The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by alievecan, 2018-10-11 04:49:06

8. Sınıf Türkçe Cevap Anahtarı

8. Sınıf Türkçe Cevap Anahtarı

KAZANIM ODAKLI

ETKİNLİK KİTABI

TÜRKÇE

GEÇMİŞİN ÖĞRETİCİSİ, GELECEĞİN KURUCUSU
OLAN ÖĞRETMENLERİMİZE HEDİYEMİZDİR.

ÖZET KONU ANLATIMI

AD, SOYAD:
OKUL:
SINIF:
NUMARA:

Bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir.
Balzac

Genel Yayın Yönetmeni
İbrahim Sakallıoğlu

Yayını Hazırlayan
Hız Yayımcılık

Dizgi
Hız Yayımcılık Grafik ve Dizgi Servisi

Fotoğraflar ve Çizimler
Hız Yayımcılık Görsel Arşivi

Eylül 2018

Sertifika No: 34917
Her hakkı saklıdır ve Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ’ye aittir.

İçindeki yazı, şekil, grafik ve tablolar yayınevinin izni olmadan alınamaz;
fotokopi, teksir, film şeklinde ve başka hiçbir şekilde çoğaltılamaz,
basılamaz ve yayımlanamaz.
Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ
İdealtepe Mah. Ali Reis Sok. No.: 18/A
Maltepe / İSTANBUL
Tel: 0 216 359 88 00
www.hizyayinlari.com
[email protected]
Baskı ve Cilt
Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.
Nasuh Akar Mahallesi 1404. Sok. No.:19
Çankaya / Ankara
Sertifika No.:16031

İstiklâl Marşı

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhi, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar-ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder-varsa-taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhi, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na'şım;
"Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

Mustafa Kemal ATATÜRK

1881 - 1938

SUNUŞ

Sevgili Öğrenciler,

Hem okul derslerinde hem de gireceğiniz sınavlarda başarıya ulaşmak için doğru ve güvenilir
kaynaklar sizlerin işini kolaylaştıracağı gibi edinmeniz gereken bütün bilgileri de sizlere kazandıra-
caktır. Bu nedenle derslerinize ve sınavlarınıza iyi bir kaynakla hazırlanmanız gerekmektedir.

“Hız Yayımcılık” ailesi olarak bizim tek amacımız, sınav sürecinde yükünüzü hafifletmek ve
sınav sonrasında yüzünüzde bir tebessüm oluşturmaktır. Bu hedefimize ulaşabilmek için müfredatı
özümsemiş, alanında uzman yazar kadrosuyla özgün kitaplar hazırladık. Özgün sorulardan oluş-
turduğumuz kitaplarımızla sizlerin MEB’in belirlediği kazanımları edinmenizi, yazılılarda en yüksek
puanları almanızı ve sınavlarda karşılaşabileceğiniz bütün soru tiplerini deneyimlemenizi hedefle-
dik.

Saygıdeğer Öğretmenlerimiz,

Özveriyle sürdürdüğünüz bu görevde en kıymetliniz olan öğrencilerinizi sınavlara hazırlarken
bütün kazanımları içeren güvenilir kaynakların ne denli önemli olduğunun bilincindeyiz. Bu noktada
hem kazanımların öğrencilere aktarılmasında hem de ölçme değerlendirme sürecinde “Hız Yayım-
cılık” olarak sizlerin kaynak ihtiyacını karşılamak için büyük bir yazar kadrosuyla çalışmaktayız.
Kitaplarımızı sahadaki siz değerli öğretmenlerimizin ihtiyaçlarını ve taleplerini gözeterek oluşturup
sizlerin hizmetine sunmaktan “Hız Yayımcılık” olarak büyük bir kıvanç duymaktayız.

Sevgili Veliler,

İyi bir gelecek için iyi bir eğitim almanın gerekliliği yadsınamaz bir gerçektir. Bu nedenle iyi
bir eğitim alabilmek için çabalayan çocuklarımızın içinde bulundukları eğitim maratonunda “Hız
Yayımcılık”, sizlerin ve çocuklarınızın hedeflerine ulaşması ve mutlu bir gelecek edinmesi için çalış-
maktadır.

“Hız Yayımcılık”, ülkemizin geleceği olan gençlerin eğitim hayatına katkı sunmaktan gurur duy-
maktadır.

Eğitim hayatınızda hepinize başarılar dileriz.

HIZ YAYIMCILIK

İÇİNDEKİLER

1. ÜNİTE ..........................................................

Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-Terim Anlam- Mecaz Anlam.........................................10
Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam...........................................................................18
Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme.............................................24
Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe Karşılıkları-
Söz Gruplarında Anlam............................................................................................................31

2. ÜNİTE ..........................................................

Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler................................................................................40
Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım.................................................................................48
Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç.....................................................54
Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım...........................................................62
Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme, Örneklendirme, Abartma.................................69
Anlam Özelliklerine Göre Cümleler...........................................................................................77
Atasözü- Deyim-Özdeyiş.........................................................................................................84

3. ÜNİTE ..........................................................

Konu, Başlık, Ana Düşünce, Yardımcı Düşünce.......................................................................94
Paragrafta Yapı.......................................................................................................................101
Paragraf Oluşturma, Paragrafta Soru, Anahtar Kelimeler,
Paragrafın Unsurları, Duygular, Duyular, Karakter..................................................................107
Anlatım Biçimleri, Düşünceyi Geliştirme Yolları, Anlatım Özellikleri.......................................114
Metindeki Gerçek ve Kurgusal Unsurlar, Görsel ve Grafik Okuma, Sözel Mantık..................121
Anlatıcının Bakış Açısı, Metinler Arası Karşılaştırma,
Metinlerin Ortak Noktaları, İçerik Yorumlama, Şiir Yorumu....................................................128

4. ÜNİTE ..........................................................

İsim Fiil, Sıfat Fiil, Zarf Fiil.......................................................................................................140

5. ÜNİTE ..........................................................

Temel Ögeler: Yüklem, Özne - Yardımcı Ögeler: Nesne, Yer Tamlayıcısı, Zarf Tamlayıcısı,
Vurgu, Ara Söz, Cümle Dışı Unsurlar, Öge Buldurmaya Yönelik Sorular................................150

6. ÜNİTE ..........................................................

Yüklemin Yerine ve Türüne Göre Cümleler.............................................................................160

Yapısına Göre Cümleler..........................................................................................................166

7. ÜNİTE ..........................................................

Öznesine öre Eylemler: Etken ve Edilgen Eylemler

Nesnesine Göre Eylemler: Geçişli ve Geçişsiz Eylemler........................................................176

8. ÜNİTE ..........................................................

De, Ki, Mi, İle, Pekiştirme, İkileme, Kısaltmaların, Sayıların Yazılışı........................................186

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler, Birleşik Sözcüklerin Yazılışı..............................................194

9. ÜNİTE ..........................................................

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti, Ünlem..................................204

Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Ters Eğik Çizgi,

Tırnak İşareti, Tek Tırnak, Yay Ayraç, Kesme İşareti...............................................................212

10. ÜNİTE ........................................................

Dil Bilgisi Kaynaklı Anlatım Bozuklukları.................................................................................222

11. ÜNİTE ........................................................

Metin Türleri...........................................................................................................................232

Söz Sanatları..........................................................................................................................227

1. ÜNİTE

SÖZCÜKTE ANLAM

Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-Terim Anlam-Mecaz Anlam
Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam

Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme
Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

Kazanımlar

➢➢ T.8.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder. Öğrencilerin kelime anlam-

larına yönelik tahminleri ile sözlük anlamlarını karşılaştırmaları sağlanır.

➢➢ T.8.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.

➢➢ T.8.2.6. Konuşmalarında yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin Türkçelerini kullanır.

➢➢ T.8.2.7. Konuşmalarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanır.

➢➢ T.8.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.

8. Sınıf Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-
Terim Anlam-Mecaz Anlam

Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-Terim Anlam-Mecaz Anlam

➤➤ Çok Anlamlılık: Sözcüklerin anlam genişlemesi yoluyla yeni anlamlar kazanmasına ve birden çok anlamda
kullanılabilmesine çok anlamlılık denir.

Örnek: “bulmak” sözcüğü,

“Anahtarımı çantamda buldum.” cümlesinde “kaybedilen bir şeyi yeniden ele geçirmek”
“Dönemin ortasını bulmuştuk.” cümlesinde “bir yere, bir noktaya erişmek, ulaşmak” anlamında kullanılmıştır.
Sözcüklerin bu cümlelerdeki gibi birden çok anlamda kullanılabilmesi çok anlamlı olduklarını gösterir.

➤➤ Gerçek (Temel) Anlam: Dilimizde sözcükler birden fazla anlam taşıyabilir. Temel anlam, bir sözcüğün sözlükte
yer alan ve zihnimizde çağrıştırdığı ilk anlamıdır.

Örnek: Elleri çok soğuktu ve titriyordu. (“Soğuk” sözcüğü söylendiğinde aklımıza ilk olarak “ısısı düşük olan,
sıcak karşıtı” gelir. Bu cümlede de “soğuk” sözcüğü, akla gelen ilk anlamında kullanılmıştır. Bu nedenle gerçek
anlamlıdır.)

➤➤ Terim Anlam: Bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konuyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcük-
lerdir.

Örnek: Sahnede notaları karıştırmaktan çok korkuyordu. (“Nota” sözcüğü “müzik sesini belirtmeye yarayan
işaret” anlamına gelen bir müzik terimidir.)

Terim Anlam Örnekleri:

Tiyatro: suflör, perde, sahne, jest...
Matematik: açı, asal sayı, çarpan, çokgen...
Fizik: akım, elektron, kütle, periyot...
Futbol: averaj, ofsayt, taç, aut...

➤➤ Mecaz Anlam: Bir sözcüğün gerçek anlamının dışında kullanılmasıdır. Mecaz anlamlı sözcükler, bir ilgi veya
benzetme sonucu gerçek anlamlarından uzaklaşarak yeni anlamlar kazanırlar.

Örnek: Bu konuda gevşek davranırsanız ipin ucu iyice kaçar.

(“Gevşek” sözcüğünün gerçek anlamı “sıkı veya gergin olmayan, gevşemiş olan”dır. Ancak bu cümlede “gev-
şek” sözcüğü “ilgisiz, kayıtsız bir biçimde” anlamında kullanılarak mecaz anlam kazanmıştır.

10

8. Sınıf Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-
Terim Anlam-Mecaz Anlam

Etkinlik 1

Kazanım: T.8.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder.

Öğrencilerin kelime anlamlarına yönelik tahminleri ile sözlük anlamlarını karşılaştırmaları sağla-
nır.

T.8.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.

T.8.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.

a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri ve

deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.

b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.

1. Aşağıdaki cümlelerde “geçmek” sözcüğünün hangi anlamda kullanıldığını parantez iç-
lerine yazınız.

a. Senin paran burada geçmez. ( Kabul edilemez olmak )
)
b. Bana bu sevdadan geç diyorlar. ( Bırakmak, vazgeçmek )
)
c. Grip bana kardeşimden geçti. ( Hastalık bulaşmak )
)
d. Şirketin başına geçince çok sevindi. ( Görev almak )
)
e. Dondurucu soğuk ciğerlere geçiyordu. ( Etki yapmak, işlemek )
)
f. Ordu, sınırı sabaha karşı geçmişti. ( Geride bırakmak, aşmak

g. Zamanla içindeki ateş geçecektir. ( Tükenmek, bitmek, sona ermek

h. O konuyu konuşmaya gerek yok, geçelim. (Söylemeden veya bitirmeden atlamak

i. Babam eve geldiğinde saat onu geçiyordu. ( Zamanı aşmak, geride bırakmak

j. Bu önemli olay, tarihe geçti. ( Yazılmak, girmek

2. Aşağıdaki tabloda “kırmak” sözcüğünün bazı anlamları verilmiştir. Verilen anlamların
karşısına, anlamına uyan örnek cümleler yazınız.

