmemiş gibi düşünüldüğü cümlelerdir.
Örnek: Diyelim ki çekilişte araba kazandın.

6. İhtimal (Olasılık) Cümlesi: Kesin anlam içermeyen, gerçekleşme olasılığı bulunan cümlelerdir.
Örnek: Belki kışın kayak yapmaya gideriz.

7. Eleştiri (Değerlendirme) Cümlesi: Olumlu veya olumsuz değerlendirme içeren cümlelerdir.
Örnek: Şairin gözlem gücü, şiirlerini ilgi çekici kılıyor.

8. Öz Eleştiri Cümlesi: Kişinin kendi davranışları ve düşünceleri hakkında yaptığı eleştiridir.
Örnek: Çocukken çok kitap okumadığım için lisede oldukça zorlandım.

9. Eşitlik Cümlesi: Varlık veya olayların arasındaki eşitliğin belirtildiği cümlelerdir.
Örnek: Sepetteki elmaları yarı yarıya paylaştılar.

10. Karşıtlık Bildiren Cümleler: Zıt özelliklerin yer aldığı cümlelerdir.
Örnek: Hava, sabah açıktı şimdi kapalı.

11. Aşamalı Bir Durum Anlatan Cümleler: Bir durumun olumlu veya olumsuz yönlerinin giderek değiştiğini an-
latan cümlelerdir.

Örnek: Hastanın durumu gün geçtikçe düzeliyordu.

12. Ön Yargı (Peşin Hüküm) Cümlesi: Önceden edinilmiş, olumlu ya da olumsuz kişisel yargılardır.
Örnek: Tatlıyı sen yaptıysan kesinlikle güzeldir.

77

8. Sınıf Anlam Özelliklerine Göre Cümleler

13. Azımsama Cümleleri: Azımsama, bir şeyin miktar olarak az bulunduğunu anlatır.
Örnek: Bu parayla sakız bile alınmaz.

14. Küçümseme Cümleleri: Nitelik yönünden değer vermemeyi, küçük görmeyi ifade eden cümlelerdir.
Örnek: Okulunu bitirecek de ben de göreceğim.

15. Sezgi – Tahmin Cümlesi: Olayların gidişinden neler olacağını hissetmeye sezgi denir. Tahmin ise bir olayın
olup olmayacağı ile ilgili bir düşünce öne sürmektir.

Örnek: Onun bir derdi olduğunu hissediyorum. (Sezgi)
Sanırım bu kış soğuk geçecek. (Tahmin)

16. Beklenti Cümlesi: Bir olayın gerçeklemesini umma anlamını içeren cümlelerdir.
Örnek: Herkesin yemeğe katılacağını umuyorum.

17. Gerçekleşmemiş Beklenti Cümlesi: Beklentinin gerçekleşmediğini anlatan cümlelerdir.
Örnek: Bana yeni bir bisiklet alacaklarını sanıyordum.

18. Öneri (Tavsiye) Cümlesi: Bir işin yapılmasıyla ilgili görüş öne sürülen cümlelerdir.
Örnek: Günde iki kez dişlerinizi fırçalamanızda fayda var.

19. Beğenme Cümlesi: Takdir etmenin ifade edildiği cümlelerdir.
Örnek: Yine enfes bir sofra kurmuşsun.

20. Sitem Cümlesi: Üzüntü, alınganlık, kırgınlık vb. duygular uyandıran durumları öfkelenmeden anlatan cümle-
lerdir.

Örnek: Hadi hediye almadın bari kutlasaydın.

21. Pişmanlık Cümlesi: Olumsuz bir durumdan veya yanlıştan duyulan üzüntüyü anlatan cümlelerdir.
Örnek: Keşke elimdeki parayı idareli harcasaydım.

22. Özlem Cümlesi: Bir kimse veya bir şeye kavuşma isteği bildiren cümlelerdir.
Örnek: Nerede o eski günler?

23. Şaşırma Cümlesi: Beklenmeyen bir olay karşısında şaşkın duruma gelmeyi bildiren cümlelerdir.
Örnek: Koca kitabı bir günde nasıl bitiriverdin?

24. Hayıflanma Cümlesi: Acınmak, üzülmek, yerinmek, esef etmek anlamlarına gelen hayıflanmanın kaçırılan
fırsattan doğan üzüntü anlamı da vardır.

Örnek: Üniversiteyi bu okulda okumak gerekiyormuş.

78

8. Sınıf Anlam Özelliklerine Göre Cümleler

25. Yakınma (Şikâyet) Cümlesi: Herhangi bir durumdan memnun olunmadığını anlatan cümlelerdir.
Örnek: Kimse yaşarken sanatçılara değer vermiyor.

26. Kaygı (Endişe) Cümlesi: Bir olay ya da durumun kötü bir şekilde sonuçlanacağı anlatan cümlelerdir.
Örnek: Bu saate kadar aramadı, acaba başına bir şey mi geldi?

27. Bıkkınlık (Usanç) Cümlesi: Herhangi bir şeye karşı duyulan sıkılmayı, usanmayı içeren cümlelerdir.
Örnek: Of yine mi kabak?

28. Yadsıma (İnkar) Cümlesi: Bir kişinin yaptığı veya tanık olduğu bir şeyi inkar etmesidir.
Örnek: Bu vazoyu ben mi kırmışım?

29. İstek (Dilek) Cümlesi: Eylemin gerçekleşmesinin dilendiği cümlelerdir.
Örnek : Aynı okulu kazanalım.

30. Emir Cümlesi: Emir anlamı taşıyan cümlelerdir.
Örnek: Kardeşin hemen oyuncaklarını toplasın.

31. Ünlem Cümlesi: Ünlem ifadesi taşıyan cümlelerdir.
Örnek: Ah, elim sıkıştı!

32. Kınama Cümlesi: Ayıplama veya yergi içeren cümlelerdir.
Örnek: Bu davranışı sana hiç yakıştıramadım.

33. Soru Cümlesi: Bilgi edinmek amacıyla kurulan cümlelerdir. Soru cümleleri gerçek soru ve sözde soru olmak
üzere ikiye ayrılır. Gerçek soru cümleleri cevap gerektirir. Sözde soru cümlelerine cevap vermek gerekmez.
Cümleye küçümseme, şaşma, inanmama gibi anlamlar katar.

