_hmamï´>mMo
{eënH$ma
amOm _mZo
_hmam ´>ïm oM
{eënH$ma
dg§VXmXm àH$meH$ àW_ Amd¥Îmr
gw{dÚm àH$meZ _hmamï´> amÁ` gm{hË`
Vasantdada 374, CÎma H$g~m, Am{U g§ñH¥$Vr _§S>i,
gmocmnya 413 007 _w§~B©
amOm _mZo \$moZ 0217/2722510 27 \o$~«wdmar 2012
Raja Mane _Ðw H$ {ÛVr` Amd¥Îmr
{dZ§X Am°\$goQ> 13 OyZ 2013
© amOm _mZo {Q>iH$ Mm¡H$, gmocmnya
"{eënmja', V¥Vr` Amd¥Îmr
ßcm°Q> Z§ 64, _wIn¥ð> d _m§S>Ur 15 Owc¡ 2016
AmZ§X ñdén nmH©$, Ý`y {earf KmQ>o
`ed§V H$m°cZr, H$g~m _yë`
~mdS>m, H$moëhmnya 220 é.
_mo. 9922928152
Email :
[email protected]
coIH$mMo _ZmoJV
1972 Mm ^rfU XwîH$mi... _r 11 dfmªMm AgoZ... _mPr
AmB© {Ocm Amåhr "AŠH$m' åhUVmo, Vr ~meuÀ`m Vù`mdarc
amoOJma h_rda H$m_ H$am`Mr... OdiM Agcoë`m ~m^irÀ`m
PmS>mcm chmZ ^mD$ PmoirV cQ>H$cocm Agm`Mm... Ë`mM
Vù`mÀ`m H$m_mda _moR>m ^mD$ Xhr {dH$m`Mm, Va _r Jmoù`m
{dH$m`Mmo... AŠH$mcm amoOJma AmR>dS>çmcm {_im`Mm... Vmohr
_m_coXma H$Moarda am§J cmdyZ... am§JoV AŠH$mMm Z§~a amÌr-AnamÌr
cmJm`Mm... _Owam§Mm coH$am-~mim§gh VhgrcXma H$Moar n[agamV
Ajae… Vi nS>m`Mm. Z~§ a cmJcm H$s, AŠH$m nJma KDo $Z `m`Mr.
H$Yr 12 é. 35 n¡go, Va H$Yr 16 é. 10 n¡go d AŠH$mÀ`m
hmVmVrc Vo n¡go ~KyZ Am_À`m hmVr I{OZm cmJë`mMm AmZ§X
ìhm`Mm. Ë`mM AmZ§XmV EH$Xm AŠH$mcm _r {dMmaco, "Amnë`mcm
ho n¡go H$moU XoV§ ?' AŠH$m åhUmcr, "gaH$ma !' nwÝhm _mPm n«íZ,
"gaH$ma åhUOo H$moU ?' AŠH$m _mPm àíZ EoHy$Z Jm|YimV nS>cr
AZ² WmoS>m doi JßnM am{hcr; nU _mPo {dMmaUo MmcyM am{hco...
"Amnë`mcm n¡go H$moU XoV§ ?' eodQ>r AŠH$m nQ>H$Z åhUmcr,
"gm§JcrM§ XmXm !' _r nwÝhm {dMmac§, "ho XmXm H$moU ?' _mÂ`m Ë`m
àíZmcm AŠH$m \$ŠV "XmXm... XmXm' EdT>§M CÎma XoD$ eH$cr; nU
Vo CÎma _mÂ`m öX`mda H$moac§ Joc§. OgOgm _moR>m hmoV Jocmo, Vgo
_mÂ`m àíZmMo CÎma _cm AmnmoAmnM {_iy cmJco. nwT>o {ejUmÀ`m
{Z{_ÎmmZo H$moëhmnwamV Amë`mZ§Va Va XmXm§Mr _hVr AZw^dm`cmM
{_imcr Am{U AmngwH$nUo "dg§VXmXm' `m ì`pŠV_Îdmer
AmnwcH$sMo Am{U {Oìhmù`mMo AZm{_H$ ZmVo Agcoco _mÂ`mgmaIo
{H$Vr ~ao AZm{_H$ AgVrc? Ë`mM ZmË`m_wio dg§VXmXm nmQ>rc `m
_hmamï´>mÀ`m {eënH$mamÀ`m OrdZ dmQ>Mmcrda àH$me Q>mH$Ê`mMr
g§Yr _cm {_iUo ho _mPo ^m½`M !
