MAKROEKONOMI

TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN  83

3.4.1 Polisi Fiskal

Dasar fiskal terdiri daripada dua alat yang utama iaitu perbelanjaan kerajaan dan
cukai. Mekanisme dasar fiskal pula terdiri daripada dasar fiskal automatik dan
dasar fiskal budi bicara (lihat Rajah 3.15).

Rajah 3.15: Dasar fiskal

Apakah kegunaan dasar fiskal automatik dan dasar fiskal budi bicara?

Dasar fiskal automatik adalah penstabil yang beroperasi secara automatik
untuk melambatkan perkembangan semasa pertumbuhan ekonomi dan
melambatkan kemelesetan ekonomi semasa kemelesetan ekonomi.

Dasar ini adalah lebih mudah tetapi ia tidak boleh mengatasi masalah seperti
pengangguran dan inflasi. Pada asasnya, ia bergantung kepada struktur cukai
negara. Bagaimana pula dengan dasar fiskal budi bicara?

Dasar fiskal budi bicara merujuk kepada keadaan apabila kerajaan membuat
beberapa perubahan dalam cukai dan perbelanjaan kerajaan untuk mengatasi
masalah ekonomi yang tidak boleh dikendalikan melalui dasar fiskal
automatik.

Dasar fiskal budi bicara dilakukan atas dasar „ad-hoc‰ dan apabila diperlukan.
Dasar fiskal budi bicara dibahagikan kepada tiga jenis seperti yang dinyatakan di
dalam Jadual 3.6 berikut.

84  TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN

Jadual 3.6: Dasar Fiskal Budi Bicara

Dasar Budi Bicara Penjelasan

Dasar belanjawan Merujuk kepada keadaan bajet kerajaan di mana apabila hasil
defisit kerajaan adalah kurang daripada perbelanjaannya. Ia dijalankan
dengan mengurangkan cukai, meningkatkan perbelanjaan kerajaan
atau kedua-duanya untuk mengatasi deflasi dan pengangguran.

Dasar belanjawan Merujuk kepada keadaan bajet kerajaan apabila hasil kerajaan
lebihan melebihi perbelanjaan. Ia dilaksanakan melalui peningkatan cukai,
mengurangkan perbelanjaan kerajaan atau kedua-duanya untuk
mengatasi inflasi.

Dasar belanjawan Merujuk kepada keadaan bajet kerajaan apabila hasil kerajaan
berimbang bersamaan perbelanjaan. Ia dilakukan apabila guna tenaga penuh
tercapai dan ia bertujuan untuk memastikan kestabilan ekonomi
dan mengukuhkan kedudukan kewangan kerajaan.

Berikut adalah penjelasan bagi dasar bajet seimbang dan pengganda bajet
seimbang:

(a) Dasar Belanjawan Berimbang
Apabila kerajaan melaksanakan dasar jenis ini, ia tidak akan mengubah
defisit bajet kerajaan kerana peningkatan perbelanjaan kerajaan akan betul-
betul sepadan dengan peningkatan dalam pendapatan cukai. Walau
bagaimanapun, kenaikan yang sama dalam perbelanjaan kerajaan dan
cukai akan mempunyai kesan ke atas keseimbangan pendapatan. Untuk
melihat dengan jelas, mari kita lihat pada Contoh 3.4.

Contoh 3.4:
Andaikan kerajaan negara X meningkatkan perbelanjaan sebanyak $20
bilion. Pada masa yang sama, kerajaan membiayai perbelanjaan
melalui peningkatan yang sama dalam cukai. Peningkatan dalam
perbelanjaan kerajaan mempunyai kesan positif ke atas perbelanjaan
agregat.

Sementara itu peningkatan cukai mempunyai kesan negatif ke atas
perbelanjaan keseluruhan dalam ekonomi. Kesan daripada
peningkatan cukai ke atas perbelanjaan agregat akan bergantung
kepada bagaimana isi rumah bertindak balas kepadanya.

TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN  85

Seperti yang dibincangkan sebelum ini, pendapatan peribadi yang
diterima oleh isi rumah digunakan untuk perbelanjaan dan
menyimpan. Apabila pendapatan boleh guna menurun, kedua-dua
penggunaan isi rumah dan tabungan juga menurun. Peningkatan
cukai sebanyak $20 bilion mengurangkan pendapatan boleh guna.
Penggunaan berkurangan sebanyak $20 bilion MPC (menganggap
bahawa MPC = 0.8) = $16 bilion dan mengurangkan penjimatan oleh
$20 bilion MPS (1-MPC = 0.2) = $4 bilion.

Sementara itu, peningkatan dalam perbelanjaan kerajaan sebanyak $20
bilion peralihan keluk perbelanjaan agregat meningkat sebanyak $20
bilion. Kenaikan cukai, bagaimanapun, mengurangkan perbelanjaan
penggunaan sebanyak $16 bilion dan oleh itu, perubahan keluk
perbelanjaan agregat ke bawah. Kesan bersih adalah peningkatan
dalam perbelanjaan agregat sebanyak $4 bilion, selepas kenaikan
seimbang bajet dalam perbelanjaan kerajaan (G) dan cukai (T), dan ini
pasti akan meningkatkan output.

(b) Pengganda Belanjawan Seimbang
Terdapat dua jenis pengganda yang terlibat dalam perbelanjaan kerajaan
dan peningkatan cukai. Untuk melihat kesan akhir peningkatan serentak
dalam G dan T, kita harus menambah pengganda bagi kedua-dua G dan T.
Pengganda G adalah 1 / (1 ‒ MPC) atau 1/MPS dan pengganda cukai
adalah -MPC / (1 ‒ MPC) atau -MPC/MPS. Jumlah kedua-dua adalah
1/MPS ‒ MPC / MPS = (1 ‒ MPC) / MPS = MPS / MPS = 1.

Berdasarkan Contoh 3.4 tadi, peningkatan dalam G akan meningkatkan
pengeluaran sebanyak $100 bilion di mana ia adalah $20 bilion  5.
Peningkatan cukai akan mengurangkan pengeluaran sebanyak $20 bilion 
4 = RM80 bilion. Kesan bersih adalah $100 bilion ă $80 bilion = $20 bilion.
Kita boleh melihat dengan jelas bahawa peningkatan dalam output (Y)
sebagai hasil daripada peningkatan dalam G dan T adalah sama seperti
jumlah perubahan awal dalam G atau T itu sendiri di mana Y = G atau
TKBB (1) = $20 bilion.

Untuk mendapatkan pengganda bajet seimbang, anda boleh menggunakan
formula berikut:

Pengganda belanjawan seimbang = 1 yang berganda G + pengganda
T = 1/MPS ă MPC/MPS = (1-MPC)/MPS = MPS/MPS

86  TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN

Kesan dasar fiskal kerajaan boleh mempengaruhi keadaan ekonomi. Ia boleh
dilihat dalam jurang inflasi dan deflasi. Mari kita pelajari tentang jurang inflasi
dan deflasi dalam subtopik seterusnya.

3.4.2 Lompang Deflasi dan Inflasi

Apakah yang dimaksudkan dengan lompang inflasi?
Lompang inflasi ditakrifkan sebagai keadaan apabila permintaan agregat
yang sebenar adalah lebih daripada permintaan agregat yang diperlukan
pada guna tenaga penuh.

Keadaan ini wujud dalam ekonomi yang telah mencapai guna tenaga penuh.
Oleh kerana semua sumber telah digunakan pada masa tersebut, maka
peningkatan permintaan akan menyebabkan kenaikan kos pengeluaran. Ini akan
menyebabkan inflasi. Mari kita lihat Rajah 3.16.

Rajah 3.16: Lompang inflasi

Merujuk kepada Rajah 3.16 tadi, pada permintaan agregat AD, keseimbangan
dicapai pada titik E iaitu pada tahap pendapatan Y. Level Y melebihi paras
pendapatan berpotensi atau YF.

TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN  87

Perbezaan antara A dan E1 menunjukkan lompang inflasi. Masalah lompang
inflasi dapat diatasi dengan mengurangkan perbelanjaan kerajaan atau
pelaburan.
Bagaimana pula dengan lompang deflasi? Lompang deflasi adalah bertentangan
dengan lompang inflasi. Jadi, apakah maksud sebenar lompang deflasi?

Lompang deflasi ditakrifkan sebagai keadaan apabila permintaan agregat
yang sebenar adalah kurang daripada permintaan agregat yang diperlukan
pada guna tenaga penuh.

Dengan erti kata lain, ekonomi berada dalam keadaan jurang deflasi apabila
sumber tidak digunakan sepenuhnya dan pengangguran masih boleh berlaku.
Mari kita lihat Rajah 3.17 berikut.

Rajah 3.17: Jurang deflasi

Dalam Rajah 3.17 tadi, keluk AD adalah keluk permintaan sebenar dan DGTP
adalah keluk permintaan agregat yang diperlukan pada guna tenaga penuh.
Pada permintaan agregat AD, tahap keseimbangan pada E iaitu pada tahap
pendapatan Y. Oleh itu, peringkat ini adalah kurang daripada tahap pendapatan
negara potensi atau YF.

88  TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN

3.4.3 Penyelesaian Lompang Deflasi dan Lompang
Inflasi

Nilai jurang inflasi atau deflasi boleh diukur dengan menggunakan formula
berikut:

Lompang deflasi atau inflasi = Lompang KNK atau pengganda

= Yf  Yasal
1/ (1 MPC)

Sekarang, mari kita lihat beberapa contoh bagaimana untuk menggunakan
formula ini.

(a) Kes Lompang Inflasi
Mari kita lihat Contoh 3.5 berikut.

Contoh 3.5:
Jika pendapatan negara pada keseimbangan sebenar adalah RM3,000
juta, pendapatan negara pada guna tenaga penuh adalah RM2,000 juta
dan MPC ialah 0.8, jurang inflasi boleh dikira seperti berikut:

Lompang inflasi = (2,000 ă 3,000)/(1/0.2)
= -1,000/5
= -200 juta

Dua alat dasar fiskal yang digunakan dalam Contoh 3.5 tadi boleh
digunakan untuk mengurangkan perbelanjaan kerajaan atau meningkatkan
cukai.

TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN  89

Contoh 3.6:
(i) Pengurangan Perbelanjaan Kerajaan

Perubahan dalam pendapatan, Y = K G  G 

Oleh itu ă1,000 = 1/MPS  G
ă1,000 = 1/0.2  G
G = ă200

Ini bermakna bahawa perbelanjaan kerajaan perlu dikurangkan
sebanyak RM200 juta iaitu nilai yang sama seperti lompang
inflasi, dalam usaha untuk merapatkan jurang.

