7 FEN ETKINLIK CEVAP

7. Sınıf Mayoz

Etkinlik 19

7.2.3.1. Mayozun canlılar için önemini açıklar.
7.2.3.2. Üreme ana hücrelerinde mayozun nasıl gerçekleştiğini model üzerinde gösterir.
7.2.3.3. Mayoz ve mitoz arasındaki farkları karşılaştırır.

1. Mayoz ile ilgili verilen ifadelerin doğru tamamlanması için parantez içindeki kelimeler-
den uygun olanları seçip aşağıdaki kutucuğa yazınız.

a. (Tek / Çok) hücreli canlılarda görülür.
b. Bölünme sonucunda bir hücreden (iki /dört) hücre oluşur.
c. (Vücut / Üreme ana) hücrelerinde görülür.
d. Birbirini takip eden (iki / dört) aşamada gerçekleşir.
e. Genetik çeşitliliğin meydana gelmesinde (etkilidir. / etkili değildir.)
f. Kromozomlar arasında parça değişimi olayı (görülür. / görülmez.)
g. Bölünme sonucu (üreme / vücut ) hücreleri oluşur.
h. Bölünme sonucu oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin kromozom sayısının

(aynısıdır. / yarısıdır.)

a. Çok b. dört c. Üreme ana d. iki
e. etkilidir. f. görülür. g. üreme h. yarısıdır.

2. Mayoz bölünme ile ilgili tabloda verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak de-
ğerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

D Y İfade
a.
✓ Tek hücreli canlıların üremesini sağlar.

b. ✓ DNA eşlenmesi iki kez gerçekleşir.

c. ✓ Mayoz I ve mayoz II olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.
d. ✓ Kalıtsal çeşitliliğin sağlanmasında etkilidir.

e. ✓ Çekirdek bölünmesi ve sitoplazma bölünmesi iki kez gerçekleşir.

f. ✓ Üreme hücrelerinde görülür.

g. ✓ Kromozomlar arasında parça değişimi mayoz I’de gerçekleşir.

h. ✓ Parça değişimi homolog kromozomlar arasında gerçekleşir.

i. ✓ Mayoz bölünme sonucunda bir hücreden 2 yavru hücre oluşur.

50

7. Sınıf Mayoz

Etkinlik 92

3. Mayoz bölünmede gerçekleşen K, L, M ve N evrelerinin meydana gelme sırasını aşa-
ğıdaki kutucuğa yazınız.



KL MN

M, L, K, N

4. Sperm ana hücresinde meydana gelen olayların isimlerini, K ve L hücrelerinin kromo-

zom sayısını verilen boşluğa yazınız. n = 20

n = 20 L

2n = 40 K

Sperm ana
hücresi (2n)



1. olay 
Mayoz-I

2. olay
Mayoz-II

5. Mayoz ile ilgili kartlarda yazan ifadelerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “✓”
işareti koyunuz.

a. Üreme ana hücrelerinde b.
görülür.
✓ ✓ Bölünme sonucunda ana hüc-

reden 4 yavru hücre oluşur.

c. d.
Parça değişimi mayoz II’de
✓ Oluşan hücreler kalıtsal olarak görülür.

ana hücreden farklıdır.

51

7. Sınıf Mayoz

Etkinlik 29

6. Mayoz bölünme ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerde boşlukları uygun kelimelerle ta-
mamlayınız.

a. Mayoz bölünme eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin oluşmasını
sağlar.

b. Mayoz bölünme üreme ana hücrelerinde görülür.

c. Mayoz bölünme eşeyli üreyen canlılarda görülür.

d. Dişi eşey hücresi ile erkek eşey hücresinin birleşmesiyle oluşan zigottan yeni bir canlı-
nın meydana gelmesi olayı eşeyli üreme olarak adlandırılır.

e. Sperm ana hücresi mayoz bölünme geçirirse sperm hücresi oluşur.

f. Yumurta ana hücresi mayoz bölünme geçirirse yumurta hücresi
oluşur.

g. Mayoz I sonucunda kromozom sayısı 2n olan ana hücreden

kromozom sayısı n olan iki yavru hücre oluşur.

h. Mayoz bölünme iki aşamada gerçekleşir, çekirdek ve sitoplazma bö-

lünmesi iki kez olur.

i. Biri anneden diğeri babadan gelen,şekil ve büyüklükleri aynı olan aynı karaktere etki
eden kromozom çiftine homolog kromozom denir.

j. Homolog kromozomların yan yana gelerek birbirleri üzerinde kıvrılması mayoz -I ’de
gerçekleşir.

k. Mayoz bölünmede gerçekleşen parça değişimi olayı oluşan
hücrelerin ana hücreden farklı genetik yapılara sahip olmasını sağlar.

l. Mayoz bölünme nesiller boyunca tür içi kromozom sayısının aynı kal-
masını sağlar.

52

7. Sınıf Mayoz

Etkinlik 92

7. Hücre bölünmeleri ile ilgili verilen ifadeleri mitoz veya mayoza ait olma durumuna göre
uygun kutucuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

İfade Mitoz Mayoz

a. Vücut hücrelerinde görülür. ✓

b. Oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücreden farklıdır. ✓
✓
c. Tek hücreli canlılarda üremeyi, çok hücreli canlılarda ya- ✓
raların onarılmasını, büyüme ve gelişmeyi sağlar.

d. Kromozomlar arasında parça değişimi görülür.

e. Tür içerisinde kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar. ✓

f. Oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücre ile aynıdır. ✓
✓
g. Bölünme sonucunda bir hücreden dört yavru hücre olu- ✓ ✓
şur. ✓ ✓
✓
h. Bölünme sonucunda bir hücreden iki yavru hücre oluşur.

i. Üreme ana hücrelerinden üreme hücrelerinin oluşmasını
sağlar.

j. Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücre ile aynıdır.

k. Eşeyli üreyen canlılarda eşey hücrelerinin oluşmasını
sağlar.

l. Kromozomlar arasında parça değişimi görülmez.

m. Sitoplazma bölünmesi görülür. ✓✓
n. Kalıtsal çeşitlilik sağlar. ✓

53

7. Sınıf Mayoz KKT - 9 

1. I. Sperm hücresi 4. Mayoz bölünmede görülen bazı evreler aşağıda
II. Karaciğer hücresi verilmiştir.
III. Deri hücresi
IV. Yumurta hücresi 12
V. Mide hücresi

Yukarıda verilen hücrelerden hangileri mayoz
bölünme sonucunda oluşur?

A) I ve II B) I ve IV
C) II, III ve V D) I, IV ve V

34

2. Aşağıda mayoz bölünme ile ilgili bazı ifadeler ve- Bu evrelerin meydana gelme sırası aşağıdaki-
rilmiştir. lerin hangisinde doğru verilmiştir?

(  ) Üreme ana hücrelerinde meydana gelir. A) 1 – 3 – 4 – 2 B) 2 – 1 – 3 – 4
C) 3 – 2 – 1 – 4 D) 3 – 2 – 4 – 1
(  ) Kromozom sayısının nesiller boyunca sabit
kalmasını sağlar. 5. Aynur, Leyla, Suat ve Ercan’nın mayoz bölünme-
nin canlılar için önemi ile ilgili ifadeleri aşağıda
(  ) Bölünme sonucunda bir hücreden 2 yavru verilmiştir.
hücre oluşur.

Verilen ifadeler doğruysa parantez içerisine
“D”, yanlışsa “Y” yazıldığında parantez içleri-
nin görünümü nasıl olur?

A) (D) B) (D) C) (D) D) (Y) Tek hücreli canlıların üremesini
(D) (Y) (D) (Y) sağlar.
(D) (D) (Y) (D)
Aynur

Çok hücreli canlılarda büyüme ve
gelişmeyi sağlar.

Leyla

3. Mayoz bölünme ile ilgili aşağıda verilen ifade- Eşeyli üreyen canlılarda üreme
lerden hangisi yanlıştır? hücrelerinin oluşmasını sağlar.
Suat
A) Üreme ana hücresinin kromozom sayısı 36 ise
bölünme sonucu oluşan hücrenin kromozom Eşeysiz üreyen canlıların vücut
sayısı 18’dir. hücrelerinin oluşmasını sağlar.

B) Sperm ana ve yumurta hücrelerinde görülür. Ercan

C) Sperm ve yumurta hücrelerinin oluşmasını Buna göre hangi öğrencinin ifadesi doğrudur?
sağlar.
A) Aynur B) Leyla
D) Homolog kromozomların ayrılması mayoz - C) Suat D) Ercan
1’de görülür.

54

3. ÜNİTE

KUVVET ve ENERJİ

Kütle ve Ağırlık İlişkisi
Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi

Enerji Dönüşümleri

Kazanımlar

➢➢ F.7.3.1.1. Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır.
➢➢ F.7.3.1.2. Kütle ve ağırlık kavramlarını karşılaştırır.
➢➢ F.7.3.1.3. Yer çekimini kütle çekimi olarak gök cisimleri temelinde açıklar.
➢➢ F.7.3.2. Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi
➢➢ F.7.3.2.1. Fiziksel anlamda yapılan işin, uygulanan kuvvet ve alınan yolla ilişkili olduğunu açıklar.
➢➢ F.7.3.2.2. Enerjiyi iş kavramı ile ilişkilendirerek, kinetik ve potansiyel enerji olarak sınıflandırır.
➢➢ F.7.3.3.1. Kinetik ve potansiyel enerji türlerinin birbirine dönüşümünden hareketle enerjinin korunduğu sonucunu

çıkarır.
➢➢ F.7.3.3.2. Sürtünme kuvvetinin kinetik enerji üzerindeki etkisini örneklerle açıklar.
➢➢ F.7.3.3.3. Hava veya su direncinin etkisini azaltmaya yönelik bir araç tasarlar.

7. Sınıf Kuvvet ve Enerji / Fiziksel Olaylar

Kütle ve Ağırlık İlişkisi Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi
➤➤ Dünya’nın cisimlere uyguladığı yer çekim kuvveti-
➤➤ Bir cisme uygulanan kuvvet, cismi kendi doğ-
ne ağırlık denir. rultusunda hareket ettirebiliyorsa, kuvvet cisim
Ağırlığın Özellikleri üzerinde iş yapmış olur.
İşin birimi (N.m) veya joule (J)’ dür.
Yönü daima yerin merkezine doğrudur.
Bulunulan ortama göre büyüklüğü değişir. Kuvvet Kuvvet
Birimi Newton (N) ’dur.
Dinamometre ile ölçülür. Alınan yol

Dinamometre Yapılan işin büyüklüğü;
➤➤ Uygulanan kuvvetin büyüklüğüne
➤➤ Bulunulan ortama göre büyüklüğü değişmeyen ➤➤ Cismin aldığı yolun uzunluğuna
madde miktarına kütle denir. bağlıdır.

Enerji

➤➤ İş yapabilme yeteneğine enerji denir. Enerji E
harfi ile gösterilir. Enerji birimi joule (J)’dür.

➤➤ Enerji, kinetik ve potansiyel enerji olmak üzere
ikiye ayrılır.

Potansiyel enerji

➤➤ Cisimlerin durumundan veya konumlarından
dolayı sahip oldukları enerjiye denir.

