7 FEN ETKINLIK CEVAP

AD, SOYAD:
OKUL:
SINIF:
NUMARA:

Bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir.
Balzac

Genel Yayın Yönetmeni
İbrahim Sakallıoğlu

Yayını Hazırlayan
Yusuf Aslan

Dizgi
Hız Yayımcılık Grafik ve Dizgi Servisi

Fotoğraflar ve Çizimler
Hız Yayımcılık Görsel Arşivi

Eylül 2018

Sertifika No: 34917
Her hakkı saklıdır ve Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ'ye aittir.

İçindeki yazı, şekil, grafik ve tablolar yayınevinin izni olmadan alınamaz;
fotokopi, teksir, film şeklinde ve başka hiçbir şekilde çoğaltılamaz,
basılamaz ve yayımlanamaz.
Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ
İdealtepe Mah. Ali Reis Sok. No.: 18/A
Maltepe / İSTANBUL
Tel: 0 216 359 88 00
www.hizyayinlari.com
[email protected]
Baskı ve Cilt
Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.
Nasuh Akar Mahallesi 1404. Sok. No.:19
Çankaya / Ankara
Sertifika No.:16031

İstiklâl Marşı

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhi, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar-ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder-varsa-taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhi, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na'şım;
"Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

Mustafa Kemal ATATÜRK

1881 - 1938

SUNUŞ

Değerli Öğretmenlerimiz;

Hız Yayımları olarak Fen Bilimleri Etkinlik Kitabı ile siz değerli öğretmenlerimizin yanında yer
almaktan çok büyük mutluluk duymaktayız.

Fen Bilimleri Etkinlik Kitabı oluşturulurken üç temel konu esas alınmıştır:
• Güncellenmiş müfredata uygunluk,
• Kazanımların dışına çıkmamak,
• Özgün ve çeşitli soru tarzları ile müfredatta belirtilen kazanımları eksiksiz bir şekilde ölçmek.

İyi bir eğitim - öğretimde “süreç” büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle kitabımızı müfre-
dat programındaki “kazanım sıralaması”na göre düzenledik. Öğrencilerimizin iki ya da üç derste
öğrendikleri kazanımları, kitabımızdaki ilgili etkinlik testleri ile pekiştirmesini amaçladık.

Hazırladığımız bu etkinlik kitabı ile Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nın temel amaçlarına
katkı sağlamayı ve sizlerin fen okuryazarı bireyler yetiştirmenize destek olmayı amaçladık.

Hazırladığımız Fen Bilimleri Etkinlik Kitabımızda,

• Ünitelerin konu anlatım özetleri
• Ünite konularının kazanımlara parçalanmış şekilde etkinlikler ile sorgulanması
• Her etkinlik bitiminde kazanım kavrama testi

bulunmaktadır.

Bu kitabımız ile öğrencilerimize Fen ve mühendislik uygulamaları hakkında temel bilgiler ka-
zandırmayı hedefledik.

Eğitimin mutfağından filizlenen “Hız Yayımları” olarak, elinizdeki kitabımızla siz değerli meslek-
taşlarımızın ve sevgili öğrencilerimizin yanında olmaktan gurur duymaktayız.

HIZ YAYIMCILIK

İÇİNDEKİLER

1. ÜNİTE .........................................................

Güneş Sistemi ve Ötesi – Dünya ve Evren ..............................................................................10
Uzay Araştırmaları – I...............................................................................................................15
Uzay Araştırmaları – II..............................................................................................................19
Uzay Araştırmaları – III..............................................................................................................22
Gök Cisimleri – I ......................................................................................................................26
Gök Cisimleri – II......................................................................................................................29

2. ÜNİTE .........................................................

Hücre ve Bölünmeler................................................................................................................34
Hücre – I...................................................................................................................................37
Hücre – II..................................................................................................................................42
Mitoz........................................................................................................................................45
Mayoz.......................................................................................................................................50

3. ÜNİTE .........................................................

Kuvvet ve Enerji........................................................................................................................57
Kütle ve Ağırlık İlişkisi...............................................................................................................59
Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi........................................................................................................63
Enerji Dönüşümleri...................................................................................................................69
Hava ve Su Direnci...................................................................................................................72

4. ÜNİTE .........................................................

Saf Madde ve Karışımlar..........................................................................................................77
Maddenin Tanecikli Yapısı........................................................................................................81
Saf Maddeler............................................................................................................................86
Karışımlar.................................................................................................................................90
Karışımların Ayrılması...............................................................................................................95
Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm.................................................................................................99

5. ÜNİTE .........................................................

Işığın Madde İle Etkileşimi......................................................................................................105
Işığın Soğurulması..................................................................................................................109
Aynalar...................................................................................................................................115
Işığın Kırılması........................................................................................................................120
Mercekler...............................................................................................................................124

6. ÜNİTE .........................................................

Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme..................................................................................130
İnsanda Üreme.......................................................................................................................133
Eşeysiz Üreme........................................................................................................................136
Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme..............................................................................139
Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme...................................................................................143

7. ÜNİTE .........................................................

Elektrik Devreleri....................................................................................................................148
Ampullerin Bağlanma Şekilleri................................................................................................149
Elektrik Akımı..........................................................................................................................155

1. ÜNİTE

GÜNEŞ SİSTEMİ ve ÖTESİ

Uzay Araştırmaları
Güneş Sistemi Ötesi: Gök Cisimleri

Kazanımlar

➢➢ F .7.1.1.1. Uzay teknolojilerini açıklar.
➢➢ F.7.1.1.2. Uzay kirliliğinin nedenlerini ifade ederek bu kirliliğin yol açabileceği olası sonuçları tahmin eder.
➢➢ F.7.1.1.3. Teknoloji ile uzay araştırmaları arasındaki ilişkiyi açıklar.
➢➢ F.7.1.1.4. Teleskobun yapısını ve ne işe yaradığını açıklar.
➢➢ F.7.1.1.5. Teleskobun gök bilimin gelişimindeki önemine yönelik çıkarımda bulunur.
➢➢ F.7.1.1.6. Basit bir teleskop modeli hazırlayarak sunar.
➢➢ F.7.1.2.1. Yıldız oluşum sürecinin farkına varır.
➢➢ F.7.1.2.2. Yıldız kavramını açıklar.
➢➢ F.7.1.2.3. Galaksilerin yapısını açıklar.
➢➢ F.7.1.2.4. Evren kavramını açıklar.

7. Sınıf Güneş Sistemi ve Ötesi – Dünya ve Evren

Uzay Araştırmaları

➤➤ Uzaya makine ve insanların gönderimi, uzayda
yaşamanın olanakları, uzayda maddelerin ve can-
lıların davranışları gibi konulara yönelik geliştirilen
teknolojiye uzay teknolojileri denir. Roket, yapay
uydu, uzay sondaları, uzay mekiklerinin üretilmesi
uzay teknolojilerinin çalışma alanına girer.

Uzay Mekiği

➤➤ Uzay Sondası: Uzaktan yönlendirilerek çalışan
insansız uzay araçlarıdır. Uzay boşluğuna gönde-
rilerek fotoğraf çekme, toprak ve atmosfer analizi
yaparak veri toplayan uzay araçlarıdır.

Uzay Uzay Sondası Uzay İstasyonu

➤➤ Güneş sistemindeki gezegenlerden bazılarının ➤➤ Uzay İstasyonu: Astronotların uzun süre uzayda
etrafında belli yörüngelerde dönen gök cisimleri kalabilmelerini sağlayan uzay araçlarına denir.
vardır. Bu gök cisimlerine uydu adı verilir. Dün-
ya’dan uzay araştırmaları amacıyla gönderilip, Türkiye’nin Uzaya Gönderdiği Uydular:
Dünya’nın yörüngesine yerleştirilen uydulara ise
yapay uydu denir. ➤➤ Türkiye’nin de uzaya gönderdiği uyduları bulunmak-
tadır. Bu uydular radyo-TV yayınları, haberleşme ve
➤➤ Teknolojideki gelişmelere paralel olarak uzay askeri bilgi edinme amaçlı kullanılmaktadır.
roketleri, uzay mekikleri, uzay sondaları, uzay is-
tasyonları, yapay uydular gibi pek çok araç uzay
araştırmalarında kullanılmaktadır.

➤➤ Uzay roketi: Farklı tanklarda depolanan oksijen ve
yakıtı yakarak uzaya veya havaya gönderilen, sivil
veya askeri amaçla kullanılan araca roket denir.

Uzay Roketi Göktürk-1 Uydusu

➤➤ Uzay Mekiği: Uyduları yörüngeye yerleştirmek ➤➤ Uzayda aktif 6 tane uydumuz bulunmaktadır.
ve uzayla ilgili araştırmalar yapmak için kullanılan Bunlardan 3’ü haberleşme 3’ü gözlem ve keşif
uzay araçlarıdır. Uzay mekikleri defalarca kullanı- uydusudur. Haberleşme uydularımız Türksat 3A,
labilir. Türksat 4A ve Türksat 4B, gözlem ve keşif uydula-
rımız ise Rasat, Göktürk-2 ve Göktürk-1’dir.

➤➤ Bunların dışında görevini tamamlamış Türksat 1B,
Türksat 1C ve Türksat 2A haberleşme uydularımız
bulunmaktadır. Görevini tamamlamış ilk gözlem
uydumuz Bilsat’tır.

10

7. Sınıf Güneş Sistemi ve Ötesi – Dünya ve Evren

Uzay Kirliliği Kırıcı mercek Gelen
ışınlar
➤➤ Roket parçaları, işlevini kaybetmiş yapay uydu-
lar, yakıt tankları ve uzay aracı artıkları, Dünya’nın
çevresinde dolanan bir hurda yığını oluşturmuş ve
bu durum uzay kirliliğine yol açmıştır.

Teleskop
açıklığı

Uzay Kirliliği Göz

➤➤ Uzay kirliliğinin bir an önce önlenebilmesi için merceği
uzay araçlarının yörüngelere en az seviyede kir- ➤➤ Basit mercekli bir teleskopta, bir uçta büyük odak
lilik oluşturacak biçimde yerleştirilmesi tavsiye
edilmektedir. Ömrü tükenen uyduların ve uzay uzaklığına sahip ince kenarlı bir mercek bulunur.
araçlarının Dünya’ya düşmelerinin sağlanması da Teleskoptaki iç içe geçmiş kızaklı sistemden olu-
belirtilen çözüm yollarından biridir. şan mekanizma hareket ettirilerek objektif mercek
ayarlanır ve uzak bir cisimden gelen ışık ışınları
Uzay Araştrımalarının Teknolojiye Sağladığı toplanır. Bu sayede net bir görüntü oluşur.
Katkılar
Galileo Galilei (1564-1642)
➤➤ Uzay araştırmaları için geliştirilen bazı alet ve tek-
nolojik sistemler günlük hayatta kullanılmaktadır. Not: İlk teleskopu 1608 yılında Hollandalı gözlükçü
Hans Lippershey (Hans Liperşey), icat etmiştir. Bu ilk
➤➤ Alüminyum folyo, kulak termometresi, diş teli, teleskop, cisimleri gerçek boyutlarından beş kat da-
oksijen tüpleri, telsizler, ısıya dayanıklı kıyafetler, ha büyük gösteriyordu. Astronomide kullanılabilecek
yalıtım malzemeleri, konum belirleme sistemeleri ilk teleskop ise 1609 yılında, Galileo (Galile) tarafın-
(GPS), yapay kalp pompası, şarjlı aletler bunlara dan yapıldı. Galileo, teleskopla yaptığı incelemeler
örnek verilebilir. sonucunda Venüs’ün görünüşünün değiştiğini göz-
lemlemiştir. Böylece gezegenlerin Dünya’nın değil de
Not: Teknolojinin gelişmesi, üretilen teleskopla- Güneş’in çevresinde döndüğünü ispatlamıştır.
rın, uzay araçlarının da gelişmesini sağlamış, uzay
araştırmaları kolaylaşmış evrenle ilgili bilgilerimizin Teleskop türleri
artmasını sağlamıştır.
➤➤ Teleskoplar Ay, gezegen, yıldız gözlemi ve fo-
Teleskopun Yapısı toğraflarının çekilmesi için kullanılırlar.