(ii) Peningkatan Cukai

  Perubahan dalam pendapatan, Y = K T  T

Oleh itu, -1,000 =-MPC/MPS  T
-1,000 = -0.8/0.2  T
T = 250

Ini bermakna bahawa cukai perlu meningkat sebanyak RM250
juta untuk merapatkan jurang inflasi.

(b) Kes Lompang Deflasi
Mari kita lihat Contoh 3.7.

Contoh 3.7:
Sekarang, jika pendapatan negara pada tahap keseimbangan sebenar
adalah RM1,500 juta, pendapatan negara pada guna tenaga penuh
adalah RM2,000 juta dan MPC ialah 0.8, jurang deflasi boleh dikira
seperti berikut:

Lompang deflasi = (2,000 ă 1,500)/(1/0.2)
= 500/5
= 100 juta

90  TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN

Dua alat dasar fiskal boleh digunakan ialah peningkatan perbelanjaan
kerajaan atau mengurangkan cukai.

Contoh 3.8:
(i) Meningkatkan Perbelanjaan Kerajaan

Perubahan dalam pendapatan, Y = K G  G 

Oleh itu, 100 = 1/MPS  G
100 = 1/0.2  G
G = 20

Ini bermakna bahawa perbelanjaan kerajaan perlu meningkat
sebanyak RM20 juta iaitu nilai yang sama seperti lompang deflasi
untuk merapatkan jurang.
(ii) Pengurangan Cukai

Perubahan dalam pendapatan, Y = K T  T

Oleh itu, 100 = ăMPC/MPS  T
100 = ă0.8/0.2  T
T = ă25

Ini bermakna bahawa cukai perlu dikurangkan sebanyak RM25
juta untuk merapatkan lompang inflasi.

Akhir sekali, saya berharap anda tahu bagaimana untuk menyelesaikan masalah
lompang inflasi dan deflasi. Peranan dasar fiskal dalam menangani masalah ini
boleh dibahagikan kepada dua iaitu sama ada digunakan sebagai alat perbelanjaan
kerajaan atau digunakan sebagai sistem cukai untuk mencapai matlamat ekonomi.

SEMAK KENDIRI 3.3

Jelaskan peranan dasar fiskal dalam mengatasi masalah lompang
ekonomi.

TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN  91

LATIHAN 3.4
1. Berikan definisi dasar fiskal dan nyatakan dua komponen bagi

dasar ini.
2. Jelaskan dasar fiskal budi bicara.
3. Jelaskan persamaan dan perbezaan antara lompang inflasi dan

deflasi.

 Ciri-ciri ekonomi dua sektor adalah isi rumah dan firma. Empat konsep
penting dalam sektor ini merupakan penggunaan (C), tabungan (S),
pelaburan (I) dan pendapatan boleh guna (Y).

 Ciri-ciri ekonomi tiga sektor ialah isi rumah, firma atau sektor perniagaan
dan kerajaan. Enam konsep penting dalam sektor ini adalah penggunaan (C),
tabungan (S), pelaburan (I), pendapatan boleh guna (Y), perbelanjaan
kerajaan (G) dan cukai (T).

 Ciri-ciri ekonomi empat sektor ialah isi rumah, firma, kerajaan dan sektor
luar negara. Ada empat konsep penting dalam sektor ini iaitu penggunaan
(C), pelaburan (I), perbelanjaan kerajaan (G) dan eksport bersih (X ă M).

 Penentu keseimbangan pendapatan negara boleh dirumuskan seperti berikut:

Pendekatan AD = AS Pendekatan
Suntikan‒Bocoran
Ekonomi dua sektor Y = C + I I=S
Ekonomi tiga sektor Y = C + I + G I+G=S+T
Ekonomi empat sektor Y = C + I + G + X ă M I+G+X=S+T+M

 Dasar fiskal digunakan untuk menyelesaikan masalah jurang inflasi dan
deflasi. Dua alat utama dasar ini ialah perbelanjaan kerajaan dan cukai.

92  TOPIK 3 TEORI PENENTU KESEIMBANGAN PENDAPATAN

Aliran kitaran Lompang inflasi
Cukai Pelaburan
Dasar fiskal Pendapatan boleh guna
Eksport Pengganda belanjawan seimbang
Firma Penggunaan
Import Perbelanjaan kerajaan
Isi rumah Permintaan agregat
Kesan pengganda Sektor luar negara
Keseimbangan pendapatan negara Tabungan
Lompang deflasi

Topik  Wang dan

4 Sistem
Perbankan

HASIL PEMBELAJARAN

Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Membincangkan empat fungsi wang;
2. Menjelaskan fungsi institusi kewangan dan sistem perbankan di

Malaysia;
3. Menunjukkan bagaimana proses penciptaan kredit berfungsi;
4. Membezakan dasar kewangan kuantitatif dan dasar kewangan

kualitatif;
5. Menunjukkan tiga sebab permintaan wang;
6. Membezakan antara konsep penawaran wang, M1, M2 dan M3; dan
7. Menilai bagaimana keseimbangan dalam pasaran wang tercapai dan

kaitannya dengan kadar faedah.

 PENGENALAN

Apakah yang anda akan pelajari daripada topik baru ini? Mari kita lihat struktur
topik ini dahulu untuk mendapatkan gambaran tentang topik ini.

Bahagian pertama topik ini menerangkan tentang definisi dan ciri-ciri wang yang
diterima dengan meluas sebagai satu cara pertukaran. Selanjutnya, empat fungsi
utama wang akan dibincangkan. Selain itu juga, anda akan diperkenalkan
kepada peranan dan fungsi institusi kewangan dan sistem perbankan di negara
ini.

94  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

Bahagian ini juga turut menerangkan proses penciptaan kredit dan dasar
kewangan yang diamalkan oleh bank pusat. Di negara ini, Bank Negara Malaysia
diberi kuasa untuk mengawal bekalan wang dalam pasaran.

Bahagian kedua topik ini akan memberi tumpuan kepada permintaan wang,
bekalan wang dan keseimbangan pasaran bersama-sama dengan hubungan
mereka dengan kadar faedah. Jadi, adakah anda bersedia untuk meneruskan
pembelajaran? Mari kita mulakan pembelajaran kita!

4.1 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

„Wang‰ adalah istilah yang tidak memerlukan penjelasan yang kompleks. Jadi,
apakah yang terlintas di fikiran anda apabila anda melihat topik ini? Apakah
hubungan antara wang dan sistem perbankan? Mari kita belajar konsep umum
wang dalam subtopik berikut.

4.1.1 Definisi Wang

Apa yang anda boleh katakan tentang wang? Bagaimanakah anda
mentakrifkannya?

Wang boleh ditakrifkan sebagai sesuatu yang diterima secara universal
sebagai satu bentuk pertukaran.

Untuk sesuatu boleh diterima sebagai wang, ia mesti mempunyai ciri-ciri
tertentu atau ciri-ciri yang diterima. Ia perlu mempunyai nilai yang stabil, tahan
lama dan sukar untuk dipalsukan. Selain itu, ia mesti mudah untuk dibawa dan
mesti dibuat untuk dibahagikan kepada unit yang lebih kecil. Bagaimanakah
pula dengan fungsinya? Mari kita cari jawapannya dalam subtopik seterusnya.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  95

4.1.2 Fungsi Wang

Pada asasnya, wang mempunyai empat fungsi penting seperti yang ditunjukkan
dalam Rajah 4.1.

Rajah 4.1: Empat fungsi wang

Mari kita lihat secara terperinci setiap fungsi wang dalam bahagian seterusnya.

(a) Alat Pertukaran
Wang adalah sangat penting untuk membeli barang dan perkhidmatan.
Dengan wang, membeli dan menjual barang dan perkhidmatan menjadi
mudah dalam sistem harga yang dibentuk. Peruncit boleh menjalankan
perniagaan dengan pemborong gula, beras, tepung, makanan dalam tin,
minyak masak dan sebagainya dengan mudah kerana kewujudan wang.

Pengguna boleh menggunakan wang untuk membeli apa-apa yang mereka
perlukan dengan mudah daripada unit perniagaan. Keadaan ini benar-benar
berbeza daripada sistem barter kerana dalam sistem barter, anda perlu
memastikan bahawa pihak yang satu lagi mahukan apa yang anda tawarkan.
Sebagai contoh, jika seseorang mempunyai tepung dan dia memerlukan
beras, dia perlu mencari orang lain yang mempunyai beras dan mahukan
tepung. Keadaan seperti ini menyukarkan aktiviti perniagaan.

(b) Unit Akaun
Wang digunakan sebagai penanda aras yang sama untuk menetapkan
harga barang di seluruh ekonomi. Unit akaun atau ukuran nilai bermakna
wang berfungsi sebagai unit pengukur untuk meletak harga. Dengan kata
lain, harga barang yang diniagakan perlu dinyatakan dalam bentuk unit
kewangan. Sama seperti berat yang diukur dalam kilogram dan jarak yang
diukur dalam kilometer, kita boleh menggunakan Ringgit Malaysia (RM)
untuk mengukur nilai barang dan perkhidmatan. Ini menjadikan sistem
perakaunan lebih mudah. Pengukuran barangan, perkhidmatan dan
kekayaan boleh dilakukan dengan menggunakan unit pengukuran yang
sama iaitu wang.

96  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

(c) Penyimpan Nilai
Memandangkan wang merupakan aset yang mudah ditukar, ia lebih
mudah disimpan untuk kegunaan masa depan. Oleh itu, sektor ekonomi
seperti isi rumah, firma, kerajaan dan segmen luar negara, bersedia untuk
menyimpan dan meminjam wang.

(d) Piawaian Bayaran Tertunda
Wang digunakan sebagai piawai ukuran untuk menyatakan pembayaran
pada masa hadapan untuk pembelian semasa iaitu membeli sekarang dan
membayar kemudian. Begitu juga, pinjaman dari institusi kewangan boleh
diukur dengan kadar wang.

LATIHAN 4.1

1. Apakah definisi wang?
2. Terangkan empat fungsi utama wang.

4.2 INSTITUSI KEWANGAN DAN SISTEM
PERBANKAN

Adakah anda tahu bahawa ada empat jenis institusi kewangan di Malaysia?
Keempat-empat jenis institusi ini dinyatakan dalam Rajah 4.2 berikut.

