7 FEN ETKINLIK CEVAP

7. Sınıf Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm

Etkinlik 18

3. Evsel atıklar ve geri dönüşüm ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış
(Y) olarak değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade DY

a. Geri dönüşüm, kaynaklarımızın etkili kullanımı açısından ✓
önemlidir.

b. Kaynaklarmızı idareli kullanmamızın bir yolu da ihtiyacımızdan ✓
fazla tüketim maddesi almaktır.

c. Kâğıt, karton, plastik, cam, pet geri dönüştürülebilir katı atık- ✓
lardandır.

d. Geri dönüşüm, hammadde kullanımını ve enerji tüketimini ar- ✓
tırır.

Kaynaklarımızı verimli kullanmazsak; gelecek nesiller ham ✓
e. madde bulmakta zorlanacak, tarım arazisi bulmakta ve
temiz su içmekte sorunlar yaşayacaktır.

f. Meyve ve sebze artıkları geri dönüşümü yapılabilen atıklar- ✓
dandır.

g. Eski eşyalarımızı ihtiyacı olan insanlara ulaştırmak için çaba ✓
göstermek kaynakların verimli kullanılması açısından önemlidir.

h. Alış veriş yaparken geri dönüşümü olmayan maddeleri kullan- ✓
maya özen göstermeliyiz.

i. Geri dönüşümün ülke ekonomisine katkısı yoktur. ✓

4. Aşağıda verilenlerden evsel atıklara örnek olanların yanlarındaki kutucuklara “✓” işa-
reti koyunuz.

✓ ✓✓

Okunmuş gazete Şampuan kutusu Kızartmada
✓ ✓ kullanılmış yağ

✓

Kırılmış vazo Pet şişe Saat pili
100

7. Sınıf Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm

Etkinlik 18

5. Aşağıda verilen maddelerden geri dönüşümü yapılamayanların yanlarındaki kutucuğa
“✓” işareti koyarak belirtiniz.

✓ ✓✓

Ampul Motor yağı kutusu Sebzeavrteığmı eyve

✓✓

Ayna Floresan lamba Akü

Demir Pil Cam

6. Tabloda verilen ifadeleri doğru ya da yanlış olarak değerlendirerek ifade doğruysa
değerlendirme kutucuğuna “✓”, yanlışsa “ X ” işareti koyunuz.

Değerlendirme İfade

a. X Bütün atık maddelerin geri dönüşümü yapılabilir.

Nüfusun hızla artmasına karşılık yeterli ham madde bulunma-
b. ✓ masından dolayı kaynakların bilinçli kullanımı ve halkın geri

dönüşüm konusunda biliçlendirilmesi için projeler üretilmelidir.

c. ✓ Evsel atıklar ayrı ayrı paketlenerek uygun çöp kutularına atılma-
lıdır.

d. ✓ Atık suların arıtılmadan akarsu ve göllere bırakılması su kirliliğine
neden olmaktadır.

e. ✓ Geri dönüşüm sayesinde doğal kaynaklarımızı koruyabiliriz.

101

7. Sınıf Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm KKT - 18 

1. Evsel atıklar ile ilgili aşağıdaki öğrencilerden 4. Öğretmen tahtaya tablodaki maddeleri yazıyor
hangisinin ifadesi yanlıştır? ve öğrencilerinden geri dönüşümü yapılabilenleri
A) belirlemesini istiyor.
Kâğıt, gazete, meyve-sebze kabuk-
ları, deterjan ambalajları gibi atıklar- 1 Kağıt 2 Plastik 3 Yemek 4 Atık
dır. 5 Metal 6 Cam atığı yağ
B) Genel olarak katı ve sıvı olarak ikiye
ayrılır. kutu 7 Bebek 8 PVC
bezi ürünleri
C) Evsel atıklarımızın tümü çeşitli işlem-
lerden geçirilerek tekrar kullanılabilir. Öğrencilerin doğru seçimi yapmaları için aşağı-
da verilen maddelerden hangilerini seçmelidir?
D) Katı atıklara metal teneke kutular,
ahşap parçaları, plastik kutu örnek A) 2, 3, 4 ve 7 B) 1, 2, 4, 5 ve 6
verilebilir.
C) 1, 2, 4, 6, 7 ve 8 D) 1, 2, 4, 5, 6 ve 8

2. Aşağıdakilerden hangisinin geri dönüşümü 5. Geri dönüşümün faydaları ile ilgili,
yoktur?
I. Hem aile hem ülke ekonomimize katkı sağlar.
A) Akü B) Kullanılmış motor yağı II. Ham madde kullanımını azaltır.
C) Pet şişe D) Floresan lamba III. Gelecek nesillerin de ham madde ihtiyacının

karşılanmasını sağlar.
IV. Enerji tasarrufu sağlar.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

A) I ve II B) III ve IV
C) I, II ve III D) I, II, III ve IV

3. Tabloda geri dönüşüm ilgili bazı ifadeler verilmiş-
tir.

Değerlendirme İfade 6. Evsel atıklar ve geri dönüşüm ile ilgili aşağıda
verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
Doğru 1. Kullanılmış evsel atıkla-
rın bir takım yöntemlerle A) Hastane ve sağlık kuruluşlarındaki tıbbi atık-
tekrar kullanılabilir hâle ge- lara temas etmemeli ve bu atıkları tıbbi atık
tirilmesi işlemidir. çöplerine atmalıyız.

Yanlış 2. Doğal kaynakların daha az B) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, kamu kuruluşları
Doğru tüketilmesini sağlar. ve sivil toplum örgütleri ve ÇEVKO gibi vakıflar
atık kontrolü ile ilgili ortak çalışmalar yürüt-
3. Çevre kirliliğinin artmasına mektedir.
neden olur.
C) Yeniden kullanılabilir eşyalarımızı ihtiyaç sahip-
Bu ifadelerden kaç numaralı olanlar değerlen- lerine vermek yerine çöpe atmalıyız.
dirilirken hata yapılmıştır?
D) Yeni yapılan konutlarda evsel atıkların toplan-
A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 ma ve ilgili tesislere ulaştırılması ile ilgili yeni
C) 1 ve 3 D) 2 ve 3 projeler üretmeliyiz.

102

5. ÜNİTE

IŞIĞIN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ

Işığın Soğurulması
Aynalar

Işığın Kırılması ve Mercekler

Kazanımlar

➢➢ F .7.5.1.2. Beyaz ışığın tüm ışık renklerinin bileşiminden oluştuğu sonucunu çıkarır.
➢➢ F.7.5.1.3. Gözlemleri sonucunda cisimlerin, siyah, beyaz ve renkli görünmesinin nedenini, ışığın yansıması

ve soğurulmasıyla ilişkilendirir.
➢➢ F.7.5.1.4. Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına örnekler verir.
➢➢ F.7.5.1.5. Güneş enerjisinden gelecekte nasıl yararlanılacağına ilişkin ürettiği fikirleri tartışır.
➢➢ F.7.5.2.1. Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir.
➢➢ F.7.5.2.2. Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır.
➢➢ F.7.5.3.1. Ortam değiştiren ışığın izlediği yolu gözlemleyerek kırılma olayının sebebini ortam değişikliği ile ilişkilen-

dirir.
➢➢ F.7.5.3.2. Işığın kırılmasını, ince ve kalın kenarlı mercekler kullanarak deneyle gözlemler.
➢➢ F.7.5.3.3. İnce ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını deneyerek belirler.
➢➢ F.7.5.3.4. Merceklerin günlük yaşam ve teknolojideki kullanım alanlarına örnekler verir.
➢➢ F.7.5.3.5. Ayna veya mercekleri kullanarak bir görüntüleme aracı tasarlar.

7. Sınıf Işığın Madde İle Etkileşimi

Işığın Soğurulması Beyaz ışık Yeşil ışık
Kırmızı Yansıyan
➤➤ Işık ışınlarının maddeler tarafından tutulması olayı-
na ışığın soğurulması denir. Kırmızı Kırmızı ışık yok

➤➤ Işığı soğuran maddelerin sıcaklığında artış, elbi- Yeşil ışık Kırmızı ışık
selerin renginde solma ve besinlerin yapısında Yeşil
bozulma meydana gelebilir. Bu durumun nedeni Yansıyan
ışık ışınlarının taşıdığı enerjidir. Koyu renkli cisimler Yeşil Mavi ışık yok
ışığı açık renkli cisimlere göre daha çok soğurur.
Mavi ışık Kırmızı ışık
Güneş Ocağı Güneş Paneli Kırmızı
Mavi
Mavi Kırmızı

Yeşil ışık Kırmızı ışık
Kırmızı
Yeşil
Sarı Sarı

➤➤ Işığın soğurulması olayı yardımıyla deniz suyun- Not: Cisimlerin tek renkli görünmesinin nedeni ise
dan tuz elde edilmesi, güneş ocaklarında yemek üzerlerine gelen ışık ışınlarını soğurup sadece görün-
pişirilmesi, konutların sıcak su ihtiyacının gideril- düğü rengin ışınlarını yansıtmasıdır. Kazağımızı yeşil
mesi, seracılıkta ortamın ısıtılması, elektrik enerjisi görmemizin nedeni, üzerine gelen ışınları tutup sade-
üretimi (güneş panelleri) olayları gerçekleştirilmek- ce yeşil renge ait ışınları yansıtmasından kaynaklanır.
tedir.
Kırmızı
Beyaz Işık
Magenta Sarı
➤➤ Güneş ışığının (beyaz ışık) kırmızı, turuncu, sarı, Beyaz
yeşil, mavi ve mor renkteki ışınların birleşiminden
oluşmuştur. Kristal avizede, sabun köpüğünde, Mavi Cyan Yeşil
CD üzerinde ve gökkuşağının meydana gelmesin-
de beyaz ışığı oluşturan renkleri görebiliriz. Güneş enerjisinden gelecekte nasıl yararlanaca-
ğız?
Cisimlerin Renkli Görünmesi
➤➤ Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojide-
• Cisimlerin beyaz renkli görünmesinin nedeni ki yenilikçi uygulamalarına güneş panelleri örnek
üzerlerine gelen ışık ışınlarının tamamını yansıt- verilebilir. Güneş panelleri ( sokak ve bahçe aydın-
masıdır. latma, trafik levhalarında, yapay uydu ve gözlem
istasyonlarında, bina çatılarında, saat ve hesap
• Cisimlerin siyah görünmesinin nedeni üzerlerine makinelerinde) kullanılmaktadır.
gelen ışık ışınlarını soğurmasıdır.