Örnek: Beni okuldan almaya kim gelecek? (Gerçek soru)
Ben mi bozmuşum telefonunu? (Sözde soru)

34. Merak Cümlesi: Bir şeyi öğrenmek için istek duyma anlamı içeren cümlelerdir.
Örnek: Okula gelen adam babası mı acaba?

35. Kızgınlık (Öfke) Cümlesi: Herhangi bir şeye duyulan tepkidir.
Örnek: Seni asla affetmeyeceğim!

36. Kinaye Cümlesi: Bir sözün hem gerçek hem mecaz anlamını taşıyacak şekilde kullanılmasıdır.
Örnek: Boş çuval dik durmaz.

79

8. Sınıf Anlam Özelliklerine Göre Cümleler

Etkinlik 10

Kazanım: T.8.3.21. Metnin içeriğini yorumlar.

Duygu belirten ifadeler üzerinde durulur.

1. Tablodaki cümlelerin taşıdıkları anlamları uygun kutucuklara işaretleyiniz.

Cümleler Tanım Üslup İçerik Varsayım Olasılık Eleştiri Öz
eleştiri

1. Bu tabloda daha pastel ton- 
lar kullansa iyi olurdu.

2. Yalnızlık, ruhun yavaş 
yavaş soğumasıdır.

3. Birden sinirlenip kötü sözler 
söylememeliydim.

4. Yazarın sözcükleri kullanma 
şekline hayranım.

5. Tut ki yarın doktora gitmedin 
ne olur?

6. Son denemesinde özgürlük- 
ten bahsediyordu. 

7. Yarın sizinle gelebilirim.

2. Aşağıdaki cümlelerin anlamlarını tablodan bularak eşleştiriniz.

Cümleler Anlamları
1. Bu yemek kesin tuzsuzdur. a. Karşıtlık
2. İkimizde de üç kitap var. b. Eşitlik
3. Erken yatsan uykunu alabilirsin. c. Aşamalı Bir Durum
4. Bana yeni bir kitap almalarını umuyorum. d. Ön Yargı
5. Bu kadar yemekle kim doyar? e. Azımsama
6. Maç 3-2 biter diye düşünüyorum. f. Küçümseme
7. Başlarda çok para kazandı ama sonra kaybetti. g. Tahmin
8. Dizimin morluğu günden güne geçiyordu. h. Beklenti
9. Bu konuşmayla alkış alacağını mı sanıyorsun? i. Gerçekleşmemiş Beklenti
10. Beni de provalara çağırırlar sanmıştım. i. Öneri

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

db i hegac f i

80

8. Sınıf Anlam Özelliklerine Göre Cümleler

Etkinlik 120

3. Tabloda verilen anlam özelliklerine uygun birer cümle yazınız.

Anlam Özellikleri Cümleler

a. Beğenme Üzerindeki sana çok yakışmış.

b. Sitem Beni de çağırsaydınız gelirdim.

c. Pişmanlık Keşke bu kadar yemeseydim.

d. Özlem Yazlıktaki köpeğimi özledim.

e. Şaşırma Bir anda telefon çalmasın mı?

f. Hayıflanma Güzelim gömleğim yırtıldı.

g. Yakınma Odan bir kere de toplu olsa…

h. Kaygı Ya uçağı kaçırırsak!

i. Bıkkınlık Sürekli söylemekten usandım.

j. Yadsıma O boyayı ben dökmedim.

4. Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına “D” , yanlış olanların karşısına
“Y” yazınız.

a. Üslup bir yazının üzerinde durduğu konudur. ( Y )
b. Küçümseme, bir şeyin miktar olarak az bulunduğunu anlatan cümlelerdir. ( Y )
c. Olumsuz bir durumdan veya kişinin yaptığı yanlıştan duyulan üzüntüyü anlatan cümleler

kaygı cümleleridir. ( Y )
d. Sözde soru cümlelerine cevap vermek gerekmez. ( D )
e. Bir kimseyi veya bir şeyi görme, ona kavuşma isteği bildiren cümleler özlem cümle-

leridir. ( D )
f. Öneri cümlelerinde, bir işin yapılmasıyla ilgili görüş öne sürülür. ( D )
g. Bir kimse veya bir şeye kavuşma isteği bildiren cümleler sitem cümleleridir. ( Y )
h. Eleştiri sadece olumsuz yönde yapılır. ( Y )
i. Bıkkınlık, herhangi bir şeye karşı duyulan sıkılmayı, usanmayı anlatır. ( D )

j. Kinaye, bir sözün hem gerçek hem mecaz anlamını taşıyacak şekilde kullanılmasıdır. ( D )

81

8. Sınıf Anlam Özelliklerine Göre Cümleler

Etkinlik 10

5. Aşağıdaki cümleleri anlam özelliklerine göre inceleyip “üslup, konu, azımsama ve kü-
çümseme” bildirenlerin rakamlarını kutucukların içine yazınız.

a. Üslup: 2

1. Sanatçı, sanatı toplum yararı için bir araç olarak görüyor.
2. Eserlerinde halk diline ve folklorik ögelere yer vermiş.
3. Okuyucu bu yapıta farklı bir yorum getirdi.
4. Yazar, okurun hayal gücünü zenginleştirmeye çabalamış.

b. Konu: 1

1. Bu eser, insanı anlatan pek çok öyküden oluşuyor.
2. En güzel şiirler, okurun bakış açısında şekillenenlerdir.
3. Bazı kitaplar, okurları saran bir samimiyete sahiptir.
4. Onun akıcı bir dil kullandığı yazıları ilgiyle okuyorum.

c. Azımsama: 3

1. Bu kitabı okudun diye iyi bir okur olduğunu sanma.
2. Bu kolay soruyu birinci sınıf öğrencisi bile çözerdi.
3. İş yerinin teklif ettiği ücret çok azdı, bu yüzden kabul etmedim.
4. Bu plaketi aldın diye yazar olduğunu zannetme.

d. Küçümseme: 3

1. Senin harçlığın bu kadar az mı?
2. İki kilo etle bu kalabalığı doyuramazsın.
3. Bu kafayla okuyacak da şirketin başına geçecekmiş.
4. Bu paraya büyük bir ev alınmaz.

82

8. Sınıf Anlam Özelliklerine Göre Cümleler KKT - 10 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “beğeni” an- 4. Güzel bir şiirde sözcüklerin yeri değişirse güzellik
lamı vardır? tamamen bozulur.

