โรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ ปี2565

‹Ù × สแรบปุ บรารายยงงาานนกกาารรปปรระะเเมมินินภภาาววกะากราณรเเจจรริญญิ เตเตบิ ิบโตโต(น(นกั กัเรเียรียนนรารยาคยนค)น)

Ø โรงเรยี น...............................................................ช้นั ..............หองเรียนท่ี..............ภาคเรียนที่...........ปก ารศกึ ษา...................วนั /เดอื น/ป ท่ีประเมนิ ...........................

ลําดับ ช่อื -สกุล วดป. อายุ นา้ํ หนกั สว นสูง น้ําหนกั ตามเกณฑส วนสงู (W/H) สวนสงู ตามเกณฑอ ายุ (H/A)
ท่ี เกดิ ป/ เดอื น (กก.) (ซ.ม.) ผอม คอ นขาง สมสว น ทวม เร่ิม อว น เตี้ย คอ นขาง สงู ตาม คอ นขาง สูงกวา
ผอม อวน เตี้ย เกณฑ สูง เกณฑ

รวม

189

190

‹Ù × 191 แบบรายงานการประเมนิ ภาวะการเจรญิ เตบิ โตของนักเรยี นชนั้ อนุบาล

โรงเรียน...............................................................................ช้นั .....................ภาคเรยี นที.่ ....................ปการศึกษา........................วัน/เดอื น/ป..............................

ชนั้ จํานวนนกั เรียน จาํ นวนนกั เรยี นที่ นา้ํ หนกั ตามเกณฑส ว นสงู (W/H) สวนสูงตามเกณฑอายุ (H/A)
ท้งั หมด ชงั่ น้ําหนักและ
(คน) วดั สว นสงู (คน) ผอม คอนขา ง สม ทวม เริ่ม อวน เตย้ี คอนขา ง สูงตาม คอนขาง สงู
ผอม สว น อวน เตยี้ เกณฑ สงู กวา เกณฑ

อนุบาล 1

อนบุ าล 2

อนุบาล 3

รวม

192

193

194

195

196

197

198

199

ค. การจดั ทาํ รายงาน

การจดั ทาํ รายงานผลการดาํ เนินงาน
โรงเรย� น��งเ�ร���ข� �า�ร�ดั�เ�ชร
การจดั ทาํ ผลงานวช� าการของโรงเรย� น

200

การจัดทาํ รายงานผลการดาํ เนนิ งาน
�รงเร�ยน�ง� เ�ร������า�ร�ดั�เ��ร

การจัดทําเลมรายงานผลการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพระดับเพชรของโรงเรียน
ประกอบดวย

1. ขอ มูลทั่วไป ไดแ ก
ชอื่ -สกลุ ผบู รหิ าร และครอู นามยั
ท่ตี ้ัง สงั กดั เบอรโทรศพั ท โทรสาร อเี มล เวบ็ ไซต
จํานวนครูและบคุ ลากร จํานวนนักเรยี น แยกรายช้นั และเพศ
ระดับท่เี ปด สอน พ้นื ท่ีและแผนผัง วิสัยทศั นดานการสง เสริมสุขภาพในโรงเรียน

2. แบบสรปุ การประเมินตนเองของโรงเรยี นสงเสริมสุขภาพระดบั เพชร (ตามแบบในภาคผนวก ข.)
3. การรายงานผลรายตวั ช้วี ัด จาํ นวน 19 ตวั ชว้ี ัด ซึ่งมรี ายละเอียดการจัดทํารายงาน ดงั นี้

Ù‹ × 201

�ั���� ัด : เกณฑการประเมนิ การจัดทาํ รายงาน

การดาํ เนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ 1. สําเนาเกียรติบัตรรับรองการเปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ
1. โรงเรียนผานการประเมินรับรองเปนโรงเรียน ระดับทอง ท่ีมีวันเดือนประบุชัดเจน โดยเปนการรับรอง
ของกรมอนามัยหรือส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวัด
สงเสริมสขุ ภาพระดับทอง ผ้วู ่าราชการจังหวัดเทา่ นั้น
: ณ ปจจุบัน เปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ
ระดับทอง 2. นโยบายดา้ นสขุ ภาพของโรงเรียน
3. ค�ำสั่งแต่งตั้งคณะกรรมการหรือการมอบหมายผู้รับผิดชอบ
ตวั ชว้ี ดั โรงเรยี นสง่ เสรมิ สขุ ภาพระดบั เพชร ในปกี ารศกึ ษาปจั จบุ นั
.4. สรุปผลการด�ำเนินงานตาม 10 องค์ประกอบ และแบบสรปุ
การใหค้ ะแนน

การดาํ เนนิ งานสขุ ภาพของนกั เรียนแกนนํา 1. รายการชมรม/ชมุ นุมดา นสขุ ภาพหรือส่งิ แวดลอม
2. มีการจัดตั้งชมรมสุขภาพที่มีแกนนํานักเรียน 2. รายงานชมรมสขุ ภาพ 1 ชมรมทีม่ ขี อมลู ครบถวน

รวมตวั กนั ดําเนนิ กจิ กรรมสุขภาพอยางตอเนือ่ ง ประกอบดวย
: นักเรียนดําเนินกิจกรรมอยางนอย 6 เดือน - คําสัง่ แตงตง้ั นักเรียนแกนนําชมรมในปก ารศกึ ษา
ขน้ึ ไป
ปจ จุบัน (ระบชุ นั้ เรยี น)
- บนั ทกึ การประชุมของชมรมตอเนอ่ื งอยา งนอ ย

เดือนละ 1 ครัง้ จาํ นวน 6 ครัง้ ข้ึนไป
- แผนปฏบิ ัตงิ านของชมรมทรี่ ะบุ วัน เดอื น ป

กจิ กรรมที่ดําเนินงานและชอื่ ผรู ับผิดชอบ
- รูปภาพกิจกรรมของชมรม

3. มีโครงงานสุขภาพของนักเรียนที่ประสบผล 1. รายการโครงงานของนักเรียนดานสุขภาพหรือสิ่งแวดลอม
สําเร็จชัดเจน ในการลดปญหาสุขภาพหรือ 2. โครงงานสุขภาพท่ีลดปญหาชัดเจน 1 โครงงาน 1 เลม
ส่งิ แวดลอ มในโรงเรยี นหรอื ชุมชน
: มีโครงงานท่ีประสบความสําเร็จอยางนอย ประกอบดวย
- ชื่อโครงงาน
1 เรื่อง - รายชอ่ื นกั เรยี นทจ่ี ดั ทาํ โครงงาน ระบชุ น้ั และปก ารศกึ ษา
- ชื่อครทู ป่ี รึกษา
- ระยะเวลาดําเนินงาน ระบุชวงเวลาเริ่มตนและส้ินสุด

โครงงาน
- หลักการและเหตุผล แสดงขอมูลสถานการณปญหา

ทเี่ ปน ตวั เลข จํานวน รอยละ หรืออตั รา
- วัตถปุ ระสงค
- กลมุ เปาหมาย/ขอบเขต
- ทบทวนวรรณกรรม ท่ีเกีย่ วขอ งกับการทําโครงงาน
- แวผธิ นีดปาํ เฏนบิ นิ ตั งิงาานนกรจิ ะกบรุ รวมันตเัง้ ดแือตนเ ร่ิมปต กนิจจกนรกรรมะแทลัง่ ะสร้ินาสยุดชอื่

ผกูร าับรผทิดําชโคอรบงการ
- สแรผุปนผปลฏสิบําัตเิงรา็จนโดระยบเปุ วรนั ียบเดเอืทนียบปข กอิจมกูลรกรมอนแ-ลหะลรังาทยชําอ่ื

โผคูร รบังงผาิดนชพอรบอ มแสดงเครอ่ื งมอื (ศกึ ษารายละเอยี ดตวั ชว้ี ดั )
3. ร-ปู ภสารพุปกจิผกลรสรํามเร็จโดยเปรียบเทียบขอมูลกอน-หลังทํา

โครงงานพรอ มแสดงเครอ่ื งมอื (ศกึ ษารายละเอยี ดตวั ชว้ี ดั )
3. รปู ภาพกิจกรรม

Ù‹ ×

202

Ù‹ ×

�ั����ดั : เกณฑก ารประเมนิ การจัดทํารายงาน
4. ผลสําเร็จของการดาํ เนนิ งาน 1. รายงานภาวะการเจริญเติบโตของนักเรียนในปการศึกษา
ปจ จุบนั ประกอบดวย
ภาวะการเจรญิ เติบโต
4.1 นักเรียนมีนํ้าหนักตามเกณฑส วนสงู (1) รายงานภาวะการเจริญเติบโตของนักเรียนรายคน
เปน ตัวอยาง 1 หองเรยี น (ระบุวันเดอื นปท่ปี ระเมนิ )
(W/H) เกินเกณฑ (เรมิ่ อวนและอว น)
: ไมเกนิ รอยละ 7 (2) รายงานรายชั้นและภาพรวมของโรงเรียนตั้งแต
4.2 นักเรียนมีสว นสูงตามเกณฑอ ายุ (H/A) ชนั้ ป.1 ข้ึนไป และแสดงคารอ ยละของการผานเกณฑ

ต่าํ กวา เกณฑ (คอนขางเตี้ยและเตี้ย) (3) รายงานภาวะการเจริญเตบิ โตของนักเรยี นชน้ั อนุบาล
: ไมเ กนิ รอยละ 5 2. กิจกรรมหรอื โครงการแกไ ขนกั เรียนที่มีปญหา
5. นักเรียนไมม ฟี นแทผ ุ อุด และถอน 3. รปู ภาพเคร่ืองชงั่ นา้ํ หนัก/ทีว่ ัดสว นสงู
- รอยละ 45 ข้ึนไป (นกั เรียน ป.1-6) รายงานภาวะทันตสุขภาพของนักเรียนในปการศึกษาปจจุบัน
- รอ ยละ 35 ข้นึ ไป (นกั เรียน ม.1-3) ทต่ี รวจโดยบคุ ลากรสาธารณสุข ดงั น้ี
1. รายงานผลการตรวจสขุ ภาพชอ งปากและฟน ของนกั เรยี น
6. นกั เรยี นอายุ 7-18 ป มสี มรรถภาพทางกาย
ทส่ี ัมพันธก บั สุขภาพ (Health-related รายคนระดับช้นั ละ 1 หอ งเรียน ทกุ ช้ัน
Physical Fitness) ผา นเกณฑ 2. รายงานผลการตรวจสุขภาพชองปากและฟนของนักเรียน
: นกั เรยี นผา นเกณฑป ระเมินท้งั 3 ดาน
รายช้ัน และภาพรวมของโรงเรียนโดยแสดงขอมูลนักเรียน
รอยละ 80 ขึ้นไป ไมมฟี น แทผุ อุด และถอน

หมายเหตุ : ไมน บั รวมนกั เรยี นทฟ่ี น ผุ และอุดแลว

1. รายงานการทดสอบสมรรถภาพทางกายของนักเรียน
รายคนเปนตัวอยาง 1 หองเรียน ในปการศึกษาปจจุบัน
โดย
- ระบุเกณฑท ่ใี ชทดสอบและหนว ยงานท่ีจดั ทาํ เกณฑ
- ระบกุ ิจกรรมการทดสอบทีน่ าํ มาแปลผลทัง้ 3 ดาน
(1 ดา นตอ 1 กจิ กรรมทดสอบ)

2. รายงานการทดสอบสมรรถภาพทางกายของนักเรียน
รายชั้น และภาพรวมของโรงเรียนต้ังแตช้ัน ป.1 ข้ึนไป
และคารอยละการผา นเกณฑ

3. การแกไขนกั เรยี นทไ่ี มผ านการทดสอบ

Ù‹ × 203

��ั ���ดั : เกณฑการประเมิน การจดั ทํารายงาน

7. นักเรียนที่มีปญหาสุขภาพจิตไดรับการดูแล 1. กรณีใชแบบประเมินจุดแข็งจุดออน : SDQ โดยครู
ชว ยเหลอื เปนผปู ระเมิน
: นักเรียนท่ีมีปญหาสุขภาพจิตทุกคนไดรับ (1) รายงานการประเมินจุดแข็งจุดออน (SDQ) นักเรียน
การดูแลชวยเหลอื รายคนพรอมทั้งการแปลผลเปน ตวั อยาง 1 หอ งเรยี น
(2) รายงานการประเมินจุดแข็งจุดออน (SDQ) นักเรียน
ของปก ารศกึ ษาปจ จบุ นั รายชน้ั และภาพรวมของโรงเรยี น
ตง้ั แต ช้นั ป.1 ขึ้นไป และคารอ ยละของการผานเกณฑ
2. กรณีทีใ่ ชแ บบประเมินอน่ื สรปุ รายงานเชน เดียวกับขอ 1
3. รายงานการแกไขชวยเหลือนักเรียนที่มีปญหาสุขภาพจิต
รายคน พรอมท้ังผลการแกไ ขชวยเหลือ

8. นักเรียนมีความรูและทักษะดานสุขอนามัย 1. รายการกิจกรรม/วิธีการพัฒนาผูเรียนดานสุขอนามัย
ทางเพศ ทางเพศ (เชน การจัดกิจกรรมสงเสริมความรูและทักษะ
: มกี ารจดั กจิ กรรมพฒั นาผเู รยี นดา นสขุ อนามยั หรอื มีชมรม ฯลฯ) พรอมท้ังผลการดําเนินงาน
ทางเพศ อยา งนอ ยภาคการศึกษาละ 1 เร่ือง

9. การสูบบุหรีใ่ นโรงเรยี น 1. รายการกิจกรรม/โครงการรณรงคไมสูบบุหร่ีและยาเสพติด
: ไมมกี ารสูบบุหรใี่ นโรงเรยี น พรอ มท้งั ผลการดําเนนิ งานและรูปภาพกจิ กรรม

2. ภาพปา ยเขตปลอดบุหรที่ ต่ี ดิ ไวในโรงเรยี น

10. นักเรียนที่มีสายตาและการไดยินผิดปกติ 1. รายงานผลการตรวจสายตาและการไดยินของนักเรียน
ไดรับการแกไข ชั้น ป.1 และ/หรอื ม.1 ทกุ คน
: นักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 1 และ/ 2. รายงานผลการแกไขปญหานักเรียนที่มีสายตาและ
หรือช้ันมัธยมศึกษาปที่ 1 ทุกคนที่มีปญหา การไดยินผดิ ปกติรายคน
ไดรบั การแกไ ข

11. มีโครงการแกไขปญหาดานสุขภาพหรือ 1. รายการโครงการแกไขปญหาดานสุขภาพหรือส่ิงแวดลอม
สง่ิ แวดลอมท่ีมคี วามชกุ สงู หรอื เปน อนั ตราย 2. โครงการสุขภาพที่ลดปญหาชัดเจน 1 โครงการ 1 เลม
ตอสุขภาพของนกั เรียนไดเปน ผลสําเรจ็ ประกอบดว ย
- ชอื่ โครงการ/ช่ือครผู ูรับผดิ ชอบ
: มีโครงการที่ประสบความสําเร็จอยางนอย - ระยะเวลาดําเนินการ เร่ิมตนและส้ินสุดโครงการ กรณี
1 โครงการ โครงการตอเนื่องตองกําหนดชวงเวลาเพื่อวัดผลการ
ดําเนนิ งานโครงการวา ทําใหปญหาลดลงหรอื ไมอยางไร
- หลักการและเหตุผล แสดงขอมูลสถานการณปญหา
ที่เปนตัวเลข จํานวน รอยละหรืออตั รา จากแหลงขอมลู
ทีเ่ ช่อื ถอื ได
- วัตถปุ ระสงค กลุม เปาหมาย วธิ ีดาํ เนนิ งาน
- แผนปฏิบัติงาน ระบุ วัน เดือน ป กิจกรรม และช่ือ
ผรู บั ผดิ ชอบ
- เครอื่ งมือท่ใี ชวดั /ประเมินโครงการ
- สรปุ ผลสาํ เรจ็ โดยเปรยี บเทยี บขอ มลู กอ น-หลงั ทาํ โครงการ
ใหชดั เจน
3. รปู ภาพกจิ กรรม

204 Ù‹ ×

��ั ���ดั : เกณฑก ารประเมิน การจดั ทาํ รายงาน

งานตามนโยบายของกระทรวงศึกษาธกิ าร 1. รายงานผลตรวจวิเคราะหคุณภาพน้ําบริโภคตามเกณฑ
12. นา้ํ บริโภคปลอดภยั และเพยี งพอ กรมอนามยั พ.ศ. 2553 (20 รายการ)

: มผี ลการตรวจวเิ คราะหค ุณภาพนา้ํ 2. ผลตรวจโคลฟิ อรมแบคทเี รียทกุ 6 เดอื น
ผา นเกณฑมาตรฐานคณุ ภาพนํา้ บริโภค โดยมจี าํ นวนจดุ ท่ีสง ตรวจครบตามเกณฑ
กรมอนามยั พ.ศ. 2553 ไมเ กิน 1 ป
* กรณีโรงเรียนอยูในเขตที่ประกาศเปนเขตน้ําประปาด่ืมได
: มีผลการตรวจดานแบคทีเรีย แนบหลักฐานการรับรองที่อยูในระยะเวลาการรับรองคุณภาพ
(โคลิฟอรม แบคทีเรยี และฟคัลโคลิฟอรม แบคทเี รีย) นํ้าบริโภค กรมอนามัย และผลตรวจโคลิฟอรมแบคทีเรียและ
ผา นเกณฑท ุก 6 เดอื น ฟค ลั โคลิฟอรมแบคทีเรียทกุ 6 เดือน
3. รายงานขอ มูลจํานวนจดุ บริการนา้ํ ดมื่ ตอ จาํ นวนผูใช
: มจี ดุ บรกิ ารนํา้ ดืม่ 1 ทีต่ อนักเรียนและ 4. รูปภาพประกอบ เชน บริเวณจุดบริการนํ้าด่ืม บริเวณท่ี
บุคลากร 75 คน
วางแกวนํ้าสวนตัวของนักเรียน การติดตั้งตูน้ําเย็นท่ีมีการ
ตอสายดินและบรเิ วณโดยรอบ