➤➤ Çekim potansiyel enerjisi ve esneklik potansi-
yel enerjisi olmak üzere ikiye ayrılır.

Eşit kollu terazi Rafta duran kitapların yere göre çekim potansiyel
enerjisi bulunmaktadır.
Kütlenin Özellikleri
Yönlü bir büyüklük değildir. Çekim potansiyel enerjisi;
Bulunduğu yere göre büyüklüğü değişmez. ➤➤ Cismin yerden yüksekliğine
Birimi kilogram (kg) veya gram (g)’dır. ➤➤ Cismin ağırlığına
Eşit kollu terazi ile ölçülür. bağlıdır.

➤➤ Gök cisimlerinin diğer cisimlere uyguladığı kuv-
vete kütle çekim kuvveti denir. Gezegenlerin
kütleleri birbirinden farklı olduğu için aynı cisme
uyguladıkları çekim kuvveti de farklı olur. Bu du-
rum bir cismin ağırlığının farklı gezegenlerde farklı
ölçülmesine neden olur.

57

7. Sınıf Kuvvet ve Enerji / Fiziksel Olaylar

➤➤ Esnek cisimlerin sıkışma ve gerilmesi sonucunda ➤➤ Sürtünme kuvveti cisimlerin kinetik enerjilerinin
kazandıkları enerjiye esneklik potansiyel enerjisi azalmasına neden olur. Sürtünme kuvveti daima
denir. cisimlerin hareket yönüne ters olduğu için cismin
enerjisini azaltacak yönde iş yapar. Yerde yuvar-
Esneklik potansiyel enerjisi; lanan topun bir süre sonra durması, ellerimizi
birbirine sürttüğümüzde ellerimizin ısınması sür-
Sıkışma tünme kuvvetinin etkisiyle gerçekleşmektedir.
miktarı
Kuvvet Hava Direnci

➤➤ Yayın sertliğine ➤➤ Paraşütle uçaktan atlayan insanların hızı sürekli
➤➤ Yayın uzunluğuna olarak artmaz. Buluttan kopan yağmur damlaları
➤➤ Yayın sıkışma veya uzama miktarına yere çok yüksek hızlarla düşmez.Bu olayların ger-
bağlıdır. çekleşmesinde hava direnci etkili olmaktadır.

Enerji Dönüşümleri Su Direnci

➤➤ Cisimlerin kinetik enerjisi potansiyel enerjiye, potan- ➤➤ Su içerisinde hareket eden balık ve taşıtlar su di-
siyel enerjisi de kinetik enerjiye dönüşebilmektedir. rencine maruz kalmaktadır. Bu direnç olmasaydı
Sürtünmelerin önemsiz olduğu ortamlarda enerji su içerisinde hareket mümkün olmazdı.
korunumludur.

Potansiyel Potansiyel
enerji enerji
maksimum v=0 v=0 maksimum
v Kinetik enerji sıfır
Kinetik enerji sıfır

Kinetik enerji maksimum
Potansiyel enerji minumum

• Sarkacın başlangıçta potansiyel enerjisi vardır. ➤➤ Deniz taşıtları dizayn edilirken su direncinden en
az etkilenecek şekilde sivri uçlu tasarlanmaktadır.
• Sarkaç aşağıya doğru hareket ederken potansi- Böylece taşıtlar daha az yakıt harcayarak, daha
yel enerji azalır, kinetik enerji artar. kolay ilerleyebilmektedir.

• Sarkacın en alt konumdan kinetik enerjisi mak-
simum potansiyel enerjisi minimum olur.

• En alt konumdan yukarı doğru hareket eden
sarkacın kinetik enerjisi azalır, potansiyel ener-
jisi artar.

• En üst noktaya çıkan sarkacın sürati sıfır ola-
cağından kinetik enerjisi sıfır, potansiyel enerjisi
maksimum olur.

• Sarkaçta önce potansiyel enerji kinetik enerjiye,
sonra ise kinetik enerji potansiyel enerjiye dö-
nüşür.

58

7. Sınıf Kütle ve Ağırlık İlişkisi

Etkinlik 10

F.7.3.1.1. Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır.
F.7.3.1.2. Kütle ve ağırlık kavramlarını karşılaştırır.
F.7.3.1.3. Yer çekimini kütle çekimi olarak gök cisimleri temelinde açıklar.

1. Kütle ve ağırlık ile ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle
tamamlayınız.

a. Değişmeyen madde miktarına kütle denir.

b. Kütle birimi olarak kilogram ve gram kullanır. Kütle eşit

kollu terazi ile ölçülür.

c. Bir cismin kütlesi Dünya’nın her yerinde aynıdır.

d. Cisimlerin kütlesine etki eden yer çekimi kuvvetine ağırlık denir.

e. Ağırlık birimi olarak Newton kullanılır. Ağırlık dinamometre
ile ölçülür.

f. Ağırlık bir cismin kütlesine etki eden yer çekimi kuvvetidir.

g. Bir cismin ağırlığı Dünya’nın farklı bölgelerinde farklı ölçülür.

h. Deniz seviyesinden yukarı doğru çıkıldıkça yer çekimi kuvveti azaldığı için
cismin ağırlığı da azalır.

2. Kütle ve ağırlık ile ilgili verilen ifadeleri ok çizerek eşleştiriniz.
Dinamometre
ile ölçülür.

Kütle Kuvvet olarak
Ağırlık ifade edilir.
Büyüklüğü her
yerde aynıdır.
Birimi kg veya
g’dır.

Ay ve Dünya’da farklı
büyüklükte ölçülür.

59

7. Sınıf Kütle ve Ağırlık İlişkisi

Etkinlik 10

3. Bir cismin K, L ve M gezegenlerinde ölçülen ağırlıkları arasındaki ilişkiyi aşağıda veri-
len kutucuğa yazınız.

KL M

L>M>K

4. Aynı ortamda özdeş dinamometrelere asılı olan X, Y ve Z cisimlerinin ağırlıkları arasın-
daki ilişkiyi aşağıda verilen kutucuğa yazınız.

X Z
Y

Y>Z>X

5. Aynı ortamlarda bulunan özdeş dinamometrelere asılı K, L, M, N ve P cisimlerinin denge
durumu aşağıdaki şekilde verilmiştir.

K cisminin ağırlığı 15 N olduğu göre L, M, N ve P cisimlerinin ağırlıklarını altlarında
verilen kutucuğa yazınız.

K L M N P
15 N 20 N 10 N 5N 30 N
60

7. Sınıf Kütle ve Ağırlık İlişkisi

Etkinlik 10

6. Aynı ortamda özdeş dinamometrelere asılı olan K, L, M ve R cisimlerinin denge du-
rumu şekildeki gibidir. K cisminin ağırlığı 30 N olduğuna göre L, M ve R cisimlerinin
ağırlıklarını aşağıda verilen kutucuğa yazınız.

KL R
R

ML
K

M = 30 N L = 10 N R = 30 N

7. Tabloda kütle ve ağırlık ile ilgili ifadeleri doğru “✓” ya da yanlış “ X ”olarak değerlendi-
rerek kutucukları uygun şekilde doldurunuz.

Değerlendirme İfade

a. ✓ Dünya’da 6 kg ölçülen bir cisim Ay’da da 6 kg
ölçülür.

b. ✓ Ay’da 6 kg ölçülen bir cisim Dünya’da da 6 kg öl-
çülür.

c. ✗ Dünya’da 60 N ölçülen bir cisim Ay’da da 60 N
ölçülür.

d. ✗ Ay’da 60 N ölçülen bir cisim Dünya’da da 60 N
ölçülür.

e. ✓ Bir cismin kütlesi her yerde aynı iken, ağırlığı bulun-
duğu yere göre değişir.

f. ✓ Kütle “m” harfi ile ağırlık ise “G” harfi ile gösterilir.

g. ✗ Kütle dinamometre ile ağırlık ise eşit kollu terazi ile
ölçülür.

h. ✓ Aynı ortamda ağırlıkları aynı olan cisimlerin kütleleri
de aynıdır.

61

7. Sınıf Kütle ve Ağırlık İlişkisi KKT - 10 

1. Kütle ve ağırlıkla ilgili bazı öğrencilerin ifadeleri 4. Defne, eşit kollu terazi yardımıyla bir cismin küt-
aşağıdaki gibidir. lesini tepenin K, L ve M noktalarında ölçmüştür.

Filiz: Dünya üzerinde bir cismin ekvatorda ve ku- L
tuplarda kütlesi aynıdır.
M
Betül: Dünya üzerinde bir cismin deniz seviyesin-
de ve yüksek bir dağda kütlesi aynıdır. K
Deniz
Sezgin: Bir cismin Mars ve Jüpiter gezegenlerin-
de ağırlığı aynıdır. Bu noktalardaki ölçümlerinin büyüklükleri ara-
sındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru
Hakan: Bir cismin Dünya ve Ay’daki ağırlıkları bir- verilmiştir?
birinden farklıdır.
A) K = L = M B) K > L > M
Buna göre hangi öğrencinin ifadesi yanlıştır? C) K > M > L D) L > M > K

A) Filiz B) Betül
C) Sezgin D) Hakan

2. Özdeş dinamometrelere asılan cisimlerden X cis- 5. Bir cismin ağırlığının deniz seviyesinden yu-
minin ağırlığı 4 N’dur. karılara çıkarken değişimi aşağıdakilerin
hangisinde doğru verilmiştir?

X YZ A) Değişmez B) Artar
C) Azalır D) Önce azalır sonra artar
Buna göre, Y ve Z cisimlerinin ağırlığı aşağı-
dakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

Y (N) Z (N) 6. X cisminin ağırlığı K noktasında dinamometre ile
A) 12 16 şekildeki gibi ölçülmüştür.
B) 16 12
C) 8 12 L
D) 16 8

3. K
X Deniz
Bir cismin ağırlığı - - - -
Aynı cismin aynı dinamometre kullanılarak
Öğretmenin başladığı cümle aşağıda verilen tepenin L noktasında ağırlığı ölçüldüğünde
ifadelerden hangisi ile tamamlanamaz? dinamometrenin görünümü aşağıdakilerden
A) dinamometre ile ölçülür. hangisi gibi olabilir?
B) cisme etki eden yer çekimi kuvveti olarak ifade A) B) C) D)

edilir. XXXX
C) bulunulan yere göre değişmez.
D) “G” harfi ile gösterilir.

62

7. Sınıf Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi

Etkinlik 11

F.7.3.2.1. Fiziksel anlamda yapılan işin, uygulanan kuvvet ve alınan yolla ilişkili olduğunu açıklar.
F.7.3.2.2. Enerjiyi iş kavramı ile ilişkilendirerek, kinetik ve potansiyel enerji olarak sınıflandırır.

1. İş ile ilgili aşağıdaki tabloda verilen ifadeleri doğru ya da yanlış olarak değerlendirerek
ifadeler doğruysa değerlendirme kutucuğuna “✓”, yanlışsa “✗” işareti koyunuz.