➤➤ Teleskobun icadı, gözlemleri kolaylaştırdığı için ➤➤ Mercekli teleskoplar, aynalı teleskoplar ve hem
astronomi biliminin gelişmesinde büyük rol oyna- aynalı hem mercekli olmak üzere 3 tür optik te-
mıştır. leskop vardır.

➤➤ Uzaydaki gök cisimlerini daha net görmemizi sağla-
yan teleskopların içerisinde birden fazla mercekten
meydana gelen mercek sistemi bulunmaktadır.

Mercekli teleskop Aynalı teleskop

11

7. Sınıf Güneş Sistemi ve Ötesi – Dünya ve Evren

Radyo teleskop ➤➤ Optik rasathaneler şehir merkezinden uzak, yük-
sek yerlere kurulur. Şehirdeki ışık kirliliği, araba
➤➤ Bu tür teleskoplar gökcisimlerinden gelen, egzoslarından çıkan gaz miktarı dolayısıyla hava
gözümüzle göremediğimiz elektromanyetik kirliliği ve havanın bulutlu olması gözlemi zorlaş-
dalgaları analiz ederek gökcisimleri hakkında tıran unsurlardır.
ayrıntılı bilgi edinmemizi sağlar.
Işık Kirliliği

➤➤ Işık kirliliği; yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış
yönde ve yanlış zamanda ışık kullanılmasıdır.

Radyo Teleskop

Hubble Uzay Teleskopu (HUT) Işık Kirliliği
➤➤ Hubble Uzay Teleskobu, ismi Amerikalı astro-
➤➤ Nüfus artışına bağlı olarak artış göstermektedir.
nom Edwin Hubble’ın anısına verilmiş; Nisan ➤➤ Gökyüzü gözlemlerinin yapılması için önemli bir
1990’da uzay mekiği Discovery tarafından
Dünya etrafındaki yörüngesine taşınmış bir sorun oluşturmaktadır.
uzay teleskopudur.
Teleskopun Gök Bilimine Katkıları
Hubble Uzay Teleskopu
➤➤ Teleskop ile yapılan gözlemlerin gök biliminin ge-
➤➤ Uzaya gönderilen ilk teleskop olmamasına lişiminde önemli katkıları olmuştur. Gök cisimlerini
rağmen, fonksiyonları ve başarıları nedeniyle ve hareketlerini inceleyen insanlar evrenle ilgili
en önemli teleskop konumundadır. En büyük farklı birçok bilgiye ulaşmıştır. Teknoloji ile bera-
uzay teleskobu özelliğini taşımaktadır. ber gelişen teleskoplar yeni gezegen, yıldız ve gök
cisimlerinin keşfedilmesini sağlamıştır.
Rasathane (Gözlemevi)
➤➤ Astronomların, gökyüzü ile ilgili araştırma ve ça- Batılı ve Türk İslam Gök Bilimcileri

lışmalarını yürüttükleri yerlere gözlemevi yada ➤➤ Caca Bey (1240-1301):
rasathane denilmektedir. Selçuklu Dönemi’nde Kır-
şehir’de Cacabey Camii
➤➤ Rasathaneler teleskopun icadından çok önce ve Medresesini yaptırmış-
gökyüzünde meydana gelen değişiklikleri gözlem- tır. Dünya’nın ilk gök bilimi
lemek için kurulmuştur. okuludur.

➤➤ Uluğ Bey (1395-1449):

Semerkant’ta gözlemevi
yaptırmıştır. Gök bilimi
ve matematik alanında
çalışmaları vardır.
İlk kapsamlı “Yıldız
Cetveli”‘ni hazırlamıştır.

12

7. Sınıf Güneş Sistemi ve Ötesi – Dünya ve Evren

➤➤ Ali Kuşçu (1403-1474): Kara Delik
İstanbul’un enlem ve boy-
lam derecesini belirlemiş, ➤➤ Çok güçlü kütle çekim gücüne sahip gök cismi-
Fatih Külliyesi’nde güneş dir. İlk karadeliklerin Big Bang (Büyük Patlama) ile
saati yapmıştır. Ay’ın bir bö- oluştuğu düşünülmektedir.
lümüne adı verilmiştir.

➤➤ Copernicus (Kopernik) Kara Delik
(1473-1543): Dünya’nın ve
diğer gezegenlerin Güneş ➤➤ Kara delikler kütle çekim kuvvetlerinin etkisi ile
etrafında döndüklerini ilk çevresinde bulunan tüm gök cisimerini içerisine
kez dile getiren gök bilim- çekmektedir. Teloskoplarla yapılan gözlemlerde ışık
cidir. Modern gök bilminin ışınlarının bile ilerleme doğrultularını değiştirdikleri
kurucusu kabul edilir. tespit edilmiştir. Çok büyük yoğunluğa sahiptirler.

➤➤ Galileo Galilei (1564-1642): Yıldızlar
Modern astronominin ku-
rucusu olarak kabul edilen ➤➤ Küresel şekilli olup, kendiliğinden ışık yayan gök
Galilei, Ay’ın kraterlerini, Jü- cisimleridir. Yıldızlar farklı renklerde olabilirler. Bir
piter’in uydularını, Satürn’ün yıldızın sahip olduğu renk, bize onun sıcaklığı hak-
halkalarını ilk kez gören kında bilgi verebilir. En yüksek sıcaklıktaki yıldızlar
kişidir. Gözlem amaçlı kulla- beyaz ya da mavi, orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı, so-
nılabilecek ilk teleskopu icat etmiştir. ğuk yıldızlar ise kırmızı renktedir.

➤➤ Johannes Kepler ➤➤ Yıldızlardan gelen ışınların atmosferden geçerken
(1571-1630): Gezegenlerin gerçekleşen olaylardan dolayı yıldızları titreşiyor-
Güneş’e olan uzaklıklarını muş gibi görürüz. Buna göz kırpma denir.
hesaplamıştır. Kepler kendi
adıyla anılan üç temel yasa
ortaya koymuştur. Mars’ın
yörüngesinin elips şeklinde
olduğunu keşfetmiştir.

Güneş Sistemi Ötesi: Gök Cisimleri Yıldızların Özellikleri:

Yıldızların Oluşum Süreci ➤➤ Isı ve ışık kaynağıdırlar.
➤➤ Küresel şekillidirler.
➤➤ Gökyüzündeki parlak gök cisimlerine yıldız denir. ➤➤ Belirli bir ömürleri vardır.
Bulutsu adı verilen gaz ve toz bulutlarının sıkışma- ➤➤ Küçük görünmelerinin nedeni Dünya’dan uzak
sıyla oluşurlar. Canlılar gibi doğar, büyür ve ölürler.
olmalarıdır.
Bulutsular ➤➤ Sıcaklıkları birbirinden farklıdır.

➤➤ Uzayın derinliklerinde yayılan çok büyük, ama dü- • Güneş orta büyüklükte bir yıldızdır.
şük yoğunluklu toz ve gaz bulutlarıdır. Yıldızların • Güneş’ten gelen ışınlar gündüz diğer yıldızları
yaydıkları ışınlarla görünür hâle gelirler. Bilinen görmemizi engellemektedir.
bazı bulutsular Orion, Kelebek, Atbaşı ve Tarantu- • Dünya’ya en yakın yıldız Güneş’tir.
la bulutsularıdır. Gökyüzündeki en parlak bulutsu
Orion bulutsusudur. Atbaşı bulutsusu karanlık
gözlenen bir bulutsudur.

13

7. Sınıf Güneş Sistemi ve Ötesi – Dünya ve Evren

Takımyıldızları Galaksi (Gökada)

➤➤ Yıldızlar, bir araya gelerek yıldız kümelerini (yıldız ➤➤ Güneş, gezegenler, yıdızlar, bulutsular ve uydula-
gruplarını) meydana getirir. Gökyüzüne bakıldığın- rın bir araya gelerek oluşturdukları dev sistemlere
da bir arada görünen yıldız kümeleri takımyıldız galaksi denir.
olarak adlandırılır.
➤➤ Galaksiler eliptik, sarmal, düzensiz ve çubuklu
sarmal görünümlü olabilir.

Andromeda Galaksisi Samanyolu Galaksisi

Takımyıldızları ➤➤ Galaksilerin hareketi yavaştır. Dünya’mız Saman-
yolu galaksisi içerisinde yer almaktadır.
➤➤ Büyükayı, Küçükayı, Ejderha, Kuzey Tacı, Başak,
Çoban, Boğa, Orion (Avcı), Yılan ve Köpek bilinen ➤➤ Samanyolu galaksisi sarmal görünümlü olup mer-
bazı takımyıldızlarıdır. kezinden dışarı açılan kolları vardır. Samanyolu
galaksisi kendi etrafındaki dönüşünü 230 milyon
➤➤ Takımyıldızlarını oluşturan yıldızlar aslında bir- yılda tamamlar.
birine çok uzak olmasına rağmen birbirine çok
yakınmış gibi görünürler. ➤➤ Andromeda galaksisi de Samanyolu galaksisi
gibi sarmal bir galaksidir. Bu galaksi teleskop kul-
Yıldız Kayması lanılmadan gözlenebilmektedir.

➤➤ Atmosfere giren meteorlar sürtünmenin etkisiyle Evren
ısınır ve yanarlar, yeryüzünden bakıldığında bu
durum kayan parlak bir gökcismi olarak algılanır. ➤➤ Gök adaların da içinde yer aldığı gök cisimlerinin
Bu olaya yıldız kayması denir. tümü, aralarındaki boşlukla birlikte evren olarak
adlandırılır.
Işık Yılı
➤➤ Dünya dışındaki evren parçasına ise uzay adı ve-
➤➤ Gezegenler arasında çok büyük uzaklıklar bulun- rilir.
duğu için bu uzaklıkları kilometre cinsinden ifade
edemeyiz. ➤➤ Evrenin sınırları keşfedilememiştir. Sonsuz büyük-
lükte kabul edilir.
➤➤ Bundan dolayı iki gök cismi arasındaki uzaklığı ışı-
ğın bir yılda aldığı mesafenin katları şeklinde ifade ➤➤ Gök bilimci Edwin Hubble galaksilerin birbirinden
etmekteyiz. Işığın bir yılda aldığı mesafeye ışık yılı uzaklaştığını keşfetmiştir.
denir.
➤➤ Evrenin oluşumu ile ilgili iki teori vardır bunlardan
➤➤ Bir ışık yılı yaklaşık 9,46×1012 km’dir. Işık yılı, bir biri Büyük Patlama Teori’sidir. Bir diğer teori ise
zaman birimi değil, uzunluk ölçüsü birimidir. Gü- başlangıcı ve sonu olmayan Sabit Evren teorisidir.
neş’e en yakın yıldız olan Proxima (Proksima) 4,2
ışık yılı uzaklıktadır.