Rajah 4.2: Empat jenis institusi kewangan di Malaysia
Keempat-empat jenis institusi kewangan ini dihuraikan dengan lebih lanjut
dalam subtopik seterusnya.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  97

4.2.1 Sistem Perbankan

Terdapat dua jenis bank dalam sistem perbankan. Ia adalah:

(a) Bank Pusat
Di Malaysia, bank pusat adalah Bank Negara Malaysia (BNM). BNM telah
ditubuhkan pada 26 Januari 1959. BNM dimiliki dan dikawal oleh kerajaan
Malaysia. Ia adalah institusi bukan berasaskan keuntungan. Terdapat enam
objektif BNM iaitu:

(i) Menerbitkan Mata Wang dan Melindungi Nilai Mata Wang
Hanya BNM mempunyai hak untuk mencetak wang dan melindungi
nilai mata wang. Ringgit Malaysia mempunyai ciri-ciri keselamatan
untuk menghalang mana-mana usaha untuk mencetak mata wang
palsu.

(ii) Memastikan Rizab Mencukupi bagi Melindungi Nilai Mata Wang
Dalam aktiviti perdagangan antarabangsa, akan ada permintaan dan
penawaran Ringgit Malaysia apabila aktiviti import dan aktiviti
eksport berlaku. Oleh itu, BNM mesti mempunyai rizab asing yang
mencukupi iaitu mata wang dari negara yang sentiasa menjalankan
perniagaan dengan Malaysia untuk memastikan nilai Ringgit
Malaysia adalah stabil dan tidak mengalami banyak perubahan
berbanding dengan mata wang utama lain di seluruh dunia.

(iii) Mengawal Selia Semua Aktiviti Institusi Kewangan
Dua dasar utama dalam mengawal aktiviti ekonomi adalah dasar
kewangan dan dasar fiskal. Dasar kewangan yang dijalankan oleh
BNM bertujuan untuk mengatasi masalah ekonomi seperti inflasi,
pengangguran atau kemelesetan. Dalam situasi ini, BNM akan
mengawal aliran wang di pasaran.

(iv) Bertindak sebagai Bank untuk Bank Perdagangan, Bank Saudagar,
Institusi Kewangan dan Syarikat Diskaun
Jika institusi kewangan mempunyai lebihan deposit, mereka boleh
menyimpannya di BNM. Begitu juga, jika institusi kewangan
menghadapi masalah, mereka boleh mendapatkan nasihat atau
bantuan daripada BNM. Sebagai contoh, ketika berlakunya krisis
kewangan pada tahun 1997, kebanyakan bank menggunakan khidmat
BNM untuk memastikan operasi kewangan dapat dipantau dengan
lebih berkesan.

98  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

(v) Bertindak sebagai Bank dan Penasihat Kewangan kepada Kerajaan
BNM bertanggungjawab kepada akaun kerajaan seperti menerima dan
membuat pembayaran bagi pihak kerajaan. Ia juga bertanggungjawab
untuk menjual dan membeli aset cair yang dikeluarkan.

(vi) Menggalakkan Kestabilan Kewangan dalam Negara dengan
Mewujudkan Suasana Kredit yang Baik
Untuk memastikan kedudukan kewangan negara dalam keadaan
yang baik, kerajaan menggunakan BNM sebagai badan kawalan
untuk menetapkan kadar faedah dan terma dan syarat lain dalam
aktiviti pinjaman.

AKTIVITI 4.1

Sila layari laman web rasmi Bank Negara Malaysia
(http://www.bnm.gov.my) untuk mendapatkan maklumat lanjut
mengenai fungsi dan kepentingan Bank Negara.

(b) Bank Perdagangan
Apakah yang boleh kita katakan untuk mentakrifkan bank perdagangan?

Bank perdagangan adalah institusi kewangan yang dimiliki oleh sektor
swasta. Ia menyediakan perkhidmatan kewangan dengan matlamat
untuk mencari keuntungan.

Bank perdagangan juga merupakan salah satu kumpulan institusi
kewangan yang paling penting dan terbesar dalam negara. Bolehkah anda
senaraikan beberapa contoh bank perdagangan yang terkenal? Antara
contoh bank perdagangan di Malaysia adalah Malayan Banking Berhad
(Maybank), RHB Bank Bhd dan Public Bank Bhd.

Bank akan menggunakan wang yang disimpan di akaun semasa, simpanan
dan deposit tetap untuk memberi pinjaman kepada pelanggan yang
memerlukan bantuan kewangan. Bank kemudiannya akan mengenakan
faedah pada kadar yang tertentu, sama ada berdasarkan sistem perbankan
konvensional atau tidak. Bank juga boleh terlibat secara langsung dalam
pelaburan dalam projek ekonomi.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  99

Apakah fungsi sebuah bank perdagangan? Fungsi bank perdagangan
adalah seperti yang dinyatakan dalam Rajah 4.3 berikut.

Rajah 4.3: Enam fungsi bank perdagangan
Huraian lanjut bagi keenam-enam fungsi bank perdagangan adalah seperti
berikut:
(i) Menerima Deposit atau Simpanan

Bank perdagangan menerima deposit dan simpanan daripada
individu dan perniagaan. Terdapat beberapa jenis deposit yang
diterima oleh bank seperti deposit semasa, deposit tabungan dan
simpanan tetap. Bank perdagangan tidak membayar faedah ke atas
simpanan semasa tetapi pemegang akaun mempunyai hak untuk
mengeluarkan simpanan dengan menggunakan cek.
Apakah deposit tetap? Deposit tetap adalah simpanan untuk tempoh
masa tertentu (sebulan, tiga bulan, enam bulan, setahun dan lain-
lain). Pemegang akaun boleh mengeluarkan wang sebelum tempoh
masa yang ditetapkan. Bank juga menerima deposit simpanan, di
mana faedah akan dibayar oleh bank dan deposit boleh dikeluarkan

100  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

pada bila-bila masa. Walau bagaimanapun, akaun ini tidak
mempunyai kemudahan cek.

(ii) Memberi Pinjaman
Aktiviti pemberian pinjaman adalah salah satu daripada fungsi bank
perdagangan yang penting. Pinjaman dibezakan berdasarkan masa,
sama ada jangka pendek atau jangka panjang. Secara amnya, bank
perdagangan memberi pinjaman melalui tiga kaedah utama iaitu
akaun semasa, kemudahan overdraf dan pertukaran bil diskaun.

(iii) Membuat dan Menerima Pembayaran bagi Pihak Pelanggan
Pemegang akaun semasa boleh membuat pembayaran menggunakan
cek. Apabila cek dikeluarkan, bank akan membayar pemegang cek
berdasarkan jumlah yang dinyatakan pada cek tersebut.

Sebaliknya, jika pemegang akaun menerima cek dan dia
mendepositkannya ke dalam akaunnya, maka bank pengeluar cek
yang lain akan membuat bayaran kepadanya. Setelah cek dijelaskan,
bank akan mengkreditkan jumlah nilai cek dari bank lain ke dalam
akaun semasa pelanggan.

(iv) Pengeluaran Cek Juruwang dan Draf Bank
Bank perdagangan boleh mengeluarkan cek juruwang dan draf bank
kepada pelanggan mereka. Cek juruwang yang dikeluarkan oleh bank
boleh ditukar dengan wang tunai.

Apakah draf bank? Draf bank adalah cek yang dikeluarkan oleh bank
atas permintaan pelanggan. Draf bank akan mengarahkan bank atau
cawangan bank mereka untuk membayar sejumlah wang tertentu,
seperti yang dinyatakan pada draf bank kepada orang tertentu.

(v) Melaksanakan Aktiviti Pelaburan
Bank perdagangan menjalankan pelaburan di pasaran terbuka
melalui pembelian aset yang menghasilkan pulangan dalam bentuk
faedah bertujuan untuk membuat keuntungan. Sebagai contoh, bank
perdagangan di Malaysia melabur dalam bil perbendaharaan dan
Sekuriti Kerajaan Malaysia.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  101

(vi) Menyediakan Lain-lain Perkhidmatan
Selain semua fungsi yang disebut sebelum ini, bank perdagangan juga
menyediakan perkhidmatan lain. Bank perdagangan boleh
menawarkan nasihat kepada pelanggan yang ingin melabur. Bank
juga boleh memberikan nasihat kewangan untuk ansuran pinjaman
kereta anda dan premium insurans.

Bank perdagangan juga bertindak sebagai pemegang amanah untuk
mentadbir harta pelanggan. Bank turut menyediakan perkhidmatan
bilik kebal yang selamat untuk pelanggan menyimpan barang
berharga dan dokumen penting dalam peti simpanan keselamatan
mereka. Di samping itu, bank perdagangan juga menyediakan
perkhidmatan pertukaran mata wang. Bank akan membeli mata wang
asing daripada pelanggan dan memberikan mereka Ringgit Malaysia
sebagai pertukaran berdasarkan kadar pertukaran tetap.

4.2.2 Institusi Kewangan Bukan Bank

Ada dua jenis institusi kewangan bukan bank. Mereka adalah firma kewangan
dan bank saudagar. Kedua-dua jenis institusi ini dijelaskan dengan lebih lanjut
dalam bahagian seterusnya.

(a) Firma Kewangan
Firma kewangan mula beroperasi pada tahun 1960 di bawah pengawasan
Bank Negara Malaysia. Jenis deposit yang diterima oleh syarikat kewangan
adalah deposit simpanan dan simpanan tetap. Setakat ini, antara aktiviti
kredit yang ditawarkan ialah pinjaman untuk sewa beli kenderaan, gadai
janji dan pinjaman untuk membeli rumah.

Ciri-ciri firma kewangan hampir sama seperti bank simpanan. Firma ini
membenarkan orang awam untuk membuat dua jenis simpanan iaitu
deposit tetap dan deposit tabungan.

(b) Bank Saudagar
Bank jenis ini tidak mengambil apa-apa wang daripada orang ramai untuk
tujuan simpanan. Sebahagian besar simpanan dalam bank jenis ini
diperoleh daripada simpanan yang dibuat oleh bank perdagangan, syarikat
kewangan dan syarikat awam tersenarai yang besar. Pemberian pinjaman
juga memberi tumpuan kepada industri besar. Contoh bank saudagar
adalah Arab-Malaysian Bank (AmBank).

102  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

4.2.3 Pengantara Kewangan Bukan Bank

AKTIVITI 4.2

Senaraikan tiga contoh syarikat insurans di Malaysia.

Ada tiga jenis pengantara kewangan bukan bank. Mari kita lihat satu persatu.