Anlamlar Örnek Cümleler

a. Sert şeyleri vurarak veya eze- Bardağı yanlışlıkla kırdım.
rek parçalamak

b. Yok olmasına neden olmak Soğuk kış, hayvanları kırdı.

c. Bir şeyin fiyatını azaltmak, in- Verdiğimiz teklifi biraz kırdık.
dirmek

c. Bir şeyin fiyatını azaltmak, in- Direksiyonu birden sağa kırdı.
dirmek

11

8. Sınıf Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-
Terim Anlam-Mecaz Anlam

Etkinlik 1

3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin gerçek (temel) anlamıyla kullanılıp kullanıl-
madığını belirleyerek tabloda işaretleyiniz.

Cümleler Gerçek Gerçek Anlam
Anlam Değil
a. Bu sıcak karşılama hepimizin hoşuna gitmişti. 

b. Dolaptan uzun bir palto alıp evden telaşla gitti. 
 
c. İnce hesaplar yapıyor, olayı çözmeye çalışıyordu. 

d. Kaba söz söyleyenleri kimse sevmez buralarda.  

e. Kirli ellerini ovuşturup takım çantasına yöneldi. 

f. Ayağına sıkı gelen bir ayakkabı giymişsin, yürümen
zor.

g. Sizi seven kalbi ezmeyin, aksine koruyup kollayın.

h. Bu yolda çok emek harcandı, gece gündüz çalışıldı.

i. Babamın tuttuğu balıkları görmeye gittik.

j. O katı yüreği yüzünden etrafında kimse kalmamıştı.

4. Aşağıdaki sözcükleri gerçek anlamına uygun şekilde cümle içinde kullanın.

Sözcükler Örnek Cümleler
a. Yüzmek Yüzmeyi öğrenince dünyalar benim oldu.
b. Açmak Pencereyi açıp temiz havayı solumalıyız.
c. Kesmek Kalın ipi kesmek için uzun süre uğraştılar.
d. Sermek Çamaşırları serdikten sonra markete gitti.
e. Saymak Nar tanelerini saymaya kalkma, yorulursun.
f. Düşmek Şimşek çakınca korkudan elimdekiler düştü.
g. Taşmak Ocaktaki çorbanın taştığını fark etmemişti.
h. Örtmek Havalar soğuk, yorganı iyice örtün.
i. Yaymak Rahat bakalım diye kumaşları masaya yaymıştı.
j. Kopmak İp kopunca rengarenk uçurtmam uzaklaşıverdi.

12

8. Sınıf Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-
Terim Anlam-Mecaz Anlam

Etkinlik 1

5. Aşağıdaki cümlelerde terim anlamında kullanılan sözcükleri ilgili kutucuğa yazınız.

1. Sınavda kafiye çeşitlerinden soru soruldu.
2. Açı konusunda eskisi kadar zorlanmıyorum.
3. Hakemin penaltı kararı çok yerindeydi.
4. Mahkemede tutuklunun tahliyesi istendi.
5. Gezegenimize yakın meteorlar gözlemlediler.

1. kafiye

2. açı

3. hakem, panaltı

4. mahkeme, tutuklu, tahliye

5. gezegen, meteor

6. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden terim anlamda kullanılanların başındaki
kutucukları işaretleyiniz.
a.  Oyunda repliklerini unutmadığına çok sevindim.
b. Salonun perdeleri epey kirli duruyordu.
c.  Defansta çok iyi sporcularla mücadele ettik.
d. Bu ev tahminimden de ufak geldi gözüme.
e. Bu kayayı oynatmak oldukça güç olacaktı.
f. Bu köprü en az iki yüz yıl önce inşa edilmiş.
g.  Bu hafta fiil kökleri ile isim köklerini öğrendik.
h. Bazı canlılar hem karada hem suda nefes alır.
i.  Öğretmen bu hafta peyzaj resmi çizmemizi istedi.
j.  Fiilimsi konusunu kavrayınca işiniz kolaylaşacak.

13

8. Sınıf Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-
Terim Anlam-Mecaz Anlam

Etkinlik 1

7. Aşağıdaki paragrafta mecaz anlamda kullanılan sözcük ve söz öbeklerinin altını çizi-
niz.

Kasım ayı ve kalbimde bir hüzün… İnsan selinden yorgun düşmüş kaldırım taşlarına bakarak
ağır ağır ilerliyorum. İçimde kırgın notaların çocuksu burukluğu… Ritme uyarak ilerliyorum.
Cebimdeki iki lira da birbirine çarparak biraz buruk notalarıma eşlik ediyor. Hırçın bir rüzgâr
esiyor. Saçlarıma karışıyor sisli bakışlar. Bir damla düşüyor çaresiz, gözümden yere. Umur-
samıyorum, kimsesiz yürüyorum.

8. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler, cümle içinde mecaz anlam kazanmıştır. Bu
sözcükler ile kazandıkları mecaz anlamı eşleştirerek ilgili kutuya yazınız.

Cümleler Mecaz anlam
1. Bana öyle soğuk davranıyor ki onunla a. Belli bir görüşü, düşünceyi yaymak

görüşmek istemiyorum. b. Duyarlığını yitirmiş.
2. Ders çalışırken gereksiz yere arıyor,
c. Kötü, uğursuz, sıkıntılı
zamanımı çalıyordu.
3. O kara haberi alınca ayakta duramadı, d. Kaynak, köken

birden yere yığıldı. e. Düşünce, duygu veya davranış ba-
4. Onun ince davranışları etrafındakiler- kımından insanın sevgi ve saygısını
kazanan, zarif
ce hemen fark edilirdi.
5. Kökleri oldukça eskiye dayanan güzel f. Başarmak, başa çıkmak, becermek,
hakkından gelmek
bir dostluğumuz var.
g. Sıkılganlığını, utangaçlığını gidermek
6. Öğretmen utangaç öğrenciyi açmak
için ona sorular soruyordu. h. Zamanı boşa harcatmak, ziyan edil-
mesine yol açmak
7. Pek çok işi kimseden yardım almadan
kıvırırdı. i. Duygudan, sevgiden yoksun olan, ya-
kın ve içten olmayan, ilgisiz
8. Aldığı teklife çok heyecanlanmış, bu
haberi etrafa saçmak için acele etmişti. i. Bir düşünceye veya bir kimseye körü
körüne bağlı olan kimse
9. Ayla bize karşı ne yazık ki kör ve sağır
davranırdı.

10. Onun güzelliğine esir olmuş, aklı ba-
şından gitmişti.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

i hcedg f ab i

14

8. Sınıf Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-
Terim Anlam-Mecaz Anlam

Etkinlik 1

9. Aşağıdaki kutuda verilen sözcükleri, mecaz anlam kazanacak şekilde cümle içinde
kullanınız.

Aydınlık Salmak Silkelemek Parlak Sapmak

Aşılamak Bağlı Kopuk Ekmek Ölü

Tatmak Takılmak Dökülmek Haşlanmak Doymak

a. Onun dikkat çeken, aydınlık bir yüzü vardı.
b. Son zamanlarda kendini iyice saldın.
c. Böyle kötü kalpli olmasa evden silkelemezler.
d. Senin parlak bir zaferle döneceğini biliyordum.
e. İnsanlara kötü davranarak yanlış yola sapıyorsun.
f. Ne yaptı etti, sonunda bana da planlı olmayı aşıladı.
g. Ona çok uzun zamandır gönülden bağlıyım ben.
h. Hiçbir işi olmayan birkaç kopukla tartışmam ben.
i. Ekmeğimizi kazanmanın derdine düştük hepimiz.
j. Bu etkisiz, ölü konuşmasıyla herkesi sıkmıştı.
k. “Hayatın her güzelliğini tattık.” dedi kısık bir sesle.
l. Bana takılmadan duramazdı ama ben ona hiç kızmazdım.
m. Buralara yaz gelince herkes sokaklara dökülür.
n. Kadir’i fena haşlayacaklardı ama ben buna engel oldum.
o. Dünyanın parasını kazandı ama bir türlü doymadı.

15

8. Sınıf Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam-
Terim Anlam-Mecaz Anlam

Etkinlik 1

10. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır. Bu sözcükle-
rin kazandıkları mecaz anlamı karşılarına yazınız.

a. Tablonun bu canlı renkleri, hepimizi sar- Hoşuna gitmek
mıştı.

b. Savaş sonrası askerlerin havası çok bo- Kötümser, gergin, huzursuz, karışık
zuktu.

c. Şair, dizelere kalbindeki sevinç tanelerini Vermek, saçmak
serpiyordu.

d. Ağacın altındaki bankta çocuğu kucağın- Yeni, zamanı geçmemiş
da bir taze oturuyor.

e. Haberi alınca odanın içinde kimse kıpırda- Beklenmedik bir durum karşısında birden
yamadı, herkes olduğu yerde dondu. hareketsiz kalmak

f. İki genç denizci, kırar gibi hızla küreklere Bütün gücünü kullanarak bir işi yapmak
dayandılar.

g. Dipsiz bir kuyuya düştüm sanki, nasıl çı- İçinden çıkılamayan durum veya yer
karım bu işin içinden bilmiyorum.

h. Bütün taburu bir yas karanlığı kaplamıştı. Üzüntü, sıkıntı, perişanlık

i. Edebiyatımızın usta kalemi, okulumuzu zi- Yazar
yarete geldi.

j. Ayrılığın acısı, günden güne kalbime çö- Yoğun bir biçimde duymak
küyordu.

11. Aşağıdaki sözcükleri gerçek ve mecaz anlamlarıyla cümle içinde kullanınız.

Sözcükler Gerçek Anlam Mecaz Anlam
a. Boş
Garda bekleyen trenin vagonları Böyle boş laflara karnımız toktu.
b. İnce boştu.

c. Issız Bu kitap diğerlerine göre çok incey- İnce hesaplardan sonra işe koyuldu.
di.

Issız sokaklarda, korkarak ilerlediler. O ıssız adam, kitapları tercih ederdi.

d. Dolgun Dolgun karnını tutarak doğuma gitti. Şairin dolgun kafiyeleri büyülüyor-
du.

e. Harcamak Parayı hastane masraflarına harca- Para kazanmak için hayatını harca-
mış. mıştı.

f. Yanık Kilimdeki yanığı görünce çok üzül- Bu yanık türküler hüzünlendirdi bizi.
düm.

16

8. Sınıf Çok Anlamlılık-Gerçek (Temel) Anlam- KKT - 1 
Terim Anlam-Mecaz Anlam

1. “Basmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin han- 4. “Vurmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangi-
gisinde, karşısında verilen anlama uygun sinde gerçek anlamının dışında kullanılmıştır?
kullanılmamıştır?
A) Kapıyı vurmadan içeri girince herkes ona
Cümle Anlamı şaşkınlıkla baktı.

A) Beyaz peyniri küpe Sıkıştırarak yerleş- B) Beni en hassas yerimden vurmasaydın sana
basıp dolaba koy- tirmek kırılmazdım.
dular.
C) Elimi masaya yanlışlıkla vurunca kedim
B) Şehre sis basınca Duman, sis vb. yerinden sıçrayıverdi.
göz gözü görmez çevreyi kaplamak,
olmuştu. çökme D) Davulcu davula vuruyor, herkesi halay çekmeye
davet ediyordu.