A) Koskoca müdür, ala ala bunu mu almış? Bu cümlede anlatılmak istenene en yakın
B) Keşke biraz düşünerek konuşsaydın. cümle aşağıdakilerden hangisidir?
C) Yaptığı çalışmalara şapka çıkarmak gerek.
D) Böyle giderse okulu bile bitiremeyecek. A) Bir şiirde dizelerin yeri değişmemelidir.
B) Güzel bir şiiri güzel yapan sözcüklerin yeridir.
C) Sözcüklerin yeri değişse de şiir hep güzeldir.
D) Şiiri etkileyici yapan orijinallik taşımasıdır.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “aşamalı bir
durum” söz konusu değildir?

A) Konular zorlaştıkça çalışma süremiz de arttı. 5. Öğrenmek akıntıya karşı yüzmek gibidir, ilerleye-
mediğiniz takdirde gerilersiniz.
B) Çiçeklerim gün geçtikçe büyüyüp güzelleşiyor.
Bu cümlede anlatılmak istenene en yakın
C) Sanatçılar, kendilerine saygı göstermemizi cümle aşağıdakilerden hangisidir?
ister.
A) Bilgi bizi ileriye, bilgisizlik ise geriye götürür.
D) Özlediğimiz sahil kasabasına gitgide B) Öğrenmek isteyen herkes için bilgi denizdir.
yaklaşıyoruz. C) Bilgi sahibi olmak için bilgiyi kovalamalıyız.
D) Kiminin cehaleti eğitim alsa da değişmez.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “eşitlik” söz 6. “Aşk olsun, buralara kadar gelirsin de beni
konusu değildir? aramazsın demek!” cümlesi aşağıdaki anlam-
lardan hangisini taşımaktadır?
A) Erikleri beşer beşer dağıttılar.
B) Akşam birer kase çorba içtik. A) ön yargı B) sitem
C) Ekmeğin yarısını bana verdi. C) pişmanlık D) yadsıma
D) Dağıtılan fındıkları ona verdi.

83

8. Sınıf Atasözü - Deyim - Özdeyiş

Atasözü - Deyim - Özdeyiş

➤➤ Atasözleri: Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş, öğüt verici ve halka mal olmuş sözlerdir. Ata-
sözleri kalıplaşmış sözlerdir bu nedenle sözcükler değiştirilip yerlerine başkası konamaz.

Örnek: “Akan su yosun tutmaz.” (Tembel tembel oturan kimse hantallaşır, iş yapma yeteneğini yitirir; çalışan
kimse gittikçe açılır, daha yararlı işler yapar.)

➤➤ Deyimler: Genellikle gerçek anlamından ayrı, kalıplaşmış söz öbeklerine deyim denir. Deyimler bir kavramı,
durumu karşılar ve özel durumlar için kullanılırlar. Deyimlerin arasına başka sözcükler gelebilir. Kısa ve özlü-
dürler.

Örnek: “Aralarından su sızmamak” (Aralarında çok yakın, sıkı fıkı arkadaşlık bulunmak)

➤➤ Özdeyiş (Özlü Söz, Vecize): Bir düşünceyi, bir duyguyu kısa ve kesin bir biçimde anlatan, genellikle kim
tarafından söylendiği bilinen sözlere özdeyiş denir. Atasözleri gibi yaşanan olaylardan, gözlemlerden ve dene-
yimlerden çıkarılan sonuçlara, derslere dayanır.

Örnek: Akıllı olmak da bir şey değil, mühim olan o aklı yerinde kullanmaktır. (Descartes)

Atasözü Atasözü, Deyim Ve Özdeyişin Karşılaştırılması Özeyiş
Deyim

Genel kural niteliği taşır. Özel durumlarda kullanılır. Özel durumlarda kullanılır.

Söyleyeni belirsizdir. Söyleyeni belirsizdir. Söyleyeni bellidir.

Yalın, açık bir dille ifade edilirler. Yalın, açık bir dille ifade edilirler. Yalın, açık bir dille ifade edilirler.

Cümle şeklinde olurlar. Mastar veya cümle şeklinde olurlar. Cümle şeklinde olurlar.

Halkın ortak duyuş ve düşünüşü- Halkın ortak duyuş ve düşünüşü- Kişisel görüş ve düşünceleri yan-
nü yansıtır. nü yansıtır. sıtır.

Kalıplaşmış sözlerdir. Kalıplaşmış sözlerdir. Kalıplaşmış sözlerdir.

Öğüt verici, yol göstericidir. Öğüt vermez, yol göstermezler. Öğüt verici, yol gösterici olabilirler.

84

8. Sınıf Atasözü - Deyim - Özdeyiş

Etkinlik 11

Kazanım: T.8.3.6. Deyim, atasözü ve özdeyişlerin metne katkısını belirler.
T.8.4.7. Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.

1. Aşağıdaki atasözlerinin karşısına, bu atasözleri ile anlamca ayı doğrultuda olan ata-
sözleri yazınız.

a. Ev alma komşu al Komşu komşunun külüne muhtaçtır.
b. Körle yatan şaşı kalkar.
c. Keskin sirke küpüne zarar. Üzüm üzüme baka baka kararır.
d. Sakla samanı gelir zamanı.
e. Duvarı nem insanı gam yıkar. Öfkeyle kalkan zararla oturur.

Ak akçe kara gün içindir. / Damlaya damlaya göl
olur.
Duvar nemden insan gamdan çürür.


2. Aşağıdaki atasözlerinin karşısına sadece gerçek anlam taşıyanlara “G”, mecaz anlam
taşıyanlara da “M” yazınız.

a. Bugünün işini yarına bırakma. ( G )
b. Tatlı dil, yılanı deliğinden çıkarır. ( M )
c. Son pişmanlık fayda vermez. ( G )
d. Ateş düştüğü yeri yakar. ( M )
e. Yuvarlanan taş yosun tutmaz. ( M )
f. Gülü seven dikenine katlanır. ( M )
g. İstediğini söyleyen, istemediğini işitir. ( G )
h. Dikensiz gül olmaz. ( M )
i. Dost ile ye iç, alışveriş etme ( G )
j. Ayağını yorganına göre uzat. ( M )

