Revista Doruntina Nr. 58 Viti 2020

Klubi i Shkrimtarëve 
“Jehona e Karadakut” 

Kumanovë 

DORUNTINA

Revistë e pavarur periodike 
për letërsi, shkencë dhe kulturë 

Nr. 58
Viti 2020

Botues:
Klubi i Shkrimtarëve “Jehona e Karadakut” - Kumanovë

Kryetar:
Fatos RUSHITI

Kryeredaktor:
Burhanedin XHEMAILI

Sekretar:
Sevdail DEMIRI

Redaktor nderi:
Fadil BEKTESHI

Redaktor teknik:
Rexhai Hyseni

Redaksia:
Nehas Sopaj, Nazmi Beqiri, Sunaj Raimi, Selajdin Shabani,
Bejtush Memeti, Zejnure Salihu, Ismet Bexheti, Hajrulla
Misini, Arben Ibrahimi, Abdurrahman Thaçi, Ismail Bilalli,
Ali Qerimi, Arsim Jonuzi, Arta Selmani

ISSN: 1409-6013

www.jekaradakut.org

Copyright©JehonaeKaradakut

    Doruntina  58  3 

PËRMBAJTJA

Poezi të zgjedhura
Agim Spahiu ......................................................................5

Tregim
Zija Çela............................................................................19

Poezi nga letërsia rumune
Camelia Radulian..............................................................23
Mariana Grigore................................................................31

Prozë nga letërsia botërore
Alber Kamy......................................................................37

Rrëfim filozofik
Sunaj Raimi......................................................................41

Poezi
Ndrek Gjini...................................................................... 53
Kujtim Morina..................................................................59
Alisa Velaj........................................................................65

4      Doruntina  58 
 

Nijazi Ramadani...............................................................71
Sevdail Demiri.................................................................77
Adriatik Zeqiri..................................................................81

Vështrim
Ismet Bexheti....................................................................85

Kritikë letrare
Nehas Sopaj......................................................................89

 
 
 
 
 

 
 
 

 
 
 
 

 
 
 
 

 

    Doruntina  58  5 

 

 
 
 
Poezi të zgjedhura 

 
 
Agim SPAHIU 

 
 
AUTOPORTRET 

 
Herë‐herë më grafllon gjoksi si tambli në flakë, 
jam shend e verë, plot hove njerëzore, i pashëm, 
i freskët e i gjallë, 
i pastër e i larë si natyra pas shiut, 
i tejdukshëm si qelqe e zbrazët. 
Gjithkush ma lexon shpirtin në bebëz të syrit 
e viti më duket një ditë... 
 
Herë‐herë shkretem krejt, 
pres 
regëtimë e fundit të heshtë, 
jam si pylli dimëror, 
i ftohtë e pa ndjenja, 

 

6      Doruntina  58 
 

bosh, 
e dita më duket një vit... 
Nga çasti në çast pres të më çojnë në varrezë. 
Pse sʹmë çojnë?! 

 
 
KUJTIM PËR NJË DASHURI TË SHKUAR 
 

Mos qaj, zogu im, mos qaj! Kjo është veç një tymnajë. 
Në dhomën tonë kënga do të nisë prapë 
e prej cicërimës sate do të plasin lule të voçkla në ajër 
e në sendet rreth e qark, 
me fjalëza të kaltra do të mbushet dhoma... 
Kjo është veç një tymnajë kalimtare,  
një tymnajë bredharake, 
zëre se si hapëm dyer e dritare 
dhe loton krejt pa shkak të vërtetë, 
loton duke qeshur... 
Hajt, pra, lotojmë duke qeshur! 
...Po një pikë lot s’e nxirrja dot. Isha djalosh 
pa asnjë dhimbë në gjoks. 
Veç sot e asaj dite më thahet fytyra për ty, 
e gjora ime... 
E krejt papritur më kap një mall i dhimshëm dhe qaj 
dhe qaj krejt papritur... Qaj, zogu im, qaj!   
 

 

    Doruntina  58  7 

 

 

LAMTUMIRË, DASHURI 

 

Unë po vdes pak nga pak... pak 

nga pak, 

pak, 

a nuk e ndien se unë po vdes nga këmbëngulja 

për të mbetur i kristaltë, i tejdukshëm si një 

qelq?! 

Dhe veten pjesëtoj në ëndrrat që besoj... 

A nuk e ndien se po vdes nga dashuria?! 

Nuk u beson më fjalëve, fluturimeve të mia, 

Nuk qesh e nuk loz, as më përqafon dot. 

Dashuria mungon... dashuria mungon, 

u tret e u shkret dashuria që më beson! 

A nuk e ndien se unë po vdes 

në luftë me shëmtirën e gjakut, të rrugës e qytetit, 

bile edhe me më të largtën: të shtetit e supershtetit, 

në luftë me masakrën, padrejtësinë dhe vesin... 

A nuk e ndien se po vdes nga mosdashuria?! 

Si ajri më rrethon indiferenca dhe përbuzja, 

ooo, sa e gjatë qenka rruga! 

Ku je, dashuri, që ende më beson? 

Shpejto! Ti rron, rron, rron! 

Pak nga pak po vdes... pak 

nga pak, 

 

8      Doruntina  58 
 

po vdes. 
A nuk e ndien se gjithçka imja po shkon? 
Lamtumirë, dashuri, që ende më beson! 

 
 
MALL... 

 
... s’më lë mjegulla të të shoh, of, të të shoh, 
pezmi im, 
helmi im! 
 
E largoj me dorë – afron, 
me krahë e pres – qesh e më mbulon, 
më mbështillet, rreth meje përdridhet, 
i fryj sa kam fuqi e prapë s’të shoh ty, helmi im, 
pezmi im! 
Dhe dal nëpër hënë vetëm, kur mjegulla ka tretur, 
qaj kodrat me radhë, qaj malet e larta 
e ti s’je as zë as hije, laznorja ime... 
S’më lënë njerëzit të të prek, of, me ty të flas, 
të qesh, 
s’më lënë dhe dal nën hënë vetëm, 
kur njerëzit kanë fjetur. 
Shtrihem mbi barin që dhemb për hapin tënd 
e ti s’je më as zë as hije, laznorja ime... 
Vetëm‐o, cingthi – pres mjegull të mos ketë 

 

    Doruntina  58  9 

 

e prapë të shoh, të prek, të flas e të qesh me ty, 

helmi im, pezmi im! 

 

 

MUNGESAT NUK THUHEN 

 

Qysh t’i them mungesat?! S’mundem, 

mungesat nuk thuhen, 

mungesat veç ndjehen, të zënë si ethet 

e s’ke më gojë as fjalë, mbytesh në ankth e mall, 

veç sytë të thonë se je gjallë... 

 

Po t’i fal sytë. Merri sytë! 

Me dy drita syri të flas nga thellësitë, 

të them je gjëma ime, je shpresa ime – 

e heshtura me gjëmime. Të them – je muzikë, 

gjëmëtare  kundër  gjëmës,  këngë  e  mbushur  prej 

ëndrrës... 

Me dy drita syri të them je e vërtetë 

që më mban në jetë, plagë që dhemb e vdekjen 

e tremb... 

Qysh t’i them mungesat?! 

Druhem, mungesat nuk thuhen, 

mungesat me ty shkrihen, flenë dhe ringrihen, 

në ty përpëliten, dridhen, të shtojnë dhimbën – 

drita i largon, terri i afron... 

 

10      Doruntina  58 
 

Po t’i fal sytë! Merri sytë! 
E në dy drita syri, në dy drita syri të ndiej 
si më ndrit ylli. 
 