Değerlendirme İfade

a. ✓ İşin birimi joule’dür.

b. ✓ Fen anlamında iş yapabilmek için cisme uygulanan
kuvvetin cisme yol aldırması gerekir.

c. ✗ Cisim üzerinde yapılan işin büyüklüğü, cisme
aldırılan yolun uzunluğuna bağlı değildir.

d. ✗ Yatay düzlemde hareket ettirilen bir cisim üzerinde
yapılan iş cismin ağırlığına bağlıdır.

2. Özdeş cisimlere uygulanan kuvvetler ile cisimlerin aldığı yollar 1, 2 ve 3 numaralı şekillerde
gösterilmiştir.

Şekillerde kuvvetlerin yaptığı işlerin büyüklükleri arasındaki ilişkiyi aşağıda verilen ku-
tucuğa yazınız.

2F F 2F
x 2x 2x
12 3

3>1=2

3. 3G, 2G, G ağırlıklı cisimlere uygulanan kuvvetler ve cisimlerin aldığı yollar aşağıda verilmiştir.

Şekillerde kuvvetlerin yaptığı işlerin büyüklükleri arasındaki ilişkiyi aşağıda verilen ku-
tucuğa yazınız.

3G 2F 2G F G 2F
x 2x 2x
1 2 3

3>1=2

63

7. Sınıf Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi

Etkinlik 11

4. Aşağıda verilen olayların hangilerinde iş yapıldığını yanlarındaki kutucuklara “✓” işa-
reti koyarak belirtiniz.

a. b. c.

✓ e. f.
d.

✓

5. İş ve enerji ile ilgili ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendirerek uygun
kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

D Y İfade
a. ✓ İş yapabilme yeteneğine enerji denir.

b. ✓ Enerji harcadığımız her olayda iş yapmış oluruz.

c. ✓ İş yaptığımız her olayda enerji harcarız.

d. ✓ Kinetik enerji ve potansiyel enerji, enerji çeşitleri arasındadır.
e.
f. ✓ ✓ Hareket halindeki cismin kinetik enerjisi, cismin sadece süratine
bağlıdır.
Çekim potansiyel enerjisi cismin yerden yüksekliğine ve kütlesine
bağlıdır.

64

7. Sınıf Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi

Etkinlik 11

6. Resimlerin altındaki kutucuklara, cisimler kinetik enerjiye sahipse “K”, potansiyel
enerjiye sahipse “P”, her ikisine de sahipse “K+P” yazınız.

a. K b. K + P c. P

d. P e. K + P f. K + P

7. Eşit kütleli olan Ayşe, Hasan ve Emine’nin sahip oldukları çekim potansiyel enerjileri
arasındaki ilişkiyi aşağıda verilen kutucuğa yazınız.

Hasan

Emine

Ayşe

Hasan > Emine > Ayşe
65

7. Sınıf Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi

Etkinlik 11

8. İpler yardımıyla tavana asılan K, L, M cisimlerinin sahip oldukları çekim potansiyel enerjileri
deney ile hesaplanmak isteniyor.

K L M
2 kg 5 kg 1 kg

h

Yer
Yapılan bu deneyin değişkenlerini aşağıdaki boşluklara uygun şekilde yazınız.

a. Bağımlı değişken : Çekim potansiyel enerjisi

b. Bağımsız değişken : Cismin kütlesi

c. Sabit tutulan değişken : Cismin yerden yüksekliği

9. Şekildeki gibi tavana asılan K, L, M cisimlerinin iplerde oluşturdukları gerilme kuvvetleri sı-
rasıyla 20 N, 30 N ve 10 N’dur.

Buna göre cisimlerin sahip oldukları yer çekimi potansiyel enerjileri arasındaki ilişkiyi
aşağıda verilen kutucuğa yazınız.

TK = 20 N TL = 30 N TM = 10 N
K L M

Yer

L>K>M

66

7. Sınıf Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi

Etkinlik 11

10. Aşağıda verilen resimlerden hangisinin esneklik potansiyel enerjisine örnek olarak
verilebileceğini altındaki kutucuğa “✓” işareti koyarak belirtiniz.

a. ✓ b. ✓ c. d. ✓

e. ✓ f. g. ✓ h. ✓

11. Süratleri 3v, v ve 2v olan özdeş arabaların kinetik enerjilerinin büyüklüğü arasındaki
ilişkiyi aşağıda verilen kutucuğa yazınız.

3v v 2v

123
1>3>2

12. Süratleri v büyüklüğünde olan arabaların kinetik enerjilerinin büyüklüğü arasındaki
ilişkiyi aşağıda verilen kutucuğa yazınız.

v v
v

12 3

2>3>1

67

7. Sınıf Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi KKT - 11 

1. Bazı öğrencilerin iş ve enerji ile ilgili ifadeleri aşa- 3. Tabloda bazı cisimlerin durumları verilmiştir.
ğıda verilmiştir.
Yürümekte olan
Cisme uygulanan kuvvet, uygulandığı çocuğun sırtındaki Dağdan yuvarlanan
doğrultuda cisme yol aldırıyorsa iş taş
yapmış olur. çanta
Markette alış veriş yaptığı arabayı iten
Merve kişi iş yapmış olmaz. Gökyüzünde süzülen Daldan düşen yaprak
uçurtma

İbrahim Tabloda hem kinetik hem de potansiyel enerji
olan durumların bulunduğu kutucuk taranırsa
görünümü nasıl olur?

Balkonda duran saksının sadece çekim A) B)
potansiyel enerjisi vardır.

Tuğba C) D)
Buna göre hangi öğrencilerin konu hakkındaki
ifadesi yanlıştır? 4. 100 km/h

A) Yalnız İbrahim 80 km/h
B) Merve ve İbrahim
C) Merve ve Tuğba
D) İbrahim ve Tuğba

90 km/h

1200 kg 2400 kg 1200 kg
K L M

Kütle ve süratleri verilen araçların kinetik
enerjilerinin büyüklükleri arasındaki ilişki ne-
dir?

2. Bilgi: Yatay düzlemde üzerinde durmakta olan A) K = L = M B) K > L > M
cisim üzerinde yapılan iş, uygulanan kuvvetin bü- C) L > M > K D) M > L > K
yüklüğüne ve alınan yolun uzunluğuna bağlıdır.

Buna göre aşağıda verilen cisimlerden hangisi
üzerinde yapılan iş en büyüktür?

A) m F
2x
5. Yokuş aşağı inmekte olan otomobilin şoförü frene
B) m 2F basarak otomobili yavaşlatıyor.
2x
Bu otomobil ile ilgili,
C) m 3F
3x I. Sadece kinetik enerjiye sahiptir.
II. Yer çekimi potansiyel enerjisi azalmaktadır.
D) m 4F III. Toplam enerjisi sabittir.
x
verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II
C) I ve III D) II ve III

68

7. Sınıf Enerji Dönüşümleri

Etkinlik 12

F.7.3.3.1. Kinetik ve potansiyel enerji türlerinin birbirine dönüşümünden hareketle enerjinin korunduğu so-
nucunu çıkarır.

F.7.3.3.2. Sürtünme kuvvetinin kinetik enerji üzerindeki etkisini örneklerle açıklar.

1. Enerji dönüşümleri ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak
değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade DY
a. Yükselmekte olan uçağın çekim potansiyel enerjisi zamanla artar. ✓

b. Sabit hızla yükselen uçağın kinetik enerjisi azalır. ✓

c. Balkondan yere düşen saksının çekim potansiyel enerjisi, kinetik ✓
enerjiye dönüşür. ✓
✓
d. Yukarı atılan bir taşın kinetik enerjisi çekim potansiyel enerjisine
dönüşür. ✓

e. Gerilmiş yaydan atılan okta, esneklik potansiyel enerjisi kinetik
enerjiye dönüşür.

f. Düz yolda hızlanan arabada esneklik potansiyel enerjisi, kinetik
enerjiye dönüşür.

2. Sürtünmesi önemsenmeyen ortamda K noktasından v hızıyla atılan bir cisim M noktasına
çıkarak tekrar K noktasına düşmektedir.

Cisimdeki enerji dönüşümü ile ilgili verilen ifadeleri doğru “✓” ya da yanlış “✗” olarak
değerlendirerek kutucukları uygun olarak işaretleyiniz.

Değerlendirme İfade M

a. ✓ Cismin K noktasında sadece kinetik enerjisi vardır.

b. ✗ Cismin L noktasında sadece çekim potansiyel
enerjisi vardır.

c. ✓ Cismin M noktasında sadece çekim potansiyel
enerjisi vardır.

d. ✗ Cismin K noktasından L noktasına çıkarken kinetik
enerjisi artar, potansiyel enerjisi ise azalır.
L

e. ✗ Cismin M noktasındaki çekim potansiyel enerjisi, K
noktasındaki kinetik enerjisinden fazladır.

f. ✓ Cismin M noktasından L noktasına inerken kinetik v
enerjisi artar, potansiyel enerjisi ise azalır.

g. ✓ Cismin M ve L noktalarındaki toplam enerjileri K
birbirine eşittir.

69

7. Sınıf Enerji Dönüşümleri

Etkinlik 12

3. Aşağıda verilen durumlardan hangisinde kinetik enerji ısı enerjisine dönüşür.
Uygun kutucuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.
a. b.
✓✓

Ağaç parçalarını birbirine Fren yapan arabanın
sürterek ateş yakılması lastiklerinin ısınması
c. d.
✓ ✓

Bıçağın bilenmesi sırasında Ahşap masanın zımparalanması
kıvılcım oluşması sırasında zımparanın ısınması

e. f.

Saçımıza sürtülen plastik Mıknatısın demir tozlarını
tarağın elektriklenmesi çekmesi

g. h.
✓

Yerde yuvarlanan topun bir süre Tost makinesinin içindeki
sonra durması ekmeğin zamanla ısınması

70

7. Sınıf Enerji Dönüşümleri KKT - 12 

1. Bir cismin kinetik enerjisinin zamanla değişimi 3. Bir cismin kinetik enerjisi ile ilgili,
grafikte verilmiştir. • Önce artıyor.
• Sonra sabit kalıyor.
Kinetik enerji bilgileri veriliyor.
Buna göre bu cisim sürtünmesi önemsen-
Zaman meyen aşağıdaki yörüngelerin hangisinde
hareket ediyor olabilir?
Bu cisim, A) B)

I. Çatıdan düşen kiremit C) D)
II. Durağa yaklaşan otobüs
III. Harekete geçen hızlı tren
IV. Limana yaklaşan feribot

verilenlerden hangisi olabilir?

A) Yalnız II B) I ve III
C) II ve IV D) II, III ve IV

2. Bir basketbolcunun topla potaya yükselme anını 4. K noktasına kadar sıkıştırılan sarmal yayın önüne
gösteren bir resim aşağıda verilmiştir. bir cisim konuluyor. Yay serbest bırakıldığında ci-
sim hareket ederek bir süre sonra duruyor.
Bu basketbolcu ile bazı öğrencilerin ifadeleri aşa-
ğıda verilmiştir. v v=0
Ufuk: Yerden belirli bir yüksekliğe sahip olduğu
için yer çekimi potansiyel enerjisi vardır. K Yüzey
Mirsad: Kinetik enerjisi yer çekimi potansiyel
enerjisine dönüşmektedir. Bu düzenekte meydana gelen enerji dönü-
Hidayet: Sadece kinetik enerjiye sahiptir. şümleri ile ilgili,
Harun: Bir süre sonra yer çekimi potansiyel ener-
jisi azalırken kinetik enerjisi artacaktır. ( ) K noktasına kadar sıkıştırılan yayda esneklik
Buna göre hangi öğrencilerin basketbolcu ile potansiyel enerjisi depolanır.
ilgili ifadesi doğrudur?
A) Ufuk ve Mirsad B) Mirsad ve Hidayet ( ) Yay serbest bırakıldığında yaydaki esneklik
C) Mirsad ve Harun D) Ufuk, Mirsad ve Harun potansiyel enerjisi cisimde kinetik enerjiye
dönüşür.