14

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – I

Etkinlik 1

7.1.1.1. Uzay teknolojilerini açıklar.

1. Aşağıdaki teknolojik araçlardan uzay araştırmaları için yapılanları işaretleyiniz..

a. ✓ Uzay roketi d. Gök ada

b. Doğal uydu e. ✓ Uzay mekiği
Uzay sondası f. ✓ Uzay istasyonu
c. ✓

f. ✓ Uzay teleskobu

2. Aşağıdaki öğrencilerin ifadelerini olarak değerlendirerek, doğru ya da yanlış olma du-
rumunu verilen kutucuğa yazınız.

İnsanlar tarih öncesi çağlarda Uzay araştırmaları 17.yüzyılda
uzay ile ilgili hiçbir çalışma yap- teleskobun icadı ile büyük bir hız
mamış ve uzay hakkında hiçbir
kazanmıştır.
fikre sahip olmamıştır.

Ali Bu ifade yanlıştır . Veli Bu ifade doğrudur .

Teleskobun icadı ile uzayda Günümüzde insanlar uzay
yeni yıldızlar ve galaksiler araştırmalarında sadece
teleskop kullanmaktadır.
keşfedilmiştir.

Bu ifade doğrudur . Bu ifade yanlıştır .
Mehtap
Ayşe

15

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – I

Etkinlik 1

3. Aşağıdaki uzay araçlarını verilen uygun ifadeler ile eşleştiriniz.

Uzay aracı İfade

Uzay Mekiği Dünya’nın yörüngesinde dola-
şan büyük uzay araçlarıdır.

Uzay İstasyonu Uzaya uydu ya da uzay aracı
yollamak için kullanılan araç-

lardır.

Uzay Roketi Dünya ile uzay istasyonları
arasında astronot

transferini sağlayan araçlardır.

4. Aşağıda uzay araçları ile ilgili verilen ifadelerden doğru olanları uygun kutucuklara “✓”
işareti koyarak belirtiniz.

a. Uzay sondaları, uzay boşluğunda dolaşarak uzay araş- ✓
tırmaları için bilimsel veriler toplar.

b. Uzay sondaları içinde bulunan astronotlar uzayla ilgili
elde ettikleri verileri dünyaya gönderir.

c. Uzay teleskopları uzayda belirli bir yörüngede dolaşan ✓

çok güçlü uzay araçlarıdır.

d. Uzay teleskopları Dünya’daki olumsuz hava koşulların- ✓

dan ve şehirlerdeki ışık kirliliğinden etkilenmez.

e. Güneş sisteminde sadece Dünya’nın kendisi ile birlikte
hareket eden doğal uydusu vardır.

f. Gelişmiş ülkelerin uzay araştırmalarına yardımcı olmak ✓

amacıyla insan eliyle yapılmış yapay uyduları vardır.

16

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – I

Etkinlik 1

5. Türkiye’nin uzaydaki uyduları ile ilgili verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak
değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

DY İfade

a. ✓ Türkiye’nin uzayda 3 haberleşme uydusu, 3 gözlem ve keşif
uydusu olmak üzere toplam 6 aktif uydusu vardır.

b. ✓ Rasat, Göktürk-1 ve Göktürk-2 ülkemizin uzaydaki aktif ha-
berleşme uydularıdır.

c. ✓ Türksat 3A uydusu ülkemizde telefon ve internet erişimi ol-
d. ✓ mayan bölgelere telefon ve internet hizmeti ulaştırmaktadır.

Türkiye geliştirmeye çalıştığı yapay uydularla uzaydaki etkin-
liğini arttırmayı hedeflemektedir.

e. ✓ Türkiye’nin ilk gözlem uydusu olan Bilsat uzayda halen göre-
vini sürdürmektedir.

6. Aşağıda verilen cümleleri uygun ifadeler ile tamamlayınız.

a. Uzay teknolojileri çalışmalarının amacının, uzayda yaşam var-

lığının araştırılması, bu çalışmaları yapacak uzay araçları ve insanların gönderilmesi

olduğu söylenebilir.

b. Uzay teknolojilerinin çalışma alanına, roket, yapay uydu, uzay sondaları,
uzay mekiklerinin üretilmesi örnek verilebilir.

c. Yapay uyduların kullanım alanlarına, . haberleşme, milli savunma amaçlı

görüntü tarama, hava tahmini, radyo-TV yayınlarının yapılması örnek

verilebilir.

d. Teknolojinin ilerlemesi ile geliştirilen uzay araçları, uzay ile ilgili bilgile-
rimizin artmasını sağlamıştır.

e. Uzay sondalarının görevinin fotoğraf çek-

me,toprak ve atmosfer analizi yapma ve diğer gök cisimleri ile ilgili veri toplama

olduğu söylenebilir.

17

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – I KKT - 1 

1. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin uzay aracı 4. Uzay teleskopları ile ilgili,
ile ilgili ifadesi yanlıştır?
I. Yeryüzündeki teleskoplardan çok daha uzak
A) Uzay istasyonları deney ve araştır- mesafeleri gösterir.
maların uzaydan yapılmasına imkan
sağlar. II. Uzayda belirli bir yörüngede dolanır.
III. Hubble uzay teleskoplarının en büyüğüdür.
B) Uluslararası Uzay İstasyonu birçok
ülkenin ortak çalışması sonucu ta- verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
mamlanmıştır.
A) I ve II B) I ve III
C) C) II ve III D) I, II ve III
Uzay roketleri elektrikli motorlara sa-
hip olan olan uzay araçlarıdır. 5. Aşağıda verilenlerden hangisi uzayda görevini
yapmakta olan aktif uydularımızdan biridir?
D)
Uzay mekikleri tekrar tekrar kulla- A) Türksat 1B B) Türksat 1C
nılabilecek şekilde üretilmiş uzay C) Göktürk-1 D) Bilsat
araçlarıdır.

2. Aşağıda uydularla ilgili bazı ifadeler verilmiştir. 6. Aşağıda verilen uzay teknolojileri çalışmaları ile
üretilen araçlar ve görevleri karışık olarak veril-
(  ) Uzayda doğal ve yapay uydular vardır. miştir.

(  ) İnsanlar tarafından uzay araştırmaları için Uzay aracı Görevİ
gönderilen uydulara doğal uydu denir.
Birçok bilim dalı için araştır-
(  ) Yapay uydular belirli bir görev için Dünya’nın ma yapmak amacıyla uzayda
yörüngesine yerleştirilmiştir. laboratuvar olarak kullanılır.

Bu ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak Fotoğraf çekme, toprak ve
değerlendirilmesi sırasıyla aşağıdakilerin han- atmosfer analizi yaparak veri
gisinde verilmiştir? toplama görevi için kullanılır.

A) (D) B) (D) C) (D) D) (Y)

(Y) (Y) (D) (Y)

(Y) (D) (Y) (D)

Uyduları yörüngeye yerleştir-
mek için kullanılır.

3. Aşağıda verilenlerden hangisi uzay araştırma- Uzay araçları ile görevlerinin eşleştirilmesi
ları için yapılmış araçlardan değildir? aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak veril-
miştir.
A) Uzay mekiği B) Uzay istasyonu
C) Uzay sondası D) Doğal uydu A) B) C) D)

18

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – II

Etkinlik 2

7.1.1.2. Uzay kirliliğinin nedenlerini ifade ederek bu kirliliğin yol açabileceği olası sonuçları tahmin eder.
7.1.1.3. Teknoloji ile uzay araştırmaları arasındaki ilişkiyi açıklar.

1. Uzay kirliliği ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlen-
direrek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade
DY

a. ✓ Dünya etrafında, değişik yörüngelerde dönen ve görevi olmayan
insan yapımı araçlar uzay kirliliği oluşturur.
b.
✓ Uzay kirliliği dünyada insanların yaşamlarını doğrudan etkilemek-
c. ✓
tedir.
d.
e. Uzay kirliliğine ömrü tükenmiş olan uydular, roketlerin uzaya bı-
raktığı parçalar neden olmaktadır.

✓ Uzay kirliliğinin önlenmesi ile Dünya’da küresel ısınma daha az

gerçekleşecektir.

✓ Dünya yöründesindeki uyduların tamamı görevini aktif olarak sür-

dürmektedir.

f. ✓ Dünya yörüngesindeki uzay kirliliği gün geçtikte artmaktadır.

2. Uzay kirliliği ile ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile
tamamlayınız.

a. Yapay uyduların görevini tamamlaması sonucu uzayda serbest hareket etmesi uzay
kirliliği oluşturur.

b. Uzayda başıboş dolaşan enkaz parçaları uzay yürüyüşü yapan astronotlar
için tehlike oluşturmaktadır.

c. Uzayda kirliliğe roket parçaları, ölü uydular, yakıt tankları ve uzay aracı atıkları
neden olmaktadır.

d. Uzay kirliliğinin önlenebilmesi için, uzay araştırmalarında görevi biten uzay aracı gü-
venli bir şekilde yeryüzüne indirilmelidir.

19

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – II

Etkinlik 2

3. Uzay araştırmalarının teknolojiye sağladığı teknolojik katkılar ile ilgili ifadeleri doğru
“✓” ya da yanlış “✘” olarak değerlendirerek kutucukları uygun olarak işaretleyiniz.

Değerlendirme İfade

a. ✗ Uzay için üretilen teknolojiler sadece uzayda kullanılmıştır.

b. ✓ Uzay teknolojileri, uzayın sırlarını çözmek için sürekli iler-
c. ✓ lemekte ve yeni buluşlar ortaya çıkarmaktadır.
d. ✓
e. ✓ Uzay araştırmaları için geliştirilen alet ve teknolojik araçlar
günlük hayata uyarlanarak farklı alanlarda kullanılmıştır.

Astronotların uzayda kullandığı besin maddeleri ile bebek
mamaları aynı teknoloji kullanılarak üretilmiştir.

Teknolojinin gelişmesi ile üretilecek yeni araçlar uzaya
gönderilerek uzay çöplerinin toplanmasını ve imha edil-
mesini sağlayacaktır.