C) Mehtap on iki yaşı- Bir kimse bir yaşa
na mayısta basıyor. girmek

D) Köyü basıp yağma- Örtmek, bürümek,
lamışlar. kaplamak

2. “Kızarmış ekmeğin üzerine yağ çaldı.” cüm- 5. “Saymak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin han-
lesindeki “çalmak” sözcüğü aşağıdakilerin gisinde mecaz anlamıyla kullanılmamıştır?
hangisinde bu cümledeki anlamıyla kullanıl-
mıştır? A) Bunu saymam, sizi bir gün de kahvaltıya
bekleriz, diyerek uğurladı.
A) Geçmişin gölgesinde kalan ahşap ev, kızıla
çalıyordu. B) Kitap okumayı büyük bir külfet saydığımız
zaman, bir adım ilerleyemeyiz.
B) Hafta sonları gitar çalıp şarkı söylemeyi
seviyorum. C) Annemi her zaman saymış, bir dediğini iki
etmemişimdir.
C) Tuvale bir parça boya çalıp renk cümbüşü
yaratırdı. D) Yeni aldığı kalemleri sayarken para üstünü
almadığını fark etmişti.
D) Hakemin başlama düdüğü çalınca saha birden
hareketlendi.

3. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi terim 6. “Kırmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin han-
anlamıyla kullanılmıştır? gisinde “bir şeyin fiyatını azaltmak, indirmek”
anlamında kullanılmıştır?
A) Sorunları temelden halletmek için uğraşmalı,
geçici çözümler aramamalıyız. A) Vazonun kenarı kırıldığı için fiyatında düşüş
olmuş.
B) Güreşçimiz rakibi tuşla yenmek için oldukça
büyük bir enerji sarf ediyor. B) Bazen bir sözcük bile bizi kırmaya yetiyordu.

C) Gelinin taktığı taç o kadar parlaktı ki gözlerimizi C) Şirket son anda fiyatları kırınca talep gözle
kamaştırdı. görülür şekilde arttı.

D) Zarfı açınca mektubun uzun zamandır D) Dümeni sola kırdı, gideceği uzak ülkeyi düşledi.
görmediğim Oya’dan geldiğini gördüm.

17

8. Sınıf Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam

Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam

➤➤ Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler: Yazılışları farklı ancak anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı (anlam-
daş) sözcükler denir. Bir cümlede birbirinin yerini tutabilen sözcükler eş anlamlıdır. Bir sözcüğün eş anlamlısını
cümle içindeki kullanımı belirler.
Örnek: “Yazar, kitabını kaleme alırken büyük bir itina gösteriyordu.” cümlesindeki “itina” sözcüğü ile “özen”
sözcüğü eş anlamlıdır. Çünkü özen sözcüğünü, itina sözcüğünün yerine getirdiğimizde aynı anlamı verir.

➤➤ Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler: Yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcükler denir.
Sesteş sözcükler arasında hiçbir anlam ilgisi (yan, mecaz) yoktur, yalnızca ses benzerlikleri vardır.
Örnek: “Bu güzel çay kenarında, çay içmiştik yıllar önce.” cümlesindeki “çay” sözcüğü, anlamı farklı iki ayrı
sözcük olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle bu sözcük eş seslidir.

UYARI: Eş sesli sözcüklerle çok anlamlı sözcükleri karıştırmamak gerekir. Eş seslilikte tamamen farklı anlam-
lar taşıyan sözcükler söz konusuyken çok anlamlılıkta bir sözcüğün sözlükte karşımıza çıkan diğer anlamları
vardır.

➤➤ Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler: Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir. Bir söz-
cüğün olumsuz şekli, o sözcüğün karşıtı olarak kabul edilmez.
Örnek: İyi-kötü, güzel-çirkin, eski-yeni, uzun-kısa…

➤➤ Yakın Anlamlı Sözcükler: Anlamdaş gibi görünseler de tam olarak birbirinin yerini tutamayan sözcüklere ya-
kın anlamlı sözcükler denir. Bu sözcükler, birbirine benzer anlamları olan sözcüklerdir.
Örnek:
• Bana söylediklerin yüzünden sana küstüm.
• Bana söylediklerin yüzünden sana darıldım.
Bu cümlelerde “küsmek” ve “darılmak” sözcükleri, anlamca birbirine çok yakındır ancak anlamları aynı de-
ğildir. Küsmek sözcüğü darılmak sözcüğüne göre daha fazla kırgınlık ifadesi taşımaktadır. Bu nedenle bu iki
sözcük yakın anlamlıdır.

UYARI: Yakın anlamlı sözcükler her zaman birbirlerinin yerine kullanılamaz.

Örnek:
Bazen yeterince düşünmediğin için yanlış yapıyorsun. (Yanlış: Bir kurala, bir ilkeye, bir gerçeğe uymama du-
rumu, yanılgı, hata)

Bazen yeterince düşünmediğin için yalan yapıyorsun. (Yalan: Doğru olmayan, gerçeğe uymayan söz) (Yalan
yapıyorsun şeklinde bir kullanım yoktur.)

“Yalan” ve “yanlış” sözcükleri birbirine çok benzese de aynı anlamda değildir. Birbirlerinin yerine kullanıldıkla-
rında aynı anlamı vermezler ve cümle bozuklukları oluşabilir.

18

8. Sınıf Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam

Etkinlik 2

Kazanım: T.8.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder.

Öğrencilerin kelime anlamlarına yönelik tahminleri ile sözlük anlamlarını karşılaştırmaları sağla-
nır.

T.8.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.

T.8.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.

a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri ve
deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.

b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.

1. Aşağıdaki sözcükleri eş anlamlarıyla eşleştiriniz.

1. Esir a. Yetenek 1h 6 ı
2. Akıl b. Açıklama
3. Barış
4. Saygınlık c. Şekil 2e 7a
5. Önder d. Lider
6. Cevap
7. Kabiliyet e. us 3 g 8b
8. İzah f. Kabahat
9. Suç
10. Biçim g. sulh 4i 9f
h. Tutsak

ı. Yanıt 5 d 10 c
i. İtibar

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin eş anlamlarını karşılarındaki kutuya yazınız.

1. Söylediklerinde samimi olduğuna hepimizi inandırdın. 1. İçten
2. Hilmi Bey bu görevi bana verdiğinde çok heyecanlandım. 2. Vazife
3. İki ordu, savaş meydanında yerini almak için ilerliyordu. 3. Harp
4. Vapurun sesi duyuldu, yolcular telaşla iskeleye yöneldi. 4. Seda
5. Teyzem çok maharetlidir,tanıştığında sen de göreceksin. 5. Becerikli
6. Konferans sohbet havasında ilerlerken zaman akıp gitmiş. 6. Söyleşi
7. Bu temiz düşüncelerle oradan ayrılırken umutlarım arttı. 7. Fikir
8. Kara kaplı defterine şöyle bir göz atıp defteri rafa bıraktı. 8. Siyah
9. Konserde tanıdık simalar görünce annem çok sevindi. 9. Yüz
10. Bu güzel hediyeyi tam sekiz yıl önce ablam almıştı bana. 10. Armağan

19

8. Sınıf Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam

Etkinlik 2

3. Aşağıdaki eş sesli (sesteş) sözcükleri, örnekteki gibi farklı anlamlarda cümle içinde
kullanınız.

a. Yaz Bu yaz güney sahillerine inmeyi düşünüyoruz.
b. Yüz Yazdığı bütün şiirleri güzel bir kitapta topladı.
c. İç Düğüne yüze yakın kişi davet edilmişti.
d. Aç Yüzünde buruk bir gülümseme belirdi.
e. Diz Köpeğim yastığın içindeki tüyleri çıkardı.
f. Kaz Bir bardak ılık süt içip uykuya dalmış.
g. At Aç olunca biraz solgun ve gergin oluyorsun.
h. Al Pencereyi aç istersen, sınıf biraz havalansın.
Futbol oynarken düşünce dizi biraz sıyrılmış.
Yeni aldığım kitapları rafa güzelce dizdim.
Kumdan kale yapmak için bir çukur kazdı.
Göl kıyısında kazların sesi ile güne başlarsın.
At arabası yanımdan geçerken onu gördüm.
Eski defterleri çöpe değil geri dönüşüme at.
Marketten biraz yiyecek ve su alıp çıktım.
Al bayrağımız göklerde ebediyen dalgalansın.

i. Yağ Yağmur yağdıktan sonra her yer toprak kokardı.
Yağ fabrikası, şehre epey uzakta kalıyor.

j. Yaş On sekiz yaşından sonra ehliyet alabilirsin.
Yerler yaş olduğu için uyarı levhası koymuşlar.

20

8. Sınıf Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam

Etkinlik 2

4. Tabloda yer alan sözcükleri, zıt (karşıt) anlamlarıyla eşleştiriniz.

Sözcükler Zıt Anlamları
1. övmek a. dış
2. kirli b. temiz
3. hızlı c. mağlup
4. pahalı d. yermek
5. genç e. küçük
6. iç f. barış
7. galip g. ucuz
8. savaş h. yavaş
9. büyük i. sıvı
10. katı j. yaşlı

1 234 5 67 8 9 10

dbhg i ac f

5. Aşağıdaki sözcüklerin zıt (karşıt) anlamlarını ilgili boşluklara yerleştiriniz.

1. acı 2. asgari 3. usta 4. borç 5. gerçek

tatlı azami acemi alacak sahte

6. ilkel 7. nazik 8. nemli 9. alçak 10. zengin

medeni kaba kuru yüksek fakir

21

8. Sınıf Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam

Etkinlik 2

6. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin zıt anlamlarını karşılarına yazınız. Ret
aydınlık
a. Şirketin bu önemli teklifini herkes kabul etti.
b. Hava karanlık olmadan yola çıkmamız gerekir. aktif
c. Bazı sporcular sahada pasif kalıyor diyebilirim. bolluk
d. Bu mevsimde ürün alamazsak kıtlık başlayabilir. kapamak
e. Dolabı açtı, birkaç parça giysiyi valize yerleştirdi. ceza
f. Aldığım ödülü ömrümün sonuna kadar saklayacağım. hatırlamak
g. Okulda unuttuğum kitabımı, koşarak almaya gittim. farklı
h. Aldığım iki romanın yazarı da aynı başarıyı yakalamış. azaltmak
i. Kasım yağmuru, gittikçe hızını artırmaya başlamıştı. kötümser
j. Kardeşimin bu olaya iyimser bakması çok yerindeydi.

7. Aşağıdaki sözcükleri yakın anlamları ile eşleştiriniz.

Sözcükler Yakın Anlamları 1 d 4b
2 e 5f
1. günlük a. salim 3 c 6a

2. akıl b. ziyan

3. e ş c. dos t

4. zarar d. güneşlik

5. delik e. fikir

6. sağ f. deşik

8. Tablodaki sözcüklerin yakın anlamlarını karşılarına yazınız.

Sözcükler Yakın Anlamları Sözcükler Yakın Anlamları
1. ıslak nemli 6. kavga savaş
2. doğru dürüst 7. uyumak yatmak
3. arkadaş dost 8. çabalamak çalışmak
4. donmak üşümek 9. sonuç karar
5. kılık kıyafet 10. kumsal sahil

22

8. Sınıf Eş anlam-Eş Seslilik-Zıt Anlam-Yakın Anlam KKT - 2 

1. Sözcük Eş Anlamlısı Zıt Anlamlısı 4. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde zıt anlamlı
sözcükler bir arada kullanılmıştır?
1 siyah beyaz
A) Gülme komşuna gelir başına.
sağlıklı 2 hasta B) Büyük lokma ye, büyük söz söyleme.
C) Aza kanaat etmeyen çoğu hiç bulamaz.
övmek methetmek 3 D) Akıl yaşta değil, baştadır.