( ) Cismin kinetik enerjisi yüzey ile olan
sürtünmeden dolayı ısı enerjisine dönüşür.

verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) ola-
rak değerlendirilmesi sırayla nasıldır?

A) (D) B) (D) C) (D) D) (Y)
(D) (D) (Y) (D)
(D) (Y) (D) (D)

71

7. Sınıf Hava ve Su Direnci

Etkinlik 13

F.7.3.3.3. Hava veya su direncinin yaşamdaki etkisini fark eder. Hava veya su direncinin farklı taşıt-
ların tasarımındaki etkisine değinilir.

F.7.3.3.4. Hava veya su direncinin etkisini azaltmaya yönelik bir araç tasarlar. Tasarımlar çizimle or-
taya konulur, üç boyutlu bir ürüne dönüştürülmez.

4. Hava direncinden faydalanacak şekilde tasarlanan araçlara ait resimlerin altındaki
kutucuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

a. b. c.

✓✓

d. e. f.

5. Su direncinden en az etkilenecek şekilde tasarlanan araçlara ait resimlerin altındaki
kutucuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

a. b. c.

✓ ✓ f.
d. e.

✓ ✓
72

7. Sınıf Hava ve Su Direnci

Etkinlik 13

6. Hava ve su direnci ile ilgili aşağıdaki tabloda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y)
olarak değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfadeler DY
a. Hava direnci tüm hava taşıtlarının hareketini kolaylaştırır. ✓

b. Paraşüt hava direncinden faydalanarak tasarlanmış olan bir ✓
araçtır. ✓

c. Yolcu uçakları hava direncinden en az etkilenecek şekilde dizayn ✓
edilir. ✓
✓
d. Hava direncinden fazla etkilenecek şekilde tasarlanan yarış
arabaları daha az yakıt harcayarak daha çabuk hızlanır. ✓

e. Su direnci su içinde balıkların hareketini kolaylaştırır.

f. Gemilerin sivri burunlu yapılmasının nedeni su direncinin etkisini
azaltmaktır.

g. Su direncinden fazla etkilenen deniz taşıtları daha hızlı ilerler.

7. Hava ve su direnci ile ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifa-
deler ile tamamlayınız.

a. Havada hareket eden cisimlerin hareketini zorlaştıran dış etkiye hava direnci denir.

b. Hava direnci sayesinde paraşütle atlayan insanlar yere yavaşça iner.

c. Vakumlanmış ortamda hava direnci olmaz.

d. Hava direncinin olmadığı ortamda aynı yükseklikten serbest bırakılan farklı kütleli cisim-
ler aynı anda yere düşer.

e. Su içerisinde yürümenin daha zor olmasının nedeni su direncinin varlığıdır.

f. Hava ve su direnci cisimlerin hareket yönüne ters yönde etki eder.

g. Seyahat balonlarının geniş yüzeyli tasarlanmasının nedeni hava direncinin art-
tırılmak istenmesidir.

h. Paraşüte etki eden hava direnci büyük olduğu için paraşütle atlayan sporcu havada

daha uzun süre kalabilir.

i. Aynı büyüklükteki özdeş kağıtlardan buruşturulmuş olana etki eden hava direnci daha
küçüktür

j. Gemilerin alt kısmının sivri olarak tasarlanmasının nedeni su direncinin azaltılmak
istenmesidir.

73

7. Sınıf Hava ve Su Direnci KKT - 13 
1.
4. Uçakların uç kısımları kuşların gagalarından esin-
lenerek dizayn edilmiştir.

Resmi verilen yarış arabası ile ilgili, Uçakların ön kısımlarının bu şekilde dizayn
edilmeleri ile ilgili,
I. Hava direncinden en fazla etkilenecek şekilde
dizayn edilmiştir. I. Havanın direncini azaltmak amaçlanmıştır.
II. Havada uçakların yüksek hızlara ulaşmasına
II. Hava direncinden en az etkilenecek şekilde
dizayn edilmiştir. engel olur.
III. Uçuş sırasında uçakların daha az yakıt harca-
III. Etki eden hava direnci az olduğu için yüksek
süratle hareket edebilir. masını sağlar.

IV. Etki eden hava direnci fazla olduğu için yük- verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
sek süratle hareket edebilir.
A) Yalnız II B) I ve III
verilen ifadelerden hangileri doğrudur? C) II ve III D) I, II ve III

A) I ve III B) II ve III
C) I ve IV D) II ve IV

2. Deniz içerisinde yürürken daha çok zorlandığımı-
zı hissederiz.

Bu durumun nedeni aşağıdakilerin hangisinde 5. Mustafa özdeş iki kaptan birine su dolduruyor.
açıklanmıştır? Özdeş metal paraları aynı yükseklikten aynı anda
kapların içine bırakıyor. Su dolu kaptaki paranın
A) Hava direnci hareket etmemizi kolaylaştırmak- kap tabanına daha geç ulaştığını gözlemliyor.
tadır.
Metal para Metal para
B) Hava direncinin olmadığı ortamlarda daha ko-
lay hareket edebiliriz. Su

C) Su direnci hareket etmemizi zorlaştırır. Mustafa yapmış olduğu bu deney ile aşağıda
D) Su direnci hareket etmemizi kolaylaştırır. verilenlerden hangisine ulaşılır?

3. Hava direncinin etkisine, A) Cisimlere hava ve su direnç uygulamaktadır.
B) Cisimlere etki eden su direnci hava direncinden
I. Uçurtmanın gökyüzünde süzülmesi
II. Kuşların havada uçabilmesi daha büyüktür.
III. Atmosfere giren meteorların yanması C) Cisimlere etki eden hava direnci su direncinden

verilenlerden hangileri örnek gösterilebilir? daha büyüktür.
D) Cisimlere su direnç uygular fakat hava direnç
A) Yalnız I B) I ve II
C) II ve III D) I, II ve III uygulamaz.

74

4. ÜNİTE

SAF MADDE VE KARIŞIMLAR / MADDE VE DOĞASI

Maddenin Tanecikli Yapısı
Saf Maddeler
Karışımlar

Karışımların Ayrılması
Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm

Kazanımlar

➢➢ F .7.4.1.1. Atomun yapısını ve yapısındaki temel parçacıklarını söyler.
➢➢ F.7.4.1.2. Geçmişten günümüze atom kavramı ile ilgili düşüncelerin nasıl değiştiğini sorgular.
➢➢ F.7.4.1.3. Aynı veya farklı atomların bir araya gelerek molekül oluşturacağını ifade eder.
➢➢ F.7.4.1.4. Çeşitli molekül modelleri oluşturarak sunar.
➢➢ F.7.4.2.1. Saf maddeleri, element ve bileşik olarak sınıflandırarak örnekler verir.
➢➢ F.7.4.2.2. Periyodik sistemdeki ilk 18 elementin ve yaygın elementlerin (altın, gümüş, bakır, çinko, kurşun,

civa, platin, demir ve iyot) isimlerini, sembollerini ve bazı kullanım alanlarını ifade eder.
➢➢ F.7.4.2.3. Yaygın bileşiklerin formüllerini, isimlerini ve bazı kullanım alanlarını ifade eder.
➢➢ F.7.4.3.1. Karışımları, homojen ve heterojen olarak sınıflandırarak örnekler verir.
➢➢ F.7.4.3.2. Günlük yaşamda karşılaştığı çözücü ve çözünenleri kullanarak çözelti hazırlar.
➢➢ F.7.4.3.3. Çözünme hızına etki eden faktörleri deney yaparak belirler.
➢➢ F.7.4.4.1. Karışımların ayrılması için kullanılabilecek yöntemlerden uygun olanı seçerek uygular.
➢➢ F.7.4.5.1. Evsel atıklarda geri dönüştürülebilen ve dönüştürülemeyen maddeleri ayırt eder.
➢➢ F.7.4.5.2. Evsel katı ve sıvı atıkların geri dönüşümüne ilişkin proje tasarlar.
➢➢ F.7.4.5.3. Geri dönüşümü, kaynakların etkili kullanımı açısından sorgular.
➢➢ F.7.4.5.4. Yakın çevresinde atık kontrolüne özen gösterir.
➢➢ F.7.4.5.5. Yeniden kullanılabilecek eşyalarını, ihtiyacı olanlara iletmeye yönelik proje geliştirir.

7. Sınıf Saf Madde ve Karışımlar

Maddenin Tanecikli Yapısı Atomun, (+) ve (–) yüklü parça-
cıklardan oluştuğunu belirtmiş ve
➤➤ Maddeleri oluşturan en küçük yapı taşına atom atomu üzümlü kek modeli ile açık-
denir. lamıştır.
John Joseph
➤➤ Atom çekirdek ve katmanlardan oluşmuştur. Thomson

Ernest Atomu oluşturan maddenin çoğu-
Rutherford nun çekirdek adını verdiği bölümde
toplandığını, elektronların ise çe-
kirdeğin çevresinde dolandıklarını
belirtmiştir.

➤➤ Çekirdek atomun merkezinde, katmanlar çekirde- Elektronların çekirdeğin çevresinde
ğin çevresinde bulunur. belirli uzaklıkta bulunan katmanlar-
da dolandığını savunmuştur.
➤➤ Çekirdekte protonlar ve nötronlar, katmanlarda
elektronlar bulunur. Proton ve nötronun kütlesi Niels Bohr
yaklaşık olarak aynıdır. Elektronun kütlesi ise ih-
mal edilecek kadar küçüktür.

Proton Nötron Elektron “Modern Atom Teorisi”ne göre elektronlar çok
Atomun Atomun Katmanlarda hızlı hareket ettiği için katman kavramından
çekirdeğinde çekirdeğinde bulunur. bahsedilemez, elektronların yerleri kesin olarak
bulunur. bulunur. bilinemediğinden elektron bulutu adı verilen bir
(+) yüklü tane- Yüksüz tane- (-) yüklü tane- aralıkta bulunabilmektedir.
ciktir. ciktir. ciktir.
“p” harfi ile “n” harfi ile “e” harfi ile Molekül Kavramı
gösterilir. gösterilir. gösterilir. Aynı veya farklı tür atomlar bir araya gelerek mole-
kül oluşturur. Aynı tür atomlardan meydana gelen
Maddeleri oluşturan en küçük moleküle element molekülü, farklı tür atomlardan
yapı biriminin atom olduğunu be- meydana gelen moleküle bileşik molekülü denir.
lirtmiştir. Bütün maddelerin aynı tür
atomlardan oluştuğunu savunmuş, O HC
atomların farklı şekilde bir araya
gelmesiyle farklı maddelerin oluş- Oksijen Hidrojen Karbon
tuğunu ileri sürmüştür. atomu atomu atomu

O2 H

Democritus

Atomu içi dolu berk kürecik- Oksijen Hidrojen
lere benzetmiştir. Atomların molekülü molekülü
parçalanamayacağını, farklı mad-
delerin atomlarının birbirinden H2O CO2 CH4
farklı olduğunu öne sürmüştür. Ay-
John Dalton nı maddenin tüm atomlarının aynı Su Karbondioksit Metan
özelliklere sahip olduğunu belirt- molekülü molekülü molekülü
miştir.

