8. Sınıf Türkçe Cevap Anahtarı

8. Sınıf Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler, Birleşik Sözcüklerin Yazılışı

Etkinlik 24

4. Aşağıdaki cümlelerde birleşik sözcüklerin yazımı doğru ise parantez içine D, yanlışsa
Y yazınız.
a. Günümüzde gece konduların sayısı gittikçe azalıyor. ( Y )
b. Gece zor uyuduysam sebebi sivri sinekler. ( Y )
c. Annem akşam yemeği için imambayıldı yapmış. ( D )
d. Camın önündeki hanımelleri hala açmamıştı. ( D )
e. Yaz mevsimi denildiğinde Ak denizi hatırlamamak zor. ( Y )
f. Sahilde yürüyüş yapalım diye Beşik taşa indik. ( Y )
g. Güney doğu Anadolu’yu görmek için tura katıldık. ( Y )
h. Gelecek hafta yurt dışına çıkmayı planlıyoruz. ( D )
i. Kumsalda yalınayak yürümek çok zevklidir. ( Y )
j. Yeni aldığımız buzdolabını çok beğendiler. ( D )

5. Aşağıda bazı birleşik sözcükler ve yazılışları yer almaktadır. Bu sözcüklerin doğru ya-
zılmış olanlarını yuvarlak içine alınız.

a. b. c. d. e.
sağ ol herhangibir hiç bir şey pazartesi
sağol herhangi bir hiçbir şey pazar ertesi birçoğu
saol her hangi bir hiçbirşey pazarertesi bir çoğu

f. g. h. i.
kuzey doğu anadolu Uzak doğu
el oğlu Kuzey Doğu Anadolu hafta içi Uzak Doğu
eloğlu Kuzeydoğu Anadolu haftaiçi Uzadoğu

200

8. Sınıf Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler, Birleşik Sözcüklerin Yazılışı KKT - 24 

1. Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım
mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle baş- yanlışı yoktur?
lar.
A) Geçen gün çiçekçiden akşam sefası aldık.
Aşağıdakilerden hangisinde bu kurala uyul- B) Dün sabah balkona kuş yemi koydular.
mamasından kaynaklanan bir yazım yanlışı C) Uslu çocuklar bir biri ardına sıraya dizildiler.
vardır? D) İyi kalpli biri olduğundan onu af etti.

A) Sayın Bakan, sözlerini dostluk mesajlarıyla
sonlandırdı.

B) Değerli Öğretmen Oya, yarın bizi pikniğe davet
etti.

C) Saygıdeğer doktor, bu akşam bize yemeğe
gelecek.

D) Sayın Vali, konuyu derinlemesine araştıracak.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde büyük 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım
harflerin kullanımıyla ilgili bir yazım yanlışı ya- yanlışı yoktur?
pılmıştır?
A) Laboratuardan çıkan sonuçlarda kansızlığımın
A) Azerbaycan, yaptığı ekonomik atılımlarla azaldığını görmek beni mutlu etti.
konuşuluyor.
B) Ödül alan bu güzel kitap hakkında hiçbir yazar
B) Milliyet gazetesi ilk sayfayı eğitim konulu övgü dolu birşey söylemedi.
haberlere ayırdı.
C) Bu akşamüstü trenle yola çıkacağımız için
C) Mustafa Kemal Atatürk, 19 mayıs 1919’da oldukça fazla heyecanlıydık.
Samsun’a ayak bastı.
D) Heralde bu konu hakkında daha fazla fikir
D) Reşat Nuri Güntekin, “Çalıkuşu” romanını belirtmek istemediği için susuyordu.
1920’de kaleme almıştır.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı
yoktur? vardır ?

A) Samanyolu gezegenimizdeki yıldızların A) Bir çok konunun üzerinde uzun uzun durmamız
toplanma alanıdır. gerekti.

B) Cam güzeli güneşi çok seven nadir bulunan bir B) Erozyon nedeniyle bitki örtüsü tahrip olduğu
çiçektir. için doğa zarar gördü.

C) Bugün yağmurun yağacağını ansızın his C) Yalnız başına çıktığı bu yolda umudunu
etmişti. yitirmeden ilerliyordu.

D) İşten erken çıkabilmek için işlerini hızlıca hal D) O kadar hoşsohbet bir insandır ki her sözü
etti. insanı hayata bağlar.

201

9. ÜNİTE

NOKTALAMA İŞARETLERİ

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti, Ünlem
Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç,

Kesme İşareti

Kazanımlar

➢➢ T.8.3.1. Noktalama işaretlerine dikkat ederek sesli ve sessiz okur.

8. Sınıf Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta,
Soru İşareti, Ünlem İşareti

Noktalama İşaretleri: Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti, Ünlem

➤➤ Nokta ( . )
1. Cümlenin sonuna konur.
2. Bazı kısaltmaların sonuna konur: Alb. (albay), Dr. (doktor) vb.
3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 3. (üçüncü),  II. Mehmet vb.
4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra

nokta konur: 3, 4 ve 7. maddeler vb.
5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur: I. ,   1. , A., a. vb.
6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 29.5.1453 vb.
7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: Tren 09.15’te kalktı.
8. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur.
9. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta ko-

nur: 1.000, 326.197, 49.750.812 vb.
10. Genel Ağ adreslerinde kullanılır: http://tdk.org.tr
11. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: 4.5=20, 12.6=72 vb.

➤➤ Virgül ( , )
1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.
2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş özneyi belirtmek için konur. 
4. Ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur.
5. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına kon­ ur.
6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur: Adana’ya yarın gideceğim, dedi.
7. Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:– Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.
8. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
9. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bild­ iren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam,

olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur.
10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime grupl­arıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı ol-

madığını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır:  Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi. (Reşat
Nuri Güntekin)
11. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.
12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır: 38,6 (otuz sekiz tam, onda altı)
13. Metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra konur.
14. Özne olarak kullanıldıklarında bu, şu, o zamirlerinden sonra konur.
15. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur.

UYARI:  ve, veya, yahut, ya ... ya bağlaçlarından ve tekrarlı bağlaçlardan önce de sonra da virgül konmaz. Cüm-
lede da / de bağlacından sonra, zarf-fiil eklerinden, mı / mi ekinden,  şart ekinden sonra virgül konmaz.

204

8. Sınıf Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta,
Soru İşareti, Ünlem İşareti

➤➤ Noktalı Virgül ( ; )
1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.
2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırm­ ak için konur.
3. İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir.

➤➤ İki Nokta (: )
1. Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur.
2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.
3. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 56:8=7, 100:2=50 vb.
4. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur.
5. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
6. Genel Ağ adreslerinde kullanılır: http://tdk.org.tr

➤➤ Üç Nokta ( ... )
1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
2. Kaba sayıldığı için veya açık yazılmak ist­enmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur.
3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümler­in yerine konur.
4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifa-

deye güç katmak için konur.
5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.
6. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevapl­arda kullanılır.

➤➤ Soru İşareti ( ? ) Yunus Emre

1. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur.

2. Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.

3. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:
(1240 ?-1320), (Doğum yeri: ?) vb.

➤➤ Ünlem İşareti ( ! )
1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibareler­in sonuna konur.
2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur. Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra

konulabil­eceği gibi cümlenin sonuna da konabilir.
3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde kullanılır.

205

8. Sınıf Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta,
Soru İşareti, Ünlem İşareti

Etkinlik 25

Kazanım: T.8.3.1. Noktalama işaretlerine dikkat ederek sesli ve sessiz okur.

1. Aşağıda açıklamaları verilen noktalama işaretlerinin numaralarını uygun kutucuklara
yazınız.
a. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.
b. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır.
c. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırm­ ak için konur.
d. Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur.
e. Bazı kısaltmaların sonuna konur.
f. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.
g. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.
h. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. 
i. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.
j. Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur.
k. Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
l. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur.
m. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna
konur.
n. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır.
o. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için ayraç
içinde kullanılır.

Nokta Virgül Noktalı Virgül İki Nokta
a-e-h b-f-i c-g d-j

Üç Nokta Soru İşareti Ünlem İşareti
k-n l-o m

206

8. Sınıf Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta,
Soru İşareti, Ünlem İşareti

Etkinlik 25

2. Aşağıdaki cümlelerle noktanın kullanım görevlerini eşleştiriniz.

Noktanın Görevleri Cümleler

1. Tamamlanmış cümlelerin sonuna ko- a. 11, 12 ve 13. sayfadaki etkinlikler öde-
nur. vimiz.

2. b. www.tdk.gov.tr adresini sık kullanılan-
Bazı kısaltmaların sonuna konur. lara ekledim.

3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için ko- c.
nur. 9.7 işleminin sonucunu kim söyler?

4. Bir yazının maddelerini gösteren ra- d. Öznesine Göre Eylemler İkiye Ayrılır:

kam veya harflerden sonra konur. a. Etken Eylemler b. Edilgen Eylemler

5. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı e.
gösteren sayıları birbirinden ayırmak Yarın 17.30’da önemli bir toplantım var.
için konur.
f. 27.07.1980’de dünyaya gelmiş ünlü
6. Saat ve dakika gösteren sayıları birbi- şair.
rinden ayırmak için konur.

7. Kitap, dergi, vb.nin künyelerinin sonu- g. Falih Rıfkı ATAY,  Tuna Kıyıları,  Remzi

na konur. Kitabevi, İstanbul, 1938.

8. h. Prof. Dr. Ahmet Biçer, mesleğinde çok
Genel ağ adreslerinde kullanılır. başarılıdır.

9. Matematikte çarpma işareti yerine kul- i. Yaz akşamları yürüyüş yapmayı sevi-
lanılır. yorum.

10. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi j.
duyguları anlatan cümle veya ibareler­in Eyvah! Fırtına çıktı.
sonuna konur.

abcde f gh i j
3 8 9 4 6 5 7 2 1 10

207

8. Sınıf Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta,
Soru İşareti, Ünlem İşareti

Etkinlik 25

3. Aşağıdaki cümlelerde parantezle belirtilen yerlere uygun noktalama işaretlerini yazı-
nız.

1. Bu kış ( , ) bu serin hava ( , ) bu ıslak sokaklar (…)
2. Saat 12( . )30 gibi görüşmeyi düşünüyoruz( . )
3. Kör ölür ( , ) badem gözlü olur ( ; ) kel ölür ( , ) sırma saçlı olur ( . )
4. Ayşe ( ; ) Oya ( , ) Batuhan ve Semih’ten daha başarılı ( . )
5. Kayak yapmaya Uludağ’a ( , ) Ilgaz’a ( ; ) yüzmeya de Kaş’a ( , ) Çeşme’ye giderdik ( . )
6. Söz var ( , ) iş bitirir ( ; ) söz var ( , ) baş yitirir ( . )
7. Hey ( ! ) Sıraya geçer misin ( ? )
8. Yaşananları er geç unutacaktı ( . )
9. Mezuniyette ne giyeceğimi bilemiyorum ( . )
10. Sınav sonuçlarını kimden öğrenebiliriz ( ? )
11. Sınıfta seni göremedim ( , ) neredeydin ( ? )
12. Türkiye’de gezilecek birçok yer vardı ama sen ( ... )
13. Hayat bir tiyatro sahnesiydi ona göre ( . )
14. Her yerde hatıraları vardı ( : ) İspanya ( , ) İtalya ( , ) Türkiye ( … )
15. Bazı insanlar sana şöyle der ( : ) Unut geçmişi ( . )
16. Önce güzel bir gülümseme ( , ) ardından güzel sözler ( … )
17. Genç ( , ) hastalara yemeklerini dağıtıyordu ( . )
18. Az önce Meral geldi ( , ) seni sordu ( . )
19. Haftaya tiyatroya gidelim mi ( ? )
20. Verdiğiniz ödevi yapmaz olur muyum ( ? )
21. Hey sen ( ! ) Beni tanımadın mı ( ? )
22. Öyküde dört temel unsur vardır ( : ) kişi ( , ) yer ( , ) zaman ( , ) olay ( . )
23. Seni görmeye geleceğim ( , ) demiştim ( . )
24. Nerede kaldı bu yemek ( ? )
25. Maça Hakan ( , ) Kerim ve Berk geliyor (. )
26. Bu güzel İstanbul’u ( , ) denizi ( , ) martıları seviyorum ( . )
27. Dr ( . ) Hülya Pekcan( , ) ameliyathaneye gitti ( . )
28. Şiir yazmak ( , ) tüm sıkıntıları alıp götürür (. )
29. Meyvelerden elma( , ) armut (; ) sebzelerden kabak ( , )biber aldım( . )
30. Kuşların sesi insana huzur ( , ) mutluluk verir ( . )

208

8. Sınıf Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta,
Soru İşareti, Ünlem İşareti

Etkinlik 25

4. Aşağıda noktalama işaretleri ve bazı görevleri verilmiştir. Bu görevleri örnekleyen iki-
şer cümleyi karşılarına yazınız.

a. Bazı kısaltmaların sonuna konur. Alm. dersini çok seviyoruz.