Bu tabloda boş bırakılan yerlere aşağıdaki
sözcüklerden hangileri getirilmelidir?

1 2 3
A) koyu hastalık kırmak
B) kara sıhhatli yermek
C) ak ötelemek
D) renk salim kıvanç
sağlam

5. Aşağıdaki sözcük çiftlerinin hangisinde farklı
bir anlam ilişkisi vardır?

A) Yoksul - Varsıl B) Düş - Rüya
C) Düşünce - Fikir D) Suni - Yapay

2. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin sesteşi
yoktur?

A) yıl B) koy
C) yol D) sene

3. “Kardeşimin mizacı böyleydi.” cümlesinde altı 6. 1. Onu ara sıra ziyarete gitmelisin.
çizili sözcüğün yerine aşağıdakilerden hangisi 2. İkide bir beni aradığını fark etti.
3. Gün geçtikçe hız kazanıyorduk.
getirilirse cümlenin anlamı değişir?
4. Zaman zaman onunla görüşürüz.

Numaralanmış cümlelerde altı çizili söz grup-
larından hangileri yakın anlamlıdır?

A) huy B) yaradılış A) 1 ve 2. B) 1 ve 4.
C) karakter D) düşünce C) 2 ve 3. D) 2 ve 4.

23

8. Sınıf Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme

Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel- Özel Anlam, Yansıma, İkileme

➤➤ Somut - Soyut Anlam: Beş duyudan (görme, işitme, koklama, dokunma, tatma,) herhangi biriyle algılayabil-
diğimiz sözcükler somut, beş duyunun biriyle bile algılayamadığımız sözcükler soyut anlamlıdır.
Örnek:
• Yatmadan önce su içtim. (Bu cümlede “su” sözcüğü tatma duyusu ile algılanmaktadır. Bu nedenle somut
anlamlıdır.)
• İçimde bir korku var. (Bu cümlede “korku” sözcüğü beş duyudan herhangi biriyle algılanamadığı için soyut
anlamlıdır.)

➤➤ Nitel Anlam (Nitelik): Varlıkların nasıl olduğunu, niteliğini gösteren; sayılamayan, ölçülemeyen bir değeri,
özelliği ifade eder. Bu tür sözcükleri anlamak için nitel anlamlı olduğunu düşündüğümüz sözcüğe “Nasıl?”
sorusunu sorabiliriz.
Örnek: Elindeki mavi kutuyu masaya bıraktı. (Bu cümlede kutu sözcüğüne “nasıl?” sorusunu sorduğumuzda
“mavi” cevabını alırız. Mavi, kutunun bir özelliğidir ve sayılıp ölçülemez.)

➤➤ Nicel Anlam (Nicelik): Kavramların sayılabilen, ölçülebilen özelliklerini gösterir. Bu tür sözcükleri anlamak için
nicel anlamlı olduğunu düşündüğümüz sözcüğe “Ne kadar?” sorusunu sorabiliriz.
Örnek: Oldukça ağır bir bavulun varmış. (Bu cümlede bavulun ağırlığı ölçülebilir. Bu nedenle “ağır” sözcüğü
nicel anlamlıdır.)

NOT: Sözcüklerin nicel veya nitel anlamlı olup olmadığını anlamak için cümlede kullanıldıkları anlama bakmak
gerekir.

Örnek:
• Elinde ince bir karton vardı. (Nicel anlam)
• İnce davranışları ile saygınlık kazandı. (Nitel anlam)

➤➤ Genel Anlam: Birden çok türde varlığı veya kavramı karşılayacak şekilde kullanılan sözcüklere genel anlamlı
sözcükler denir.
Örnek:
Hayvanlara iyi davranmalıyız. (Bu cümlede “hayvanlar” sözcüğü bütün hayvanları kapsayacak şekilde kullanıl-
mıştır. Bu nedenle genel anlamlı olmuştur.)

Sözcükleri taşıdıkları anlamların genişliğine göre sıralayabiliriz: Dünya > Türkiye > İzmir > Urla

Bu sıralama “genelden özele” doğrudur çünkü kapsamı en genişten en dara doğru bir sıralama yapılmıştır.
Türkiye dünyadaki ülkelerden biri olduğu için dünyaya göre daha özel anlamlıdır. İzmir Türkiye’de bir şehir, Urla
ise İzmir’in bir ilçesidir.

➤➤ Özel Anlam: Varlık ve nesnelerden bir tanesini karşılayan, kapsamı dar olan sözcüklere özel anlamlı sözcükler
denir.
Örnek: Bahçedeki gülleri suladık. (Bu cümlede sadece o bahçede bulunan güllerden bahsedilmektedir. Bu
nedenle anlamı özeldir.)

Sözcükleri taşıdıkları anlamların darlığına göre sıralayabiliriz: Araba Sevdası < roman < Türk edebiyatı

24

8. Sınıf Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme

➤➤ Yansıma Sözcükler: Doğadaki seslerin taklit edilmesiyle oluşan sözcüklere yansıma sözcükler denir. İnsan,
hayvan ve cansız varlıkların sesleri yansıma olabilir.

Örnek: Kardeşi horlamaya başlayınca uykusu kaçtı. (Horlamak insanlara özgü bir yansıma sözcüktür.)

➤➤ İkilemeler: Anlamı güçlendirmek için aynı sözcüğün, eş, yakın, karşıt anlamlı veya sesleri birbirini çağrıştıran
sözcüklerin yan yana kullanılmasıyla oluşturulan sözcük grubuna “ikileme” denir.

Örnek: Eski püskü, eğri büğrü, eş dost

İkilemelerin Oluşum Şekilleri

1. Aynı sözcüğün tekrar edilmesiyle oluşturulur: Ağır ağır, yavaş yavaş...

2. Eş anlamlı sözcüklerle oluşturulur: Güçlü kuvvetli, ses seda, şan şöhret...

3. Yakın anlamlı sözcüklerle oluşturulur: Doğru dürüst, yalan yanlış...

4. Zıt (karşıt) anlamlı sözcüklerle oluşturulur: İyi kötü, aşağı yukarı, ileri geri...

5. Biri anlamlı diğeri anlamsız sözcüklerle oluşturulur: Eğri büğrü, çoluk çocuk...

6. İkisi de anlamsız sözcüklerle oluşturulur: Abuk subuk, ıvır zıvır, abur cubur...

7. Yansıma sözcüklerle oluşturulur: Tıkır tıkır, şırıl şırıl, horul horul...

8. İkinci kelimenin başına “m” ünsüzü getirilerek oluşturulur: para mara, ev mev...

NOT: İkilemeyi oluşturan sözcükler ayrı yazılır ve aralarına noktalama işareti gelmez.
İkilemeler cümlede isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılabilir: Yıkık dökük bir evde geçti hayatım.

sıfat

Etkinlik 3

Kazanım: T.8.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder.
Öğrencilerin kelime anlamlarına yönelik tahminleri ile sözlük anlamlarını karşılaştırmaları
sağlanır.
T.8.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.
T.8.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.
a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri
ve deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.
b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.

1. Tablodaki sözcüklerin karşısına somut veya soyut anlam taşımalarına göre () işaretini ko-
yunuz.

Sözcükler Somut Soyut
1. Akıl 
2. Özgürlük  
3. Okul 
4. Çanta  
5. Sevinç
6. Kitap 
7. Saygı

25

8. Sınıf Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme

Etkinlik 3

2. Tablonun içine gizlenmiş somut ve soyut anlamlı sözcükleri bulup ilgili kutucuklara
yazınız.

a. Somut b. Soyut
AK I L SAO İp Algı
LÜŞ İ AKK Küf Perişan
GF I FY I U Okul İlgi
I MKNG L L Isı Saygı
İ LG İ I S I Işık Akıl
PER İ ŞAN Lif

3. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin taşıdıkları anlamı (nicel-nitel) karşılarındaki boşluğa
yazınız.

a. Amcasının iyi bir geliri vardı. ( nicel anlam )
b. Ağacın uzun dallarına kuşlar konmuştu. ( nicel anlam )
c. Derin düşüncelere dalmıştı. ( nitel anlam )
d. Okulun geniş bir bahçesi varmış. ( nicel anlam )
e. Herkese yakın davranman güzel. ( nitel anlam )
f. Çok yüksek bir binada çalışıyorum. ( nicel anlam )
g. Leziz yemeklerini çok özledim. ( nitel anlam )
h. Kampüsü alçak bir duvarla çevirdiler. ( nicel anlam )
i. Güleç yüzlü, kibar bir adamdı. ( nitel anlam )
j. Bencil insanların kimseye faydası olmaz. ( nitel anlam )

4. Yansıma sözcüklere tabloda istenen şekilde üçer örnek veriniz.

İnsana özgü Cansız varlıklara özgü Hayvanlara özgü
a. hapşırık b. tik c. vız
d. fısıltı e. pat f. me
g. gurultu h. hışır i. miyav

26

8. Sınıf Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme

Etkinlik 32

5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükleri genel ve özel anlamlı olmalarına göre ilgili
kutucuklara yazınız.

1. Müzik ruh hâlimizi birden değiştirir. Genel Anlam Özel Anlam
2. Yavru kediyi kucağıma alıp besledim. müzik kadiyi
3. Yazar, sözcüklerle sanat yapandır. yazar okulda
4. Okulda yaza merhaba partisi yapıldı. harfler kaygılarını
5. Kaygılarını yenmek için çabalamalısın. fırça şehrin
6. Harfler heceleri meydana getirir. telefon apartman
7. Fırça ressamın en değerli aksesuarıdır.
8. Telefonun icadıyla her şey değişti.
9. Bizi bu şehrin kalabalığı bunaltıyordu.
10. Apartman sakinleri ile toplantı yaptık.

6. Aşağıda verilen ikilemelerle ikilemelerin oluşum şekillerini eşleştiriniz.

1. Aynı sözcüğün tekrarı a. akın akın
2. Eş anlamlı b. sorgu sual
3. Yakın anlamlı c. yemek memek
4. Zıt (Karşıt) anlamlı d. az çok
5. Biri anlamlı diğeri anlamsız e. şarıl şarıl
6. İkisi de anlamsız f. eski püskü
7. Yansıma g. mutlu mesut
8. “m” ünsüzü ile h. eciş bücüş

1 234 5 67 8
agbd f hec

27

8. Sınıf Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme

Etkinlik 3

7. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan yansıma sözcüklerin altını çiziniz.

a. Evin alt katından takır tukur sesler geliyordu.
b. Yan masadaki çocuk, şapır şupur yemek yiyordu.
c. Sokak kapısı rüzgârda tak tak diye çarpıyordu.
d. Dışarıdan gelen gümbürtü ile bir anda irkildik.
e. Havlayan köpeğe sevgiyle yaklaşınca köpek sustu.
f. Şelalenin şırıltısı ile hepimiz huzur bulmuştuk.
g. Dişlerinin gıcırtısı yüzünden uyuyamamıştım.
h. Baş ucumdaki saatin tik takları sessizliği bölüyordu.
i. Radyonun cızırtısından şarkının sözlerini anlamadık.
j. Ateşteki odunların çatırtısı eşliğinde kamp yaptık.