Beyaz ışık Beyaz ışık
Beyaz
Siyah
Beyaz
Siyah Yansıyan
ışık yok

105

7. Sınıf Işığın Madde İle Etkileşimi

➤➤ Güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynağının Çukur Ayna
kullanılması fosil yakıtların tüketilmesini azaltacak,
ülke ekonomisine önemli katkı sağlayacaktır. ➤➤ Çukur kısmı parlatılmış, üzerine gelen ışınları bir
noktada toplayan aynalara çukur ayna denir. Ver-
➤➤ Araba ve binaların dış cephelerinin kaplamasında diği görüntüden dolayı dev aynası olarak da bilinir.
kullanılması için çalışmalar yapılmaya devam edil- Makyaj aynalarında, dişçi aynası, güneş fırınların-
mektedir, böylece düzenli ışık alan yüzeylerden da, ışıldakta, araba farı ve el fenerinde kullanılır.
elektrik enerjisi elde edilmesi tasarlanmaktadır.
Çukur
Aynalar ayna

Düz Ayna Asal
eksen
➤➤ Üzerine paralel gelen ışık ışınları yine paralel ola-
rak yansıtan düzgün yüzeyli ayna çeşididir. Ev T
ve iş yerlerinde boy aynası olarak, projeksiyon,
tepegöz gibi teknolojik cihazların yapısında ve F
periskopta kullanılır. Odak noktası

Düzlem aynada görüntü ve özellikleri: Tepe noktası
Çukur
ayna

Asal α
eksen F αT

Aynanın tepe noktasına gelen
ışınlar asal eksenle eşit açı ya-
pacak biçimde yansır.

Çukur
ayna

Asal FT
eksen

• Cisme göre düzdür. Asal eksene paralel gelen ışınlar
• Aynanın arkasında oluşur. aynada yansıdıktan sonra odak
• Cismin boyu görüntünün boyuna eşittir. noktasından geçer.
• Cismin aynaya olan uzaklığı ile görüntünün ay-
Çukur aynda görüntü ve özellikleri
naya olan uzaklığı eşittir. ➤➤ Çukur aynada cismin aynaya olan uzaklığına bağlı
• Görüntü cisme göre simetriktir.
olarak ters ve küçük, ters ve büyük, ters ve eşit
boyda, düz ve kendisinden büyük görüntüleri olu-
şabilir.

106

7. Sınıf Işığın Madde İle Etkileşimi

Tümsek Ayna Gelen ışın Yüzey normali

➤➤ Üzerine gelen ışınları dağıtarak yansıtan aynalara Gelme 1. ortam
tümsek ayna denir. Arabaların yan aynalarının uç açısı
kısımlarında, mağazalarda güvenlik amaçlı olarak, Kırılma 2. ortam
otopark, benzin istasyonları ve sokak köşelerinde Işığın gelme
gelen arabaları görmek için kullanılır. açısı
doğrusu
Tümsek
ayna Not: Bir saydam ortamdan diğerine dik gelen (nor-
male paralel) ışınlar kırılmadan yoluna devam eder.
Asal α F Ortamlar birbirinden farklıysa ışığın doğrultusu değiş-
eksen αT mez ama ilerleme hızı değişir.

Tümsek aynanın tepe noktasına Gelen ışın Normal
gelen ışık ışını asal eksenle aynı Hava
açıyı yapacak şekilde yansır. Su

Tümsek Kırılan ışık
ayna
Az Yoğun Ortamdan Çok Yoğun Ortama Geçen Işın-
lar

Gelen ışın Yüzey normali

Asal TF x Az yoğun
eksen Çok yoğun

y Gelen ışının
Kırılan doğrultusu
ışın

Asal eksene paralel gelen ışın, Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçen ışınlar
odak noktasından geliyormuş normale yaklaşarak kırılır ve ışığın hızı azalır.
gibi yansır.
Çok Yoğun Ortamdan Az Yoğun Ortama Geçen Işın-
Tümsek aynada görüntü ve özellikleri lar

➤➤ Tümsek aynada görüntü daima tepe noktası ile Az yoğun Yüzey normali
odak noktası arasında sanal (gerçek olmayan) ve Çok yoğun Kırılan
cisimden küçük özellikte oluşur.
y ışın
Işığın Kırılması ve Mercekler
x
➤➤ Işık ışınlarının bir saydam ortamdan diğerine ge-
çerken doğrultusunun değişmesi olayına ışığın Gelen ışın
kırılması denir. Işık ışınlarının kırılmaya uğraması-
nın nedeni ışığın farklı ortamlardaki hızlarının farklı Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçen ışınlar
olmasıdır. normalden uzaklaşarak kırılır ve ışığın hızı artar.

107

7. Sınıf Işığın Madde İle Etkileşimi

Merceklerde Işığın Kırılması Özel Işınlar

➤➤ Işık ışınlarının doğrultu ve yönlerini değiştirmek Asal Asal
için dürbünlerde, teleskoplarda, projeksiyon ci- F F eksen F F eksen
hazlarında, mikroskoplarda, gözlüklerde, el feneri,
deniz feneri ve araba farlarında kullanılır. Optik merkeze gönderilen Asal eksene paralel gelen
ışınlar kırılmazlar. ışınlar kırıldıktan sonra
➤➤ Kenarları ortasına göre ince olan merceğe ince odaktan geçerler.
kenarlı mercek, kenarları ortasına göre kalın olan
merceğe kalın kenarlı mercek denir. Not: Ormanlık alanlarda unutulan cam parçaları, su
dolu pet şişeler ince kenarlı mercek gibi davranarak
➤➤ Işık ışınlarını kırdıktan sonra asla eksene yaklaşa- orman yangınlarına neden olmaktadır.
tığı için ince kenarlı merceklere yakınsak mercek,
ışık ışınlarını asal eksenden uzaklaştırdığı için kalın Kalın Kenarlı Mercek
kenarlı merceklere de ıraksak mercek denir.
➤➤ El feneri, deniz feneri ve gözlüklerde kullanılırlar.
Üzerine paralel olarak gelen ışık ışınlarını, uzan-
tıları odak noktasından geçecek şekilde kırarak
dağıtır.

İnce kenarlı merceklerin Kalın kenarlı merceklerin Gelen ışınlar Kırılan ışınlar
gösterimi gösterimi Paralel ışınlar
Asal
İnce Kenarlı Mercek F eksen
Odak
➤➤ Büyüteç, teleskop, dürbün ve mikroskoplarda noktası
kullanılırlar. Üzerlerine gelen paralel ışınları kırarak
odak noktasında toplar.

Özel Işınlar

FO Asal Asal
F eksen F O F eksen

Gelen ışınlar Kalın kenarlı merceğin Kalın kenarlı merceğin asal
Paralel ışınlar optik merkezine gelen eksenine paralel olarak
ışın, kırılmadan yoluna gelirse, uzantısı odaktan
devam eder. geçecek şekilde kırılır.

F Asal Merceklerde Görüntü
eksen
• İnce kenarlı merceklerde cisimlerin ters ve düz gö-
Odak noktası rüntüleri oluşabilir. Düz görüntü daima çizimden
büyük iken, ters görüntüler cisim ile aynı boyda,
cisimden küçük ya da cisimden büyük olabilir.

• Kalın kenarlı merceklerde ise cismin daima küçük
ve düz görüntüsü oluşur.

108

7. Sınıf Işığın Soğurulması

Etkinlik 19

F.7.5.1.1. Işığın madde ile etkileşimi sonucunda madde tarafından soğurulabileceğini keşfeder.

F.7.5.1.2. Beyaz ışığın tüm ışık renklerinin bileşiminden oluştuğu sonucunu çıkarır.

F.7.5.1.3. Gözlemleri sonucunda cisimlerin, siyah, beyaz ve renkli görünmesinin nedenini, ışığın yansıması ve
soğurulmasıyla ilişkilendirir.

F.7.5.1.4. Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına örnekler verir..

F.7.5.1.5. Güneş enerjisinden gelecekte nasıl yararlanılacağına ilişkin ürettiği fikirleri tartışır.

1. Işığın soğurulması ile ilgili aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle
tamamlayınız.

a. Işığın maddeler tarafından tutulması olayına ışığın soğurulması denir.

b. Işık bir eneji türü olduğundan ışığı soğuran maddelerin sıcaklığında artış
meydana gelir.

c. Işığı soğurmada cismin rengi önemli rol oynar.

d. Renkleri koyu olan cisimler, renkleri açık olan cisimlere

göre ışığı daha çok soğurur.

e. Sıcak iklime sahip bölgelerde evler beyaz renge boyanır.

f. Kış aylarında siyah ve kahverengi tonlarda kıyafetler giyilir.

g. Güneş panelleri güneş ışığını elektrik ve ısı enerjisine dönüştürmek için kullanılır.

h. Işık ışınlarını hareket enerjisine çeviren alete radyometre denir.

i. Güneş ocaklarında yemeğin pişirilmesinde ışığın soğurulması özelliğinden yararla-
nılır.

j. Güneş altındaki cisimler ışık enerjisini daha çok soğurduğu için,

gölgedeki cisimlere göre daha çok ısınırlar.

109

7. Sınıf Işığın Soğurulması

Etkinlik 19

2. Aşağıda ışığın yapısı ile ilgili verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değer-
lendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade DY

a. Güneş ışığının soğurulması seraların ısıtılmasında kullanılan ✓
yöntemler arasındadır.

b. Güneş ışığı altında beyaz renkli gömlek giymiş biri, siyah göm- ✓
lek giymiş birine göre havayı daha sıcak hisseder.

c. Sıcak yaz günlerinde gölge yerleri daha serin hissetmemizin ne- ✓
deni vücudumuzun güneş ışınlarını daha az soğurmasıdır.

Gelecekte, bina çatıları ve camları tamamen güneş panelleri
d. ile kaplanacak akıllı evler tasarlanacak ve bu evler ihtiyaçları ✓

olan elektrik enerjisini üretecektir.

e. Yaz aylarında güneş altında bekleyen siyah renkli arabalar be- ✓
yaz renkli olanlara göre daha çok ısınır.

f. Güneşte kurutulan çamaşırların renklerinin solması ışığın soğu- ✓
rulmasının olumsuz sonuçlarındandır.

Güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretilmesi daha az fosil
g. yakıt kullanmamızı sağlayacağı için doğal kaynaklarımızın et- ✓

kili kullanımı açısından önemlidir.

h. Deniz suyundan tuz elde edilmesi ışığın soğurulması ile gerçek- ✓
leştirilen olaylardandır.

ı. Bitkiler güneş ışığını soğurarak elde ettikleri enerjiyi besin üret- ✓
mek için kullanır.

3. Aynı ortamda bulunan kaplar içerisinde eşit miktarda su bulunmaktadır.

Bu kaplar eşit süre güneş ışığı altında bırakılırsa, kaplardaki suların sıcaklık artışları

arasındaki ilişkiyi kutucuğa yazınız.

Termometre Termometre Termometre

Siyah Beyaz Mavi

Siyah > Mavi > Beyaz

110

7. Sınıf Işığın Soğurulması

Etkinlik 19

4. Deney: Şekilde renkleri verilen kaplar içerisinde eşit miktarda 0°C de buz konuluyor. Bu kap-
lar aynı ortamda güneş ışığı altında bekletildiğinde, kaplardaki buzların tamamen erimeleri
için geçen sürelerin farklı olduğu gözleniyor.

Siyah kap Beyaz kap Mavi kap

Yapılan bu deneyin değişkenlerini aşağıda verilen boşluklara yazınız.

a. Bağımlı değişken : Buzların erime süreleri

b. Bağımsız değişken : Kapların renkleri, soğurulan ışık miktarı

c. Sabit tutulan değişken : Buz miktarı

5. Beyaz ışığın renklerine ayrılması ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru “✓” ya da yanlış
“✗” olarak değerlendirerek kutucukları işaretleyiniz.