85

8. Sınıf Atasözü - Deyim - Özdeyiş

Etkinlik 11

3. Aşağıdaki atasözlerinin karşıt anlamlı olanlarını aşağıdaki kutuda eşleştiriniz.

1. Eğri otur doğru söyle. a. Acele işe şeytan karışır.
2. İyilik eden iyilik bulur. b. Aklın yolu birdir.
3. Öfke baldan tatlıdır. c. Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
4. Eski dost düşman olmaz. d. Üzümünü ye bağını sorma.
5. Fazla mal göz çıkarmaz. e. Zora dağlar dayanmaz.
6. Akıl akıldan üstündür. f. İyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak olmazdı.
7. Harama el uzatılmaz. g. Dost kara günde belli olur.
8. Zorla güzellik olmaz. h. Güvenme dostuna, saman doldurur postuna.
9. Erken kalkan yol alır. i. Azı karar çoğu zarar.
10. Düşenin dostu olmaz. i. Öfke ile kalkan zararla oturur.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

c f i h i bdeag

4. Aşağıdaki atasözlerinin anlamlarını altlarındaki boşluğa yazınız.

a. Baca eğri de olsa dumanı doğru çıkar.
Yaradılıştan iyi ve doğru olan kimse, ne denli elverişsiz ortam içinde bulunursa bulunsun
niteliğini yitirmez.

b. Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış.
Yalan söylemeyi huy edinen kimsenin sözlerine, gerçeği söylediği zaman bile inanılmaz.

c. Aç tavuk kendini arpa (buğday) ambarında sanır.
İnsanlar, yokluğunu, yoksulluğunu çektikleri şeyler için olmayacak hayaller, düşler kurar.

d. Akıllı köprü arayıncaya dek deli suyu geçer.
Atak kişi tehlikeyi göze alarak işe girişir ve çabuk sonuç alır.

e. Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır.
Akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap
edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir. Akıllı düşmanın yapacağı kötülükse
akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.

86

8. Sınıf Atasözü - Deyim - Özdeyiş

Etkinlik 11

5. Aşağıdaki soruları paragrafa göre cevaplandırınız.

Ben çocukluğumda şu dükkânda çıraklık yaptım. Annem gömlek diker, babam da pazar-
da bu gömlekleri satardı. Her gün sokak sokak gezer, bana mısın demezdi. Tüm gelirimiz
bundan ibaretti. Bana yılda bir kez ayakkabı alınırdı. Bu ayakkabıyı da sadece cumaları giy-
meme izin verilirdi. Yani haftanın altı günü yalın ayak başı kabak dolaşırdım. Akşama kadar
mahallede muziplikler yapardım ki bunlar bana çok pahalıya mal olurdu. Akşam olunca da
mahallede gözüme kestirdiğim köpekleri kucaklayıp eve götürürdüm.

a. Bu paragraftaki deyimleri bularak aşağıdaki kutuya yazınız.

1. Bana mısın dememek

2. İbaret olmak

3. Yalın ayak başı kabak

4. Pahalıya mal olmak

5. Gözüne kestirmek

b. Bulduğunuz deyimlerin anlamlarını aşağıya yazınız.

Bana mısın dememek: Hiçbir şey etkili olmamak, hiçbir şeye aldırış etmemek

İbaret olmak: -den oluşmak, meydana gelmek

Yalın ayak, başı kabak: Çok perişan bir kılıkta

Pahalıya mal olmak: Çok para, özveri, emek gerektirmek, kolay elde edilememek veya zarara,
sıkıntıya yol açmak
Gözüne kestirmek: Uygun bulmak, elverişli görmek


c. Paragrafta bulduğunuz deyimleri, taşıdıkları gerçek veya mecaz anlamlarına göre
sınıflandırınız.

Gerçek Anlamlı Olanlar Mecaz Anlamlı Olanlar
1 İbaret olmak Bana mısın dememek
2 Yalın ayak başı kabak
3 Gözüne kestirmek
4 Pahalıya mal olmak

87

8. Sınıf Atasözü - Deyim - Özdeyiş

Etkinlik 11

6. Aşağıda bazı deyimlerin ortaya çıkış hikâyeleri anlatılmaktadır. Bu hikâyelerin hangi
deyimlere ait olduğunu bularak noktalı yerlere yazınız.

a. Koz, ceviz demektir. Eskiden Kastamonu’nun iki köyü arasında ortak olarak kullanılan

bir cevizlik vardı. Ceviz toplama mevsimi gelince bir gün belirlenir ve iki köy halkı ceviz-

likte buluşur, cevizleri paylaşırlardı. Ancak her seferinde haksızlık olduğu ileri sürülerek

kavga çıkardı. Hatta olay öyle bir seviyeye gelirdi ki köylerde kavgaya müsait eli sopa

tutan delikanlılar koz paylaşma gününden önce günlerce hazırlık yaparlardı. Bir ana, oğ-

lunun büyüdüğünü anlatmak için “Benim oğlan kozunu paylaşacak çağa

geldi.” derdi. Günümüzde aralarındaki anlaşmazlığı zora başvurarak çözümlemek, sona

erdirmek anlamında kullanılan bu deyim kozunu paylaşmak olarak dili-

mize yerleşmiştir.

b. Kuyumcular yaptıkları yüzük, küpe, gerdanlık gibi ziynet eşyalarının üzerine mücevherin

ışığı daha iyi yansıtması ve parlaklığının artması için foya adı verilen bir madde sürerler.

Zamanla sürülen bu foya dökülür. Bu duruma foyası çıkmış denilir. Bu

nedenle halk arasında yalan söyleyen, sahtekârlık yapan kişilerin yalanları ortaya çıktı-

ğında foyası meydana çıktı şeklinde benzetme yapılır.

c. Zamanında yeniçeriler suçluları yakalayıp zindana kapatırlarken “Hoooopp gümm!”

şeklinde nara atarlarmış. Ancak aynı “Kurunun yanında yaş da yanar.” atasözünde ol-

duğu gibi bazen zindana atılanlar arasında suçu olmayanlar da bulunurmuş. İşte halk

suçsuz bir vatandaşın zindana atıldığında günahsız yere hapse götürülüyor anlamında

“Adamcağız güme gitti yazık oldu.” demiş. Bu olaydan sonra bu söz

güme gitmek deyimi olarak dilimize yerleşmiş.

d. Eski İstanbul şimdiye göre tam anlamıyla balık ve balıkçı şehriymiş. Tutulan balıkların
satılması “Yemiş iskelesi” ve “Balık Pazarı”ndan başlayan ve bu merkezlerin etrafında
mahalle mahalle büyüyen pazarlar da yapılırmış. Balığın çok fazla çıktığı günlerde ise
Tophane’den Rumeli Kavağı’na ve Üsküdar’dan Anadolu Kavağı’na kadar her yere çe-
şitli vasıtalarla götürülüp satılırmış. Fiyat kırmak isteyen ya da çok düşük fiyata almak
isteyen müşterilerine de balıkçılar şöyle dermiş:

-Oooo! O fiyatı ancak balığı kavağa çıkardığımızda satarız biz.