Nokta

Matematikte çarpma işareti ye- 20.3=60 işlemi oldukça kolaydı.
rine kullanılır.

b. Ara sözlerin veya ara cümlelerin Kız kardeşi, en küçük olan, maçı kazan-
Virgül başına ve sonuna konur.
mış.

Tırnak içinde olmayan alıntı Sahada on kişi kalınca moralimiz bozul-
cümlelerinden sonra konur.
du, dedi.

c. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış Bu köyde erkek çocuklara Dursun,
tür veya takımları birbirinden Temel; kız çocuklara Fadime, Hatice
Noktalı ayırmak için konur. isimleri sıklıkla konur.
Virgül Ögeleri arasında virgül bulunan
sıralı cümleleri birbirinden ayır- Sevinçten, heyecandan içim içime sığ-
mak için konur. mıyor; bağırmak, ağlamak istiyordum.

d. Kendisiyle ilgili örnek verilecek Her türlü isim yalın olarak kullanılabilir:
İki Nokta cümlenin sonuna konur.
can, İstanbul, hayal…

Edebî eserlerde konuşma bölü- Çocuk şöyle seslendi:
münden önceki ifadenin sonuna
konur. — Anne, cama çık!

e. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli — Ne arıyorsun bu vakitte buralarda?
Üç Nokta olmayan, eksik bırakılan cevap- —Hiç…
larda kullanılır.
Ünlem ve seslenmelerde anlatı- —Koca Ali…Koca Ali, be!..
mı pekiştirmek için konur.

f. Soru bildiren ancak soru eki ve- Gümrük memuru yüzüme baktı:
ya sözü içermeyen cümlelerin
Soru sonuna konur. —Adınız?
İşareti
Soru eki veya sözü içeren cümle Dün bütün gün neden aramadın beni?
veya sözlerin sonuna konur.

209

8. Sınıf Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta,
Soru İşareti, Ünlem İşareti

Etkinlik 25

5. Aşağıdaki cümlelerde noktalama işaretlerinin kullanımı doğruysa D’ye , yanlışsa Y’ye
tik () koyunuz.

DY Cümleler

a.  Yazarın kitabı kaçıncı baskısını yapmış?
b.  Bugünkü ödeviniz şu; Martı kitabını okuyup özetleyin…
c.  Sabah erken uyandı, kahvaltı yapıp okula gitti.
d.  Geliyorlar, seni kurtarmaya geliyorlar!
e.  Bu kış günü hava o kadar güzel ki.
f.  Toplantıya neden geç kaldı, bilmiyoruz?
g.  Ali; Kemal, Faruk ve Barış’tan daha başarılı oldu.
h.  Acaba onu yemeğe ben mi davet etsem?
i.  Bu şehir kalabalık olsa da her zaman ışıl ışıl.
j.  Yağmur, kar, tipi demeden yollar aştık seninle…

6. Aşağıdaki paragrafta parantezle boş bırakılan yerlere uygun noktalama işaretleri ge-
tiriniz.

Yıllarca insanlar tarafından konut ve ibadethane olarak kullanılmış “Peribacaları” gö-
renleri tarihi bir yolculuğa çıkarıyor( . ) Kapadokya hem binlerce yıllık medeniyetlerin
izlerini taşıyor hem de ziyaretçilerine müthiş bir görsel şölen sunuyor( . ) “Güzel Atlar
Diyarı” olarak da bilinen Kapadokya’da gezilecek çok yer var( . ) Mesela “Kadı Kale-
si”nin bulunduğu Ürgüp, Romalılardan beri oyularak içine çok sayıda oda( , ) ev( , )
sığınak( , ) sarnıç( , ) mezar ve mahzen yapılan kalesiyle bilinen Uçhisar( , ) Hristiyanlığın
önemli merkezi olan Göreme ( , ) balon turlarının yapıldığı Ortahisar gibi(… )Özellikle Ça-
talkaya Peribacası, Bizans dönemine tarihlenen kayaya oyulmuş Hallaç Manastırı( , )
Mazı köyündeki kaya oyma yer altı şehri( , ) Karlık ve Karain görülmesi gereken yerler
arasında bulunuyor( . )Paşabuçağı ( , ) Zelve Vadisi( , )Zelve Açıkhava Müzesi ve Çavu-
şin peribacalarını yakından görebileceğiniz yerler( . )

210

8. Sınıf Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, KKT - 25 
Soru İşareti, Ünlem İşareti

1. Ayasofya gerçekten de mükemmel bir müze ( ) 4. 1. Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin
Esasında müze mi ( ) kilise mi ya da cami mi tam sonuna konur.
karar veremedim( )Çünkü daha çok bir kiliseyi
andıran ama müze olduğu bir an bile aklımdan 2. Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin so-
çıkmayan bu olağanüstü yapıya ne diyeceğime nuna konur.
tam karar veremiyordum ( )
Bu bilgilere göre aşağıdakilerin hangisinde iki
Bu parçada yay ayraçla gösterilen yerlere nokta farklı bir görevde kullanılmıştır?
sırasıyla aşağıdakilerin hangisinde verilen
noktalama işaretleri getirilmelidir? A) Pek çok kitabı sevdim: Kürk Mantolu Madon-
na, Adı Aylin...
A) ( . )( , )( . )( . )
B) Buraya geldiğimde pek çok duyguya bürünü-
B) ( . )( ? )( . )( . ) rüm: huzur, sevinç...

C) ( . )( ? )( ? )( . ) C) Birçok bilgiyi http://tdk.org.tr adresinden öğre-
nebilirsiniz.
D) (...)( , )( . )( . )
D) Şiiri ahenkli yapan birçok unsur vardır: kafiye,
redif...

2. Dolmabahçe sarayına gelmiştik (1) Gerçekten çok 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama
heyecanlıydım (2) İstanbul’un Beşiktaş ilçesinde yanlışlığı yapılmıştır?
yer alıyordu (3) ulaşımı ise son derece kolaydı (4)
A) Sanat dallarından biri de şudur: bale...
Bu parçada numaralanmış yerlerden hangi- B) Türk Dil Kurumunun yeni kılavuzunu al.
sine diğerlerinden farklı bir noktalama işareti C) Manavdan erik, kayısı, kiraz alır mısın?
gelebilir? D) Bugün her şey çok güzel olacak, dedi.

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

3. Sınav süresi sona ermiştir, dedi öğretmen. 6. Çiçeklerim ( ) sessiz dostlarım ( ) benim ne gü-
zelsiniz öyle?
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde virgül (,) bu
cümledeki göreviyle kullanılmıştır?  Bu cümlede yay ayraçla gösterilen yerlere
aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi
A) Kitap, yıllara meydan okuyan arkadaştır. getirilebilir? 
B) Masadaki kitaplar, defterler çok dağınıktı.
C) Sessizlik, huzuru getiren güzel bir ışıktır. A) virgül  B) nokta
D) Ağaç yaşken eğilir, diye bize söylemişti. C) iki nokta D) ünlem

211

8. Sınıf Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak
İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

➤➤ Kısa Çizgi ( - )
1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.
2. Ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır.
3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır: al-ış, dur-ak vb.
4. Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır: al-, dur-, gör- vb.
5. İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur: -ak, -den, -ış, vb.
6. Heceleri göstermek için kullanılır: a-raş-tır-ma, bi-le-zik vb.
7. Arasında, ve, ile, ila, ...-den ...-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır: Aydın-İz-

mir yolu, Türk-Alman ilişkileri vb.
8. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır: 50-20=30
9. Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır: -2 °C

➤➤ Uzun Çizgi (—): Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de
denir.

➤➤ Eğik Çizgi ( / )
1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur.
2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur.
3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 18/11/1969 vb.
4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır: -en, -lık vb.
5. Genel Ağ adreslerinde kullanılır: http://tdk.gov.tr
6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 70/2=35
7. Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kulla-

nılır: g/sn (gram/saniye)

➤➤ Ters Eğik Çizgi ( \ ): Bilişim uygulamalarında art arda gelen dizinleri birbirinden ayırt etmek için kullanılır:
C:\Belgelerim\Türk İşaret Dili\Kitapçık.indd

212

8. Sınıf Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak
İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

➤➤ Tırnak İşareti ( “ ” )
1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tır­nak içine alınır: Türk Dil Kurumu binasının

yan cephesinde Atatürk’ün “Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” sözü yazılıdır.

2. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır: Yeni bir “barış taarruzu” başladı.

3. Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır. Tırnak içine alınan sözlerden
sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kulla­nılmaz: Elif Şafak’ın “Bit Palas”ını okudunuz mu?

4. Bilimsel çalışmalarda künye verilirken makale adları tırnak içinde yazılır.

➤➤ Tek Tırnak İşareti ( ‘ ’ ): Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, iba-
reyi belirtmek için kullanılır: Edebiyat öğretmeni “Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ gibisi var mı?” dedi.

➤➤ Yay Ayraç ( )
1. Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan

ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur.
2. Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır: Yunus Emre’nin (1240?-1320)...
3. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklam­ ak ve göstermek için kullanılır.
4. Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır.
5. Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.
6. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için ünlem işareti yay ayraç içine alınır.
7. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göst­ermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine

alınır: 1496 (?) yılında doğan Fuzuli...
8. Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur.

➤➤ Kesme İşareti ( ’ )
1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Kurtuluş Savaşı’nı, Atatürk’üm vb.
2. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur: Nihat Bey’e vb.
3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: TBMM’nin, TDK’nin, BM’de vb.
4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat vb.
5. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur: 17 Aralık’a geldik.
6. Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır: Engel aramızı açtı n’eyleyim (Karacaoğlan)
7. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur: a’dan z’ye kadar... vb.

213

8. Sınıf Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak
İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

Etkinlik 26

Kazanım: T.8.3.1. Noktalama işaretlerine dikkat ederek sesli ve sessiz okur.

1. Aşağıda açıklamaları verilen noktalama işaretlerinin numaralarını uygun kutucuklara
yazınız.

a. Aktarma cümlelerin başında ve sonunda kullanılır.
b. Özel isimden sonra gelen çekim ekini ayırmak için kullanılır.
c. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.
d. Cümle içinde bir sözcüğe vurgu yapmak için kullanılır.
e. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.

Tırnak İşareti Kesme İşareti Kısa Çizgi
a - d b c - e

2. Aşağıdaki cümlelerde kesme işareti olması gereken yerlerin altıını çiziniz.

1. Sedat Beyin sabah seni ofise çağırdığını duydum.
2. Boğaz Köprüsünden geçerken manzaranın güzelliğine kapıldık.
3. THYnin İstanbul-Bodrum seferlerinde yoğunluk yaşanıyor.
4. Kardeşim 15 Mayısta yurt dışına, amcamları görmeye gidecek.
5. Güzelliğin on paretmez / Bu bendeki aşk olmasa
6. Bazı durumlarda Batıya olan beğenimiz daha çok artıyor.
7. Türkçemize yabancı dilden gelen sözcükler oldukça fazla.
8. Baba tarafım 1864te Bulgaristan’dan Türkiyeye göç etmiş.
9. İstanbullular pazar günü çevre temizliği için seferber oldu.
10. Avrupa Birliğinin Türkiye ile ilgili düşüncelerini dinledik.
11. Köyden kente göç edenlerin sayısı gün geçtikçe artıyor.
12. 21. yy.ın en büyük sorunlarından biri de deniz kirliliğidir.
13. Orta Çağda Avrupa türlü hastalıklarla boğuşmuştur.
14. 27 Mart Dünya Tiyatrolar Gününde birçok festival var.
15. ODTÜnün konuyla ilgili yapacağı açıklama bekleniyor.
16. Kürk Mantolu Madonnanın şarkıcı sanılması ne gariptir.
17. Bazı satış sitelerinin kampanyalarını takip ediyorum.
18. Bu topraklarda nice Mustafa Kemaller yetişecektir.

214

8. Sınıf Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak
İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

Etkinlik 26

3. Aşağıdaki cümlelerde yay ayracın kullanım nedenleri verilmiştir. Bu nedenler ile kulla-
nıldıkları cümleleri eşleştiriniz.