 

KËTU 

 
Këtu dielli rrezon për mua dhe bora boron për mua, 
në gjakun tim shkrirë janë të gjitha viset e tua, 
rroj në male fisnike me ujëra jetëdhënëse në gji, 
në përqafimin e lumenjve të mi: njëri i Bardhë, 
tjerti i Zi. 
Këtu jam, gjithnjë, mbi Gjalicë e Pikëllimë, 
i mbushur me kujtime, 
këtu lëndohet e gazmohet zemra ime. 
Nuk mund të rroj ku s’kam ç’të kujtoj. 
Këtu jam i idhët pelin, i ëmbël si misri i ri, 
këtu jam plot shëndet, 
kam  shumë  punë  për  të  bërë  dhe  s’kam  ngè  të 
vdes… 
Këtu dhe vetëm këtu jam guri me rrënjë, 
i rëndë në vend të vet, 
çdokund tjetër rrumbullohem, troshitem e harrohem, 
vetëm këtu thepohem… 
Këtu jam zjarr që djeg, dorë e bardhë që përkëdhel, 
fjalë mjaltë që mrekullon, vuajtje që s’harron… 

 

    Doruntina  58  11 

 

Brenda  meje  përkunden  djepe,  shtrihen  varre  pa 

harrim, 

digjen e rilinden malet e visit tim. 

“Këtu!”, më thonë djepet e varret, drurët e gurët, 

“Këtu!”, Shekspiri është luajtur dhjetëfish, 

ta dish, 

në familje, buzë kufijsh 

dhe brenda gjoksit të njeriut! 

Jam këtu përqafuar me diellin, 

dragua për të mos harruar asgjënë, 

mbrojtës, rojtar nderi i fytyrës sime që s’e çbënë… 

Këtu me tokën përjetësisht jam i dashuruar, 

si fëmijën e puth, e mbaj, e kthej me duar. 

Rris pemët, shtrydh gurin e ujin të më japin më tepër 

dhe unë gjithçka u jap: në çdo gjë pjesëtoj veten. 

Me armiqtë thikë më thikë jam këtu, sy për sy, 

i dashuruar me të dashurit e mi. 

Këtu dhe vetëm këtu jam puthja, mallkimi, ëndërra 

dhe zgjimi, 

dashuri në udhët e tua, 

ku bora dhe dielli rrezojnë për mua… 

 

 

 

 

 

 

12      Doruntina  58 
 

 
THEM  TË  VËRTETËN  NË  KËTË  RRAFSH 
VERIOR 

 
Them vdekjen e territ e çeljen e agut, them gazin 
e  dhimbshëm,  zgjimin  e  hershëm,  mundin  e  gjoksit 
them, 
të duarve e shpatullave, mundin e mendjes dhe krejt 
trupin, harenë e përditshme, dënesat e pikëllimin, 
them lotin e syrit e lotin e shpirtit 
dhe gjumin e vonë në këtë Rrafsh Verior. 
Them krejt njeriun me gjëmime e vezullime 
e ta besoj ty, Letër e bardhë – Perëndia ime. 
Para teje falem çdo orë të ditës e të natës, 
t’i besoj fitoret e plagët, të vdekurit e të gjallët. 
Për  ta  rilindem,  shkrihem  e  digjem  e  prapë  prej  tyre 
rritem. 
Letër e bardhë ku derdh fjalë shpirt, 
letër e bardhë ku derdh dritëhijet e njeriut. 
Kur vij te ti rënduar me të vërteta të thjeshta, 
siç vjen njeriu nga lindja a vdekja, 
rënduar nga loti a e qeshura, 
jam krejt i bardhë se dua të mbetem gjallë 
kështu siç jam. 
Asgjë s’i fsheh vetes e të tjerëve, them çka shoh 
e prek rreth e rreth, pranë meje e larg meje. 

 

    Doruntina  58  13 

 

Vlimin tuaj e timin them, 

asgjë që s’është juaja dhe imja. 

Them të vërtetat e ëmbla e të idhëta: lakuriqe, 

mjafton që secili pjesën e vet të ketë brenda tyre… 

… Dhe ç’është juaja të jetë imja dhe ç’është imja 

të jetë e të gjithëve. 

 

 

UNË, I ZAKONSHMI YT 

 

Shpesh shpërthej e dal prej gjoksit tim si Drini 

në vjeshtë, 

shpesh, sa shpesh! 

Ki durim! Jam në mrekullinë e krijimit. 

Nga shtegtim’ i vrullshëm shpejt do kthej 

te i zakonshmi yt i drojtur. Ki durim! 

Asgjë e ligë s’del prej gjoksit tim. Ki durim 

dhe besim, 

edhe pse je e lodhur më ofro fisnikëri e mirësi 

(Pak, oh sa pak!) 

Dhe shih: kur të jem qetësuar një mal do të jap… 

Dora jote mbi ballë, 

një përkëdhelje dridhëse, e dashura ime, 

një shëtitje dashamirëse e gishtërinjve 

mbi vullkanin tim në shpërthim, 

një fjalë e mirë… Heshtje, heshtje e mençur. 

 

14      Doruntina  58 
 

Dhe shih, 
nga çasti solemn i krijimit do të kthejë 
i mrekulluar e i çliruar dhjetëfish, 
i drojturi, i treturi, i zakonshmi yt. 

 
 
DAL NËPËR NATË 
 

Dal nëpër natë me fyell të gjatë në brez, 
atë yll të largët lyp nëpër terr 
një fjalë t’i them 
e nëntë male në mes, medet, nëntë male në mes 
E dhentë s’po tuten e mallet po s’po ulen… Po qe: 
balli me dukat m’i bën dritë shtegut t’udhës. 
Medet, i mjeri unë, 
kot mundohem ta fsheh dridhjen e buzës! 
Tufëzat hanëza‐hanëza m’i ka çjerrë thëllënza, 
meraku ka pikur mbi xhamadanbojëgjaktin, 
shlyer e ka krejt, mjeri unë me det! 
Mbi tirqit e bardhë ofshamat e mallit 
(t’i kallëzon dukat i ballit) 
kurrkund nuk m’u ndanë qysh ditën e parë, 
pesë gishtat e dorës përanash lanë zi 
kur u ndamë të dy… 
Përmidis të gjoksit m’u ka bë një gropë, 
                                                    medet, 

 

    Doruntina  58  15 

 

nuk e mbushin tokë as shokë, medet! 

Meraku për ty më hollon përorë 

e nëntë male në mes, medet, nëntë male në mes! 

 

 

TI E DI SI DUHET VDEKUR 

 

Ti e di si duhet vdekur të jetojë plisi i bardhë 

e gjaku i valë, 

tambli në sisë e fara në arë, 

ti e di si duhet vdekur, vëllai im i heshtur, vullkan 

i ndezur, vëllai im i tretur, i pabuzëqeshur, 

i fyer e i poshtëruar, 

vëllai im i panënshtruar… 

Ka kaq shtatore në udhë e sheshe, bij‐hyjni jetojnë 

                                                                         në ty 

ata si farën në arë kryet lanë në kohën tonë prej 

gjaku dhe ëndrre. 

Ti e di si duhet vdekur, vëllai im i heshtur ‐ 

vullkan i ndezur‐ti e di si duhet vdekur… 

 

 

 

 

 

 

 

16      Doruntina  58 
 

E DIELA PA TY 
 

Është tepër e gjatë e diela pa ty! 
S’kam ku ta çoj, s’kam si ta përgjysmoj, 
më mundojnë orët, më rëndojnë orët, 
dua t’i ndaj dhe s’i ndaj dot, 
dua t’i fal dhe s’i fal dot! 
Janë vetëm të miat orët 
e së dielës së tretë të marsit, 
vetëm imja është krejt e diela... 
 
E përqafoj, 
e përkëdhel, 
e pushtoj me ajër, bar e gjeth, me zogj 
e thirrje. 
Ah, veç ti mungon, e dashura ime! 
Dhe është një ditë marsi mahnitëse, 
si fytyra jote – tmerrësisht tronditëse, 
një ditë që të pushton si krahët e tu, 
një ditë që të thërrmon si sytë e tu, 
një ditë që të trishton po të jesh vetëm. 
Vetëm, 
po të jesh vetëm... 
Me dëshirë do të vdesësh po të jesh 
vetëm. 
Pa ty është tepër e gjatë e diela, 

 

    Doruntina  58  17 

 
s’kam ku ta çoj, s’kam si ta përgjysmoj... 
As për të vdekur nuk vdes dot, 
O Zot! 

 
 
LIRISË 

 
Të ëndërrova deri në cakun e ëndrrës 
dhe u ktheva sërish të të ëndërroj më mirë, 
 
të dashurova deri në cakun e dashurisë 
dhe u ktheva sërish të të dashuroj më shumë, 
 
të këndova deri në tharjen e qiellzës 
e kënga mʹu lodh në grykë, po sʹu këput kurrë... 
 