Bunun üzerine gerçekleşmesi zor veya imkânsız durumlarda balık kavağa

çıkınca deyimi kullanılmaya başlanmış.

e. Bu deyim, kışın karlı ve soğuk havalarda inine kapanarak, tabanlarının altını yalamak

suretiyle karın doyurmaya uğraşan ayıların hareketinden alınmadır. Çünkü ayılar kışın

arasa da yiyecek bulamaz. Hareket edecek olsa da boşuna enerji tüketmiş olur. Bu-

nu iyi bilen ayılar kış uykusuna yatar. Ayağını yalamakla yetinir, yazın gelmesini bekler.

Başka yapacak bir şeyi yoktur. “Beklediğin olmadı, umduğunu bulamadın.” anlamında

kullanılan bu deyim, ayıların bu durumuna bakarak ortaya çıkmış ve avucunu

yalamak deyimi olarak dilimize yerleşmiştir.

88

8. Sınıf Atasözü - Deyim - Özdeyiş

Etkinlik 11

7. Aşağıdaki özdeyişlerde anlatılmak istenenleri altlarındaki boşluğa yazınız.

a. Cahil kimselerin yanında kitap gibi sessiz ol. (Mevlana)

Çoğu zaman konuşmak cahil insanlara yetmez. Böyle zamanlarda doğruları, davranış ve

yaşayışımızla gösterebiliriz.



b. İyi olmak kolaydır, zor olan adil olmaktır. (Victor Hugo)

İnsan yaradılışı gereği iyi biri olabilir veya iyi davranabilir. Bu zor bir şey değildir. Ancak

hak yememek, herkese karşı adil davranmak kolay değildir.



c. Evrendeki en büyük gösteri sen aklını keşfettiğinde başlar. (Sigmund Freud)

İnsan aklını kullanmaya başladığı zaman büyük işler başarır.


d. ‘‘Bilirim!’’ mi diyor, gençtir; her şeye ‘‘Olabilir!’’ mi diyor, ihtiyardır. (Cenap Şahabettin)

Gençler, her şeyi bildiklerini sanırlar. Bir konuda tartışmaksızın karar verirler. Deneyim-
leri az olduğu için genellikle önyargılıdırlar. Yaşlılar ise, uzun yılların verdiği deneyimler
sonucu her konuda ölçülü davranırlar. Karar vermede, olayları yorumlamada, insanları
değerlendirmede daha dikkatlidirler.

e. Aradığını bilmeyen, bulduğunu anlayamaz. (Claude Bernard)

Bir konuda araştırma yapmayı düşünen kişi, öncelikle bu konuyu çok iyi kavramış ol-
malıdır. İyice anlamadan araştırmaya başlarsa ne aradığını tam olarak bilmediği için ya
sonuca ulaşamaz ya da ulaştığı sonucun farkına varamaz

f. Bazı insanlar, koca evreni bilirler de kendilerini bilmezler. (La Fontaine)

İnsanı değerli kılan özelliklerden biri de kendini tanıyabilmesidir. Kimileri, her şeyi bildik-
leri düşüncesindedirler. Her konu, her durum ve her olay hakkında hüküm verirler. Bu
da onların aslında kendilerini tanımadıklarının bir göstergesidir. Bu nedenle kişi önce
kendini bilmeli sonra dış dünyayı eleştirmelidir.

g. Bize değer kazandıran şeyler, yaptığımız işlerdir. (Bancroft)

Bir insanın değeri, yaptığı işlerle ölçülür. Yaptığı işe bakarak bir kişinin değeri ölçülür.


89

8. Sınıf Atasözü - Deyim - Özdeyiş

Etkinlik 11

8. Aşağıdaki deyimlerden anlamca aynı doğrultuda olmaları bakımından eşleştiriniz.

1. Saman altından su yürütmek a. Ayakları yere değmemek

2. Pot kırmak b. Ağzını mühürlemek

3. Göz gezdirmek c. Alaya almak

4. İnce eleyip sık dokumak d. Aralarından su sızmamak
5. Suspus olmak e. Çam devirmek

6. Elinden bir şey gelmemek f. Kılı kırk yarmak
7. Dalga geçmek g. Yan gelip yatmak

8. Ense yapmak h. Göz atmak

9. Canciğer olmak i. Eli kolu bağlı kalmak

10. Ağzı kulaklarına varmak j. Karda yürüyüp izini belli etmemek

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
j eh f b icgda

90

8. Sınıf Atasözü - Deyim - Özdeyiş KKT - 11 

1. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi “çalışmanın 4. 1. Çalışma; sıkıntıyı, kötülüğü ve yoksulluğu
önemi” ile ilgili değildir? uzaklaştırır.

A) İşleyen demir ışıldar. 2. Çalışmak hayat, düşünmek ışıktır.
B) Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir.
C) Yatan aslandan gezen tilki yeğdir. 3. Gençliğe üç öğüdüm var: Çalışın, çalışın, çalı-
D) Yuvarlanan taş yosun tutmaz. şın.

4. Çalışmak bizi şu üç büyük beladan kurtarır:
Can sıkıntısı, kötü alışkanlıklar ve yoksulluk.

Verilen özdeyişlerden hangi ikisi anlamca bir-
birine çok yakındır?

A) 1 – 2 B) 3 – 4
C) 1 – 4 D) 2 – 3

2. Cümle şeklinde deyimler, atasözleri ile karıştırıla- 5. Aşağıdaki deyimlerden hangisi “bir işte uyanık
bilir. Aralarındaki fark şudur: Deyimler bir durumu davranarak aldanmamak” anlamında kullanıl-
anlatmak amacıyla söylenir, atasözleri ise doğru- maktadır?
dan veya dolaylı olarak öğüt verir.
A) Yaş tahtaya basmamak
Buna göre aşağıdakilerin hangisi atasözüdür? B) Dosta düşmana karşı
C) Alışverişi kesmek
A) Atsan atılmaz, satsan satılmaz. D) Yalancı çıkmak
B) Akıl adama sermayedir.
C) Halebi orada ise arşın burada.
D) Armut piş, ağzıma düş!