(a) Syarikat Insurans
Syarikat jenis ini mengumpul wang dalam pelbagai bentuk. Bentuk utama
adalah melalui insurans hayat. Lain-lain adalah insurans terhadap
kecurian, kebakaran dan kemalangan. Syarikat insurans menjamin bahawa
mereka akan membayar pampasan kepada pihak yang terlibat ketika
kejadian ini berlaku.

(b) Bank Simpanan
Bank simpanan tidak dibenarkan untuk mengeluarkan cek. Oleh itu, jenis
kemudahan deposit yang ditawarkan oleh bank adalah deposit tetap dan
deposit simpanan. Contoh bank simpanan di Malaysia adalah Bank Rakyat,
Agro Bank (Bank Pertanian Malaysia) dan Bank Simpanan Nasional.

(c) Badan Kewangan Lain
Selain semua badan kewangan yang dibincangkan sebelum ini, ada juga
pelbagai jenis badan kewangan yang beroperasi dalam ekonomi di negara
kita ini. Walau bagaimanapun, peranan mereka tidak begitu ketara seperti
yang dinyatakan sebelum ini. Kebanyakan badan kewangan ini memberi
tumpuan kepada beberapa aktiviti tertentu sahaja. Antara contoh bagi
badan ini ialah Skim Kumpulan Wang Simpanan Pekerja, Lembaga Urusan
Tabung Haji, Permodalan Nasional Berhad, Koperasi dan Syarikat
Perumahan Malaysia.

4.2.4 Perbankan Islam

Salah satu institusi yang paling terkenal dalam perbankan Islam di Malaysia
adalah Bank Islam. Bank Islam Malaysia Berhad (BIMB) telah ditubuhkan pada 1
Mac 1983 sebagai syarikat awam yang disenaraikan di bawah Akta Syarikat 1965.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  103

Apakah perkhidmatan yang ditawarkan BIMB? BIMB terlibat dalam pasaran
utama dengan menyediakan perkhidmatan melalui empat akaun; simpanan,
semasa, pelaburan dan pelaburan khas. Akaun ini diuruskan mengikut prinsip
syariah.
BIMB turut terlibat dalam mengembangkan wang berdasarkan prinsip syariah.
Rajah 4.4 berikut menunjukkan jenis skim pinjaman yang ditawarkan oleh BIMB.

Rajah 4.4: Enam jenis bantuan kewangan yang ditawarkan oleh BIMB

SEMAK KENDIRI 4.1

Setelah mengkaji empat jenis institusi kewangan, bandingkan tiga jenis
institusi kewangan tersebut dengan perbankan Islam. Apakah perbezaan
yang ketara? Berikan pendapat anda.

AKTIVITI 4.3

Sila layari laman web Bank Islam Malaysia Berhad (BIMB)
(http://www.bankislam.com.my) untuk mengetahui lebih lanjut
mengenai fungsi Bank Islam.

104  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

LATIHAN 4.2

1. Terangkan fungsi BNM dalam mengawal dan menyelia semua
aktiviti institusi kewangan.

2. Senaraikan tiga jenis deposit yang diterima oleh bank perdagangan.
Bezakan antara tiga jenis deposit tersebut.

4.3 PROSES PENCIPTAAN KREDIT

AKTIVITI 4.4

Adakah anda tahu bahawa kredit boleh dicipta? Cuba cari bagaimana
penciptaan kredit yang diamalkan di bank perdagangan dilakukan.

Tahukah anda bahawa penciptaan kredit adalah fungsi unik bank perdagangan?
Ini kerana bank perdagangan mampu untuk memberi kredit kepada pelanggan,
bekalan wang dalam pasaran telah meningkat. Cara untuk meningkatkan
bekalan wang adalah dengan menerima deposit daripada pelanggan yang
mempunyai wang tambahan dan memberi kredit kepada pelanggan yang tidak
mempunyai wang yang mencukupi.

Oleh itu, penciptaan kredit dapat dijelaskan sebagai proses di mana deposit kecil
menghasilkan bekalan wang yang lebih banyak dalam sistem ekonomi.

Untuk membolehkan proses penciptaan kredit berlaku, kita menganggap sistem
perbankan perlu mematuhi peraturan tertentu:
(a) Kadar rizab yang diperlukan ditetapkan oleh bank pusat;
(b) Semua rizab berlebihan dipinjamkan kepada pelanggan bank;
(c) Semua pembelian barangan dilakukan dengan cek; dan
(d) Jumlah rizab adalah dalam bentuk deposit semasa.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  105

4.3.1 Contoh Penciptaan Kredit

Mari kita anggap bahawa:

(a) Kadar rizab yang diperlukan (KR) ditetapkan pada 10% daripada jumlah
deposit (untuk semua bank);

(b) Lebihan rizab (LR) diberikan sebagai pinjaman kepada pelanggan;

(c) Semua transaksi dibuat melalui cek. Tiada kebocoran dalam sistem
perbankan;

(d) Ada hanya dua bentuk aset iaitu rizab tunai dan pinjaman; dan

(e) Terdapat banyak bank dalam sistem ekonomi dan setiap pengguna
menyimpan wang dalam bank yang berbeza.

Untuk memahami proses penciptaan kredit ini, mari kita lihat Contoh 4.1
berikut.

Contoh 4.1:
Seorang ahli perniagaan, Encik Mohd Akib memasukkan RM1,000 ke dalam
Bank A. Apabila Bank A menerima wang ini, ia akan mencatat jumlah ini
sebagai aset dalam bentuk wang tunai (RM1,000) dan liabiliti dalam bentuk
deposit (RM1,000). Rekod aset menunjukkan bahawa wang atau harta milik
bank manakala rekod menunjukkan liabiliti deposit bank. Kunci Kira-kira
bank itu ditunjukkan seperti berikut:

Kunci Kira-kira Bank A

Aset Liabiliti
Tunai
RM1,000 Deposit RM1,000

Jumlah Rizab = Rizab diperlukan + Rizab lebihan

Rizab diperlukan = 10% Jumlah rizab
= 10% RM1,000

= RM100

Rizab lebihan = Jumlah rizab - rizab yang diperlukan
= RM1,000 ă (10%  RM1,000)
= RM1,000 ă RM100
= RM900

106  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

Marilah kita andaikan bahawa Bank A memberi rizab berlebihan yang berjumlah
RM900 sebagai pinjaman kepada ahli perniagaan yang lain (Mohd Arif).

Selepas pinjaman itu diberikan, Kunci Kira-kira di Bank A akan menjadi seperti
berikut:

Kunci Kira-kira Bank A

Aset RM100 Liabiliti RM1,000
Rizab 10% RM900 Deposit RM1,000
Pinjaman 90%
RM1,000 Jumlah
Jumlah

Mohd Arif menerima cek dari Bank A dan dia boleh sama ada memasukkan cek
ke dalam bank yang sama atau ke bank lain atau membelanjakannya pada
barang dan perkhidmatan. Mari kita andaikan bahawa En Mohd Arif membeli
TV daripada penjual TV (En Vellu) pada harga RM900. En Vellu kemudian
mendepositkan wang ke dalam Kunci Kira-kira di Bank B. Kunci Kira-kira Bank
B ditunjukkan seperti berikut:

Kunci Kira-kira Bank B

Aset Liabiliti
Tunai
RM900 Deposit 900

Rizab Lebihan = Jumlah rizab ă Rizab yang diperlukan
= RM900 ă (10%  RM900)
= RM900 ă RM90
= RM810

Berdasarkan jumlah rizab sebanyak RM900, rizab lebihan berjumlah RM810 telah
dipinjamkan kepada Cik Chin oleh Bank B kerana Bank B perlu mengekalkan
10% daripada jumlah rizab sebagai rizab tunai (RM90). Kunci Kira-kira Bank B
adalah seperti berikut selepas pinjaman diberikan:

Kunci Kira-kira Bank B

Aset RM90 Liabiliti RM900
Rizab 10% RM810 Deposit RM900
Pinjaman 90%
RM900 Jumlah
Jumlah

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  107

Selepas menerima cek dari Bank B, Cik Chin menyimpannya ke dalam Bank C.
Selepas itu, proses yang sama berlaku, di mana Bank C akan memberi pinjaman
rizab lebihan berjumlah 90% daripada deposit asal. Selepas memberi pinjaman,
Kunci Kira-kira dalam Bank C adalah seperti berikut:

Kunci Kira-kira Bank C

Aset RM81 Liabiliti RM810
Rizab 10% RM729 Deposit RM810
Pinjaman 90%
RM810 Jumlah
Jumlah

Proses ini akan berterusan sehingga jumlah menjadi lebih kecil. Proses ini akan
berhenti apabila rizab berlebihan menjadi sifar. Keseluruhan proses adalah
seperti dalam Jadual 4.1 berikut.

Jadual 4.1: Proses Penciptaan Kredit

Bank Jumlah Rizab (RM) Rizab diperlukan Rizab Lebihan
10% daripada (RM)
A 1,000
B 900 Jumlah Rizab (RM) 900
C 810 100 810
D 729 90 729
E 81 656.10
: 656.10 590.50
: : 72.90
Jumlah : 65.60 :
Lain-lain bank :
JUMLAH 5,904.90 : 5,314.40
:
49.49 9,000

10,000 1,000

Seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 4.1 tadi, jumlah kredit yang dicipta oleh
sistem perbankan berganda, bergantung kepada peratusan daripada rizab yang
ditetapkan oleh bank pusat. Dengan menetapkan kadar rizab yang diperlukan
pada 10%, penciptaan kredit meningkat 10 kali ganda.

108  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

Oleh itu, bekalan wang dalam ekonomi telah meningkat. Jumlah peningkatan
penawaran wang dalam sistem perbankan keseluruhan boleh dikira dengan
menggunakan formula ini:

Bekalan wang (jumlah deposit dicipta) = 1  Deposit awal
Kadar rizab

= 1  1, 000
10%

= RM10,000

Ini bermakna dengan kadar rizab yang diperlukan pada 10%, pengganda wang
telah meningkatkan bekalan wang sebanyak 10 kali ganda.

Pengganda wang = 1/ Kadar rizab yang diperlukan
= 1/10%
= 1/0.1
= 10

Jumlah wang yang dicipta = Bekalan wang ă Deposit awal
= RM10,000 ă RM1,000
= RM9,000

LATIHAN 4.3

Jika BNM menetapkan kadar rizab yang diperlukan pada 25% atau 0.25
daripada jumlah deposit, cuba kira:

(a) Berapakah pengganda deposit?

(b) Berapa banyak bekalan wang boleh diwujudkan dengan deposit
permulaan sebanyak RM2,000?