4. Aşağıda verilenlerden uzay teknolojilerinin hayatımıza sunduğu buluşları işaretleyiniz.

a. Yapay kalp pompası b. Konum belirleme sistemi

✓✓

c. Plastik pet şişeler d. Bina yalıtım malzemeleriı

✓

e. Kulak termometresi e. Güneş enerji panelleri

✓ ✓

20

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – II KKT - 2 

1. Uzay teknolojileri ile ilgili çalışmalar yapan bilim 4.
insanları günlük hayatta kullanmakta olduğumuz
bazı ürünleri de elde etmişlerdir. HABER

Uzay teknolojileri çalışmalarıyla elde edilen Yüzyıllardır gözlem yapan bilim insanları olmasına
ürünlere, rağmen hâla evren ile ilgili net bilgilere sahip de-
ğiliz.
I. Tükenmez kalem
II. Diş teli Yukarıdaki metini bir gazetede okuyan Ömer bu
III. Alüminyum folyo durumun nedenini öğretmenine soruyor.

hangileri örnek verilebilir? Buna göre Ömer,

A) I ve II B) I ve III I. Evrenin çok büyük olması.
C) II ve III D) I, II ve III II. Günümüzdeki teknoloji ile çok yüksek hızlarla

2. Aşağıda verilenlerden hangisi uzay kirliliğinin hareket eden uzay araçların olmaması
önlenmesinde alınacak önlemler arasındadır? III. Gözlem yapabilecek yeterli tecrübeye sahip

A) Kişisel araçlarımız yerine toplu taşıma araçla- bilim insanlarının yetişmemesi
rını kullanmak.
verilen ifadelerden hangilerini cevap olarak al-
B) Dört mevsim yeşil kalan ağaçlar ekmek. mış olabilir?

C) Isınmak için kömür yerine doğal gazı tercih et- A)Yalnız I B) I ve II
mek. C) Yalnız III D) II ve III

D) Görevini tamamlamış yapay uyduları yeryüzü- 5. Tabloda uzay kirliliği ve uzay çalışmaları ile ilgili
ne güvenle indirmek. bazı ifadeler verilmiştir.

Değerlendirme İfade

3. Aşağıda teknoloji ve uzay araştırmaları ilgili bazı Meteor çarpması sonucu
ifadeler verilmiştir. parçalanmış uydular da
uzay kirliliğini oluşturur.
(  ) Daha önceleri bilim insanları çok gelişmiş Teknolojinin gelişmesi uzay
aletler kullanamadıkları için uzay ile ilgili bil- araştırmalarında daha net
gileri net değildi. ve yeni bilgiler edinmemizi
sağlamıştır.
(  ) Teknoloji geliştikçe bilim insanları gözlem Uzay kirliliğinin önlene-
yapabilecekleri daha gelişmiş aletler tasarla- bilmesi için ilk yapılacak
dılar. çalışma uzaya uydu gönde-
rilmesinin durdurulmasıdır.
(  ) İlerleyen yıllarda üretilen yeni teknolojik alet-
lerle, uzay ile ilgili günümüzdekinden daha İfadeler doğru veya yanlış olarak değerlendi-
farklı bilgilere ulaşacağız.
rilerek doğruysa değerlendirme kutucuğuna
Verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) “✓” yanlışsa “✘” işareti konulursa görünümü
olarak değerlendirilmesi sırayla aşağıdakilerin
hangisinde verilmiştir? nasıl olur?

A) (D) B) (D) C) (D) D) (Y) A) ✓ B) ✓ C) ✓ D) ✘
✓ ✓ ✘ ✓
(D) (Y) (D) (D) ✓ ✘ ✓ ✘

(D) (D) (Y) (D)

21

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – III

Etkinlik 3

7.1.1.4. Teleskobun yapısını ve ne işe yaradığını açıklar.
7.1.1.5. Teleskobun gök bilimin gelişimindeki önemine yönelik çıkarımda bulunur.

1. Aşağıda teleskobun yapısında gösterilen kısımların adlarını verilen boşluklara yazınız.
e. Bulucu dürbün

a. Teleskop açıklığı f. Göz merceği
b. Teleskop tüpü g. Netlik ayarı
c. Kundak

d. Üç ayak

2. Aşağıda verilen ifadeler doğru ise değerlendirme kutucuğuna “✓”, yanlış ise değerlen-
dirme kutucuğuna “✘” işareti koyunuz.

Değerlendirme İfade

a. ✓ Teleskopların çalışma prensibi uzaktaki bir cisimden gelen ışın-
b. ✗ ların toplanıp görüntü oluşturması şeklindedir.
c. ✓
d. ✓ Teleskoplar içerisinde çoğunlukla kalın kenarlı mercek bulunur.
e. ✗
f. ✓ Teleskop, silindirik bir tüp içine yerleştirilen mercek ve aynadan
g. ✗ oluşan gözlem aracıdır.

Günümüzde en yaygın olarak optik teleskoplar kullanılır.

Astronomide kullanılan ilk teleskopu Hans Lippershey geliştir-
miştir.
Teleskop yardımıyla yıldız, gezegen ve Ay gözlemi yapılabil-
mektedir.
Gökyüzü gözleminde sadece mercekli teleskoplar kullanılmak-
tadır.

22

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – III

Etkinlik 3

3. Tabloda telekop ve rasathane ile ilgili verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak
değerlendirip uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

Yanlış İfade
Doğru
Teleskop ile gözlediğimiz gök cisminden teleskoba gelen ışık
a. ✓ miktarı arttıkça teleskopta görüntü netleşir.
b. ✓
Sabit teleskoplar kullanılarak uzay gözlemlerinin yapıldığı,
c. kubbe şeklindeki yerlere rasathane adı verilir.

d. ✓ ✓ Teleskobun bulunduğu yer çevresel ışık kaynaklarına yaklaş-

e. tıkça gözlenilen alandan teleskoba gelen ışık miktarı artar.
f.
Rasathaneler genellikle şehirden uzak ve deniz seviyesinden
yüksek bölgelere inşa edilir.

✓ Gözlemevi kurulacak olan bölgelerde bulutlu gece sayısı, bu-

lutsuz gece sayısından daha fazla olmalıdır.

✓ Gözlemevi kurulacak olan bölgelerde havadaki nem oranının

yüksek olması gerekir.

4. Aşağıda verilen bilim insanlarından astronominin gelişimine katkıda bulunanlarının
isimlerini işaretleyiniz.

a. b. c.

✓ Ali Kuşçu ✓ Caca Bey ✓ Edwin Hubble

d. e. f.

✓ Uluğ Bey Robert Hooke ✓ Kepler

23

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – III

Etkinlik 3

5. Aşağıda verilen gök bilimcileri ile yapmış oldukları çalışmaları ok çizerek eşleştiriniz.

Gök bilimciler Çalışmaları

Ali Kuşçu Gezegenlerin Güneş’e olan
uzaklıklarını hesaplamıştır.

Galileo Galilei İilk kapsamlı yıldız cetveli olan
“Yıldızlar Cetveli” hazırlamıştır.

Uluğ Bey İstanbul’un enlem-boylam
derecelerini belirlemiştir.

Kepler Teleskopla uzay ile ilgili ilk
gözlem yapan kişidir.

6. Aşağıda verilen ifadelerin doğru tamamlanabilmesi için uygun kelimeleri seçip, seçti-
ğiniz kelimeleri verilen kutucuğa yazınız.

a. (Teleskopun / Mikroskopun) icadına kadar insanlar evrenle ilgili net bilgilere sahip de-
ğildi.

b. Yapılan gözlemlerle evrenle ilgili elde edilen yeni bilgiler ( astroloji / astronomi ) bilminin
gelişmesinde önemli rol oynamıştır.

c. İlk teleskopu bir gözlükçü olan ( Hans Lippershey / Galileo Galilei ) icat etmiştir.

d. Gökyüzü gözlemini engelleyen önemli sorunlardan biri de ( çevre kirliliği / ışık kirliliği ) dir.

e. Astronomların, gökyüzü ile ilgili araştırma ve çalışmalarını yürüttükleri yerlere ( tersane /
rasathane ) denir.

a. b. c.
astronomi Hans Lippershey
Teleskopun

d. e.

ışık kirliliği rasathane

24

7. Sınıf Uzay Araştırmaları – III KKT - 3 

1. Ada ve Çınar’ın teleskopta bulunan yapılar ile ilgili 4. Aşağıda gök bilim insanlarından biri yaptığı çalış-
ifadeleri aşağıda verilmiştir. malar hakkında bilgi vermiştir.

Kundak, teleskobun yatay ve dikey Gök bilimi ve matematik alanında
çalışmalar yaptım.1428 yılında Se-
hareket etmesini sağlayan yapıdır. merkant’ta bir gözlemevi yaptırdım.
Ada Bu gözlemevindeki çalışmalar ile ilk
kapsamlı yıldız cetvelini oluşturdum.
Çınar Teleskop açıklığı, teleskobun gözlem
yapılan bölgeden gelen ışığı toplayan Bu bilim insanı aşağıda verilenlerden hangisi-
kısmıdır. dir?

Ada ve Çınar’ın ifadeleri ile ilgili ne söylene- A) Edmond Halley
bilir? B) Ali Kuşçu
C) Caca Bey
A) Yalnız Ada’nın ifadesi doğrudur. D) Uluğ Bey
B) Yalnız Çınar’ın ifadesi doğrudur.
C) Her ikisinin de ifadesi doğrudur. 5. Uzay ile ilgili gözlem yapma şartları ile ilgili
D) Her ikisinin de ifadesi yanlıştır. aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

2. Aşağıda uzay gözlemleri için kullanılan teleskop- A) Gözlem yapmak için bulutsuz havalar tercih
lar için bazı ifadeler verilmiştir. edilmelidir.

I. Optik teleskoplar mercekli, aynalı ya da hem B) Şehir merkezinden uzakta olan yerlerde göz-
mercekli hem de aynalı olabilir. lem yapılmamalıdır.

II. Gözlemlerde gözümüzle göremediğimiz elekt- C) Işık kirliliğinin az olduğu şehirlere gözlemevleri
romanyetik dalgaları analiz etmek için radyo kurularak, gözlemler burada yapılmalıdır.
teleskoplar kullanılır.
D) Gözlem yapılan yerin deniz seviyesinden
III. Radyo teleskoplar, X-ışın teleskoplar, kızılötesi yüksekte olması daha iyi gözlem yapılmasını
teleskoplar, ultraviyole teleskoplar ve gama sağlar.
teleskoplar bazı teleskop çeşitleridir.
6. Türk astronomi dünyasının önemli bilim in-
Buna göre verilen ifadelerden hangileri doğ- sanlarından biri olan Ali Kuşçu aşağıda verilen
rudur? çalışmalardan hangisini gerçekleştirmiştir?

A) I ve II B) I ve III A) İstanbul’un enlem-boylam derecelerini belirle-
C) II ve III D) I, II ve III miştir.

3. Aşağıda verilen bilim insanlarından hangisi B) Yıldız haritalarını bugünküne yakın şekilde çiz-
gök bilimi alanında çalışma yapmamıştır? miştir.

A) Nicolaus Copernicus C) Güneş’in tutulma zamanını önceden belirle-
B) Ali Kuşçu miştir.
C) Galileo Galilei
D) Ernest Rutherford D) Satürn’ün halkalarını gözlemleyen ilk kişidir.

25

7. Sınıf Gök Cisimleri – I

Etkinlik 4

7.1.2.1. Yıldız oluşum sürecinin farkına varır.
7.1.2.2. Yıldız kavramını açıklar.

1. Yıldız oluşum süreci ile ilgili tabloda verilen ifadeler doğruysa değerlendirme kutucu-
ğuna “✓”, yanlışsa değerlendirme kutucuğuna “✗” işareti koyunuz.