İfade Değerlendirme

a. Güneş ışığı beyaz ışıktır. ✓

b. Beyaz ışık kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor renk ışıkların ✓
birleşiminden oluşmuştur.

c. Cisimler üzerine düşen ışığın hangi rengini soğurur ise o renk ✗
görülür.

d. Siyah cisim üzerine düşen tüm ışık renklerini soğurur. ✓

e. Beyaz cisim üzerine düşen tüm ışık renklerini yansıtır. ✓

f. Mavi cisim üzerine düşen mavi ışığı soğurur. ✗

g. Yeşil cisim üzerine düşen kırmızı ışığı yansıtır. ✗

h. Kırmızı cisim üzerine düşen kırmızı ışığı yansıtır. ✓

i. Kırmızı ve yeşil ışıkların birleşimi ile sarı ışık oluşur. ✓

j. Sarı cisim, üzerine düşen sarı ışığı yansıtır. ✓

k. Sarı cisim, üzerine düşen kırmızı ışığı soğurur. ✗

l. Sarı cisim, üzerine düşen yeşil ışığı yansıtır. ✓

111

7. Sınıf Işığın Soğurulması

Etkinlik 19

6. Yazın öğle saatlerinde renkleri verilen aynı kumaştan yapılmış siyah, sarı, beyaz ve
mavi renkteki tişörtleri giyen kişilerin, kendini sıcaktan bunalmış hissedenden serin
hissedene doğru sıralanmış hâlini aşağıda verilen kutucuğa yazınız.

Siyah Sarı Beyaz Mavi
Siyah, mavi, sarı, beyaz

7. Aşağıda beyaz masa üzerinde bazı meyveler verilmiştir.

Kırmızı elma Yeşil erik Sarı muz
Beyaz masa

a. Bu masa beyaz ışık ile aydınlatılırsa b. Bu masa kırmızı ışık ile aydınlatılırsa
masa ve meyveler hangi renk görülür? masa ve meyveler hangi renk görülür?

Masa: Beyaz Masa: Kırmızı

Elma: Kırmızı Elma: Görülmez

Erik: Yeşil Erik: Siyah

Muz: Sarı Muz: Görülmez

c. Bu masa yeşil ışık ile aydınlatılırsa ma- d. Bu masa mavi ışık ile aydınlatılırsa
sa ve meyveler hangi renk görülür? masa ve meyveler hangi renk görülür?

Masa: Yeşil Masa: Mavi

Elma: Siyah Elma: Siyah

Erik: Görülmez Erik: Siyah

Muz: Görülmez Muz: Siyah

112

7. Sınıf Işığın Soğurulması

Etkinlik 19

8. Aşağıda verilen farklı renk levhaların el fenerlerinden çıkan farklı renk ışıklar ile aydın-
latıldığında hangi renk göründüğünü kutucuklara yazınız.

Işığın Beyaz Levha Kırmızı Levha Yeşil Levha Mavi Levha Sarı Levha
rengi

Beyaz Kırmızı Yeşil Mavi Sarı

Beyaz

Yeşil Siyah Yeşil Siyah Yeşil

Yeşil

Kırmızı Kırmızı Siyah Siyah Kırmızı

Kırmızı

Mavi Siyah Siyah Mavi Siyah

Mavi

Sarı Kırmızı Yeşil Siyah Sarı
Sarı

9. Güneş enerjisinin günlük yaşamdaki kullanım alanlarına örnek vererek, gelecekte gü-
neş enerjisinden nasıl yararlanılacak olduğunu yazınız.

Hesap makineleri, kol saatleri, uzaya fırlatılan uydular, bahçe ve park aydınlatmalarında, sıcak
su temininde, arabalarda vb. kullanılmaktadır. Gelecekte binaların ve arabaların dış yüzeyi
tamamen güneş panelleriyle kaplanacak ve Güneş ışığı aldığı süre boyunca elektrik enerjisi
üretmesi sağlanacaktır.

113

7. Sınıf Işığın Soğurulması KKT - 19 

1. Aşağıda verilen olaylardan hangisi ışığın so- 4. Gün batarken havanın kırmızı-turuncu ton-
ğurulması sonucu meydana gelmez? larda görünmesinin nedenini öğrencilerden
A) Deniz suyundan tuz elde eldilmesi hangisi doğru açıklamıştır?
B) Güneş panellerinde suyun ısıtılması A)
C) Prizmada ışığın renklerine ayrılması Atmosferin kırmızı ve turuncu renk-
D) Güneş ocaklarında yemek pişirilmesi teki ışıkları tutması
B) Deniz yüzeyinden yansıyan kırmızı ve
2. Süleyman güneşin etkisinin az olduğu bir sonba- turuncu renkteki ışınların gözümüze
har sabahında yürüyüş yapmak istemektedir. ulaşması
C) Güneşten gelen kırmızı ve turuncu
KL M renkteki ışınların atmosferden geçe-
memesi ve tekrar uzaya dönmesi
D) Atmosferde mavi ve tonlarındaki ışı-
ğın soğurulup, kırmızı ve tonlarındaki
ışığın saçılmaya uğraması

5.

12 3 Mavi ışık

Süleyman, yukarıda verilen tişört ve panto- Beyaz
lonlardan hangisini birlikte giyerse daha az kitap
üşüdüğünü hisseder?
Karanlık bir ortamda mavi ışıkla aydınlatılan
A) K ve 1 B) L ve 1 beyaz kitap hangi renkte görünür?
C) L ve 3 D) M ve 2

3. Beyaz renkli bir kitabın aydınlatılması ile ilgili öğ- A) Kırmızı B) Mavi
rencilerin ifadeleri aşağıda verilmiştir. C) Yeşil D) Siyah

Kaan: Mavi ışıkla aydınlatılırsa mavi renkte 6.
görünür. Mavi ışık

Can: Yeşil ışıkla aydınlatılırsa yeşil renkte Kırmızı
görünür. kitap

Emre: Kırmızı ışıkla aydınlatılırsa sarı renkte Karanlık bir ortamda mavi ışıkla aydınlatılan
görünür. kırmızı kitap hangi renkte görünür?

Buna göre hangi öğrencilerin ifadeleri doğru- A) Kırmızı B) Mavi
dur? C) Yeşil D) Siyah

A) Yalnız Kaan
B) Kaan ve Can
C) Can ve Emre
D) Kaan, Can ve Emre

114

7. Sınıf Aynalar

Etkinlik 20

F.7.5.2.1. Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir.
F.7.5.2.2. Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır.

1. Aynalarla ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru ya da yanlış olarak değerlendirerek ifa-
deler doğruysa değerlendirme kutucuğuna “✓”, yanlışsa “✗” işareti koyunuz.

Değerlendirme İfade

a. ✓ Üzerine gelen paralel ışık ışınlarının paralel olarak yansıtan ayna-
lara düz ayna denir.

b. ✗ Düz aynaların yansıtıcı yüzeyleri küresel şekildedir.

c. ✗ Düz aynada oluşan görüntü cisme göre bazen düz bazen de ters
olabilir.

d. ✓ Düz aynada oluşan görüntünün boyu daima cismin boyuna eşit-
tir.

e. ✗ Düz aynada cismin aynaya olan uzaklığı ile görüntünün aynaya
olan uzaklığı eşit değildir.

f. ✗ Düz aynada cisim aynaya yaklaştıkça, görüntü aynadan uzak-
laşır.

g. ✓ Düz aynada cisim ve görüntü birbirine göre simetriktir.

2. Aşağıda düzlem aynalara gelen ışınlardan yansıması doğru çizilenlerin altındaki kutu-
cuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

NNN

60° 60° 50° 40° 60°
Düzlem ayna Düzlem ayna 30°

✓ N Düzlem ayna
✓
N
N

Düzlem ayna 40° 60°
✓ 50° Düzlem ayna
Düzlem ayna

✓

115

7. Sınıf Aynalar

Etkinlik 20

3. Aşağıda verilen harflerin düz aynada oluşan görüntülerini çiziniz. GH

A BCDE F Düzlem ayna

A BCDE F GH

MN P R S V Y Z

Düzlem ayna

MN P R S V Y Z

4. Aşağıda küresel aynalar ile ilgili verilen ifadelerin doğru ya da yanlış olmasına karar
vererek uygun kutucukları işaretleyiniz.

İfade DY

a. Yansıtıcı yüzeyi küre şeklinde olan aynalara küresel ayna denir. ✓

b. Yansıtıcı yüzeyi dış bükey şeklinde olan aynalara çukur ayna de- ✓
nir. ✓

c. Yansıtıcı yüzeyi iç bükey olan aynalara tümsek ayna denir.

d. Çukur ayna üzerine gelen paralel ışık ışınlarını yansıttıktan sonra ✓
odak adı verilen noktada toplar.
Tümsek ayna asal eksenine paralel olarak gelen ışık ışınlarını

e. yansıttıktan sonra uzantıları odak adı verilen noktadan geçecek ✓
şekilde dağıtır.

f. Çukur ve tümsek aynada ışık ışınları yansıma kanunlarına uygun ✓
olarak yansır.

g. Tümsek aynada asal eksene paralel olarak gelen ışık yansıdık- ✓
tan sonra kendi üzerinden geri döner.

h. Çukur ve tümsek aynada tepe noktasına gelen ışın asal eksen ile ✓
aynı açıyı yapacak şekilde geri yansır.

116

7. Sınıf Aynalar

Etkinlik 20

5. Aşağıda çukur ayna gönderilen özel ışınlar ve bu ışınların yansıma özellikleri verilmiştir.
Buna göre yansıyan ışınlar ve özelliklerini eşleştiriniz.

Işınlar Özellikleri

a. Çauyknuar

Asal F T Asal eksene paralel gelen ışın-
eksen lar, odaktan geçecek şekilde
yansır.

b. Çauyknuar

Asal F T Odaktan gelen ışınlar, asal ek-
eksen sene paralel yansır.

c. Çauyknuar Tepe noktasına gelen ışınlar
α asal eksenle eşit açı yapacak
Asal FαT şekilde yansırlar.
eksen

6. Aşağıda tümsek ayna gönderilen özel ışınlar ve bu ışınların yansıma özellikleri verilmiştir.

Buna göre tümsek aynaya gelen ve yansıyan ışınların özelliklerini yazınız.