Yay Ayracın Görevleri Cümleler

1. Cümlenin anlamını tamamlayan ve a. Her zamanki gibi zamanında (!) beni

cümle dışı unsur olan ek bilgiler için almaya geldin. 1-E
2-C
kullanılır. 3-D
4-B
2. Tiyatro eserlerinde ve senaryo- b. (…) Ormanın derinliklerinde bir
larında konuşanın hareketlerini, yerde saklanan minik bir kaplan
durumunu açıklamak ve göstermek yavrusu vardı (…)
için kullanılır.
c. Herkül: (Birden ayağa kalkar ve
3. Bilginin doğruluğundan emin olun- kılıcını çeker.) Sen miydin bize sal-
madığını göstermek için kullanılan dıran?
soru işareti yay ayraç içinde kulla-
nılır. d. Bir hafta içinde 100 (?) kitap gele-
ceğini söylüyorlar.
4. Atlanan bölümlerin yerine kullanılan
üç nokta, yay ayraç içine alınır.

5. Söze alay, kinaye veya küçümseme e. Mutlu olduğum o güzel Isparta’ya

anlamı katmak için kullanılan ünlem (İstanbul alınmasın.) tekrar gitmeyi 5-A
6-F
işareti, yay ayraç içine alınır. düşünüyorum.

6. Eserlerin yazarları yay ayraç içine f. Sakın Şaşırma (Orhan Veli Kanık)
alınarak gösterilir.

4. Aşağıdaki bilgiler doğruysa yay ayraçla belirtilen yere (D), yanlış ise (Y) yazınız.

a. Tarihleri yazarken ay adları yazıyla yazıldığında arada herhangi bir noktalama işareti kul-
lanılmaz. ( D )

b. Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan noktalama işareti, tırnağın dışına konur. ( Y )
c. Kurum, kuruluş, kurul adlarına getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır. ( Y )
d. Cümle içindeki ara sözlerin başında ve sonunda uzun çizgi kullanılır. ( Y )
e. Özel isimlere gelen yapım ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz, bu eklerden sonra gelen çe-

kim ekleri de kesme işaretiyle ayrılmaz. ( D )
f. Özel isimlere gelen -lar/-ler eki kesme işaretiyle ayrılmaz. ( D )
g. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekler tırnak işaretiyle ayrılır. ( Y )
h. Yan yana yazılmak istenen dizeler arasına ters eğik çizgi konur. ( Y )

215

8. Sınıf Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak
İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

Etkinlik 26

5. Aşağıdaki cümlelerde kısa çizginin kullanımı doğru ise yay ayraçla belirtilen yere (D),
yanlış ise (Y) yazınız.

a. Figen -çok sevdiğim arkadaşım- haftaya İzmir’e gelecekmiş. ( D )
b. Eskiciden aldığı eski-püskü çerçeveleri onarmaya çalıştı. ( Y )
c. “Ara-, çalış-, koş- , sev-, oku-” sözcükleri birer fiil köküdür. ( D )
d. Ablan 26-09-1977’de sabaha karşı doğdu, dedi annem. ( Y )
e. Ali “evcilik” sözcüğünü ev-ci-lik şeklinde hecelerine ayırdı. ( D )

6. Aşağıdaki cümlelerde uygun yerlerde eğik çizgi kullanınız.

a. Dilimizde da/de bağlacı her zaman ayrı yazılır.
b. Bu sözcüğün anlamına http://tdk.gov.tr adresinden baktım.
c. 24/11/2019’da Öğretmenler Günü’nü kutlayacağız.
d. Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın/Bu toprak bir devrin battığı yerdir.
e. Eski Mah. Çiçek Sok. No.:20/13 Küçükçekmece/İSTANBUL
f. 140/2=70
7. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz.

a. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak işareti içine alınır.

b. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için

eğik çizgi veya nokta kullanılır.

c. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına eğik çizgi konur.

d. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için uzun çizgi kullanılır. Bu

işarete aynı zamanda konuşma çizgisi de denir.

e. Cümle içerisinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümle-

lerin başına ve sonuna ya kısa çizgi ya da virgül getirilir.

f. Kısaltmalara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır.

g. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için

kesme işareti konur.

h. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak işareti içine alınır.

i. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına

eğik çizgi işareti konur.

j. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna kısa çizgi konur.

216

8. Sınıf Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak
İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

Etkinlik 26

8. Aşağıdaki metinlerde yay ayraçla gösterilen yerlere uygun noktalama işaretleri geti-
riniz.

a. Dar kapısından başka aydınlık girecek hiçbir yeri olmayan dükkânında tek başına(,)
gece gündüz kıvılcımlar saçarak çalışan Koca Ali(,) tıpkı kafese konmuş terbiyeli bir
arslanı çağrıştırıyordu(.) Uzun boylu(,) iri pençeli(,) kalınca pazılı(,) geniş omuzlu bir peh-
livandı(.) On senedir bu karanlık in içinde ham demirden dövdüğü kılıç ve namluları
tüm Anadolu(’)da(,) tüm Rumeli(’)de sınır boylarında büyük bir ün kazanmıştı(.) Hatta
İstanbul(’)da bile yeniçeriler(,) satın alacakları kamaların(,) saldırmaların(,) yatağanla-
rın üstünde (“)Ali Usta(’)nın işi(”) damgasını arıyorlardı(.) O(,) çeliğe çifte su vermesini
biliyordu(.) Uzun kılıçlar değil(,) yapmış olduğu kısacık bıçaklar bile iki kat olur(,) kırıl-
mazdı(.) (“)Çifte su vermek(”) sanatının(,) yalnız ona özgü bir sırrı vardı(.) Yanına çırak
almaz(,) durmadan uğraşırdı(.) Hısımı(,) akrabası yoktu(.) Kentin yabancısıydı(.) Kentte
onunla ilgili birçok hikâye söylenirdi(.) Kimi (“)cellat elinden kaçmış bir çelebi(”)(,) kimi
(“)sevgilisi öldüğü için dünyadan elini eteğini vakitsiz çekmiş garip(”) derdi(.) Siyah şa-
hane gözlerinin mağrur bakışından(,) asil davranışlarından onun öyleki bayağı bir adam
olmadığı belliydi(.) Fakat kimdi(?) Nereliydi(?) Nereden gelmişti(?) Bu tarz şeyleri bilen
yoktu(.) Halk onu seviyordu(.) Kentte bu şekilde tanınmış bir ustanın bulunması hepimiz
için ayrı bir övünç kaynağıydı(.)

b. Halley kuyruklu yıldızı (()resmi adıyla 1P/Halley veya bu kuyruklu yıldızlar üzerine
çalışmalar yapan Edmond Halley(‘)e ithafen Comet Halley()) her 75(–)76 yılda bir görü-
nen kuyruklu yıldızdır(.) Tüm periyodik kuyruklu yıldızlar arasında en meşhurudur(.) Her
yüzyılda birçok uzun periyotlu kuyruklu yıldız görülmesine rağmen Halley çıplak gözle
görülebilen tek kısa periyotlu kuyruklu yıldızdır(.) Ayrıca insan ömründe geri dönecek
çıplak gözle görülür tek kuyruklu yıldızdır(.) Halley kuyruklu yıldızı iç Güneş Sistemi(’)ne
en son 1986 yılında girmiştir(.) Hesaplara göre 2061 yılında tekrar görülecektir(.)

cça. l(ış()mOtaukrtmadaıro.()d) ası, baba gazete okumakta, anne temizlik yapmakta, Umut ise ders
Umut(:)
(—)Anneciğim(,) bugün günlerden ne(?)
Anne(:)
(—)Çarşamba(,) ne olmuş(?)
Umut(:)
(—)Yok bir şey(…) Babacığım(,) bugün ayın kaçı(?)
Baba:
(—)Kızım(,) tamam alacağım o elbiseyi(.)
Umut:
(—)Elbiseyi sormadım baba(.)
Baba:
(—)Kızım(,) neden üsteliyorsun(?) Söz verdik işte(,) bırak da gazetemizi okuyalım(.)

217

8. Sınıf Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak
İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

Etkinlik 26

9. Aşağıdaki tiyatro metninde noktalama yanlışlarını bulup altlarını çiziniz.

MUHAFIZ : Padişahım sonunda ülkemizin en zeki çocuğunu bulduk…
PADİŞAH : Çabuk buraya getirin!
MUHAFIZ : Emredersiniz efendim…
PADİŞAH : Hoş geldin oğlum.
ÇOCUK : Hoş bulduk padişahım. Beni emretmişsiniz.
PADİŞAH : Senin çok zeki bir çocuk olduğunu duydum. Artık ben yaşlandım, Ülkenin yö-
netimini bırakacağım bir oğlumu yok. Eğer gerçekten zeki biriysen benden sonra tahta sen
geçeceksin. (Yani bu ülkenin kralı olacaksın)
ÇOCUK : Allah size uzun ömür versin sultanım. Biz ölelim siz yaşayın…
PADİŞAH : Yoo, yo! Ben yeterince yaşadım zaten. Nasıl olsa bir gün hepimiz öleceğiz. Şimdi
şu soruları cevapla bakalım.
ÇOCUK : Ne sorusu efendim!
PADİŞAH : Şimdi senin gerçekten zeki olup olmadığını anlamak için 3 soru soracağım.
ÇOCUK : Sorun efendim.
PADİŞAH : Dünyadaki bütün denizlerde kaç damla su olduğunu ölçebilir misin?
ÇOCUK : Tabii ki ölçerim. Ama bunu yapabilmem için sizin de yeryüzündeki bütün akarsuları
durdurmanız gerekiyor ; Çünkü saydığım damlaları tekrar sayıp hata yapabilirim.
PADİŞAH : Güzel! Peki şu ikinci soruyu cevapla bakalım?
ÇOCUK : Sorun efendim.
PADİŞAH : Gökyüzünde ne kadar yıldız var?
ÇOCUK : Ülkemizdeki ağaçların yaprak sayısının yarısı kadar.
PADİŞAH : Emin misin?
ÇOCUK : Bana inanmıyorsanız oturun tek tek sayın efendim. Hesabım yanlış ise cezama
razıyım…
PADİŞAH : Aferin. Şimdi son soruyu soruyorum. Sonsuzluk nedir?
ÇOCUK : Bizim köyde bir dağ vardır. Bu dağ o kadar büyüktür ki henüz üzerinden aşabilen
olmamıştır. İşte bu dağa her ‘100 senede bir’ kuş gelir ve gagasını kayaya bir kere sürter.
Sonra da tekrar 100 sene sonra gelmek üzere uçar gider. O kuşun gagasıyla o dağ yok
oluncaya kadar sonsuzluktan sadece bir saniye geçmiş olur. Varın gerisini siz hesaplayın…
PADİŞAH : Harika, harika! Artık ülkemi emanet edebileceğim bir insan var. Ne mutlu bana ki
artık gözüm arkada kalmayacak.

218

8. Sınıf Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi, Tırnak KKT - 26 
İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti

1. İçimizdeki en büyük güzellik ( ) sevgi ( ) dir ( ) 5. • Tiyatro eserlerinde ve senaryolarında konu-
Sevgi ( ) bir havai fişeğe benzer ( ) Bırakın yüre- şanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve
ğinizdeki havai fişekler göklere yükselsin ( ) göstermek için kullanılır.

Bu parçada  yay ayraçla gösterilen yerlere • Adres yazarken apartman numarası ile daire
sırasıyla aşağıdakilerin hangisinde verilen numarası arasına ve semt ile şehir arasına ko-
noktalama işaretleri getirilmelidir? nur.

A) ( , )( , )( , )( . ) ( . ) ( . ) • Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak
için konur.
B) ( , )( ? )( . )( . ) ( . ) ( . )
• İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin
C) (“)(“ ”)( . )( ,) ( . ) ( . ) başına ve sonuna konur.

D) (;)( ‘ )( . )( ,) ( . ) ( . ) Yukarıdaki cümlelerde aşağıdaki noktalama
işaretlerinden hangisi ile ilgili bir bilgi yoktur?

A) Yay Ayraç  B) Kısa Çizgi
C) Tırnak İşareti D) Eğik Çizgi

2. Çiçeklerim, sessiz dostlarım, bugün nasılsınız?

Bu cümlede virgüllerin yerine aşağıdaki nok-
talama işaretlerinden hangisi getirilebilir? 

A) Kısa Çizgi  B) Eğik Çizgi 6. Öğrenciler “planlı” çalıştığında başarılı olurlar.
C) Kesme İşareti D) Uzun Çizgi
Bu cümlede kullanılan tırnak işaretinin (“ ”)
3. Aşağıdakilerin hangisinde kesme (’) işareti kullanım amacı aşağıdakilerden hangisidir?
doğru kullanılmıştır?
A) Sözcüğün eş anlamlısı olduğunu göstermek
A) Şebnem’siz uzun yolculuklar çekilmiyordu. B) Bilimsel bir çalışmanın künyesini vermek
B) 1930’da İstanbul şimdikinden çok farklıymış. C) Sözcüğün başkasına ait olduğunu anlatm­ ak
C) Haziran’da yapılacak gösteriye talep çok. D) Bir sözcüğü, terimi özellikle vurgulamak 
D) Gaziantep’li bir ev arkadaşım vardı o yıllarda.