8. Tablodaki altı çizili sözcüklerin karşısına nitel veya nicel anlam taşımalarına göre artı
(+) koyunuz.

Cümleler Nitel Anlam Nicel Anlam
a. Yeni ayakkabılarını okuldaki herkes çok beğendi. +

b. Eski evimiz yüksek binaların arasında ufacık kalmış. +

c. Bavulum ağır olduğu için onu arabaya koymak zor oldu. +

d. Annem herkese karşı oldukça güler yüzlü ve saygılıdır. +

e. Okula yakın bir evde oturduğumuz için çok şanslıyız. +

f. Fırından güzel kokular gelince kendimi içeride buldum. +

g. Şirin bir yavru köpek sahiplenmek için barınağa geldik. +

h. Uzun boylu ve yapılı bir adam kapıdan içeri girdi. +

i. Okulun geniş ve ferah bahçesinde koştururduk. +

j. Annemin leziz yemeklerinin tadına bakmalısın. +
k. Bu acı gerçeği kabullenmeli, buna göre yaşamalısın. +
l. Bu işlerde çok para olduğunu söyleyip dururdu.
+

28

8. Sınıf Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme

Etkinlik 3

9. Tabloda karışık olarak verilen sözcüklerin anlamca en geniş kapsamlı olanlarını G, en
dar kapsamlı olanlarını D sütununa yazınız.

Sözcükler G D
a. Paragraf - harf - sözcük - hece - cümle paragraf harf
b. Canlı - çiçek - gül - bitki - varlık gül
c. Meyve - gıda - elma - kırmızı elma varlık kırmızı elma
d. Köy - mahalle - ilçe - ülke - şehir gıda mahalle
e. Türkiye- Dünya- Muğla- Galaksi- Bodrum ülke Bodrum
f. Şiir - mısra - dörtlük - “Anlamak” şiiri galaksi “Anlamak” şiiri
şiir

10. Aşağıdaki tabloda ikileme sözcük bulunan cümlelerin karşısına İ, yansıma sözcük bu-
lunanların karşısına Y yazınız. Her ikisi varsa D, hiçbiri yoksa X yazınız.

a. İ Çocukları mümkün olduğunca abur cuburdan uzak tutmalıyız.
b. D Bahçedeki köpeğimiz mamasını hatır hutur yemekle meşguldü.
c. Y Üst kattaki komşumuzun horultusu apartmanda yankılanıyordu.
d. D Boş caddede güm güm ayak seslerimle sessizliği bölmüştüm.
e. İ Cüzdanını kaybeden genç kız, feryat figan ediyordu.
f. X Sıcaktan avuçlarım terliyor, kalemi tutmakta zorlanıyordum.
g. D Geçit töreninde tüm askerler rap rap yürüyerek alana geldiler
h. D En sevdiği küpesi kaybolunca zır zır ağlamaya başladı.
i. X Her akşam yatmadan önce mutlaka ödevlerimi yaparım.
j. İ Odadaki ıvır zıvırları toplayıp bir kutuya güzelce koyduk.

29

8. Sınıf Somut-Soyut, Nicel-Nitel, Genel-Özel Anlam, Yansıma, İkileme KKT - 3 

1. “Kalp” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangi- 4. Aşağıdaki cümlelerde geçen ikilemelerden
sinde somut anlamda kullanılmıştır? hangisinin oluşum yolu diğerlerinden farklıdır?

A) Kalbimi kırıp gitmemeliydin. A) Üstünde eski püskü bir palto vardı.
B) Sözleriyle kalbimizde yara açtı. B) Evden okula doğru hızlı hızlı yürüdüm.
C) Böyle kalpsiz insanlar sevilmez. C) Arabamız eğri büğrü yollardan geçiyordu.
D) Kalp ameliyatından yeni çıkmış. D) Kapının önünde ufak tefek bir adam belirdi.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “roman” söz- 5. “Anı” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisin-
cüğü genel anlamda kullanılmıştır? de özel anlamda kullanılmamıştır?

A) Roman, insanın hayal gücünün destekçisidir. A) Anılar insanın biriktirdiği hazineleridir.
B) Son okuduğum romanın dili oldukça ağırdı. B) Dinlediğim şarkı, çocukluk anılarımı hatırlattı.
C) Ona güzel bir macera romanı hediye ettim. C) Seninle lisede çok güzel anılarımız oldu.
D) İlk tarihî roman, Namık Kemal’in Cezmi adlı D) Onu görünce anıları canlanmış olmalı.

eseridir.

3. 1. Güneşin pırıltısı gözlerimizi kamaştırıyordu. 6. Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili söz-
2. Mutfaktan gelen çıtırtılarla irkildik. cüklerin hangisi nicel anlamlıdır?
3. Kedinin mırıltısını duyunca sakinleştik.
4. Elbisesinin ışıltısı ona ayrı bir hava katmıştı. A) Güzel sözleriyle ortamı yumuşatmıştı.
B) Sakin tavırlı, sevecen bir yapısı vardır.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde yansı- C) Salona büyük bir yemek masası aldık.
ma sözcük vardır? D) Odayı tatlı bir çilek kokusu sardı.

A) 1 ve 2 B) 1 ve 3
C) 2 ve 3 D) 3 ve 4

30

8. Sınıf Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe
Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

➤➤ Geçiş ve Bağlantı İfadeleri: Bazı kelime veya kelime grupları, kendisinden önceki anlamın değiştiğini ifade
edecek şekilde kullanılır. Bu tür ifadelere geçiş ve bağlantı ifadeleri denir.

En çok kullanılan geçiş ve bağlantı ifadeleri şunlardır: Oysaki, başka bir deyişle, özellikle, ilk olarak, son olarak,
ama, fakat, lakin, buna rağmen, ne yazık ki, veya vb.

Örnek: Ön yargı insanları yalnızlaştırır oysaki ön yargılarımızdan kurtulmak etrafımızdaki insan sayısını ar-
tıracaktır. (Bu cümlede “oysaki” sözcüğü geçiş ve bağlantı ögesidir çünkü kendisinden önceki yargının
değişebileceğini ifade edecek şekilde kullanılmıştır.)

➤➤ Yabancı Sözcüklerin Türkçe Karşılıkları: Yabancı dillerden dilimize pek çok sözcük geçmiştir. Bu sözcüklere
Türk Dil Kurumu, Türkçe karşılıklar belirlemiştir. Örneğin “egzersiz” yerine “alıştırma”, “vizyon” yerine “göste-
rim” sözcüklerini kullanırsak dilimizi saf ve sade duruma getirmiş oluruz.

➤➤ Söz Gruplarında Anlam: Birden fazla sözcükten oluşan sözcük toplulukları, söz gruplarını oluşturur. Söz
grupları deyim, atasözü, ikileme, tamlama, zarf, edat grupları, eylem grupları veya kalıplaşmış ifadeler şeklinde
karşımıza çıkabilir.

Örnek: Seni bir yerden gözüm ısırıyor ama hatırlayamıyorum. (Bu cümledeki gözü ısırmak deyimi bir söz gru-
budur. “Bir kimseyi tanıyacak gibi olmak” anlamında kullanılır.)

Etkinlik 4

Kazanım: T.8.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder.
Öğrencilerin kelime anlamlarına yönelik tahminleri ile sözlük anlamlarını karşılaştırmaları
sağlanır.
T.8.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.
T.8.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.
a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri
ve deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.
b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.
T.8.2.6. Konuşmalarında yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin Türkçe-
lerini kullanır.
T.8.2.7. Konuşmalarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanır.

1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun geçiş ve bağlantı ifadeleri yazınız.

a. Tam saatinde garda olamadığımızdan ne yazık ki son treni kaçırdık.

b. Müzik zevkini beğeniyorum ama / fakat / lakin herkes beğenir mi bilemem.

c. Çocukluğumun geçtiği bu şehri özellikle de Üsküdar’ı unutmam mümkün değil.

d. Kitapçıda epey oyalandım buna rağmen / ama / fakat / lakin istediğim
kitabı bulamadım.

e. Film izlemek kışın keyiflidir zannederdim oysaki/ama/fakat /lakin yazın da
keyifli oluyormuş.

f. Sözlerime ilk olarak ön bahçede top oynamanın yasak olduğunu hatırlatarak
başlamak isterim.

g. Her çocuk arabanın ön koltuğunda oturmak ister oysaki bu çok tehlikeli ve
yasaktır.

31

8. Sınıf Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe
Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

Etkinlik 24

2. Aşağıdaki cümlelerde yer alan geçiş ve bağlantı ögelerinin altını çiziniz.
1. Konuşmalarıma dikkat ediyorum ama bazen yanlış anlaşılıyorum.
2. Yeni bir okula geldim lakin bu okulda güvenilir dostlardan eser yok.
3. Saf bir şiir kötü okunabilir fakat sahte bir şiir iyi okunamaz.
4. Yeni tanışabildik oysaki onunla tanışmayı çok önceden istemiştim.
5. Çok sakin bir insandı gelgelelim ailesinden ayrı kalınca asabi oluyordu.
6. Yıl boyu çok çalıştı buna rağmen istediği rolde oynayamadı.
7. Ona bu konuyu anlattım ne var ki beni tam anlamıyla anlamadı.
8. İkisi de söylenenlere inanmak istiyor hatta için için inanıyorlardı.
9. Deniz çok temizdi başka bir deyişle resmen denizin dibi gözüküyordu.

10. Elinizde bir sihirli değnek olsa ilk olarak neyi değiştirirdiniz?
11. Kendini karşısındakinin yerine koyar, böylece karşısındakinin duygu ve düşüncelerini

anlardı.
12. Sabah erkenden denize girmeyi çok istiyordum ama su oldukça soğuktu.
13. Evden erken çıktım buna rağmen trafiğe takılıp okula geç kaldım.
14. Eve taşınmadan önce temizlik yaptık hatta kapıları bile onardık.
15. Her akşam uyumadan önce son olarak dişlerimi fırçalarım, dedi.
16. Onu görmem için beni iş yerine çağırmıştı fakat ben gitmek istemiyordum.
17. Oldukça pahalı bir restorana gelmiştik ne yazık ki servis çok kötüydü.
18. Gökyüzünde kara bulutlar vardı başka bir deyişle fırtına geliyorum diyordu.
19. Dışarıdan bakıldığında çok neşeli görünüyordu lakin içten içe üzülüyordu.
20. Beni sevdiğini söylüyordu gelgelelim dün kalbimi oldukça kırdı.

32

8. Sınıf Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe
Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

Etkinlik 4

3. Aşağıda yabancı dilden dilimize geçen sözcükler ve bu sözcüklerin Türkçedeki karşı-
lıkları verilmiştir. Karışık olarak verilen bu karşılıklar ile sözcükleri eşleştiriniz.

Yabancı dilde Türkçe karşılığı
1. abaküs a. uyarlama
2. abluka b. Seçmeli yemek
3. adaptasyon c. sayı boncuğu
4. adisyon d. andaç
5. agresif e. çözümleme
6. ajanda f. seçenek
7. aktivite g. kuşatma
8. aktüel h. hesap
9. alakart i. özengen
10. alternatif j. saldırgan
11. amatör k. hava
12. ambiyans l. çözümlemeli
13. ambulans m. etkinlik
14. analitik n. cankurtaran
15. analiz o. güncel

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
c f a g i ç kmb e

11 12 13 14 15
hi l jd

33

8. Sınıf Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe
Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

Etkinlik 4

4. Aşağıdaki tabloda dilimizde kullanılan yabancı sözcükler verilmiştir. Bu sözcüklerin
Türkçedeki karşılıklarını yazınız.