Işınlar Özellikleri

a. Tümsek Asal eksene paralel olarak gelen ışınlar,
ayna uzantısı odak noktasından geçecek şekilde
Asal yansır.
eksen TF

b. Tümsek Uzantısı odak noktasından geçecek şekilde
ayna gelen ışın asal eksene paralel yansır.
Asal
eksen TF

c. Tümsek Aynanın tepe noktasında gelen ışın asal ek-
ayna sen ile aynı açıyı yapacak şekilde yansır.
Asal
eksen αα T F

117

7. Sınıf Aynalar

Etkinlik 20

7. Aşağıda çukur ayna önünde duran öğrencinin görüntüsünün verilenlerden hangileri
olabileceğini kutucuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

✓

Aynı boyda

Küçük Büyük

Ayşe ✓

✓
✓

Küçük Büyük

Aynı boyda

8. Aşağıda tümsek ayna önünde duran öğrencinin görüntüsünün verilenlerden hangileri
olabileceğini kutucuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

✓

Aynı boyda

Küçük Büyük

Ayşe

Küçük Büyük

Aynı boyda
118

7. Sınıf Aynalar KKT - 20 

1. Çukur aynaların kullanım alanlarına aşağıda- 4. Fen Bilimleri öğretmeni çukur aynalarda ışınların
kilerden hangisi örnek verilemez? yansımasını anlatırken aşağıda verilen resmi tah-
taya asıyor.
A) Dişçi aynası
B) Makyaj aynası Çukur
C) Güvenlik aynası ayna
D) Araba far aynası

Asal FT
eksen

2. Düzlem ayna Öğretmen bu şekli kullanarak çukur ayna için
öğrencilerine hangi açıklamaya yapar?
H IZ
A) Asal eksen üzerinden gelen ışınlar aynada yan-
HIZ kelimesinin düzlem aynadaki görüntüsü sıdıktan sonra kendi üzerinden geri döner.
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
B) Aynanın odağına gelen ışınlar asal eksen üze-
A) Z I H B) Z I H rinden gidecek şekilde yansır.

C)H I Z D)H I Z C) Asal eksene paralel gelen ışınlar aynada yansı-
dıktan sonra odak noktasından geçer.

D) Aynanın tepe noktasına gelen ışın asal eksen
ile aynı açıyı yapacak şekilde yansır.

5. Yanmakta olan mum düzlem ayna önüne şekilde-
ki gibi yerleştirilmiştir.
Düzlem ayna

3. Aynalarda oluşan görüntülerin özellikleri ile ilgili Mum
ifadeler aşağıda verilmiştir.
Mum ve görüntüsü ile ilgili,
( ) Düzlem aynalarda oluşan görüntünün boyu
cismin boyuna eşittir. I. Görüntünün aynaya uzaklığı mumun aynaya
uzaklığına eşittir.
( ) Çukur aynada cismin boyundan büyük ve düz
görüntü oluşabilir. II. Mum aynaya yaklaştırılırsa görüntü de aynaya
yaklaşır.
( ) Tümsek aynada daima düz ve cisimden küçük
görüntü oluşur. III. Mumun görüntüsü aynada ters olarak oluşur.

İfadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
değerlendirilmesi aşağıdakilerin hangisinde
sırayla verilmiştir?

A) (D) B) (D) C) (D) D) (Y) A) Yalnız II B) I ve II
(D) (Y) (D) (Y) C) I ve III D) I, II ve III
(D) (D) (Y) (D)

119

7. Sınıf Işığın Kırılması

Etkinlik 121

F.7.5.3.1. Ortam değiştiren ışığın izlediği yolu gözlemleyerek kırılma olayının sebebini ortam değişikliği ile
ilişkilendirir.

1. Kırılma ile ilgili şekil üzerinde rakam ve harflerle belirtilen kavramların neler olduğunu
yazınız.

1 1: Normal
2 2: Gelen ışın
3: Kırılan ışın
y y: Gelme açısı
x m: Kırılma açısı
x: Gelen ışının ayırma yüzeyi ile yaptığı açı
n n: Kırılan ışının ayırma yüzeyi ile yaptığı açı
m

3

2. Işığın kırılması ile ilgili verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendire-
rek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade DY

a. Işık ışınlarının saydam bir ortamdan başka saydam bir orta- ✓
ma geçerken yön ve doğrultu değiştirmesine kırılma denir.

b. Işık ışınları farklı saydam ortamlarda farklı hızlarla hareket et- ✓
tiği için kırılmaya uğrar.

c. Az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama geçen ışığın hızı artar. ✓

d. Çok kırıcı ortamdan az kırıcı ortama geçen ışığın hızı azalır. ✓

e. Aynada görüntümüzün oluşması ışığın kırılması sonucu ger- ✓
çekleşir.

f. Ortamları ayıran yüzeye dik olarak gelen ışın kırılmaya uğra- ✓
maz.

g. Serap olayının oluşma nedeni ışığın kırılması olayıdır. ✓

h. Çok yoğun ortamdan bakan kişi az yoğun ortamdaki cis- ✓
mi daha yakındaymış gibi görür.

120

7. Sınıf Işığın Kırılması

Etkinlik 21

3. Tabloda ışığın farklı saydam ortamlardaki süratleri yaklaşık olarak verilmiştir.

Ortam Işığın hızı (km/s)
Hava 300.000
225.000
Su 200.000
Cam

a. Bu ortamların kırıcılıkları arasındaki ilişki nedir?

Cam > Su > Hava

b. Işığın hızı ve ortamların kırıcılığı arasında nasıl bir ilişki olduğunu yazınız

Işığın hızı ve ortamların kırıcılığı arasında ters orantı vardır.

4. Aşağıda güneşli bir havada yola baktığımızda yolda varmış gibi gördüğümüz su birikintisi ve
su dolu bardak içinde kırılmış gibi görülen kalem resimleri verilmiştir.

Bu olayların nasıl meydana geldiğini açıklayınız.
Işık ışınları farklı saydam ortamda farklı hızlarla ilerlediği için, ortam değiştirirken ışığın
ilerleme doğrultusu değişir. Yani ışık kırılmaya uğrar.

5. Aşağıda ışık ile ilgili meydana gelen bazı olaylar verilmiştir.

Bu olayların nasıl meydana geldiğini açıklayınız.
Beyaz ışık olan güneş ışığı kırılmaya uğrayarak kendini oluşturan renklerine ayrılır.

121

7. Sınıf Işığın Kırılması

Etkinlik 21

6. Aşağıda verilen ışınların gelme ve kırılma açılarının büyüklüğünü altlarında boş bıra-
kılan yerlere yazınız.

a. N b. N c. Gelen ışın N
48°
Kırılan ışın Gelen ışın

55°
30°

Gelen ışın 35°Kırılan ışınGelme açısı:Kırılan ışın
Gelme açısı: 20° Gelme açısı: 55° Kırılma açısı: 42°
Kırılma açısı: 60° 35°Kırılma açısı: 35°
30° 35°
d. N e. N
Kırılan ışın 20° Kırılan ışın

50° 30°
60°

Gelen ışın Gelen ışın
Gelme açısı: 30°
Kırılma açısı: 50° Gelme açısı: 30°
Kırılma açısı: 60°

7. Aşağıda verilen ışınların geldiği ve geçtiği ortamların “Az yoğun” veya “Çok yoğun”

olma durumlarını boşluklara uygun şekilde yazınız.

a. Gelen ışın N b. N c. N
48° Az yoğun Kırılan ışın
57°Çok yoğun Az yoğun Kırılan ışın
55° 60° Az yoğun
Çok yoğun
45° Çok yoğun 20°

Kırılan ışın Gelen ışın Gelen ışın
d. e. N
N

Gelen ışın Az yoğun Kırılan ışın Az yoğun
65° 30° 60° Çok yoğun

75° Çok yoğun

Kırılan ışın Gelen ışın

122

7. Sınıf Işığın Kırılması KKT - 21 

1. Işığın kırılması ile ilgili Fatih, Gül ve Kerem’in ifa- 3. K ortamından L ortamına geçen ışının izlediği yol
deleri aşağıda verilmiştir. aşağıda verilmiştir.
Normal
Kalemin su dolu bardak içerisinde
kırıkmış gibi görünmesinin nedeni Kırılan ışın
ışığın kırılmasıdır.
30° L
Fatih K

Az kırıcı ortamdan çok kırıcı orta- 30° Gelen ışın
ma geçen ışık normale yaklaşarak
kırılır. 30°
45°
Gül Bu ışınla ilgili,

Çok kırıcı ortamdan az kırıcı or- I. L ortamı K’den daha kırıcıdır.
tama geçen ışığın, gelme açısı II. Gelme açısı 30°’dir.
kırılma açısından büyüktür. III. Kırılma açısı 60°’dir.
IV. Işık 30° sapmaya uğramıştır.
Kerem
verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
Buna göre hangi öğrencilerin ifadeleri doğru-
dur? A) I ve II B) III ve IV
C) II, III ve IV D) I, II, III ve IV
A) Yalnız Gül B) Fatih ve Gül

C) Fatih ve Kerem D) Fatih, Gül ve Kerem 4. • Havuz tabanının normalden daha yakın görün-
mesi
2. Aşağıda verilen kırılma olaylarından hangisi-
nin kırılma açısı daha büyüktür? • Su içerisinden bakan kişinin havadaki kuşu da-
ha uzakta görmesi
A)Gelen ışNınormal B) Normal
Yukarıda verilen olayların ortak özelliği aşağı-
Kırılan ışın dakilerin hangisinde verilmiştir?

A) Düzlem aynada ışığın yansıması sonucu olu-
şur.

B) Çukur aynada ışığın toplanması sonucu oluşur.

C) Farklı saydam ortamlarda ilerleyen ışığın doğ-
rultusunun değişmesi sonucu oluşur.

D) Tümsek aynada ışığın dağılması sonucu olu-
şur.

48° 30° 5. Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçen ışın
60° ile ilgili aşağıda bazı ifadeler verilmiştir.

Kırılan ışın Gelen ışın I. Ortamları ayıran yüzeye dik geliyorsa kırılmaya
uğramadan yoluna devam eder.
C) Normal D) Normal
II. Gelme açısı 25° ise kırılma açısı 60° olabilir.
Kırılan ışın Kırılan
ışın 75° III. Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçen
60° 60° ışığın hızı artar.

Buna göre verilen ifadelerden hangileri doğ-
rudur?

Gelen ışın Gelen ışın A) Yalnız II B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III

123

7. Sınıf Mercekler

Etkinlik 122

F.7.5.3.2. Işığın kırılmasını, ince ve kalın kenarlı mercekler kullanarak deneyle gözlemler.
F.7.5.3.3. İnce ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını deneyerek belirler.
F.7.5.3.4. Merceklerin günlük yaşam ve teknolojideki kullanım alanlarına örnekler verir.
F.7.5.3.5. Ayna veya mercekleri kullanarak bir görüntüleme aracı tasarlar.