4. Aşağıdakilerin hangisinde kısa  çizgi (-) di­ 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraç
ğerlerinden farklı görevde kullanılmıştır? işareti ( ) yanlış kullanılmıştır?

A) Türkçe Ural-Altay dil grubu içinde yer alır. A) Sıfatlar (ön adlar) isimleri niteleme veya belirt-
B) Türkçe-İngilizce sözlük almak için gelmiştim. me görevinde kullanılır.
C) Okuduğum bu şehri -Edirne’yi- özlemişim.
D)  İstanbul-Erzurum yolunda onunla tanışmıştım. B) Montaigne (Monteyn) bir döneme damgasını
vurmuş, önemli bir yazardır.

C) Türkçede (-yor) eki fiillere gelerek zaman an-
lamı katar.

D) Bu kitapta yazım (imla) yanlışları hakkında çok-
ça bilgi yer alıyor.

219

10. ÜNİTE

ANLATIM BOZUKLUKLARI

Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

Kazanımlar

➢➢ T.8.3.8. Metindeki anlatım bozukluklarını belirler.

Dil bilgisi yönünden anlatım bozuklukları üzerinde durulur.
➢➢

➢➢ T.8.4.16. Yazdıklarını düzenler.

Dil bilgisine dayalı anlatım bozuklukları bakımından yazdıklarını gözden geçirmesi ve düzeltmesi
sağlanır.

8. Sınıf Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

➤➤ 1. Özne-Yüklem Uyuşmazlığı: Cümle içindeki özne, yüklemle “Tekillik-çoğulluk, kişi ve olumlu-olumsuzluk”
bakımından uyumlu olmalıdır.
a) Tekillik-Çoğulluk: Özne tekil ise yüklem de tekil olmalıdır. Ancak özne çoğul ise yüklem çoğul ya da tekil
olabilir. Aksi durumda cümlede anlatım bozukluğu ortaya çıkar.
Örnek: Serap tüm gün ders çalıştı. (doğru) / O, kalemleri sinirli bir şekilde kırıyorlardı. (yanlış)
UYARI: İnsan dışındaki tüm canlı ya da cansız varlıklar cümle içinde çoğulda olsalar yüklem mutlaka tekil
olmalıdır: Hayat kısa, kuşlar uçuyorlar. (yanlış) / Hayat kısa, kuşlar uçuyor. (doğru)
b) Kişi Uyuşmazlığı: “Ben ve sen / ben ve o / ben, sen ve o” şeklindeki özne kullanımlarında yüklem mutlaka
“1. çoğul şahıs”, “Sen ve o” şeklindeki özne kullanımlarında da yüklem “2. çoğul şahıs” eki alarak kullanılma-
lıdır.
Örnek: Ben ve sen burada onları bekleyelim.
c) Olumlu-Olumsuzluk Uyumu: Özne olumluysa yüklem olumlu, özne olumsuz ise yüklem olumsuz olmalıdır.
Örneğin özne “Herkes” ise yüklem olumlu olmalı, özne “Kimse” ise yüklem olumsuz olmalıdır.

➤➤ 2. Öge Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları:
a) Tümleç Eksikliği: Sıralı cümlelerde aynı tümleci almayan yüklemlerin ortak tümlece bağlanması anlatım
bozukluğu nedenidir.
Örnek: Kardeşini çok sever ve sürekli yardımcı olurdu. (Doğrusu➜ Kardeşini çok sever ve ona sürekli yardımcı
olurdu.)
b) Nesne Eksikliği: Sıralı cümlelerde bulunan iki yüklemin tek bir nesneye bağlanması anlatım bozukluğuna
sebep olur.
Örnek: Anneme çok güvenir ve çok severim. (Doğrusu➜ Anneme çok güvenir ve onu çok severim.)
c) Yüklem Eksikliği: Birden fazla cümlenin aynı yükleme bağlanmasıyla ortaya çıkan anlatım bozukluğudur.
Örnek: Ben yılandan, o ise fareden korkar. (Doğrusu➜ Ben yılandan korkarım, o ise uçaktan korkar.)

➤➤ 3. Çatı Uyuşmazlığı: Sıralı, bağlı ya da birleşik cümlelerde yer alan fiil ve fiilimsiler arasında etkenlik-edilgenlik
açısından bir uyum olmalıdır. Aksi halde çatı uyumsuzluğu ortaya çıkar.
Örnek: Bu konuyu çok soru çözülerek kavrarsın. (Bu konuyu çok soru çözerek kavrarsın.)

➤➤ 4. Tamlamalarla İlgili Bozukluklar: Çoğunlukla isim ve sıfatların aynı tamlanana bağlanması sırasında oluşan
anlatım bozukluklarıdır.
Örnek: Siyasi ve ekonomi alanında görüşmeler yapıldı. (Doğrusu➜ Siyasi alanda ve ekonomi alanında görüş-
meler yapıldı.)

➤➤ 5. Sözcüklerdeki Yapısal Bozukluklar: Sözcüklere yanlış ekler ya da sözcükler eklenerek bu tür yanlışlar
yapılır.
Örnek: Her yaz Boğaz’da bir sayfiyelik ev kiralarız. (“sayfiye” yazlık anlamındadır. Üzerine -lık eki getirilince
“yazlıklık” gibi bir yanlışlık ortaya çıkar.)

➤➤ 6. Eylemsi ve Ek Eylem Eksikliği: Ek eylem eki veya eylemsinin kullanılmayışı anlam bozulmasına yol açabilir.
Örnek: Düşüncelerinde ısrarlı ama inatçı değildi. (ısrarlıydı)

➤➤ 7. Eklerin Yanlış Kullanımı : Cümlede eklerin eksik ya da fazla kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
Örnek: Yemek pişirmesini çok severdi. (pişirmeyi)

222

8. Sınıf Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

Etkinlik 27

Kazanım: T.8.3.8. Metindeki anlatım bozukluklarını belirler.

Dil bilgisi yönünden anlatım bozuklukları üzerinde durulur.

T.8.4.16. Yazdıklarını düzenler.

Dil bilgisine dayalı anlatım bozuklukları bakımından yazdıklarını gözden geçirmesi ve
düzeltmesi sağlanır.

1. Aşağıdaki cümlelerde özne-yüklem uyuşmazlığı olmayanları yuvarlak içine alınız.

a. Arkadaşım ve ben sinemaya gitti. Arkadaşım ve ben sinemaya gittik.

b. Son günlerde ellerim çok acıyorlar. Son günlerde ellerim çok acıyor.

c. Sen, Ali ve Hakan bu turnuvaya Sen, Ali ve Hakan bu turnuvaya
katılmayacaksınız. katılmayacak.

d. Konu testleri dün sabah dağıtıldı. Konu testleri dün sabah dağıtıldılar.

e. Şiir okuma yarışmasına herkes katılmadı. Şiir okuma yarışmasına kimse katılmadı.

f. Bugün ben kendi odamı, Bugün ben kendi odamı topladım,
kardeşim de kendi odasını topladı. kardeşim de kendi odasını topladı.

223

8. Sınıf Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

Etkinlik 27

2. Aşağıdaki cümlelerde bazı ögelerin eksik olması anlatım bozukluklarına yol açmıştır.
Eksik olan bu ögeleri bularak gelmeleri gereken yerleri altlarındaki boşluğa örnekteki
gibi yazınız.

a. Amcam her yaz yurt dışından bizi ziyarete gelir, harçlık verirdi.

bize : Yer tamlayıcısı

b. Sıcak havalar beni bunaltır, o yüzden pek sevmem.

sıcak havaları: Belirtili nesne

c. Salataya biraz tuz, biraz da limon sıktık.

döktük: Yüklem

d. Kimse söylenenlere inanmıyor, ona güveniyordu.

herkes: Özne

e. Araca bindim, kemerimi taktıktan sonra çalıştırdım.

aracı: Belirtili Nesne

f. En yakın arkadaşını her zaman arar, yardım ederdi.

en yakın arkadaşına: Yer tamlayıcısı

g. O zamanlar ben futbol, o basketbol oynardı.

oynardım: Yüklem

224

8. Sınıf Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

Etkinlik 27

3. Aşağıdaki cümlelerde çatı uyuşmazlıklarını belirleyip altlarındaki boşluğa cümleyi
doğru şekliyle yeniden yazınız.

a. Geç saatte kapıyı açıp içeri girildi.
Geç saatte kapıyı açıp içeri girdi.

b. Bu konuyu düzenli çalışılarak öğrenirsiniz.
Bu konuyu düzenli çalışarak öğrenirsiniz.

c. Romantik akımın etkisinde kalmış, bu etkiyi eserlerine yansıtılmıştır.
Romantik akımın etkisinde kalmış, bu etkiyi eserlerine yansıtmıştır.

d. Ne kadar erken kalkmış olsak da bir türlü spora gidilemedi.
Ne kadar erken kalkmış olsak da bir türlü spora gidemedik.

e. Yarın müzeye gidilip araştırma konumuza odaklanacağız.
Yarın müzeye gidip araştırma konumuza odaklanacağız.

4. Aşağıdaki cümlelerde tamlama yanlışı olanların karşısına artı (+), olmayanların karşı-
sına eksi (-) koyunuz.

a. Kardeşime yeni resim ve müzik defteri almak için evden çıktık. -
b. Ablamın okulunda genellikle klasik ve macera romanları okutuluyormuş. +
c. Özel ve kamu arazisi diye bir ayrım yapmaksızın yatırım yapmayı planladı. +
d. Bayram tatili kamu ve özel kuruluşlarda dokuz güne çıkarıldı. +
e. Gözlük ve telefon kılıfını çantanda bulmak zor olmasa gerek. -
f. Hastaneden kan ve idrar tahlillerimi alıp doktorun odasına ilerledik. -
g. Fen ve askeri liselerin sınav sonuçları henüz açıklanmamıştı. +
h. Yazılı ve sözlü sınavları geçebilirsem istediğim o okula gidebileceğim. -
i. Edremit’e kara ve hava yoluyla ulaşım artık çok kolay. -

225

8. Sınıf Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

Etkinlik 27

5. Aşağıdaki cümleleri anlatım bozukluğu bakımından değerlendirip ilgili kutulara bu de-
ğerlendirme sonucunuza göre rakamları yerleştiriniz.
1. Zor durumdaki ülkelere askerî ve gıda yardımı yapılıyor.
2. Birçok konuyu konuşulup sorunların çözümüne vardık.
3. Kar yağışı artınca özel ve devlet okulları tatil edildi.
4. Pilav pişirmesini bilmesem de öğrenmek istiyorum.
5. Sinemaya gittik ve sinemada tahminimden fazla eğlenildi.
6. Ağaçlar yeşil elbiselerini giymeye hazırlanıyorlardı.
7. Onun bize söylediklerinden aksini yaptığını zannediyorum.
8. Seni her zaman sevdim ve saygı duydum, dedi.
9. Çoğu zaman gözü kara ama mantıksız değildi.
10. Konuşmacının bilgi birikimi iyi ama anlatımı iyi değildi.

TAMLAMA YANLIŞLIĞI EKLERİN YANLIŞ KULLANIMI
1 - 3 4 - 7

ÇATI UYUŞMAZLIĞI ÖZNE - YÜKLEM UYUŞMAZLIĞI
2 - 5 6

ÖĞE EKSİKLİĞİ EK EYLEM EKSİKLİĞİ
8 9 - 10

226

8. Sınıf Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

Etkinlik 27

6. Aşağıdaki cümlelerde anlatım bozukluğunun sebebini kutudaki açıklamalarla eşleş-
tiriniz.

a. Özne-Yüklem Uyuşmazlığı
b. Öge Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
c. Çatı Uyuşmazlığı
d. Tamlamalarla İlgili Bozukluklar
e. Ek Eylem Eksikliği
f. Sözcüklerin Yapısal Bozuklukları
g. Eklerin Yanlış Kullanımı

1. ( b ) Sana her konuda danışırdık, yardım isterdik.
2. ( g ) Ben origami yapmasını biliyorum.
3. ( b ) Çocuklarımıza değer vermeli, iyi yetiştirmeliyiz.
4. ( d ) Arkadaşlarıyla ilgileniyor, nasıl olduklarını soruyordu.
5. ( c ) Dikkatli bakınca iki resim arasındaki fark anlaşılır.
6. ( a ) Bazen saniyeler geçmek bilmiyorlardı.
7. ( e ) Gözleri kahverengi ama saçları kahverengi değildi.
8. ( f ) Bu kıyafetleri pahalılatmak hiç de doğru olmaz.
9. ( d ) Paragrafta devrik ve fiil cümlesi bulmaya çalıştık.
10. ( c ) Sabah sınıfa girip arkadaşlarınla konuşulmalı.
11. ( a ) Ben ve kardeşim bu kitabı daha önce okumuştu.
12. ( g ) Sizler kitap okumasını sevin istiyoruz.
13. ( b ) Ben anneme hep inanır ve çok severim.
14. ( a ) Bahar dalları ne güzel çiçek açmışlar.
15. ( b ) Maçtan sonra Ahmet evine, ben de işe gittim.
16. ( g ) Yaşam kimine ödül, kimine ceza olduğunu anlamıştım.
17. ( e ) Karakteri sağlam ama bakış açısı sağlam değildi.