Ta dhashë veten, një mijë herë ta dhashë, 
Një mijë herë kam lindur për ty... 
 
Më fort sʹbesoj të të ketë dashur njeri, 
LIRI 

 
 
 
 

 

18      Doruntina  58 
 

 
 
 

 

 

    Doruntina  58  19 

 

 

 

Tregim 

 

 

Zija ÇELA 

 
 

BREZI I SHKRETËTIRËS 

 

U  habita  kur  pashë  se  avioni  u  ngrit  nga  pista, 
teksa  në  bord  ndodheshim  vetëm  tre  veta,  unë,  ime 
shoqe  dhe  bija  jonë  katër  vjeçe.  M’u  kujtua  se,  kur 
preva biletat on line, nga agjencia u pyeta përse me një 
drejtim,  vajtje  pa  kthim.  U  përgjigja  se  i  kisha  dhënë 
fund  emigrimit  dhe  se  po  kthehesha  përfundimisht  në 
vendin  tim.  Madje,  gjithë  sa  kisha  pasur  bagazhe  të 
mëdha  i  kisha  nisur  me  kamionçinë,  ndërsa  ne  do  të 
udhëtonim me valixhe dore. 

Sapo  desha  ta  pyesja  stuardesën  për  këtë  çudi, 
ime  shoqe  m’u  kthye:  “Ç’është  kjo  kureshtje  e  tepërt?! 
E  ç’të  duhet  ty  përse  nuk  ka  njerëz  në  bord?!  Po  sikur 
avioni  të  transportojë  ndonjë  ngarkesë  sekrete,  fjala 
vjen,  mbetje  bërthamore?!”  Ndoshta  kishte  të  drejtë, 
prandaj nuk fola. 

 

20      Doruntina  58 
 
Por  habia  më  ndoqi  edhe  kur  zbritëm.  Me  të  na 

parë  ashtu  familjarisht,  ende  pa  na  i  vulosur 
pasaportat,  nëpunësi  doli  nga  kabina  për  të  na  dhënë 
mirëseardhjen.  Në  çast  më  zgjati  telefonin  e  tij, 
rrëmbeu vogëlushen hopa dhe, duke buzëqeshur gjithë 
ngazëllim,  më  kërkoi  ta  filmoja  e  ta  fotografoja.  Pastaj, 
po  vetë,  na  shoqëroi  deri  në  tremën  e  jashtme,  ku  na 
gjeti edhe makinë fringo për në kryeqytet. 

Ec  e  ec,  habia  ime  nuk  po  më  shqitej, 
përkundrazi.  Si  është  e  mundur  që  autostrada  të  jetë 
kaq e shkretë? Bluaja me vete. Nga Zogu i Zi e deri në 
qendër  u  mundova  t’i  numëroja  kalimtarët,  por  s’po  i 
besoja  vetes.  Numërimi  më  nxori  diçka  më  tepër  se 
gishtat  e  një  dore,  diçka  më  pak  se  gishtat  e  të  dyjave. 
Mos  më  pengonte  ndriçimi  i  dobët?!  Mos  po 
verbohesha, mos kisha luajtur nga fiqiri?! 

Ngaqë  e  ndjeu  padurimin  tim,  ime  shoqe  e 
rëndoi  çehren,  duke  u  bërë  sy  e  vetull.  Megjithatë, 
kësaj  here  nuk  u  mposhta.  Por,  për  të  qenë  sa  më  i 
kujdesshëm,  shmanga  pyetjet  që  më  vorbullonin  në 
krye dhe zgjodha një lavdërim. 

“Fort  i  sjellshëm  ai  nëpunësi  i  aeroportit”,  i 
thashë shoferit. 

“Zoti Seriani?”, murmuriti ai. “Po, po, i edukuar 
dhe  i  njerëzishëm  sa  të  duash.  Nuk  është  më  kot 
Ministër i Mirëqenies Sociale!”  

Shkëmbeva  një  vështrim  me  gruan,  për  të 
verifikuar  veshët  e  mi.  Por  tani  shprehte  habi  edhe 

 

    Doruntina  58  21 

 

fytyra  e  saj.  Jepi,  fol,  ç’pret  ende,  sikur  po  më  thoshte. 

Dhe  unë  menjëherë  pyeta,  ku  janë  njerëzit,  ku?  Kanë 

ikur,  tha  shoferi.  Vit  pas  viti  i  gëlltiti  emigracioni.  Ata 

pak  që  kanë  mbetur,  i  mbajmë  në  punët  nevralgjike, 

elektriku,  ujësjellësi,  një  pavion  spitalor,  ca  shitore 

ushqimesh,  një  shkollë  e  përgjithshme  dhe  një  togë  e 

shërbimit  policor.  S’ka  më  Qendra  rinie,  as 

universitete. Në atë moshë të rinjtë e braktisin folenë e 

vendlindjes, thua se nuk janë njerëz, janë shpendë që u 

dalin krahët. Por, ama, edhe qeverinë e kemi zvogëluar 

në  maksimum.  Tani  kemi  vetëm  njëzet  e  tre  ministra 

dhe  jo  më  tepër  se  shtatëdhjetë  zëvendës.  Kurse 

Parlamenti,  mos  e  pyet,  parlamenti  është  katandisur 

me  njëqind  e  tridhjetë  e  gjashtë  deputetë.  E  marr  me 

mend,  me  siguri  jeni  çuditur,  ç’është  ky  udhëtim  me 

avionin bosh? Si ia mbaka xhepi kompanisë ajrore? Por 

ka  një  përgjigje.  Sa  herë  që  një  emigranti  i  mbushet 

mendja  për  t’u  kthyer  përfundimisht,  e  financon  shteti 

ynë  kompaninë.  Po  të  mos  kryhet  kthimi  shpejt, 

emigranti mund të ndërrojë mendje, çka është dështim 

për programin tonë “Shpëtimi i Brezit të Shkretëtirës”. 

Megjithëse  ia  kishim  dhënë  adresën  e  shtëpisë, 
Mercedesi elektrik mori rrugë tjetër. Pse djallin kështu! 

“Mbaje,  mbaje  makinën,  shofer!”,  thirra  i 
nervozuar, duke nxjerrë portofolin për pagesën.  

Ai  buzëqeshi  lehtë  dhe,  duke  ruajtur 
gjakftohtësinë, më bëri me dije: 

 

22      Doruntina  58 
 
“Unë  nuk  jam  shofer  taksie,  unë  jam  Ministri  i 

Transportit.  Tani  po  shkojmë  në  Kryeministri.  Sapo 
kthehet  ndonjë  familje,  Kryeministri  dëshiron  ta 
përshendesë. Dhe me të drejtë, zotëri, sepse ardhja juaj 
na  motivon.  Ndryshe  përse  e  mbajmë  qeverinë  ahere, 
kë qeveris ajo në këtë vend?!” 

Në Shëtitoren Dëshmorët e Kombit ndihej po ajo 
zbrazëti mishngrënëse, po ajo heshtje e fikët, si nemitja 
e frikshme mes dunave ranore. Në të vërtetë, diç kisha 
lexuar  për  Brezin  e  Shkretëtirës.  Me  sa  më  kujtohej, 
kishin qenë të gjithë ata që e ndoqën Moisiun dunë pas 
dune,  por  që  ndërruan  jetë  pa  arritur  në  Tokën  e 
Premtuar. Mua  tani  më  mundonte  një  brengë,  veçmas 
një brengë. Cilit brez do t’i përkiste bija ime? 

Isha  kaq  i  tronditur,  sa  më  dukej  sikur  e  kisha 
humbur  sensin  e  kohës.  Më  nëpërmendej  disi  ç’ditë 
dhe  ç’datë  ishte.  Kur  desha  të  dija  edhe  vitin,  ora  ime 
inteligjente  ma  lexoi  mendimin.  Në  fushën  elektronike 
u ravijëzua numri kalendarik me katër shifra. Por drita 
e  projektorit,  atij  projektorit  që  më  binte  nga  sipër  me 
një  iluminishencë  të  pazakontë,  më  pengoi  ta  lexoja 
saktësisht. 
 