3. Geçimini sağlamak için gezip dolaşan, şuraya 6. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi, konusu ba-
buraya başvuran kişi aç kalmaz. kımından diğerlerinden farklıdır?

Açıklaması verilen atasözü aşağıdakilerden A) Toprağı işleyen, ekmeği dişler.
hangisidir? B) Emek olmadan yemek olmaz.
C) Arpa eken buğday biçmez.
A) Topalla gezen aksamak öğrenir. D) Yazın başı pişenin kışın aşı pişer.
B) Gezen ayağa taş değer.
C) Çok gezen çok bilir.
D) Gezen kurt, aç kalmaz.

91

3. ÜNİTE

PARAGRAFTA ANLAM

Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce
Paragrafta Yapı

Paragraf Oluşturma, Paragrafta Soru, Anahtar Kelimeler, Paragrafın Unsurları, Duygular,
Duyular, Karakter

Anlatım Biçimleri, Düşünceyi Geliştirme Yolları, Anlatım Özellikleri
Metindeki Gerçek ve Kurgusal Unsurlar, Görsel ve Grafik Okuma, Sözel Mantık
Anlatıcının Bakış Açısı, Metinler Arası Karşılaştırma, Metinlerin Ortak Noktaları, İçerik Yo-

rumlama, Şiir Yorumu

Kazanımlar

➢➢ T.8.3.16. Metnin konusunu belirler.
➢➢ T.8.3.17. Metnin ana fikrini/ ana duygusunu belirler.
➢➢ T.8.3.18. Metindeki yardımcı fikirleri belirler.
➢➢ T.8.3.19. Metnin içeriğine uygun başlık/başlıklar belirler.
➢➢ T.8.3.12. Görsel ve başlıktan hareketle okuyacağı metnin konusunu tahmin eder.
➢➢ T.8.3.14. Metinle ilgili soruları cevaplar.

Metin içi ve metin dışı anlam ilişkisi kurulur.
➢➢ T.8.3.15. Metinle ilgili sorular sorar.
➢➢ T.8.3.20. Okuduğu metinlerdeki hikâye unsurlarını belirler.

Olay örgüsü, mekân, zaman, şahıs ve varlık kadrosu, anlatıcı üzerinde durulur.
➢➢ T.8.3.21. Metnin içeriğini yorumlar.
➢➢ T.8.4.9. Yazılarında anlatım biçimlerini kullanır.
➢➢ T.8.3.34. Okuduklarında kullanılan düşünceyi geliştirme yollarını belirler.
➢➢ T.8.3.11. Metindeki anlatım biçimlerini belirler.
➢➢ T.8.1.12. Dinlediklerinde /izlediklerinde başvurulan düşünceyi geliştirme yollarını tespit eder.

Düşünceyi geliştirme yollarından örneklendirme, tanık gösterme ve sayısal verilerden yararlanma
belirlenir.
➢➢ T.8.3.24. Metindeki gerçek ve kurgusal unsurları ayırt eder.
➢➢ T.8.3.32. Grafik, tablo ve çizelgeyle sunulan bilgileri yorumlar.
➢➢ T.8.4.5. Anlatımı desteklemek için grafik ve tablo kullanır.
➢➢ T.8.3.23. Metinler arasında karşılaştırma yapar.

8. Sınıf Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

➤➤ Paragrafın Konusu: Paragrafın genelinde anlatılan olay, duygu, düşünce ve durumdur.

Örnek: Hatıralar, bizi biz yapan izlerin sahibidir. Geçmişte yaşadığımız iyi ya da kötü hiçbir an için bir şey ya-
pamayız. Ancak güzel hatıralar bırakmak için bugünü doyasıya yaşayabiliriz.

Bu paragrafın konusu “Yaşadığımız anın önemi”dir.

➤➤ Paragrafta Başlık: Paragrafın genelinde anlatılan duygu, düşünce ve olay bize başlığı verir.

Örnek: Yalıçapkını yavruları çok küçükken paylaşmayı öğrenen kuş türlerindendir. Pek çok kuş türünde, besin
kıt olduğunda yavrulardan sadece en fazla besini kapabilen güçlüler hayatta kalırken yalıçapkınlarında durum
ise aksine eşitliğe dayalıdır. İşin sırrı rotasyonda: Lokmasını alan civciv sıranın en sonuna geçip ardındakine
yer açar. Ebeveynin yavruları doyuramayacak duruma düşmesi durumunda şaşırtıcı ama komşular besin ara-
makta onlara yardımcı olur. Bu dostça hizmetin karşılığı, bazen bir sonraki yıl aynı şekilde geri ödenir.

Bu paragrafın başlığı “Yalıçapkınları ve Beslenme Şekilleri”dir.

➤➤ Paragrafın Ana Düşüncesi: Yazarın, parçada okuyucuya iletmek istediği mesajdır.

Örnek: Mutlu olmak için çok fazla şeye hiç ihtiyacım olmadı. Birazcık müzik, biraz yaz akşamı, biraz sohbet ve
en önemlisi de sevdiğim insanların varlığı… İşte, hiçbir para bunları satın almaya yetmez.

Bu paragrafın ana düşüncesi: Mutluluk sevdiğimiz küçük ayrıntılarda gizlidir.

➤➤ Paragrafta Yardımcı Düşünce: Ana düşüncenin daha iyi anlaşılabilmesi için işlenen konunun sınırlarını çizen
düşüncelerdir. Yardımcı düşünce birden fazla olabilir.

Örnek: Distopya nedir? Tarihçisine bakacak olursak ilk kez John Stuart Mill tarafından kullanılan Yunanca bir
terimdir. Kelime anlamı, ütopyanın olması hayal edilen güzel yer karşıtı olarak ifade edilebilir. Teknolojinin yük-
seldiği, insanlığın giderek teknolojiye bağımlı hale geldiği bir toplum düzeni olarak ele alınır. Burada yeniliklere
yenilen bir toplum ve karamsar bir gelecek vardır. Bu sebeple ütopyanın hayalperestliğine bir tokat gibidir
distopya.