4.4 DASAR KEWANGAN ATAU MONETARI

Anda telah mempelajari takrif dasar ini dalam Topik 3 yang lalu. Adakah anda
masih ingat? Sekarang, mari kita belajar lebih lanjut mengenai dasar ini. Ada dua
jenis dasar kewangan iaitu dasar kewangan kuantitatif dan dasar kewangan
kualitatif. Mari kita pelajari dengan lebih lanjut kedua-dua dasar ini dalam
subtopik seterusnya.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  109

4.4.1 Dasar Kewangan Kuantitatif

Dasar kewangan kuantitatif melibatkan penggunaan peraturan tertentu bagi
institusi perbankan yang kemudiannya memberi kesan kepada ekonomi.

(a) Kadar Rizab Tetap Diperlukan
Terdapat hubungan songsang atau negatif antara kadar rizab tunai yang
diperlukan dengan jumlah bekalan wang. Lebih tinggi kadar rizab tunai,
lebih rendah kredit yang boleh diwujudkan dan sebaliknya. Mari kita lihat
Contoh 4.2.

Contoh 4.2:

Kes 1: Kes 2:
Kadar rizab tunai tetap
Kadar rizab tunai tetap diperlukan ialah 20%, deposit
diperlukan ialah 10%, deposit
awal adalah RM100
awal adalah RM100
1 Deposit awal
Penawaran 1 Deposit awal Kadar rizab
wang Kadar rizab
1  100 = RM500
1  100 = RM1,000 20%
10%
= RM500 ă RM100
Jumlah = RM1,000 ă RM100 = RM400

wang yang = RM900
dicipta

Contoh di atas menunjukkan bahawa apabila kadar rizab yang
diperlukan meningkat daripada 10% kepada 20%, maka penciptaan
kredit merosot dari RM900 kepada RM400.

(b) Operasi Pasaran Terbuka
Selain rizab tunai, bank perdagangan juga perlu menyimpan aset cair yang
dikeluarkan oleh BNM seperti bil perbendaharaan dan sekuriti kerajaan.
Aset cair lebih diperlukan berbanding yang dipegang di samping dapat
mengurangkan kewujudan kredit. Keperluan minimum aset cair
ditetapkan oleh BNM dan ini digunakan sebagai alat dasar kewangan
untuk mengawal kestabilan ekonomi di Malaysia.

110  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

Dalam operasi pasaran terbuka, selain menjual kepada bank perdagangan,
BNM juga menjual bil perbendaharaan dan sekuriti kerajaan kepada orang
awam, syarikat, Skim Kumpulan Wang Simpanan Pekerja dan Kumpulan
Wang Pencen. Wang daripada jualan boleh digunakan oleh kerajaan untuk
mengekalkan perbelanjaan apabila perbelanjaan melebihi pendapatan
daripada cukai yang dipungut (G > T).

(c) Kadar Faedah Tetap dan Tempoh Pembayaran Semula
Pengguna melihat kadar faedah sebagai kos pinjaman. Lebih tinggi kadar
faedah, semakin kurang pengguna akan meminjam. Begitu juga dengan
tempoh pembayaran semula pinjaman. Tempoh pembayaran semula yang
lebih pendek menghalang pengguna daripada mengambil pinjaman kerana
mereka tidak mampu untuk membayar ansuran bulanan yang tinggi.

4.4.2 Dasar Kewangan Kualitatif

Selepas membincangkan dasar kuantitatif, mari kita pelajari pula dasar kualitatif.
Dasar kualitatif bertujuan untuk mengawal dan menggalakkan aktiviti dalam
sektor ekonomi tertentu.

(a) Pujukan Moral
Ini dilakukan oleh bank pusat apabila bertemu dengan wakil bank
perdagangan. Semasa perjumpaan tersebut, bank pusat akan menjelaskan
keadaan ekonomi dan kewangan negara dan meminta bank perdagangan
untuk mengambil langkah tertentu untuk mengatasi masalah kewangan
dan ekonomi yang dihadapi. Sebagai contoh, semasa kelembapan ekonomi,
bank perdagangan akan mengambil kira keadaan kewangan peminjam dan
menyusun semula tempoh bayaran pinjaman peminjam seperti
memanjangkan tempoh pembayaran balik.

(b) Pemantauan Pilihan Portfolio Pinjaman Bank
Strategi ini memberi tumpuan kepada hala tuju pinjaman yang diberikan
oleh bank perdagangan. Biasanya, sektor perbankan tidak berminat untuk
memberi pinjaman kepada sektor pertanian, pengeluar makanan dan
industri kecil dan sederhana. Oleh itu, bank pusat boleh meminta bank
perdagangan memperuntukkan dana tertentu untuk diberikan kepada
pencari pinjaman.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  111

LATIHAN 4.4

1. Seorang pengurus bank memberitahu anda bahawa banknya tidak
mencipta wang, sebaliknya ia hanya memberi pinjaman daripada
wang yang disimpan oleh pelanggan bank. Bagaimana anda
menerangkan kepada beliau, pada hakikatnya, bank itulah yang
mencipta wang?

2. Kerajaan mendapati bahawa industri berasaskan pertanian seperti
padi dan kelapa sawit adalah penting bagi pertumbuhan ekonomi
Malaysia. Cadangkan satu dasar kewangan yang boleh dilaksanakan
untuk menggalakkan pertumbuhan industri ini.

4.5 PERMINTAAN WANG (Md)

AKTIVITI 4.5

Wang diperlukan untuk kehidupan harian kita. Jadi, apakah kegunaan
wang? Apakah yang akan berlaku sekiranya tidak ada sistem wang?
Bincangkan.

Kita tahu bahawa orang ramai meminta wang untuk pelbagai sebab, sebagai
contoh, apabila memperuntukkan perbelanjaan atau membeli kereta. Menurut
John Maynard Keynes, ahli ekonomi Inggeris yang terkenal, permintaan wang
wujud kerana tiga sebab utama iaitu transaksi, motif berwaspada dan
permintaan spekulatif.

4.5.1 Permintaan untuk Transaksi

Dalam kehidupan seharian, kita biasanya melihat orang membeli barang yang
mereka perlukan, sama ada daripada pasar, pasar raya atau pasar malam.
Memandangkan wang adalah cara biasa yang diterima sebagai pertukaran
dalam mana-mana urus niaga, maka orang ramai akan memerlukan sejumlah
wang untuk membayar barang dan perkhidmatan yang diperlukan.

Berapa banyak wang yang dipegang adalah bergantung kepada nilai urus niaga
yang dijangka, kekerapan transaksi dan sudah tentu jumlah pendapatan mereka.
Kita akan mendapati bahawa apabila tahap pendapatan meningkat, begitu juga
jumlah wang yang dipegang untuk tujuan urus niaga. Sebaliknya, apabila tahap

112  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

pendapatan jatuh, jumlah wang yang dipegang untuk urus niaga juga
berkurangan. Oleh itu, kuantiti permintaan wang untuk urus niaga adalah
berkadar langsung dengan tahap pendapatan.

Permintaan wang untuk tujuan urus niaga biasanya dianggap motif utama bagi
permintaan wang dan ini boleh dirancang. Selain itu, orang ramai juga perlu
mengetepikan sedikit wang untuk berhadapan dengan masa sukar yang akan
digunakan untuk perbelanjaan yang tidak dirancang. Ini dipanggil permintaan
wang untuk motif berwaspada.

4.5.2 Motif Berwaspada

Dalam kehidupan, kita sering menghadapi peristiwa yang tidak diduga.
Peristiwa yang tidak diduga biasanya membuatkan sukar bagi kita untuk
merancang perbelanjaan kita. Contohnya ialah apabila anda diberhentikan kerja
kerana syarikat mengalami kerugian akibat kemelesetan ekonomi. Sementara
mencari pekerjaan baru, anda mungkin perlu menggunakan wang simpanan
anda untuk perbelanjaan harian anda. Oleh itu, anda perlu menyimpan
sebahagian daripada pendapatan atau gaji anda untuk perbelanjaan yang tidak
diduga.

Kesimpulannya, berapa banyak wang yang seseorang pegang sebagai langkah
berwaspada bergantung kepada tahap pendapatan mereka. Semakin tinggi
pendapatan, semakin banyak wang yang akan disimpan untuk tujuan ini.
Permintaan wang untuk urus niaga dan transaksi yang tidak diduga bergantung
kepada pendapatan dan permintaan wang. Kedua-dua tujuan ini boleh
dikumpulkan bersama-sama. Dalam perbincangan seterusnya, kedua-dua
komponen ini dirujuk sebagai permintaan untuk transaksi.

4.5.3 Permintaan Spekulatif

Adakah anda tahu bahawa permintaan wang juga dibuat untuk spekulasi? Ini
adalah berdasarkan kepada motif keuntungan. Selepas mengetepikan wang
untuk urus niaga dan langkah berwaspada, orang ramai mempunyai pilihan
untuk memegang baki wang mereka dengan membeli aset kewangan seperti
saham dan bon (yang akan memberikan mereka keuntungan dalam bentuk
pulangan).

Proses spekulatif berlaku apabila seseorang membeli saham atau bon pada harga
yang rendah dan menjual pada harga yang lebih tinggi pada masa hadapan.
Untuk ini, bon perlu dibeli apabila kadar faedah adalah tinggi kerana harga bon
akan menjadi rendah pada peringkat itu. Bon kemudian boleh dijual apabila

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  113

kadar faedah adalah rendah kerana harga bon akan menjadi paling tinggi pada
masa ini. Terdapat hubungan yang songsang antara kadar faedah dan harga bon.
Oleh itu, apabila kadar faedah adalah rendah, ia adalah masa yang tepat untuk
memegang wang dan bukannya bon kerana pulangan bon adalah rendah.
Daripada penjelasan tadi, anda boleh melihat keluk yang menunjukkan
hubungan negatif antara permintaan wang spekulasi dan kadar faedah, seperti
yang ditunjukkan dalam Rajah 4.5 berikut.

Rajah 4.5: Keluk permintaan wang untuk spekulasi
Berdasarkan Rajah 4.5 tadi, kita dapat melihat bahawa apabila kadar faedah
adalah rendah (r0), permintaan wang adalah M0. Jika kadar faedah naik ke r1,
maka permintaan wang akan berkurangan kepada M1. Oleh itu, kita boleh
membuat kesimpulan bahawa permintaan wang untuk spekulasi bergantung
kepada kadar faedah. Apabila kadar faedah tinggi, orang ramai akan membeli
bon kerana bon murah pada masa ini dan kemudian menjual bon tersebut
apabila kadar faedah menjadi lebih rendah untuk mendapatkan keuntungan.
Oleh itu, apabila kadar faedah tinggi, orang akan lebih banyak memegang bon
dan kurang memiliki wang. Sebaliknya, apabila kadar faedah adalah rendah, r0,
bon adalah lebih mahal. Oleh itu, lebih ramai orang akan memilih untuk
menyimpan wang mereka.