İfade Değerlendirme

a. Yıldızlar, bulutsu adı verilen gaz ve toz bulutlerınden oluşur. ✓

b. Yıldızlar çok kısa sürede oluşan gök cisimleridir. ✗
✓
c. Yıldızların ölmesinin nedeni merkezlerinde bulunan enerjinin ✓
bitmesidir. ✓

d. Kütlesi büyük olan yıldızların süpernova patlaması ile geriye
nötron yıldızı veya karadelikler kalır.

e. Ölen yıldızların arkasında kalan toz ve gaz bulutu zamanla
bulutsu halini alır.

2. Bulutsularla ilgili kartlarda yazan ifadeleri doğru ya da yanlış olarak değerlendiriniz.

1 2 3
tbSuurıcdluautkğlaugr.ıankzıünmvoeelutdoşirz- yBılduılzultasrudlaanr soıkluışşaunr. veOburAilotubbntisal,iunşKlıeaeenrlnedbıçr.eokk

Bu ifade doğrudur . Bu ifade yanlıştır . Bu ifade doğrudur .

3. Takımyıldızları ile ilgili verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendire-
rek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

D Y İfade
Birden fazla yıldızın bir arada bulunması ile oluşan yıldız kümeleri ta-
a. ✓ kımyıldızlarını oluşturmuştur.
Takımyıldızları hayali çizgilerle birleştirilip görüntüleri bitki, hayvan ya
b. ✓ da bazı nesnelere benzetilerek isimlendirilmiştir.

c. ✓ Takımyıldızında bulunan yıldızlar birbirine çok yakındır.

✓ Kutup yıldızı, Büyükayı takımyıldızının en parlak yıldızıdır.
d.

26

7. Sınıf Gök Cisimleri – I

Etkinlik 4

4. Yıldızlarla ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile ta-
mamlayınız.

a. Yıldızlar doğal ısı ve ışık kaynaklarıdır.

b. Dünyadan bakıldığında yıldızların ışıkları titreşimli görünür.

c. Yıldızlar canlılar gibi doğar, büyür ve ölürler. .

d. Dünya’ya en yakın olan yıldız Güneş’tir.

e. Çok yüksek sıcaklıktaki yıldızlar beyaz ya da mavi renkte görünür.

f. S ıcaklığı az olan yıldızlar sarı sıcaklığı en düşük yıldızle ise kırmızı renkte
görünür.

g. Yıldızlerın küçük görünmelerinin nedeni Dünya’ya çok uzak olmalarıdır.

h. Yıldızların konumu birbirine göre değişmez

5. Aşağıda verilen ifadelerden takımyıldızı olanları işaretleyiniz.

Ejderha b. Orion (Avcı)
a.

✓✓

c. Andromeda d. Kuzey Tacı

✓

e. Tarantula f. Köpek

✓

27

7. Sınıf Gök Cisimleri – I KKT - 4 

1. Ece, Demet ve Görkem’in bulutsularla ilgili ifade- 4. Işık yılı ile ilgili,
leri aşağıda verilmiştir.
I II
Ece: Bazı bulutsular parlak gözlemlenir.
aırşaGıskıönyekdıldıaciikillsieri.imuifzaleadrkeilık meIşskıağafıent ye1ettyidğıleidnair.
Demet: Bazı bulutsular karanlık gözlemlenir.

Görkem: Gökyüzünde en parlak gözlenen bulut-
su Tarantula’dır.

Buna göre öğrencilerin hangisinin ifadesi yan-
lıştır?

A) Ece B) Görkem III
C) Ece ve Demet D) Demet ve Görkem
Mesafe
olaraöklçküusllüanılır.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

2. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin kara de- A) I ve II B) I ve III
liklerle ilgili ifadesi yanlıştır? C) II ve III D) I, II ve III

A) 5. Yıldızlarla ilgili bazı ifadeler aşağıda verilmiştir.
Büyük kütleli yıldızların yaşamlarını
tamamlamaları sonucu oluşur. (  ) Sıcaklıkları birbirinden farklıdır.

B) (  ) Isı ve ışık yayarlar.
Işığı bile yutabilen çok güçlü çekim
gücüne sahiptir. (  ) Belirli bir ömürleri yoktur.

C) Verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y)
Kara delikler haklarında çok fazla olarak değerlendirilmesi aşağıdakilerin hangi-
bilgiye sahip olduğumuz gök cisim- sinde verilmiştir?
leridir.
A) (D) B) (D) C) (D) D) (Y)
D) Gözle görülmezler, etrafındaki cisim-
lere yaptığı etkiler sonucu varlıkları (D) (Y) (D) (Y)
tahmin edilir.
(D) (D) (Y) (D)

6. Bir ışık ışını 1 yılda yaklaşık 9,46x1012 km yol alır.

3. Aşağıda verilenlerden hangisi bir takımyıldız Yukarıda verilen uzaklık aşağıda verilen kav-
değildir? ramlardan hangisine karşılık gelir?

A) Küçükayı B) Yılan A) Işık zamanı B) Işık yolu
C) Ejderha D) Nebula C) Işık yılı D) Güneş yılı

28

7. Sınıf Gök Cisimleri – II

Etkinlik 5

7.1.2.3. Galaksilerin yapısını açıklar.
7.1.2.4. Evren kavramını açıklar

1. Aşağıda verilen cümleleri uygun kavramlar ile doğru eşleştirerek verilen kutucuğa ya-
zınız.

1 Yıldızlar, gezegenler ve kara deliklerin K Samanyolu
oluşturduğu dev sistemlerdir.

2 Dünya’mızın üzerinde bulunduğu L Andromeda
galaksidir.

3 Samanyolu Galaksisi’ne en yakın olan M Galaksi
galaksidir.

4 Galaksilerin şekillerinden biridir. N Eliptik

1. M 2. K 3. L 4. N

2. Galaksiler ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendi-
rerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

D Y İfade
a.
✓ Galaksiler sadece Güneş, yıldızlar ve gezegenlerden oluş-

muştur.

b. ✓ Galaksiler birbirlerine benzeyen aynı şekle sahip dev sistem-

lerdir.

c. ✓ Galaksiler çok yavaş hareket ederler.

d. ✓ Galaksiler birbirine çok yakın konumda bulunurlar.

e. ✓ Galaksilerde 10 milyondan bir trilyona kadar yıldız bulunabilir.

29

7. Sınıf Gök Cisimleri – II

Etkinlik 5

3. Aşağıdaki tabloda verilen ifadeleri değerlendirerek ifadeler doğruysa değerlendirme
kutucuğuna “✓” yanlışsa “✘” işareti koyunuz.

İfade
Değerlendirme

a. ✓ Güneş sistemimiz sekiz gezegen ile birlikte Samanyolu
b. ✓ Galaksisi’nde yer alır.
c. ✗
d. ✗ Belirli bir şekle sahip olmayan galaksilere düzensiz ga-
e. ✗ laksi denir.

Gök cisimlerinin tümü aralarındaki boşlukla beraber uzay
olarak adlandırılır.

Andromeda, Samanyolu üzerinde bulunan dev bir galaksi
sistemidir.

Dünya dışındaki uzay parçasına evren denir.

f. ✓ Galaksilerin birbirinden uzaklaştığını ispat eden bilim in-
g. ✓ sanı Edwin Hubble’dır.

Yaklaşık 13.7 milyar yıl önce evrenin bir patlamayla oluş-
tuğunu savunan teori “Büyük Patlama” teorisidir.

4. Aşağıda verilen gök cisimlerini büyük olandan küçük olana doğru sıralayıp yazınız.


Büyükayı
Galaksi

Evren Kutup
Yıldızı

Evren > Galaksi > Büyükayı > Kutup Yıldızı

30

7. Sınıf Gök Cisimleri – II KKT - 5 

1. Veysel, Orhan ve Yunus’un galaksilerle ilgili ifade- 3. Galaksiler ile ilgili verilen,
leri aşağıda verilmiştir.
I. Yavaş hareket ederler.
Veysel: Galaksinin diğer bir adı da gök adadır. II. Samanyolu sarmal görünümlüdür.
III. Andromeda eliptik görünümlüdür.
Orhan: Eliptik, sarmal, düzensiz ve çubuklu sar-
mal şekillerde galaksiler vardır. ifadelerden hangileri doğrudur?

Yunus: Dünya, Samanyolu Galaksisi içinde yer A) Yalnız I B) I ve II
alır. C) II ve III D) I, II ve III

Buna göre hangi öğrencilerin ifadeleri doğru- 4. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin Samanyo-
dur? lu ile ilgili ifadesi yanlıştır?

A) Yalnız Veysel A)
B) Veysel ve Orhan Sarmal görünümlüdür.
C) Orhan ve Yunus
D) Veysel , Orhan ve Yunus B)
Güneş sistemini üzerinde bulundur-
2. Aşağıdaki tabloda evren ile ilgili bazı ifadeler ve- maktadır.
rilmiştir.
C)
Değerlendirme İfade Merkezinden dışarı açılan kolları var-
dır.
Evrenin büyük bir patlama
sonucu oluştuğu ve sürekli D)
genişlediği kabul edilmekte- Tek yıldızı Güneş’tir.
dir.

Evren, uzayı da kapsayan
daha geniş bir kavramdır.

Gök adaların hepsi evrenin
içerisinde bulunur.

İfadelerin doğru “✓” veya yanlış “✘” olarak 5. Aşağıda uzay ve evrenle ilgili bazı ifadeler veril-
değerlendirilmesi aşağıdakilerin hangisinde miştir.
hatasız olarak verilmiştir?
(  ) Gök cisimlerinin tümü, aralarındaki boşlukla
A) ✓ B) ✓ birlikte evren olarak adlandırılır.
✓ ✓
✓ ✘ (  ) Dünya dışındaki evren parçasına uzay adı
verilir.
C) ✓ D) ✘
✘ ✓ Verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y)
✓ ✘ olarak değerlendirilmesi aşağıdakilerin hangi-
sinde verilmiştir?

A) (D) B) (D) C) (Y) D) (Y)

(D) (Y) (D) (Y)

31

2. ÜNİTE

HÜCRE ve BÖLÜNMELER

Hücre
Mitoz
Mayoz

Kazanımlar

➢➢ F .7.2.1.1. Hayvan ve bitki hücrelerini, temel kısımları ve görevleri açısından karşılaştırır.
➢➢ F.7.2.1.2. Geçmişten günümüze, hücrenin yapısı ile ilgili görüşleri teknolojik gelişmelerle ilişkilendirerek

tartışır.
➢➢ F.7.2.1.3. Hücre-doku-organ-sistem-organizma ilişkisini açıklar.
➢➢ F.7.2.2.1. Mitozun canlılar için önemini açıklar.
➢➢ F.7.2.2.2. Mitozun birbirini takip eden farklı evrelerden oluştuğunu açıklar.
➢➢ F.7.2.3.1. Mayozun canlılar için önemini açıklar.
➢➢ Mayoz evreleri sadece Mayoz I ve Mayoz II olarak verilir.
➢➢ F.7.2.3.2. Üreme ana hücrelerinde mayozun nasıl gerçekleştiğini model üzerinde gösterir.
➢➢ F.7.2.3.3. Mayoz ve mitoz arasındaki farkları karşılaştırır.