Yabancı dilde Türkçe karşılığı Yabancı dilde Türkçe karşılığı

a. anekdot hikâyecik b. angarya yüklenti
c. animasyon canlandırma d. antipatik sevimsiz, itici
e. terapi tedavi f. karambol karışıklık, karmaşa
g. hijyenik sağlıklı h. fenomen olay
i. antrenman alıştırma j. asistan yardımcı
k. trend eğilim l. format biçim
m. performans başarım n. efor çaba, güç

5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili söz grupları ile cümleye kattıkları anlamlar verilmiştir.
Bu söz gruplarının anlamlarını kutudan seçerek boşluklara yazınız.

gücü yeten, direnmek en az açıkça acemi
sözü geçen

eskiden beri ayrıntılarıyla umursamamak hemen telaşla

1. Onun kolu uzundur, bu işte bize yardım eder.(gücü yeten, sözü geçen )
2. Göz göre göre yaptıklarını yalanlıyordu. (açıkça )
3. Çalışkan insanları oldum olası severim. (eskiden beri )
4. Bu sabah apar topar halasına gitti. (telaşla )
5. Ağzı süt kokan ressamlar bize akıl vermesin.(acemi )
6. Bu ev neresinden baksan iki yüz bin eder. (en az )
7. Bu konuları enine boyuna konuşmalıyız. (ayrıntılarıyla )
8. Elindeki kitabı bir solukta okudu.(hemen )
9. Kapıyı açmasını istedim ama oralı olmadı. (umursamamak )
10. Bu kadar insana karşı durmak kolay değil. (direnmek )

34

8. Sınıf Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe
Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

Etkinlik 4

6. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili söz gruplarının cümleye kattığı anlamı altlarındaki boş-
luğa yazınız.

a. Şiir yazmanın temel koşulu başka türlü düşünmektir. )
( Özgün olmak

b. Ressam, boyaları parmağında oynatır, onlardan bir şaheser yaratırdı.

(Boyaları dilediği gibi rahatça kullanmak )

c. Gerçekçi olamamak, hayal dünyasına demir atmak olur. )
(Hayal dünyasından çıkamamak

d. Okurun ilgisini çekmeyen eseler, raflarda tozlanıp giderler.

(Unutulup gitmek, kalıcı olamamak )

e. Fuzuli yıllar öncesinden çağları aşan sözleriyle bugüne gelmiştir.

(Sürekliliğe sahip olmak )

f. Yazar, gerçekleri hiç değiştirmeden anlatmış.

(Var olan her şeyi olduğu gibi anlatmak )

g. Bu gidişle romanı zamanında basıma yetiştirmek imkânsız.

(Bu hızla )

h. Onun bu söyledikleri zaten ipe sapa gelmez şeylerdi.

(Akla yakın olmamak veya birbirini tutmamak )

i. Bazı profesörler bu tip programlara kapılarını kapamışlar.

(İlgi göstermemek, katılmamak )

j. Bu sabah hiç yoktan tartıştık seninle. )
(Boş yere

35

8. Sınıf Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe
Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

Etkinlik 4

7. Aşağıdaki paragraflarda boş bırakılan yere gelebilecek geçiş ve bağlantı ifadelerini
verilen karta yazınız.

a. Bir ülkenin yönetimini ele alsaydım, yapacağım ilk iş, hiç şüphesiz dilini gözden geçir-
mek olurdu. Çünkü dil kusurlu ise kelimeler düşünceyi iyi ifade edemez. Düşünce iyi
ifade edilemezse görevler ve hizmetler gereği gibi yapılamaz. Görev ve hizmetin ge-
rektiği şekilde yapılamadığı yerlerde âdet, kural ve kültür bozulur. Âdet, kural ve kültür
bozulursa adalet yanlış yollara sapar. Adalet yoldan çıkarsa şaşkınlık içine düşen halk ne
yapacağını, işin nereye varacağını bilemez. ........................ hiçbir şey dil kadar önemli
değildir.

Bundan dolayı Bu yüzden
Bunun içindir ki Kısacası
Demek ki O halde
Öyleyse Sonuç olarak
Özetle Bunun için

b. Şimdiye kadar tesadüf ettiğim insanlardan bir tanesi benim üzerimde belki en büyük
etkiyi yapmıştır. Aradan aylar geçtiği halde bir türlü bu tesirden kurtulamadım. Ne zaman
kendimle baş başa kalsam Raif Efendi’nin saf yüzü, biraz dünyadan uzak, buna rağmen
bir insana tesadüf ettiği zaman tebessüm etmek isteyen bakışları gözlerimin önünde
canlanıyor. ........................ o hiç de fevkalade bir adam değildi. Hatta pek alelade, hiçbir
özelliği olmayan, her gün etrafımızda yüzlercesini görüp de bakmadan geçtiğimiz insan-
lardan biriydi.

Halbuki Ancak
Oysaki Yalnız
Lakin Oysa
Fakat Ama

36

8. Sınıf Geçiş ve Bağlantı İfadeleri-Yabancı Sözcüklerin Türkçe KKT - 4 
Karşılıkları-Söz Gruplarında Anlam

1. Altmış yaşına kadar bin kitap okumuş biri, aynı 5. Karamsarlık, kuru bir felsefeden öteye geçemez.
yaşa kadar yüz kitap okumuş birinden çok daha
enine boyuna, çok daha genişliğine algılar dün- Altı çizili söz grubunun bu cümleye kattığı an-
yayı. lam aşağıdakilerden hangisinde vardır?

Altı çizili söz grubunun bu cümleye kattığı an- A) İçinde fırtınalar kopsa da sessizce çantasını
lam aşağıdakilerden hangisidir? alıp uçağa bindi.

A) Farklı B) Detaylı B) Bu kadar düşüncesiz davranmasaydı kimse
C) Özlü D) İlgili ona kırılmazdı.

C) Onun anlattığı bu basit olay, kimse üzerinde bir
etki bırakmadı.

D) Onun öfkesi saman alevi gibi bir anda parlayıp
sönerdi.

2. Sınav süresini verimli kullanamamaktan sürekli 6. Yaşadığım bu büyük acıları nasıl hazmedeceğim
şikayet ediyor ama… bilmiyorum.

Yukarıdaki cümle aşağıdakilerden hangisi ile Altı çizili söz grubunun yerine aşağıdakilerden
tamamlanırsa anlam bütünlüğü sağlanmış hangisi getirilirse sözcüğün cümleye kattığı
olur? anlam değişir?

A) her zaman bu şikayetini sürdürüyordu.
B) buna bir çözüm yolu da bulmuyordu.
C) verilen tavsiyeleri dikkatle dinliyordu.
D) soru çözmeyi sevmediğinin farkındaydı.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ancak” ifa- A) katlanmak B) bilenmek
desi doğru anlamda kullanılmamıştır? C) dayanmak D) sabretmek

A) Hafta sonu birlikte ders çalışırız ancak çok 7. Uyku ve spor arasında karşılıklı bir etkileşim var-
fazla mola vermemek şartıyla. dır. İyi uyursanız ertesi gün işe gitmeye de spor
yapmaya da daha istekli olursunuz, iyi uyuya-
B) Sergiye ben de gitmek istiyorum ancak mazsanız spor yapmaya da isteksiz olursunuz.
yapılacak daha acil işlerim var. Uykusuzluktan şikayet ediyorsanız bugünden tezi
yok, spora başlayın. 2 ay içinde uykularınızın es-
C) Hiç şiir kitabı olmamış ancak yüzlerce şiir kisine göre çok daha iyi olacağından emin olun.
okumuşcasına şiir yazabiliyor.
Altı çizili söz grubunun bu cümleye kattığı an-
D) Turist, dilimizi pek bilmiyor ancak bizim dilimizi lam aşağıdakilerden hangisinde vardır?
de konuşamıyor.

4. Tiyatro salonu mahşer gibiydi, adım atamadık.

Altı çizili söz grubunun bu cümleye kattığı an-
lam aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sıkıcı B) Kalabalık A) sonra B) yarın
C) Kasvetli D) Yorucu C) hemen D) yakında

37

2. ÜNİTE

CÜMLEDE ANLAM

Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler
Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım
Öznel, Nesnel, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç
Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Örtülü Anlatım
Cümledeki Yargılar: Karşılaştırma, Benzetme, Örneklendirme, Abartma

Anlam Özelliklerine Göre Cümleler
Atasözü-Deyim-Özdeyiş

Kazanımlar

➢➢ T .8.3.21. Metnin içeriğini yorumlar.

8. Sınıf Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler

Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler

➤➤ Eş Anlamlı (Aynı Anlamlı) Cümleler: Aynı konuyu, düşünceyi farklı sözcüklerle veya söz gruplarıyla anlatan
cümlelerdir.

Örnek:
• Sanatçı, yazılarında toplumsal sorunlara ayna tutuyordu.
• Sanatçı, toplumun sıkıntılarını gerçekçi şekilde yazıyordu.
(Yukarıdaki iki cümle de aynı anlama sahiptir çünkü iki cümlede de sanatçının toplumsal sorunları gerçekçi
şekilde ele aldığı anlatılmaktadır.)

➤➤ Yakın Anlamlı Cümleler: Aynı anlama gelmeseler de bazı cümleler anlamları yönünden birbirini desteklemek-
tedir. Böyle cümleler yakın anlamlı cümlelerdir.

Örnek:
• Gezip görmediği yerleri anlatan bir yazarın gerçeğe yakınlığı tartışılır.
• Herkes, tanıdığı yerleri ve insanları daha iyi anlatır.
(Birinci cümlede bir yazarın gezip görmediği yerleri anlatmasının gerçekçi olmayacağından, ikinci cümlede
ise herkesin bildiği yerleri iyi anlatacağından bahsedilmektedir. Her ikisinde de ortak nokta gidip görülen yerin
anlatılmasıdır.)

➤➤ Karşıt (Zıt, Anlamca Çelişen) Cümleler: Anlamları birbirleriyle uyuşmayan cümleler karşıt anlamlıdır. Düşün-
ce ve davranışların birbirlerine ters düşmesi, tutarsız olması cümleler arasında çelişkiye yol açar.

Örnek:
• Duygudan yoksun bir eser beğeni ve kalıcılığı yakalayamaz.
• Bir eser, gerçekçi olduğu ölçüde beğenilir ve kalıcı olur.
(İlk cümlede duyguların öneminden bahsedilirken ikinci cümlede gerçekçi olmanın öneminden bahsedilmiştir.)

Etkinlik 5

Kazanım: T.8.3.21. Metnin içeriğini yorumlar.

1. Tablodaki cümleleri eş anlamlarıyla eşleştiriniz.

1. Zaman geçiyor diyorsun, hiç de değil; a. Haksızlık etmenin mazeretinin olmadı-
duran zaman, geçen biziz. ğını bilirim.

2. En güçlü hafıza bile mürekkepten sol- b. Zaman kalıcı, insanlar geçicidir.
gundur.

3. Haksızlığın hiçbir haklı gerekçesi olma- c. Yazıya geçmiş bir bilgi, insanın hafıza-
yacağını bilmiyor değilim. sındaki bilgilerden kalıcıdır.