1. Merceklerle ile ilgili verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendirerek uy-
gun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade D Y
✓
a. En az bir yüzeyi küresel olan saydam cisimlere mercek adı verilir. ✓
✓
b. Mercekler ışığı yansıtarak görüntü oluşturur. ✓

c. Kenarları ortasına göre ince olan merceklere ince kenarlı mercek adı ✓ ✓
verilir. ✓

d. Kenarları ortasına göre kalın olan merceklere kalın kenarlı mercek adı ✓
verilir.

e. İnce kenarlı merceklere ıraksak mercek de denir.

f. Kalın kenarlı merceklere yakınsak mercek de denir.

g. İnce kenarlı mercek üzerine gelen paralel ışık ışınlarını bir noktada top- ✓
lar.

h. Kalın kenarlı mercek üzerine gelen paralel ışık ışınlarını dağıtır. ✓

ı. Teleskop, dürbün, mikroskop gibi aletlerin yapısında mercek bulunur. ✓

i. Büyüteçlerin yapısında ince kenarlı mercek bulunur. ✓

j. Ormanlık alana bırakılan cam kırıkları ince kenarlı mercek görevi görerek ✓
orman yangınlarına neden olur.

k. Miyop göz kusurunun tedavisinde ince kenarlı mercek kullanılır.

l. Hipermetrop göz kusurunun tedavisinde kalın kenarlı mercek kullanılır.

i. Deniz fenerlerinde kalın kenarlı mercek kullanılmaktadır. ✓

2. Yapısında mercek bulunan aletlerin altındaki kutucuğu “✓” işareti koyunuz.

✓✓ ✓ ✓ ✓
124

7. Sınıf Mercekler

Etkinlik 22

3. Aşağıda verilen merceklerin altındaki kutucuklara “yakınsak” veya “ıraksak” olma du-
rumlarını yazınız.
a. b. c.

Iraksak Yakınsak Yakınsak
d. e. f.

Iraksak Yakınsak Yakınsak

4. Aşağıda ince ve kalın kenarlı merceğin asal eksenine paralel olarak gelen ışık ışın-
larının mercekte kırıldıktan sonra izlemiş olduğu yolu çizerek merceklerin odak
uzaklıklarını belirleyiniz.

Asal Odak Asal
eksen ekseOndak

İnce kenarlı mercek Kalın kenarlı mercek

125

7. Sınıf Mercekler

Etkinlik 22

5. Aşağıda ince kenarlı mercek önünde durmakta olan çocuğun mecekte oluşabilecek
olan görüntülerini kutucuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

✓

Aynı boyda

Küçük Büyük

Ayşe ✓

✓
✓

Küçük Büyük

Aynı boyda

6. Aşağıda kalın kenarlı mercek önünde durmakta olan çocuğun mecekte oluşabilecek
olan görüntülerini kutucuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

✓

Aynı boyda

Küçük Büyük

Ayşe

Küçük Büyük

Aynı boyda
126

7. Sınıf Mercekler KKT - 22 

1. Aşağıda ince ve kalın kenarlı merceklere gönderi- 4. Halil, mercekleri ışığı toplama ve dağıtma özellik-
len ışınların kırılmaları gösterilmiştir. lerine göre aşağıdaki gibi gruplandırmıştır.
Buna göre, hangi mercekte ışığın kırılması
yanlış gösterilmiştir?

A) B)

C) D) I II III IV
Işığı toplar Işığı dağıtır Işığı toplar Işığı dağıtır
2.
Saydam bir veya iki yüzeyi küresel olan cisimlere Halil’in yaptığı gruplandırma için ne söylene-
mercek denir. Mercekler, uzaktaki cisimleri büyük bilir?
görmek için dürbünlerde, gözle gürülemeyecek ka-
dar küçük canlıları görmek için kullanılan mikros- A) Tamamen doğrudur.
koplarda ve uzaydaki cisimleri görmek için teles- B) Tamamen yanlıştır.
koplarda kullanılır. C) I. ve II. mercekleri kendi aralarında yer değişti-

rirse hatasını düzeltmiş olur.
D) III. ve IV. mercekleri kendi aralarında yer değiş-

tirirse hatasını düzeltmiş olur.

Yalnızca yukarıda verilen metne göre,

I. Mercekler ışığı kırarak görüntü oluşturur.
II. Mercekler teknolojide birçok yerde kullanılır.
III. Mercekler cismin gerçek boyutundan farklı

boyutlarda görüntülerini oluşturabilir.

yorumlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) I ve II B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III

3. Kalın kenarlı mercekte asal eksene paralel olarak 5. Tuğba yaptığı etkinlik sonucu ince ve kalın kenarlı
gönderilen ışın şekilde verilmiştir. merceklerin odak uzaklığını aşağıdaki gibi bulu-
yor.

Odak

Odak Asal Odak
F K L M eksen

I Buna göre Tuğba’nın yaptığı çizim için ne söy-
lenebilir?
Mercekte noktalar arası uzaklıklar eşit olduğu-
na göre, kırılan ışının izlediği yol aşağıdakilerin A) Tamamı doğrudur.
hangisinde verilmiştir? B) Tamamı yanlıştır.
C) Sadece ince kenarlı mercekte yaptığı çizim
A) K noktasından geçecek şekilde kırılır.
B) L – M arasından geçecek şekilde kırılır. doğrudur.
C) F noktasından geçecek şekilde kırılır. D) Sadece kalın kenarlı mercekte yaptığı çizim
D) Uzantısı F noktasından geçecek şekilde kırılır.
doğrudur.

127

6. ÜNİTE

CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME ve GELİŞME

İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme
Eşeysiz Üreme

Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme
Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme

Kazanımlar

➢➢ F.7.6.1.1. İnsanda üremeyi sağlayan yapı ve organları şema üzerinde göstererek açıklar.
➢➢ F.7.6.1.2. Sperm, yumurta, zigot, embriyo, fetüs ve bebek arasındaki ilişkiyi açıklar.
➢➢ F.7.6.1.3. Embriyonun sağlıklı gelişebilmesi için alınması gereken tedbirleri, araştırma verilerine dayalı olarak tar-

tışır.
➢➢ F.7.6.2.1. Bitki ve hayvanlardaki üreme çeşitlerini karşılaştırır.
➢➢ F.7.6.2.2. Bitki ve hayvanlardaki büyüme ve gelişme süreçlerini örnekler vererek açıklar.
➢➢ F.7.6.2.3. Bitki ve hayvanlarda büyüme ve gelişmeye etki eden temel faktörleri açıklar.
➢➢ F.7.6.2.4. Bir bitki veya hayvanın bakımını üstlenir ve gelişim sürecini rapor eder.

7. Sınıf Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme

Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme Salgı bezi: Spermlerin hareketini kolaylaştıran
salgıyı üretir.
➤➤ Canlıların nesillerini devam ettirebilmek için kendi- Testis: Spermlerin üretildiği yapıdır.
sine benzer yavrular oluşturmasına üreme denir.
Üreme canlıların ortak özelliklerinden biridir. ➤➤ Mayoz bölünme ile oluşan üreme hücreleri yu-
murta kanalında döllenerek zigotu oluşturur. Zigot
➤➤ İnsanlar eşeyli üreyen canlılardır. Üreme hücrele- mitoz bölünmelerle gelişerek önce embriyoyu
rinin oluşturulması ergenlik döneminde başlar ve sonra da fetüsü oluşturur.
yaşlılığın belirli bir döneminde sona erer.
Birçok sperm 40. haftanın
İnsanlarda Üreme Yapı ve Organları yumurtanın sonunda
➤➤ Dişi ve erkek üreme sistemlerindeki yapı ve or- etrafını sarar. dünyaya gelir.

ganlar birbirinden farklıdır.

Fetüs

Dişi Üreme Sistemi Yumurta kanalı Yumurtanın İlk iki aydan
Döl yatağı ve spermin sonra bu
(Rahim) çekirdekleri Bebek adı alır.
bileşir.

Döllenme Zigotun Embriyo
Yumurta ve
spermin Zigot gelişmesi
birleşmesi
sonucunda sonucunda
oluşur. oluşur.

Döl yolu Yumurtalık
(Vajina)

Dişi Üreme Yapı ve Organları Embriyonun Sağlıklı Gelişmesi İçin Yapılması
Gerekenler
Döl yatağı: Zigotun tutunarak geliştiği bölümdür.
Yumurta kanalı: Döllenme burada gerçekleşir. ➤➤ Anne karnındaki bebek yaklaşık 40 hafta sonunda
Döllenmiş yumurtanın döl yatağına taşınmasını dünyaya gelir. Bebeğin sağlıklı doğabilmesi için
sağlar. anne adayının alması gereken bazı önlemler var-
Döl yolu: Dişi üreme organının dışarı açılan bölü- dır.
müdür. • Sigara, alkol ve uyuşturucu gibi maddeler kul-
Yumurtalık: Yumurtanın oluştuğu bölümdür. İki lanmamalıdır.
tane bulunur. • Doktor kontrolü olmadan ilaç kullanmamalıdır.
• Sağlıklı ve dengeli beslenmelidir.
Erkek Üreme Sistemi • Hafif egzersizler yapmalıdır.
• Röntgen filmi çektirmemelidir.
Sperm kanalı Salgı bezi
Bitki ve Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve
Penis Gelişme

Testis Eşeysiz üreme

Sperm kanalı: Spermlerin penise taşınmasını ➤➤ Tek bir atadan gelen üreme şeklidir. Erkek ve dişi
sağlar. üreme hücreleri görev yapmaz. Eşeysiz üreme ile
Penis: Spermin ve idrarın vücut dışına atıldığı bö- oluşan canlı ana canlı ile aynı kalıtısal özelliklere
lümdür. sahip olur.

130

7. Sınıf Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme

Eşeysiz üreme 4 farklı şekilde gerçekleşir. Balıklar yumurtlayarak
çoğalır. Alabalık ve ham-
Bölünerek üreme: Bakteri, amip, paramesyum si gibi balıklarda erkek
(terliksi hayvan) ve öglena gibi tek hücreli canlılar- ve dişi üreme hücreleri
da görülür. Bu üreme şeklinde ana canlı belirli bir suya bırakılır. Yavrular su
büyüklüğe geldiğinde ikiye bölünür. En hızlı ger- içerisinde gelişir. Yavru
çekleşen üreme şeklidir. bakımı yoktur.
Tomurcuklanarak üreme: Ana canlının vücu-
dunda oluşan çıkıntının gelişerek ana canlının Kurbağalar yumurtlaya-
vücudundan ayrılması ile gerçekleşir. Bazen olu- rak çoğalır. Özellikle üre-
şan canlı ana canlıdan ayrılmaz ve birlikte yaşar. me dönemlerinde su
Hidra, sünger, mercan, denizanası ve bira maya- ortamına ihtiyaç duyarlar.
sında görülür. Balıklar gibi üreme hüc-
Rejenarasyonla üreme: Canlıdan kopan bir relerini suya bırakırlar.
parçanın kendini tamamlayarak yeni bir canlı oluş- Yavru bakımı görülmez.
turması olayıdır. Denizyıldızı, toprak solucanı ve
planaryada (yassı solucan) görülür. Denizyıldızının Sürüngenler yumurtlaya-
kopan kolundan yeni bir denizyıldızı oluşurken, rak çoğalır. Timsah, ker-
kopan kol da yenilenmeyle tamamlanır. tenkele, kaplumbağa ve
Vejetatif üreme: Sadece bitkilerde görülen yılan bu sınıfta yer alan
eşeysiz üreme şeklidir. Bitkilerin dal, yaprak ve canlılardır. Sürüngen-
gövdelerinden alınan parçalardan yeni bitkilerin lerde döllenme sonucu
oluşması ile gerçekleşen üreme şeklidir. Bu üreme oluşan embriyo, besin doku etrafında bir yumurta
şekli çilek, patates, menekşe, kavak ve asma gibi kabuğu ile yumurta şeklinde dış ortama bırakılır.
bitkilerde görülür. Yumurta sayısı ve büyüklüğü canlının türüne göre
farklılık gösterebilir. Sürüngenlerde yavru bakımı
Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme yoktur.