77

7. Sınıf Saf Madde ve Karışımlar

Saf Maddeler

➤➤ Aynı tür tanecikten oluşan maddelere saf madde adı verilir. Saf maddeler element ve bileşik olarak ikiye ayrılır.
➤➤ Aynı tür atomlardan oluşmuş saf maddelere element denir. Sembollerle gösterilirler. Ör: Bakır, hidrojen, oksijen,

karbon.
➤➤ Farklı element atomlarının kendi özelliklerini kaybederek bir araya gelmesiyle oluşan saf maddeye bileşik

denir. Formüllerle gösterilirler. Ör: Su, yemek yuzu, karbondioksit

Elementin Elementin Elementin kullanım alanı
adı sembolü
Suyun yapısında bulunur, roket yakıtı olarak kullanılır.
Hidrojen H Zeplin ve uçan balonları şişirmede kullanılır.
Helyum He Seramik ve cam yapımında, pil üretiminde kullanılır.
Lityum Li Hava ve uzay araçlarının yapımında, iletişim uydularında kullanılır.
Berilyum Be
Roket yakıtı, sabun, deterjan, boya ve kağıt üretiminde, ısıya dayanıklı cam ürünlerinin yapımın-
Bor B da kullanılır.
Kömür, petrol, doğal gaz, elmas ve canlıların yapısında bulunur.
Karbon C
Atmosferin % 78’ini oluşturur. Uçak lastiklerinin şişirilmesinde, gübre, boya ve patlayıcı üreti-
Azot N minde kullanılır.
Canlıların solunumu için gereklidir.
Oksijen O Havalandırma ve soğutma cihazlarında, diş macunları ve deodorantların yapısında bulunmaktadır.
Flor F Televizyon tüplerinde, renkli reklam aydınlatmalarında ve paratonerlerde kullanılır.
Neon Ne Denizlerde, sofra tuzunda, canlıların yapısında ve pillerde bulunmaktadır.
Sodyum Na İlaç, cam ve uçak parçaları üretiminde, işaret fişeklerinde kullanılır.
Magnezyum Mg İçecek kutuları ve CD’lerin üretiminde, hafif olması nedeniyle uçak, roket ve bisiklet gibi taşıtla-
rın gövdelerinin yapımında kullanılır.
Alüminyum Al Kum, kil ve camın yapısında bulunmaktadır.
Havai fişek, kibrit ve patlayıcı madde üretiminde kullanılmaktadır. Karanlıkta parlama özelliğine
Silisyum Si sahiptir.
Barut yapımında kullanılır.
Fosfor P Sofra tuzunun ve deniz suyunun yapısında bulunur. İçme sularını arıtmada ve yüzme havuzlarını
temizlemede kullanılır.
Kükürt S Aydınlatma ampullerinde ve floresan tüplerde kullanılmaktadır.
Elektrik tellerinde kullanılır.
Klor Cl Takı yapımında kullanılmaktadır. Elektrik ve ısı iletkenlikleri yüksektir.
Mutfak eşyaları ve pil üretiminde, evlerde çatıların kaplanmasında kullanılmaktadır.
Argon Ar Akü imalatında ve yeraltı haberleşme kablolarının izolasyonunda kullanılır.
Bakır Cu Termometrelerin içerisinde kullanılmaktadır. Solunması zehirlenmelere neden olur.
Altın Au
Çinko Zn Süs eşyası, takı ve diş dolgusu yapımında kullanılmaktadır.
Kurşun Pb Aşınmaya, kararmaya ve yüksek sıcaklığa karşı dayanıklıdır. Tıp alanında ve kuyumculukta kul-
Cıva Hg lanılmaktadır.
Gümüş Ag Deniz ürünlerinde, iyotlu sofra tuzunda bulunmaktadır. Tentürdiyot yapımında kullanılır.
İnşaat ve otomotiv sanayisinde kullanılır, kanın yapısında bulunur.
Platin Pt

İyot I
Demir Fe

Tablo: Doğada bulunan bazı elementlerin sembolleri ve kullanım alanları

78

7. Sınıf Saf Madde ve Karışımlar

Bileşiğin Bileşiğin Bileşiğin kullanım alanı
adı formülü
Yemek tuzu olarak bilinir.
Sodyum klorür NaCl Organik yakıtların yanması ve canlıların solunumu sonucu üretilir.
Midede bulunan bir asit türüdür. Ev temizliğinde kullanılır.
Karbondioksit CO2 Canlıların yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirebilmeleri için gerekli bir maddedir.
Hidroklorik asit HCl Akülerde kullanılır, zaç yağı olarak bilinir.
Sabun, boya, deterjan yapımında kullanılır.
Su H2O
Tarımda, inşaat sektöründe, metal ve kâğıt sanayisinde kullanılır.
Sülfürik asit H2SO4

Sodyum hidroksit NaOH

Kalsiyum hidrok- Ca(OH)2
sit

Tablo: Doğada bulunan bazı bileşiklerin sembolleri ve kullanım alanları.

Karışımlar Çözünme Hızına Etki Eden Faktörler

➤➤ Birden fazla maddenin aralarında kimyasal bağ Bir çözelti oluşturulurken çözünen maddenin çö-
oluşturmadan bir araya gelmesiyle oluşan mad- zünme hızı farklılık gösterebilir.
delere karışım denir. Şekerli su, kolonya, gazoz Sıcaklığın etkisi: Sıcaklık artışı çözücü katı veya
karışım örneğidir. sıvıysa çözünme hızını arttırır.
Karıştırma: Karıştırma veya sallama çözelti olu-
• Saf madde değildirler. şum hızını arttırır.
Tanecik boyutu: Çözünen maddenin tanecik bo-
• Belirli bir formülleri yoktur. yunun küçültülmesi çözünme hızını arttırır.

• Karışımı oluşturan maddeler arasında belirli bir Karışımların Ayrılması
birleşme oranı yoktur.
➤➤ Karışımı oluşturan maddeleri fiziksel yöntemlerle
• Karışımı oluşturan maddeler özelliklerini kaybet- karışımdan ayırabiliriz. Bunu yapabilmek için ka-
mezler. rışımı oluşturan maddelerin çözünürlük, yoğunluk,
erime noktası, kaynama noktası, mıknatıs tarafın-
➤➤ Homojen ve heterojen karışım olmak üzere iki tür dan çekilebilme gibi bazı ayırt edici özelliklerinden
karışım vardır. faydalanılır.

➤➤ Homojen karışımı oluşturan maddeler karı- ➤➤ Buharlaştırma: Katı- sıvı karışımları ayırmak için
şımın her tarafına eşit miktarda dağılmıştır. kullanılır. Ör: Tuzlu su
Şekerli su, tuzlu su, hava örnek verilebilir. Çö-
zelti olarak da isimlendirilir. ➤➤ Yoğunluk farkı ile ayırma: Yoğunlukları fark-
lı sıvı-sıvı karışımlarını ayırmak için kullanılır. Ör:
➤➤ Çözeltiler, çözücü ve çözünenden oluşur. Çö- Zeytinyağı-su karışımı
zeltiler katı, sıvı ve gaz halde bulunabilir.
➤➤ Yüzdürme: Katı-katı karışımlarını çözünmedikle-
➤➤ Çözücü ve çözünen maddenin taneciklerinin ri sıvıya atıp yoğunluk farkları kullanılarak yapılan
birbiri içerisinde homojen dağılması olayına ayırma işlemidir. Ör:Buğday-taş parçaları karışımı.
çözünme denir.
➤➤ Ayrımsal damıtma: Sıvı-sıvı karışımlarının kay-
➤➤ Maddelerin çözünme hızı çözünen maddenin nama noktası farkıyla ayrılması için kullanılır. Ör:
tanecik büyüklüğüne, karıştırma ve sıcaklığa Alkol-su karışımı.
göre değişir.

➤➤ Heterojen karışımlarda karışımı oluşturan
maddeler karışımın her tarafına eşit dağılmaz.
Zeytinyağı-su, kahve, çorba örnek verilebilir.

Zeytin yağı- su karışımı

79

7. Sınıf Saf Madde ve Karışımlar

➤➤ Süzme: Katı-sıvı karışımları için kullanılır, katı ➤➤ Bu yüzden geri dönüşüm tesisleri atıkların iş-
maddenin sıvıda çözünmemiş olması gereklidir. lenmesi açısından büyük öneme sahiptir. Ham
Ör: Kum-su karışımı. maddelerin tekrar elde edilmesi için harca-
nan enerjiyi azaltmakta, ülke ekonomisine katkı
➤➤ Mıknatısla ayırma: Katı-katı karışımları ayırmak sağlamaktadır. Yeni ürünlerin üretimlerini kolaylaş-
için kullanılır. Maddelerden birinin mıknatıs tara- tırarak, çevreye bırakılan atıkları kullanıp azalttığı
fından çekilip diğerinin çekilmediği durumlarda için çevre kirliliğinin azalmasını sağlamaktadır.
kullanılır. Ör: Kum-demir tozu karışımı.
Atık kontrolü ile ilgili kamu ve sivil toplum ku-
Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm ruluşlarının çalışmaları

➤➤ Evimizde kullandığımız, yıpranmış, artık kullanıl-
maz hâle gelmiş her maddeye evsel atık denir.

➤➤ Evsel atıkların toplanarak farklı işlemlerden geçiri-
lip tekrar kullanılabilecek tüketim maddesi haline
getirilmesine geri dönüşüm denir.

➤➤ Metal atıklar (içecek kutuları, yağ tenekeleri, me- T.C Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı kurduğu Atık Yö-
tal eşya parçaları), kağıt atıklar (gazete, dergi, netimi Dairesi ile çevre kirliliğini önleyici tedbirler
kitap, broşür), plastik atıklar (deterjan kutuları, alarak , yeraltı ve yerüstü suları ile toprağı gelecek
poşetler, pet içeçek kutuları), cam atıklar (içecek nesillere kullanabilecekleri en uygun şekilde bırak-
şişeleri, kavanozlar), sıvı atıklar ( kızartma yağları) mak için belediyeler ve sivil toplum kuruluşları ile
geri dönüşümü yapılabilen temel maddelerdir. Bu beraber çalışmalar yürütmektedir.
maddelerden elde edilen ürünler sayısız kez tekrar ÇEVKO (Çevre Koruma ve Katı Atık Değerlendirme
tekrar kullanılabilmektedir. Vakfı), TAP ( Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları
Derneği), AGED ( Atık Kâğıt ve Geri Dönüşümcüler
➤➤ Meyve ve sebze kabukları, yemek atıkları geri dö- Derneği) gibi kuruluşlar atıkların sağlıklı, temiz bir
nüşüme katılmaz. şekilde geri kazanımlarının sağlanması amacıyla,
gereken sistemin oluşturulması için çalışmalar
➤➤ Ağaçların kesilmesiyle elde edilen kağıtlar, petrol- gerçekleştirmektedir.
den elde edilen plastiğin idareli kullanılması büyük
önem taşımaktadır. Sivil toplum kuruluşları aynı zamanda çevre kirlili-
ğinin önlenmesi, tabii kaynakların en uygun şekilde
➤➤ Geri dönüştürülebilecek olanların uygun çöp ku- kullanılması ve doğal kaynakların korunması ile il-
tularına bırakılması çevre kirliliğini azaltacak, ham gili panel, konferans ve seminerler düzenleyerek
madde kaynaklarının tüketilmesini engelleye- toplumun bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar
cek, enerji kazancı sağlayacak ve bizden sonraki yapmaktadır.
insanların da ihtiyaçlarını güvence altına almış ola-
cağız.

cağız.