13. สวมผานเกณฑมาตรฐาน HAS 1. ผลการสํารวจตามมาตรฐาน HAS
: สวมทุกจุดผานเกณฑม าตรฐาน 16 ขอ 2. กจิ กรรมหรือโครงการรณรงคร กั ษาความสะอาดหอ งสวม
3. รปู ภาพประกอบ เชน รปู ภาพหอ งสว มชาย หญงิ โถปส สาวะ

สว มนงั่ ราบ การระบายนา้ํ เสยี อา งลา งมอื และอปุ กรณถ งั ขยะ
บริเวณรอบๆ ภายนอกหอ งสวม ตามเกณฑ 16 ขอ

14. มีการจัดหรือจําหนายอาหารวางและเคร่ืองดื่ม 1. รายการอาหารวา งและเครอื่ งดม่ื ทจ่ี ดั หรอื จาํ หนา ยในโรงเรยี น
ทม่ี คี ณุ คา ทางโภชนาการ ไมห วานจดั ไมเ คม็ จดั 2. สตู รขนม อาหารวา ง หรอื เครื่องดมื่ ทผี่ สมเอง (ถาม)ี
และไมม ไี ขมันสูง 3. กิจกรรม/โครงการรณรงคสรางพฤติกรรมการบริโภคของ
: ทุกวันเปดเรียน นักเรียน
4. รูปภาพอาหารวา งและเครือ่ งดม่ื

15. มีการสงเสริมใหนักเรียนทุกคนไดบริโภคผัก 1. รายงานปรมิ าณผกั ทต่ี อ งซอื้ สาํ หรบั อาหารมอ้ื กลางวนั ตอ วนั
ม้อื กลางวนั ตามปรมิ าณทแี่ นะนํา โดยคํานวณจากจํานวนนักเรียน (ศึกษารายละเอียดตัวช้ีวัด
เรื่องการคํานวณปริมาณผักในคูมือ) กรณีครู/บุคลากร
: นักเรียนไดร ับประทานผกั เพียงพอ รับประทานดว ยตองซอื้ ผักเพ่ิม ตามจํานวนคน
ตามปรมิ าณทแ่ี นะนํา ทุกวนั เปดเรียน * การคํานวณปรมิ าณผกั ทซี่ อ้ื ตอมอ้ื สําหรบั รา นคา
- นร. ช้นั อนบุ าล 3 ชอ นกนิ ขาว/มอื้ /คน (นกั เรียน 1 คนรบั ประทาน 1 จาน/ชาม) ดังนี้
- นร. ชน้ั ประถมฯ 4 ชอ นกนิ ขาว/มอ้ื /คน = จาํ นวนจาน/ชามที่ขายไดตอ วัน X ปริมาณผัก
- นร. ชัน้ มธั ยมฯ 5 ชอนกินขาว/มอ้ื /คน (คาํ นวณปรมิ าณผกั ตามระดบั ชั้นเรียน)
2. รายการอาหารแตละวัน 1 เดือนยอนหลังโดยระบุปริมาณ
วัตถุดิบในแตละรายการ (กรณีรานคาจําหนายใหระบุ
รายการอาหารเชนเดียวกัน)
3. โครงการ/กิจกรรมสง เสรมิ การกนิ ผัก
4. รูปภาพประกอบ

Ù‹ × 205

�ั����ดั : เกณฑก ารประเมิน การจดั ทํารายงาน

16. โรงอาหารผานเกณฑมาตรฐานสุขาภิบาล 1. ผลการประเมินสุขาภิบาลอาหาร ตามเกณฑมาตรฐาน
อาหารในโรงเรยี น 30 ขอ
: โรงอาหารผา นเกณฑมาตรฐาน 30 ขอ
2. ใบรับรองแพทยในการตรวจสุขภาพผูปรุง/ผูเสิรฟ/
ผสู มั ผสั อาหารทแี่ สดงผลเอกซเรยป อด และผลตรวจอจุ จาระ
ในปการศึกษาปจจุบนั

3. รูปภาพประกอบ เชน สถานท่ีรับประทานอาหารบริเวณ
ที่เตรียม-ปรุงอาหาร การจัดเก็บภาชนะอุปกรณการจัดเก็บ
อาหารเคร่ืองด่ืม อางลางภาชนะ ทอ/รางระบายนํ้า
บอดักไขมนั หองสว ม/หอ งนา้ํ ในบรเิ วณโรงอาหาร

17. การบาดเจ็บในโรงเรียนท่ีทําใหนักเรียนตองพัก 1. รายงานการบาดเจ็บของนักเรียนของปที่ผานมาโดยระบุ
รกั ษาตวั ในโรงพยาบาล วัน เดือน ป และสถานท่เี กดิ
: ไมม นี ักเรยี นบาดเจ็บทต่ี องรกั ษาตัว
2. รายงานการใชบ รกิ ารหอ งพยาบาลของนกั เรยี น ในปก ารศกึ ษา
ในโรงพยาบาล ในชว งรอบปท ีผ่ า นมา ปจจบุ ัน

3. กจิ กรรมรณรงคสงเสริมและปองกันเพ่อื ลดการเกิดอบุ ัติเหตุ
ในโรงเรยี น พรอมภาพประกอบ

18. มกี ารจดั การปญ หาทีเ่ กิดจากมลภาวะภายนอก 1. ระบุปญหา/สาเหตุ และสง่ิ ท่ีดาํ เนินการแกไ ข
ทีม่ ีผลกระทบตอ สุขภาพ 2. กิจกรรมรณรงคการอนุรักษส่ิงแวดลอมพรอมภาพประกอบ
3. รูปภาพรอบรว้ั โรงเรียน 4 ดา น
: มีการจัดการทกุ ปญหา (ถา มี)

19. โรงเรียนผานเกณฑมาตรฐานสุขาภิบาล 1. ผลการประเมนิ สุขาภบิ าลส่ิงแวดลอมในโรงเรยี น
สงิ่ แวดลอมในโรงเรียน 2. รปู ภาพประกอบไดแ ก รปู ภาพสนาม บรเิ วณโรงเรยี น แนวรว้ั
: ส่ิงแวดลอมในโรงเรียนผานเกณฑมาตรฐาน
อาคาร หองเรียน หอ งพยาบาล ถงั ดบั เพลงิ การกําจัดขยะ
28 ขอ น�้ำําเสีย การปองกนั ความปลอดภยั

206 Ù‹ ×

$TE+6S 9lT>G*T;Iþ-T$TE%O*aE*_EÿD;

ศูนยอนามัยรวบรวมขอมูลโรงเรียนที่ไดรับการรับรองเปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพระดับเพชร
นําสงสํานักสงเสริมสุขภาพ กรมอนามัย เพื่อจัดทําผลงานวิชาการบรรจุในหนังสือรวบรวมความสําเร็จ
โรงเรยี นสง เสรมิ สขุ ภาพระดบั เพชรประจําป ดังนี้

1. ขอมูลทว่ั ไป
ชื่อโรงเรยี น
ที่ตงั้ สงั กัด เบอรโทรศพั ทสาํ นักงานและโทรศพั ทม ือถือ โทรสาร อเี มล เวบ็ ไซต (ถา ม)ี
ช่อื -สกลุ ผอู าํ นวยการ รองผอู ํานวยการ ครูอนามัยหรือครผู ูรบั ผดิ ชอบ
จํานวนครูและบคุ ลากร จาํ นวนนกั เรียน แยกรายชนั้ และเพศ
บุคลากรสาธารณสุขทดี่ แู ลโรงเรยี น ระบชุ ือ่ ตาํ แหนง ตน สงั กดั
ระดับที่เปดสอน วสิ ัยทศั นเรื่องการสงเสริมสขุ ภาพในโรงเรียน

2. แรงบนั ดาลใจในการพฒั นาสูโรงเรยี นสง เสรมิ สุขภาพระดบั เพชร
3. ผลงานเดนดานสุขภาพหรือสิ่งแวดลอ มอยา งนอย 1 เร่อื ง ในประเดน็ ตอไปนี้

คิดอยา งไรถงึ ทาํ เร่ืองนี้
วิธกี ารทที่ าํ ใหส ําเร็จ
ผลทเี่ กดิ ขนึ้ จากการทําเรือ่ งนี้
ขอ เสนอแนะ (ถา มี)
4 ปจ จัยความสําเร็จในการดาํ เนินงานโรงเรียนสงเสริมสขุ ภาพระดบั เพชร
5. กา วตอ ไปใหย่ังยนื
6. ไฟลนาํ เสนอของโรงเรียน
7. รูปภาพ ที่ไมมีการ Resize และบันทึกเปนนามสกุล .JPG ไดแก รูปภาพผูบริหาร คณะครู
ทมี งานนวตั กรรมเดน กิจกรรม และปายชือ่ หนาโรงเรยี น

‹Ù × 207

ง. องคความรู
และขอแนะนําการดาํ เนินงาน
โรงเร�ยนสง เสร�มสุขภาพระดับเพชร

1. โรคไม่ติดต่อ (Noncommunicable diseases : NCDs)
2. โรคธาลัส�เ� มยี (Thalassemia) ปอ งกันได
3. การออกกาํ ลงั กายเพ่อื สขุ ภาพเปน ประจํา
4. การนอนหลบั ชว ยพัฒนาสมอง และการเจร�ญเตบิ โต

5. หู ตา รักษาไว ใชสอ่ื อยางสรา งสรรค
6. การดูแลสุขภาพจ�ตดวย “ตน ทนุ ชว� �ต ทักษะ

ภูมิคุมกนั และภูมิปญ ญา”
7. การปองกนั พฤติกรรมเส่ยี งทางเพศและ

สทิ ธท� ี่พงึ ทราบ
8. บุหร่� ติดงา ยเลกิ ยาก
9. การรักษามาตรฐานคุณภาพนาํ้ บริโภค
10. การจัดเกบ็ ยาและใชยาใหปลอดภัย

ในหองพยาบาล
11. การบําบัดนา้ํ เสยี กอนปลอยสูสาธารณะ
12. ความเชอ�่ มโยงระหวา งมาตรฐาน

โรงเรย� นสงเสร�มสุขภาพและ
มาตรฐานการศกึ ษา

208

1. โรคไมต่ ดิ ตอ่ (Noncommunicable diseases :NCDs)

NCDs ยอ่ มาจากค�ำว่า Non-communicable diseases หมายถงึ กลุม่ โรคไมต่ ดิ ตอ่ ทไ่ี มส่ ามารถแพร่

กระจายโรคจากคนสู่คนได้ โดยทั่วไปอาจเรียกว่า กลุ่มโรคเรื้อรัง ซึ่งหมายถึงโรคที่เกิดต่อเนื่องยาวนาน และ
มกี ารด�ำเนนิ ของโรคเป็นไปอย่างช้าๆ ซง่ึ แตกต่างจากโรคติดเชอื้ สว่ นใหญ่ ท่มี ักมกี ารด�ำเนินโรคอย่างรวดเรว็

กลมุ่ โรค NCDs ทส่ี ำ� คญั ประกอบด้วย 4 กลมุ่ ไดแ้ ก่

1. กล่มุ โรคระบบหัวใจและหลอดเลือด (รวมถึงโรคหวั ใจและโรคหลอดเลือดสมอง)
2. กลุม่ โรคเบาหวาน 
3. กลุม่ โรคมะเรง็  
4. กลมุ่ โรคระบบทางเดินหายใจเรอ้ื รัง (รวมถึงโรคปอดอุดกั้นเร้อื รังและโรคหอบหืด)

โรคเบาหวาน 6% โรคมะเร็ง โรคหัวใจและหลอดเลือด 27%
12% โรคเรอ้ื รงั อนื่ ๆ

โรคระบบทางเดนิ หายใจ 7%

การออกกำ�ลังกาย พฤตกิ รรมการกิน
กลุมอายเุ ดก็ และผูใหญ จํานวนช่ัวโมงที่ควรนอนแตละวัน

1. อายุ 6-8 ป (ป.1-ปส.ูบ3)บุหร่ี ดื่มแอลก1อ1ฮชอวั่ ลโม์ ง
2. อายุ 9-11 ป (ป.4-ป.6) 10 ชั่วโมง

“โรค NC3D. sอ าจยัดุ 1เ2ป-็น14ฆาปต (กมร.1อ-ันม.ด3ับ) หนึ่ง ที่คร่าชีวิตประชาก9ร.2โล5กชมวั่ าโมกงกว่าสาเหตุการตายอื่นๆ

ใทนุกปสี า2เ5ห5ต4รุ วขมณกะันท่ใีมนาปกรถะ4งึ เ.ท3ศอ6แไาล.ท2ยะยุ 1ลปก5า้ .-ลนว1.ุ่มคช7โน.รปตค อ่(มNป.C3ี Dห-มsร.ือ6เปค) ็นดิ เสปา็นเหรต้อกุ ยาลระเส6ีย6ช%ีวิตถขงึ อปงรกะ8าม.ร5าเณสชยีว่ั โช3ม.วี 1งิตขแอสงนปครนะชหารกอื รโรลอ้ กยทลัง้ ะหม7ด3
ของการเสียชีวิตของปร5ะ.ชาผกูใ รหไญท ยท้ังหมดในปี 2552” โดยท่ัวไปมักมีความ7เข-8้าใชจวั่กโันมวง่าโรค NCDs เป็นโรคของ
ผสู้ งู อายุ แตจ่ ากข้อมลู พบว่า ประมาณ 1 ใน 4 ของการตายด้วยโรค NCDs พบวา่ เปน็ การเสียชีวิต ก่อนอายุ 60 ปี

‹Ù × 209

อาการÙ‹ ข× องโรคท่ีเกิดข้ึนตอนสูงอายุ มักเกิดจากพฤติกรรมเส่ียงสะสม ในช่วงวัยหนุ่มสาว เหมือนเราสะสมดินระเบิด
เอาไว้เรื่อยๆ ซกั วนั มันก็ตอ้ งระเบิดออกมา

แนวโนม้ สถานการณ5. ์โรผใูคหญN CDs 7-8 ชวั่ โมง

จ ากโรคหล➤อด เอลงอื คด์กสามรออ4งนแ. ลามอะแหัยาลยโัวะลใุ จ1กป 5ไโ.ด-ดว1้ทย.ช7ร�ำ.อ้นปยา ลย(มะไว.38้ว-5่ามใอ.น6ยป)ู่ในี พปร.ศะ.เท2ศ5ก7�ำ3ลังปพรัฒะนชาากรโลก8จ.5�ำนชววั่ นโม2ง3 ล้านคนจะเสียชีวิต
➤ 17.5 ล้า3น. คอนาขยอุ 1ง2ป-ร1ะ4ชปาก (รมท.1ั้ง-โมล.3ก)ในปี 2005 เสียชีวิตจากโร9ค.2ห5ลชอ่วัดโเมลงือดสมองและหัวใจ
ซง่ึ 80% อยู่ในประเทศก2�ำ.ลังอพาัฒยนุ 9า- 1แ1ละปเป (น็ ปป.4ร-ะปช.า6ก)รกลุ่ม วัยแรงงาน 10 ชั่วโมง

➤ ประชากร1โ.ลกอเสายียชุ 6ีว-ิต8จาปก (โปรค.1ห-ลปอ.3ด)เลือดหัวใจถึง 17 ล้านคน หรือ1ค1ิดชเปว่ั ็นโมง48% ของการเสียชีวิต
(จ4า.ก2โลรา้คนไมค่ตนิด) ตแ่ลอะทั้งโหรคมเดบการหลอวงมุ าลนองมา4%ายคเุ ือด(1ก็.โ3รแคลล้ามะนะผคเรูในห็ง)ญ21 % โรคถุงลมจโปํา่งนพวอนง ชร่ัววมโมโรงคทปีค่ อวดเรรนื้อรอังนแลแะตหลอะบวหันืด 12%

โรค NCDs มคี วามสัมพันธ์กบั พฤติกรรมเส่ยี งทางสขุ ภาพตา่ งๆ เชน่

• สูบบุหร่ี
• ด่ืมสุรา
• กนิ อาหารหวาน หวานเกนิ ไป, มนั เกนิ ไป หรือ เค็มเกนิ ไป บอ่ ยๆ ซำ้�
• การขาดการออกก�ำลงั กาย

• โครวคามไมเค่ตรียดิ ดตสะอ่ สม(Nทเ่ี oกิดnขcึน้ oจmากmกาuรใnชi้ชcีวaติ bปรleะจd�ำวiันseases :NCDs)