➤➤ Hayvanlar eşeyli üreyen canlılardır. Yavruları anne Kuşlar yumurtayla çoğa-
karnında, yumurta içerisinde kuluçkaya yatarak lır. Tavuk, ördek, deve
veya su içerisinde gelişir. kuşu, kartal, penguen,
martı örnek olarak veri-
➤➤ Yumurtasında yeterli besini olmayan canlılar geli- lebilir. Kuşlar genellikle
şimini tam olarak tamamlayamadan yumurtadan tek seferde birden fazla
çıkar. Yumurtadan çıkan yavru ana canlıya ben- yumurta yapar. Embriyo gelişimini yumurta içeri-
zemez. Gelişimini dışarıda tamamlar. Bu olaya sinde tamamlar. Yavru bakımı görülür.
başkalaşım denir. Yumurtadan çıkmış yarı ge-
lişmiş yavrulara larva adı verilir. Kurbağa, sinek, Memeli canlılarda, yav-
kelebek ve güve gibi canlılarda görülür. ru gelişimini anne kar-
nında tamamlar. Yavru
Kurbağalarda gelişim sırası, yeteri kadar geliştiğinde
doğumla dünyaya ge-
Yumurta → Larva → İribaş → Yavru kurbağa lir. Anne memelilerin bir
→ Ergin kurbağa defada dünyaya getirdikleri yavru sayısı farklılık
şeklindedir. gösterir. Bu canlılara koyun, kaplan, aslan, yarasa,
at, kedi ve köpek örnek verilebilir. Yavrularını sütle
Kelebeklerde gelişim sırası, beslerler. Yavru bakımı vardır.

Yumurta → Larva → Pupa → Kelebek
şeklindedir.

131

7. Sınıf Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme

Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme
Çiçek bir bitkinin üreme organıdır. Sperm (polen) ve yumurta hücresi çiçekte üretilir.

Dişi Organ  Dişicik Tepecik Erkek Organ
Tepecik, dişicik boru- borusu Başçık ve sapçıktan
su ve yumurtalıktan Yumurtalık Başçık  oluşur. Başçık polenle-
oluşur. Sapçık rin oluştuğu kısımdır.
Sapçık başçığı taşır.

Taç Yaprak Çanak Yaprak
Çiçeğin hoş kokulu ve Çiçeğin dışında bulunur.
renkli kısmıdır. Tozlaş- Çiçek tomurcuk hâlindeyken
maya yardımcı olur. çiçeği korur. Yeşil renklidir.

Çiçek Tablası Çiçek Sapı
Taç ve çanak yaprakla- Çiçeği gövdeye bağ-
rın, üreme organlarının layan kısmıdır.
üzerine dizildiği bölümdür.

Tozlaşma Çimlenme
Polenlerin başçıktan dişi- =
cik tepesine ulaşması-
na tozlaşma adı verilir. Çimlenme tohum içindeki embriyonun uygun
Tozlaşmanın oluşmasın- koşullarda büyüyüp gelişmesidir. Bitkinin çimle-
da arı, kelebek, rüzgâr, nebilmesi için su ( yeterli nem), uygun sıcaklık ve
yağmur etkilidir. Dişicik hava gereklidir.
borusunda ilerleyerek yumurtalığa ulaşan polen
ile yumurta hücresinin birleşmesine döllenme adı Canlıların büyüme ve gelişmesini iklim, besin
verilir. Döllenmiş yumurtaya zigot denir. Zigot ge- bulma problemleri, olumsuz çevre koşulları ve
lişerek embriyoyu oluşturur. Embriyoda bitkinin genetik hastalıklar etkiler.
kök, yaprak ve gövde gibi kısımlarının küçük tas-
lağı bulunur. Embriyo ve embriyonun çimlenerek
yeni bitkiyi oluşturması sırasında kullanacağı besin
tohum kabuğuyla sarılarak tohumu oluşturur. Yu-
murtalık gelişip farklılaşarak tohumun etrafındaki
meyveyi oluşturur.

132

7. Sınıf İnsanda Üreme

Etkinlik 23

F.7.6.1.1. İnsanda üremeyi sağlayan yapı ve organları şema üzerinde göstererek açıklar.

F.7.6.1.2. Sperm, yumurta, zigot, embriyo, fetüs ve bebek arasındaki ilişkiyi açıklar.

F.7.6.1.3. Embriyonun sağlıklı gelişebilmesi için alınması gereken tedbirleri, araştırma verilerine dayalı olarak
tartışır.

1. Dişi üreme sistemine ait harflendirilmiş yapı ve organların isimlerini şekil üzerinde
boşluklara yazarak bu yapıların görevlerini açıklayınız.

b. Yumurta kanalı

Döl yatağı c.

Döl yolu d. a. Yumurtalık

Yumurtalık : Yumurtalıklar dişi üreme hücresi olan yumurtayı üretir.

Yumurta kanalı : Yumurtalıklarda üretilen yumurtanın döl yatağına ulaşmasını sağlayan ka-
naldır. Döllenme burada gerçekleşir.

Döl yatağı : Zigotun yerleştiği ve geliştiği yapıdır.

Vajina : Döl yatağı ile dış ortam arasındaki bağlantıyı sağlayan esnek yapıdır.

2. Erkek üreme sistemine ait harflendirilmiş yapı ve organların isimlerini boş bırakılan
yerlere yazarak görevlerini açıklayınız.

Sperm kanalı c. b. Salgı bezi

Penis d.

a. Testis

Testis : Görevi sperm üretmektir.

Salgı bezleri: Spermlere kaygan bir ortam oluşturarak hareketlerini kolaylaştırır.

Sperm kanalı: Spermleri testislerden penise taşır.

Penis: Spermlerin ve idrarın erkek vücudundan dışarı atılmasını sağlar.

133

7. Sınıf İnsanda Üreme

Etkinlik 23

3. İnsanda üreme olayı aşağıdaki şemada verilmiştir.
Bu olay ile ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile ta-
mamlayınız.
Fetüs

Birçok sperm
yumurtanın
etrafını sarar.

Bebek

Döllenme Embriyo

Zigot

a. Yumurta ve spermin çekirdeklerinin birleşmesine döllenme olayı denir.

b. Yumurta ve spermin birleşmesi sonucu oluşan yapıya zigot denir.

c. Zigot gelişerek embriyo , embriyo gelişerek fetüs adını alır.

4. Tabloda verilen insanlarda üreme, büyüme ve gelişme ile ilgili ifadeleri doğru (D) ya da
yanlış (Y) olarak değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade D Y
✓
a. Erkek üreme hücresi yumurta, dişi üreme hücresi spermdir. ✓

b. İnsanların üreme sistemleri mikroplara karşı hassas olduğu için, ✓ ✓
hijyen kurallarına dikkat edilmelidir.

c. Döllenmiş yumurtaya embriyo denir.

d. Bebeğin büyümesi sırasında sırasıyla zigot, embriyo ve fetüsün ✓
gelişimi gözlenir.

e. Anne karnındaki bebek ihtiyacı olan besin ve oksijeni göbek ba- ✓
ğı ile anneden karşılar.

f. Bebeğin sağlıklı gelişimi için anne beslenmesine dikkat etmeli, ✓
alkol, sigara ve uyuşturucu kullanmamalıdır.

g. Hamile bayanlar ani hareketlerden kaçınmalı, dar kıyafetler giy-
memeli, ağır fiziksel egzersizler yapmalıdır.

134

7. Sınıf İnsanda Üreme KKT - 23 

1. 3. Aşağıda erkek ve dişi üreme sistemlerine ait bazı
Hamilelikte sigara kullanımının ya yapılar verilmiştir.
da sigara dumanına maruz kal-
manın anne karnındaki bebek • Yumurtalık • Testis
üzerinde birçok olumsuz etkisi • Yumurta kanalı • Sperm kanalı
vardır. Sağlıklı ve dengeli beslen- • Rahim • Salgı Bezi
meye özen göstermelisiniz. Açık • Vajina • Penis
havada bol bol yürüyüş yapınız.
Buna göre, bu yapılar görev bakımından eşleş-
Yukarıdaki doktorun anne adayına yaptığı uya- tirildiğinde, aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi
rılar konusunda aşağıdakilerden hangisi söy- hatalı olur?
lenemez?
A) Hamilelikte sigara kullanımı bebeğe zarar verir. A) Vajina – Penis
B) Anne adaylarının yediklerine dikkat etmesi ge- B) Yumurtalık – Testis
C) Yumurta kanalı – Sperm kanalı
rekir.
C) Spor yapmak hem anne adayının hem de be- D) Rahim – Salgı bezi

beğin sağlığı açısından önemlidir. 4. Zigot, oluşumundan itibaren mitoz bölünmeler-
D) Pasif içicilik bebek üzerinde olumsuz etki ya- le çoğalarak embriyoyu oluşturur. Anne karnın-
daki ilk üç ay büyümenin en hızlı olduğu dönemdir.
ratmaz. Rahmin iç duvarına yerleşen embriyo gelişimini
burada tamamlar. Plasenta, anne ve bebek arasındaki
2. Aşağıda dişi üreme sistemine ait yapılar sembol- madde alışverişini sağlayarak bir filtre görevi yapar.
lerle gösterilmiştir. Bu yüzden annenin hamilelik sürecinde dengeli
beslenmesi, sigara ve alkol gibi kötü alışkanlıklardan
Ayça, bu sembollerle gösterilen yapıların görev- uzak durması önemlidir.
lerinin yazılı olduğu kartları aşağıdaki gibi hazır-
lamıştır. Tabloya göre aşağıdaki sorulardan hangisine
cevap verilemez?
Döllenmenin Zigotun yerleştiği ve A) Embriyo, gelişimini nerede tamamlar?
gerçekleştiği yerdir. geliştiği kısımdadır. B) Büyüme en hızlı hangi evrelerde gerçekleşir?
C) Hamilelik sürecinde annenin dikkat etmesi ge-
Mayoz bölünme ile Embriyonun yer-
yumurtaları oluşturur. leştiği ve geliştiği rekenler nelerdir?
D) Hamileyken sigara içmenin bebeğin gelişimine
kısımdır.
etkisi nedir?
Buna göre Ayça hangi kartta hata yapmıştır?
5. Erkek üreme sistemi ile ilgili aşağıdaki ifade-
A) B) C) D) lerden hangisi yanlıştır?

A) Salgı bezleri spermin hareketini kolaylaştıran sı-
vıyı salgılar.

B) Testislerde oluşan spermler çok sayıdadır.
C) Sperm kanalı spermleri penise taşır.
D) Erkeklerde üreme sisteminin tamamı vücut içe-

risindedir.

135

7. Sınıf Eşeysiz Üreme

Etkinlik 124

F.7.6.2.1. Bitki ve hayvanlardaki üreme çeşitlerini karşılaştırır.