80

7. Sınıf Maddenin Tanecikli Yapısı

Etkinlik 14

F.7.4.1.1. Atomun yapısını ve yapısındaki temel parçacıklarını söyler.
F.7.4.1.2. Geçmişten günümüze atom kavramı ile ilgili düşüncelerin nasıl değiştiğini sorgular.
F.7.4.1.3. Aynı veya farklı atomların bir araya gelerek molekül oluşturacağını ifade eder.
F.7.4.1.4. Çeşitli molekül modelleri oluşturarak sunar.

1. Aşağıda verilen atom modeli üzerinde I, II, III, IV ve V ile gösterilen yapıların isimlerini
yazınız.
I

IV
V

III II

I II III IV V
elektron nötron proton çekirdek katman

2. Atomun yapısı ile ilgili verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile ta-
mamlayınız.

a. Maddeyi meydana getiren en küçük yapıtaşına atom denir.

b. Atomu oluşturan iki temel kısım vardır.

c. Atomun çekirdeğinde proton ve nötron bulunur.

d. Atomda katmanlarda elektron bulunur.

e. Atomun çekirdeğinde bulunan proton lar (+) yüklü taneciklerdir.

f. Nötronlar çekirdekte bulunan yüksüz taneciklerdir.

g. Atomun çekirdeğindeki proton ve nötronların kütlesi yaklaşık olarak aynıdır.

h. Atomda elektronlar çekirdeğin çevresinde büyük hızla döner.

81

7. Sınıf Maddenin Tanecikli Yapısı

Etkinlik 14

3. Aşağıda verilen bilim insanları ile atom teorilerini ok çizerek eşleştiriniz.

Bilim insanları Atom teorileri

John Joseph Thomson Bütün maddelerin aynı tür atomlar-
Democritus dan meydana geldiğini belirtmiştir.
John Dalton Atomu oluşturan maddenin çoğunun
çekirdek adını verdiği bölümde top-
landığını, elektronların ise çekirdeğin
çevresinde dolandıklarını belirtmiştir.
Atomların bölünemeyen berk küre-
cikler olduğunu belirtmiştir.

Ernest Rutherford Atomun (+) ve (–) yüklü parçacık-
lardan oluştuğunu belirtmiş, atomu
üzümlü keke benzetmiştir.

4. Aşağıda verilen atom modellerinin hangi bilim insanına ait olduğunu altlarındaki kutu-
cuklara yazınız.

a. – + + b.
Dalton
+ –+ –

– +
+ –

Thomson

c. d.

Bohr Rutherford

82

7. Sınıf Maddenin Tanecikli Yapısı

Etkinlik 14

5. Atom teorileri ile ilgili aşağıdaki ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendire-
rek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade DY

a. Atomla ilgili ilk görüşü Yunan filozof Dalton ortaya koymuştur ✓

b. Democritus bütün maddelerin aynı tür atomlardan meydana ✓
geldiğini söylemiştir. ✓

c. Atomla ilgili ilk bilimsel görüşü İngiliz bilim insanı John Dalton ✓
ortaya koymuştur. ✓
✓
d. Dalton farklı maddelerin atomlarının aynı olduğunu görüşünü
savunmuştur. ✓
✓
e. Dalton bir maddeyi oluşturan atomların tamamının aynı özel- ✓
liklere sahip olduğunu söylemiştir. ✓
✓
f. Thomson yaptığı deneylerle atomu oluşturan daha küçük ✓
parçacıkların olduğunu kanıtlamıştır. ✓

g. Thomson üzümlü kek modelinde; kekin hamur kısmını nega-
tif(-) yükler, üzümleri ise pozitif(+) yükler olarak göstermiştir.

h. Rutherford atomun kütlesinin büyük çoğunluğunu elektron-
ların oluşturduğunu söylemiştir.

i. Rutherford atomdaki proton sayısının elektron sayısına eşit
olduğunu belirtmiştir.

j. Bohr, negatif (-) yüklerin çekirdeğe belli uzaklıktaki enerji yö-
rüngelerinde dolandığını savunmuştur.

k. Modern Atom Teorisine göre elektronların bulunma ihtima-
linin yüksek olduğu bu bölgelere elektron bulutu adı verilir.

l. Modern Atom Teorisine göre atomun çekirdeğinde proton ve
nötronlar bulunur.

Cabir bin Hayyan atomun parçalanabileceğini ve bu parça-
m. lanma sonucu çok büyük enerji açığa çıkacağını söyleyen ilk

bilim insanıdır.

83

7. Sınıf Maddenin Tanecikli Yapısı

Etkinlik 14

6. Aşağıda verilen molekül modellerinin altında verilen kutucuklara model element molekü-
lüne aitse “Element molekülü”, bileşik molekülüne aitse “Bileşik molekülü” yazınız.
a. b. c. d.

Bileşik molekülü f. Element molekülü Bileşik molekülü
e. g. h.

Bileşik molekülü Bileşik molekülü Element molekülü Bileşik molekülü

7. Tanecik modelleri verilen maddelerin altındaki kutucuklara içerdikleri atom çeşidi ve
toplam atom sayısını yazınız.
a. b. c.

Atom türü sayısı : ..........2......... Atom türü sayısı : .........2.......... Atom türü sayısı : ........2...........
Toplam atom sayısı :..........3......... Toplam atom sayısı :.........3.......... Toplam atom sayısı : ........3...........
d. e. f.

Atom türü sayısı : ...........3........ Atom türü sayısı : ........1........... Atom türü sayısı : ........2...........
Toplam atom sayısı :...........7........ Toplam atom sayısı :........2........... Toplam atom sayısı : ........5...........

g. h.

Atom türü sayısı : .........3.......... Atom türü sayısı : ........2...........
Toplam atom sayısı :.......1...6......... Toplam atom sayısı :........2...........

84

7. Sınıf Maddenin Tanecikli Yapısı KKT - 14 

1. Atomun yapısı ile ilgili bazı öğrencilerin ifadeleri 4. Aşağıda atoma ait bir model verilmiştir.
aşağıda verilmiştir.
Defne: Maddelerin en küçük yapı taşına atom Bu model aşağıda verilen bilim insanlarından
denir. hangisine aittir?
Derya: Atomun çekirdeğinde proton ve nötron,
yörüngelerinde ise elektronlar bulunur. A) B)
Demet: Protonlar (+), elektronlar (-), nötronlar ise
yüksüz taneciklerdir. Dalton Thomson
Buna göre hangi öğrencilerin ifadeleri doğru- C) D)
dur?
Rutherford Bohr
A) Yalnız Defne
B) Defne ve Derya
C) Derya ve Demet
D) Defne, Derya ve Demet

2. Atomların içi dolu berk, bölüneme-
yen kürelerden oluştuğu fikrini or-
taya atmıştır. Aynı elementin tüm
atomlarının aynı olduğunu belirt-
miştir.
Bu bilim insanı aşağıda verilen-
lerden hangisidir?

A) John Dalton
B) John Joseph Thomson
C) Niels Bohr
D) Ernest Rutherford

3. Aşağıdakilerin hangisinde atom ile ilgili ça- 5. Aşağıda bir bileşik molekülü-
lışma yapan bilim insanları tarihsel sıra ile nün tanecik modeli verilmiş-
verilmiştir? tir.

A) Dalton - Thomson - Rutherford - Bohr - Mo- Bu bileşikte bulunan atom
dern Atom Teorisi türü sayısı ve toplam atom
sayısı aşağıdakilerin han-
B) Thomson - Dalton - Rutherford - Bohr - Mo- gisinde doğru verilmiştir?
dern Atom Teorisi
Atom türü sayısı Toplam atom sayısı
C) Dalton - Rutherford - Thomson - Bohr - Mo- A) 2 5
dern Atom Teorisi B) 3 5
C) 5 3
D) Dalton - Thomson - Bohr - Rutherford - Mo- D) 3 6
dern Atom Teorisi

85

7. Sınıf Saf Maddeler

Etkinlik 15

F.7.4.2.1. Saf maddeleri element ve bileşik olarak sınıflandırarak örnekler verir.
F.7.4.2.2. Yaygın elementlerin isimlerini, sembollerini ve bazı kullanım alanlarını ifade eder.
F.7.4.2.3. Yaygın bileşiklerin formüllerini, isimlerini ve bazı kullanım alanlarını ifade eder.

1. Aşağıdaki tabloda verilen madde element ise değerlendirme kutucuğuna “E”, bileşik
ise değerlendirme kutucuğuna “B” yazınız.

Değerlendirme Madde
a. E Azot
b. B
c. E Karbondioksit
d. B Hidrojen
e. E
f. B Yemek tuzu
g. B Kükürt
h. E
i. B Amonyak
j. B Sülfürik asit
k. E
Altın
Su
Kalsiyum hidroksit
Fosfor

2. Aşağıdaki tabloda sembolleri verilen elementlerin adlarını yazınız.

Element sembolü Elementin adı Element sembolü Elementin adı
He Helyum P Fosfor
Be Berilyum F Flor
B Bor O Oksijen
Mg CI Klor
C Magnezyum AI
Li Karbon S Alüminyum
Si Lityum H Kükürt
Ne Silisyum N Hidrojen
Na Neon Au Azot
Ag Sodyum Pb Altın
Gümüş Kurşun

86

7. Sınıf Saf Maddeler

Etkinlik 15

3. Elementlerin adları ve kullanım alanları ile ilgili verilen aşağıdaki tablodaki boşlukları
uygun şekilde tamamlayınız.

Elementin adı Elementin kullanım alanı

a. Helyum Zeplin ve uçan balonları şişirmede kullanılır.

b. Bakır Elektrik tesisatlarında elektrik iletkeni olarak kullanılır.

c. İyot Tıpta mikrop öldürücü olarak tendürdiyotun yapımında kullanılır.

d. Oksijen Canlıların solunumu için gereklidir.

e. Azot Tarımda gübrelerin yapısında kullanılır.

f. Klor Suların dezenfekte edilmesinde kullanılır.

g. Kurşun Akülerin yapısında bulunur.

h. Lityum Pillerde ve ilaç yapımında kullanılır.

i. Altın Takı ve mücevher yapımında kullanılır.

j. Flor Diş macunu ve deodorant yapımında kullanılır.

k. Demir İnşaatlarda kullanılır ve kanın yapısında bulunur.

l. Çinko Otomotiv endüstrisinde ve pil gövdelerinde kullanılır.

m. Neon Renkli reklam aydınlatmalarında kullanılır.

n. Silisyum Camın yapısında bulunur.

p. Alüminyum İçecek kutularının yapımında kullanılır.

r. Argon Ampul ve floresan yapımında kullanılır.

s. Platin Medikal malzeme yapımında ve kuyumculukta kullanılır.

t. Kükürt Kurutulmuş meyvelerin sarartılmasında ve sabunlarda kullanılır.

u. Gümüş Süs eşyası ve takı yapımında kullanılır.