วธิ ีป้องกนั และลดความเส่ียงจากกลมุ่ โรค NCDs

วิธีป้องกันและลดความเส่ียงก็ท�ำได้ไม่ยากเพียงแค่ปรับเปล่ียนพฤติกรรมในการด�ำเนินชีวิตให้มีความสมดุล
และ ลด ละ เลกิ พฤตกิ รรมท่มี คี วามเสีย่ งต่อกลมุ่ โรคเหลา่ น้ี เช่น
• งดสบู บุหร่ี เพราะการสบู บหุ ร่ีมิได้เปน็ เพยี งสาเหตขุ องโรคมะเร็งเทา่ นั้น
• หยดุ การด่ืมสรุ า เพราะเปน็ สาเหตุของโรคมากกวา่ 3 โรค
• หยดุ การกนิ ตามใจปาก พจิ ารณาถงึ คุณค่าของสารอาหารกอ่ นรับประทานทกุ ครง้ั
• หาโอกาสในการออกก�ำลงั กายอยู่เสมอ
• จดั การความเครียดทเี่ กดิ ขึ้นใหเ้ หมาะสม
(at: http://www.anatasook.com/non-communicable-diseasea-ncds/#sthah.xly1ZNnN.dpuf)
(at: http://www.thaihealth.or.th/content/23880-NCDs-โรคร้ายท่ีสร้างเอง)

โรคไมต่ ดิ ตอ่ (Noncommunicable diseases :NCDs)

210

2. �ร��าลสั ��เมีย (Thalassemia) ปอ งกนั ได

โรคธาลัสซีเมีย เปนโรคซีดทางพันธุกรรมท่ีพบบอยในประเทศไทย เกิดจากความผิดปกติของ
เม็ดเลือดแดงท่ีมีอายุส้ันและถูกทําลายเร็วกวาปกติ มีผูปวยโรคนี้ประมาณ 600,000 คน และมีผูมียีนแฝงท่ี
สุขภาพแข็งแรง รอยละ 40 หรือเทากับ 20 ลานคน ท้ังผูปวยโรคธาลัสซีเมียและผูมียีนแฝงสามารถถายทอด
โรคนไี้ ปสลู กู หลานได แตล ะปจ ะมเี ดก็ เกดิ ใหมป ว ยเปน โรคธาลสั ซเี มยี ประมาณ 12 คนตอ เดก็ เกดิ ใหมท กุ 1,000 คน
มีผูปว ยโรคธาลสั ซีเมยี ชนิดรุนแรงที่ตองไดร ับการดูแลรักษาตอเนอ่ื งประมาณ 100,000 คน

การถายทอดยนี ท่ีผิดปกติสลู ูกหลาน

กรณีพอแมมียีนแฝงทั้งคู โอกาสที่ลูกจะเปนโรคเทากับ 1 ใน 4 โอกาสที่ลูกจะมียีนแฝง
เทา กบั 2 ใน 4 และโอกาสท่ีลกู จะปกติเทา กับ 1 ใน 4

กรณีพอหรือแมมียีนแฝงเพียงคนเดียว โอกาสที่ลูกจะมียีนแฝงเทากับ 2 ใน 4 แตไมมีลูก
คนใดเปนโรคเลย

กรณีพอหรือแมที่ฝายหน่ึงเปนโรคและอีกฝายมียีนแฝง โอกาสที่ลูกจะเปนโรคเทากับ
2 ใน 4 โอกาสทล่ี ูกจะมยี ีนแฝงเทา กับ 2 ใน 4 โดยไมมีโอกาสทล่ี กู จะปกตเิ ลย

คนไทยทั่วไปมีโอกาสพบยีนแฝงสูงถึงรอยละ 40 โดยผูท่ีมียีนแฝงมีสุขภาพแข็งแรงเหมือนคนปกติ
แตพบดวยการตรวจเลอื ด ซ่ึงตรวจไดทโี่ รงพยาบาลใกลบาน ผูทค่ี วรตรวจเพ่อื การวินิจฉยั ภาวะท่ีมยี ีนแฝง ไดแ ก

ผูที่อยใู นวยั เจริญพันธทุ ม่ี ีโอกาสมีลูก
ผทู กี่ าํ ลงั จะแตง งานหรือกําลงั วางแผนจะมีลกู
ผทู มี่ ีญาติเปนโรคธาลสั ซเี มยี หรอื มยี นี แฝง
หญิงต้ังครรภทุกคนตองตรวจ ถาพบวามียีนแฝง ตองนําสามีมารับการตรวจดวย หากสามี
มียีนแฝง จะไดร บั คําปรกึ ษาเก่ยี วกับโอกาสเส่ียงตอ การมลี กู เปน โรคธาลัสซีเมยี และดําเนนิ การตรวจทารกในครรภ
วา เปน โรคหรือไม เมอ่ื ต้งั ครรภป ระมาณ 10-20 สปั ดาห
ผูที่มีอายุต้ังแต 1 ป หากไดรับการเจาะเลือดเพื่อตรวจทางหองปฏิบัติการ อาจขอใหแพทย
เก็บเลือดเพ่มิ ขึ้นอกี 3-5 ซีซี เพ่อื ตรวจภาวะที่มียนี โรคธาลสั ซเี มียแฝง

อาการ…ผูปวยมีภาวะซีดมาก ตาเหลือง หัวใจโตเพราะทํางานมาก รางกายมีการสรางเม็ดเลือด
ชดเชยมากขึ้น ทําใหตองการสารอาหารและวิตามินโฟลิคเพ่ิมข้ึน เมื่อมีการสรางเม็ดเลือดแดงในไขกระดูกเพิ่ม
ไขกระดกู จะขยายทําใหก ระดกู ใบหนา เปลยี่ นแปลง ด้งั จมกู ยบุ กะโหลกศรี ษะหนา โหนกแกม สูง คางและกระดกู
ขากรรไกรกวาง ฟนบนย่ืน กระดูกแขนขาเปราะหักงาย และมีการสรางเม็ดเลือดนอกไขกระดูกที่ตับ และมาม
ทาํ ใหตับ และมา มโต

‹Ù ×

211

การรบั เลอื ดอยา งสมา่ํ เสมอ สาเหตจุ ากภาวะซดี จาํ เปน ตอ งรบั เมด็ เลอื ดแดงทดแทน 10-15 มลิ ลลิ ติ ร
ตอนํ้าหนักตัว 1 กิโลกรัม ทุก 3-6 สัปดาห ใหมีความเขมขนของเม็ดเลือดแดงฮีมาโตคริทในเวลากอนรับเลือด
เทากบั 27-30 %

การใหยาขับเหล็ก ผูปวยมีโอกาสเกิดภาวะธาตุเหล็กเกิน เน่ืองจากเม็ดเลือดแดงแตก การได
รับเลือดและลาํ ไสมีการดูดซมึ ธาตเุ หล็กมากขน้ึ ธาตเุ หลก็ ที่เกินจะทําใหอวัยวะตา งๆ ในรางกายเปน อันตราย ผปู ว ย
ควรไดรับยาขับเหลก็ เม่ือมีระดบั เฟอรรติ นิ ในเลอื ดสงู กวา 1,000 นาโนกรัมตอมลิ ลลิ ิตร หรือหลงั จากไดร บั เลอื ด
ประมาณ 15 คร้ัง

��� ������ �� �� ���� ��� ��ย�������� �เ� มีย

1) รับประทานอาหารครบ 3 ม้ือทั้งขาว เนื้อสัตว ไข นมและไขมัน หลีกเลี่ยงอาหารหวานจัด
เค็มจัดและอาหารทม่ี ธี าตุเหลก็ สงู เชน ตับ เลอื ด

2) รบั ประทานผกั ทุกมื้อๆ ละ 1 ทพั พี และผลไมท ุกวัน
3) ด่ืมนมวนั ละ 2-3 กลอ ง
4) นอนอยา งนอ ยวนั ละ 6-8 ชั่วโมง
5) ออกกาํ ลังกายทุกวนั ๆ ละ 15-30 นาที เทาทที่ ําได ไมใหเ หนื่อยมากเกินไป และหลกี เล่ยี งกีฬา
ทม่ี ีโอกาสกระทบกระแทกรุนแรง
6) แปรงฟน อยางนอยวันละ 2 ครง้ั ตรวจฟน จากทนั ตแพทยป ละ 2 ครงั้
7) รับประทานยาโฟลคิ และวิตามนิ รวมทกุ วนั เพื่อเสริมสรางเมด็ เลือดแดง

(หนว ยโลหิตวทิ ยา ภาคกมุ ารเวชศาสตร คณะแพทยศ าสตรโรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวทิ ยาลยั มหิดล)

212 ÁÙ‹ ×

3. การออกกําลังกายเพือ่ สขุ ภาพเปน ประจาํ

สมรรถภาพทางกายที่สัมพันธกับสุขภาพ (Health-related Physical Fitness) หร�อ
สมรรถภาพทางกายเพอื่ สขุ ภาพ หมายถงึ ความสามารถของระบบตา งๆ ในรา งกาย ประกอบดว ยความสามารถ
เชิงสรรี วทิ ยาดานตางๆ ทช่ี วยปอ งกนั บุคคลจากโรคทีม่ ีสาเหตุจากการขาดการออกกาํ ลงั กาย ดงั นี้

1. ความอดทนของระบบไหลเว�ยน�ลหติ และหายใจ (Cardiorespiratory Endurance)
หมายถึง สมรรถนะของระบบไหลเวียนเลือด (หัวใจ หลอดเลือด) และระบบหายใจ ในการลําเลียงออกซิเจน
ไปยังเซลลกลามเนื้อ ทําใหรางกายสามารถออกกําลังกายเปนระยะเวลานานได ประเมินโดยกิจกรรมการทดสอบ
ดวยการวิ่ง 50 600 800 1000 เมตร เดินหรือวิ่ง 1600 เมตร การทดสอบโดยใชจักรยานวัดงานหรือ
การกาวขนึ้ -ลง (Step test) เปน ตน

2. ความแข็งแรงและความอดทนของกลา มเน้ือ (Muscle strength-Endurance)
ความแข็งแรง (Muscle strength) หมายถึง ปริมาณสูงสุดของแรงท่ีกลามเน้ือมัดใดมัดหน่ึง

หรือกลมุ กลา มเนื้อสามารถออกแรงตานทานไดใ นชวงการหดตัว 1 คร้ัง
ความอดทนของกลามเน้ือ (Muscle endurance) หมายถึง ความสามารถของกลามเน้ือ

มัดใดมัดหน่ึงหรือกลุมกลามเนื้อในการหดตัวซ้ําๆ เพื่อตานแรงหรือความสามารถในการคงสภาพการหดตัว
คร้ังเดียวไดเปนระยะเวลานาน ประเมินโดยกิจกรรม การลุกนั่ง 30 วินาที การวิดพ้ืน การงอแขนหอยตัว
การวดั แรงบีบมือ เปน ตน

3. ความออนตัวหร�อความยืดหยุนของกลามเน้ือ (Flexibility) หมายถึง พิสัยของการ
เคล่ือนไหวสูงสุดเทาที่จะทําไดของขอตอหรือกลุมขอตอ ประเมินโดยกิจกรรม การงอตัวไปขางหนา การเอามือ
ไขวหลงั แลว แตะกนั (Zipper test) การทดสอบโดยน่ังแยกขาเปน ตวั วี เปน ตน

4. องคป ระกอบของรางกาย (Body Composition) ไดแ ก กลามเนือ้ กระดกู ไขมันและ
สวนอน่ื ๆ ในสวนของสมรรถภาพทางกายน้ัน หมายถึง สดั สวนปริมาณไขมันในรา งกายกับมวลรางกายทีป่ ราศจาก
ไขมันโดยวัดออกมาเปนเปอรเซ็นตไขมัน (% fat) ดวยเคร่ือง Skin fold Caliper หรือใชคาดัชนีมวลกาย BMI
ซ่ึงใชวัดในกลุมอายุ 18 ปขึน้ ไป

สมรรถภาพทางกลไกเพ่ือทักษะกีฬาที่ดีมีความแตกตางจากสมรรถภาพทางกายที่สัมพันธกับ
สขุ ภาพกลาวคือ สมรรถภาพทางกลไกเพอื่ ทกั ษะกฬี าที่ดีมงุ เนนเรือ่ งความคลองตัว เวลาเคล่ือนไหว เวลา ปฏกิ ริ ยิ า
พลงั ความสมดลุ ความเรว็ และการทาํ งานประสานสัมพันธ

กจิ กรรมการทดสอบสมรรถภาพทางกาย

กรมพลศึกษาป 2555 : เกณฑม าตรฐานสมรรถภาพทางกายสาํ หรับเด็กไทย อายุ 7-18 ป

หนวยองานย/ุ อายุ 1. ดานความอดทนของ 2. ดานความแขง็ แรง 3. ดานความออ นตัว
ระบบไหลเวย� น�ลหิตและ และความอดทนของ ของกลา มเน้ือ

ระบบหายใจ กลามเน้ือ

7-12 ป วงิ่ ระยะไกล (Distance Run) ลุกน่งั 60 วินาที นัง่ งอตัวไปขา งหนา
13-18 ป 1,200 เมตร ลุกน่งั 60 วินาที นงั่ งอตวั ไปขา งหนา

วิ่งระยะไกล 1,600 เมตร

‹Ù × 213

4. การนอนหลับชวยพฒั นาสมอง และการเจรญ� เต�บโต

ปญหาใหญ...เด็กไทยเกือบครึ่งนอนหลับไมเพียงพอ ปจจุบัน เด็กต้ังแตระดับประถมศึกษา
ถึงมัธยมศึกษานอนหลับไมเพียงพอมากรอยละ 40 ในยุคดิจิตอลเด็กเกือบทุกประเทศประสบปญหาเดียวกัน
แตปญหาน้ีกลับถูกมองขามและยังไมมีหนวยงานใดของภาครัฐเขามาชวยแกไขอยางจริงจัง ซึ่งวิธีการแกไข
ไมจําเปนตอ งใชเ งินมาก ในประเทศญปี่ นุ ไดด าํ เนินโครงการ HAYAOKI ตัง้ แตป พ.ศ. 2549 โดยความรวมมอื ของ
กระทรวงศึกษาธิการ วัฒนธรรม กีฬา วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี รณรงคเด็กใหนอนหลับแตหัวคํ่า ตื่นแตเชา
และรับประทานอาหารเชา เพราะญี่ปุนตระหนักถึงความสําคัญของการนอนหลับตอการพัฒนาของสมองและ
รางกาย ประเทศสหรัฐอเมริกาไดบรรจุเรื่องการนอนหลับในหลักสูตรการเรียนการสอนในชั่วโมงชีววิทยา สําหรับ
นักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลายในป พ.ศ. 2547 สอนเด็กใหเห็นความสําคัญของการนอนหลับ และผลเสียของ
การอดนอนตอ สมอง รางกาย จติ ใจ การเรียน การขับรถ และการทํางาน มกี ารประกาศเปนวสิ ยั ทัศนด า นสขุ ภาพ
คือ ตองเพม่ิ จาํ นวนชว่ั โมงการนอนหลบั ของเด็กอเมรกิ าใหไ ดท กุ คนในป พ.ศ. 2563

การนอนหลบั ใหเ พยี งพอทําใหเ ดก็ ตวั สูง��น

โดยธรรมชาติเวลานอนหลับสนิท ตอมใตสมองจะหล่ังฮอรโมนชื่อ Growth Hormone ท่ีมีผลตอ
กระดูก ทําใหกระดูกยืดยาวและขยายใหญขึ้น ทําใหตัวสูงใหญ ถานอนไมเพียงพอ ฮอรโมนนี้จะถูกหล่ังออก
มานอย สงผลใหเด็กไมสูงเทาท่ีควร ประชาชนในประเทศเนเธอรแลนดตัวสูงท่ีสุดในโลก เพราะเด็กในประเทศน้ี
เขานอนกอนเวลา 21.00 น. เกือบทุกคน จึงควรตองสงเสริมใหเด็กเขานอนเร็วและนอนเพียงพอ เพ่ือใหคนไทย
ตัวสูงข้ึน เพราะการมีทักษะทางดานกีฬาและเกงยังไมพอ รางกายจะตองสูงใหญดวยจึงจะแขงขันกับประเทศ
อืน่ ๆ ได โดยการจดั เวลานอนใหเพยี งพอในแตละกลุมวยั ดังตารางขางลา งน้ี

กลุมอายุเดก็ และผูใหญ จํานวนช่ัวโมงทค่ี วรนอนแตละวัน
1. อายุ 6-8 ป (ป.1-ป.3) 11 ชั่วโมง
2. อายุ 9-11 ป (ป.4-ป.6) 10 ช่วั โมง
3. อายุ 12-14 ป (ม.1-ม.3) 9.25 ชว่ั โมง
4. อายุ 15-17 ป (ม.3-ม.6)
8.5 ช่ัวโมง
และ ป.ว.ช.
5. ผใู หญ 7-8 ช่ัวโมง

Ù‹ ×

214

การนอนหลบั ใหเพยี งพอทาํ ใหเด็กไมอวน

การอดนอน นอนไมพอ ทําใหหิว กินเกงและอวนข้ึน เน่ืองจากสมองหลั่งฮอรโมนชื่อ Leptin
ออกมานอย และฮอรโมน Ghrelin ออกมากขึ้น ฮอรโมน Leptin ทําหนาที่กดความหิว ในขณะที่ฮอรโมน
Ghrelin กระตุนใหเด็กหิวมากขึ้น เพราะฉะนั้นการสงเสริมใหเด็กนอนใหเพียงพอ จะชวยแกปญหาเด็กอวนได
สว นหนึง่ การนอนหลบั ใหเพยี งพอยงั ชว ยใหเด็กมีภมู ติ า นทานดี ไมตดิ เชอ้ื งาย อารมณดี มสี มาธิ ไมหงุดหงดิ และ
ไมม ีพฤติกรรมกา วราว