 
 
 

 

    Doruntina  58  23 

 

 
Poezi nga letërsia rumune 

 

 

Camelia RADULIAN 

 
 

BETOHEM SE E KAM DASHUR! 
 

M’i burbuqëzoi duart, m’i zalisi gërshetat 
Në të gjitha ëndrrat m’u fanit, porsi stuhi. 
Me të gjitha gratë e verës e kam fejuar. 
Si një dhëndër i botës, kështu unë e desha. 
 
Në litarin e jetës po qe se do të lindja, 
Do të zhurritesha në mishin tim, prej prrushi 
Do të vërsulesha poashtu përmbi gjakun tim 
Në krahët e tij, si një violinë unë do të thehesha. 
 
Do ta doja atë pastaj në puthje 
Të shkruara në lëkurë fluturash. 
Me pak gjumë të vogël, me mall të mallkuar, 
Grua që po qan në syrin e një burri, 
Do të isha dehja e tij, do të bëja mëkat. 
 

 

24      Doruntina  58 
 

Më shikoni, agime, vajza të mira! 
Betohem në legjendat tuaja,në  botë: 
M’u burbuqëzua gjithë fryma ime, 
Më lulëzoi britma, pëllëmbët, deti. 
 
Më sulmoi pika e parë e vesës, 
Me atë bukuri ‐ si  po kalonte ‐ 
Me shpirtin tim të prerë në dy. 
 
Me puthjen e fundit të pemës së shembur 
Mbi shpatullat e jetës ju betohem: 
E kam dashur!... 

 
 
PËRRALLË E THINJUR 
 

Devotchka, ti ta dish, 
një tren do të kalojë mbi të gjitha 
do të derdhet shumë asfalt 
kujtesa jonë do të shtrihet 
mbi hekurudhën 
dhe azili ynë do të digjet 
 
Më parë do të na bien dhëmbët 
pastaj brinjët do të na bien 
peshqit do të shkojnë me ne në thellësi 

 

    Doruntina  58  25 

   
flokët do të notojnë mes dritave të fosforit 
por supet 
a do të mund tʹi mbulosh nganjëherë 
me shalle 
 
Pastaj do të ndez një llambë 
në një tango të kahershme 
do të ulemi në gjunjtë e saj 
ti dhe unë duke i shkruar njëri‐tjetrit 
letrat më të bukura 
të dashurisë... 

 
 
KËRKIME 

 
E mbaj hënën në dhëmbë 
dhe në këmbë 
thundrën e çarë, të dheut 
bredh në një dre 
vizatuar në një hartë 
pothuajse e lidh gjakun për një dru bliri 
të mos shkojë në kodra, 
për të mos e thyer ballin e qelqtë 
në brigjet, 
që të mos dehet për një vajzë të bukur 
e veshur me gozhda dhe drurë 

26      Doruntina  58 
 

nga një atdhe i poshtëm 
ah, duke patur erë çnjerëzore 
prej kadifeje dhe harrese 
Akoma më thonë ‐ kjo tokë është e madhe 
po vjen në ajrin tim 
ai nuk ka durim 
mbase përrreth ndoshta s’ ka asgjë për të gjetur, 
as për të vajtur, 
as për të ardhur 
as për thikë. 
Vallë?... 
E mbaj hënën në dhëmbë si mbi një fre, 
në gju kam lulet e jonxhes 
gjurmët e mia duke ecur 
do të m’i shtypin 
prindërit nën jastëk. 

 
 
KUR DREMIT NË NJË SHI 
 

Zot, gërshetat ia lidh 
me tre zinxhirë për një kryq, 
ëndërrat bjonde t’ia dremisë 
në një krah të gjymtyrëve të gjelbërta 
T’ia kthej në hapa shtegun 
dhe rrugën e gështenjtë drejt meje, 

 

    Doruntina  58  27 

 
me rrokullisjet e saj të maces 
për t’i kafshuar mugujt e pemishtes. 
Asaj me mëndafsh në krahët  
e saj, të humburës në brokadë, 
për t’ia vendosur belin në një libër 
prej tulipanëve dhe edhave. 
Zot, nuk mund të besosh 
se si ia pij hijen e qershive, 
se si ma gjen gjurmën 
e perandorive të kopeve. 
O Zot, ma sjell brenda një nate 
t’i bëhem zgjedhë e manaferrave të pjekura, 
rob t’ bëhem, dhe ajo sulfinë 
dry i butë i qepur në plep 
Dhe pastaj, o Zot, më varros 
pranë burrit të saj prej vape. 
Dhe nëse e sheh, mos e merr mësysh 
kur ajo dremit në një shi 
porsi në kaltërsinë e një syri... 
 

 
E SHKUARA KA VESHJE BAJAMESH 

 
Heshtja e rrugëve 
do të flasë dikurë për ne. 
Një natë po kalon 

 

28      Doruntina  58 
 

si një katedrale litarësh. 
Ditët shkojnë drejt barit 
duke u përdredhur prej nesh 
cigaren e fundit të lamtumirës. 
Ja shkrumi ynë 
që bie i heshtur 
mbi gjunjët e qyteteve. 
Sa shumë jemi larguar kaherë 
nga robëra jonë, i dashur! 
Ne ende ëndërrojmë, 
por në shtëpinë përtej rrugës 
ata do të lindin së shpejti 
dy prindër të virgjerë, 
pothuajse fëmijë, 
ndërsa te dera rëra na zhurrmëron 
dhe gazetat për ne hapin, në tryeza, 
ngjyrën e harresës. 
Zbulohen mishrat e motit, i dashur. 
Mua më ka kapluar pothuajse acari. 
Unë vishem në bajame, por ti, 
ti bëru i qartë, dashuria ime. 
E shkrova këtë poezi me duart në lak. 
Nesër do të bjerë dëborë. Po shkoj. 
Më fal moj. 
Lule prej letre 
Dje kalove nën bërrylat, 

 

    Doruntina  58  29 

 
i mbushe me ndjesë krejt pemët e mirrës. 
I dashur, nëse mund të dëgjosh lypësit, 
dëgjo: jam duke u dridhur 
në brymën tënde të djeshme. 
Dora ime mbeti 
si një lule letre prapa teje, 
e thjeshtë dhe e shpejtë 
kjo jetë nga kemi po dalim. 

Është thjesht lecka 
fustani im i mëndafshtë. 
Përmes tij sheh, në ngastër, 

supet e stacioneve 
dhe një nënë prej fjollave 
duke fshirë pjesën tjetër të janarit. 

Ku t’i thërrasin kockat e mia 
kaq qetësi? 
Gjithçka është vetëm dashuri, 

është leckë fustani im prej mëndafshi... 
Dora më mbeti si një lule prej letre 
pas teje... 

 

Përktheu: Baki Ymeri 

 

 

 

 

30      Doruntina  58 
 

 
 
Mariana GRIGORE 

 
 

BUZËQESHJA 


Forma më nostalgjike e zemrës 
nga e cila rrjedhin fontanat e shpirtit 
që e shuajnë etjen për të jetuar 
Buzëqeshja, 
Kjo histori pa vite dhe periudha të numëruara  
midis lindjes dhe vdekjes, 
që  ta  mat  shpirtin  me  centimetrin  e  diellit  duke 
lindur 
Buzëqeshja, 
Hemisfera jugore në të cilën veriu ngrin  
dhe mosha e fundit e akullit, 
me polet armiqësore të pranverës 
dhe linjat diametralisht të kundërta  
me një përqafim të degëve të dafinës, 
Buzëqeshja, 
Më e dëshiruar për përqafim duarsh 
të gishtërinjve të etshëm pë ritakim 
në lëvizjet qarkuese të shpirtit 
me finalen e rishkruar me përgëzim 

 

    Doruntina  58  31 

 

Buzëqeshja, 

Një ekuacion me dy të njohura 

në të cilën shenja e barabartë  

është hapja më e saktë e dritareve 

në spektrin e ngjyrave të ylberit 

Buzëqeshja, 

Një shkumës mbi asfaltin e zemrës  

i shtruar me gjelbërim të papjekur 

A  e  pranoni  pranverën  në  kuptimin  tënd  për  të 

qenë? 