ü. Cıva Diş dolgusu yapımında ve termometrelerde kullanılır.

v. Berilyum Uzay araçlarının yapımında kullanılır.

y. Hidrojen Suyun yapısında bulunur, roket yakıtı olarak kullanılır.

z. Bor İlaç, deterjan ve ısıya dayanıklı cam imalatında kullanılır.

87

7. Sınıf Saf Maddeler

Etkinlik 15

4. Aşağıdaki tabloda verilen bileşiklerin atom türü ve bileşikteki toplam atom sayısını
kutucuklara yazınız.

Bileşiğin formülü Bileşikteki atom türü sayısı Bileşikteki toplam atom sayısı

a. CO2 2 3
b. H2O 2 3
c. CaCO3 3 5
d. NH3 2 4
e. C6H12O6 3 24
f. HCl 2 2

g. SO2 2 3
h. NaCl 2 2

i. C2H5OH 3 9
j. CH4 2 5
k. H2SO4 3 7

5. Aşağıda verilen bileşikler ile kullanım alanlarını ok çizerek eşleştiriniz.

Bileşiğin formülü Kullanım alanı

NaCl Vücudumuzda temel enerji kaynağı
olarak kullanılır.

H2O Gübre, ilaç, boya yapımında kullanılır,
tehlikeli bir maddedir.

C6H12O6 Canlıların yaşamı için hayati öneme
sahiptir. İyi bir çözücüdür.

NH3 Yemek tuzu olarak bilinir.

HNO3 Kuvvetli bir asittir. Halk arasında kez-
zap olarak bilinir.

88

7. Sınıf Saf Maddeler KKT - 15 

1. Aşağıda verilenlerden hangisi element değil- 4. Aşağıdakilerin hangisinde element ile ilgili
dir? özellik yanlış verilmiştir?

A) F B) Na C) Ne D) CO A) Karbon → Kömür, petrol, elmas ve canlıların
yapısında bulunur.
2. Aşağıda bazı maddeler verilmiştir.
B) Kükürt → Barut yapımında kullanılır.
- CO2 -N - He
C) Demir → İnşaat malzemelerinin yapımında
kullanılır.

D) Platin → Deniz ürünlerinde ve sofra tuzunun
yapısında bulunur.

-C - NH3 - Ag

Bu maddelerin element ya da bileşik olarak

sınıflandırılması aşağıdakilerin hangisinde

doğru verilmiştir?

Element Bileşik 5. Faruk, İlker ve Levent’in bir madde ile ilgili ifade-
A) CO2, Ag, He, N leri aşağıdaki gibidir.
B) N, C NH3, C
C) N, He, C, Ag CO2, He, NH3, Ag Saf maddedir.
D) CO2, NH3 CO2, NH3
N, He, C, Ag Faruk

Yapısında iki farklı tür atom bulun-
maktadır.

3. Bazı elementler ve bu elementlere ait sembollerin İlker
bulunduğu tablo aşağıda verilmiştir. Canlıların yaşaması için gerekli bir
maddedir.

Elementin adı Elementin sembolü Levent
Magnezyum Mg
Altın An Öğrencilerin verdiği ifadelere göre bu madde
Fosfor P aşağıda verilenlerden hangisi olabilir?
Kükürt S
A) C6H12O6 B) CH4
C) H2O D) NaOH

Bu tablodaki hatanın düzeltilebilmesi için aşa- 6. CaCO3 bileşiğindeki atom türü sayısı ve atom
ğıda verilenlerden hangisi yapılmalıdır? sayısı aşağıdakilerin hangisinde doğru veril-
miştir?
A) Mg elementinin adı “Mangan” olarak değiştiril-
melidir. Atom türü sayısı Atom sayısı

B) Altın elementinin sembolü “Au” olarak değişti- A) 2 4
rilmelidir.
B) 3 5
C) P elementinin adı “Platin” olarak değiştirilmelidir.
C) 4 5
D) Kükürt elementinin sembolü “K” olarak değiş-
tirilmelidir. D) 3 6

89

7. Sınıf Karışımlar

Etkinlik 16

F.7.4.3.1. Karışımları, homojen ve heterojen olarak sınıflandırarak örnekler verir.
F.7.4.3.2. Günlük yaşamda karşılaştığı çözücü ve çözünenleri kullanarak çözelti hazırlar.
F.7.4.3.3. Çözünme hızına etki eden faktörleri deney yaparak belirler.

1. Aşağıda tanecik modelleri verilen maddelerden karışıma ait olanların altındaki kutu-
cuğa “✓” işareti koyunuz.
a. b. c. d.

✓ f. ✓ ✓

e. g. h.

✓✓

2. Karışımlar ile ilgili verilen aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle
tamamlayınız.

a. Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana ge-

len maddelere karışım denir.

b. Karışımlar saf madde değildir.

c. Karışımları oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmez.

d. Karışımlar formül ya da sembollerle gösterilmez .

e. Hava homojen karışım örneğidir.

f. Zeytinyağı-su karışımı heterojen karışım örneğidir.

g. Homojen karışımlara çözelti adı verilir.

h. Çözeltiler çözücü ve çözünen olmak üzere iki kısımdan oluşur.

i. Homojen karışımlar her yerinde aynı özelliği gösterir.

j. Şekerli su çözeltisinde su çözücü , şeker çözünen dir.

k. Deniz suyu elektrik akımını ilettiğinden elektrolit çözeltidir.

90

7. Sınıf Karışımlar

Etkinlik 16

3. Karışımlarla ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlen-
direrek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade DY

a. Homojen ve heterojen olmak üzere iki çeşit karışım vardır. ✓

b. Hava, sıvı-gaz karışıma örnek gösterilebilir. ✓

c. Karışımı oluşturan maddeler arasında bağ kurulur. ✓

d. Karışımı oluşturan maddeler fiziksel yöntemlerle kendini oluştu- ✓
ran maddelere ayrılabilir.

e. Karışımı oluşturan maddeler belirli oranlarda bir arada bulunur- ✓
lar.

f. Tuzlu su, şekerli su, hava karışıma örnek verilebilir. ✓

g. Çelik, katı-sıvı karışıma örnek gösterilebilir. ✓

h. Tebeşir-su, zeytinyağı-su karışımları heterojen karışımlara ör- ✓
nektir.

i. Homojen karışımı oluşturan maddeler birbiri içerisinde çözünür. ✓

j. Çözeltilerde miktarı çok olan madde çözünen, miktarı az olan ✓
madde çözücü olarak adlandırılır.

k. Tuzlu su çözeltisinde çözünen madde katı, çözücü sıvıdır. ✓

l. Çözünen maddelerin temas yüzeyinin arttırılması çözünme hı- ✓
zını arttırır.

m. İçerisinde çözünen madde miktarının oranı fazla olan çözeltiye ✓
derişik çözelti denir.

n. Şekerli su elektrolit, tuzlu su elektrolit olmayan çözeltidir. ✓

91

7. Sınıf Karışımlar

Etkinlik 16

4. Aşağıda verilen karışımların altındaki kutucuğa karışımların “Homojen” veya “Hetero-
jen” olduğunu yazınız.

a. b. c.
Tuzlu su Çamurlu su
Gazoz

Homojen Heterojen Homojen

d. e. Zeytin yağı - su f.
Salata
Kolonya

Heterojen Heterojen Homojen

g. h. i.
Benzin-su Sis Portakal suyu

Heterojen Heterojen Heterojen

5. Aşağıda verilen karışımların homojen veya heterojen olma durumlarını değerlendire-
rek uygun kutucuğa “✓” işareti koyunuz.

Karışım Homojen Heterojen
a. Şekerli su ✓ ✓
b. Tebeşir tozu-su
c. Alkol-su ✓ ✓
d. Sirke ✓ ✓
e. Burun damlası ✓
f. Kum-su
g. Deniz suyu ✓
h. Pirinç ✓
i. Ayran
j. Soda ✓

92

7. Sınıf Karışımlar

Etkinlik 16

6. Aşağıda verilen kaplar kullanılarak çözünme hızına etki eden faktörler araştırılmak istenmek-
tedir.

“Çözünme hızına temas yüzeyinin etkisi”, “Çözünme hızına sıcaklığın etkisi” ve “Çö-

zünme hızına çözünen maddenin miktarının etkisi” verilen kaplardan hangilerinin

kullanılarak bulunabileceğini kutucuklara yazınız.

20 g 10 g 20 g 20 g
toz şeker toz şeker küp şeker küp şeker

su su su su
100 g 100 g
100 g 100 g 40°C 20°C
40°C 40°C
3 4
1 2
Cevap: 3 – 4
Cevap: 1 – 3

Çözünme hızına temas Çözünme hızına
yüzeyinin etkisi sıcaklığın etkisi

Cevap: 1 – 2
Çözünme hızına çözünen
maddenin miktarının etkisi

7. Aşağıda verilen su dolu kaplara atılan şekerlerin çözünme hızlarını büyükten küçüğe
doğru sıralayarak kutucuk içine yazınız.

10 g 10 g 10 g 10 g
toz şeker karıştırılıyor küp şeker küp şeker toz şekerkarıştırılıyor

su su su su
200 g 200 g 200 g 200 g
50°C 50°C 30°C 80°C

1 2 3 4
4>1>2>3

93

7. Sınıf Karışımlar KKT - 16 

1. Aşağıda bir maddeye ait tanecik modeli verilmiş- 4. Homojen karışımlar ile ilgili,
tir.
I. Karışımı oluşturan maddelerin dağılımı karışı-
Bu maddeyle ilgili, mın her yerinde aynı değildir.

I. Homojen görünümlüdür. II. Tebeşirli su, zeytinyağı-su karışımı örnek veri-
II. Farklı bileşiklerin bir araya gelmesiyle oluş- lebilir.

muştur. III. Bu karışımı oluşturan maddeler farklı oranda
III. Kendisini oluşturan maddelere fiziksel yollarla bir araya gelebilir.

ayrılabilir. verilen ifadelerden hangileri yanlıştır?

verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II
C) I ve III D) II ve III

A) Yalnız II B) I ve III 5. K, L, M kapları ile hazırlanan deney düzenekleri
C) II ve III D) I, II ve III aşağıda verilmiştir.

10 g 10 g 10 g
toz şeker küp şeker toz şeker
karıştırılıyor

su su su

2. Aşağıdaki tabloda bazı maddeler verilmiştir. 100 g 100 g 100 g
60°C 30°C 30°C
Toprak Sirke Hava
Şerbet Gazoz Salata K L M

Tabloda verilen maddelerin ortak özellikleri ile Buna göre şekerlerin bu kaplardaki çözünme
ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? hızları arasındaki ilişki nasıldır?