114  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

Selepas menganalisis tiga kategori permintaan wang dalam ekonomi, kita boleh
menghasilkan satu persamaan seperti berikut:

Md = Mdt + Mds

Di mana

Md = Jumlah permintaan wang
Mdt = Permintaan wang untuk urusniaga
Mds = Permintaan wang untuk spekulasi

Oleh itu, keluk permintaan wang (Md) dalam ekonomi adalah gabungan keluk
permintaan wang untuk urus niaga (Mdt) dan keluk permintaan wang untuk
spekulasi (Mds). Ini ditunjukkan dalam Rajah 4.6 berikut.

Rajah 4.6: Keluk permintaan wang

Daripada Rajah 4.6 tadi, Mdt adalah keluk permintaan wang untuk urus niaga
[Rajah 4.6 (a)]. Keluk ini adalah lebih kepada satu garis lurus menegak yang
menunjukkan bahawa permintaan wang untuk tujuan urus niaga tidak
dipengaruhi oleh kadar faedah. Sebaliknya, Mds adalah keluk permintaan wang
untuk spekulasi mencerun ke bawah dari kiri ke kanan [Rajah 4.6 (b)]. Ini
menunjukkan bahawa permintaan wang untuk tujuan spekulasi bergantung
kepada kadar faedah.

Akhir sekali, apabila kedua-dua keluk digabungkan ia akan menghasilkan keluk
permintaan wang Md seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.6 (c).

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  115

LATIHAN 4.5

1. Jelaskan apakah yang dimaksudkan dengan permintaan wang
untuk tujuan berwaspada.

2. Senaraikan faktor yang mempengaruhi permintaan wang untuk
tujuan berwaspada.

4.6 PENAWARAN WANG

Penawaran wang boleh dikategorikan kepada tiga komponen. Tiga komponen
ini disenaraikan dalam Rajah 4.7 berikut.

Rajah 4.7: Tiga komponen penawaran wang
Sekarang, mari kita belajar ketiga-tiga komponen wang ini dengan lebih lanjut.

4.6.1 Ukuran Sempit Penawaran Wang

Menurut ahli ekonomi, ukuran sempit penawaran wang adalah M1 dan ia
terbahagi kepada dua bentuk iaitu semua wang fizikal seperti wang tunai dan
mata wang, dan deposit permintaan atau deposit semasa.
(a) Tunai dan Mata Wang

Ini termasuklah syiling dan mata wang yang dikeluarkan oleh Bank Negara
Malaysia. Duit syiling dikeluarkan dalam bentuk logam tertentu seperti
nikel dan gangsa. Di Malaysia, duit syiling boleh didapati dalam beberapa
nilai iaitu 1 sen, 5 sen, 10 sen, 20 sen dan 50 sen.
(b) Deposit Semasa
Deposit ini dibuat oleh individu atau syarikat swasta dalam bank
perdagangan yang membolehkan mereka untuk mengeluarkan wang dari
akaun dengan menggunakan cek.

116  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

Jadual 4.2 menunjukkan deposit tunai dan mata wang dan deposit semasa
sepanjang tahun 1970 hingga 2000.

Jadual 4.2: Ukuran Sempit Bekalan Wang (M1) Sepanjang Tahun 1970 hingga 2000

Tunai dan Mata Wang Deposit Semasa

Tahun Jumlah RM Juta % RM Juta %
1970 2,032.5
1975 4,348.8 1,000.2 49.2 1,032.3 51.8
1980 9,761.4
1985 13,578.9 2,239.0 51.5 2,109.8 49.5
1990 24,240.5
1995 51,923 4,757.9 48.7 5,003.5 51.3
2000 78,216.4
6,220.2 45.8 7,358.7 54.2

10,059.2 41.5 14,181.3 58.5

17,479.1 33.6 34,444.8 66.4

22,262.8 28.4 55,953.6 71.6

Sumber: Bank Negara Malaysia (Buletin Suku Tahunan, 2001)

4.6.2 Ukuran Luas Penawaran Wang

Ukuran luas penawaran wang dikenali sebagai M2. Ia merangkumi M1 dan aset
tidak cair. Ini ditunjukkan dalam Rajah 4.8 berikut.

Rajah 4.8: Aset tidak cair

Deposit simpanan, deposit tetap, sijil BNM dan sijil deposit adalah aset tidak cair
kerana mereka tidak boleh diterima secara langsung dalam semua urus niaga. Ia
perlu ditukar kepada wang tunai sebelum ia boleh digunakan dalam urus niaga.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  117

4.6.3 Ukuran Paling Luas Penawaran Wang

Ia dirujuk sebagai M3, termasuklah juga M2 dan deposit semasa sektor swasta
yang besar dalam institusi bukan bank seperti bank saudagar, syarikat
kewangan, syarikat diskaun dan bank Islam. Jadual 4.3 menunjukkan kepada
anda ukuran paling luas penawaran wang (M1, M2 dan M3) antara tahun 1970
hingga 2000.

Jadual 4.3: Penawaranan Wang M1, M2 dan M3 (Tahun 1970 hingga 2000)

Tahun Penawaran Wang Penawaran Wang Penawaran Wang
M1 M2 M3
1970
1975 2,032.5 4,122.3 t.d.
1980 4,348.8 9,981.5 11,322.7
1985 9,761.4 27,991.8 32,687.6
1990 13,578.9 50,412.2 65,607.7
1995 24,240.5 83,902.9 115,435.7
2000 51,923 198,873.3 271,948.4
78,216.4 354,702.1 456.496.3

Sumber: Bank Negara Malaysia (Buletin Suku Tahunan, 2001)

Nota: (i) Termasuk sektor swasta M1 ditambah simpanan dan deposit tetap di Bank
Negara Malaysia dan bank perdagangan, sijil Bank Negara Malaysia dan
sijil deposit; dan

(ii) Termasuk wang tunai dan mata wang dalam edaran dan semua deposit
sektor swasta dengan Bank Negara Malaysia, bank saudagar dan diskaun
syarikat tidak termasuk deposit antara institusi kewangan.

(iii) t.d. = tiada data

4.7 KESEIMBANGAN DALAM PASARAN
WANG DAN KADAR FAEDAH

Bilakah keseimbangan dalam pasaran wang dan kadar faedah berlaku?
Keseimbangan dalam pasaran wang dan kadar faedah berlaku apabila keluk
permintaan wang dan keluk penawaran wang bersilang. Bekalan wang
ditentukan oleh bank pusat. Keluk penawaran wang adalah satu garis lurus
menegak. Ini menunjukkan bahawa kuantiti penawaran wang tidak dipengaruhi
oleh kadar faedah. Walau bagaimanapun, keluk permintaan wang adalah

118  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

songsang berkaitan dengan kadar faedah. Rajah 4.9 berikut menerangkan kaedah
yang dapat menentukan keseimbangan dalam kadar faedah.

Rajah 4.9: Menentukan keseimbangan dalam kadar faedah
Berdasarkan Rajah 4.9 tadi, Ms adalah keluk penawaran wang dan Md adalah
keluk permintaan wang. Apabila keluk penawaran wang melintasi keluk
permintaan wang, tahap keseimbangan kadar faedah dalam ekonomi dicapai.
Kita dapati bahawa r* adalah kadar faedah keseimbangan, menjadikan jumlah
bekalan wang bersamaan dengan jumlah permintaan wang, berjumlah M*.
Bagaimanakah pasaran wang dikekalkan supaya kadar faedah berada pada
tahap keseimbangan? Untuk mencari jawapannya, andaikan bahawa kadar
faedah kekal pada r2. Pada tahap ini, bekalan wang melebihi permintaan wang.
Di sini, merujuk pada jumlah M* yang dibekalkan, hanya M2 dipegang oleh
masyarakat. Ini bermakna, terdapat lebihan penawaran wang, M* ă M2. Untuk
menggunakan sepenuhnya penawaran wang yang berlebihan ini, orang ramai
akan membeli aset kewangan seperti bon kerana bon boleh dibeli pada harga
yang lebih rendah apabila kadar faedah adalah tinggi (r2).
Dalam erti kata lain, orang ramai akan terdorong untuk membeli bon apabila
kadar faedah adalah r2. Ini akan meningkatkan permintaan bagi bon dan
akhirnya, harga bon juga akan meningkat. Oleh kerana harga bon berhubung
songsang dengan kadar faedah, maka kadar faedah akan jatuh. Kadar faedah
akan terus jatuh sehingga jumlah permintaan wang adalah bersamaan dengan
jumlah wang yang dibekalkan. Keseimbangan kadar faedah r* akan dicapai.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  119

Sekarang, andaikan bahawa kadar faedah adalah pada r1, yang merupakan
keadaan apabila permintaan wang melebihi penawaran wang. Bagi memenuhi
peningkatan permintaan wang, orang ramai akan menjual bon mereka kerana
apabila kadar faedah adalah rendah (r1), maka harga bon akan menjadi lebih
tinggi. Oleh itu, pada kadar ini (r1), wujud penawaran bon berlebihan yang akan
menyebabkan harga bon jatuh dan kadar faedah naik. Kadar faedah akan
meningkat sehingga keseimbangan terbentuk dalam pasaran wang yang
bermaksud kuantiti penawaran wang sama dengan kuantiti permintaan wang
dan keseimbangan kadar faedah terbentuk pada r*.

Oleh yang demikian, dapat disimpulkan bahawa keseimbangan kadar faedah
boleh dicapai apabila penawaran wang sama dengan permintaan wang atau
apabila keluk penawaran wang dan keluk permintaan wang bersilang di r*. Jika
ada permintaan wang tambahan atau penawaran, pelarasan akan berlaku
sehingga permintaan wang (Md) bersamaan dengan penawaran wang (Ms).

LATIHAN 4.6

1. Apakah yang dimaksudkan dengan deposit semasa?

2. Apa yang berlaku kepada pasaran bon dan kadar faedah apabila
penawaran wang melebihi permintaan wang?

3. Di negara X, kad pintar telah menggantikan fungsi mata wang dan
permintaan untuk wang telah berkurangan. Kad pintar baru telah
meningkatkan ekonomi dan KDNK telah meningkat.