 

KËNGA E HESHTJES 

 

Nga telat e padukshme të fatit 

thurr ngadalë pëlhura me mëndafsh të këputur 

shoh sytë e vrimave 

janë të prera në brigjet e humnerave 

të ngjyrosura n’parajsa me dyert e mbyllura 

Merimangat mësojnë tabelën e tubimit të flutrave 

në shtratin e ngarkuar me shumë fije 

të artizanëve që thurnin në terrin e natës 

zgjimin shumë të herët të mëngjesit 

Ti rri i tërhequr në një qoshe të pritjes 

që më shikon me syrin e pyetjes 

je i pavendosur në saktësi të pasigurtë 

dhe në drojën e ndjenjës unike të heshtjes 

 

32      Doruntina  58 
 

më pyet nëse unë jam hëna 
ose çmenduria kimerike që kalon përmes teje 
Nuk po kuptoj nëse do të bëj një veshje trupore 
ose në shthurje do të vrapoj me mendjelehtësi 
në formën gjeometrike të avullit 
më duket i hutuar kuptimi i saktë i filozofisë 
së dekriptizuar në homo sapiens 
por, 
e kuptoj moskuptimin e pauzës mes dy hemisferave 
e cila kërkon deri në lartësim, pikën e përjetshme 
I preka me rraskapitjen e emrit të jetës, 
gëzimin për ta shuplakosur me ditë 
faqen e netëve që më degdisin në rrugë 
që shkon në mëngjes dhe kthehet  
në të njëjtën mbrëmje, gjithë natën 
Nga telat e padukshme të fatit...  
çfarë tjetër duhet të thurr? 
 

 
RITI I NATËS! 

 

Në ditët që frymëzojnë hapësira tokësore, 
Unë vizatoj çastet e qiellit 
linjat ulen në magjinë e këngëtimeve indiane  
në vargun e panumërt 
(u luten perëndive tʹu sjellë shi 
e i dërgojnë bijat lakuriqe ta lavrojnë arën 

 

    Doruntina  58  33 

 

me bërthamat e emëruesit të përbashkët) 

Ua shikojnë nuret që e nxisin bërjen e frytit 

duke vallëzuar rreth zanave të braktisura të natës 

lindin  nga  gjelbërimi  i  proshkët  i  falangave  të 

mugulluara 

rrjedha të plleshme nga kroje që mihin përkëdheljen 

Stërkuqen  kur  ua  mësoj  ritualin  e  rrëshqitjes  së 

rrobave të natës 

përmbi shpatullat e mëngjesit 

por, vallëzimi i ekstazës 

qesh  provokueshëm  në  sytë  e  agonisë  që  mahnit 

fantazmat 

m’kap  në  vallen  e  pranverës  me  shije  mollash  të 

pjekura 

Në garën e kohës që e përshpejton sekondën 

u  zgjova  me  pëllëmbët  e  mbushura  me  pjatën  e 

dritës, 

nga humnera që më gënjente në hije. 

 

 

KËNGA E LUMTURISË 

 

Unë jam grua deri në thelbin 

e shishes së dëshirës 

nga e cila pikojnë epshet 

trillet e mia 

 

34      Doruntina  58 
 

kanë mbetur të hedhura në shkallën e sipërme 
të rrugës për në zjarr 
ti, 
në një pavendosmëri sinonime me ngutjen 
i mbledh një nga një 
lëvizjet e maces të rrobave 
që më bien nga trupi i formës 
shikimi  të  rrëshqet  në  kofshën  pjellore  e  nxitur  me 
prekje instinktive 
dhe përpëlitesh mes pamundësisë për të qenë 
në mëkatin që e di se më je 
edhe një shi i padeshifruar nga krenaria e 
pakujdesshme 
syrin e kontradiktave 
shikon se si dëshiron t’i degdisish gishtërinjtë 
në gjirin aq të guximshëm... 
që skicon hijet e rrumbullakëta, 
pa e kuptuar tërbimin e mbrendshëm 
të emocionit të strehuar në fytin e frymëmarrjes 
i djegur nga momenti i freskët i çastit, 
koha vdes aq bukur në imortalizimin e braktisjes 
kurse unë, 
duke ecur në prrushin e mendimit tënd 
rizbuloj në mënyrë klandestine ngjyrën 
e dashurisë, e lumtur se jam grua. 
 

 

    Doruntina  58  35 

 

 

NË NJË TALLAZ MENDIMESH 

 

Unë shoh atë që nuk shihet përtej teje 

uni im vetë i stolisur nga një rreze e dritës 

e ngulfatur në thellësinë e syve të diellit 

Zbres  

nga shkalla e ngjitjes në epiqendrën e rënies 

me krahët Ikarit që kujtojnë zjarrin e lundrimit... 

dhe ndërsa ti më shëtit nëpër venat e ajrit 

unë shndërrohem nga sytë e qiellit, 

një kokërr të lotit 

Vishem me shëlbimin e formës së qarë 

në të cilën engjëjt buzëqeshin 

dhe më kullojnë senzacionet e ngjyrës 

së shfaqur në sfondin e një habie 

ngrej tempullin e shikimit 

në ferrishten e reflektimit të shpirtit 

në paqen e brendshme, 

duke ëndërruar se po e preki hënën... 

por, 

u zgjova vesë në pëllëmbën e mbushur me diell... 

 

Përktheu: Baki Ymeri 

 

 

 

36      Doruntina  58 
 

 
 
 
 

 
 
 
 
 
 

 

    Doruntina  58  37 

 
 

 

 

Prozë nga letërsia botërore  

 

 

Alber KAMY  

 

 

I huaji (fragment romani)  

 

Ai kishte lexuar aty se unë isha njeri i ndershëm, 
një punonjës i rregullt, i palodhur, besnik ndaj qendrës 
së  punës,  i  dashur  nga  të  gjithë  dhe  zemërdhembshur 
ndaj  halleve  të  të  tjerëve.  Për  të  unë  isha  një  djalë 
shembullor  që  e  kishte  mbajtur  t’ëmën  sa  kishte  patur 
mundësi.  Së  fundi  kisha  shpresuar  se  një  azil  do  t’i 
jepte  gruas  plakë  rehatinë  që  mundësitë  e  mia  nuk 
arrinin t’ia siguronin. “Habitem, zotërinj, shtoi ai, që u 
bë  zhurmë  kaq  e  madhe  rreth  këtij  azili.  Sepse  tek  e 
fundit,  nëse  duhet  dhënë  një  provë  e  dobisë  dhe 
rëndësisë  së  këtyre  institucioneve  duhet  thënë  se  ato 
subvencionohen nga vetë shteti. ” Vetëm se ai nuk foli 
për varrimin dhe ndjeva se kjo mungonte në fjalën e tij 
të mbrojtjes. Por për shkak të gjithë këtyre ligjeratave të 
gjata,  këtyre  ditëve  e  orëve  pambarim  gjatë  të  cilave  u 

 

38      Doruntina  58 
 

fol për shpirtin tim pata përshtypjen se çdo gjë kthehej 
në një ujë të pa ngjyrë që më turbullonte mendtë. 

Më  në  fund  më  kujtohet  vetëm  se,  ndërsa 
avokati  im  vazhdonte  të  fliste,  tingujt  e  burisë  së  një 
akulloreshitësi  që  vinin  nga  rruga,  përshkonin  gjithë 
hapësirën  e  korridoreve,  të  sallës  së  gjyqit  dhe  arrinin 
deri tek unë. Më mbërthyen kujtimet e një jete që s’më 
përkiste  më  pork  u  unë  kasha  gjetur  gëzime  më  të 
vogla  e  më  të  forta:aromat  e  verës,  lagjen  e  dashur, 
qiellin  e  veçantë  të  mbrëmjeve,  të  qeshurën  dhe 
fustanet  e  Maries.  Mendoja  sa  e  kotë  qe  prania  ime  në 
këtë  vend  e  një  lëmsh  m’u  bë  në  grykë  dhe  prisja  me 
ngut të merrte fund e gjitha kjo e të gjeja përsëri qelinë 
time dhe gjumin. Dëgjova turbullt avokatin tim të çirrej 
duke  përfunduar  se  gjyqtarët  nuk  do  të  donin  të 
dënonin me vdekje një punonjës të ndershëm që gabon 
në një cast hutimi dhe të kërkonte rrethana  lehtësuese 
për një krim që do të më rëndonte përjetë në ndërgjejie, 
e  ky do  të  qe ndëshkimi më i sigurtë.  Trupi gjykues e 
pezulloi  seancën  dhe  avokati  u  ul  i  rraskapitur.  Por 
kolegët  e  tij  erdhën  drejt  tij  për  t’i  shtrënguar  dorën. 
Dëgjova:  “E  shkëlqyeshme,  i  dashur.”  Njëri  prej  tyre 
më  mori  dhe  si  dëshmitar:  ”Hë?”  më  tha.  Unë  pohova 
me  kokë  por  komplimenti  im  s’ishte  i  sinqertë  sepse 
isha shumë i lodhur. 