การนอนหลบั ใหเ พียงพอชว ยพ�ั นาการเร�ยนรแ� ล�ทาํ ใหเดก็ �ลาดข�น

กระบวนการเรยี นรอู ยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ ตองอาศยั การนอนหลับใหเพยี งพอ เดก็ จะเรยี นรูเรอ่ื งใหมๆ
ไดเมื่อสมองต่ืนตัวเต็มท่ี ความรูใหมที่รับเขามาแตละวันไมวาจะเปนดานวิชาการ ทักษะตางๆ ท้ังดานศิลปะ
ภาษาและการกีฬา จะถูกเก็บไวช่ัวคราวในสมองสวน Hippocampus ซ่ึงมีความจุไมมาก เม่ือเด็กไดนอนเต็มท่ี
ในเวลากลางคนื ความรแู ละทกั ษะใหมจ ะถูกยา ยจาก Hippocampus ไปเกบ็ ในท่ใี หมของสมองสวน Neocortex
ซึง่ มีความจใุ หญม าก แลว ถูกจัดเรียบเรียงเปนระเบียบ สามารถดงึ ออกมาใชไดงายและรวดเร็วในภายหลัง

การอดนอน นอนไมพ ออยา งตอเน่ือง มีผลเสยี 2 อยางพรอ มกนั คือ
1. เด็กจะงวงเหงาหาวนอนตั้งแตเริ่มเรียน ขณะท่ีงวง เด็กจะไมสามารถเรียนรูเรื่องใหมๆ ได
นอกจากน้ีขอมูลท่ีเก็บอยูในสมองสวน Hippocampus ยังไมถูกยายไปเก็บที่สมองสวน Neocortex ทําให
Hippocampus ไมมที ี่วางพอทร่ี ับขอมูลใหมเ ขามาอกี
2. เนื่องจากขอมูลท่ีเพ่ิงเรียนมายังเก็บอยูใน Hippocampus ไมไดถูกยายเขาไปเก็บที่
Neocortex เพือ่ เปลีย่ นเปนความจําระยะยาว ไมน านความรูน ีก้ จ็ ะเลอื นหายไปเอง ไมส ามารถเก็บไวเ ปน ความจํา
ระยะยาวเพ่ือใชเปนประโยชนตอยอด นําไปคิดคนอะไรใหมๆ ได อาจเรียกไดวาครูสอนอะไรเยอะแยะแตจําได
เล็กนอย

แนวทางการเพิ่มชัว่ โมงการนอนหลบั ของเด็ก

1. โรงเรียนสนับสนุนใหเด็กที่นอนไมเพียงพอ ไดนั่งงีบหลับหลังอาหารกลางวันเพียง 10-15 นาที
โดยโรงเรียนจัดหาสถานท่ีเงียบ มืด เปดพัดลมใหอากาศไมรอน หาหมอนให 1 ใบ เพ่ือใหเด็กไดงีบหลับกอน
เขาเรียนภาคบาย การงีบหลับจะทําใหสมองต่ืนตัวเต็มที่ไดหลายช่ัวโมง เด็กจะกระปรี้กระเปรา เรียนรูไดดี
และรับความรูใหมได ในประเทศญี่ปุนมีโครงการ INEMURI รณรงคใหเด็กงีบหลังอาหารกลางวัน เพ่ือความ
ไดเปรียบทางสติปญญา อยางไรก็ตาม หลังจากงีบหลังอาหารกลางวันและเรียนภาคบายแลว เด็กตองนอนหลับ
ใหเพียงพอในคืนนั้น เพื่อทําใหค วามจาํ ระยะสน้ั เปล่ยี นเปนความจาํ ระยะยาว

‹Ù × 215

2. สังคมไทยตองรวมมือกันระหวางครู/ผูปกครอง/เด็ก เพราะทุกคนเห็นความสําคัญของการ
นอนหลบั

3. ครูและผูปกครอง สอนใหเด็กรูจักแบงเวลาใหเปน และจัดลําดับความสําคัญ ควรทําอะไร
กอ น-หลัง เชน

รีบทําการบานใหเสร็จต้ังแตหัวค่ํา เด็กไมควรเลนหรือออกกําลังกายภายในเวลา 3 ช่ัวโมง
กอ นเขา นอน
ตองหยุดกิจกรรมตาง เชน หยุดคุยโทรศัพทมือถือ หยุดเลนเกมออนไลน ใชอินเตอรเน็ต
หยดุ ดโู ทรทศั น
ตอ งหลีกเลีย่ งเครื่องดม่ื ท่ีมคี าเฟอีน เชน นํ้าอดั ลมสีดํา ชา กาแฟ เพราะทําใหน อนไมหลับ
ควรผอ นคลายทําใจใหสงบ ไมกงั วล ไมเ ครยี ด เมอื่ ใกลถ ึงเวลานอน
ควรเขานอนและตน่ื นอนใหเ ปน เวลาเดียวกันทกุ วัน ไมว า จะเปนวนั เรยี นหรือวนั หยดุ

(แหลงขอ มูล : นพ.มนูญ ลีเชวงวงศ โรงพยาบาลวชิ ัยยุทธ ประธานทนุ งวงอยา ขบั ในพระอปุ ถัมภฯ)

216 ¤‹Ù × Ø

5. หู ตา รักษาไว ใชส อื่ อยางสรางสรรค

ปญหาเกี่ยวกับสายตาและการไดยินบกพรองมีผลกระทบตอการเรียนรู หากไมไดรับการชวยเหลือ
ท่ีเหมาะสม ควรมีระบบคัดกรองสุขภาพเพื่อเฝาระวังปญหา และพัฒนาระบบการชวยเหลือดูแลสุขภาพ ท้ังกลุม
ปกติและผดิ ปกติ รวมถึงการสงตอ อยางมีประสทิ ธิภาพ

โรคและความผดิ ปกตเิ กีย่ วกับตา

โรคตาแดง เกดิ จากเช้ือไวรัส ติดตอ โดยการสมั ผสั นาํ้ ตา ข้ตี า หรือใชสิง่ ของรว มกบั ผูท่ีเปน โรค เชน
ผาเช็ดหนา ผาเช็ดตัว แวนตา ขันน้ํา หรือใชมือสกปรกท่ีมีเชื้อโรคขยี้ตา หรือจากแมลงวัน/แมลงหวี่ตอมตา
มักระบาดในกลุมคนที่อยูรวมกัน พบบอยในเด็กเล็กและเด็กชั้นประถมศึกษา ผูเปนโรคจะมีอาการน้ําตาไหล
ระคายเคือง ปวดตา กลัวแสง มีขี้ตามาก อาจมีไขตํ่าๆ เปนโรคท่ีไมอันตราย ถาไมรักษาอาจติดเชื้อแบคทีเรีย
จนทําใหตาพกิ ารได จงึ ควรรีบไปพบแพทย ไมค วรไปในที่ชมุ ชนเพราะอาจแพรต ิดตอสูผอู ่ืน และหยุดเรียนจนกวา
จะหายเปน ปกติ โรคน้ีปองกันไดโ ดยการรกั ษาสุขอนามยั สว นบคุ คล เชน การลา งมอื ไมใ ชข องรวมกนั

สายตาสั้น สาเหตุยังไมทราบแนชัด แตการใชสายตาท่ีใกลเชน การอานหนังสือ เลนเกม
เลน คอมพวิ เตอรเ ปนเวลานานตดิ ตอ กนั มีผลทําใหสายตาสนั้ หรือสายตาส้นั เพิ่มขึ้นอยางรวดเรว็ ดังน้นั เดก็ จึงควร
ไดรับการตรวจวัดสายตากอนเขา โรงเรียนทุกคน

ตาบอดสี สาเหตุจากกรรมพันธุ สวนใหญไมสามารถบอกความแตกตางระหวางสีแดงกับสีเขียว
จะเห็นสีเขียว เหลือง สม แดงเปนสีเดียวกันหมด และกลุมท่ีเปนภายหลังมักตาบอดสีน้ําเงิน-เหลือง เกิดจาก
ยนี ที่ควบคมุ การสรา งรงควตั ถรุ ับสชี นดิ สแี ดงและสเี ขยี วอยบู นโครโมโซม X ขาดหรือบกพรอง ผูชายมีโอกาสเปน
มากกวาหญิง (ผูหญิงมีโครโมโซม X 2 ตัว ถาตัวใดตัวหน่ึงมียีนเหลาน้ีอยูก็ยังสามารถรับรูสีได ในขณะท่ีผูชาย
มโี ครโมโซม X เพยี งตวั เดยี ว ถาบกพรองก็จะแสดงอาการ)

อาการตาบอดสี คือ ผูที่เปนตาบอดสีสามารถแยกความแตกตางของสี โดยใชความเขมของสีท่ีเห็น
เขากบั สที ่คี นปกตเิ ห็นได อาจมีขอจาํ กัดเร่อื งการทาํ งานบางอาชีพ การสงั เกตสัญญาณไฟจราจรแกไขโดยเรียนรวู า
ไฟแดงอยูบนสุด ไฟเขยี วอยูล า งสดุ ในรายที่เห็นเพียงสีขาวดํา สายตาจะคอ ยๆ เส่อื มลง ยงั ไมม ีวธิ ีการรกั ษาเฉพาะ
ซงึ่ เด็กยังคงเรยี นไดป กติ

ตาเข เปนสภาพทกี่ ลามเนือ้ ของลกู ตาทาํ งานไมสัมพันธกัน ซึง่ ตาท้ัง 2 ขางมองในทศิ ทางตรงกนั ขา ม
ทําใหเกิดภาพซอน โดยเฉพาะเวลาออกกลางแจง ชนิดท่ีพบบอยคือ ตาเขภายใน 6 เดือนหลัง
เกิดโดยเริ่มมีตาเขชัดเจนขึ้นเมื่ออายุ 2-3 ป สาเหตุจาก 1) สายตาท่ียาวมาก 2) กลามเน้ือตาเปนพังผืด
ตัง้ แตเ กิด 3) ไทรอยดเ ปน พษิ ทาํ ใหกลา มเน้อื ตาโตผดิ ปกติ ทาํ ใหม องขึ้นไมไ ด เหน็ ภาพซอ น

การรักษา เม่ือวัดความสามารถในการอาน ตาเขที่พบรวมกับสายตายาวมาก แกไขโดยใสแวนแลว
ตาอาจจะตรงไดโดยไมตองผาตัด หรือถาวัดแลวคาที่ไดไมจําเปนตองใสแวน แพทยอาจรักษาดวยการผาตัด
กลา มเน้อื ตา การผาตัดควรผาตัดกอ นอายุ 2 ป หลงั ผาตัดอาจมีภาพซอ นในชวงแรก ถานานกวา 2 เดือนสามารถ
แกไขโดยใสแวนตาหรือผาตัดใหมซ่ึงมีประมาณรอยละ 10 สวนใหญไดผลเปนที่พอใจรอยละ 90 กรณีผาตัดหลัง
อายุ 2 ป โอกาสจะนอยลง

Ù‹ × 217

ภาวะตาข�เกียจ คือ ภาวะท่ีความสามารถในการอานไมเทาเกณฑเด็กปกติ เกิดจากภาวะตาเข
สายตาสน้ั ยาว เอยี ง ทาํ ใหร ะบบการมองเหน็ พฒั นาไมเ ตม็ ที่ รกั ษาไดโ ดยเปด ตาขา งทดี่ ี กระตนุ ใหใ ชต าขา งทมี่ ปี ญ หา
หรอื ใสแ วน ในกรณีทีม่ ีตาขเ้ี กียจท้ัง 2 ขา ง (คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบิ ดี มหาวทิ ยาลัยมหิดล)

โรคทางสายตาจากการใชคอมพิวเตอร เกดิ จากการใชค อมพวิ เตอรเปนเวลานาน มีผลตอ การ
บังคับใหโฟกัสของดวงตามาอยูหนาจอคอมพิวเตอร ทําใหเกิดความเครียดตอดวงตา ในแตละวันเด็กสวนใหญนั่ง
อยูห นาจอ และใชคอมพิวเตอรท งั้ ที่โรงเรียนและท่บี านตามลําพังเปน เวลานาน โดยเคลื่อนไหวรางกายนอ ยมาก

The American Optometric Association ไดกลาวถึงผลกระทบของการใชคอมพิวเตอรในเด็ก
โดยเกีย่ วขอ งกบั ปจจยั ดงั นี้

เด็กไมมีขีดจํากัดของการตระหนักในตัวเอง อาจจะทํากิจกรรมกับคอมพิวเตอรเปนเวลานานๆ
2-3 ชั่วโมงโดยไมม กี ารพกั

เด็กมีความสามารถในการปรับตัวที่สามารถมองเห็นไดอยางปกติ ถึงแมวาการมองเห็นจะ
มปี ญหา เปน สิ่งจําเปนทพี่ อ แม ผูปกครอง ครู และผูใหญต องรวมมือกันในการควบคุมการใชคอมพวิ เตอร

Computer Workstation สวนใหญออกแบบใหเขากับผูใหญมากกวาเด็ก จึงตองมีการปรับ
องศาในการมอง ผูใชคอมพิวเตอรควรมีมุมในการมองจอคอมพิวเตอรจากดานบนลงลางเล็กนอยประมาณ
15 องศา ขอแนะนาํ คือ

ควรมีการตรวจสอบดวงตาอยา งละเอยี ด รวมทงั้ near-point (Computer and Reading)
Workstation ควรจัดใหเหมาะสมกับเด็ก และระยะระหวางจอคอมพิวเตอรกับดวงตาของ
เด็กคือ 18-28 นิว้ (การมองหนาจอคอมพวิ เตอรใ กลก วา 18 น้ิว จะทาํ ใหด วงตาเกิดความเครยี ดและเปน สาเหตุ
การเกดิ โรคสายตาส้นั )
ลดความจาของแสงโดยปรับเปลี่ยนความสวางของหนาจอคอมพิวเตอร ลดแสงภายในหอง
ไมใหจ า เกินไป และกาํ จดั แสงจากภายนอก
พอแมและครูตองตระหนักถึงพฤติกรรมท่ีบงช้ีถึงปญหาท่ีเปนไปไดจากพฤติกรรมและ
อาการเหลา นไี้ ดแก ตาแดง ขย้ตี าบอ ยๆ คอเคล็ด ตามัว การลา ของดวงตา เปนตน
วิธีลดความเครียดในดวงตา โดย การมองไปหาวัตถุไกลๆ 10-15 วินาที และมองหาวัตถุ
ใกลๆ อกี 10-15 วนิ าท/ี ควรพัก 10 นาทที กุ ๆ 1 ชว่ั โมง / บรหิ ารรางกายในขณะนงั่ เพื่อผอนคลาย

การไดยิน

ปญ หาการไดยนิ บกพรอง สาเหตสุ วนใหญเ กิดจากข้หี อู ุดตนั รองลงมาคือหูช้นั กลางอกั เสบ และ
การใชเทคโนโลยี เชน โทรศัพทมือถือ เปนเวลานานเกินจําเปน มีผลเสียตอระบบการไดยิน เกิดจาก
คลน่ื แมเ หลก็ ไฟฟา และความรอ นจากโทรศพั ท เขา ไปรบกวนระบบการทาํ งานภายในหแู ละแกว หู และทาํ ลายเซลล
ประสาทหู ในบางรายมอี าการปวดศรี ษะ เพราะหแู ละศรี ษะสมั ผสั ความรอ นโดยตรง จนลามเปน อาการปวดศรี ษะ
ผิวหนงั อักเสบ

218 ¤‹Ù × Ø

การใชหูฟงในบริเวณที่มีเสียงดังมากทําใหตองเปดเสียงใหดังมากกวาปกติ เชน บนรถโดยสาร
บนเครอ่ื งบิน บรเิ วณสถานรี ถไฟ (เสียงดังประมาณ 95 เดซิเบล) มผี ลทาํ ใหร ะบบการแยกเสยี งเสยี กอน จากนน้ั
จะเร่ิมสูญเสียการไดยินทีละนอย จนเกิดอาการหูดับช่ัวคราวหรือรายแรงถึงขั้นหูหนวกได นอกจากน้ีการใชหูฟง
ชนิดครอบจะทําใหท่ีครอบกดใบหูแนบกับเน้ือบริเวณดานหลังใบหู ทําใหเจ็บกระดูกหูและหากใชเปนเวลานาน
จนเกิดความรอน จะทําใหผิวหนังเกิดการอักเสบ หรือติดเชื้อลุกลามจนทําใหหูอักเสบได สําหรับความดังท่ี
เหมาะสมตอ สขุ ภาพหไู มค วรเกนิ 70 เดซิเบล