227

8. Sınıf Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları

Etkinlik 27

7. Aşağıdaki cümlelerde geçen anlatım bozukluklarının sebeplerini ve cümlelerin doğru
şekillerini tabloya yazınız.

Cümleler Anlatım Bozukuğu Cümlenin Doğrusu
Nedeni

1. Geceleri kitap okumasını çok Eklerin yanlış Geceleri kitap okumayı çok se-
severdi. kullanımı verdi.


2. Yeni aldığımız ev, şehir mer- Ek eylem eksikliği Yeni aldığımız ev, şehir merkezi-
kezine çok yakın, üstelik ne çok yakındı, üstelk dediğiniz
dediğiniz kadar pahalı değildi kadar pahalı değildi.

3. Gazetelerin yazdıklarına Öge eksikliği Gazetelerin yazdıklarına inana-
inanmıyor, okumaktan da mıyor, gazeteleri okumaktan da
vazgeçmiyordu. vazgeçmiyordu.

4. Bu sene kültürel ve sanat Tamlama yanlışlığı Bu sene kültürel etkinlikler ve sa-
etkinlikleri sıkça yapılmaya nat etkkinlikleri sıkça yapılmaya
başladı. başladı.

5. Sabahları önce o, sonra ben Öge eksikliği Sabahları önce o kalkar, sonra
kalkarım. ben kalkarım.


6. Günümüzde daha çok roman- Tamlama yanlışlığı Günümüzde daha çok romantik
tik ve dönem dizileri izleniyor. diziler ve dönem dizileri izleni-
yor.

7. Çocuğuna hiç kızmıyor çünkü Öge eksikliği Çocuğuna hiç kızmıyor çünkü
çok seviyordu. onu çok seviyordu.


8. Zamirleri; belgisiz, kişi, işaret Tamlama yanlışlığı Zamirleri; belgisiz zamir, kişi,
ve soru zamiri olarak gruplan- işaret ve soru zamiri olarak grup-
dırınız. landırırız.

9. Her yere başvurdu ancak so- Çatı uyuşmazlığı Her yere başvurdu ancak sonuç
nuç alınamadı. alamadı.


10. Kuşlar uzak diyarlara göç et- Özne - yüklem Kuşlar uzak diyarlara göç etti.
tiler. uyuşmazlığı


11. Yazar başkalarını taklit etmek Eklerin yanlış Yazarın başkalarını taklit etmek
yerine, özgün bir anlatıma kullanımı yerine, özgün bir anlatıma ulaş-
ulaşması gerekirdi. ması gerekirdi.

12. İnsanların çoğu burayı bil- Özne - yüklem İnsanların çoğu burayı bilmez.
mezler. uyuşmazlığı


228

8. Sınıf Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları KKT - 27 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım 4. Aşağıdakilerin hangisinde özne-yüklem
bozukluğu yapılmıştır? uyumsuzluğundan kaynaklanan bir anlatım
bozukluğu vardır?
A) Tablonun güzelliği hepimizi derinden etkilemiş-
ti. A) Ünlü mağazanın indirimini duyan herkes ma-
ğazaya akın etti.
B) Edebî eserler arasında en çok roman okumayı
severim. B) Sanatçıların hepsi konser öncesi provaya ka-
tılamadı.
C) Birçok insan çevre kirliliğine duyarlı davranı-
yorlardı. C) Yeni aldığımız eşyalar odanın havasını bir anda
değiştirdi.
D) Gençken her sabah erken kalkar, spor yapar-
dım. D) Kimse sana neden başarısız oldun demiyor,
sen bunu düşünme.

2. Yaşlılara saygılı olalım ve fırsat buldukça görmeye 5. Yüklem eksikliği ya da yanlışlığı bir anlatım bo-
gidelim. zukluğudur.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu tür bir an-
aşağıdakilerden hangisidir? latım bozukluğu vardır?

A) Tamlama yanlışlığı A) Beni anlamak istemeyen pek çok insanlar tanı-
B) Özne eksikliği dım bu hayatta.
C) Çatı uyuşmazlığı
D) Nesne eksikliği B) Son romanını bir çırpıda okudum ve üslubuna
bayıldım.

C) Bugünkü misafirim yemekten az, içeceklerden
ise hiç içmedi.

D) Yeni komşularımız bizi çok seviyor, sürekli ge-
liyordu.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne eksik- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım
liğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu bozukluğu yapılmıştır?
vardır?
A) Gelir gelmez olanları anlatmaya başladı.
A) Piste uçaklardan biri iniyor, diğeri hızla kalkı- B) Yok yere beni kırdığını sonunda anlamıştı.
yordu. C) Aklına estikçe seni aramayı bıraksın artık.
D) Sizi böyle bilmek, bu gözle bakmak gerekir.
B) Sanat insana farklı bakış açıları kazandırır ve
geliştirir.

C) Tavus kuşları tüm ihtişamlarıyla desenli tüyleri-
ni sergiliyorlardı.

D) Peyzaj resmi yapmasını oldum olası sevmişim-
dir.

229

11. ÜNİTE

METİN TÜRLERİ VE SÖZ SANATLARI

METİN TÜRLERİ
Fıkra (Köşe Yazısı)

Makale
Deneme
Roman
Destan

SÖZ SANATLARI
Benzetme
Kişileştirme
Konuşturma
Karşıtlık
Abartma

Kazanımlar

➢➢ T .8.3.26. Metin türlerini ayırt eder.
➢➢ T.8.3.7. Metindeki söz sanatlarını tespit eder. Benzetme (teşbih), kişileştirme (teşhis), konuşturma (intak) ve

karşıtlık (tezat), abartma (mübalağa) söz sanatlarının belirlenmesi sağlanır.

8. Sınıf Metin Türleri

Metin Türleri

➤➤ 1. Fıkra (Köşe yazısı): Yazarın günlük olaylarla ilgili görüşlerini dile getirdiği kısa gazete ve dergi yazılarıdır.
Yazarın bir düşünceyi kanıtlama amacı yoktur.

➤➤ 2. Makale: Bir düşünceyi kanıtlamak, düşünceyi savunmak ve bir konuda görüş belirtmek için dergilerde,
internette ve gazetelerde yayınlanan yazılardır. Nesnellik, öğreticilik ve bilimsellik ön plandadır. Yoğun anlatım,
ciddi ve açık bir dil kullanılır.

➤➤ 3. Deneme: Yazarın bir konudaki kişisel görüşlerini paylaşmak amacıyla kesin hükümlere varmadan serbest
bir biçimde anlattığı yazı türüdür. Deneme yazarı kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi bir üslup kullanır. Anla-
tımda içtenlik ve doğallık vardır.

➤➤ 4. Roman: Yaşanmış veya yaşanması mümkün olayları ayrıntılarıyla anlatan yazı türüdür. Romanlar dört yapı
unsurundan oluşmaktadır: olay, kişi, zaman ve mekân.

➤➤ 5. Destan: Milletlerin etkisinde kaldığı sosyal ve tarihî olayları anlatan, efsanevi ve abartılı bir şekilde oluştu-
rulan edebî eserlerdir. Destanlardaki kahramanlar olağanüstü özelliklere sahip olabilir. Çoğunlukla aşk, vatan,
kahramanlık, kardeşlik ve ölüm konuları ele alınır.

Etkinlik 28

Kazanım: T.8.3.26. Metin türlerini ayırt eder.
a) Fıkra (köşe yazısı), makale, deneme, roman, destan türleri üzerinde durulur.
b) Metin türlerine ilişkin ayrıntılı bilgi verilmemelidir.

1. Yer gök hiçbir şey yokken dünya uçsuz bucaksız sulardan ibaretti. Tanrı Ülgen, bu uçsuz
bucaksız dünyada durmadan uçuyordu. Göklerden gelen bir ses Tanrı Ülgen’e denizden
çıkan taşı tutmasını söyledi. Göğün emri ile oturacak yer bulan Tanrı Ülgen artık yaratma
zamanı geldi diye düşünerek şöyle dedi: “Bir dünya istiyorum, bir soyla yaratayım. Bu dünya
nasıl olsun, ne boyla yaratayım? Bunun çaresi nedir, ne yolla yaratayım?” Su içinde yaşa-
yan Ak Ana, su yüzünde göründü ve Tanrı Ülgen’e Yaradılış Destanı şöyle dedi: “Yaratmak
istiyorsan Ülgen, Yaratıcı olarak şu kutsal sözü öğren, de ki hep: 'Yaptım, oldu.' Başka bir
şey söyleme. Hele yaratırken 'Yaptım, olmadı.' deme.” Ak Ana bunları söyledi ve kayboldu.
Tanrı Ülgen’in kulağından bu buyruk hiç gitmedi. İnsana da şu öğüdü iletmekten bıkmadı:
“Dinleyin ey insanlar! Varı yok demeyin. Varlığa yok deyip de yok olup gitmeyin.”

Aşağıda verilen bilgilerden okuduğunuz metinle ilgili olanları “” ile işaretleyiniz.

a.  Olağanüstü durumlar / olaylar yer almıştır.
b.  Sade bir dille yazılmıştır.
c.  Kahramanları seçkin kişilerden oluşmuştur.
Ağır bir dille yazılmıştır.
d. Günlük hayatta karşılaşılabilecek olaylar yer almıştır.
e. Kahramanlar sıradan insanlardır.
f.

232

8. Sınıf Metin Türleri

Etkinlik 28

2. Aşağıdaki metinlerin türlerini bulup ilgili boşluğa yazınız.

İnsan elinde ne illet var ki dokunduğunu değiştiriyor, kendiliğinden iyi ve güzel olan
şeyleri bozuyor. İyi olmak arzusu bazen öyle bir tutku oluyor ki iyi olalım derken
a kötü oluyoruz. Bazıları der ki iyinin aşırısı olmaz çünkü aşırı oldu mu zaten iyi değil
demektir. Kelimelerle oynamak diyeceği gelir insanın buna.
Deneme

Uygurların vatanında “Hulin” isimli bir dağ vardı. Hulin dağından Tuğla ve Selenge
isimli iki ırmak akardı. Bir gece oradaki bir ağacın üzerine gökyüzünden ilâhi bir
ışık indi. İki ırmak arasında yaşayan halk bunu dikkatle izlediler. Daha sonra ağa-
b cın gövdesinde şişkinlik oluştu, ilâhi ışık dokuz ay on gün şişkinlik üzerinde durdu.
Ağacın gövdesi yarıldı ve içinden beş çocuk göründü. Bu ülkenin halkı bu çocukları
büyüttü. En küçükleri olan Buğu Han büyüyünce hükümdar oldu. Ülke zengin, halk
mutlu oldu.
Destan

Günümüzün dünyasında çevre kirliliği, tüm gezegeni kaplayan boyutlara ulaşmış
durumda. Dünyanın birçok bölgesinde insanlar, çevre felaketine karşı korumasız,
c nükleer tehdit ve radyasyondan habersiz bir yaşam sürmektedir. Bilim adamları ise
bu olumsuzlukların devamı halinde dünyadaki tüm canlıların ciddi biçimde tehdit
altında olduğunu vurguluyorlar.
Makale

Birinci Dünya Savaşı’ nda bir kolunu kaybeden Yedek subay Ahmet Celal, işgal
altındaki İstanbul’da yaşayamayacağını anlayınca emir eri Mehmet Ali’nin çağrısı-
na uyar. Haymana Ovası’nda Porsuk Çayı kenarındaki Mehmet Ali’nin evine gider.
Köylülerle dost olmak istediği zaman köylülerin ona yabancı gözüyle baktığını anlar.
d Köylüler ona “Yaban” adını takmışlardır. Mehmet Ali yeniden askere alınır. O sıra-
da köy, Yunan işgaline uğrar. Ahmet Celal köyde geçen günlerini yazdığı defterini
Mehmet Ali’nin yengesi Emine’ ye teslim ederek oradan ayrılır. Bu defter daha sonra
kenarları yanmış bir biçimde yıkıntılar arasında bulunur.
Roman

Çanakkale Savaşı, Türk askerinin gerektiğinde yurdunun ve ulusunun özgürlüğü için
canını seve seve verebileceğinin en büyük kanıtıdır. Çanakkale Savaşı, bir ulusu yok
etme planının ilk aşamasıydı. Ancak, Mustafa Kemal, askerlerine “Ben size hücum
e etmeyi değil, ölmeyi emrediyorum” diyerek kendisi de en ön saflarda savaştı. Ka-
zanılan zaferle bir ulus yok olmaktan kurtuluyordu, Bu bakımdan Çanakkale Savaşı
tarihimizin en önemli savaşlarından biridir. Bu savaşın önemini ulusça bilerek gele-
cek nesillere aktarmalıyız.
Fıkra (Köşe yazısı)

233

8. Sınıf Metin Türleri

Etkinlik 28

3. Aşağıdaki yazı türlerinin ikişer özelliğini ilgili boşluklara yazınız.

Makale:
a. Nesnellik ön plandadır.
b. Ciddi bir dil kullanılır.