1 b2 c 3 a

40

8. Sınıf Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler

Etkinlik 5 )
)
2. Aşağıdaki cümlelerin eş anlamlılarını altlarındaki boşluğa yazınız. )
a. Eserin ne anlattığı nasıl anlattığından önemlidir. )
(Bir yapıtta önemli olan üslup değil konudur. )
b. Aile, insan davranışları üzerindeki temel etkendir. )
(Kişinin tutumunu belirleyen temel faktör ailesidir. )
c. Başkalarının izini sürmeyen sanatçılar özgünlüğü yakalar. )
(Herkesten farklı olan sanatçılar, başkalarını taklit etmeyenlerdir. )
d. Hayat bize sunulmuş bir armağandır. )
(Yaşam bize bahşedilmiş bir hediyedir.
e. Konuyu kaba taslak anlatıp yerine oturdu.
(Konuyu ayrıntılara girmeden anlatıp yerine geçti.
f. Empati yapmayı başarabilen bireyler doğru iletişim kurarlar.
(Doğru iletişim kuran kişiler, kendilerini başkalarının yerine koyabilirler.
g. İnsanın en büyük hapishanesi kendi vicdanıdır.
(İnsanı kendini yargılamaya iten güç, onun cezaevidir.
h. Affetmek geçmişi değiştirmez ama geleceğin önünü açar.
(İleriyi görmek için yaşananları değiştirmese de bağışlamalıyı seçmeliyiz.
i. Rüyaları gerçekleştirmenin en iyi yolu uyanmaktır.
(Gerçekçi olursak düşlerimizi gerçekleştirebiliriz.
j. Konuşmak ihtiyaç olabilir ama susmak bir sanattır.
(Konuşma gereksinimine karşı sessizliğimizi korumak bir sanattır.

41

8. Sınıf Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler

Etkinlik 5

3. Aşağıdaki cümleleri yakın anlamlıları ile eşleştiriniz. Eşleştirmeleri ilgili kutuya yazınız.

1. Güzel bir şiirde sözcüklerin yeri deği- a. Düzyazı türündeki tüm yazıların öğreti-
şirse şiirin güzelliği bozulur. ci yanı olmak zorundadır.

Yaşadığı dönemde kıymeti bilinmeyen b. Eğitim insanların bilgiye ulaşması için
2. kimi sanatçıların eserlerine, ölümlerin- bir araç görevi görür.

den yıllar sonra değer verilmiştir.

3. Bildiğim tek bir şey var, o da hiçbir şey Bugün değer verdiğimiz pek çok esere,
bilmediğimdir. c. yazarlarının sağlıklı oldukları zamanlar-

da değer verilmemiştir.

Eğitim, meyvenin kendisi değil; bilgi d. Bir şiirin güzelliğinin bozulmaması için
4. ağacından meyve toplamaya yarayan sözcüklerin yeri değiştirilmemelidir.

bir merdivendir.

5. Doğruda aç görmedim, eğride ise tok e. Öğrenmenin, bilmenin bir sınırı ve sonu
görmedim. yoktur.

6. Şiir dışındaki tüm edebi türler, bize bir f. Dürüst olan aç kalmaz ama dürüst ol-
şey öğretmek zorundadır. mayanın gözü hep açtır.

7. Kitap okumayan birinin, okumayı bil- g. Şiir, şairin bakış açısı ve anlatım tarzı
meyene üstünlüğü yoktur. ile hayatı yeniden biçimlendirmesidir.

8. Şiir dünyayı yeniden aydınlatır ama bu- h. Yalın bir anlatıma sahip olmak, bir ya-
nun nasıl olacağına şair karar verir. zar için en önemli şey olmalıdır.

Sanatçıların özel yaşamları hakkında i. Kitap okumadıktan sonra okumayı bil-
9. bilgi edindikten sonra onların eserlerini menin bir önemi yoktur.

daha iyi anlayabiliriz.

Bir yazar için en önemli şey, bir sözcük- Bir sanatçının eserlerini iyi anlamak
10. le düşüncelerini ifade edebilecekken j. için o kişilerin yaşamları hakkında bilgi

iki sözcük kullanmamaktır. edinmek doğru olur.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
dceb f a i g j h

42

8. Sınıf Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler

Etkinlik 52

4. Tablodaki cümlelerin karşısına bu cümlelerin yakın anlamlarını yazınız.

Cümleler Yakın Anlamları

a. Düşünerek hareket etmek toplum tara- Hangi durumda, nasıl davranacağınızı iyi
fından sizi değerli kılar.
belirleseniz daha iyi karşılanırsınız.

Bazı eserleri birkaç kez okuduktan Her okuyuşta anlam kazanan eserleri oku-
b. sonra onların gizli kalan anlamlarını
keşfedebiliriz. mak keyiflidir.

c. Gözyaşları biçmek istemeyen kimse, İnsanlara iyi davranırsak onları üzmeyiz.
sevgi ekmelidir.

Resme eski bir ressam gibi başlamak, Resim, bilgi ve enerjinin ürünüdür.
d. genç bir ressam gibi onu sürdürmek

gerekir.

e. Peşinden gidecek cesaretin varsa bü- Düşündüklerimizi gerçekleştirmek için ça-
tün hayaller gerçek olabilir.
balamalıyız.

Amacınız zarar vermekse güce ihti- Hayatın en büyük kaynağı sevgidir sadece
f. yacınız vardır fakat diğer her şey için
sevgi yeterlidir. kötü olmak için kuvvet gerekir.

Bir şeyi yapmak isterseniz bir yolunu İstersek her şeyi başarırız ama istemezsek
g. bulursunuz, istemezseniz bir bahane
bulursunuz. hiç adım atmayız.

h. Bir insanın gerçek zenginliği bu dünya- İyilik yapmak her insanı maddi manevi güçlü
da yaptığı iyiliklerdir.
kılar.

43

8. Sınıf Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler

Etkinlik 25

5. Aşağıdaki paragraflarda birbiriyle çelişen cümleleri bulup bu cümlelerin rakamlarını
altlarına yazınız.

(1)Bir yazarın, çağının tanığı olmasını, yaşadığı gerçekleri eksiksiz anlatmasını

istiyorlar. (2)Edebiyat sadece gerçeklerin fotoğraf gerçekçiliği ile yansıtılması mı-

a. dır? (3)Edebiyat okurunu okumaya iten şey salt gerçeklik midir? (4)Aslında yazar,
görülenin ilerisini görmeli ve yansıtmalıdır.

1 – 4

(1)İnsanların çoğu, zamanlarını yarınla uğraştıkları için bugünden tat almaya-
rak geçirirler. Falan iş nasıl olacak, şu sıkıntıdan nasıl kurtulacağım? (2)Bunun gibi
sorularla kaygılanıp günlük mutlu olma ihtimallerini görmezden gelirler. Hayatın son
b. zamanları gelip çatar. (3)O gün geldiğinde geriye bakar “Demek hayattaki yolculu-
ğum buymuş.” diye şaşırırlar. (4) Bu duruma düşmemek için geleceğin kaygılarına
kapılmadan anı yaşayıp hayattan zevk almalıyız.

1 – 4

(1)Roman, hikâye, tiyatro, deneme ve eleştiri yazanlar önce şiirle başlarlar yazın

hayatlarına. (2)İçlerinde hiç şiir yazmadım diyenlerin de karaladığı ama beğenme-

c. yip yırtıp attığı bir iki satır vardır mutlaka. (3)Şiir yazamayanlar da roman, deneme,
tiyatro, eleştiri, hikâye yazmaya heves ederler. (4)Yazın hayatı deneme yanılmalarla

doludur.

1 – 3

(1)Eleştirmenler bir şairi başkalarından esinleniyor, dizeleri başka ozanların dizelerini

andırıyor diye küçümseyip eleştiriyorlar. (2)Sırf bu yüzden yazılan onca şiir, onca

d. dize kötüymüş, bunlar iyi şiirler değilmiş. (3)Oysaki bir sözü önemli kılan ilk söyle-
yen değildir, aynı sözler farklı şairlerin elinde farklı tatlar kazanabilir. (4)Eleştirmenler

şiirleri her açıdan ele almalıdır.

1 – 3

(1) Bir evin dağınık ve düzensiz olması insanda olumlu ve olumsuz izlenimler yara-
tabilir. (2) O evde yaşayan insanlarla ilgili ön yargılı olabiliriz. (3) Dağınık ve düzensiz
evde yaşayan bu insanların çalışkan olmadıklarını, umursamaz olduklarını düşünebi-
e. liriz. (4) Aksine bir evin dağınık ve düzensiz olması o evde yaşayan insanların tembel
ve umursamaz değil, pratik düşünen ve akılcı insanlar olduğunu gösterebilir.

3 – 4

44

8. Sınıf Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler

Etkinlik 5

6. Kutudaki cümle aşağıdaki cümlelerden hangisi ile sürdürülürse anlamda bir çelişki
meydana gelir? Bulduğunuz seçeneğin numarasını karşısındaki kutucuğa yazınız.

Kimi insanlar hayatta bir amacı olmadan yaşarlar ve böyle insanlar, ne yazık ki bir nehir üzerinde
akıntıya kapılan kuru dallara benzerler;

1. belki yorulmazlar ama oradan oraya sürüklenmekten de kurtulamazlar.
2. böyle insanların hayatlarına yön vermeleri mümkün değildir.
3. nereye ulaşacakları veya denize ulaşıp ulaşamayacakları belli değildir.
4. kendilerini hayatın akışına bıraktıkları için yaşamla barışık bir yolculuk yaparlar.
5. Onlar kendi çabalarıyla bir yere ulaşmazlar sadece su onları bir yerlere götürür.

4

7. Aşağıdaki cümlede çelişen ifadeler vardır. Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle sür-
dürülürse cümledeki çelişki giderilmiş olur? Bulduğunuz cevabın başına tik () atınız.

Geçmiş günlerimi, yaşadığım olayları unutmadım, onları oldukları gibi anlatabilirim ama
hepsini birbirine karıştırırım

a. Ne de olsa yaşım bir hayli ilerledi benim.
b.  Hangi olayı, kimlerle, ne zaman yaşadığımı hiç hatırlamıyorum.
c. Hangisi daha önceydi, hangisi daha sonraydı bunu hatırlamayabilirim.
d. Üzerinden çok zaman geçtiği için olayları hatırlayamıyorum.
e. O kadar çok şey yaşadım ki hepsini bir bir aklımda tutmam imkânsız.

45

8. Sınıf Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler

Etkinlik 5

8. Aşağıda verilen cümlelerin eş, yakın ve karşıt anlamlarını tabloda uygun yerlere yazı-
nız.

Cümleler Eş Anlamı Yakın Anlamı Karşıt Anlamı

Okuma sevgisi Çocuklara küçük Okumayı sevdiren Okumayı sevmek
küçük yaşlardan yaşlarda kitap okut- şey çocuğa küçük için hiçbir zaman geç
a. itibaren kitap okuta maya başlarsak yaşlarda kitap oku- kalmış sayılmayız.
okuta kazandırılır. onlara okuma sevgisi tulmasıdır.
kazandırabiliriz.

Gerçek sevgi, kar- Sevgi, karşılıksız Yalnız seni sevenleri Karşılığını göreme-
b. şılık beklenmeyen olursa hakiki olur. sevmek sevgi değil, diğin bir sevgide
sevgidir. değiş tokuştur. gerçeklik yoktur.

Roman öyle bir ay- Yaşamı olduğu gibi Roman, doğanın tüm Roman, insanı ger-
nadır ki hayatın ve anlatan yazı türü ro- yönlerini gözler önü- çekliğin esaretinden
c. doğanın tüm varlığı mandır. ne serer. kurtarıp hayal dünya-

onda görünür. sına götürendir.