สื่อเทคโนโลยมี ที ั้งดา นบวกและลบ
การเรียนการสอนสวนใหญเนนวิธีการใชส่ือมากกวาคุณภาพของสื่อ หรือวิธีจัดการกับขอมูล
ท่ีเผยแพรโดยส่ือ การคดั กรอง ตลอดจนการเฝาระวังส่อื ทไ่ี มด ี ถา ไมม ีการคัดกรองสอ่ื ท่เี หมาะสม ท้ังสอ่ื ทีวี วิทยุ
อนิ เตอรเนต็ โทรศัพทม อื ถือ ฯลฯ สอื่ อาจกลายเปนเครอื่ งมืออนั ตรายไดท ุกประเภท และยงั เปนสงิ่ ท่ที ําใหเด็กอยู
หา งไกลหรอื แยกตวั จากคนในครอบครวั สังคม ชุมชนรอบขา ง
ปจจบุ ัน เด็กมกี ิจกรรมรวมกนั นอยลง ขาดการพบปะพดู คุยหรอื เลน หลังเลิกเรียน มีพ้นื ท่ที าํ กิจกรรม
นอยมากโดยเฉพาะในเขตเมือง โดยธรรมชาติของเด็กตองการมีเพื่อน วิธีที่จะชวยคือสรางชุมชนรูปแบบใหมให
เด็กไดพดู คุยกนั โดยผานสือ่ เทคโนโลยี เชน อนิ เตอรเ นต็ โทรศพั ท หรอื รายการวิทยทุ เี่ ด็กสามารถใชเ ปนพื้นทใี่ น
การพูดคุย เปน การปรับตวั ใหเขา กับสภาพสงั คมทีม่ ขี อจาํ กัดของโอกาสและพืน้ ที่ ดงั น้ี

เด็กควรไดรับการสนับสนุนจากผูใหญในการใชสื่ออยางสรางสรรค เหมาะสม จะเปนการเพ่ิม
การเรียนรูและเปนเหมือนชุมชนใหเด็กท่ีมีจุดสนใจรวมกัน ไดมาสังสรรค เรียนรูอยางมีชีวิตชีวาและสนุกสนาน
ควรสนับสนุนใหมชี มรมพัฒนาสอื่ สรา งสรรค เปด โอกาสใหเ ด็กไดทาํ กิจกรรมรวมกัน

มีการจัดชั่วโมงเรียนส่ือศึกษา ใหเด็กเรียนรูจากหลายมุมมองอยางรอบดานและเทาทัน โดยนํา
ประเด็น กรณีศึกษาที่นาสนใจ จากภาพยนตร ละคร รายการโทรทัศน หรือเพลง เพ่ือสรางการเรียนรูรวมกัน
ฝก ทักษะใหเ ด็กคิดเปน รจู ักวิเคราะห แยกแยะสือ่ ดีและไมด ี

Ù‹ × 219

6. การ�แู ลส�ุ ภาพจต� �ว�
“ตน ทนุ ช�วต� ทกั ษะ ภมู ิคุมกัน และภูมิปญ ญา”

ตนทุนชว� �ต (Development Assets) คอื ตนทนุ ขัน้ พน้ื ฐานที่มีผลตอ การพฒั นาดา นจิตใจ สงั คม
สติปญญา ที่ทําใหคนๆ หน่ึงสามารถดํารงชีพอยูในสังคมไดอยางเขมแข็ง ตนทุนนี้จะเพ่ิมขึ้นตามการเลี้ยงดูของ
พอ แม สง่ิ แวดลอ มทดี่ ี และความใกลชดิ ธรรมชาติ ประกอบดวยพลังสําคญั 5 ดาน ไดแ ก

1. พลงั ตัวตน คือ การรูสึกถึงคุณคา ในตวั เอง เปนสิ่งสําคัญที่ทาํ ใหช วี ติ ดาํ เนนิ ตอ ไปไดโ ดย
ไมคิดสั้น ไมคิดฆาตัวตายและใชชีวิตอยูอยางมีศักดิ์ศรี ผลสําเร็จพบวาเด็กไมกลาพูดความจริงเพราะตองการ
ปกปองตนเอง ใหร สู ึกปลอดภัย ผใู หญจ ึงตอ งปรับว��ค� ิ�ใ�มค ือ�ม� าคน��ิ แต� าว��แ� ก��

2. พลังครอบครัว มีผลตอเด็กมากท่ีสุด เปนเหมือนภูมิคุมกันชีวิตที่ปกปองความเสี่ยงท่ีอยู
รอบตัว และชวยใหเด็กเขมแข็งทั้งกายและใจ พอแมตองสรางสัมพันธภาพท่ีดี ใหความรักความอบอุน เขาใจ
และรับฟงความตองการของเด็ก ไมสรางแรงกดดันและคาดหวังจนเกินความสามารถของเด็ก การเขารวมเปน
สมาชิกเครือขายพอแม/ผูปกครอง จะชวยใหรูจักเพ่ือนและครอบครัวของเพ่ือนลูกมากข้ึน เปนโอกาสดีในการมี
สว นรว มสนบั สนุนกิจกรรมดีๆ ใหเดก็ และชวยกนั เฝา ระวงั ความเส่ยี งตางๆ ไดดีขึ้น

3. พลงั สรา งปญ ญา สาํ คญั มากในชว งวยั เรยี น ความรกั ความผกู พนั ทเี่ ดก็ มตี อ สถานศกึ ษามผี ล
ตอความสําเร็จดานการเรียนและครูมีบทบาทสําคัญมาก ควรหาวิธีการ/กิจกรรมใหเด็กรักและผูกพันกับ
โรงเรียน จากผลสํารวจพบวาเด็กอยากไปโรงเรียนเพราะตองการพบเพ่ือนมากถึงรอยละ 87 รองลงมาคือ
อยากเลน กฬี ารอยละ 51 และไปโรงเรยี นเพราะตอ งการเรยี นจรงิ ๆ รอยละ 37

4. พลังเพ่อื นและกิจกรรม
เพื่อน มีความสําคัญตอเด็กมากโดยเฉพาะวัยรุน มีอิทธิพลตอความคิด การกระทํา

ทั้งพฤตกิ รรมที่เหมาะสม/ไมเหมาะสม ผใู หญต องทําความเขาใจเรือ่ ง “การติดเพื่อน” เพราะเด็กมักจะรวมตัวกัน
เปนกลุมและเปนวัยท่ีชอบการแสดงออก คิดเองทําเอง ตองการกําลังใจ และการยอมรับ สิ่งเหลานี้หางายใน
กลุมเพื่อน แตอาจหายากจากครอบครัวเพราะสวนใหญชินกับการเล้ียงลูกแบบเด็กเล็ก จึงควรดูแลใหเด็กและ
กลุมเพ่ือนทําในสิ่งท่ีดี เด็กไดแสดงความคิดเห็น ปรับตัว สรางสัมพันธภาพ เปนท่ียอมรับ และเปนโอกาสในการ
พฒั นาตนเอง

“ทักษะการคบเพื่อนรวมทั้งการเอาตัวรอดในสถานการณตางๆ และการครองตนใหยึดม่ันใน
ส่ิงท่ีดี อยูท่ีตนทุนชีวิตท่ีพอแมปลูกฝงหลอหลอมมาต้ังแตชวงกอนเขาสูวัยรุน” บทบาทผูใหญคือการเปนแบบ
อยางทด่ี แี ละใหการสนับสนุนเดก็ ดวยวิธีการทถ่ี ูกตอ ง เหมาะสม

กจิ กรรม มีหลากหลายเชน กิจกรรมกฬี า ดนตรี วัฒนธรรม ประเพณตี า งๆ เปน กระบวนการ
ทาํ งานเปน กลุม ทําใหเ กิดการเรยี นรรู วมกัน

5. พลังชุมชน การสรางระบบเฝาระวังภัยในหมูบานโดยมีการซักซอมแผนเปนระยะ มีกิจกรรม
กลุมสัมพันธสมาชิกในหมูบาน มีการเฝาระวังคนแปลกหนาและกําจัดแหลงม่ัวสุมในชุมชน เชน วงเหลา สถานที่
เปล่ียว และรานเกม สอนเด็กใหรูจักชวยเหลือ แบงปน โดยเฉพาะผูสูงอายุและคนพิการ ถาชุมชนรวมมือกัน
จะทาํ ใหเกิดความปลอดภัยมากขน้ึ ทงั้ ยังลดปญหาการกออาชญากรรม ปลน จ้ี และลกั ขโมย

220 Ù‹ × Ø

�ัวอ�า งปญ หา�ากกา�ม�ี นทุนชว� �� ทีอ่ อน�อ

ปญหาเพศท่ีสาม เร่ืองเพศมีความหมายมากกับการเล้ียงดู โดยเฉพาะเด็กผูชายกับการเล้ียงดู
ของพอ เพราะชวงปฐมวัย เด็กจะเริ่มกําหนดเพศของตัวเอง มองพอเปนตนแบบและลอกเลียนแบบ พอจะมีวิธี
เลนหรือทํากิจกรรมที่แตกตางไปจากแม ทําใหรูสึกตื่นเตน มีความเขมแข็ง บึกบึน ขณะที่แมละเอียดออน ใสใจ
ความรูสึก การมีพอเปนแบบอยางของความเปนผูชาย ชวยปองกันปญหาเร่ืองเพศทางเลือก พอแมจําเปนตอง
ทบทวนตัวเองเพอ่ื เปนแบบอยางท่ดี ี

พฤติกรรมการมีเพศสัมพันธกอนวัยอันควร สวนหนึ่งเกิดจากการขาดความรัก ที่ควรไดรับจาก
พอแม หรือสถาบันการศึกษา หรือคนท่ีไวใจ เด็กจึงหาความรักจากขางนอก ซ่ึงอาจเปนความรักปลอมๆ หรือ
หลอกลวง แลว เกดิ พฤตกิ รรมทางเพศที่ไมเหมาะสมตามมา

การใชความรุนแรง บงบอกถึงการขาดทักษะชีวิตหลายเร่ือง เชน การใชวิธีขจัดความเครียด
หรือความขดั แยง ที่ไมถกู ตอง รวมถึงกระบวนการตดั สินใจทดี่ ี หากทกั ษะเหลา นบ้ี กพรอ งอาจมีผลตอ การเกิดความ
รุนแรงตามมา การแกไ ขสามารถทาํ ไดใ นรปู แบบของกจิ กรรมตา งๆ

ยาเสพติด ในประเด็นการสนับสนุนชวยเหลือ ผูใหญมักใชวิธี “จับผิด” เด็กจึงปกปองตนเอง
ทําใหระบบการชวยเหลือไปไมถึงตัวเด็ก และเด็กใชประสบการณลองผิดลองถูกสิ่งแปลกใหมเพ่ือลดความ
เครยี ดนําไปสูป ญหาอ่ืนทีร่ นุ แรงและเปน อันตราย เชน ยาเสพตดิ ความรนุ แรง เปนตน

ภูมิคุมกนั ท่ีมองไมเ ห็น

เด็กควรไดรับการปลูกฝงหลักคิดทางศาสนาและประพฤติปฏิบัติตามหลักคําสอน บาน วัด
และโรงเรียนเปน สถาบันหลักทต่ี อ งผนึกกาํ ลงั รวมมอื จึงจะเกิดพลงั ความเขมแขง็ ในการปอ งกันแกไขปญ หา

การเขารวมกิจกรรมทางศาสนา เปนการเสริมสรางภูมิคุมกันและเปนสิ่งท่ียึดเหนี่ยวทางจิตใจที่ชวย
ปองกันเด็กจากพฤติกรรมเส่ียง สามารถทํากิจกรรมไดหลายรูปแบบโดยออกแบบกิจกรรมใหทันสมัย ดึงดูดความ
สนใจ แทรกธรรมะหรอื คําสอนทางศาสนาอยา งกลมกลืน เพอื่ ใหเ ดก็ /วัยรุนเขามามีสวนรวม

การสงเสริมการปฏิบัติในชีวิตประจําวัน เชน สวดมนต น่ังสมาธิ ละหมาด ฟงธรรมะหรือคําสอน
หรอื จัดกิจกรรมทางศาสนา จะสง ผลตอ การลดพฤติกรรมเสย่ี งไปโดยปรยิ าย

ภูมปิ ญญาชาวบา น(ทอ งถิน่ )

คือ ความรูท่ีชาวบานสั่งสม ถายทอดจากคนรุนหน่ึงไปสูคนอีกรุนหนึ่ง และกําลังขาดชวงสืบตอไปสู
คนรุนใหม ความรูเหลานี้มีการสืบทอดและเปล่ียนแปลงไปตามสภาพสังคม วัฒนธรรมและส่ิงแวดลอมเก่ียวของ
กับวิถชี วี ิตที่ทาํ ใหเ กิดความสมั พนั ธท่ีดีของคนในชุมชน มผี ูสูงอายเุ ปน ผใู หค าํ แนะนํา และตักเตอื น ทาํ ใหชุมนมุ อยู
รวมกันอยางสงบและเปน มติ ร เปน วฒั นธรรมท่ีทาํ ใหผ คู นเห็นคณุ คาของผสู ูงอายุ เคารพพอ แม ปูยาตายาย ท้ังทมี่ ี
ชีวิตและลวงลับไปแลว จึงควรสงเสริมใหเด็กคนหาความรูศึกษาแหลงภูมิปญญาทองถ่ินในชุมชน เชน เชิญครู
ภูมิปญญามาสอนหรือใหเด็กเรียนรูนอกสถานที่ การสรางพลังปญญาในสังคมไทยมีเฉพาะการเรียนในระบบ
การเรียนรู สว นนอกระบบและภูมปิ ญ ญาทอ งถ่นิ ยังไมเ ขม แขง็ และกจิ กรรมสงเสรมิ การเรยี นรมู ีนอ ยมาก

‹Ù × 221

7. การปอ งกัน��ตกิ รรมเสีย่ งทางเ��และสิท��ท่ี�ง� ทราบ
การมีเพศสัมพันธกอนวัยอันควรและไมไดปองกันการตั้งครรภในวัยรุน ปจจุบันมีจํานวนเพิ่มขึ้นและ
มีปญหาท่ีซับซอนมากข้ึนจนกลายเปนปญหาระดับประเทศ วัยรุนสวนใหญไมมีโอกาสเรียนรูเร่ืองเพศอยาง
เหมาะสม มีเพศสัมพันธโดยไมไดปองกันและมีการต้ังครรภ โดยครึ่งหน่ึงทําแทงผิดกฎหมาย และอีกครึ่งหนึ่ง
ตั้งครรภตอและมีสภาพเปลี่ยนเปน คุณแมวัยรุน พบปญหาการต้ังครรภซ้ํา คลอดกอนกําหนด ทารกแรกเกิด
มีนาํ้ หนักตา่ํ กวา เกณฑ มีการทอดท้งิ เดก็ และไมม คี วามพรอ มในการเลี้ยงดู

สาเหตุสาํ คัญคอื 1) เดก็ มีความรเู ร่อื งเพศศกึ ษานอ ย จากขอ จาํ กดั ของการสอนเพศศึกษา ในสถาบัน
การศกึ ษา 2) ปญหาในระบบคดั กรองและการชวยเหลอื กลมุ เส่ยี ง 3) การเขา ถงึ การคมุ กําเนดิ ไดยาก 4) การเขาถึง
ระบบใหคําปรึกษาไมครอบคลุม 5) ปญหาการดูแลภาวะต้ังครรภและการยุติการต้ังครรภของวัยรุน ดังน้ัน
วัยรนุ จงึ จาํ เปนตองไดรบั การดูแล โดยเฉพาะกลุม เสยี่ ง โดยการสง เสริม ปอ งกนั แกไขปญหา และเยยี วยาให
กลับคนื เปน เยาวชนทีม่ คี ุณภาพและมคี ณุ คา ของประเทศตอ ไป

การบรู ณาการระหวา งกระทรวง หนว ยงาน องคก รภาครฐั และเอกชน เพอ่ื ใหบ รรลเุ ปา หมาย
ในการดําเนินงานซ่ึงกลุมเปาหมายสวนใหญอยูในระบบการศึกษา จึงมีการวางแผนและบูรณาการรวมกันใน
เชิงระบบ แบงเปน 2 กลุม ไดแ ก

กลมุ ปกติ ใชม าตรการ “รณรงคใ หความรูเ รอื่ งเพศศึกษาในสถานศกึ ษา” ใหค รอบคลุมทวั่ ประเทศ
(ระดับมัธยมศึกษา) โดยบุคลากรสาธารณสุขเขาไปชวยครูพัฒนาการจัดการเรียนการสอนเพศศึกษา และเพิ่มการ
เขาถึงการใชถุงยางอนามัยและการคุมกําเนิดเพื่อการมีเพศสัมพันธท่ีปลอดภัย ภายใตโครงการ 1 โรงเรียน
1 โรงพยาบาล โดยสถาบันสุขภาพจิตเด็กและวัยรุนราชนครินทร กรมสุขภาพจิต (www.smartteen.net)
นอกจากนี้ยังมีกระทรวงวัฒนธรรมดูแลและสนับสนุนส่ือสรางสรรค กรมควบคุมโรค สสส. และภาคเอกชน
มีการจัดกิจกรรม จัดเวทีเสวนาและรณรงคส รางกระแสเพอ่ื ลดปญ หา

กลุมเสี่ยงและกลุมเปาหมาย (ตั้งครรภ) ใชมาตรการ “เสริมสรางความเขมแข็งของระบบ”
โดยเช่ือมโยงระบบระหวา งกระทรวงศึกษาธกิ ารและกระทรวงสาธารณสขุ ดงั น้ี

1) ระบบดูแลชวยเหลือนักเรียน กิจกรรมในสถานศึกษาไดแก การรูจักนักเรียนเปนรายบุคคล
การคดั กรองและจัดกลมุ เพ่อื สงเสรมิ ปอ งกนั แกไ ข และสง ตอ ระบบบริการสาธารณสุข