(a) Dengan menggunakan graf permintaan wang, lukiskan keluk
permintaan wang baru dengan maklumat yang diberikan.

(b) Andaikan bahawa bank pusat di negara tersebut mahu
memberhentikan kadar faedah daripada berubah, apakah
yang perlu dilakukan terhadap penawaran wang?

(c) Dasar mengembang akan meningkatkan jumlah penawaran
wang dalam ekonomi, manakala dasar menguncup akan
mengurangkan jumlah bekalan wang. Dasar kewangan yang
manakah akan dipilih oleh bank pusat?

120  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

 Wang boleh ditakrifkan sebagai alat perantara yang diterima secara meluas
oleh orang awam sebagai alat pertukaran. Wang memenuhi empat fungsi
utama, ia digunakan sebagai alat pertukaran, unit akaun, penyimpan nilai
dan piawaian pembayaran tertangguh.

 Empat jenis institusi kewangan di Malaysia adalah pengantara kewangan
bukan bank, insititusi kewangan bukan bank, sistem perbankan dan
perbankan Islam.

 Bank pusat di Malaysia adalah Bank Negara Malaysia. Fungsinya
termasuklah:
 Mengeluarkan mata wang dan melindungi nilai mata wang;
 Menyimpan rizab yang mencukupi bagi melindungi nilai mata wang;
 Mengawal dan mengawasi semua aktiviti institusi kewangan;
 Bertindak sebagai jurubank kepada bank perdagangan, bank saudagar,
institusi kewangan dan syarikat diskaun;
 Bertindak sebagai jurubank dan penasihat kewangan kepada kerajaan;
dan
 Menggalakkan kestabilan kewangan di negara ini dengan mewujudkan
situasi kredit yang baik.

 Bank Islam menyediakan perkhidmatan pinjaman mengikut prinsip syariah
seperti al-Mudharabah, al-Musyakarah, al-Bai Bithaman ajil, al-Ijarah dan
al-Ijarah Thumma Al-Bai.

 Penciptaan kredit adalah fungsi unik bank perdagangan. Pewujudan kredit
adalah satu cara untuk meningkatkan penawaran wang di pasaran.

 Ada dua dasar kewangan untuk mengawal dan menukar kuantiti penawaran
wang di pasaran iaitu dasar kewangan kuantitatif dan kualitatif.

 Permintaan wang biasanya mempunyai tiga objektif utama iaitu tujuan
transaksi, langkah berwaspada dan tujuan spekulasi.

TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN  121

 Penawaran wang terbahagi kepada tiga kumpulan iaitu ukuran sempit (M1),
ukuran luas (M2) dan ukuran paling luas (M3).

 Keseimbangan dalam pasaran wang dan kadar faedah berlaku apabila keluk
permintaan wang dan keluk penawaran wang bersilang.

 Rajah 4.10 meringkaskan konsep yang dibincangkan dalam Topik 4.

Rajah 4.10: Ringkasan Topik 4

122  TOPIK 4 WANG DAN SISTEM PERBANKAN

Bank komersial perdagangan Penawaran wang
Dasar kewangan Perbankan Islam
Deposit semasa Permintaan wang
Fungsi wang Proses penciptaan kredit
Institusi kewangan bukan bank Sistem perbankan
Keseimbangan kadar faedah Wang

Topik  Wang, Kadar

5 Faedah dan
Pendapatan:
Analisis Dasar

HASIL PEMBELAJARAN

Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Membincangkan hubungan antara pasaran barangan dan pasaran

wang;
2. Menganalisis kesan dasar fiskal mengembang dan menguncup ke

atas ekonomi;
3. Menganalisis kesan dasar kewangan mengembang dan menguncup

ke atas ekonomi; dan
4. Merumuskan pelaksanaan dasar gabungan fiskal dan kewangan.

 PENGENALAN

Masihkah anda ingat apa yang anda telah pelajari dalam Topik 3 yang lalu?
Dalam topik yang lepas, kita telah membincangkan pasaran barangan di mana
tahap keseimbangan output agregat (Y) ditentukan. Bagi tahap tertentu
pelaburan yang dirancang (I), perbelanjaan kerajaan (G) dan cukai (T), salah satu
akan dapat menentukan tahap keseimbangan output dalam ekonomi.

Dalam Topik 4 juga kita telah mengkaji pasaran wang, di mana tahap
keseimbangan kadar faedah ditentukan. Kedua-dua pasaran sebenarnya saling
berkaitan, di mana aktiviti dalam kedua-dua pasaran mempunyai kesan penting
antara satu sama lain. Dengan memeriksa kedua-dua pasaran secara bersama,

124  TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR

kita boleh menentukan nilai output agregat (Y) dan kadar faedah (r) yang selaras
dengan kewujudan keseimbangan dalam kedua-dua pasaran.

Pada masa yang sama, pelaksanaan dasar fiskal dan dasar kewangan akan
menjejaskan kedua-dua pasaran wang dan pasaran barangan, dengan syarat
kedua-dua pasaran berlaku secara serentak. Oleh itu, kita akan mengkaji
bagaimana dasar kewangan mempengaruhi tahap keseimbangan pengeluaran
dan pendapatan. Kita juga akan menganalisis bagaimana pelaksanaan dasar
fiskal memberi kesan kepada kadar faedah dan perbelanjaan pelaburan. Jadi,
mari kita mulakan pembelajaran kita!

5.1 HUBUNGAN ANTARA PASARAN
BARANGAN DAN PASARAN WANG

Secara umumnya, terdapat dua kaitan penting antara pasaran barangan dan
pasaran wang. Kaitan pertama adalah antara pendapatan dan permintaan untuk
wang. Dalam topik yang lalu, kita telah melihat bahawa permintaan untuk wang
bergantung kepada pendapatan. Apabila pendapatan meningkat, permintaan
untuk wang juga meningkat. Begitu juga urus niaga lebih banyak dijalankan.
Dengan kadar faedah yang malar, peningkatan dalam tahap pengeluaran akan
membawa kepada peningkatan dalam permintaan wang. Secara ringkasnya, kita
boleh mengatakan bahawa pendapatan yang ditentukan di pasaran barangan itu
akan mempunyai pengaruh yang besar ke atas permintaan wang dalam pasaran
wang. Mari kita lihat ringkasan perkaitan pertama ini dalam Rajah 5.1 berikut.

Rajah 5.1: Hubungan pertama

Bagaimana pula dengan kaitan yang kedua? Kaitan kedua adalah antara
pelaburan yang dirancang dengan kadar faedah. Bagaimanakah ianya berkaitan?
Dalam Topik 3 yang lalu, kita mengandaikan bahawa pelaburan yang dirancang
ditetapkan pada tahap yang tertentu tetapi dalam pelaburan sebenar ini adalah
tidak tetap. Ia bergantung kepada beberapa pemboleh ubah. Salah satu
pemboleh ubahnya adalah kadar faedah. Apabila kadar faedah tinggi, tahap
pelaburan yang dirancang adalah rendah. Secara ringkasnya, kita boleh
mengatakan bahawa kadar faedah yang ditentukan dalam pasaran wang akan

TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR  125

mempunyai pengaruh yang besar ke atas pelaburan yang dirancang dalam
pasaran barangan. Hubungan ini boleh dipermudahkan seperti yang
digambarkan dalam Rajah 5.2 berikut.

Rajah 5.2: Hubungan kedua
Penjelasan lanjut hubungan antara kedua-dua pasaran iaitu pasaran barangan
dan pasaran wang akan diberikan dalam subtopik seterusnya. Mari kita teruskan
pembelajaran!

AKTIVITI 5.1

Bandingkan dua hubungan antara pasaran barangan dengan pasaran
wang.

5.1.1 Pendapatan, Permintaan Wang dan Kadar
Faedah

Dalam Topik 4 yang lalu, kita mendapati bahawa permintaan wang bergantung
kepada tahap pendapatan dalam ekonomi. Lebih tinggi pendapatan bermakna
lebih banyak urus niaga dan dengan itu membawa kepada permintaan yang lebih
tinggi untuk wang. Tahap keseimbangan kadar faedah ditunjukkan oleh
persilangan antara bekalan wang dengan permintaan wang seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 5.3 berikut.

126  TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR

Rajah 5.3: Keseimbangan pasaran wang

Pada E1, pasaran wang dalam keseimbangan di mana Md = Ms pada r = 5%.
Apabila wujud peningkatan dalam output agregat (Y), permintaan untuk wang
akan meningkat. Keluk permintaan wang beralih ke kanan seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 5.3(b). Pada kadar faedah sebanyak 5%, permintaan
yang berlebihan untuk wang berlaku dan kadar faedah akan meningkat daripada
5% kepada 8%.

Jelas sekali, kita dapat melihat bahawa tahap keseimbangan kadar faedah tidak
ditentukan semata-mata dalam pasaran wang tetapi juga dalam pasaran
barangan. Peningkatan output agregat (Y) mengalih keluk permintaan wang dan
oleh itu ia membawa kepada perubahan dalam kadar faedah.

Secara ringkasnya kita boleh katakan:

Y↑ atau Y ↓

Md ↑ Md ↓

r↑ r↓

5.1.2 Pelaburan, Kadar Faedah dan Pendapatan

Adakah anda tahu bahawa hubungan antara kadar faedah dan pelaburan yang
dirancang boleh menjadi negatif? Ini berlaku apabila kadar faedah jatuh,
pelaburan yang dirancang akan meningkat dan sebaliknya. Mengapakah ini
berlaku? Sebelum syarikat melaksanakan projek tertentu, mereka akan

TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR  127

membandingkan kos dan keuntungan yang dijangka daripada projek. Jika
keuntungan yang dijangka adalah lebih besar daripada kos, maka firma akan
melaksanakan projek tersebut. Wang yang diperlukan untuk menjalankan projek
biasanya dipinjam dan akan dibayar selepas tempoh masa tertentu. Kos
pinjaman (dicerminkan oleh kadar faedah) adalah sebahagian daripada kos
sebenar projek pelaburan. Jika kadar faedah meningkat, ini bermakna kos
pinjaman adalah lebih tinggi; dengan itu, kurang projek yang akan dilaksanakan.
Sebaliknya, jika kadar faedah jatuh, kos pinjaman menjadi lebih rendah dan
projek pelaburan akan lebih banyak dilaksanakan. Hubungan ini ditunjukkan
dalam Rajah 5.4 berikut.