7. Sınıf Hücre ve Bölünmeler

Hücre Hücre Kromozom
Çekirdek
➤➤ Hücre canlının yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştir-
diği en küçük yapı birimidir. Guanin Adenin GEN

➤➤ Hücreler dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma Sitozin Timin
ve çekirdekten meydana gelir.
➤➤ DNA nükleotid adı verilen temel birimlerden oluş-
Çekirdek muştur. Bu birimler belirli sayı ve dizilişte bir araya
gelerek gen adını verdiğimiz yapıları oluşturur.
Sitoplazma Genler canlıya özgü saç rengi, göz rengi, kan gru-
bu vb. özelliklerin oluşmasını belirler.
Hücre zarı
➤➤ Organeller: Hücredeki yaşamsal faaliyetlerin ger-
➤➤ Hücre zarı: Hücrenin etrafını çeviren, hücreye çekleştiği yapılardır.
şekil veren, hücreyi dış etkilerden koruyan yapıya
denir. Organeller Görevleri
Seçici-geçirgendir, madde alış verişinin gerçek-
leştirilmesini sağlar, canlı ve esnektir. Ribozom Protein üretilmesinde görev alır. Bü-
tün canlı hücrelerinde bulunan en
➤➤ Sitoplazma: Hücre zarı ve çekirdek arasında bu- küçük organeldir.
lunan, büyük bir kısmı sudan oluşan, yarı akışkan
ve saydam yapılıdır. Solunum, boşaltım, fotosen- Mitokondri Hücredeki besinleri oksijen ile par-
tez, sindirim gibi olaylar sitoplazmada bulunan çalayarak hücrenin ihtiyacı olan
organeller sayesinde gerçekleşir. enerjinin üretilmesini sağlar.

➤➤ Çekirdek: Hücrenin yönetim merkezidir. Hücre- Kloroplast Bitkilerin yeşil renkli kısımlarında bu-
de meydana gelen yaşamsal olayları denetler ve lunur, fotosentez yaparak besin ve
düzenler. Ayrıca içerisinde canlının kalıtsal özellik- oksijen üretilmesini sağlar. Hayvan
lerini belirleyen yapılar bulunur. hücrelerinde bulunmaz.

DNA-Gen-Kromozom Golgi Salgı maddelerinin üretilmesini ve
cisimciği paketlenmesini sağlar. Ter ve süt
➤➤ Canlıların genetik bilgileri kromozom adı verilen bezlerinde fazla sayıda bulunur.
DNA ve protein kılıftan oluşmuş yapılarda saklıdır.
Kromozomlar gelişmiş yapılı hücrelerin çekirde- Koful Hücre içerisinde fazla besin veya atık
ğinde bulunur. maddelerin depolanmasını sağlar.

Not: Her canlı türü kendine özgü kromozom Endop- Hücre zarı ile çekirdek arasında bulu-
sayısına sahiptir. Kromozom sayısı ile canlı ge- lazmik nur, madde taşınmasında görev alır.
lişmişliği arasında bağlantı yoktur. retikulum

➤➤ DNA (Deoksiribo Nükleik Asit) hücrenin yönetici Sentriyoller Hücre bölünmelerinde görev alır, sa-
molekülüdür. Hücrede beslenme, solunum, üreme (Sentrozom) dece hayvan hücrelerinde bulunur.
gibi canlılık olaylarını yönetir. DNA’nın yapısında
kalıtsal özelliklerimizi nesilden nesile aktaran gen- Lizozom Hücre içi sindirimin yapılmasını sağlar.
ler bulunur.
➤➤ Bitki ve Hayvan Hücreleri Arasındaki Benzerlik
ve Farklılıklar

➤➤ Bitki ve hayvan hücreleri gelişmiş hücre yapı-
sına sahiptir.

➤➤ Bitki hücreleri köşeli, hayvan hücreleri yuvarlak
şekillidir.

34

7. Sınıf Hücre ve Bölünmeler

➤➤ Bitki hücrelerinde kloroplast organeli ve hücre du- ➤➤ Robert Brown (Rabırt Bıravn) bitki hücresinin çe-
varı bulunur, hayvan hücrelerinde ise bulunmaz. kirdeğini bulmuştur.

➤➤ Hayvan hücrelerinde sentriyol organeli bulu- Hücre- Doku- Organ- Sistem- Organizma
nur, bitki hücrelerinde ise bulunmaz. Arasındaki İlişki

➤➤ Koful bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, ➤➤ Canlıların bazıları bir hücreden bazıları çok sayıda
hücreden meydana gelir. Amip, öglena, parames-
hayvan hücrelerinde ise küçük ve çok sayıda yum (terliksi hayvan), bakteri tek hücreli canlıdır.
İnsan, hayvan, bitki ve bazı mantarlar çok hücrelidir.
bulunur. Endoplazmik
Kloroplast retikulum

Sitoplazma

Çekirdek

Koful Mitokondri Hücre
Golgi Ribozom
cisimciği
Hücre zarı
Bitki hücresi Hücre duvarı Doku

Ribozom Hücre zarı Organizma Organ
Sitoplazma
Çekirdek Sistem
Mitokondri Endoplazmik
Lizozom retikulum ➤➤ Çok hücreli canlılarda yapı ve görevleri aynı olan
Sentrozom hücreler bir araya gelerek dokuları, farklı yapıdaki
Hayvan hücresi Koful dokular bir araya gelerek organları, farklı organlar
Golgi bir araya gelerek belirli bir görevi beraber yapmak
cisimciği için sistemleri, sistemler de bir araya gelerek or-
ganizmayı oluşturur.
Geçmişten Günümüze Hücrenin Yapısı
İle İlgili Görüşler

➤➤ Zacharias Janssen’in (Zakaryas Yansen) 1590 Mitoz
yılında teleskoptan yararlanarak mikroskobu ge-
liştirmiştir. ➤➤ Bir hücreden iki hücre oluşması ile meydana gelen
hücre bölünmesidir. Canlıların büyüyüp gelişmesi
➤➤ Robert Hooke, hücrenin yapısını inceleyen ilk bi- ve çoğalmasını sağlar.
lim insanıdır. 1665 yılında şişe mantarından almış
olduğu bitki hücrelerinin hücre çeperlerini gözlem- Ana hücre
lemiş, gözlemlediği içi boş odacıklara hücre adını 2n
vermiştir.

Robert Hooke İlkel Mikroskop

➤➤ 1674 yılında Antonie van Leeuwenhoek, (Antoni 2n 2n
van Lövenhuk) mikroskopu ilk kullanan bilim in- Yavru hücreler
sanıdır. Tek hücreli canlıların varlığını ispatlayan ve
ilk gözlemleyen bilim insanıdır.

35

7. Sınıf Hücre ve Bölünmeler

➤➤ Mitoz Bölünmenin Özellikleri Sitoplazma Bölünmesi
➤➤ Vücut hücrelerinde görülür. ➤➤ Hayvan hücreleri boğumlanmayla
➤➤ Bir hücreden iki hücre oluşur.
➤➤ Hücrenin kromozom sayısı değişmez. iki hücre oluşmasını sağlar. Bitki
➤➤ Oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücre ile hücrelerinde ise hücre duvarı oldu-
tamamen aynıdır. ğu için boğumlanma görülmez, ara
➤➤ Tek hücrelilerde üremeyi, çok hücrelilerde ya- lamel oluşur.
raların onarılmasını ve büyümeyi sağlar.
Mayoz
Hazırlık Evresi 2n kromozomlu bir hücreden n kromozomlu dört
hücrenin oluşmasını sağlar. Mayoz bölünme Ma-
➤➤ Hücrenin bölünmeye hazırlandığı yoz-I ve Mayoz-II olmak olmak üzere iki bölünme
evredir, DNA ve sentrozomların eş- ile tamamlanır. Eşeyli üreyen canlıların eşey or-
lenmesi, yeni organeller üretilmesi, ganlarında (yumurtalık ve testis) meydana gelir.
protein ve enerji üretimi bu evrede
gerçekleşir. 2n
nn
Çekirdek Bölünmesi Mayoz II
Mayoz I
Dört aşamada gerçekleşir. nn nn

➤➤ I. Evre Mayoz Bölünmenin Özellikleri
Çekirdek zarı erir, ipliksi yapı-
daki genetik madde kısalıp ka- ➤➤ Üreme ana hücrelerinde meydana gelir.
lınlaşarak kromozom haline ➤➤ Bir hücreden dört hücre oluşur.
gelir, sentrozomlar kutuplara ➤➤ Kromozom sayısı yarıya iner.
doğru harekete başlar. ➤➤ Kromozomlar arasında parça değişimi görülür.
➤➤ Kalıtsal çeşitlilik oluşmasını sağlar.
➤➤ II. Evre ➤➤ Oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücreden
Kromozomlar hücrenin orta-
sında ortasında tek sıra halin- ve birbirinden farklı olur.
de dizilir. ➤➤ Eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin

➤➤ III. Evre (sperm, yumurta, polen) oluşmasını sağlar.
İğ ipliklerinin kısalmasıyla kro- ➤➤ Mayoz I’de görülen evreler aşağıda verilmiştir.
mozomlar kardeş kromatitleri-
ne ayrılırlar. ➤➤ Mayoz I sonucu oluşan hücreler ayrı ayrı Mayoz II’ye
başlar.

➤➤ IV. Evre

Çekirdek zarı tekrar oluşmaya
başlar, kromozomlar incelip
uzayarak ilk halini alır.

36

7. Sınıf Hücre – I

Etkinlik 62

7.2.1.1. Hayvan ve bitki hücrelerini, temel kısımları ve görevleri açısından karşılaştırır.
1. Aşağıda resmi verilen hayvan hücresi üzerinde hücre çekirdeğini, hücre zarını ve si-
toplazmayı ok ile göstererek isimlerini yazınız.

Çekirdek

Hücre zarı Sitoplazma

2. Hücrenin temel kısımlarını dıştan içe doğru sırasıyla aşağıda boş bırakılan yere yazı-
nız.



Hücre zarı, Sitoplazma, Çekirdek

3. Aşağıda verilen hücre yapılarını görevleri ile uygun olarak eşleştiriniz.

Görev
Yapı

Sitoplazma Hücrede meydana gelen yaşam-
Çekirdek sal olayları denetler ve düzenler.
Hücre zarı
Hücrenin çevresiyle madde alış
verişini sağlar ve hücreyi dış etki-

lerden korur.

Tüm hayatsal olayların gerçekleş-
tiği hücre zarı ile çekirdek arasını

dolduran sıvı bölümdür.

37

7. Sınıf Hücre – I

Etkinlik 26

4. Hücre ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin önündeki değerlendirme kutucuğuna, ifade
doğruysa “✓” , yanlışsa “✘” işareti koyunuz.

a. ✓ En içte çekirdek adı verilen yapı bulunur.

b. ✓ Hücre zarı madde alış-verişinde görev yapar.

c. ✓ Sitoplazmanın büyük bir kısmı sudan oluşmuştur.

d. ✓ Çekirdeğin görevi, hücrede gerçekleşen olayları denetlemektir.

e. ✓ Organeller hücre çekirdeği ile sitoplazma arasında dağınık ola-
f. ✗ rak bulunur.
g. ✗ Kofullar bitki hücrelerinde küçük ve çok sayıdayken hayvan
hücrelerinde büyük ve az sayıda bulunur.