Deneme:
a. Samimi ve doğal bir anlatımı vardır.
b. Kişisel görüşlere yer verilir.

Roman:
a. Olaylar ayrıntılı anlatılır.
b. Yaşanmış veya yaşanması mümkün olaylar anlatılır.

Fıkra (Köşe yazısı):
a. Günlük olaylar ele alınır.
b. Gazete ve dergilerde yayınlanır.

Destan:
a. Sosyal ve tarihi olaylardan bahsedilir.
b. Aşk, kahramanlık, kardeşlik gibi konular ele alınır.

4. Aşağıdaki tabloda verilen bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” sütununa tik işareti ko-
yunuz.

Cümleler Doğru Yanlış
a. Deneme yazarının yazdıklarını kanıtlama amacı yoktur. 
b. Makalelerin anlatımında ciddi bir dil kullanılır.  
c. Destanlarda olağanüstü ögelere rastlanmaz. 
d. Romanlar beş ana unsurdan meydana gelir. 
e. Fıkra (köşe yazısı) gazete ve dergilerde yayınlanır.

234

8. Sınıf Metin Türleri

Etkinlik 28

5. Aşağıdaki metinlerin hangi yazı türlerine ait olduklarını belirleyip ilgili tür ile eşleştiri-
niz.

Bir kişinin yanılması bütün halkın yanılmasına yol açar, bütün halkın yanılması
da sonradan teklerin yanılmasına. Böylece yanlışlık elden ele geliştikçe gelişir,
biçimden biçime girer; o kadar ki işin en uzağındaki tanık, en yakınındakinden
daha çok şeyler bilir; olayı son öğrenen ilk öğrenenden daha inançlı olur. Bunda
a da şaşılacak bir şey yok; çünkü insan bir şeye inandı mı ona başkasını da inandır-

mayı bir borç sayar, kolay inandırmak için de anlattığına dilediği gibi çeki düzen
vermekten, bir şeyler katmaktan çekinmez. Karşısındakinin karşı koyma gücünü
kırmak, onun kafasının alabileceğini sandığı gibi konuşmak ister.

Kendimi kaptırmamaya çalıştığım çocukça, yakışıksız bir duyumuz vardır. Dert-
lerimizle dostlarımızı acındırmak, kendimize “Vah vah!” dedirtmek. Başımıza
gelenleri büyütür, şişirir, karşımızdakini ağlatmak isteriz neredeyse. Başkalarını
kendi dertleri karşısında soğukkanlı gördük mü överiz ama soğukkanlılığı bizim
dertlerimize karşı gösterdiler mi darılırız, kızarız. Dertlerimizi anlamaları yetmez,
yanıp yakınmalarını isteriz. Oysaki insan sevincini büyülterek anlatmalı, üzüntüle-
b rini kısaltarak. Kendini yok yere acındıran gerçekten dertli olunca acınmamayı hak

eder. Durmadan vahlanan kimse vahlanılmaz olur. Kendini canlı iken ölü göstere-
ni, ölü iken canlı görebilir herkes. Öylelerini gördüm ki eş dost kendilerini gürbüz,
keyifli görecek diye ödleri kopar, iyileşmiş sanılmamak için gülmelerini tutarlardı.
Sağlık, kimseyi acındırmadığı için nefret ettikleri bir şey olurdu. İşin tuhafı, bu gör-
düğüm kimseler kadın da değildi.

Bu manasız ve yabancı hayatta bir tek şeye hakikaten sarılmış, hakikaten inanır
gibi olmuştu. Bu da karısı idi. Muazzez’in varlığı Yusuf için büyük, boşlukları dol-
duracak mahiyette bir şey değildi fakat onun yokluğu müthişti. Onun bu kadar
c sebepsiz yere, bu kadar insafsızca Yusuf’un hayatından koparılması çıldırtacak

kadar acı idi. Hayatında asıl aradığı şeyin Muazzez olmadığını biliyordu fakat Mu-
azzez olmadan bunu aramaya muktedir olamayacağını sanıyordu.

Mor Salkımlı Ev, yakın tarihimizin ruh iklimini anlamak, kavramak ve o iklimde ya-
şamak açısından essiz bir anı kitabıdır. Burada Halide Edip, kendi çocukluğunu,
d yetişme yıllarını, ilk yazılarını, ilk evliliğini, eşinden ayrılışını, “Millî Mücadele”ye
hangi sebeplerle başlandığını dile getirirken bir yandan da imparatorluğun son
dönem peyzajını çizer.

Makale Deneme Roman Fıkra Destan

d a, b c

235

8. Sınıf Metin Türleri

Etkinlik 28

6. Aşağıdaki “Sefiller” adlı romanın özetini okuyunuz ve dört temel unsurunu ilgili kutu-
cuklara yazınız.

SEFİLLER
19. yüzyılda Fransa’da yaşayan Jean Valjean, kız kardeşinin çocuğunu açlıktan kurtarmak
için ekmek çalar fakat bu sırada yakalanır. Hırsızlık suçundan beş yıl mahkûm olur. Fakat
mahkûmiyet sırasında tekrar kaçmaya çalıştığı için cezasını tamamlaması tam 19 yıl alır.
Cezası bitip yeniden özgürlüğüne kavuştuğunda artık Jean Valjean çok farklı biridir. Yeniden
hayata tutunmaya çalışır fakat eski bir mahkûm olduğu için toplum tarafından dışlanır. Ne
açlığını giderebilecek ekmek ne de soğuk günlerde ısınabilecek bir yer bulabilir. Sonunda
yolu bir piskopos ile kesişir. Piskopos ona yemek ve yatacak yer sunar. Fakat gerek hapis-
hane döneminde gerekse sonrasında yaşadıkları Jean Valjean’ın tüm duygularını yitirmesine
neden olur ve piskoposa ait tüm gümüşleri çalarak kaçar. Fakat bu kadar yük ile yakalanma-
sı uzun sürmez ve suçunu onaylaması için piskoposun karşısına getirilir. Piskopos durumu
görünce gümüşleri kendisinin verdiğini, hırsızlığın söz konusu olmadığını söyleyerek onun
serbest bırakılmasını sağlar. Dahası ona iki gümüş şamdan daha verir ve karşılığında tek
bir şey ister. Tüm bu gümüşleri iyi bir insan olma yolunda kullanmasını ister. Bu olay Jean
Valjean’ın yok olan duygularını yeniden kazanmasını sağlar. Yıllar geçer ve Jean Valjean
sahte bir kimlik ile iş hayatına atılır ve çok başarılı olur. O artık zengindir ve kasabanın en
yardımsever ve sevilen kişilerinden birisidir. Fakat geçmişi onu takip etmeye devam eder ve
onun gerçek kimliğinden sadece polis şefi Javert şüphelenir. Fakat Jean Valjean’ın unvanı
nedeni ile elinden bir şey gelmez. Bu zaman diliminde Jean Vajean’ın gelecek hayatını et-
kileyen bir kadın hayatına girer. Fantine, ufak bir kızı olan fakir bir işçidir. Çocuğuna yemek
sunabilmek için her şeye yapmaya hazırdır. Günün birinde tutuklanma tehlikesine karşı onu
Jean Valjean kurtarır ve hastaneye yatırır. Fakat Fantine yaşadıklarına daha fazla dayana-
maz. Jean Valjean’dan kızına sahip çıkmasını ister. Jean Valjean’ın hayatı temiz kalbi nedeni
ile bir kez daha değişir. Kendisine benzeyen ve Jean Valjean olduğu iddiası ile masum biri
tutuklanır. Kendi yerine başkasının tutuklanmasını vicdanına sığdıramaz ve gerçek kimliğini
açıklar. Fakat Fantine ve ona verdiği söz aklına gelince bir kez daha kaçar ve Cosette’yi hi-
mayesi altına alarak yeni bir hayata başlar. Yıllar tekrar ileri sarar ve Cosette artık büyümüş
ve güzel bir kız olmuştur. Jean Valjean kaçak hayatına bir şekilde devam eder fakat polis
şefi Javert peşini bırakmaz. Cosette, Marius adındaki gence aşık olur. Fakat Javert Jean
Valjean’ın izini bulunca birbirlerinden ayrılmak zorunda kalırlar. Bu sırada ihtilal başlar ve
Marius ayaklananların arasında yer alır. Ayaklanma sırasında Javert yakalanır ve esir düşer.
İdam edileceği zaman Jean Valjean ortaya çıkar ve idam etme görevi ona verilir. Fakat Jean
Valjean Javert’in kaçmasına izin verir. Bu sırada ihtilal sert bir şekilde bastırılır ve Marius
yaralanır. Onu ölümden ise yine Jean Valjean kurtarır. Marius’un tüm arkadaşları öldürülür
ve Jean Valjean yaralı Marius’u hastaneye götürürken Javert’e yakalanır. Fakat Jean Val-
jean ölümü göze alarak Marius’u hastaneye götürür ve Javert hiçbir şey yapamaz. Marius
iyileşir ve Cosette ile evlenir. Jean Valjean, Javert’e verdiği sözü tutarak teslim olmaya gider
fakat Javert’in öldüğünü öğrenir. Bir süre sonra kendisi de hayata veda eder. Bir zamanlar
piskoposun ona hediye ettiği iki şamdanı yanından hiç ayırmamıştır ve öldükten sonra da
şamdanlar mezarının başucuna konulur.
OLAY: Bir kürek mahkûmunun on dokuz yılını harcadığı eski günlerine geri dönmemek için
sürekli kaçışını ve kaçarken de çektiği sefalet, yaşadığı acılar ile 1800’lü yıllarda Fransız hal-
kının içinde bulunduğu yoksulluk ve yaşadığı ızdırapları konu almaktadır.

KİŞİLER: Jean Veljean, Fantine, piskopos, Cosette, Marius, Javert
YER: Fransa
ZAMAN: 19. yüzyıl

236

8. Sınıf Metin Türleri

Etkinlik 28

7. Aşağıdaki destanlarda yer alan olağanüstü ögelerin altını çiziniz.
Bolu Beyi, güvendiği ve sevdiği seyislerinden biri olan Yusuf’a “Çok hünerli
ve değerli bir at bul.” emrini verir. Seyis Yusuf, uzun süre Bolu Beyi’nin is-
teğine göre bir at arar. Büyüdüklerinde istenen niteliklere sahip olacağına
inandığı iki küçük tay bulur ve bunları satın alır. Bolu Beyi bu zayıf tayları gö-
rünce çok kızar ve Seyis Yusuf’un gözlerine mil çekilmesini emreder. Gözleri
kör edilen ve işinden kovulan Yusuf, zayıf taylarla birlikte evine döner. Oğlu
Ruşen Ali’ye talimat verir ve tayları büyütür. Babası kör olduğu için Köroğlu
takma adıyla anılan Ruşen Ali, babasının talimatlarına göre atları yetiştirir.

a Taylardan biri mükemmel bir at hâline gelir ve bu ata “Kırat” adı verilir. Kırat
da destan kahramanı Köroğlu kadar ünlenir. Seyis Yusuf, Bolu Beyi’nden
intikam almak için gözlerini açacak ve onu güçlü kılacak üç sihirli köpüğü
içmek üzere oğlu ile birlikte pınara gider. Ancak Köroğlu babasına getirmesi
gereken bu köpükleri kendisi içer, yiğitlik, şairlik ve sonsuz güç kazanır. Ba-
bası kaderine rıza gösterir ancak oğluna ne pahasına olursa olsun intikamını
almasını söyler. Köroğlu Çamlıbel’e yerleşir, çevresine yiğitler toplar ve ba-
basının intikamını alır. Hayatını fakirlere ve çaresizlere yardım ederek geçirir.
Halk inancına göre “Silah icat edilince mertlik bozuldu.” demiş, kırklara ka-
rışmıştır.