1. Aşağıda verilen çiçeğin yapraklarına eşeysiz üreme çeşitlerini yazınız.

Tomurcuklanma

Bölünme Eşeysiz
üreme

çeşitleri Rejenerasyon

Vejetatif

2. Aşağıda verilen canlıların hangi eşeysiz üreme çeşidi ile çoğaldıklarını altlarında veri-
len kutucuklara yazınız.

Bakteri Denizyıldızı Gül bitkisi Hidra
Bölünerek Rejenerasyon Vejetatif Tomurcuklanarak

Menekşe Planarya Amip Çilek
Vejetatif Rejenerasyon Bölünerek Vejetatif

136

7. Sınıf Eşeysiz Üreme

Etkinlik 24

3. Aşağıda tanımları verilen eşeysiz üreme çeşitlerinin isimlerini yanında verilen boşluğa
yazınız.

Tanım Üreme çeşidi
Vejetatif üreme
a. Bitkilerin dal, yaprak ve gövdelerinden alınan parçalardan ye-
ni bir bitkinin oluştuğu üreme şeklidir.

b. Bu üreme şeklinde ana canlının vücudunda bir çıkıntı oluşur, Tomurcuklanarak üreme
bu çıkıntıdan yeni bir canlı oluşur.

c. Ana canlı yeterince büyüdüğünde ikiye bölünerek bir canlıdan Bölünerek üreme
iki yavru canlı oluşturur.

d. Ana canlıdan kopan vücut parçaları kendini tamamlayarak ye- Rejenerasyonla üreme
ni canlıları oluşturur.

4. Aşağıda verilen canlılarla bu canlılarda görülen eşeysiz üreme şekillerini eşleştiriniz.

Canlı Üreme şekli

Bakteri

Patates Bölünerek üreme
Kavak Tomurcuklanma
Paramesyum Vejetatif üreme
Mercan Rejenerasyonla üreme
Solucan
Denizanası

137

7. Sınıf Eşeysiz Üreme KKT - 24 

1. Eşeysiz üreme ile ilgili aşağıdaki öğrenciler- 4. Denizyıldızının bir kısmı kesildiğinde gerçekleşen
den hangisinin ifadesi yanlıştır? olay aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
A)
Denizyıldızı, sünger ve hidra eşeysiz Eksik kısmını
üreyebilen canlılar arasındadır. tamamlıyor.

B) Bölünerek, vejetatif, rejenerasyon ve kesilir Hücre
tomurcuklanma ile üreme eşeysiz Denizyıldızı bölünmesi
üreme çeşitlerindendir.
Bu olayla ilgili,
C) Eşeysiz üreme ile canlılar kalıtsal ola-
rak kendilerine benzer canlılar mey- I. Denizyıldızı kopan kısmını hücre bölünmele-
dana getirir. riyle tamamlamıştır.

D) Eşeysiz üreme mayoz bölünme ile II. Kopan kısmın tamamlanması rejenerasyonla
gerçekleşir. üremeye örnektir.

III. Bu olaya kertenkelenin kopan kuyruğunu
tamamlaması ile benzerlik gösterir.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

2. Süngerler ve mercanlar ile ilgili, A) Yalnız I B) I ve II
C) I ve III D) II ve III
I. Eşeysiz olarak üremeleri
II. Eşeyli olarak üremeleri 5. Aşağıdaki canlılardan hangisi vejetatif üreme
III. Tomurcuklanmayla üremeleri ile çoğalamaz?
IV. Rejenerasyonla üremeleri
A) Soğan B) Paramesyum
verilen özelliklerden hangileri ortaktır? C) Patates D) Gül

A) I ve III B) I ve IV
C) II ve III D) II ve IV

6. Menekşe bitkisinin dalından alınan bir parça
nemli bir toprağa ekiliyor ve düzenli aralıklarla su-
lanarak büyümesi sağlanıyor.

3. Eşeysiz üreme ile ilgili bazı ifadeler verilmiştir. Bu olayla ilgili olarak aşağıda verilen ifadeler-
den hangisi yanlıştır?
( ) Eşeysiz üreme ile oluşan canlılar kalıtsal olarak
ana canlının aynısıdır. A) Menekşe bitkisinde üreme olayı meydana
gelmiştir.
( ) Tüm bitki türleri vejetatif üreme ile çoğabalilir.
B) Oluşan bitkinin çiçeği ana bitki ile aynı renkte
( ) Maya hücresi tomurcuklanmayla kendine ve özellikte olacaktır.
benzer yavru canlılar oluşturabilir.
C) Menekşe bitkisi tomurcuklanmayla üremiştir.
Bu ifadelerin doğru ya da yanlış olarak de- D) Bu olayda tozlaşma görülmez.
ğerlendirilmesi aşağıdakilerin hangisinde
verilmiştir?

A) (D) B) (D) C) (D) D) (Y)
(Y) (Y) (D) (Y)
(D) (Y) (Y) (D)

138

7. Sınıf Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme

Etkinlik 25

F.7.6.2.1. Hayvanlardaki büyüme ve gelişme süreçlerini örnekler vererek açıklar.
1. Aşağıda kelebek ve kurbağanın başkalaşım aşamaları verilmiştir.
a. Bu aşamalarda meydana gelen yapıların isimlerini boş bırakılan yerlere yazınız.

Tırtıl (Larva)

Koza (Pupa)

(Kelebek)

(Döllenmiş (Yumurta)
yumurtalar) (Yumurtalar)
(Larva)
(Yetişkin
kurbağa)

Yavru kurbağa

(İribaş)

b) Bu canlıların başkalaşım geçirmesinin nedeni nedir? Yazınız.
(Yumurtalarında yavru gelişimi için yeterli miktarda besin bulunmamasıdır.)

139

7. Sınıf Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme

Etkinlik 25

2. Aşağıda verilen tabloda canlı sınıfları ile ilgili cümlelerin bulunduğu kutucukları uygun
şekilde doldurunuz.

Döllenme şekli Gelişme şekli Başkalaşım Yavru
geçirme bakımı
Çoğalma
Canlı sınıfı biçimi Dış Dişi Dış Dişi
ortamda vücudunda ortamda vücudunda
döllenme döllenme gelişme
gelişme

Balıklar Yumurtayla ✓ ✓

Kurbağalar Yumurtayla ✓ ✓ ✓

Sürüngenler Yumurtayla ✓✓

Kuşlar Yumurtayla ✓✓ ✓

Memeliler Doğurarak ✓ ✓✓

3. Aşağıda resimleri verilen canlıların hangi sınıfa ait olduğunu yazınız.
a. b. c.

Memeli Memeli Memeli
d. e. f.

Sürüngen Balık Sürüngen
g. h. i.

Balık Kuş Kuş
140

7. Sınıf Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme

Etkinlik 25

4. Tabloda verilen özelliklerin hangi canlılara ait olduklarının uygun kutucuklara “✓” işa-
reti koyarak belirtiniz.

Canlılar
Kedi
Özellikler Köpek
a. Doğurarak çoğalır. Hamsi
Kuğu
Yılan
Kaplumbağa
Kurbağa
Penguen
Yarasa

✓✓ ✓

b. Yumurtayla çoğalır. ✓✓✓✓✓✓

c. İç döllenme görülür. ✓✓ ✓✓✓ ✓✓

d. İç gelişme görülür. ✓✓ ✓

e. Dış gelişme görülür. ✓✓✓✓✓✓

f. Yavru bakımı görülür. ✓✓ ✓ ✓✓

g. Yavru bakımı görülmez. ✓ ✓✓✓

h. Başkalaşım geçirir. ✓

i. Memeliler sınıfındadır. ✓✓ ✓

j. Kuşlar sınıfındadır. ✓✓

k. Sürüngenler sınıfındadır. ✓✓

l. Balıklar sınıfındadır. ✓

141

7. Sınıf Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme KKT - 25 
1.
4.

Resmi verilen canlı ile ilgili, Yukarıda resmi verilen canlı ile ilgili aşağıda bazı
sorular sorulmuştur.
I. Döllenme olayı için yumurta ve spermlerini • Yavru bakımı var mı?
suya bırakır. • Yavrularını sütle besler mi?
• Yumurtlayarak mı çoğalır?
II. Yavruları belirli bir büyüklüğe gelene kadar
onlara bakar ve onları avcılardan korur. Bu soruların “Evet” ya da “Hayır” şeklinde ha-
tasız olarak cevaplanması sırasıyla nasıldır?
III. Yavruları yumurtadan çıkana kadar kuluçkaya
yatar. A) Evet- Evet- Evet B) Evet- Hayır- Evet
C) Evet- Evet- Hayır D) Hayır- Evet- Hayır
verilen ifadelerden hangileri yanlıştır?

A) I ve II B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III

2. Bazı canlıların çoğalma şekli aşağıda verilmiştir. 5.
I. Karga → Yumurtlayarak
II. İnek → Doğurarak Naz, Derya, Serdar ve Musa’nın kaplumbağa ve
III. Panda → Yumurtlayarak serçenin özellikleri ile ilgili ifadeleri aşağıda veril-
miştir.
Buna göre hangi canlıların çoğalma şekli doğ- Naz: Yavru bakımı görülür.
ru verilmiştir? Derya: Bir defada birden çok yavru oluşumu gö-
rülür.
A) Yalnız karga B) Karga ve inek Serdar: Eşeyli üreme görülür.
Musa: Kuluçkaya yatma gözlenir.
C) Karga ve panda D) İnek ve panda Buna göre hangi öğrencilerin ifadeleri kap-
lumbağa ve serçe için ortaktır?
3. Başkalaşım ile ilgili bazı ifadeler aşağıda verilmiş- A) Naz ve Derya
tir. B) Derya ve Serdar
C) Serdar ve Musa
I. Kurbağa, kelebek gibi canlılarda görülür. D) Derya, Serdar ve Musa

II. Yumurtadan çıkan canlının ana canlıya ben-
zememesinin nedeni, yumurtada gelişimi için
yeterli besininin olmamasıdır.

III. Canlı gelişimini yumurta dışında tamamlar.

Buna göre verilen bu ifadelerden hangileri
doğrudur?

A) I ve II B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III

142

7. Sınıf Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme

Etkinlik 26

F.7.6.2.2. Bitki ve hayvanlardaki büyüme ve gelişme süreçlerini örnekler vererek açıklar.
F.7.6.2.3. Bitki ve hayvanlarda büyüme ve gelişmeye etki eden temel faktörleri açıklar.
F.7.6.2.4. Bir bitki veya hayvanın bakımını üstlenir ve gelişim sürecini rapor eder.