2) ระบบบรกิ ารสาธารณสขุ บรู ณาการการดาํ เนนิ งานคลนิ กิ วยั รนุ รว มกนั 3 หนว ยงาน (กรมอนามยั
กรมควบคมุ โรค และกรมสุขภาพจติ ) ในการจัดบริการสงเสรมิ ปอ งกัน บําบดั ฟน ฟตู ามรูปแบบมาตรฐานบริการ
สขุ ภาพท่เี ปน มติ รสาํ หรับวัยรุนและเยาวชน

3) การเชื่อมระบบสงตอ โดยพัฒนาใหระบบดูแลชวยเหลือนักเรียนมีความเขมแข็ง ครูสามารถ
คัดกรอง จัดกลุม และชวยเหลือกลุมเส่ียงและกลุมเปาหมายได ซ่ึงสํานักงานสาธารณสุขอําเภอ สวนใหญ
มีความพรอมในการรบั สง ตอ

(ขอมูลจาก สถาบนั สุขภาพจิตเด็กและวัยรนุ ราชนครนิ ทร กรมสุขภาพจิต)

222 Ù‹ ×

อนามัยการเจร�ญพันธุ หมายถึง สุขภาพที่เกี่ยวกับกระบวนการและการทําหนาที่ของระบบ
เจริญพันธุของมนุษยตลอดชวงชีวิต อนามัยการเจริญพันธุในวัยรุนประกอบดวย 7 องคประกอบไดแก
1) เพศศึกษา 2) อนามัยแมและเด็ก 3) การวางแผนครอบครวั 4) อนามัยวยั รนุ 5) โรคติดเช้ือในระบบสืบพนั ธุ
6) โรคเอดส 7) การแทง และภาวะแทรกซอ น

การจัดกิจกรรมในสถานศกึ ษา เชน การสนับสนนุ ใหนักเรยี นมกี จิ กรรมเสริมทกั ษะพฤตกิ รรมทางเพศ
ที่ปลอดภัย มีชองทางการสื่อสารเพ่ือการเรียนรู รับฟงปญหา โดยมีครูหรือผูเชี่ยวชาญเฉพาะทาง ใหคําปรึกษา
แนะแนวทางทถ่ี ูกตอ งในรปู แบบตางๆ เชน เอกสารคูมอื /หนังสือ/เอกสารแผน พบั /โปสเตอร/ กระทู/web board/
อินเตอรเน็ต/Face book/Twitter/Line และอื่นๆ รวมท้ังมีการประสานการทํางานกับภาคีเครือขายท่ีเก่ียวของ

(สํานกั อนามยั การเจรญิ พันธุ กรมอนามัย)

การปอ งกนั พฤตกิ รรมเสย่ี งในวัยรุน

การลดปจ จยั สาเหตุ เพิ่มปจจยั ปอ งกันและจัดการสง่ิ แวดลอมใหเ หมาะสม มีดงั นี้
ใหความรูที่จําเปน ไดแก การเปลี่ยนแปลงตนเองในวัยรุน ความรูเกี่ยวกับความปลอดภัย

การปอ งกนั อันตรายและความเสีย่ งตา งๆ การเรยี นรแู ละมที ศั นคติดีและถูกตอ งเกี่ยวกบั เรอ่ื งเพศ ฯลฯ
ฝกทักษะ ดานการจัดการอารมณเพศตนเอง การแกไขปญหาตางๆ ในชีวิต และการปฏิเสธ
ฝกการควบคุมตนเอง ฝกจิตใจใหเขมแข็ง มีวินัย รูจักยั้งคิด มีสติ และจิตสํานึกท่ีจะไมทํา

พฤตกิ รรมเส่ยี งตา งๆ ฝก การปฏเิ สธเหลาและยาเสพติดที่เปนสาเหตุทาํ ใหค วบคมุ ตนเองไมไ ด
ไมแสวงหากิจกรรมท่ีเปนพฤติกรรมเส่ียง สงเสริมใหทํากิจกรรมท่ีทําใหตนเองพึงพอใจ

เปนประโยชนตอ ตนเองและผูอ ื่น แตถกู ตองเปน ทยี่ อมรบั ได
สรางสิ่งแวดลอมที่ดี พอแมเปนแบบอยาง มีทัศนคติท่ีดีตอลูก และทํากิจกรรมรวมกัน

ในครอบครวั

ส�ิ ธ�� างเพ��พ่ี ง� �รา�

สิทธิอนามัยเจริญพันธุ (Reproductive Rights) คือ สิทธิที่ถูกระบุไวแลวในกฎหมายและ
ขอ ตกลงตางๆ ท้ังในระดับประเทศและนานาชาติ เปนสิทธิพนื้ ฐานของบุคคล ไดแ ก

1) สิทธิในชีวิต สทิ ธิในเสรีภาพและความปลอดภัยของบคุ คล
2) สิทธใิ นความเสมอภาคและความเปนอสิ ระจากการเลือกปฏิบตั ใิ นทุกรปู แบบ
3) สทิ ธใิ นความเปนสว นตวั สิทธใิ นเสรภี าพแหง ความคดิ
4) สทิ ธิในการไดรบั ขอ มูลขา วสารและการศกึ ษา
5) สิทธใิ นการเลือกวา จะสมรสหรือไม สทิ ธใิ นการวางรากฐานและการวางแผนครอบครวั
6) สทิ ธิในการตดั สนิ ใจวา จะมีบุตรหรอื ไมแ ละจะมีเมอ่ื ใด
7) สิทธิในการดูแลและปอ งกนั สุขภาพ
8) สิทธิในการไดรบั ประโยชนจากความกาวหนา ทางวิทยาศาสตร
9) สิทธใิ นเสรีภาพในการชมุ นุมและการมสี ว นรวมทางการเมอื ง
10) สิทธิในการปลอดจากการถูกทารุณกรรมและการปฏิบัติมชิ อบ

Ù‹ × 223

สิทธิทางเพศ (Sexual Rights) คือ สิทธิของบุคคลท่ีถูกระบุในกฎหมายและขอตกลงตางๆ
ทั้งในระดับประเทศและนานาชาติ เปนสิทธิของคนทุกคนท่ีตองไดรับโดยไมถูกเลือกปฏิบัติ ไมมีการบังคับ และ
ไมมีความรุนแรง ในเรื่องตอ ไปนี้

การไดร บั บริการดานสขุ ภาพทางเพศและอนามัยการเจริญพันธุท ม่ี ีมาตรฐาน
การไดร บั ขอมลู ท่ีถูกตอ งเกี่ยวกบั วิถที างเพศ
การไดร บั การใหก ารศึกษาเรื่องวิถีทางเพศ
การควบคุมเนื้อตวั รา งกายของตนเอง
การเลือกคูครอง
การตัดสินใจวา จะมีเพศสมั พนั ธหรอื ไมมี
การสมคั รใจมีความสมั พันธท างเพศ
การสมคั รใจท่จี ะแตง งาน
การตดั สินใจวา จะมบี ตุ รหรอื ไมและมีเมอ่ื ใด
การมชี วี ิตดา นเพศที่พงึ พอใจและปลอดภัย

224

‹Ù ×

8. ��� ���ิ��า� ย เลิกยาก

การสูบบุหรี่สงผลกระทบตอตัวผูสูบและผูอื่น เปนสาเหตุการตายกอนวัยอันควร และกอใหเกิด
โรคตา งๆ เชน โรคถุงลมโปง พอง โรคมะเร็ง และโรคหัวใจขาดเลอื ด

���กิ ���กา������� ��� ��เ�ก� �ล�เยา���

เด็กและเยาวชนอายุ 11-24 ป เร่ิมสูบบุหรี่ครั้งแรกเพราะอยากทดลองสูบ (รอยละ 56.4)
รองลงมา คือ สูบตามเพ่ือน/เพื่อนชวน (รอยละ 56.4) มีสวนนอยสูบบุหร่ีเพื่อเขาสังคม เพื่อความโกเกและ
เกิดจากความเครียด มีความนิยมสูบบุหร่ีซองท่ีผลิตในประเทศและมีกนกรองมากที่สุด การเขาถึงบุหรี่สวนใหญ
ซ้ือมาสบู แบบเปนมวน/แบงมวนขาย มากกวา ซอ้ื เปน ซอง จากรานคา ใกลบ าน/รา นสะดวกซอื้ การขายบุหรใ่ี หเ ด็ก
อายุต่าํ กวา 18 ป พบวา ผขู ายไมเ คยขอดูบัตรประชาชนกอ นขาย

สรุปไดวาการสูบบุหรี่ของเด็กและเยาวชนมีท้ังปจจัยภายในตัว (อยากรูอยากลอง ฯลฯ) และปจจัย
ภายนอกเชน กลยุทธการตลาด โอกาสเขาถึงบุหร่ีท้ังรูปแบบการขาย ราคา แหลงซ้ือ การไมปฏิบัติตามกฎหมาย
และการละเมิดกฎหมายคุมครองสุขภาพผูไมสูบบุหร่ีในท่ีหามสูบบุหรี่ สงผลใหเด็กเห็นการสูบบุหรี่และเลียนแบบ
(Global Adult Tobacco Survey : GATS ป 2552 สํารวจในกลุมอายุ 15-24 ป และผลสํารวจโดยสํานัก
ควบคุมการบรโิ ภคยาสูบในป 2550)

Ù‹ × 225

9. การรักษามาตรฐานคุณภาพนํา้ บริโภค

การรกั ษามาตรฐานคณุ ภาพนํา้ บริโภคอยา งตอเน่อื ง (ชวงระยะเวลา 3 ป)

1. ตรวจวิเคราะหน ํา้ ดืม่ เฉพาะดานแบคทีเรยี ดว ยชดุ ตรวจสอบอยา งงาย (อ 11)
2. ตรวจวิเคราะหน า้ํ ด่มื ทางหอ งปฏิบัตกิ าร 20 รายการอยางนอย 1 ครงั้ ตอ ป
3. รวบรวมผลตามขอ 1 และ 2 เพื่อเปนหลักฐานในการประเมนิ รับรองตอ เน่อื ง

การรับรองตอ เนื่อง

1. มผี ลการตรวจวเิ คราะหค ณุ ภาพนาํ้ ผา นเกณฑม าตรฐานคณุ ภาพนา้ํ บรโิ ภคกรมอนามยั พ.ศ. 2553
ไมเกนิ 1 ป

2. มีบันทึกการปฏิบัติงานตรวจสอบคุณภาพน้ําดวยการใชชุดทดสอบโคลิฟอรมแบคทีเรีย
ภาคสนาม (อ11) อยา งนอยภาคการศึกษาละ 2 ครงั้ ติดตอกนั 3 ป

3. มผี ลบันทึกการแกไขกรณพี บการปนเปอน
4. มผี ลตรวจวเิ คราะหนํา้ ด่มื ทางหองปฏิบัตกิ าร 20 รายการอยา งนอ ย 1 คร้งั ตอป ตดิ ตอกนั 3 ป

* กรณนี า้ํ ดมื่ บรรจขุ วดมมี าตรฐาน อย. ทผ่ี ลติ และจาํ หนา ยในทอ งถน่ิ หากเปน นา้ํ ดมื่ หลกั ของโรงเรยี น
ตอ งสง ตรวจคณุ ภาพนา้ํ ตามเกณฑก รมอนามัยครบทงั้ 20 รายการ

226 Ø

‹Ù ×

แผนภาพขน้ั ตอนการดาํ เนินงานน้ําดม่ื ปลอดภัยในโรงเรยี นสงเสรมิ สุขภาพระดบั เพชร

สมคั รเขารว มโครงการ
สาํ รวจ และพัฒนาปรบั ปรุงระบบนํา้ ด่มื ในโรงเรียน
(แหลงนํ้าดืม่ แนวทอ กอกนํ้า ภาชนะเกบ็ นา้ํ เครื่องกรองนํ้า)

ทดสอบคุณภาพน้ําทางดานแบคทเี รยี เบอื้ งตนดวยชดุ ตรวจสอบ (อ 11)

ไมผ า น ผาน

ตรวจสอบคณุ ภาพตามเกณฑม าตรฐานคุณภาพ สงนา้ํ ตรวจเฉพาะ
น้าํ บรโิ ภค กรมอนามยั ทางหอ งปฏิบัตกิ าร ขอมลู ทดสอบที่
(20 รายการ) ไมผ า น ภายใน 6 เดอื น
ปรบั ปรุงแกไข
ผาน ไมผ าน

ประกาศรับรองเปน โรงเรยี นสง เสรมิ สขุ ภาพ ระดบั เพชร
(เมอ่ื ตัวชวี้ ดั อ่นื ผา นเกณฑทุกตวั ชว้ี ดั )

รณรงคใหน ักเรยี นดื่มน้ํา รกั ษามาตรฐานคณุ ภาพ
สะอาดเพอ่ื สุขภาพทีด่ ี นาํ้ บรโิ ภคอยางตอ เน่ือง

‹Ù × 227

เกณฑคณุ ภาพนํา้ บริโภคกรมอนามยั พ.ศ.2553

พารามเิ ตอรท์ ท่ี พดาสรอามบิเตอร วธิ ีใชท้ ดสอบ หนหวนยว่วัดยวัด เกเกณณฑฑทกี่ ์ทํา่ีกหนำ�หดนด

ค12..ุณ ภคค12ค..ววุณาาาพภมมคคนาเขววปพำ้� ่นุาาทน็นมมา(กํ้าขเTปงทรนุ uกนดาrา(กงbTย-กรuidภดาดrยi-bาา่tดภงพyidา า)ง(iพtpy(Hp) H) ) Electrometric เอ็น-เทอยีน็ -ู ทียู อยไ6รู่ม.ะเ5กไห-ม8นิ ว.่เ5า่ก5งิน65.5-8.5
Nephelometirc

3. ส3.ี (Coสีl(oCuorl)our) Spectrophotometric-Single-Wavelengthแพลแตพตลนิ ทัม่ ินโคมั บ-โอคลบทอ ลต์ ไมเ กไมนิ เ่ ก1นิ5 15
ค4.ณุ ภส4ค.าุณารพภลสนาะาพ�้ำลรทนาลายํ้าะงททลเาาัง้คยหงมเทมคีทง้ั ดมหวั่ ทที ไมปี่เ่วัดหไทปล่ีเอืหลือจากการรTะDเหSยD(rTieDdS)at 180 ํC
จ5.ากกคาวรารมะกเรหะยดา(TงD(HSa)rdness) มิลลมกิ ลิ รลัมิก/รลมัิต/รลิตร ไมเกไมนิ เ่ ก1ิน,0010,000
EDTA Titrimetric มิลลกิ รมั /ลติ ร ไมเ กนิ 500
5. คซค678...ัลวลาเอฟมไซไครตนกัลลดรเเอ(ต์ฟะSไ(รรดตOทCด้า(lง-S((4NC-)O)(OHl--4-)a3) radsnNeOss-3)) Ion Chromatography มิลลมกิ ิลรลมั กิ /รลมัิต/รลติ ร ไมเ กไมินเ่ ก2นิ50500
6. Ion Chromatography มิลลมกิ ิลรลมั ิก/รลมัติ /รลติ ร ไมเกไมนิ เ่ ก2ิน50250
7. Ion Chromatography มิลลมกิ ิลรลัมิก/รลัมติ /รลิตร ไมเไกมินเ่ ก5ิน0 250
8. ไ9น. เตฟรทลูอ(อNไOรด- 3(Fas-) NO -3) Ion Chromatography มลิ มลิลกิ รลัมกิ /รลมั ติ /รลติ ร ไมเกไนิมเ่ 0ก.ิน7 50
9. ฟคุณลูอภอาไพรนด้ํา์ (ทFา-ง)โลหะหนักท่วั ไป
คณุ ภ10า.พเนห�้ำลท็กา(งFโeล)หะหนักทวั่ ไป มิลลกิ รมั /ลิตร ไมเ่ กิน 0.7
มิลลิกรัม/ลติ ร ไมเกนิ 0.5
10. เ1ห1ล. ก็ แม(Fงeก)านสี (Mn) มิลลมิกลิ รลมั ิก/รลมัิต/รลติ ร ไมเ กไมนิ เ่ ก0นิ.3 0.5
11ทแ23มอ..งงกสทแาังดอกนงงะแีส(สดC(ีงMu(Z()Cnnu)) ) ICP มมลิ ิลลมมลกิ ิิลลกิ รรลลัมัมิิกก//รรลลมัมัติ ติ //รรลลติติ รร ไไมมเเ กกไไมมินนิ ่่เเกก31นินิ..00
ICP
11. ICP 0.3
12. 1.0
13. คสณุงั กภะาสพี น(Z้ําnท)างโลหะหนกั สารเปน พิษ ICP มิลลิกรมั /ลติ ร ไม่เกนิ 3.0
11111คค1 579486ุณณุ ......ภภ(21ค11111ปโสแแตCาค7980654ุณาคบาะรoพ.......รพรกอดคภlเนหiแแโตแปส(นั่วทมเทfาFคม�ำ้oนบบคาะรำ้�พียaีเ(รทรีย(กอรดrคคูPทมeHเนmห(มียาัว่ทมเททbAcามํ้าgนงป(ียaีเเี)งs()ทC(ยีโ(รรูPbมlC)รHแล(ยียีมาrbAaะcd)gบหงปป()scoเ)C(แ)ะคภรรC)tlrบหะะieทd)ทfเเoคนr)ีเภภโiรrทaคักททmยี)ลเีสโฟริฟคายีbค รลอaลัเฟิ รปcโคอม์t็นeรลพrมฟิiaิษอ()Cรoม lifFMoeurrmlmtipebnlaetc-aTtteuioIIIIIrCCCCCbniaePPPPP)Techniquเเออeม็ม็ พพเอมมมมมเีเี ออม็ลิิิลิลลลิ น็น็พลลลลลมมมมม//ีเิกิิกิกิกกิลิลลิลิิลอ11รรรรรลลลลลน็00ััมัััมมมมิกิิิกกกิก/00/////1รรรรรลลลลลมม0ััมมัมมััมติิติตติติ 0ิลลิ /////รรรรรลลลลลลลมิลิลิตตติิิตติลิ ติติ รรรรรลรริลติ ร ไมเ กิน 0.01
ไไไไมมมมเเ เเกกไกกไไไมนิินมมมนิินเ่ เ่เเ่่ก00กกก00นิ..ินินิน00..000005100013.0...00005113
ตองตไมรวเ่ กจินไม0พ.บ001
ตอ งตต้อรงวตจรไมวจพไบม่พบ