Sanat, sanat için Sanatı sanat yapan Sanat, ekmek peşin- Sanat eserleri para
yapılmalı, para için şey sanatsal değer de koşarsa değerini kazandırmıyorsa bo-
d. değil. taşımasıdır, maddi yitirir. şuma uğraşmanın

değer değil. anlamı yoktur.

Ayakta ölmek, diz Boyun eğerek ya- Esir olmaktansa öz- Tutsak olsam bile
e. üstü yaşamaktan şamak yerine hür gürce ölmeyi isterim. önemli olan hayatta
iyidir. ölmeyi tercih ederim kalmamdır.

Gençleri bırakı- Genç insanlar bugün Hayal aleminde ya- Yaşlılar da gençler
nız, dünyayı hayal hayal kurabilirler ama şayan gençler, yaş- gibi hayal kurarlar.
ettikleri gibi gör- yaş aldıkça gerçekçi landıkça gerçekler-
f. sünler, büyüyünce olmaya başlayacak- den kaçamayacak-

nasıl olsa olduğu lardır. lardır.
gibi göreceklerdir.

İnsan kişiliği, akıl İnsan kişiliğinin ya- Duygu ve düşünceler, İnsan kişiliği, duygu
ve duygunun bir- pı taşları olan duygu birbirinden bağımsız ve akıl gibi birbirinin
g. birini destekleyip ve akıl, birbirini bes- olmadan insan ka- karşıtı olan kavram-
büyütmesi ile olu- leyen iki önemli rakterini besler. ların çatışmasının
şur. kavramdır. ürünüdür.

Şiir tüm insanların Şiirde tek bir kişilik- Şiiri her okuyan onda Şiir hiçbir zaman
ortak yönlerini yan- te tüm insanlık ifade kendinden bir şeyler “biz” sanatı değil, her
h. sıtır. bulur. bulur. zaman “ben” sanatı-

dır.

Kahkahasız geçen Gülmediğimiz bir Kahkaha atarak ge- İnsanın hayata karşı
bir gün boşa geç- gün aslında gerçek çirdiğimiz zaman bir ciddiyeti olmalıdır.
i. miş gündür. anlamda yaşanma- dolu dolu yaşanmış

mıştır. demektir.

İnsan değişen ve Her insan değişir ve- İnsan zamanla fark- İnsan yedisinde ney-
j. değiştirilebilen bir ya değiştirilebilir. lılaşabilen özellikler se yetmişinde de
canlıdır. barındırır. odur.

46

8. Sınıf Eş anlam, Yakın Anlam, Çelişen Cümleler KKT - 5 

1. Başlamak için mükemmel olmak zorunda değilsin 4. Kendi ışığına güvenen insan, başkasının parla-
ama mükemmel olmak için başlamak zorundasın. masından rahatsızlık duymaz.

Bu cümlede anlatılmak isteneni destekleyen Bu cümlenin iletmek istediği düşünce aşağı-
yargı aşağıdakilerin hangisidir? dakilerin hangisidir?

A) Bir konuda adım atmadan önce uzun uzun A) Kendinden emin olan insan, başkasının
düşünmelisin. başarısını kıskanmaz.

B) Mükemmel insanlar hiç hata yapmayanlardır. B) Başkalarını kıskanan insanlar başarılı olamaz.
C) Kusursuz olmak istiyorsan bunun için çaba
C) Sizin başarınızdan rahatsız olan insanlara uzak
göstermelisin. olun.
D) Hedefe giden yolda önce planlama yapmalısın.
D) Yeteneklerinin farkında olan insanlar, her tür
yarışı kazanır.

2. Yarasına ilacı başka yerde arayan kişi, her zaman 5. “Eğer bir hayvanı severseniz o hayvan da hayatı
yanılır. boyunca sizi sever fakat bir insanı severseniz ne
yapacağını ben de bilmiyorum.” diyen biri neyi
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleye anlamca vurgulamak istemiştir?
en yakındır?
A) İnsanları sevdiğini
A) Bir sorunu çözmenin yolu önce o sorunun
farkına varmaktır. B) Hayvanları sevdiğini

B) Her derdin gerek içimizde gerek çevremizde C) Hayvan haklarını
elbet bir çözümü vardır.
D) İnsanlara güvenmediğini
C) Bir sıkıntı yaşayan kimse önce ailesinden
yardım istemelidir.

D) Her insan derdi olduğunda, çözümü kendi
içine aramalıdır.

3. Dün zekiydim, dünyayı değiştirmek isterdim ama 6. Mutluluk aranıp bulunan bir şey değildir, mutlu ol-
bugün akıllıyım, kendimi değiştiriyorum. mayı bilen onunla her yerde karşılaşabilir.

Aşağıdakilerden hangisi bu cümlenin ifade et- Bu cümleden aşağıdaki yargılardan hangisine
tiği anlam ile örtüşmez? ulaşılamaz?

A) İnsan önce kendini değiştirmek için çaba A) Mutlu olmak için onu aramaya gerek yoktur.
harcamalıdır.
B) Mutlu olmayı bilen insan mutluluğun peşinde
B) Kendini değiştirmeye çalışmak boş bir çabadır. koşmaz.

C) Akıllı insan kendi yanlışlarını fark edip bunları C) Karşılaştığımız her şey insanı mutlu etmeye
düzeltendir. yetmez.

D) Çevremizi değiştirmek yerine kendimizi D) Mutlulukla karşılaşmak biz istersek oldukça
değiştirmeliyiz. kolaydır.

47

8. Sınıf Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım

Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım

➤➤ Düz Anlatım: Gerçek anlamlı sözcüklerle oluşturulan anlatıma düz (yalın, açık) anlatım denir.

Örnek: Çoğu zaman erken uyanmayı seviyorum. (Bu cümlede mecaz anlamlı bir ifade yoktur. Bu nedenle bu
cümle, düz anlatımlı bir cümledir.)

➤➤ Mecazlı Anlatım: Mecaz anlamlı sözcüklerle oluşturulan anlatıma mecazlı anlatım denir. Çoğu deyimin ve söz
sanatlarının olduğu cümleler mecaz anlam taşımaktadır.
Örnek: Bazen sakınan göze çöp batıyor. (deyim)
(Bu cümlede “Üzerine çok düşülen şeyler genellikle kazaya veya zarara uğrar.” denilmek istenmiştir. Mecaz
anlam taşıyan sözcüklerle gerçek anlam ifade edilmeye çalışılmıştır.)

➤➤ Doğrudan Anlatım: Başkasının sözlerinin hiç değiştirilmeden, olduğu gibi aktarıldığı cümlelere doğrudan an-
latım denilmektedir. Bu anlatımda başkasına ait sözler genellikle tırnak içinde yer almaktadır.

Örnek: Victor Hugo “Güzellik kısa süren bir saltanattır.” demiştir.
(Bu cümlede başkasının sözü hiç değiştirilmeden yazıya geçirilmiştir. Bu nedenle doğrudan anlatım yapılmış-
tır.)

➤➤ Dolaylı Anlatım: Bir kişinin sözünün söylendiği biçimde değil de bazı değişiklikler yapılarak aktarıldığı cüm-
lelerdir.

Örnek: Yazar, eserlerini toplumu aydınlatmak için yazdığını vurguladı.
(Bu cümlede söz, başkası tarafından iletildiği için sözün orijinaline ek getirilerek aktarım yapılmıştır. Bu nedenle
dolaylı anlatım söz konudur.)

Etkinlik 6

Kazanım: T.8.3.21. Metnin içeriğini yorumlar.

1. Aşağıdaki metinde düz anlatımlı cümleleri belirleyip bu cümlelerin rakamlarını ilgili
karta yazınız.
(1) Onun yanında yürümeye başladım. (2) Kısa fakat süratli adımlar atıyordu. (3) Nereye gide-
ceğiz, diye sormaktan korkuyordum. (4) İkimiz de konuşmuyorduk. (5) Ben bu sessizlikten
memnun olduğum halde bir şeyler söylemem gerektiğini de düşünerek kendimi yiyordum.
(6) Ona baktığım zaman siyah gözleri yere çevrilmiş, yüzünde taş gibi sağlam ve hareketsiz
bir ifade vardı. (7) Dudaklarının kenarında tebessümü andıran okyanus dalgası ile yürümeye
devam ediyordu. (8) Başını aniden bana çevirdi ve ona neden dikkatle baktığımı sordu.

1-2-3-4-8

48

8. Sınıf Düz, Mecazlı, Doğrudan, Dolaylı Anlatım

Etkinlik 6

2. Aşağıdaki paragrafta cümlelere mecazlı söyleyiş katan ifadelerin altını çiziniz.

Bir kutu yaşam gönderiyorum sana. Kocaman bir fırça ve boyalar koydum kutuya. Bir cen-
net resmi yapman için her şey. Düşler de koydum kutuya düş kurmayı unutma diye. Bir tane
de elma şekeri yerleştirdim içindeki çocuğu tadabilmen için. Beyaz bir güvercin gelip kondu
kutuya. Barış ve özgürlük getirmiş sana. Bir buket sevgi, yarım bir elma koydum paylaşmayı
hatırlayalım diye. Son olarak da bir kart koydum kutuya. Şöyle yazdım karta: Bu kutuyu her
açtığında yaşamı yeniden keşfedeceksin. Yaşamak için yarını bekleme. Yaşam kollarınday-
ken sıkı sıkı sarıl ona. Yaşam, dokuması henüz tamamlanmamış olağanüstü güzellikte bir
duvar halısıdır ve sana ait olan küçük boşluğu yalnızca sen doldurabilirsin.

3. Tabloda verilen mecaz anlatımlı cümleleri, düz anlatımlı olacak şekilde yeniden ifade
ediniz.

Mecaz Anlatımlı Cümleler Düz Anlatımlı Cümleler

Büyük sanatçı, güçlüğün oluşturdu- Büyük sanatçı, zorlukları ileriye gitmek için kullanan
ğu engeli kendisine sıçrama tahtası
a. yapan adamdır. adamdır.

Tartışmaya fırsat vermez, bu böyle- Tartışacak zaman vermez, uzun uzun düşünmeden
b. dir diye kesip atardı.
kesin yargıya varırdı.

Düşüncelerimizi dilin toprağında Düşüncelerimizi konuştuğumuz dil sayesinde oluştu-
c. oluşturur, geliştiririz.
rur ve geliştiririz.

Onun eserlerinde kahramanların içi Onun eserlerindeki kahramanlar düşüncelerini açık-
d. dışı birdir.
ça söyleyen kişilerdir.

Bu konuda hiç geri adım atmıyordu. Bu konudaki tutumunu değiştirmiyordu.
e.

Hayal gücü olmayan insanın kanat- Hayal gücü olmayan bir insan gerçeğin ötesine ge-
f. ları yoktur.
çemez.

Kimse korkuların toprağına gömme- Kimse korkarak umutlarından vazgeçmemeli.
g. meli umutlarını.


Bir çukurdan kurtulmak gibiydi se- Seninle tanışmak zor bir durumdan kurtardı beni.
h. ninle tanışmak.


Fazla merhamet bazen pahalıya Fazla merhamet etmek bazen sıkıntıya yol açabilir.
i. patlayabilir.


Arkadaşlık ağaca benzer, kurursa Arkadaşların arası bir kez bozulursa sonrasında eski
j. bir daha yeşermez.
samimiyet kalmaz.

49


Click to View FlipBook Version