Megjithatë,  jashtë  orët  kalonin  dhe  vapa  kishte 
rënë ca. Nga disa zhurma që dëgjoja nga rruga, merrja 
me  mend  ëmbëlsinë  e  mbrëmjes.  Ne  ishim  aty,  të 

 

    Doruntina  58  39 

 

gjithë, në pritje. Dhe ajo që prisnim të gjithë së bashku, 

kishte  të  bënte  vetëm  me  mua.  Vështrova  përsëri 

sallën. Çdo gjë ishte si ditën e parë. Ndesha shikimin e 

gazetarit me xhaketë gri dhe të gruas automate. Kjo më 

bëri  të  kujtohem  se  gjatë  gjithë  proçesit  nuk  e  kisha 

kërkuar me sy  Marien.  Nuk e kisha  harruar  por  kisha 

qenë  shumë  i  zënë.  E  pashë  midis  Çelestës  dhe 

Rajmondit.  Ma  bëri  me  shenjë  sikur  më  thoshte:  “Më 

në  fund”  dhe  pashë  fytyrën  e  saj  në  ankth  që 

buzëqeshte. Por e ndjeja që zemra më shtrëngonte dhe 

nuk  mundesha  as  t’i  përgjigjesha  buzëqeshjes  së  saj. 

Trupi  gjykues  u  kthye  në  sallë.  Shumë  shpejt  u  lexuan 

një  seri  pyetjesh  drejtuar  gjyqtarëve.  Dëgjova  “fajtor 

për  vrasje”…”paramendim”...  “rrethana  lehtësuese”.  

Gjyqtarët  dolën  dhe  mua  më  çuan  në  dhomën  e  vogël 

ku  kisha  pritur  dhe  më  parë.  Avokati  im  erdhi  të  më 

takojë:  ai  fliste  shumë  dhe  me  besim  e  përzemërsi  si 

asnjëherë  tjetër.  Ai  mendonte  se  çdo  gjë  do  të  shkonte 

mirë  dhe,  se  unë  do  t’ia  hidhja  me  disa  vjet  burg  ose 

punë  të  detyruar.  E  pyeta  në  se  kishte  mundësi  për 

anulim vendimi po qe se ky nuk do të ishte në favorin 

tim.  Ai  më  tha  se  jo.  Taktika  e  tij  kishte  qenë  të  mos 

acaronte  jurinë.  Ai  më  shpjegoi  se  një  vendim  nuk 

anulohej,  ashtu,  për  hiç  gjë.  M’u  duk  e  qartë  dhe  iu 

binda arsyeve të tij. Po ta gjykoje me mendje të kthjellët 

ishte  krejtësisht  e  natyrshme.  Në  të  kundërtën  do  të 

kishte  shumë  fletushka  të  kota.  “Sidoqoftë,  më  tha 

 

40      Doruntina  58 
 

avokati im, është dhe lutja për falje. Por jam i bindur se 
përfundimi do të jetë i favorshëm.”  

Ne pritëm një kohë shumë të gjatë, afër tre çerek 
ore,  më  duket.  Më  në  fund  tringëlliu  një  zile.  Avokati 
im  u  largua  duke  thënë:  “Kryetari  i  jurisë  do  të  lexojë 
përgjigjet.  Juve  do  t’ju  fusin  brenda  vetëm  për 
formulimin  e  vendimit.”  U  përplasën  dyer.  Njerëz 
vraponin nëpër shkallë dhe nuk e kuptoja në ishin afër 
apo  larg.  Pastaj  dëgjova  një  zë  të  mbytur  të  lexonte 
diçka  në  sallë.  Kur  zilja  ra  përsëri  dhe  u  hap  dera, 
heshtja  e  sallës  u  ngrit  drejt  meje,  heshtja,  dhe  me  të 
ndjenja e veçantë që më pushtoi kur vura re se gazetari 
i  ri  i  kishte  hequr  sytë  nga  unë.  Nuk  vështrova  nga 
Maria. Nuk pata kohë sepse kryetari tha në mënyrë që 
disi  më  habiti  se  do  të  më  prisnin  kokën  në  mes  të  një 
sheshi në emër të popullit francez. Atëherë m’u duk se 
kuptova ndjenjën që lexoja tek të gjitha fytyrat. Mendoj 
se  ishte  respekt.  Xhandarët  ishin  shumë  të  butë  me 
mua.  Avokati  e  vuri  dorën  mbi  dorën  time.  Nuk 
mendoja më për asgjë. Por kryetari më pyeti nëse kisha 
gjë për të shtuar. U mendova. Thashë: “jo.” Atëhere më 
morën. 

Përktheu nga frëngjishtja: Rajmonda Vuçin 

 

 

 

 

    Doruntina  58  41 

 

 

Rrëfim filozofik 

 

 

Sunaj RAIMI 

 

 

Diogjeni dhe Leka i Madh  

 
Të  gjitha  ata  që  kanë  arritur  të  fitojnë  njëfarë 
kulture filozofike, apo që kanë lexuar diçka elementare 
në fushën e filozofisë, e dinë mirë se kush ishte filozofi 
Diogjeni  nga  Sinopa  (413  p.e.s  ‐  323  p.e.s)!  Ky 
mendimtar  i  çuditshëm  dhe  çapkën  ishte  bërë  i 
famshëm  me  mënyrën  e  jetesës  së  tij  në  kacë  druri,  ku 
banonte i izoluar nga ndikimet e civilizimit antihuman, 
siç e kishte zakon të thoshte vetë. Mirëpo, Diogjenin të 
famshëm nuk e bëri vetëm kjo gjë, por edhe pikëpamjet 
e  veçanta  filozofike,  sociale  dhe  etike,  të  cilat  ai  i 
përfaqësonte me fanatizëm  të pashoq.  Këto pikëpamje 
bizare  të  tij,  popullarisht  njiheshin  si  botëkuptime 
cinike,  prej  të  cilave  më  vonë  do  të  krijohet  edhe 
orientimi  filozofik  i  njohur  si  Shkolla  Cinike.  Sa  për 
rikujtim  të  lexuesve,  tanimë  dihet  botërisht  se  cinizmi 
ishte  një  pikëpamje  filozofike  antikonvencionale  dhe 
antikonformiste,  sepse  në  emër  të  ruajtjes  së  ‘lirisë  së 

 

42      Doruntina  58 
 

shenjtë  të  jetesës’,  kjo  filozofi  jetësore  refuzonte 
respektimin e normave shoqërore dhe civilizuese!  