A) Kendilerini oluşturan maddelerin özelliklerini A) K = L = M B) K > L > M
taşır. C) K > M > L D) L > M > K

B) Fiziksel yöntemlerle kendilerini oluşturan 6. K, L, M kaplarında sırasıyla 100 g, 200 g ve 200
maddelere ayrılabilir. g kütleli ve aynı sıcaklıkta su bulunmaktadır. Bu
kaplara sırasıyla 10 g, 20 g ve 10 g toz şeker atılıp
C) İki ya da daha fazla maddenin rastgele oranda tamamen çözülüyor.
bir araya gelmesiyle oluşur.
10 g 20 g 10 g
D) Bağ oluşumu ile meydana gelir. toz şeker küp şeker toz şeker

3. Aşağıda verilen homojen karışımlardan su su su
hangisi oluşturan maddelerin halleri yanlış ve- 100 g 200 g 200 g
rilmiştir?
K L M
A) Tuzlu su → Katı + sıvı
B) Kolonya → Sıvı + sıvı Buna göre K, L ve M kaplarındaki çözeltilerin
C) Şerbet → Sıvı + sıvı derişimleri arasındaki ilişki nedir?
D) Gazoz → Sıvı + katı + gaz
A) K = L = M B) K = L > M
94 C) L > K = M D) M > K > L

7. Sınıf Karışımların Ayrılması

Etkinlik 17

F.7.4.4.1. Karışımların ayrılması için kullanılabilecek yöntemlerden uygun olanı seçerek uygular.
Karışımların ayrılmasında kullanılabilecek yöntemlerden buharlaştırma, yoğunluk farkı ve damıtma

üzerinde durulur.

1. Karışımlar ile ilgili verilen aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle
tamamlayınız.

a. Karışım içerisinde bulunan maddeler fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir.

b. Talaş-kum karışımı yoğunluk farkı yöntemi ile ayrılabilir.

c. Tuz- su karışımı buharlaştırma yöntemi ile ayrılabilir.

d. Ham petrolden damıtma yöntemi ile benzin ve mazot elde edilir.

e. Birbiri içinde homojen karışabilen sıvı- sıvı karışımlar kaynama noktası far-
kı ile birbirinden ayrılabilir.

f. Heterojen karışımı oluşturan katı-sıvı maddeler yüzdürme yöntemi ile
birbirinden ayrılabilir.

g. Bir sıvının buharlaştırılıp sonra buharı soğutularak yoğunlaştırma işlemine damıtma
denir.

h. Heterojen sıvı- sıvı karışımlar ayırma hunisi yardımıyla birbirinden ayrılabilir.

2. Aşağıda verilen karışımları ayırmak için kullanılacak yöntemi karşısında verilen kutu-
cuğa yazınız.

Karışım Ayırma yöntemi

a. Şekerli su buharlaştırma
b. Ham petrol damıtma

c. Kum-talaş yüzdürme
d. Alkol-su damıtma
e. Zeytinyağı-su ayırma hunisi
f. Kum - su süzme

g. Demir tozu - kum mıknatısla ayırma

h. Tuzlu su buharlaştırma

95

7. Sınıf Karışımların Ayrılması

Etkinlik 17

3. Karışımların ayrılması ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri değerlendirerek değerlendirme
kutucuğuna doğru ya da yanlış yazınız.

Değerlendirme İfade

Pilav yapmadan önce pirincin içerisindeki taşın ayıklanması,
a. Doğru tencerede haşlanan makarnanın suyunun süzülmesi karışımların
ayrılmasına örnek verilebilir.

Karışımı oluşturan maddeleri birbirinden ayırmak için karışan
b. Doğru maddelerin; yoğunluk, kaynama noktası, çözünürlük, mıknatıs-
tan etkilenme gibi özelliklerinin birbirinden farklı olması gerekir.

c. Doğru Kum ve çakıl taşı karışımını birbirinden ayırmak için eleme yön-
temi kullanılır.

d. Doğru Demir tozu ve karabiber karışımını birbirinden ayırmak için mık-
natısla ayırma yöntemi kullanılır.

e. Doğru Tuz gölünden tuz elde edilmesi yönteminde buharlaştırma ile
ayırma yönteminden yararlanılır.

Doğru Buğday-saman karışımını birbirinden ayırmak için karışım ha-
f. vaya doğru kürekle savrulur. Bu olayda yoğunluk farkı ile ayırma
yönteminden yararlanılır.

g. Yanlış Damıtma ile ayırma yöntemi, mıknatıstan etkilenme durumları
farklı sıvıların karışımlarının ayrılmasında kullanılır.

h. Yanlış Petrol yeraltından çıktığı gibi kullanılamayan bir karışımdır. Yo-
ğunluk farkı yöntemi ile benzin ve mazota ayrılmaktadır.

i. Yanlış Ayırma hunisi ile ayrılacak karışımlar katı ve sıvı bileşenlere sa-
hiptir.

Doğru Mıknatısla ayırma yöntemi ile karışımların ayrılabilmesi için,
j. karışımı oluşturan maddelerden birinin mıknatıs tarafından
çekilip, diğerinin çekilmemesi gerekir.

k. Doğru Buharlaştırmayla ayırma yöntemi bir sıvı içerisinde çözünmüş
katı cismin çözeltiden ayrılması için kullanılır.

96

7. Sınıf Karışımların Ayrılması

Etkinlik 17

4. Aşağıda verilen karışımları birbirinden ayırmak için kullanılması gereken ayırma yön-
temleri yanlarında verilen boşluğa yazarak açıklayınız.

a. Kum- talaş- su karışımı
Talaş su yüzeyinden süzgeç yardımıyla alınır daha sonra kum su
karışımı süzgeçten geçirilir.

b. Kum- demir tozu- çakıl taşı karışımı
Karışıma mıknatıs yaklaştırılır ve demir tozunun karışımdan ayrılma-
sı sağlanır daha sonra kum çakıl taşı karışımı elekten geçirilir.

c. Alkol - kum- su karışımı
Alkol, su ve kum karışımı önce süzülerek karışım içindeki kum alınır.
Daha sonra su ve alkol karışımı kaynatılır. Kaynatma işleminde önce
alkol kaynayacağı için alkol buharı yoğuşturulur. Böylelikle su ve al-
kol de birbirinden ayrılmış olur.

d. Tuz- su- çakıl taşı karışımı
Karışım süzgeçten geçirilerek çakıl taşları karışımdan ayrılır.
Daha sonra tuzlu su karışımı kapalı kapta ısıtılarak suyun bu-
harlaştırılması sağlanır. Buhar yoğuşturularak su elde edilir, kap
tabanında da tuz kalır.

97

7. Sınıf Karışımların Ayrılması KKT - 17 

1. Demir tozu ve bakır tozu ile şekildeki karışım 3. Karışımları ayırma yöntemlerinden biri ile ilgili
oluşturuluyor. aşağıda bilgi verilmiştir.

+ Bu ayırma işleminde sıvı önce ısıtılarak buhar
hâline dönüştürülür. Sonra buhar soğutularak
Demir Bakır Demir tozu tekrar sıvı hâle dönüştürme işlemi uygulanır.
tozu tozu +

Bakır tozu karışımı

Bu karışımı tekrar demir tozu ve bakır tozuna Bu ayırma yöntemi aşağıda verilenlerden han-
ayırmak için aşağıdaki yöntemlerden hangisi gisidir?
uygulanmalıdır?
A) Yoğunluk farkı B) Damıtma
A) Karışım su içerisinde çözülüp, süzgeçten geçi- C) Yüzdürme D) Süzme
rilmelidir.
4. Zeytinyağı-su karışımını birbirinden ayırmak
B) Karışım su içerine atılıp, su ısıtılarak buharlaş- için aşağıda verilen düzeneklerden hangisi
tırılmalıdır. kullanılmalıdır?

C) Karışım önce ısıtılmalı sonra soğurmaya bırakı- A) B)
lıp su içine atılmalıdır.

D) Karışıma bir mıknatıs yaklaştırılmalıdır.

2. Su dolu kap içerisine atılan talaş parçaları şekil 1 C) D)
deki gibi su üzerinde yüzmektedir.

Süzgeç

Talaş Talaş

Su Su
Şekil 1 Şekil 2

Bir süzgeç yardımıyla talaş parçaları şekil 5. Tuz, kum ve demir tozu karışımı aşağıdaki
2’deki gibi sudan ayrılabildiğine göre, yöntemlerden hangileri sırayla kullanılarak bi-
leşenlerine ayrılabilir?
I. Bu ayırma işlemine süzme yöntemi denir.
A) Suda çözme, buharlaştırma ve süzme
II. Bu yöntem birbiri içinde çözünen katı ve sıvı
maddelerin karışımlarının ayrılmasında kulla- B) Mıknatıs yaklaştırma, suda çözme ve süzme
nılabilir.
C) Mıknatıs yaklaştırma, suda çözme, süzme ve
III. Bu yöntemde karışım süzgeçten geçirildi- buharlaştırma
ğinde katı parçalar süzgeçte kalırken, sıvı
süzgeçten geçer. D) Buharlaştırma, suda çözme, mıknatıs yaklaş-
tırma ve süzme
verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve III
C) II ve III D) I, II ve III

98

7. Sınıf Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm

Etkinlik 18

F.7.4.5.1. Evsel atıklarda geri dönüştürülebilen ve dönüştürülemeyen maddeleri ayırt eder.
F.7.4.5.2. Evsel katı ve sıvı atıkların geri dönüşümüne ilişkin proje tasarlar.
F.7.4.5.3. Geri dönüşümü, kaynakların etkili kullanımı açısından sorgular.
F.7.4.5.4. Yakın çevresinde atık kontrolüne özen gösterir.
F.7.4.5.5. Yeniden kullanılabilecek eşyalarını, ihtiyacı olanlara iletmeye yönelik proje geliştirir.

1. Aşağıda evsel atıklar ve geri dönüşüm ile ilgili verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri
uygun ifadelerle tamamlayınız.

a. İnsanların ihtiyacını karşılamak amacıyla kullanılan ve kullanım sonucu işe yaramayan,

çevre için tehlike oluşturan her türlü maddeye atık denir.

b. Evde kullanılan atık sular, atık yağlar, kağıt, poşet ve sebze ve meyve atıkları ve benzeri

atıklar evsel atık olarak adlandırılır.

c. Bitki ve hayvan kaynaklı olan atıklara organik atık adı verilir.

d. Atık malzemelerin fiziksel ve kimyasal işlemler ile hammadde olarak tekrar imalat süre-

cine kazandırılmasına geri dönüşüm denir.

e. Geri dönüşüm hammadde ihtiyacını azaltarak doğal kaynaklarımızın ko-
runmasını sağlar.

f. Geri dönüşüm enerji tasarrufu sağlar.

g. Geri dönüşüm atık miktarını azaltarak çevre kirilliğinin oluşmasına engel olur.

2. Aşağıda verilen maddelerden geri dönüşümü yapılabilenlerin yanlarındaki kutucuğa
“✓” işareti koyarak belirtiniz.

✓✓

✓✓ ✓

99