Satuk Buğra Han 12 yaşında arkadaşlarıyla birlikte ava çıkmaya başlar. Av-
da oldukları günlerden birinde kaçan bir tavşanın arkasından hızla koşarken
arkadaşlarından uzaklaşır. Kaçan tavşan durur ve bir ihtiyar insan görünümü
kazanır. Satuk Buğra Han’ın sonradan Hızır olduğunu anladığı bu yaşlı kişi,
ona Müslüman olmasını öğütler ve İslâmiyet’i anlatır. Satuk Buğra, Kaşgar
hükümdarı olan amcasından İslâmiyet’i kabul etmesini ister. Kaşgar Hanı,
b Müslüman olmayacağını söyler. Satuk Buğra Han’ın işaretiyle yer yarılır ve
hükümdar yarığa gömülür. Satuk Buğra Han hükümdar olur ve bütün Türk
ülkeleri onun idaresinde İslâmiyet’i kabul ederler. Satuk Buğra Han, ömrünü
Müslümanlık ve onu yaymak için mücadele ile geçirmiştir. Menkıbelere göre
Satuk Buğra Han’ın düşmana uzatıldığında kırk adım uzayan bir kılıcı varmış
ve savaşırken etrafına ateşler saçıyormuş. 96 yaşında Tanrı’dan davet almış
bu sebeple Kaşgar’a dönmüş ve hastalanarak burada ölmüştür.

Günlerden bir gün Oğuz Kağan Tanrı’ya yalvarırken karanlık bastı. Gökten
bir gök ışık indi. Güneşten ve aydan daha parlaktı. Bu ışığın içinde alnında
kutup yıldızı gibi parlak bir ben bulunan çok güzel bir kız duruyordu. Bu kız
c gülünce gök tanrı da gülüyor, kız ağlayınca gök tanrı da ağlıyordu. Oğuz bu

kızı sevdi ve bu kızla evlendi. Günler ve gecelerden sonra bu kız üç oğlan
çocuk doğurdu. Çocuklara Gün, Ay ve Yıldız isimlerini verdiler.

237

8. Sınıf Metin Türleri

Etkinlik 28

8. Aşağıdaki metinle ilgili verilen bilgilerden doğru olanların karşısına “D”, yanlış olanla-

rın karşısına “Y” yazınız.

İpek Yolu, Orta Çağ’da Hindistan ve Uzak Doğu’nun baharat, ipekli dokuma ve kıymetli
madenlerini Avrupa’ya ulaştırmak için kullanılan ve Anadolu’dan geçen ünlü yoldu. Deve
kervanlarıyla Orta Asya ve İran üzerinden Anadolu’ya ve Karadeniz kıyılarına ulaştırılan
mallar buralardan Venedikliler ve Cenevizliler tarafından deniz yoluyla Güney Avrupa’ya,
oradan da Avrupa içlerine ulaştırılıyordu. Bu yolun bir başka uzantısı da Anadolu’nun güne-
yinden Suriye ve İskenderiye’ye ulaşıyor, oradan da deniz yoluyla Avrupa’ya bağlanıyordu.
Çin’i, Asya üzerinden Anadolu ve Avrupa’ya bağlayan tarihî bu kervan yolunda, en çok
taşınan ticaret eşyası ipek olduğu için “İpek Yolu” adı verilmişti. İpek Yolu milattan önce
kullanılmaya başlandı. İpek Yolu esas itibariyle Antakya’dan başlayarak İran ve Afganistan’ın
kuzeyinden geçerek Pamir Ovası’na kadar varırdı. Burada Taş Kule denilen yerde batıdan
gelen ticari mallar, doğunun mallarıyla değiştirilirdi. İpek Yolu’nun bir kolu Baktriyo yolundan
Hindistan’a gider, başka bir kol da Batı Türkistan’ın güneyinden geçerdi. Doğu Türkistan’a
Taklamakan Çölü’nün güneyinden veya kuzeyinden geçilirdi. Bundan sonra iki yol tekrar
birleşerek Doyang bölgesine uzanırdı. İpek Yolu kültür tarihinde de önemli bir rol oynamıştır.
Bu yol ile felsefeler, daha ziyade sanat, ahlak, örf ve âdetler değiştirilmiştir. Batıya pusu-
la, kâğıt gidince Avrupa’nın deniz gücü gelişti. Hıristiyan âleminin doğudaki son temsilcisi
Bizans da 1453’te Türkler tarafından fethedilince tarihî İpek Yolu önemini kaybetti. Avrupa
devletlerinin gemileri ticareti devam ettirebilmek için Ümit Burnu’nu dolaşarak, Hindistan’a
ve Çin’e gelmeye başladılar. Kanuni Sultan Süleyman, körleşmeye yer tutan İpek Yolu’nun
canlandırılması için bazı teşebbüslerde bulundu. Avrupa ticaretini Anadolu’ya çekmek için
Fransızlara bazı haklar verdi. Bunları vermekle Fransa’yı Avrupa devletlerinden ayırmayı, Hı-
ristiyan bir devleti himayesi altında tutmayı ve ticareti canlandırmayı düşünmüştü. Gemilerin
gelişmesi, Anadolu ve diğer yerlerde zaman zaman devam eden asayişsizlik İpek Yolu’nun
işlememesine sebep oldu. Zamanla bu yol, önemini tamamen kaybetti.

Cümleler Y
D
1. Abartılı bir üslup kullanılmıştır. D
2. Bir düşünceyi kanıtlamak için yazılmıştır. Y
3. Ciddi bir dili vardır. D
4. Olağanüstü ögelere yer verilmiştir. Y
5. Nesnellik ağır basmaktadır. Y
6. Yazarın kişisel görüşlerine yer verilmiştir. D
7. Şahıs kadrosu bellidir. Y
8. Bir konu hakkında bilgi vermektedir. D
9. Günlük olaylardan biri anlatılmaktadır.
10. Açıklayıcı bir anlatımı vardır.

238

8. Sınıf Metin Türleri

Etkinlik 28

9. Aşağıdaki metinlerin türlerini verilen kutucuklara yazınız.

a. Öğrenimden kazancımız daha iyi ve daha akıllı olmaktır. Epiharmus (Pythagoras oku-
lundan bir filozof) der ki “İnsan düşünce ile görür ve duyar, her şeyden yararlanan her
şeyi düzene sokan, başa geçip yöneten düşüncedir; geri kalan her şey kör, sağır ve
cansızdır.” Şu kesin ki çocuğa kendiliğinden bir şey yapmak özgürlüğünü vermemek-
le onu korkak bir köle durumuna sokuyoruz. Retorika ve gramer üstüne, Cicero’nun
şu veya bu cümlesi üstüne öğrencisinin ne düşündüğünü kim sormuştur? Bunları
Tanrı sözü gibi belleğimize basmakalıp yapıştırırlar; harfler ve sözcükler, anlatılan şe-
yin kendisi hâline gelir. Ezber bilmek, bilmek değildir; belleğimize emanet edilen her
şeyi saklamaktır. İnsan, kendiliğinden bildiği her şeyi ustasına bakmadan, kitaptaki
yerini aramadan, istediği gibi kullanır. Tümüyle kitaptan bir bilgi ne sıkıcı bilgidir! Böy-
le bir bilgi bir süs olarak kullanılsın ama temel olarak değil. Nitekim Platon, gerçek
felsefenin sağlam irade, inanç ve dürüstlük; amaçları başka olan öteki bilimlerinse
yalnızca süs olduğunu söyler.

Metin Türü: Deneme

b. Akademik literatürde fiziksel aktivitenin sadece sağlığı değil, aynı zamanda bilişi
(öğrenme becerisi, hafıza vb. mekanizmaları) geliştirdiğini gösteren pek çok araştır-
ma bulunmakta. Örneğin 2010 yılında Kanadalı bilim insanları Donald H. Peterson
ve Darren Warburton’un yaşlı kişilerle yapılan 66 farklı araştırmadan hazırladıkları
derlemede, fiziksel aktivite ve bilişsel fonksiyonlar arasında pozitif bir ilişki olduğu
sonucuna ulaşılmıştır. Derlemeye göre, araştırmaların %71’inin sonuçlarında düzen-
li ve kısa süreli egzersizlerin bunama gelişmesinin erken yaşlarda olma olasılığını
düşürdüğü saptanmıştır. Yine 2013’te “Neuroscience and Biobehavioral Reviews”
dergisinde yayınlanan ve 50 farklı araştırmanın incelendiği bir meta-analize göre,
kardiyovasküler egzersizlerin (yürüme, koşma, yüzme, bisiklet sürme vb.) hafızadaki
olumlu gelişmelerle ilişkili olduğu bulunmuştur. Son olarak, Mississippi Üniversite-
si’ndeki Haynes ve meslektaşlarının 2018 yılında ‘Psychological Reports’ dergisinde
yayınladıkları araştırmaya göre, yeni bilgileri öğrenmeden önce yapılan kısa süreli
egzersizler hem kısa hem de uzun dönem hafızayı geliştirmektedir.

Metin Türü: Makale

239

8. Sınıf Metin Türleri KKT - 28 

1. Gelişen teknoloji ile büyüklüğü 1 olan deprem- 3. Özgürlüğe öyle düşkünüm ki koca Hindistan’ın
ler bile kaydedilebiliyor. Bundan yalnızca otuz bir köşesini bana yasak etseler dünyanın tadı ka-
yıl önce yılda yalnızca 3000 depremin yeri ve çar neredeyse. Hiçbir yerde saklı, eli kolu bağlı
büyüklüğü belirlenebiliyorken günümüzde yılda yaşamak da istemem. Orada pineklemektense
ortalama 25 bin deprem tespit edilebiliyor. Hat- alır başımı havası, toprağı bana açık bir yere gi-
ta sadece depremleri değil maden ocaklarındaki derim. Çekilir şey değildir ülkenin bir bucağına
patlamaları bile tespit edebilen teknolojiler gü- çivilenip kalmak. Niceleri, yasalarımıza aykırılık
nümüzde şaşırtıcı değil. Özetle hassas ölçümler ettiler diye kentlere, alanlara, herkesin gidip gel-
günümüzde ne kadar çok deprem oluyor algısının diği yollara uğrayamadan yaşayabiliyorlar. Benim
oluşmasına yol açabiliyor. hizmet ettiğim yasalar küçük parmağımı bile köle
etmeye kalksa neresi olursa olsun gider, başka
Bu metin aşağıdaki yazı türlerinin hangisine yasalar arardım.
aittir?
Bu metin aşağıdaki yazı türlerinin hangisine
A) Roman B) Fıkra aittir?
C) Deneme D) Makale
A) Roman B) Makale
C) Destan D) Deneme

2. Gazetelerde yayımlanan rakamlara göre 31 4. Nutuk, Mustafa Kemal’in 15-20 Ekim 1927 ta-
Temmuz günü çıkan orman yangınında binler- rihleri arasında ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi
ce hektarlık alandaki ağaçlar kül oldu. Sadece binasının salonunda milletvekillerine hitaben yap-
ağaçlar değil, böceğiyle, bitkisiyle, karıncasın- tığı, aralıklı olarak altı gün ve toplam otuz altı saat
dan tavşanına kadar orada doğmuş tüm hayatlar süren konuşmanın metnidir. Gazi bu uzun ve ay-
söndü. Sebebini henüz bilmiyoruz. Bir yıldırım rıntılı konuşmasıyla, 19 Mayıs 1919’da başlayan
düşmesi de olabilir, bir sabotaj da… Kırılmış bir Ulusal Kurtuluş Savaşımızın hangi koşullar içinde
şişe dibinin mercek görevi yaparak ateşlediği ku- yapıldığını, Cumhuriyetimizin nasıl kurulduğunu
ru otlar da…İster o ister öteki… Sonuçta en az anlatır ve sayısız belgeye dayandırdığı bu tarihi
1 milyar değerinde maddi zarara uğradık. Sayıca konuşmasının sonunda, elde edilen başarıyı Türk
10 milyon ağacımız kül oldu. Bunların 2 milyon gençliğine emanet eder.
500 bin kadarı, her biri ortalama 400 lira değerin-
deki kızılçam idi. Zararın maddi bölümü öyle veya Bu metin aşağıdaki yazı türlerinin hangisine
aittir?
böyle telafi edilebilir. Asıl, o yöredeki “hayat” bitti.

Bu metin aşağıdaki yazı türlerinin hangisine
aittir?

A) Fıkra B) Makale A) Deneme B) Makale
C) Roman D) Destan C) Roman D) Destan

240

8. Sınıf Söz Sanatları

Söz Sanatları

➤➤ 1. Benzetme ( Teşbih): Sözü kuvvetlendirmek amacıyla aralarında ortak özellik bulunan iki varlık veya kav-
ramdan, güçlü özellik taşıyandan zayıf özellik taşıyana aktarım yapılmasıdır. Benzetmede en az iki, en fazla
dört unsur bulunur. Bu unsurlar şunlardır:

• Benzeyen: Zayıf olan
• Kendisine benzetilen: Kuvvetli olan
• Benzetme yönü: Benzetme nedeni
• Benzetme edatı: Gibi, kadar

Örnek: Kömür gibi kara gözleri vardı. (Bu cümlede gözler, kara olması bakımından kömüre benzetilmiştir.)