Mirëpo,  cinizmi  njëkohësisht  ishte  edhe  një 
mënyrë  rebeluese  ndaj  të  jetuarit  të  formatuar  nga 
pushteti  dhe  moralizimit  të  çdo  segmenti  jetësor,  në 
dëm  të  asaj  që  ne  sot  e  quajmë  jetë  të  stilit  ‘free  spirit’. 
Koncepti  ‘cinizëm’  prejardhjen  e  kishte  nga  shprehja 
helene,  cinos  =  qen,  që  në  përkthim  të  lirë  të  gjuhës 
tonë  ka  kuptimin  e  zgërdhirjes  së  qenit,  apo  lehjes 
kërcënuese.  Diogjeni  e  adhuronte  shumë  qenin,  meqë 
sipas tij qeni është një kafshë që duhet të jetë shembull 
për  të  gjithë  njerëzit,  sepse  përveç  që  di  të  kënaqet  me 
pak  gjëra,  ai  më  së  miri  di  ta  dallojë  nikoqirin  nga 
ardhacaku,  sikur  edhe  mikun  nga  armiku.  Kur  me  një 
rast  ishin  takuar  Leka  i  Madh  me  Diogjen  cinikun, 
Perandori  i  kishte  thënë:  “Unë  jam  Aleksandri, 
Perandori i Madh”. Ndërsa Diogjeni  i ishte  përgjigjur: 
“Unë  Jam  Diogjeni,  një  qen  i  thjeshtë!”  Kur  Leka  i  tha: 
“Po  pse  qen?”  Diogjeni  ia  ktheu:  “Jam  qen  meqë  kur 
dikush  më  jep  diçka,  e  lëvizi  bishtin;  kur  dikush  s’më 
jep diçka, e lehu; e kur dikush më merr diçka, atëherë e 
kafshoj!”  Mirëpo,  nëse  lëmë  anash  cinizmat  e  tij, 
Diogjeni  llogaritet  edhe  si  kosmopoliti  i  parë,  sepse 
prore  konfirmonte  credon  e  tij  të  shquar:  “Unë  jam 
Qytetar i Botës!” 

Besohet  se  nëse  ndonjëherë  do  të  ishte  ngjallur 
ndonjë  debat  për  vdekjet  më  të  çoroditura  të  njerëzve 
nëpër  histori,  me  siguri  vendi  i  parë  do  t’i  takonte 

 

    Doruntina  58  43 

 

pikërisht  filozofit  Diogjen.  Arsyeja  qëndron  aty  se  ky 

njeri  vërtet  kishte  përfunduar  jetën  ashtu,  në  mënyrën 

më  të  paimagjinueshme  të  mundshme.  Një  ditë  në 

njëfarë  vendi,  ai  ishte  duke  ndenjur  dhe  diskutuar  me 

disa ithtarë të tij, ku mes tjerash u involvua edhe tema 

dramatike  e  fenomenit  të  vdekjes  dhe  natyrës 

enigmatike  të  saj.  Pas  një  diskutimi  të  shkurtër, 

Diogjeni  papritmas  iu  drejtua  miqve  të  tij  kështu:  “A 

ka  mënyrë  më  të  mirë  të  vdekjes,  se  sa  të  vdesësh  në 

momentin  kur  do  ti  vetë  dhe  në  mënyrën  siç  e  do 

vetë?!”  Dhe  ashtu,  duke  mos  folur  fare  për  disa  çaste, 

derisa  miqtë  e  tij  vazhduan  të  debatonin,  Diogjeni 

kishte marrë një vendim: ta bojkotonte frymëmarrjen e 

organizmit  të  tij,  duke  vdekur  i  shtrirë  pa  qenë  i 

sëmurë  dhe  pa  bëza!  Ai  kishte  bërë  vetëvrasje  duke  ia 

ndërprerë vetes frymëmarrjen, ashtu thjesht, duke mos 

marrë frymë dhe duke mos rënkuar, ngjarje e cila atë e 

klasifikoi  si  ‘mendimtarin  me  vdekjen  më  bizare  në 

botë’!  Kronistët  antikë  kishin  shkruar  se  ditën  kur  në 

Heladë vdiq Diogjeni, në Babiloni kishte vdekur Leka i 

Madh i Maqedonisë.  

Mirëpo,  Diogjeni  ishte  një  njeri  që  gjatë  jetës  së 

tij  kishte  lënë  edhe  shumë  të  bëma  kontraverse,  me  të 

cilat  qesheshin  qytetarët  anembanë  Heladës.  Por,  ai 

kishte  arritur  të  njihej  edhe  për  shkak  të  qasjeve  të  tij 

‘të pakulturuara’ dhe tejet provokative, të cilat si të tilla 

sot  llogariten  si  perla  të  origjinalitetit  filozofik  të 

antikitetit. Kësisoj, përmendet një rast, kur një ditë vere 

 

44      Doruntina  58 
 

përplot  me  njerëz,  Diogjeni  kishte  dalur  të  shëtisë  në 
pazar,  i  vetëm  me  fener  në  dorë.  Ashtu,  me  fenerin  e 
ndezur  në  dorë,  Diogjeni  i  ndalonte  njerëzit  që  kishin 
shkuar në pazar për të shitblerë diçka, duke i vështruar 
me  dritën  e  fenerit  drejt  e  në  fytyrë,  mu  siç  iu  afrohet 
natën feneri njerëzve për t’i parë më mirë ata!  

Dhe  pas  një  kohe,  kur  njerëzit  në  pazar  kishin 
filluar të qeshnin e të talleshin me të, duke pandehur se 
Diogjeni kishte luajtur mendsh, një bashkëqytetar i tij e 
kishte  ndaluar  atë  duke  e  pyetur:  “Kënd  je  duke  e 
kërkuar  me  këtë  fener  në  pikë  të  ditës,  o  Diogjen?!” 
Filozofi  cinik  u  ndal  dhe  pasi  e  shikoi  me  kërshëri  të 
vrenjtur  qytetarin,  ia  ktheu  përgjigjen  kinse  i  habitur: 
“Po  kërkoj  mos  po  e  gjej  ndonjë  njeri!”  –  “Po  ç’janë 
gjithë  këto  krijesa  rreth  teje,  o  filozof?  Njerëzit  i  ke 
rreth  e  përqark,  e  ti  thua  se  po  kërkon  të  shohësh 
ndonjë njeri?!”  

– “Ju... mendoni se jeni njerëz, por unë nuk shoh 
ndonjë  të  tillë  këtu!  Për  të  qenë  Njeri,  nuk  mjafton 
vetëm  të  dukesh  i  tillë!”  ‐  iu  përgjigj  Diogjeni 
bashkëbiseduesit  me  cinizmin  e  tij  imanent,  që  më 
pastaj  me  një  neglizhencë  pezhorative  ta  vazhdonte 
rrugën filozofike drejtë daljes nga pazari. 

Por,  ngjarja  më  e  impresive  që  është  regjistruar 
nga  shkrimtarët  e  kohës  së  tij  është  padyshim  takimi  i 
Diogjenit  me  perandorin  e  famshëm  të  antikitetit  – 
Aleksandrin  e  Madh  të  Maqedonisë,  të  cilin  ne, 
shqiptarët,  e  quajmë  Leka  i  Madh  i  Maqedonisë!  Siç 

 

    Doruntina  58  45 

 

dihet,  Leka  i  Madh  kishte  lindur  më  20  korrik  të  vitit 

356 p.e.s, në qytetin Pella të Maqedonisë, ndërsa kishte 

vdekur  më  13  qershor  të  vitit  323  p.e.s,  në  Babiloni, 

kurse varrimi i ishte bërë në Arabi. Besohet se varri i tij 

i  shumë  diskutuar  gjendet  në  Aleksandri,  Egjipt,  rreth 

gjashtëdhjetë  metra  nga  Xhamia  e  Nebih  Danielit. 

Babai  i  tij  ishte  Filipi  i  II‐të  i  Maqedonisë,  ndërsa  nëna 

Olimpia  e  Epirit  Ilirik,  e  cila  ishte  gruaja  e  katërt  e 

Filipit  II  Maqedonas.  Leka  ishte  një  djalë  i  bukur  dhe  i 

zgjuar,  me  flokë  bjonde  kaçurrela,  që  siç  shkruanin 

kronistët  e  lashtë  ‘njërin  sy  e  kishte  të  zi  si  nata,  e 

tjetrin të kaltër si deti’! Në vitin 340 p.e.s, në moshën 16 

vjeçare,  Leka  i  ndërpreu  studimet  duke  u  kthyer  në 

Pella,  ku  mori  pjesë  aktive  në  jetën  socio‐politike  të 

Maqedonisë  së  Lashtë.  Kur  Filipi  i  II‐të  u  martua  me 

një femër tjetër, Euridikën, Olimpia e mllefosur u kthye 

në  pallatin  mbretëror  të  Epirit,  ku  mori  pjesë  në 

martesën  e  dajës  së  saj  Aiakidit,  i  cili  ishte  babai  i 

Mbretit  ilir,  Pirro.  Nëna  Olimpia  akoma  në  vegjëli 

Lekën e kishte frymëzuar me heronjtë e Homerit, duke 

i  thënë  se  sipas  gjakut  të  nënës,  ai  rridhte  nga  loza  e 

Akilit,  ndërsa  sipas  gjakut  të  babait,  rridhte  nga  loza  e 

Herakliut!  Prandaj,  më  vonë  kur  Leka  do  të  hyjë  në 

Azi,  nga  Tempulli  i  Trojës  do  ta  marrë  parzmoren  e 

shenjtë,  të  cilën  do  ta  mbajë  në  trup  nëpër  betejat  e 

ndryshme deri në vdekjen e tij.  