Rajah 5.4: Hubungan antara pelaburan dan pendapatan

Seperti yang dapat dilihat dalam Rajah 5.4(a), hubungan antara kadar faedah dan
pelaburan yang dirancang adalah keluk yang mencerun ke bawah. Semakin
tinggi kadar faedah, lebih rendah tahap pelaburan yang dirancang. Pada kadar
faedah sebanyak 5%, pelaburan yang dirancang adalah I0. Apabila kadar faedah
jatuh, dari 5% kepada 2%, pelaburan yang dirancang meningkat daripada I0
untuk I1. Apabila kadar faedah meningkat dari 5% kepada 8%, pelaburan yang
dirancang jatuh dari I0 untuk I2.

Berdasarkan Rajah 5.4 di atas, kita akan melihat bagaimana pelaburan yang
dirancang (yang bergantung kepada kadar faedah) memberi kesan kepada
perbelanjaan agregat yang dirancang termasuklah jumlah penggunaan,
pelaburan yang dirancang dan perbelanjaan kerajaan. Seperti yang disebutkan
tadi, apabila kadar faedah berubah, pelaburan yang dirancang juga berubah dan
oleh itu, ia membawa kepada perubahan dalam perbelanjaan agregat yang
dirancang.

128  TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR

Penurunan dalam kadar faedah dari 5% kepada 2% membawa kepada
peningkatan dalam pelaburan daripada I0 untuk I1. Perubahan dalam pelaburan
dari I0 kepada I1 akan memberi kesan kepada perbelanjaan agregat. Ia
ditunjukkan oleh peralihan ke atas keluk AE. Output juga akan meningkat dari
Y0 ke Y1 iaitu peningkatan sebanyak I pengganda pelaburan x (1 / (1‒MPC).

Secara ringkasnya, kita boleh katakan:

r ↑ atau r ↓

I ↓ I↑

Y↓ Y↑

Jelas sekali, kita dapat melihat bahawa tahap keseimbangan output (Y) tidak
ditentukan semata-mata oleh peristiwa di pasaran barangan tetapi juga dalam
pasaran wang. Perubahan dalam pasaran wang memberi kesan kepada paras
kadar faedah yang kemudiannya memberi kesan kepada pelaburan yang
dirancang dalam pasaran barangan.

SEMAK KENDIRI 5.1

Selepas membincangkan hubungan antara pasaran barangan dan
pasaran wang, apakah yang anda fikir tentang kesan daripada
peningkatan perbelanjaan pelaburan?

5.2 PASARAN BARANGAN DAN PASARAN
WANG

Apabila kita benar-benar memahami hubungan antara pasaran barangan dan
pasaran wang, kita boleh menganalisis kedua-dua pasaran tersebut secara
serentak. Untuk melihat bagaimana kedua-dua pasaran ini berinteraksi, kita
akan mengkaji kesan perubahan dalam dasar fiskal dan kewangan kepada
ekonomi. Secara khususnya, tahap keseimbangan output agregat (Y) dan kadar
faedah (r) akan ditentukan apabila pembolehubah seperti perbelanjaan kerajaan
(G), cukai (T) dan bekalan wang (Ms) berubah, sama ada dengan menambah atau
mengurangkannya.

TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR  129

Mari kita bincangkan dasar fiskal dan lihat apa yang akan berlaku apabila
kerajaan melaksanakan (i) dasar fiskal mengembang dan (ii) dasar fiskal
menguncup. Selepas itu, kita akan mendalami dasar kewangan dan menganalisis
kesan ke atas ekonomi apabila kerajaan melaksanakan (i) dasar kewangan
mengembang dan (ii) dasar kewangan menguncup.

5.2.1 Analisis Dasar Fiskal

Dalam subtopik ini, kita akan mempelajari bagaimana ekonomi dipengaruhi oleh
dasar fiskal. Ia melibatkan perubahan dalam perbelanjaan kerajaan (G) atau
perubahan dalam cukai (T). Tindakan ini adalah bertujuan untuk mempengaruhi
output agregat (Y).

(a) Dasar Fiskal Mengembang: Peningkatan dalam G atau Penurunan dalam T
Pertama, mari kita lihat makna dasar fiskal mengembang.

Dasar fiskal mengembang merupakan peningkatan dalam perbelanjaan
kerajaan (G) atau penurunan cukai (T) yang bertujuan untuk
meningkatkan pengeluaran agregat (Y).

Seperti yang disebutkan sebelum ini, ada dua alat dasar fiskal kerajaan.
Kerajaan boleh merangsang ekonomi dan meningkatkan pengeluaran
agregat (Y) sama ada dengan meningkatkan perbelanjaan kerajaan atau
dengan mengurangkan cukai. Walau bagaimanapun, kesan daripada
pemotongan cukai adalah lebih kecil daripada kesan peningkatan dalam
perbelanjaan kerajaan.

Seperti yang telah diterangkan dalam Topik 4 yang lalu, kesan berganda
untuk perbelanjaan kerajaan adalah 1/(1ăMPC) manakala pengganda bagi
cukai MPC/(1ăMPC). Untuk melihat dengan jelas, mari kita andaikan
terdapat peningkatan dalam perbelanjaan kerajaan (G) sebanyak RM20 juta.
Peningkatan dalam perbelanjaan kerajaan menyebabkan inventori firma
kurang daripada pelaburan yang dirancang. Apabila ini berlaku,
pengeluaran dan output akan meningkat. Peningkatan dalam output
ertinya pendapatan juga meningkat dan ini berakhir dengan peningkatan
dalam perbelanjaan penggunaan dan simpanan. Sekali lagi, inventori akan
menjadi lebih kecil daripada yang dirancang dan output pasti akan
meningkat lebih lagi. Akhirnya, tahap keseimbangan output akan menjadi
lebih tinggi dan ia adalah peningkatan berganda dalam perbelanjaan
kerajaan atau G x 1/1ăMPC.

130  TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR

Dalam Topik 4 yang lalu, pelaburan yang dirancang (I) diadaikan tetap.
Walau bagaimanapun, pelaburan yang dirancang sebenarnya bergantung
kepada kadar faedah. Dengan peningkatan perbelanjaan kerajaan, output
atau pendapatan (Y) akan meningkat dan ini akan memberi kesan kepada
permintaan wang (Md) dan begitu juga pasaran wang. Dengan
mengandaikan bahawa bank pusat tidak meningkatkan bekalan wang,
pasaran wang akan berada dalam ketidakseimbangan seperti Md > Ms dan
ini akan menyebabkan kadar faedah meningkat. Oleh itu, peningkatan
awal dalam perbelanjaan kerajaan akan membawa kepada peningkatan
dalam Y dan r seperti berikut.

G↑

Y↑

Md ↑ ( M s )

r↑

Pada masa yang sama, peningkatan dalam r akan mewujudkan kesan
sampingan di mana kadar faedah yang lebih tinggi akan menyebabkan
pelaburan yang dirancang (I) berkurangan. Peningkatan dalam perbelanjaan
kerajaan (G) meningkatkan perbelanjaan agregat dirancang (C + I + G) dan
membawa kepada peningkatan dalam output agregat (Y).

Walau bagaimanapun, penurunan dalam pelaburan yang dirancang
disebabkan oleh kadar faedah yang lebih tinggi mengurangkan
perbelanjaan agregat dirancang dan mengurangkan output agregat (Y).
Pengurangan dalam perbelanjaan pelaburan swasta akibat daripada
peningkatan dalam perbelanjaan kerajaan dikenali sebagai „kesan asakan
keluar‰. Jika bekalan wang adalah tetap, pendapatan akan meningkat. Oleh
itu, dalam permintaan wang, ia akan membawa kepada pengurangan
dalam perbelanjaan pelaburan dirancang kerana kenaikan kadar faedah.
Jadi, apakah yang dimaksudkan dengan kesan asakan keluar?

Kesan asakan keluar adalah pengurangan dalam pelaburan swasta yang
berlaku kerana peningkatan dalam perbelanjaan kerajaan.

TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR  131

Kesan asakan keluar dapat dilihat dalam Rajah 5.5 berikut.

Rajah 5.5: Kesan asakan keluar
Peningkatan dalam perbelanjaan kerajaan dari G0 untuk G1 mengalihkan
perbelanjaan agregat dirancang meningkat daripada (C + I + G0) hingga
(C + I + G1). Titik keseimbangan baru pada E1 dan pendapatan meningkat
dari Y0 ke Y1. Ini menyebabkan permintaan wang meningkat dan pasaran
wang akan berada dalam ketidakseimbangan, seperti yang dapat dilihat
dalam Rajah 5.5(a). Peningkatan permintaan wang meningkatkan kadar
faedah (r) dari r0 ke r1 dan pelaburan akan berkurangan dari I0 untuk I1.
Dengan pelaburan yang lebih rendah, perbelanjaan agregat dirancang yang
baru beralih ke bawah dan tahap keseimbangan pendapatan akan berada di
titik E2 ă Y2.
Walau bagaimanapun, kesan asakan keluar bergantung kepada sensitiviti
perbelanjaan pelaburan yang dirancang untuk perubahan dalam kadar
faedah, seperti yang dapat dilihat dalam Rajah 5.6 berikut.

Rajah 5.6: Kesan asakan keluar ke atas pelaburan dirancang

132  TOPIK 5 WANG, KADAR FAEDAH DAN PENDAPATAN: ANALISIS DASAR

Jika pelaburan yang dirancang adalah sensitif kepada perubahan dalam
kadar faedah, kesan asakan keluar akan menjadi lebih besar. Sebaliknya,
jika ia tidak sensitif pada semua, maka tiada kesan asakan keluar akan
berlaku.
Kesan dasar fiskal mengembang boleh dirumuskan seperti berikut:

G↑

Y↑

Md ↑ ( M s )

r↑

I↓ Y↓

LATIHAN 5.1

1. Bincangkan bagaimana kesan asakan keluar berlaku.
2. Jelaskan bagaimana sensitiviti perbelanjaan pelaburan dirancang

mengubah kadar faedah mempengaruhi kesan asakan keluar?

(b) Dasar fiskal Menguncup: Penurunan G atau Peningkatan dalam T
Kerajaan boleh menggunakan dasar ini bagi mengurangkan inflasi dalam
ekonomi.
Kerajaan boleh menggunakan dasar fiskal menguncup dengan
mengurangkan perbelanjaan kerajaan (G) atau meningkatkan cukai (T).
Kedua-duanya boleh digunakan untuk mengurangkan output agregat (Y).
Jadi, apakah yang dimaksudkan dengan dasar fiskal menguncup?