Bu paragraftan distopya ile ilgili şunlara ulaşabiliriz:

• İlk kez kimin kullandığına
• Kelime anlamının ne olduğuna
• Hangi dilde yer alan bir terim olduğuna
• Hayalci olmadığına

94

8. Sınıf Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Etkinlik 12

Kazanım: T.8.3.16. Metnin konusunu belirler.
T.8.3.17. Metnin ana fikrini/ ana duygusunu belirler.
T.8.3.18. Metindeki yardımcı fikirleri belirler.
T.8.3.19. Metnin içeriğine uygun başlık/başlıklar belirler.
T.8.3.12. Görsel ve başlıktan hareketle okuyacağı metnin konusunu tahmin eder.
T.8.3.14. Metinle ilgili soruları cevaplar.
Metin içi ve metin dışı anlam ilişkisi kurulur.
T.8.3.15. Metinle ilgili sorular sorar.

1. Yaşamda verilen her kararın, bu karara bağlı olarak yapılan her eylemin bir sonucu var-
dır. Eyleminin sonucu beklediğin gibi olabilir. O zaman kendini başarılı hisseder ve mutlu
olursun. Eylemin istediğin sonucu vermeyebilir. O zaman da kendini başarısız hisseder ve
mutsuz olursun. Sonucun sorumluluğunu üstlenirsen, başarmışsan, bu durum kendine gü-
venini artırır; daha istekli ve coşkulu çalışırsın.

Bu paragrafın konusunu aşağıda boş bırakılan yere yazınız.

Verdiğimiz kararların sonucu ve sonuca bağlı davranışımız

2. Yapabileceğin en iyi şey kendini değiştirmektir. Senin gönlün değişirse dünyan da değişir.
Düşüncen değişirse eylemlerin de değişir, verdiğin enerji de değişir. Böylece hayatını da
değiştirmiş olursun.

Bu paragrafın konusu aşağıdakilerden hangisidir? Bulduğunuz cevabı “” işareti ile
işaretleyiniz.

a b c d
Değişimin Önemi Değişim ve İnsan Değişimin Faydaları Değişim ve Karar



3. Bir defter al kendine. Küçük bir defter, cebe sığacak büyüklükte. Herkes yazar olmak zo-
runda değil ama herkes yazmak zorunda. Güzel duyguları yarına aktarmak için bugünün
gürültüsünden uzaklaşmak, dünü aklına kazıyıp yarına umutla bakmak için tüm insanlar
yazmak zorunda.

Yukarıdaki paragrafın başlığı olabileceklerin yanına artı (+), olamayacakların yanına
eksi (–) işareti koyunuz.

a. Yazının icadı – b. Yazının Önemi +
c. Yazı ve Çevre – d. Yazı ve Duygular +

95

8. Sınıf Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Etkinlik 12

4. Geçen gün bir kafede otururken etrafımdaki insanları izledim. Evli insanlar, arkadaşlar, dost-
lar… Herkes elindeki akıllı telefonlara odaklanmış durumdaydı. Birbirimizle iletişim kuralım
diye var olan bu cihazların en yakın insanları dahi aynı masada birbirinden uzak tuttuğunu
bir kez daha görmüş oldum.

Bu paragrafa uygun olacak başlıkları aşağıdaki boşluklara yazınız.

a. Telefon ve İnsan
b. Teknolojinin Etkileri
c. Yanlış Kullanılan Teknoloji
d. Yalnızlaşan İnsan
e. Telefon ve İletişim
f. Çağımızda Telefon Kullanımı

5. Aşağıdaki paragrafların ana düşüncelerini noktalı yerlere yazınız.

Filleri nasıl evcilleştiriyorlar biliyor musunuz? Fil her gün aynı yoldan geçen bir can-
lıdır. Bunu bilen fil avcıları, yavru fil için yola tuzak kurarak onu çukura düşürürler.
Daha sonra siyah elbise ile gelip sopalarla yavru fili iyice döverler. Bir iki gün sonra
aynı insanlar beyaz elbise ile gelip fili çukurdan kurtarırlar. Fil, artık onları kurtarıcı
a. olarak görür. Onlara sevgi besler ve bağlanır. Her istediklerini de yapar. Demem o ki
düştüğünüz zaman size her elini uzatana hayatınızı açmayın. Belki de çelmeyi atan
odur.

Birine güvenmeden önce onu iyi tanımalıyız.

Sylvester Stallone yüzünün sol alt kısmı felçli doğmuştu ve konuşması da düzgün
değildi. New York’a geldiğinde kimse ona aktörlük ve iş vermedi. O kadar fakirdi ki
otobüs terminalinde köpeğiyle birlikte 3 gün yattı. Parası bitince köpeğini tanı-
madığı bir yabancıya 25 dolara satmak zorunda kaldı. Bir gün Muhammet Ali’nin
bir maçını izlerken Ali ona ilham kaynağı oldu ve Rocky filminin tüm senaryosunu
3 günde yazdı. Prodüktör buldu. Ona 125 bin dolar önerdiler ama tek bir sorun
b. vardı. Filmde Rocky’yi başkası oynayacaktı. Kabul etmedi. Haftalar sonra ona 325
bin dolar teklif ettiler ama yine kabul etmedi. En sonunda onun oynamasına izin
verdiler. 35 bin dolar teklif ettiler ve kabul etti. Bu 35 bin doların 15 binini köpeğini
satın alan adamı bulmak için harcadı ve köpeğini geri aldı. Filmde oynattığı köpek
Butkus kendi köpeğiydi. Rocky, Sylvester’a toplamda 200 milyon dolar kazandırdı.

Hayalimizi gerçekleştirmek istiyorsak önümüze çıkan engeller bizi yıldırmamalıdır.

96

8. Sınıf Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Etkinlik 12

6. Dünyada sayısı hızla artan, mağdurlarında bilişsel geriliğe sebep olan ve ölümle sonuç-
lanan Alzheimer hastalığıyla ilgili çalışmalar yapılıyor ama bu hastalığın sebebi net olarak
bilinmemekte. Son çalışmalarda Alzheimerlı bir beyinde bakteri bulundu. Bilim insanları bu
bakteriye nelerin sebep olabileceğini anlamak için çalışmalar yapıyor.
Aşağıda boş bırakılan kutucuklara yukarıdaki paragraftan hangi düşüncelere ulaşıla-
bileceğinizi yazınız.

a Alzheimerli beyinlerde bakteriye rastlanabilir.

b Alzheimer bilişsel geriliğe sebep oluyor.

c Bilim insanları bu hastalıkla ilgili çalışmalar yapıyor.

d Alzheimer ölümle sonuçlanabilir.