Kur  djaloshi  Aleksandër  (në  shqip  A‐le‐si‐

andërr)  ishte  vetëm  12  vjeç,  miku  i  Mbretit  Filipi  II, 

 

46      Doruntina  58 
 

Dimarati  korintas,  ia  solli  atij  për  dhuratë  një  kalë  të 
bukur  me  emrin  Bukefal  (shqip  Bukëfalë).  Atë  ditë  të 
bekuar,  kalin  idhnak  askush  nuk  mundi  ta  kalërojë, 
përpos Aleksandrit. Kur Filipi e pa këtë trimëri, të birit 
i  tha:  “Djali  im,  mundohu  ta  gjesh  ndonjë  mbretëri  të 
madhe  që  do  të  përshtatet,  sepse  Maqedonia  është 
shumë  e  vogël  për  Ty!”  Filipi  i  II‐të  u  vra  ditën  e 
martesës  së  vajzës  së  tij  Kleopatra,  nga  Pausania, 
truproja  e  tij  që  ishte  një  spiun  grek,  i  cili  mbretit  ia 
nguli  thikën  në  zemër.  Pas  kësaj  ngjarjeje  tragjike,  në 
moshën  20  vjeçare,  Leka  e  mori  pushtetin,  duke 
organizuar  mbretërinë  Maqedonase  (me  formacionet  e 
falangave)  drejt  pushtimeve  më  të  mëdha  në  histori! 
Kështu,  kur  i  mbushi  22  vjet,  Leka  i  Madh  arriti  ta 
mundte  mbretërinë  e  lavdishme  Persiane,  duke  i 
pushtuar vendet e ndryshme aziatike deri në Indi.   

Në  fillim,  babai,  Filipi  i  II‐të,  Aleksandrit  ia 
kishte  caktuar  dy  edukatorë:  Leonidhën  e  Molosëve 
dhe  Lisimarkun  e  Dodonës  Pellazgjike.  Pas  kësaj, 
Mbreti  Filipi  II  i  kishte  shkruar  letër  filozofit  të 
famshëm  nga  Maqedonia,  Aristotelit,  që  ai  të  vinte  në 
Pella e ta edukonte Princin. Kështu, në vendin e bukur 
Mieza,  që  gjendej  pranë  kryeqytetit  Pella,  Filipi  II  e 
ngriti  një  Shkollë  speciale  për  edukimin  e  djalit  të  tij. 
Në  këtë  Shkollë  filozofike,  Aleksandrit  dhe  disa 
fëmijëve  të  aristokratëve  maqedonas,  Aristoteli  tre  vjet 
me  radhë  iu  ligjëroi  leksione  për  logjikën,  etikën, 
retorikën,  politikën  dhe  mjekësinë.  Leka  i  Madh  e 

 

    Doruntina  58  47 

 

ushqente  një  simpati  të  veçantë  ndaj  Mësuesit  të 

lavdishëm,  prandaj  dhe  Aristoteli  këtu  ndenji  plot  7 

vjet.  Kështu,  duke  qenë  mirënjohës  për  kontributin  e 

Aristotelit  në  formimin  e  personalitetit  të  tij,  Leka  i 

Madh e kishte zakon të thoshte: “Babai im, Filipi II, ma 

fali  jetën,  por  Aristoteli  ma  mësoi  artin  e  të  jetuarit!”  I 

gatuar  me  këshillat  filozofike  të  Aristotelit,  Gjenerali  i 

Madh  Aleksandër  ushtarët  i  porosiste  kështu:  “Mos 

harroni asnjëherë se: nuk është e rëndësishme se sa do 

të jetojmë, por si do të jetojmë!” Megjithëse Aleksandrit  

i  pëlqente  shumë  kur  Aristoteli  atë  e  këshillonte  me 

fjalët:  ‘çdo  gjë  me  masë,  asgjë  me  tepri’  (per  ariston 

metron),  ai  nuk  diti  siç  duhet  çdoherë  ta  praktikonte 

këtë  moto  të  artë  aristoteliane,  prandaj  edhe  kishte 

vdekur nga ushqimi dhe pija e tepëruar në një gosti!      

 

Me  jetën  dhe  të  bëmat  e  Lekës  së  Madh  janë 

thurrur  shumë  gojëdhëna  dhe  ngjarje,  ndër  të  cilat  si 

më  karakteristike  është  ajo  që  lidhet  me  Nyjën 

Gordiane!  Sipas  një  profecie  të  lashtë,  personi  që  do  të 

mund  ta  zgjidhte  të  ashtuquajturën  Nyje  Gordiane,  do 

të  bëhej  sundues  i  Azisë!  Kështu,  duke  kaluar  në 

qytetin  Gordium,  në  Frigji,  ku  sundonte  mbreti  Midia, 

Leka  i  Madh  u  ndal  aty  që  ta  shihte  këtë  enigmë 

legjendare  që  gjendej  në  një  tempull.  Kur  hyri  në 

tempull,  pa  karrocën  me  të  cilën  ishte  shëtitur  mbreti, 

në  kularin  e  të  cilit  ishte  lidhur  një  nyjë  shumë  e 

ndërlikuar. Pasi Aleksandri e vështroi shkurt atë, nxori 

 

48      Doruntina  58 
 

shpatën  dhe  e  preu  në  mes,  duke  e  zgjidhur  nyjën 
legjendare  që  askush  s’kishte  mundur  ta  zgjidhte  deri 
atëherë.  Nga  ajo  kohë  e  deri  më  sot,  kur  dikush  e 
zgjidh  ndonjë  çështje  të  ndërlikuar  me  guxim  e  me 
forcë, thuhet shprehja: “E ka zgjidhë Nyjën Gordiane!”  

Edhe  një  mesele  tjetër  përmendet  për  Lekën  e 
Madh,  kur  Ai  me  ushtrinë  e  tij  po  kthehej  nga  beteja, 
duke  kaluar  përreth  Athinës,  afër  vendbanimit  të 
filozofit  cinik  Diogjen  që  jetonte  në  kacë.  Duke  e  ditur 
këtë  gjë,  Hefestioni,  sekundanti  i  Lekës  së  Madh,  u 
ndal dhe i tha: “O Perandor, jemi fare pranë vendit ku 
banon  filozofi  i  shquar  Diogjen.  Nëse  keni  dëshirë  ta 
takoni  dhe  të  bisedoni  pak  me  të,  mund  të  ndalojmë 
për  shkurt?”  Megjithëse  ishte  i  lodhur  nga  betejat  e 
shumta  dhe  rruga  e  gjatë,  kur  e  dëgjoi  këtë  propozim, 
Leka  i  Madh  ia  ktheu:  ”Është  një  propozim  i  mirë, 
Hefestion!  Dua  ta  takoj  Diogjenin,  që  t’ia  jap  ndonjë 
dhuratë  nga  unë!”  Aleksandri  qysh  herët  e  kishte 
vlerësuar  lartë  filozofin  Diogjen,  megjithë  sjelljet  dhe 
gjuhën  cinike  që  ai  e  përdorte  gjatë  komunikimit, 
prandaj me një rast kishte pas thënë: “Sikur të mos isha 
Aleksandri  i  Madh,  do  të  isha  Diogjeni  cinik!”  Pasi 
Hefestioni zbriti nga kali i tij, iu afrua kacës së drunjtë, 
që ishte shtëpia e famshme e Diogjenit dhe trokiti. Priti 
pak dhe pasi nuk doli askush nga brenda, ai e përsëriti 
trokitjen. Por, tani papritmas nga hyrja‐dalja e kacës në 
fjalë,  u  paraqit  një  njeri  leckaman  dhe  i  parregulluar. 
Ishte ciniku Diogjen!