Bir benzetmede her zaman dört unsur olmak zorunda değildir. İki temel unsur (benzeyen, benzetilen) bulun-
ması yeterlidir.
➤➤ 2. Kişileştirme (Teşhis): İnsan dışındaki tüm varlıklara insana ait özellikler kazandırmaktır.

Örnek: “Bulutlar ağlıyordu bu sabah.” cümlesinde “ağlama” özelliği insana aitken buluta verilmiştir. Bu neden-
le bu cümlede “bulut” kişileştirilmiştir.
➤➤ 3. Konuşturma (İntak): İnsan dışındaki canlı veya cansız varlıkları konuşturma sanatıdır. Her Konuşturma aynı
zamanda kişileştirme sanatıdır ancak her kişileştirme konuşturma sanatı olmaz. Bu sanatta konuşan varlığın
söylediği sözün yazıya geçirilmiş olması gerekir.

Örnek: Deniz ve mehtap sordular seni: Neredesin? (Deniz ve mehtap konuşturulmuştur.)
➤➤ 4. Karşıtlık (Tezat): Anlamca birbirinin karşıtı olan sözlerin bir arada kullanılmasıdır.

Örnek: Gülmek ol gonceye münasiptir

Ağlamak bu dil-i hazine gerek

Bu dizelerde gülmek ve ağlamak sözcükleri birbirinin karşıtıdır. Karşıt iki sözcüğün bir arada kullanılmasıyla
karşıtlık sanatı meydana gelmiştir.
➤➤ 5. Abartma (Mübalağa): Anlatımı kuvvetlendirmek amacıyla bir şeyi olduğundan üstün ya da aşağı göster-
mektir.

Örnek: “Nohut kırk saattir kaynıyor, hâlâ pişmedi.” cümlesinde nohutun uzun süredir pişmediği abartılı bir
söyleyişle anlatılmak istenmiştir.

Etkinlik 29

Kazanım: T.8.3.7. Metindeki söz sanatlarını tespit eder. Benzetme (teşbih), kişileştirme (teşhis), konuşturma
(intak) ve karşıtlık (tezat), abartma (mübalağa) söz sanatlarının belirlenmesi sağlanır.

1. Aşağıda verilen sözcükleri kullanarak abartma sanatı olan cümleler yazınız.
a. gözyaşı b. iğne c. dünya d. kopmak e. gülmek

a. Kederimden gözyaşım sel olup aktı.
b. kadar zayıfladın ki iğne deliğinden geçersin.
c. Sınavı kazandığımı duyunca dünyalar benim oldu.
d. Sırt çantam o kadar ağır ki resmen belim koptu.
e. Oyun o kadar komikti ki gülmekten öldük.

241

8. Sınıf Söz Sanatları

Etkinlik 29

2. Aşağıdaki şiirlerin anlatımında benzetme sanatından yararlanılmıştır. Şiirlerdeki ben-
zetme sanatlarını bulup benzeyen ve kendisine benzetilen ögeleri ilgili kutucuklara
yazınız.

Benzeyen a Ah bu türküler
Türküler Türkülerimiz
Köy Türküleri Kendisine Benzetilen Ana sütü gibi candan
Türküler, köy Ana sütü Ana sütü gibi temiz
türküleri Dilimizin tuzu, biberi Türkülerde tüter dağ dağ, yayla yayla
Türküler, köy Karanlık kuyularda açıl- Köyümüz, köylümüz, memleketimiz
türküleri mış çiçekler Ah bu türküler
Zehir, zemberek Köy türküleri
Benzeyen Dilimizin tuzu biberi
Kaldırımlar b Ah bu türküler, köy türküleri
Karanlık kuyularda açılmış çiçekler gibi
Kiminin reyhasından geçilmez
Kimi zehir, kimi zemberek gibi

Kendisine Benzetilen Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi
anne, insan, lisan Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır

c

Benzeyen Kendisine Benzetilen AŞK
aşk kalabalık, ender bir
balık, hastalık, sağlık Sen kocaman çöllerde bir kalabalık gibisin
Kocaman denizlerde ender bir balık gibisin
Bir ısıtır, bir üşütür, bir ağlatır bir güldürür
Sen hem bir hastalık hem de sağlık gibisin

d

Benzeyen Kendisine Benzetilen Yalnızlık, yaşamda bir an
Yalnızlık yaşamda bir an, koca- Hep yeniden başlayan
man bir yalan Dışından anlaşılmaz
Ya da kocaman bir yalan
Kovdukça kovalayan

242

8. Sınıf Söz Sanatları

Etkinlik 29

3. Aşağıdaki dizelerde kişileştirilen ve konuşturulan varlıkları, tabloda ilgili boşluklara
yazınız.

Dizeler Kişileştirilen Konuşturulan
a. Gül gül dedi bülbül güle, gül gülmedi gitti Varlıklar Varlıklar
Gül, bülbül bülbül
Bülbül güle gül bülbüle yar olmadı gitti

b. Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna dal, tomurcuk dal
İçimde kanayan yara gibisin

c. Akıl ersin, ermesin sevdama dal dal
Senden yanayım, dedi çeşme çeşme
yeşeren dal senden yana Sarı tambura Sarı tambura
yıldırımlar, kaldırımlar
d. Küçük bir çeşmeyim yurdumun tilki, karga tilki
Unutulmuş bir dağında Güneş
Hiç kesilmeyecek suyum
Yıldızların aydınlığında
Boyuna akar dururum

e. Ey benim sarı tamburam
Sen ne için inlersin
İçim oyuk derdim büyük
Ben onun için inlerim

f. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar

g. Bir dala konmuştu karga cenapları
Ağzında bir parça peynir vardı
Sayın tilki kokuyu almış olmalı
Ona nağme yapmaya başladı
“Ooo! Karga cenapları merhaba!”

h. Güneş kıskanır olmuş gözündeki ışığı
Tebessüm eyle n’olur mutlu eyle âşığı

i. Sabahleyin kozasından bakan gelincikler Gelincikler Gelincikler
sorar bu dünyaya: Kelebek Kelebek
— Ne dersin?
Kanatlanıp uçalım mı?
Çiçek olup açalım mı?

j. Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim
Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı.

243

8. Sınıf Söz Sanatları

Etkinlik 29

4. Aşağıdaki dizelerde boş bırakılan yerlere, altı çizili sözcüklerin karşıt anlamlarını ya-
zarak tezat sanatı oluşturun.

a b

Ne siyah eylemiş bu alnı Neden böyle düşman görünürsünüz

Saçımı beyaz eden bahtım Yıllar yılı dost bildiğim aynalar

c d

Ömrümde zararsız günümü bilmem Sana çirkin dediler
Her senede yüz milyonluk kârım
var Düşmanı oldum güzelin

e f
Ağla ey gözlerim ağla ne gelir elden Taşlara düşen saat gibi
Gülmek yaraşırken seven gönüllere Ne artı, ne eksi
Ağla yaralı kalbim, ağla Bir sağlık, bir sevinç
Hepsi hikâye
g
Yağsın nesi varsa kâinatın h
Yalnız şu derin sükût dinsin Kani ol gül gülerek geldiği demler şimdi?
Ağlarım yadıma geldikçe gülüştüklerimiz
i
Gündüz hayalimde gece düşümsün j
Gülüne yâd bülbül kondurmayı gör Ya gezen bir ölü yahut gömülen bir diriyim
Mumyadır canlı da cansız da bu kabristanda
k
Bir kız vardı l
Yok gibi öyle güzel Aşklar bomboş kuruntu
Hürriyet esaret

244

8. Sınıf Söz Sanatları

Etkinlik 29

5. Aşağıda içinde söz sanatı olan dizeler verilmiştir. Bu dizelerdeki söz sanatlarını bula-
rak örnekteki gibi işaretleyiniz.

Dizeler Benzetme
Kişileştirme
Konuşturma
Karşıtlık
Abartma

a. Yetişmek için menzile 
Gidiyorum gündüz gece

b. Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim  
Minicik gövdeme yüklü Kafdağı

c. Gezer bağdan bağa 
çoban çeşmesi

d. Çöp gibi bir oğlan ipince  
Hayırsızın biriydi fikrimce

e. İnci dişlim, kalem kaşlım 
Sen de bir gün ararsın

f. Sordum sarı çiçeğe:  
― Annen baban var mıdır?  
Çiçek eydür (söyledi) derviş baba:
― Annem, babam topraktır.

g. Bir gün doludizgin
boşanan atlarımızla
Yerden yedi kat
Arş’a kanatlandık o hızla

h. Benim adım dertli dolap
Suyum akar yalap yalap
Böyle emreylemiş Çalap
Derdim vardır inilerim

i. Yüce dağlar ne kararıp pusarsın
Aştı derler nazlı yari başından
Oturmuş derdime dert mi katarsın
Âlem sele gitti gözüm yaşından

245

8. Sınıf Söz Sanatları

Etkinlik 29

6. Aşağıdaki şiirlerde yer alan söz sanatlarını bulup karşılarındaki sanatlarla eşleştiriniz.

Konuşmak susmanın kokusudur 1. TEZAT SANATI
Ya sus-git, ya konuş-gel, ortalarda kalma a, c
a Yalan korkaklığın tortusudur
Dürüst kaba ol, eğreti saygılı olma 2. ABARTMA SANATI
b
Sanma ki dikecekler meydana
b Heykelini, taşını 3. KİŞİLEŞTİRME SANATI
e
Kuş gibi özgür uçmaya kalkma
Seller geçemez gözyaşını 4. BENZETME SANATI
b, d, f
Beni öyle bir yalana inandır ki
c Ömrümce sürsün doğruluğu

Hani her şeyindim ben senin?
Hani kor dudaklındım?
d Hani karlarda açan çiçektim?
Vazgeçilmezdim

Gel etme karınca kardeş
Ağustos böceğine acı
e Kabahat onun mu sanki
Şarkı söylediyse bütün yaz

Hiç şaşmayan bir saat gibi
İşler durur kader
f Bir gün saat çalar
Çok uzaktan gelir haber

246

8. Sınıf Söz Sanatları KKT - 29 

1. Bir dilim Trabzon peyniri 4. (1) Yağmur damla damla yağıyor, tüm kaldırım
Bir avuç tiftik taşlarını ıslatıyordu. (2) Caddeler gözyaşlarını sildi
Bir çimdik çavdar elleriyle. (3) Üzerinde ilerleyen adımların seslerini
Bir tutam şile bezi gibi dinledi kaldırım taşları. (4) Umursamaz yollar, yıl-
Dişimden tırnağıma kadar lar vardı geride.
Ressamım
Bu dizelerde kullanılan söz sanatı aşağıdaki- Numaralandırılmış cümlelerin hangisinde
lerden hangisidir? insana ait özellik, insan dışı bir varlığa veril-
memiştir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

A) Abartma B) Kişileştirme
C) Benzetme D) Konuşturma

2. Kurdun biri bir tarladan geçiyormuş, boydan bo- 5. “Onun tabloları, beyaz bir güvercinin kanadına
ya arpa görmüş. Kurt ne yapsın arpayı? Yiyemez konan renkler gibi çarpıcıdır.” cümlesinde hangi
ki… Bırakıp gitmiş. Yolda önüne bir at çıkmış. Onu söz sanatına yer verilmiştir?
görünce ben de seni arıyordum, demiş. “Şurada
arpa buldum, ama yiyemedim, sana sakladım, A) Zıtlık B) Kişileştirme
bayılırım senin dişlerinin gıcırtısına. Gel, sen ye, C) Benzetme D) Konuşturma
ben de seyredeyim.” At, kanmamış bu sözlere:
“Yahu” demiş, “ben kurtları bilmez miyim? Sen
arpa yiyebilseydin karnını doyurmak zevkini bı-
rakır da kulaklarının zevkini düşünür müydün?”
demiş.

Bu paragrafta aşağıdaki söz sanatlarından
hangi ikisine yer verilmiştir?

A) Kişileştirme - abartma

B) Konuşturma - Zıtlık

C) Abartma - Konuşturma

D) Konuşturma - Kişileştirme

3. “Hava o kadar sıcak ki hepimiz eridik güneşin 6. Sekizimiz odun çeker
altında.” cümlesinde hangi söz sanatı kullanıl-
mıştır? Dokuzumuz ateş yakar

Kaz kaldırmış başın bakar

Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz

Bu dizelerde kullanılan söz sanatı aşağıdaki-
lerden hangisidir?

A) Benzetme B) Kişileştirme A) Benzetme B) Abartma
C) Abartma D) Zıtlık C) Kişileştirme D) Zıtlık

247

8. Sınıf Notlar

.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................

248