1. Çiçeğe ait yapıların isimlerini aşağıda verilen boşluklara yazınız.
23

14
5

9 6
8

7

1. Başçık 4. Dişicik borusu 7. Çiçek sapı

2. Sapçık 5. Yumurtalık 8. Çiçek tablası

3. Dişicik tepesi 6. Taç yaprak 9. Çanak yaprak

2. Aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendirerek uygun kutu-
cuğa “✓” işareti koyunuz .

İfade D Y
✓
a. Çiçekli bitkilerde eşeyli üreme görülür. ✓ ✓
✓
b. Çiçekli bitkilerde hem dişi hem de erkek organ beraber bulunur. ✓

c. Erkek organda sapçık ve yumurtalık bulunur.

d. Çiçekli bitkilerde yumurtayı yumurtalık, poleni başçık üretir. ✓

e. Çiçek tablası; erkek organ, dişi organ, taç yaprak ve çanak yapra- ✓
ğın üzerinde bulunduğu yapıdır.

f. Taç yaprak tomurcuk hâlindeki çiçeği en dıştan saran ve koruyan
yeşil renkli kısımdır.

g. Başçıkta üretilen polenlerin dişicik tepesine taşınması olayına toz- ✓
laşma denir.

h. Tozlaşma olayı sadece çiçekli bitkilerde görülür. ✓

i. Tozlaşma olayı sadece rüzgârlar yardımıyla gerçekleşir.

j. Bir bitkinin gelişimini toprağın yapısında bulunan mineraller, ışık ✓
miktarı ve uygun sıcaklık olumlu etkiler.

143

7. Sınıf Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme

Etkinlik 26

3. Tohumlarla ilgili verilen aşağıdaki ifadelerin doğru olanların altındaki kutucuğa “✓”,
yanlış olanların altındaki kutucuğa “X” işareti koyunuz.

a. b. c. Tohum oluşumu sıra-
Bitkilerde sperm ve yu- Tohum, çevresinde be-
murtanın döllenmesiyle sin dokusu bulunan sında embriyo gelişerek
tohum oluşumu başlar. embriyoyu bulundurur. meyveyi oluşturur.

✓ ✓✗

d. Bitkiler çoğalma şansla- e. Tohumların yeni bir f. Meyvelerin yenmesi to-
rını artırabilmek için çok
sayıda tohum üretir. bitkiyi meydana getire- humların başka yerlere
bilmesi için çimlenmesi taşınma yöntemlerinden
gerekir. biridir.

✓ ✓✓

4. Tohumun çimlenebilmesi için gerekli olan ifadelerin altındaki kutucuğa “✓” işareti ko-
yunuz.

Uygun sıcaklık Karbondioksit gazı Oksijen
✓ ✓

Işık Karanlık ortam Yeterli su

✓

5. Fasulye bitkileri ile ilgili aşağıda verilen deney düzenekleri hazırlanıyor.

Fasulye Fasulye
tohumları tohumları

Nemli pamuk Kuru pamuk
25°C 25°C

Bu deney düzeneklerinin değişkenlerini yazınız.

a. Bağımlı değişken Tohumun çimlenmesi

b. Bağımsız değişken Su miktarı

c. Sabit tutulan değişken Tohumun cinsi ve sıcaklık

144

7. Sınıf Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme KKT - 26 

1. Çiçekte bulunan yapılar ve bu yapıların görevleri 4. Çimlenmenin tanımı aşağıdakilerin hangisin-
aşağıdaki tabloda verilmiştir. de doğru verilmiştir?

Yapı Görevi A) Yumuralıkta yumurta hücresinin üretilmesi
Taç yaprak Böceklerin dikkati- olayına denir.
ni çeken hoş kokulu
Sapçık renkli kısmıdır. B) Başçıkta üretilen polenlerin dişicik tepesine
Çanak yaprak Çiçeği bitki gövdesine ulaşması olayına denir.
Yumurtalık bağlar.
Tomurcuk hâlindeki C) Tohumun uygun koşullarda büyüyüp gelişmesi
çiçeği korur. olayına denir.
Yumurta hücresinin
üretilmesini sağlar. D) Yumurta ve sperm hücrelerinin çekirdeklerinin
kaynaşması olayına denir.

Tabloda yapılan hatanın düzeltilmesi için han- 5. Bitkinin gelişim hızına sıcaklığın etkisini
gi yapının görevi değiştirilmelidir? araştırmak isteyen araştırmacının deneyinin
bağımsız değişkeni aşağıdakilerden hangisi
A) Taç yaprak B) Sapçık olmalıdır?
C) Çanak yaprak D) Yumurtalık

A) Tohumun cinsi B) Ortamın sıcaklığı
C) Hava miktarı D) Su miktarı

2. Erdem, Barış ve Mert’in bitkilerde üreme ile ilgili 6. Mehmet, Fen Bilimleri dersinde sunum için aşağı-
ifadeleri aşağıda verilmiştir. daki görselleri tahtaya asıyor.

Erdem: Dişi organ içerisinde gerçekleşen döl- Mehmet sunumunda bu resimler ile birlikte,
lenme sonucu oluşan zigot, tohum taslağında
gelişerek embriyoyu oluşturur. I. Rüzgar bazı bitkilerin tohumlarının çevreye
yayılmasını kolaylaştırır.
Barış: Embriyonun çevresindeki çenek embriyo-
nun gelişmesi için gerekli besini bulundurur. II. Bazı bitkilerin tohumlarının çevresindeki bes-
leyici doku, besinin canlılar tarafından yenil-
Mert: Bitkinin üreme ihtimalini arttırmak için çok mesi ve tohumların daha farklı bölgelere
sayıda ve olumsuz çevre şartlarına dayanıklı to- yayılmasını sağlar.
hum oluşturulur.
III. Bazı bitkilerin dikenli tohumları hayvanların
Buna göre hangi öğrencilerin ifadeleri doğru- postuna yapışarak başka bölgelere yayılabil-
dur? mektedir.

A) Yalnız Erdem B) Erdem ve Barış verilen ifadelerden hangilerini kullanabilir?
C) Barış ve Mert D) Erdem, Barış ve Mert

3. Tohumun çimlenebilmesi için aşağıdakilerden
hangisine ihtiyaç yoktur?

A) Uygun sıcaklık B) Hava A) I ve II B) I ve III
C) Işık D) Yeterli nem C) II ve III D) I, II ve III

145

7. ÜNİTE

ELEKTRİK DEVRELERİ

Seri ve Paralel Bağlama
Ampullerin Parlaklığı
Akım ve Gerilim

Kazanımlar

➢➢ F.7.7.1.1. Seri ve paralel bağlı ampullerden oluşan bir devre şeması çizer.
➢➢ F.7.7.1.2. Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumlardaki parlaklıklarını devre üzerinde gözlemleyerek çıkarım-

da bulunur.
➢➢ F.7.7.1.3. Elektrik akımını tanımlar.
➢➢ F.7.7.1.4. Elektrik enerjisinin devrelere akım yoluyla aktarıldığını açıklar.
➢➢ F.7.7.1.5. Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilim ile üzerinden geçen akımı ilişkilendirir.
➢➢ F.7.7.1.6. Özgün bir aydınlatma aracı tasarlar.

7. Sınıf Elektrik Devreleri

Ampullerin Seri Bağlanması Elektrik Akımı

➤➤ Elektrik devresinde akıma karşı gösterilen zorluğa ➤➤ Elektrik devrelerinde piller devreye elektrik enerjisi
direnç denir. Elektrik devrelerinde direnç arttıkça sağlar.
ampullerin parlaklığı azalır.
➤➤ Elektrik akımı, elektronların titreşerek oluşturduk-
➤➤ Ampullerin iletken bir tel üzerinde uç uca eklen- ları enerjiyi diğer elektronlara aktarmasıdır.
mesi ile seri bağlı elektrik devresi oluşur.
➤➤ Elektrik akımın yönü pilin pozitif (+) kutbundan ne-
+– +– +– gatif (-) kutbuna doğrudur.

Ampullerin Seri Bağlanması Akım Şiddeti
Tüm ampullerin üzerinden aynı akım geçer.
Özdeş ampullerin parlaklığı eşittir. ➤➤ Bir elektrik devresinden birim zamanda geçen yük
Devreye seri bağlanan ampul sayısı arttıkça miktarına akım şiddeti denir. I ile gösterilir. Birimi
ampullerin parlaklığı azalır. amper (A)’ dir. Ampermetre ile ölçülür. Ampermet-
Ampullerden biri duyundan çıkartılır veya pat- re devreye seri bağlanır.
larsa diğer ampuller de söner.
Gerilim
Ampullerin Paralel Bağlanması
➤➤ Gerilim bir devrenin iki farklı noktası arasındaki
➤➤ Ampullerin birer uçları bir noktaya diğer uçları da enerji farkının bir ölçüsüdür. Elektrik devrelerin-
başka bir noktaya bağlandığında ampuller paralel deki enerji kaynakları pillerdir. Enerji akım ile bir
bağlanmış olur. noktadan başka bir noktaya aktarılır.

+– ➤➤ Gerilim V ile gösterilir. Birimi volt (V)’ tur. Voltmetre
ile ölçülür. Voltmetre devreye paralel bağlanır.
+– +–

+– A

Ampullerin Paralel Bağlanması V
Özdeş ampuller üzerinden aynı büyüklükte
akım geçer. Gerilim ve Akım Şiddeti İlişkisi
Özdeş ampuller aynı parlaklıkta yanar.
Devreye paralel bağlanan ampul sayısının ➤➤ Bir devredeki gerilimin devredeki akım şiddetine
artması veya azalması ampullerin parlaklığını oranı devrenin direncini verir. Gerilim, akım şiddeti
değiştirmez. ve direnç arasındaki bu ilişkiye Ohm yasası denir.
Ampullerden biri duyundan çıkarılır veya pat-
larsa diğerleri yanmaya devam eder. Gerilim (V)

3V

V 2V
IR V
A 2A 3A Akım (A)

Gerilim = Akım . Direnç
V = IR
R: Direnç (Ω)
V: Gerilim (V)
I: Akım (A)

148

7. Sınıf Ampullerin Bağlanma Şekilleri

Etkinlik 27

F.7.7.1.1. Seri ve paralel bağlı ampullerden oluşan bir devre şeması çizer.

F.7.7.1.2. Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumlardaki parlaklıklarını devre üzerinde gözlemleyerek
çıkarımda bulunur.

1. Seri ve paralel bağlı ampullerle kurulu elektrik devresiyle ilgili verilen ifadeleri doğru
(D) veya yanlış (Y) olarak değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade D Y

a. Paralel bağlı ampullerin birer uçları aynı diğer uçları farklı bir ✓ ✓
noktaya bağlanır. ✓
✓
b. Elektrik devresinde özdeş paralel bağlı ampuller aynı parlaklıkta ✓
yanar.

c. Elektrik devresinde seri bağlı ampul sayısı arttıkça ampullerin par- ✓
laklığı azalır.

d. Elektrik devresinde paralel bağlı ampul sayısı arttıkça ampul par-
laklığı azalır.

e. Seri bağlı ampullerin olduğu devrelerde ampullerden biri duyun-
dan sökülürse diğer ampuller yanmaya devam eder.

f. Paralel bağlı ampullerden biri patlarsa diğer ampuller de söner.

g. Seri bağlı ampullerden aynı büyüklükte akım geçer. ✓

2. Özdeş ampuller ve pillerle kurulan aşağıdaki düzeneklerde, ampulleri ışık verenlerin
numaralarını kutucuğa yazınız.

13
24

5

7 8
6

3, 4, 5, 6, ve 8

149