Tüm canlılar çok hücrelidir.

h. ✗ Hücre zarı esnek yapılı ve cansızdır.

5. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadeler kullanarak doldurunuz.

a. Tüm canlıların hayatsal faaliyetlerini gerçekleştirdiği en küçük yapı birimine hücre
denir.

b. Hücrede gerçekleşen yaşamsal olayları çekirdek denetler ve düzenler.

c. Bitki hücreleri . köşeli , hayvan hücreleri yuvarlak şekillidir.

d. Hücredeki madde taşınmasında görevli organel endoplazmik retikulum dur.

e. Bitki hücrelerinde kloroplast organeli bulunurken bu organel hayvan
hücrelerinde bulunmaz.

f. Hücrelerde oluşan atık maddeler koful içerisinde depolanır.

g. Bitki hücrelerinde bulunmayan sentriyol organeli hücre bölünmelerinde
görev alır.

h. Hücrede büyük yapılı besinleri parçalayarak kullanılabilir hale lizozom
organeli getirir.

38

7. Sınıf Hücre – I

Etkinlik 62

6. Aşağıda verilen organeller ile görevlerini ok çizerek eşleştiriniz.

Organel Görevi

Kloroplast Salgı maddelerinin üretilmesini sağlar.

Mitokondri Protein üretilmesini sağlar.

Golgi cisimciği Hücrelerin ihtiyacı olan enerjinin üretilmesini sağlar.

Ribozom Besin ve oksijen üretmekle görevlidir.

7. Hücre ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendirerek
uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

Doğru Yanlış İfadeler

a. ✓ Hücre zarı seçici-geçirgen özelliktedir.

b. ✓ Hücre çekirdeğinde canlıya ait kalıtsal bilgiler bulunur.
c. ✓
Tüm canlılar hücrelerden oluşmuştur.
d.
✓ Tam geçirgen özellikteki hücre duvarı bakteri ve hayvan
e. ✓
hücrelerinde bulunur.
f. Ribozom hücre içinde en küçük yapılı organeldir ve protein
g. üretilmesini sağlar.
h.
✓ Endoplazmik retikulum ter bezlerinde bulunur ve salgı üretil-

mesinde görevlidir.

✓ Hücre içerisindeki büyük yapılı besinleri parçalayarak hücre

içi sindirimi gerçekleştiren organel kofuldur.

✓ Sitoplazmanın görevi hücreyi dağılmaktan korumaktır.

39

7. Sınıf Hücre – I

Etkinlik 26

8. Bitki ve hayvan hücrelerinin özellikleriyle ilgili verilen aşağıdaki tabloyu doldurunuz.

bSuhalüudcneraceneleyhraainpydvıleaarn bHbiteukmliuhnhüaacnyrveyaalenprıihlnaedrme buhSlüuacndraeencleeyraibnpidtıkleair

...........S..e..n..t..r.i.y.o..l...................... .......H..ü..c..r.e...z..a..r.ı........................ ..............................................
.............................................. .......R..i.b..o..z..o..m............................ ...........H...ü..c..r.e...d..u..v..a..r.ı...............
.............................................. .......G..o..l.g..i..c..i.s..i.m...c..iğ...i................ ...........K...l.o..r.o..p..l.a..s..t...................
.............................................. .......K..o..f.u..l................................ ..............................................
.............................................. .......E..n..d..o..p..l.a..z..m...i.k...r.e..t.i.k..u..lu..m...... ..............................................
.............................................. .......M...i.t.o..k..o..n..d..r.i....................... ..............................................

9. Aşağıdaki tabloda verilen ifadeleri doğru veya yanlış olarak değerlendirerek, ifadeler
doğruysa değerlendirme kutucuğuna “✓” yanlışsa “✘” işareti koyunuz.

Değerlendirme İfade

a. ✗ DNA, kromozom ve protein kılıftan oluşmuş bir yapıdır.

b. ✓ DNA’nın en küçük yapı birimi nükleotitdir.
c. ✓
d. ✓ DNA hücrede gerçekleşen metabolik olayların kontrol edil-
e. ✗ mesinde görev alır.
f. ✗
g. ✗ Genler kalıtsal bilgilerimizin şifrelendiği yapılardır.
h. ✓
Kromozomlar gelişmiş yapılı hücrelerde sitoplazmada bu-
lunur.

Belirli sayıda gen bir araya gelerek nükleotiti oluşturur.

Kromozomlar hayvan hücrelerinde çekirdekte bulunurken,
bitki hücrelerinde sitoplazmada bulunur.

DNA’nın görev birimlerine gen denir.

40

7. Sınıf Hücre – I KKT - 6 

1. Betül, Serpil ve Defne’nin hücre zarı ile ilgili ifade- 4. Hücreyi oluşturan kısımların içten dışa doğru
leri aşağıda verilmiştir. sıralanmış hâli aşağıdakilerin hangisinde doğ-
Betül: Seçici-geçirgen özelliktedir. ru verilmiştir?
Serpil: Hücreye belirli bir şekil verir.
Defne: Canlı ve esnek yapılıdır. A) hücre zarı – çekirdek – sitoplazma
Buna göre hangi öğrencilerin ifadeleri doğru- B) çekirdek – sitoplazma – hücre zarı
dur? C) çekirdek – hücre zarı – sitoplazma
D) hücre zarı – sitoplazma – çekirdek
A) Yalnız Betül
B) Betül ve Serpil 5. Bitki ve hayvan hücreleri ile ilgili,
C) Serpil ve Defne
D) Betül, Serpil ve Defne I. Bitki hücreleri köşeli, hayvan hücreleri oval
şekle sahiptir.
2. Bazı organellerin görevleri ile ilgili ifadeler aşağı-
da verilmiştir. II. Bitki hücrelerinin kofulları büyük ve az sayıda,
Ribozom: Tüm canlıların hücrelerinde bulunur. hayvan hücrelerinde ise kofullar küçük ve çok
Mitokondri: Besinleri parçalayarak hücrelerin ih- sayıda bulunur.
tiyacı olan enerjiyi üretir.
Lizozom: Salgı maddelerinin üretilmesini sağlar. III. Bitki hücrelerinde sentrozom, hayvan hücrele-
Buna göre hangi organellerin görevleri ile ilgili rinde kloroplast organeli bulunmaz.
ifade doğru verilmiştir?
verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
A) Lizozom
B) Ribozom ve Lizozom A) I ve II B) I ve III
C) Mitokondri ve Lizozom C) II ve III D) I, II ve III
D) Ribozom ve Mitokondri
6. Aşağıda verilen organeller görevleri ile ilgili açık-
lama yapmıştır.

3. DNA’nın özellikleri ile ilgili hazırlanan tablo aşağı- Salgı maddeleri Hücre içerisinde
da verilmiştir. üretirim, Ter ve maddelerin bir
süt bezlerinde yerden başka bir
DNA sayım fazladır. yere taşınmasını
sağlarım.
I. Hücrenin yönetici molekülüdür.
Bu organellerin isimleri aşağıdakilerin hangi-
II. Hücrede gerçekleşen canlılık olaylarını sinde doğru verilmiştir?
kontrol eder.
A) Golgi cisimciği Endoplazmik retikulum
III. Yapısında kaltısal özelliklerimizi bulunduran B) Lizozom Endoplazmik retikulum
genler vardır. C) Koful Ribozom
D) Golgi cisimciği Ribozom
IV. Kromozom ve protein kılıftan oluşmuş
yapılardır.

Buna göre tabloda verilen ifadelerden hangi-
leri doğrudur?

A) I ve II B) II ve IV
C) III ve IV D) I, II ve III

41

7. Sınıf Hücre – II

Etkinlik 7

F.7.2.1.2. Geçmişten günümüze, hücrenin yapısı ile ilgili görüşleri teknolojik gelişmelerle ilişkilendirerek tartışır.
F.7.2.1.3. Hücre-doku-organ-sistem-organizma ilişkisini açıklar.

1. Bilimsel bilgiler ve hücre ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) ola-
rak değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade DY

a. Mikroskop icat edilmeden önce insanlar canlıların hücrelerden ✓
oluştuğunu bilmiyordu.

b. Bilimsel bilgiler teknolojinin gelişimi ile zamanla değişmiştir. ✓

c. Teknolojik gelişmeler arttıkça çevremizle ilgili net bilgilerimiz ✓
azalmaktadır.

d. Hücre ile ilgili ilk bilgilere teleskobun icadı ile ulaşılmıştır. ✓

e. Hücre hakkındaki ilk bilgilerimizin artışı teleskopların yapısının ✓
gelişmesiyle paralellik gösterir.

f. Elektron mikroskobunun icat edilmesiyle hücrenin diğer yapı- ✓
ları da keşfedilmiştir.

g. Hücre ile ilgili görüşler yıllar geçse de aynı kalmıştır. ✓

h. Gelecekte yapılacak çalışmalar sonucunda hücre ile ilgili bilgi- ✓
lerimizin bazıları kısmen veya tamamen değişebilir.

2. Aşağıda verilen bilim insanları ile bu bilim insanlarının yapmış olduğu çalışmaları ok
çizerek eşleştiriniz.

Bilim insanı Çalışmaları

a. Robert Hooke İlk mikroskobu icat etmiştir..

b. Zacharias Janssen Hücreleri keşfetmiştir.
Suda yaşayan tek hücreli canlıları
c. Antonie van
Leeuwenhoek gözlemiştir.
Tüm hayvanların hücrelerden
d. Theodore Schwann
oluştuğunu keşfetmiştir.

42

7. Sınıf Hücre – II

Etkinlik 72

3. Aşağıda verilen ifadelerin önündeki değerlendirme kutucuğuna, ifade doğruysa “✓”,
yanlışsa “✗” işareti koyunuz.

Değerlendirme İfade

a. ✓ Canlıların temel yapı birimi hücredir.

b. ✗ Hücrenin özellikleri ile ilgili keşifler ilerleyen teknolojiye rağ-
c. ✓ men devam etmemektedir.
d. ✓ Tek hücreli canlılar tüm yaşamsal olaylarını sitoplazmala-
e. ✗ rında bulunan organellerle gerçekleştirmektedir.
f. ✓ Çok hücreli canlılar organ ve sistem gibi yapıları ile hayat-
sal faaliyetlerini sürdürmektedir.
Farklı organlar aynı görev için bir araya gelerek hücreleri
oluşturur.

Farklı dokular bir araya gelerek organları oluşturur.

✓ Aziz Sancar hasarlı DNA’ların onarılmasını haritalandıra-
g. rak “Nobel Ödülü” kazanmıştır.
h. ✓ Dolaşım sistemimizde farklı organlar görev almaktadır.