20ห.ม(แFาบaยeคเหcทaตเี รlุ ียcปo1รli.ะfoเปนภrm้ํารทบะฟกรbคี อิโaภัลบcโคtอคeาลหrหiฟิaมา)อารรยรม์ถวึงมถนMFงึ ้ําeนuปr้าํlmรtทiะpeี่ใปnlชetาล-aTาtนuiงobํ้าหnบeนTาา eดแcาลhละnแiนqปu้ํารeบงอฟเตนอ้ืนม็. พแีเอลน็ะ/น1้ํา0ฝ0นมิลทลี่ปลิ ิตระรชาชนใชตด้อื่มงตเรตวรจียไมมพ่ปรบุง

หมายเหต ุ 12. . นวำ�้ ธิ บตี รรโิ วภจควหเิ คมราายะถหงึ เ ปนนำ�้ ปไปรตะปามาวนธิ ำ�้ีกบาารดในาลหนนังำ�้ สบืออ่ ตSนื้taแnลdะaนrdำ้� ฝMนeทtปี่hรoะdชsาfชoนrใชthด้ eมื่ เEตxรaยี mมปinรaงุ tปioรnะกoอfบ
อWาหaาtรerรaวnมdถึงWน้�ำaทstใ่ี eชwล้ า้aงtหerน้าEแdลitะioแnปร2ง1ฟstัน2005 APHA AWWA WEF.
23. . วปิธีตระรกวจาศวิกเครรมาอะนหา์เมปยั ็นไ(1ป3ตาตมุลวาิธคีกมาร2ใ5น5ห3น) ังสือ Standard Methods for the Examination
of Water and Wastewater Edition 21st 2005 APHA AWWA WEF.
Ù‹ × 3. ประกาศกรมอนามยั (13 ตลุ าคม 2553)

228

10. การจดั เกบ็ ยาและใชย าใหป ลอดภัยในหองพยาบาล

ลกั ��ะหองพยาบาลใน�รงเร�ยน

หองพยาบาลควรจดั อยูช ัน้ ลางของอาคารเพอ่ื สะดวกในการเคล่ือนยายผปู วย
พ้ืนท่ี ขนาดของหองใหเหมาะสมกับจํานวนนักเรียน สะอาด มีแสงสวางเพียงพอ อยูหางจาก
สงิ่ รบกวนและเหตรุ าํ คาญ พรอมท้ังจดั วางอุปกรณตางๆ ไดถ กู ตอ ง
มีอางลา งมือพรอ มกอ กนํ้า และสบลู า งมอื
มีหองสวมอยูภายในหรืออยูใกลเพ่ืออํานวยความสะดวกใหกับนักเรียนหรือบุคลากรที่เจ็บปวย
เชน โรคทองเดิน
จัดใหม ีน้ําดมื่ ในหองพยาบาลเพยี งพอและไมใ ชแ กวน้าํ รวมกนั
มสี มุดทะเบียนรายการยา/เวชภณั ฑส ําหรับควบคมุ กาํ กบั การเบิก-จา ยยาและเวชภณั ฑ
มีสมุดบนั ทึกการใหบรกิ ารประจําหอ งพยาบาลสําหรบั บนั ทึกการใหบรกิ ารทุกคร้ัง ดังตัวอยาง

กรณีอุบัติเหตุ
ลําดบั ชอื่ สกลุ อายุ ชน้ั อาการ การใหบรกิ าร ระบุสาเหตุ/ ผูใ หบ ริการ

สถานที่

การจัดวางตูยาควรต้ังอยูในสถานท่ีที่มีแสงสวางเพียงพอ เชน แดดไมแรงมากและไมต้ังอยูในท่ี
อบั ชื้นจะทําใหย าเส่ือมคุณภาพเรว็

เทคนิคในการจดั ตยู า มีดังน้ี

1. “ความปลอดภัย” ตองคํานึกถึงความปลอดภัยเปนอันดับแรก ระวังหยิบใชผิดหรือใชยาเสื่อม
คุณภาพ

2. ยาใชภายในและยาใชภายนอก โดยแบงพื้นที่ในตูยา ตองวางแยกกันชัดเจนระหวางยา
รับประทาน และยาใชภายนอก พรอมท้ังติดปาย “ยาใชภายนอก” หรือ “หามรับประทาน” ท่ีช้ันวางยาใหเห็น
ชัดเจน

3. จัดเรยี งแบบหมดอายุกอ นออกกอน (First-expire,First-out-FEFO) การเก็บยาควรเกบ็ โดย
ดูวันหมดอายุเปนหลัก มากกวาท่ีจะดูจากวันที่ไดรับยามา และจัดวางยาที่ใกลหมดอายุกอนไวดานนอก เพื่อให
ถูกหยิบไปใชกอน หรือติดสติ๊กเกอร “สีแดง” ไวที่ขวดยาท่ีใกลหมดอายุแลว ปองกันยาหมดอายุกอนใช
และตองพลิกดูวันหมดอายุกอนใชทุกครั้ง ทําเชนน้ีปละคร้ัง เพ่ือใหงายตอการปฏิบัติ ไมตองคอยตรวจ
วนั หมดอายุของยาบอยๆ

‹Ù × 229

วนั หมดอายหุ รอื Exp.Date ยอ มาจาก Expiry Date ตามดว ยวนั เดือน ป
วันผลิต หรือ Mfg.Date ยอมาจาก Manufacturing Date ตามดวยวัน เดอื น ป

4. เกบ็ รกั ษายาใหถูกวิธี ควรปฏิบัตติ ามคําแนะนําทร่ี ะบใุ นฉลาก ถา ไมมีระบวุ ธิ กี ารเกบ็ รกั ษาที่
ฉลากยา ใหใ ชห ลกั การเกบ็ รกั ษายาดงั นี้

เกบ็ ในทไ่ี มรอนจดั ไมเยน็ จดั ทีอ่ ณุ หภูมปิ ระมาณ 20-25 องศาเซลเซียส หรืออณุ หภมู ิหอ ง
เพราะอณุ หภูมิท่สี งู กวา 25 องศาเซลเซียส จะมผี ลทําใหย าเสื่อมเร็วข้ึน จงึ ควรดวู ันหมดอายุและสังเกตการเปล่ียน

สภาพของยาควบคกู ันไปดวย

ยาบางชนิดที่ระบุ “เก็บในตูเย็น” ตองเก็บในท่ีอุณหภูมิประมาณ 2-8 องศาเซลเซียส

เพราะยาจะเส่ือมเร็วหากเก็บไวท่ีอุณหภูมิหอง และจะเสียสภาพหากเก็บไวในชองแชแข็ง ยาที่ระบุให “เก็บใน

ทเ่ี ย็น” ควรเกบ็ ไวทอ่ี ณุ หภูมิประมาณ 8-15 องศาเซลเซียส
ไมชื้น ความช้ืนอาจทําใหยาเส่ือมสภาพไดเร็วขึ้น จึงไมควรเก็บไวในบริเวณที่มีอากาศช้ืน

เชน ในหองน้ํา อางลางมือ หรือในหองครัวที่ชื้นแฉะเปนตน และควรปดภาชนะใหสนิทหลังเปดใช เพ่ือปองกัน

ไมใหค วามชื้นจากภายนอกเขาไปได
ไมโดนแสงแดด แสงแดดสงผลโดยตรงทําใหยาเสื่อมสภาพเร็วขึ้น ยาบางชนิดสลายตัว

เร็วมากเมื่อถูกแสงแดดจึงตองเก็บในขวดสีชาหรือขวดทึบแสง วิธีสังเกตงายๆ วายาชนิดใดควรใสภาชนะปองกัน

แสงใหดูภาชนะที่ผูผลิตบรรจุมา ถาซื้อมาเปนแบบปองกันแสง เวลาเก็บรักษาก็ตองใหอยูในสภาพปองกันแสง

เหมือนกัน ซึ่งยาเหลาน้ีผูผลิตมักระบุใหทราบวาตองปองกันแสง โดยท่ัวไปยาสวนใหญแมวาจะไมจําเปนตองเก็บ

ในภาชนะปอ งกันแสง แตค วรเกบ็ รักษาโดยหลีกเล่ียงการถูกแสงแดดโดยตรง

5. ชอ่ื กลุมยาตัวอยา งท่ีควรมีในหองพยาบาลไดแก

- ยาลดไข บรรเทาปวด - ยาแกแพ ลดนํ้ามูล - ยาแกไอ

- ยาแกท อ งเสยี - ยาแกท องอดื ทอ งเฟอ - ยาโรคกระเพาะอาหาร

- ยาแกค ล่ืนไสอ าเจียน แกเมารถ - ยาแกป วดกลา มเนอื้ - ยาแกปวดประจําเดือน

- ยาแกแพ แกผ ดผ่นื คนั - ยาลางแผล ใสแ ผล ฯลฯ

สําหรับเวชภัณฑหากมีไมมาก ไมจําเปนตองติดปาย แตควรใหมีรายช่ือของรายการเวชภัณฑติดไว

เพอ่ื ใหทราบไดทนั ทีวา รายการใดใกลหมด จะไดจ ดั หามาเพ่มิ ไดทันเวลา

6. การสงั เกตยาเสอื่ มสภาพ สังเกตท่ดี ูจากรูป รส กล่ิน สี ทีม่ ีเปลยี่ นแปลงไปจากเดิม โดยยาแตล ะ

ประเภทมีขอสังเกตแตกตางกัน เชน

ยาเมด็ สงั เกตจากสีและลักษณะเม็ดยาเปลี่ยน มีรอยดาง เม็ดยาแตกรว นหรือเม็ดยาเกาะตดิ กนั

ยาเม็ดบางชนดิ อาจมีกล่ินเปลี่ยนไป เชน แอสไพรนิ จะมกี ล่นิ เปร้ยี วเกดิ ข้นึ

ยาแคปซูล อาจบวม พอง เปลือกแคปซลู นม่ิ เยม้ิ และตดิ กัน หรือแข็งแหง และแตก หรือผงยา

ดา นในอาจเปล่ียนสีซ่งึ สังเกตยาก จึงตองแกะแคปซูลออกมาดู

ยาผงแหง ความช้นื อาจทําใหผงยาเกาะเปนกอ นแขง็ หรอื ผงยาเปลีย่ นสี

230 Ù‹ ×

ยานํ้าแขวนตะกอน ไดแก ยาน้ําท่ีผงยาผสมอยูในของเหลว เชน ยาลดกรด คาลาไมนโลชั่น
ยาธาตุนํ้าขาว เปนตน ถายาเสื่อมสภาพผงยาจะจับเปนกอนแข็ง เมื่อเขยาจะไมกระจายตัว หรือสังเกตสี กลิ่น
รสเปล่ียนไป

ยาครีม ขี้ผ้ึง มีการแยกตัวของเนื้อยา สีเปล่ียน เนื้อยาอาจหดตัวเน่ืองจากนํ้าระเหยออกไป
ทําใหเนื้อครีม/ข้ผี งึ้ แขง็ ตัวเกินไป หรอื บางคร้งั เก็บไวในอุณหภมู สิ งู เกนิ ไปก็ทาํ ใหเ นื้อครีม/ขี้ผึ้งเหลวเยม้ิ

7. วิธีการใชยา โดยเฉพาะยาท่ีรับประทานบอย เชน พาราเซตามอล เปนพิษตอตับ ถาใชติดตอ
กันนานเกนิ 3-5 วัน หรือยาแกไ อนา้ํ ดาํ กห็ ามใชเกิน 7 วนั เพราะมีสารเสพติดใหโ ทษ เปน ตน

Ù‹ × 231

7IS ODT *Iþ:$ÿ TEb-

ยาพาราเซตามอล (paracetamol) ยาแกแพ ลดนํ้ามูล (CPM หรือคลอเฟนิรามีน หรือ
ใชส าํ หรับ บรรเทาอาการไขแ ละอาการปวด Chlorpheniramine)
ใชสาํ หรบั ใชบรรเทาอาการแพและหวัดไดแกนํ้ามูกไหล
ระดับเลก็ นอยถงึ ปานกลาง
รูปแบบยา ยาเม็ด ขนาด 500 มิลลิกรมั อาการจาม คันตา และน้ําตาไหลจากการแพ
ละอองเกสรดอกไม แพฝุนละออง เปนตน
ยานาํ้ ความแรง 120 มลิ ลิกรมั /5 มลิ ลิลิตร รูปแบบยา ยาเม็ดขนาด 4 มลิ ลกิ รัม
วิธใี ชยา * เด็กอายุตํ่ากวา 12 ป ยานาํ้ ความแรง 2 มลิ ลิกรมั /5 มลิ ลลิ ติ ร
วิธกี ารใชยา * เดก็ อายุ 2-12 ป รบั ประทานวนั ละ 0.35 มก./
รบั ประทาน 10-15 มก./นํ้าหนกั ตัว 1 กก.
นาํ หนักตัว 1 กิโลกรัม แบง ใหว ันละ 3-4 คร้งั
ตอ ครง้ั ทุกๆ 4-6 ชั่วโมง * เด็กอายุ 12 ปข้ึนไปและผูใหญ รับประทาน

* เด็กอายุ 12 ปขึ้นไป และผูใหญ รับประทาน คร้งั ละ 1 เม็ด วนั ละ 3-4 คร้งั หลงั อาหาร
ขอ ควรระวงั * ไมควรใชยานี้ในเด็กอายุตํ่ากวา 2 ป และ
ครัง้ ละ 1-2 เม็ดทกุ ๆ 4-6 ชัว่ โมง
ขอควรระวัง สําหรับเด็กหามรับประทานยาท่ีติดตอกันเกิน การใชยาในเดก็ อายุ 2-6 ป จะตองอยูในการ
3-5 วัน การรับประทานยาน้ีมากกวาหรือบอยกวาท่ีแพทยสั่ง ดูแลของแพทย และตองใชยาอยางระวังใน
เดก็ อายุ 6-11 ป
อาจเปนอนั ตรายตอ ตบั * ยานี้จะทําใหงวงซึมได ควรหลีกเล่ียงการ
ขั บ ร ถ ห รื อ ก า ร ทํ า ง า น ท่ี เ ก่ี ย ว ข อ ง กั บ
เครื่องจักรหลังรับประทานยา
* ยานอี้ าจทาํ ใหต าแหง มองเหน็ ไมช ดั ดงั นนั้ ผทู ่ี
สวมคอนแทคเลนส อาจจะรูสึกไมสบายตา
โดยอาจจะใชยาหยอดตาท่ีชวยหลอ ลืน่ ในตา
- ตองระมัดระวังการใชยานี้เพื่อปองกันการได
รบั ยาเกนิ ขนาด เนอ่ื งจากมผี ลติ ภณั ฑส วนใหญเ ปน ยาสตู รผสม
ทั้งยา แกหวัด แกไอขับเสมหะ และแกคัดจมูกจํานวนมาก
ตองตรวจสอบวาสวนผสมในผลิตภัณฑเหลานั้นซํ้าซอนกับ
ยาหรอื ไม

232 Ù‹ ×

7SIODT *I:þ ÿ$TEb- DT

ยาแกไอนํ้าดํา (Brown Mixture) ผงถานคารบอน Activated Charcoal
ใชสําหรับ บรรเทาอาการไอ และชว ยขับเสมหะ สวนประกอบ 1 แคปซลู ประกอบดวย Activated
รปู แบบยา ยานํ้า
วธิ ใี ชย า * เดก็ อายุ 6-12 ป รับประทาน ครง้ั ละ ½-1 Charcoal 261 mg
คุณสมบัติ ดูดซับสารพิษในทางเดินอาหาร ท่ีเปน
ชอ นชา เม่ือมอี าการทกุ ๆ 6-8 ชั่วโมง
* เดก็ อายุ 12 ป ข้ึนไปและผใู หญ สาเหตุของอาการทองเสีย ปองกันมิใหมี