7. Aşağıdaki paragraftan hareketle verilen dört seçenekten hangisi bu paragraftan çıka-
rılamaz? Bulduğunuz cevabı “” işareti ile işaretleyiniz.

Genelde sayfalarca yazıyorum. Çoğunlukla sanki az sonra ölecekmişim gibi pa-
niğe kapılıyorum yazarken. Sanki ölmeden önce itiraf etmem gereken bazı önemli
meseleler varmış gibi hissediyorum. Bu yüzden sanki artık kaybedecek bir şeyim
yokmuş ve her şeyi söyleyebilecekmişim gibi geliyor. O zaman her gün işe giderken
karşılaştığım boyozcunun yanında durup boyoz yiyen insanları hayranlıkla seyreden
o kara köpeği hatırlıyorum. Onları sandığımdan daha çok sevdiğimi anlıyorum. Hepsi
şiirime sızıyor. Yazarken hayatı çok sevdiğimi, ona hayranlık duyduğumu anlıyorum.

a. Şairin sayfalarca yazdığı
b. Yazarken paniğe kapıldığı
c. Hayatın şairde hayranlık uyandırdığı
Şiirlerinde daha çok hayallerine yer verdiği
d. 

97

8. Sınıf Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Etkinlik 12

8. Venezuela’da, And Dağları'nın kıyısında kurulu Valle del Momboy Üniversitesi, okumayı
teşvik etmek için alışılmadık bir proje yürütüyor. Dağlık bölgenin ücra, araçla ulaşılamayan
köşelerine kitapları katırlar taşıyor. Başlarda “bibliomolos” adı verilen bu katırlı kütüphaneler-
le uzak dağ köylerindeki çocuklarda okuma hevesi uyandırmak amaçlanmış ama görülmüş
ki yetişkinler de gezici kütüphaneye epey rağbet ediyor.

Bu paragraftan aşağıdakilerden hangisinin çıkarılamayacağını kutuları boyayarak bu-
lunuz.

Dağlık bölgelere Katırlı kütüphanelere Gezici kütüphanelere
kitapların katırlarla ta- başlarda “bibliomo- yetişkinlerin ilgi gös-
şındığına los” adı verildiğine termediğine

a b c

9. Zürafalar, aslında birbirine nadiren çifte atar, böylesi darbeleri genelde saldırganlara saklar.
Yavrularını mideye indirmeye çalışan bir aslana örneğin. Yetişkin bir zürafanın savunması,
tehlikeli yırtıcıların hayatına mal olabilir; hedefi bulan yalnızca tek tekme büyük kedilerin
kafataslarını parçalamaya yeter. Zürafalarda başkasının bölgesine yabancı bir erkeğin gir-
mesi dahi nadiren karateyle sonuçlanır. Bu durumlarda ekseriye “boyun savurma” ritüeli
gerçekleşir. Boyları beş metreyi aşan erkek zürafalar, ağır kafalarını tokmak gibi kullanarak
rakiplerinin kulaklarını hedefler. Bu şiddetli çarpışmaların sonunda zayıf olan diz çöker hatta
baygınlık geçirir. Tüm bu etkin silahlarına karşın zürafalar uysal mizaçlı hayvanlardır.

Bu paragraftan çıkarılabilecek düşünceleri aşağıdaki kutunun içine yazınız.

a. Zürafalar birbirine nadiren çifte atar, savunma amaçlı çiftelerini kullanır.


b. Yetişkin bir zürafanın savunması, tehlikeli yırtıcıların hayatına mal olabilir.


c. Zürafalarda başkasının bölgesine yabancı bir erkeğin girmesi dahi nadiren karateyle
sonuçlanır.

d. Boyun savurma ritüelleri vardır.


e. Zürafalar uysal mizaçlıdır.


98

8. Sınıf Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce

Etkinlik 12

10. Uzunluğu 33 cm’ye ulaşan Synancea verrucosa dünyanın en zehirli balıklarından Tropik de-
nizlerin sığ sularını mesken tutan bu taşbalığı türü kusursuz bir avcı. Biçimi ve rengi yosun
kaplı bir mercan parçasını andıran balık, sinsice pusu kurup kurbanını bekliyor. Sonra da
şimşek hızıyla saldırıyor. Bu ürkütücü görünümlü deniz canlısı, sırt yüzgeçlerinin dikenlerin-
de bulunan zehir keseciklerinde insanları da tehdit eden bir nörotoksin barındırıyor. Dikenini
batırdıktan sonraki iki saat içinde ölüm gerçekleşiyor.

Aşağıda boş bırakılan kutucuklara yukarıdaki paragraftan hangi düşüncelere ulaşıla-
bileceğinizi yazınız.

a Balıkların uzunluklarının 33 cm’ye ulaştığı


b Biçimi ve rengiyle yosun kaplı bir mercanı andırdığı


c Sırt yüzeylerinin dikenlerinde bulunan zehir kesecikleriyle insan-
ları tehdit ettiği

11. İnsan yavrusu dünyaya geldiğinde çaresizmiş gibi görünse de aldanmamak gerek. Bir be-
bek doğduğu anda yutkunabilir ve emebilir. Arama ve emme refleksleri yiyecek kaynaklarını
bulmaya yardım eder. Tırmanma ve kavrama refleksleri de son derece gelişmiş olduğundan
eline geçen her şeye müthiş bir kuvvetle tutunur. Belki de bu yeteneği, eski çağlarda annesi-
nin bedenini saran uzun tüylere sıkıca asılmasını sağlıyordu. Dikkatinizi çekmiştir, bebeklerin
ayak parmakları da hafifçe dokunulduğunda içe doğru kıvrılır.

Bu paragraftan hareketle aşağıda verilen seçeneklerden hangisi çıkarılamaz? Doğru
bulduğunuz seçeneğin yanına artı yazınız.

a. Bebeklerin doğdukları anda yutkunup emebildiklerine

b. Tırmanma ve kavrama refleklerinin son derece gelişmiş olduğuna

c. Arama ve emme refleklerinin yiyecekleri bulmasına yardımcı olduğuna

d. Doğdukları andan itibaren anne kokusuna alışık olduklarına +

99