4. Aşağıda verilen yapıları basitten karmaşığa sıralayınız, sonucu aşağıda verilen kutu-
cuğa yazınız.



Doku Sistem Organ Organizma Hücre

Hücre – Doku – Organ – Sistem – Organizma

43

7. Sınıf Hücre – II KKT - 7 

1. Hücrenin keşfi ve tarihsel gelişimi ile ilgili, 4. Aşağıda bilimsel bilgi ile ilgili verilen ifadelerin
doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendirilmesi
I. Hücre ile ilgili gelişmelerin başlangıcında mik- istenmektedir.
roskobun keşfedilmesi vardır.
( ) Bilimsel bilgiler araştırma ve teknolojik geliş-
II. Mikroskobun keşfi ile hücrenin varlığı ispat- melere bağlı olarak değişebilir.
lanmıştır.
( ) Bilimsel bilgi, araştırmalar sonucunda elde edi-
III. Mikroskobun gelişmesi ile hücrenin kısımları len verilere göre tamamen değişebilir veya aynı
da incelenebilmiştir. kalabilir.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur? Buna göre ifadelerin doğru değerlendirilmiş
hâli aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) I ve II B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III A) (D) B) (D) C) (Y) D) (Y)

(D) (Y) (D) (Y)

2. Bir bilim insanının yaptığı çalışmalar aşağıda ve- 5. Hücre ile ilgili Naz ve Emre’nin ifadeleri aşağıdaki
rilmiştir. gibidir.
• Hücrenin yapısını inceleyen ilk bilim insanıdır. Naz: Görev ve yapıları aynı olan hücreler bir araya
• Şişe mantarından almış olduğu hücreleri ince- gelerek dokuları oluşturur.
lemiştir. Emre: Farklı organlar bir araya gelerek sistemleri
oluşturur.
Bu bilim insanının ismi aşağıdakilerin hangi- Buna göre öğrencilerin ifadeleri ile ilgili ne
sinde doğru verilmiştir? söylenebilir?

A) Zacharias Janssen A) Yalnız Naz’ın ifadesi doğrudur.
B) Robert Hooke B) Yalnız Emre’nin ifadesi doğrudur.
C) Antonie van Leeuwenhoek C) Her ikisinin de ifadesi doğrudur.
D) Henry Moseley D) Her ikisinin de ifadesi yanlıştır.

3. Yusuf hücrenin keşfi ve tarihsel gelişimi ile ilgili 6. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
ifadelerin bulunduğu tabloyu aşağıdaki gibi de-
ğerlendirmiştir. A) Canlılar yaşamsal faaliyetlerini hücrelerinde
gerçekleştirir.
Değerlendirme İfade
B) Vücudumuzdaki sistemler bir araya gelerek or-
Şişe mantarının mikroskopla ganları oluşturur.

✓ incelenmesinde görülen boş C) Farklı dokular bir araya gelerek aynı görevi
yapmak için organı oluşturur.
odacıklara hücre adı verilmiş-
tir. D) İnsanlar, ağaçlar, köpekler organizmaya örnek
verilebilir.
✗ Antonie van Leeuwenhoek

canlı hücreleri incelemiştir.

Robert Brown hücre içini dol-

✓ duran yapıya plazma ismini

vermiştir.

Tablodaki her doğru değerlendirme için 2 pu-
an verildiğine göre Yusuf kaç puan almıştır?

A) 0 B) 2 C) 4 D) 6

44

7. Sınıf Mitoz

Etkinlik 8

7.2.2.1. Mitozun canlılar için önemini açıklar.
7.2.2.2. Mitozun birbirini takip eden farklı evrelerden oluştuğunu açıklar.

1. Aşağıdaki tabloda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendirerek
uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

DY İfade

a. ✓ Tek hücreli canlıların büyüyüp gelişmesi mitoz bölünmeyle gerçek-
leşir.

b. ✓ Mitoz bölünme gerçekleşmeden önce hazırlık evresi görülür.

c. ✓ Mitoz bölünme gerçekleşirken önce çekirdek bölünmesi sonra si-
d. toplazma bölünmesi görülür.
✓ Mitoz bölünmede kalıtsal çeşitlilik görülür.

e. ✓ Mitoz bölünmede çekirdek bölünmesi 4 aşamada gerçekleşir.

f. ✓ Hem bitki hem de hayvan hücrelerinde sitoplazma bölünmesi ara
lamel oluşumu ile gerçekleşir.

g. ✓ DNA’nın eşlenmesi çekirdek bölünmesi sırasında gerçekleşir.

h. ✓ Mitoz sonucunda bir hücreden iki yavru hücre oluşur.
i. ✓ Mitoz ile oluşan yavru hücrelerin kromozom sayıları ve nükleotit
dizilişleri aynıdır.

2. Çekirdek bölünmesi sırasında görülen evreler aşağıda karışık olarak verilmiştir. Bu
evrelerin gerçekleşme sırasını aşağıda verilen kutucuğa yazınız.




K LMN
N–K–M–L

45

7. Sınıf Mitoz

Etkinlik 8

3. Aşağıda şekli verilen bölünme evresinde gerçekleşen olayları yazınız.

- Çekirdek zarı erir,
- İpliksi yapıdaki genetik madde kısalıp kalınlaşarak
kromozom hâline gelir.
- Sentrozomlar kutuplara doğru harekete başlar.

4. Aşağıda verilen olaylardan mitoz bölünme ile gerçekleşenlerin önündeki kutucuğa
“✓” işareti koyarak belirtiniz.

Olaylar

a. Üreme hücrelerinin oluşmasını sağlama
Kuyruğu kopan kertenkelenin kuyruğunu tamamlaması
b. ✓ Amibin bölünerek üremesi
c. ✓ Deniz anasının tomurcuklanarak çoğalması
d. ✓ Tohumun çimlenmesi
e. ✓ Kırılan kemiklerin onarılması
f. ✓ Denizyıldızının kopan kolunu tamamlaması
g. ✓ Yaraların iyileşmesi sırasında yeni hücrelerin oluşması
h. ✓ Anne karnındaki embriyonun gelişmesi
i. ✓ Deniz yıldızının kopan kolundan yeni bir deniz yıldızı oluşması
j. ✓ Gül dalından yeni bir bitkinin oluşması
k. ✓

46

7. Sınıf Mitoz

Etkinlik 8

5. Mitoz bölünmenin canlılar için önemini yazınız.


Mitoz bölünme hem tek hücreli hem de çok hücreli canlılar için büyük öneme sahiptir.
Tek hücreli canlılarda üremeyi sağlarken çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme, yarala-
rın iyileşmesi, gibi olayların gerçekleştirilmesini sağlar.

6. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri verilen uygun ifadelerle tamamlayınız.

a. Mitoz bölünme vücut hücrelerinde görülür.

b. Hücre mitoz bölünme öncesi hazırlık aşaması geçirir.

c. Mitoz bölünme sonucunda bir ana hücreden 2 yavru hücre oluşur.

d. Hayvan hücrelerinde sitoplazma bölünmesi boğumlanarak gerçekleşir.

e. Mitoz bölünmede çekirdek ve sitoplazma bir kez bölünür.

f. Mitoz bölünme sonucu oluşan yavru hücrelerin kalıtsal özellikleri
birbirleriyle ve ana hücre ile aynıdır.

g. Mitoz bölünmede sitoplazma bölünmesi çekirdek bölünmesinden
sonra gerçekleşir.

h. Mitozda kromozomların birbirinden ayrıldığı evre, çekirdek bölünmesinin üçüncü
evresidir.

i. Mitoz bölünme sonucu oluşan yavru hücrelerin kromozom sayısı
değişmez.

j. Tek hücreli ve bazı çok hücreli canlılarda eşeysiz üremeyi sağlar.

k. Art arda 3 kez mitoz bölünme geçiren bir hücreden 8 yavru hücre
oluşur.

47

7. Sınıf Mitoz

Etkinlik 8

7. Aşağıda numaralandırılan olayları gerçekleşme durumlarına göre sıralayınız, sıralama
sonucunu aşağıda verilen kutucuğa yazınız.

No Olay

1 Çekirdek zarı tekrar oluşmaya başlar.

2 Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir.
3 Sitoplazma boğumlanması gerçekleşerek bir hücreden iki

yavru hücre oluşur.
4 DNA’nın eşlenmesi gerçekleşir.

5 İğ iplikleri kısalır, kromozomlar birbirinden ayrılmaya başlar.

4–2–5–1–3

8. Aşağıda verilen ifadeleri değerlendirerek, yanlarındaki kutucuğa “Doğru” ya da “Yan-
lış” olarak yazınız.

a. Doğru Mitoz bölünme sonucu oluşan hücrelerin genetik özellikle-
b. Doğru ri ana hücreninkiyle aynıdır.
c. Yanlış Mitoz bölünme sonucunda oluşan hücrelerin organel sa-
d. Yanlış yısı farklı olabilir.
e. Mitoz sonucu ana canlının kromozom sayısının yarısına
f. Yanlış sahip iki yavru hücre oluşur.
g. Yanlış Mitoz bölünme sonucunda bir hücreden dört yavru hücre
Doğru oluşur.

Mitoz bölünme genetik çeşitliliğin sağlanmasında etkilidir.

Mitoz bölünme sadece eşeysiz üreyen canlılarda görülür.
Çok hücrelilerde gerçekleşen yenilenme olayında mitoz
bölünme etkilidir.

48

7. Sınıf Mitoz KKT - 8 

1. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin mitoz bö- 4. Mitoz bölünmenin çekirdek bö-
lünme ile ilgili ifadesi yanlıştır? lünmesine ait olan bir evrenin
şekli yanda verilmiştir.
A) Hem tek hücreli hem de çok hücreli
canlılarda görülen bir bölünme çeşi- Ümit, Kaan ve Orhun’un bu evre
didir. ile ilgili ifadeleri aşağıdaki gibidir.

B) Çekirdek zarı erir.
Tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar.
Ümit
C)
Mitoz bölünme sonucunda bir hücre- Sentrozomlar kutuplara doğru hare-
den iki hücre oluşur. kete başlar.

D) Mitoz bölünme sonucu oluşan hüc- Kaan
reler ana hücreden farklı genetik
özelliktedir. Kromozomlar belirgin hâle gelir.

2. Mitoz bölünme ile ilgili bir model- K Orhun
leme yanda verilmiştir.
Buna göre hangi öğrencilerin ifadesi doğru-
K, L ve M hücreleri ile ilgili, dur?
I. K hücresinin kromozom sayısı L M
A) Yalnız Ümit
L hücresinin kromozom sayı- B) Ümit ve Kaan
sından fazladır. C) Kaan ve Orhun
D) Ümit, Kaan ve Orhun
II. L ve M hücrelerinin sitoplazma miktarı ve
organel sayısı farklı olabilir.

III. K ve M hücrelerinin kalıtsal özellikleri aynıdır.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve III 5. Aşağıda verilen mitoz bölünme evrelerden
C) II ve III D) I, II ve III hangisi diğerlerinden daha sonra gerçekleşir?

3. Canlılarda gerçekleşen bazı olaylar aşağıda ve- A) B)
rilmiştir. C) D)

I. Amipin bölünerek iki yavru amip oluşturması

II. Kertenkelenin kopan kuyruğunu tamamlaması

III. Bitki fidesinin gelişerek genç bitkiyi oluştur-
ması

IV. Boyumuzun uzaması

Yukarıda verilen olayların kaç tanesinin ger-
çekleşmesinde mitoz bölünme etkilidir?

A) 4 B) 3 C) 2 D) 1

49