รบั ประทานคร้ังละ 1-2 ชอ นชา เม่ือมี การดดู ซมึ สารพษิ เขา สสู ว นอนื่ ๆของรา งกาย
อาการทุก 6-8 ชั่วโมง
ขอควรระวัง - หา มใชย าน้ใี นเดก็ ที่มอี ายุตา่ํ กวา 6 ป และดูดซมึ กาซเพ่ือบรรเทาอาการทอ งอดื
ผูสงู อายแุ ละหญงิ ตงั้ ครรภ ยาน้ีใชส ําหรบั มีอาการทองเสีย (Diarrhea) ใชในราย
- หามใชยานี้ติดตอกนั นานเกนิ 7 วัน
เนื่องจากมีสวนประกอบที่อาจทําใหเกิด ผมู อี าการทองอืดเฟอ (Flatulence)
การเสพตดิ ใหโ ทษ และอาจทาํ ใหเ กดิ ทอ งผกู วธิ ีใช ผูใหญและเดก็ อายุ 3 ป รบั ประทานครั้งละ
- ยานี้มีแอลกอฮอลผสมควรใชดวยความ
ระมดั ระวัง 2-4 แคปซูล หลังอาหาร วันละ 3 ครั้ง
- เม่ือเปดใชแลวมีอายุการใชงาน 3 เดือน
หรอื เมือ่ ยานเ้ี ส่อื มสภาพ เมอื่ มอี าการหองเสยี หากอาการ ไมด ขี ้นึ ให
- เกบ็ ยาน้ีโดยปอ งกนั ไมใ หถกู แสงแดด
รบั ประทานซาํ้ อกี ทกุ ครงึ่ ถงึ 1ชม.จนอาการ

ทอ งเสยี ดขี ึน้ จึงหยดุ ยา ถา รบั ประทานครบ

16 แคปซูลตอวันแลว อาการยังไมดีข้ึน

ควรปรกึ ษาแพทย

สาํ หรับเด็ก : ควรใชตามแพทยส ง่ั

ยาธาตนุ ้าํ แดง (แกทองอืด ทอ งเฟอ) ผงนํา้ ตาลเกลอื แร (แกอาการทองเสีย)
ใชสําหรบั บรรเทาอาการปวดทองเนื่องจากจุกเสียด ใชสาํ หรับ ทดแทนการเสียน้ําในรายท่ีทองรวงหรือ

ทอ งขึน้ ทอ งเฟอ อาเจยี นมากๆ และปอ งกนั การชอ็ ค เนอ่ื งจาก
รูปแบบของยา ยานํ้า
วธิ ใี ช ใหเขยาขวดกอนรับประทานยานี้ ทุกครั้ง รางกายขาดนํ้า
รปู แบบยา ผงสําหรบั ละลายน้ํา
* เด็กอายุ 6-12 ป รับประทานคร้ังละ วิธีใชย า - เทผงยาท้ังซองละลายในนํ้าสะอาด เชน

½-1 ชอ นโตะ กอ นอาหารเชา กลางวนั เยน็ นํา้ ตมสุกที่เย็นประมาณ 1 แกว (250 ซซี )ี

* เด็กอายุ 12 ปข ้นึ ไป และผใู หญร ับประทาน หรือตามคําแนะนําการใชบนซอง

ครง้ั ละ1-2ชอ นโตะ กอ นอาหารเชา กลางวนั - ด่ืมเม่ือมีอาการทองรวงถาบอย ใหดื่ม

เย็น บอ ยครง้ั ขึ้น ถา อาเจียนดวยใหด ืม่ ทลี ะนอ ย
ขอ ควรระวัง - ไมค วรรบั ประทานเปนเวลาเกิน 2 สปั ดาห
บอยคร้งั
นอกจากแพทยส ั่ง ขอ ควรระวัง - ถา ผปู ว ยมอี าการอาเจยี นมาก เหงอ่ื ออกมาก

- ยาน้ีมีแอลกอฮอลผสม ควรใชดวยความ ตัวเย็น ความรูสึกเปล่ียนแปลงไปหรือ

ระมดั ระวงั หมดสติ ควรนําผูปวยสงโรงพยาบาลดวน

- ผูท่ีเปนโรคไตหรือหัวใจ ควรปรึกษาแพทย

กอ นใช

‹Ù × 233

7IS ODT *I:þ ÿ$TEb- DT
77SISIOODD TT **IIþþ::ÿ$$ÿ ยTTาลEEางbbต--าD D (นTT้ํายาลางตาบอริก : Boric solution)
ยใวรยใวรใรวชชูปูปธิชธิาาปูธิ สสลลีใีใแแสใีแชชาํําชาาบบาํ บหหงงหบบบตตรรรขขับบัาาขับอออ((งงนนงยยยํ้าา้ํ าาายยาา*****ยผ*บ*ยผ*บลล**ยผ*บ*าางงรราาางรไไพลยพยลเรเรคคนนรรไพลยถรเคนงงรปปมมิินนมมกกปืืมววเเ้าํา้ํออิตตนมกวืวเา้ํอทท่ืื่มมออนันัทถตถสตสื่มนนอเเยนัาาถตสนเหหาาาาลลววําาาําหาาลบบํ้ํ้ลาาวาําออสสํ้ใใาไไหหมมยยอสใาาไชชหมายยยววอาอชาาิ่งิง่ยวลลาาารรง่ิงงงเเใใลารงาาสสกกรรเใววะะาสกับับหหตาาตตวะบัหาตลลิกกิกกาาลลลกกงงกาานนลลลาากงนรรลางงปปตตาารบับัเงปตาาา::เเาาํ้ํ้ับแแพใใาเาํ้แาารรสสใงงยยลลาร11สBBนนสสงยลจ1จนกกอ่ืสตตจรราากกูกูตooรบบาูกถถออเเปบนนแแ็า็าถอจจเตตขนขแา็จrrตขตตททววททอาาตทแแiiวาาาาทาแccาาาายยทท่เีี่เงรราตตยทเ่ีลลบบรตลกบกกททีีรรssาากทีววราาาลลวนัซซาooละะี่่ีสสซะตตใใ่ีสาาตใมมึึคคกาllหหมะะึคงงาาหuuะงาททาาาววขขทออาททวขอttยรยทววั่ั่ันันยาาiiว่ัาาันํํตาาาเเาooลลํางงเลลลคคดดงลคคดิคดกกททููnnคะะกทูอือืแแะเอืววตตแี่ต่ตี))วชตงง่ตีลล11งาาาาลออ1าจจือ้าอจ--ะะมม-ะงงมาา22งากก2มมกกกสสกกมกสกรรคคีีาารขขะะคีาขออะอรรรรนนออรรกกนอลลงั้ั้งกลงั้าาาาตตาาาาตาดดดดาางงดดาง
ยาโรคกระเพาะอาหาร ยาตา นกรด/ยาลดกรด ถถววยยลลาา งงตตาาเเพพอ่ือ่ื ปปอองงกกนัันกกาารรตติดดิ เเชช้ืออ้ื
ใใยยววรรขขใรวขชชปููปิิธธชาาออูปิธอสสโโีีใใแแสคคใีแรรคชชําําชบบาํววคคบวหห หรรบบกกรบรรรรรขขรรรบับัขะะบัะะะออววอวเเงงพพงัังงังยยยาาาาาะะออ------------าาหห**********บแแบยยหไไหเออยยเเเ33*****บแยหหไเยเอ3มกกมมมกมาาาานนาาาามรราาาานารราเเนิิน่ือื่อรรใเเเกเใกยมมย1½½1เเคครร11เเนนยยเรรนิมมื่อรรรดดนนกเเใยม1½เคร1เนยดดดดดดมอืรมมนนดนัับบับบัเเดดด----มาานออีอีอววเเุุั้ํ้ําาบับเใใ--อืือาอปป--ีอวเททุ222222้ํา็กก็ก็็กกก็็ททเยยใ็็ดดือกกป-ชชนนท222็็กกก็ทรรปป11ปปเเด็นนาากสชนรป1นนปเนาดดมมออออออออาานาาาาใใรรดกกมํ้ําา้ออออสสชชเเารรากกือ่รรใรยยกํ้าสชเนนรชชตตกรใใออมมรรื่อื่อาาาางงาายัับบใในชใาาอมะะร่ือาางาปัปัไไะะออับชชใลลมาาาะัปหหไะอยยยยยยรรชออลผผาาาาาเเด็ด็มมรรหยยยรอปปททผออาเด็ททมนนขขนนยยรดดืนนืสปทบัับอทกกุุุุุุนขนนนยดเเนนืนููปปับคคกุุุเนปูาาขข366311าารรยยาาคาาชช้ํํา้าาาภาข631ารปปยาาาาชาํ้ากกชชววววปหหา((นนะะแแ--22ยยหหชาาวนนวหาา(นรระแ-2พพยาหาน66ปปารรยยาารรรรรพ6ปขขททรลลาายาาคคาหหรแแพกกขทลาาคหะะปปแใใดดจิจิททกรรนนรระขขปใววิจววทรรรปปชชาานสสรรรขวออวททไรปชาสาาัับบร//ขขไไอีี่เเ่ทดดววออไไัั้้งงาับนนขไออืืมตตี่เบบดวอไ้งัปปมมนยยรรนนอืตมมาาบึนึน้้ปปปมลลดดรนรรแแกกมาึน้ปลดคตตออรณณแกยยนนยยาานนตอออคคณ½½บับัยะะนยไไททนรรลลจจอค½บัะไทิิวถถดดรลลลจออออปปยยิโโถดาาววะะาาออปปปยววาาุกุกโาวะาร--รรปึงึง11วาตตุกดดดดยย-าารหหรรตตึงแแ1ททต11ดกกยยยาหรตนรรแคคแแคคท1กย--รค))ออแคเเออกกาาลล-าา)อเแแอาา22าาะะกกาลมมรรหหาําแา2าะเเกมรหกกมมกกรรเรระะไไนนมมททพพกมกง้ัั้งมรบบ็็ะไนยยมทพวัวัง้ัมมชชบ็ดดยัันนคคคคัวผผมชคค็ดด็ันคคาาผาททททาาใใไไค็ดยยาทออกกทาใไาําํรรใูใูเเยจจววอกนนรรรยยาํรใูเจวยยนรออปปหหาายนนรรแแ่ึึ่งงยอปหนนางั้งั้บันรแึ่งคคงงัันงั้เเสสหหงงะะคังชชญญนนนนลลเสโโหงะมมชไไาาญนนปลโรรออมไาตต่ัั่งงจจรัั่่มมววรรอะะตัง่ะะเเนนจั่็ดด็มวร้งั้งัะะเนรววืดดื็ด้งัาาะะืออืโโวหหืดนนาะลลือโเเใใหะนลลลมมยยเใกกโโลมยหหมมําาํะะกโหหทหรรมาํะาาตตงงหรินินาตงเเดดนิคครรนนหหเาดคัววัคครนหวัคืออืไไนาารรอืไยยี้ี้ตตารย้ีตนนืืออววนือว

หหรรืออื เเสสืออ่่ื มมสสภภาาพพไไมมคคววรรนนําํามมาารรับบั ปปรระะททาานน

Ù‹ ×

234 ‹‹ÙÙ ××

กลมุ ยา รายการยาที่ใชภ ายใน
ยาลดไข บรรเทาปวด
ยาแกแ พ ลดนํ้ามูก แกผดผื่นคนั รายการยา

ยาแกท องเสีย พาราเซตามอล (Paracetamol)
ยาแกท อ งอืด คลอเฟนิรามีน (Chlorpheniramine)
ยาแกไ อนํ้าดํา (Brown Mixture)
ยาโรคกระเพาะอาหาร ยาแกไ อขับเสมหะสําหรับเดก็
ยาถายพยาธิ ผงนํ้าตาลเกลือแร
ยาธาตนุ ํ้าแดง
ยาธาตุนา้ํ ขาว
โซดาม้ิน (Sodamint)
ยาตานกรด/ยาลดกรด (Aluminium
hydroxide+Magnesium hydroxide)
มเี บนดาโซน (Mebendazole)
อลั เบนดาโซน (Albendazole)

กลมุ ยา รายการยาที่ใชภายนอก
ยาแกแ พ แกผ ดผน่ื คัน
ยาแกปวดกลา มเนือ้ รายการยา

ยาทาแผลไฟไหม นา้ํ รอนลวก คาลาไมนโ ลชน่ั (Calamine lotion)
ยาลา งตา เมทิลซาลิไซเลต (Methylsalicylate cream)
ยาดมแกว ิงเวยี น ไดโคลฟแ นค (Diclofenac gel)
ยาลา งแผล ยาหมอง

ยาใสแผล ซิลเวอร ซัลฟาไดอาซีน (Silver sulfadiazine)
ยาโรคหิด เหา นํ้ายาลา งตาบอริก (Boric solution)
แอมโมเนยี (Ammonia)
แอลกอฮอล (Isopropyl/Ethyl alcohol)
น้ําเกลอื ลา งแผลหรือน้ําเกลอื นอรมัล (Normal saline)

โพวดิ ีน (Povidine)
เบนซลิ เบนโซเอต (Benzyl benzoate)

‹Ù × 235

11. การบําบัดน้ําเสียกอ นปลอ ยสูส าธารณะ

การกาํ จดั น้ําเสียผา นบอดกั ไขมนั มขี น้ั ตอนดังนี้

1. กําจัดเศษอาหารหยาบ โดยแยกขยะเศษอาหารนําไปทิ้งในถังขยะท่ีจัดเตรียมไวหรือนําไป
ทําปยุ หมัก

2. กําจัดเศษอาหารขนาดเล็ก โดยใสตะแกรงตาถ่ีในอางลางจานที่ 1 เพื่อกรองเศษอาหาร/ขยะ
ขนาดเล็กกอ นเขา สูบ อดักไขมนั

3. บอดักไขมัน เม่ือน้ําเสียจากอางสุดทายไหลเขาสูบอดักไขมัน ไขมันซ่ึงมีความเบาจะลอยตัวขึ้น
สูผิวน้ําแตไมสามารถลอยออกไปตามทอนํ้าได เน่ืองจากชองทอนํ้าออกของบอดักไขมัน ใส 3 ทางไว
(ดูรูปประกอบ) การแยกช้ันระหวางไขมันกับน้ําเสียตองใชระยะเวลาประมาณ 15-30 นาทีตอปริมาณน้ําเสีย
200 ลติ ร

ดังนั้นการติดต้ังบอดักไขมันตองคํานึงถึงระยะทางการไหลและความเร็วของนํ้าเสีย เพ่ือใหมีระยะ
เวลาการแยกชั้นไขมันกอนปลอยน้ําสูสาธารณะ ไขมันจึงถูกเก็บกักไวที่ผิวน้ํา เมื่อเวลาผานไป 1-3 สัปดาห
(ขึ้นอยกู บั ปริมาณไขมัน) ไขมนั จะหนาตวั และจับเปนกอนไขมนั ใหตักไขมันนท้ี ิ้งไป

ฝาเปด , ปด เพ่ือทาํ ความสะอาด นาํ้ ท้งิ ผานการบําบดั
สทู อ ระบายนํา้ สาธารณะ

ฝาปดเลก็ เพอ่ื ยกตะแกรง
ทิง้ เศษอาหาร
น้ําทิง้ จากครัวเขาบอ

ตะแกรงดักเศษอาหาร ช้ันไขมัน

แผงกั้นบังคบั ทิศทางน้ํา ทอบังคบั ทศิ ทางน้ํา

ภาพแสดงการทํางานของบอ ดักไขมนั

236 Ù‹ ×

**หมายเหตุ ขนาดบอดักไขมัน ปรบั ใหเหมาะสมกบั ปริมาณน้ําเขา -ออกและจํานวนนกั เรียน
ถาโรงเรียนขนาดใหญส ามารถใชบอปนู วงขอบซเี มนตแยกเปน 2 บอ โดยใชห ลักการเดยี วกัน

237

12. ความเช�อมโยงระหวางมาตรฐานโรงเร�ยน
�งเ�ร�ม��� �า���ะมาตรฐาน�าร����า
พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 มีเจตนารมณใหการจัดการศึกษาตองเปนไป

เพ่ือพัฒนา คนไทยใหเปนมนุษยท่ีสมบูรณ ท้ังรางกาย จิตใจ สติปญญา ความรู และคุณธรรม มีจริยธรรมและ
วัฒนธรรม ในการดํารงชีวิตสามารถอยูรวมกับผูอ่ืนไดอยางมีความสุข และใหมีระบบการประกันคุณภาพ
การศึกษาท้ังภายในและภายนอก เพ่ือพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาของประเทศใหดีย่ิงขึ้น นับเปน
สวนหนึ่งของกระบวนการบริหารการศึกษาที่ตองดําเนินการอยางตอเนื่อง ดังนั้น สถานศึกษาจึงตองมีการ
พัฒนาคุณภาพดานการศึกษาใหสอดคลองกับมาตรฐานของหนวยงานและตนสังกัด เพื่อรองรับมาตรฐาน
การประเมนิ คณุ ภาพ ทั้งจากหนว ยงานตน สงั กดั และหนวยงานภายนอก

แนวทางขององคการอนามัยโลก มุงใหมีการพัฒนาสุขภาพควบคูไปกับการศึกษาโดยใชโรงเรียน
เปนศูนยกลางของการพัฒนาเพื่อใหเกิดความย่ังยืน ดังนั้น เม่ือวิเคราะหความเช่ือมโยงระหวางมาตรฐานโรงเรียน
สงเสริมสุขภาพกับมาตรฐานการศึกษาและมาตรฐานการประเมินคุณภาพภายนอก พบวา มีความสอดคลองกัน
ซึ่งอาจกลาวไดวา การดําเนินโครงการโรงเรียนสงเสริมสุขภาพและโรงเรียนสงเสริมสุขภาพระดับเพชร มีสวน
ทําใหส ถานศกึ ษาสามารถกาวเขา สรู ะดบั คุณภาพในหลายมาตรฐานและตวั บง ชี้ ตามตารางแสดง ดงั น้ี

238

‹Ù ×