dg§VXmXm§Mm OrdZH$m`©H$mc hm XoemÀ`m gm_m{OH$, amOH$s`
Am{U Am{W©H$ joÌm§Vrc n[adV©ZmMm H$mi hmoVm. Ë`m n[adV©Zmcm
gm_moao OmVmZm g_mO{hV Am{U ~XcË`m H$mimMr _mJUr `m§Mr
AMyH$ gm§JS> KmcyZ ^{dî`mMm doY KoUo, ho Iyn _moR>o AmìhmZ hmoVo.
ho AmìhmZ nocÊ`mV Vo `eñdr Pmco Am{U åhUyZM cmoH$m§À`m
öX`qghmgZmda "XmXm' hr CnmYr àmßV H$ê$Z Vo amÁ` H$ê$ eH$co.
ñdmV§Í`nyd© H$mimV Xoeào_mZo PnmQ>cocm AmH«$_H$, H$R>moa, YmS>gr
Am{U N>mVrda B§J«Om§À`m Jmoù`m PocUmam H«$m§{VH$maH$,
ñdmV§Í`àmßVrZ§Va cmoH$H$ë`mUmer ñdV…Mr Zmi OmoSy>Z {dH$mgmMr
ZdZdr XmcZo emoYÊ`mgmR>r gVV YS>nS>Umam g§`_r g_mOgodH$,
ñdmV§Í`mZ§VaÀ`m àma§^rÀ`m H$mimV XoemÀ`m d _hmamï´>mÀ`m
amOH$maUmcm "Zdm Moham' àmßV hmoV AgVmZm ñdV… gÎmoV dmQ>oH$ar
Z amhVm {dH$mg Am{U njg§KQ>Zm gm_Ï`©emcr ~Z{dÊ`mgmR>r
{OdmMo amZ H$aUmam gƒm H$m`©H$Vm© Am{U Ë`mZ§VaÀ`m H$mimZo
OÝ_mcm KmVcoë`m gÎmm Am{U amOH$maUmVrc Zì`m g§ñH¥$VrV
ñdV…Mr Am{U _hmamï´>mMr "Apñ_Vm' OVZ H$aUmam H$UIa, _waã~r
Am{U {XcXma amOH$maUr... gmd©O{ZH$ OrdZmVrc Aem {d{dY
^{y _H$mZ§ m XmXmZ§ r naw no ay Ý`m` {Xcm. Vmo XVo AgVmZm XQw >ßnrnUm Am{U
H$mdo~mOnUmcm Ë`m§Zr Amnë`m ñdÀN> Am{U Iwë`m amOH$maUmÀ`m
Amgnmghr {\$aHy$ {Xco Zmhr. Ë`mM H$maUmZo Amnco ~§YwVwë` {_Ì,
ZoVo Am{U cmS>Ho$ "gmho~' `ed§Vamd MìhmU, B§{Xam Jm§Yr Am{U
amOrd JmY§ rgma»`m ZËo `me§ r Á`m-Á`m dio r gK§ fmM© o àgJ§ CX^² dc.o
Ë`m-Ë`m doir Vo Ë`m àg§Jm§Zm ghO Am{U B{VhmgmV "nmR>rV I§Ora
IwngUo' `m dmH²$àMmamZo JmO{dco ! àË`j XmXm§Zr _mÌ ñdV… Ë`m
dmŠ`àMmamMm H$Yrhr Am{U Hw$R>ohr n«`moJ Ho$cm Zmhr. EHy$UM,
gK§ f© Am{U _V^Xo ~mOcy m R>do Zy Am{U n_o« , Amncno Um d {dídmgmZo
~oaOoÀ`m amOH$maUmMr H$mg Ë`m§Zr Am`wî`^a Yacr.
ghH$ma, H¥$fr, CÚmoJ Am{U {ejU joÌm§V H«$m§{VH$mar H$m`©
C^o H$arV AgVmZm gm_mÝ` _mUgm§er Agcoco {Oìhmù`mMo ZmVo
H$Yrhr T>iUma Zmhr, `mMr H$miOr Ë`m§Zr OrdZmÀ`m eodQ>À`m
jUmn`ªV dm{hcr. Ë`m§À`m g§nyU© H$m`m©da àH$me Q>mH$Uo hr ~m~
gmonr Zmhr, `mMr OmUrd R>odyZM _r `m N>moQ>oImZr M[aÌJ«§WmÀ`m
coIZmg n«ma§^ Ho$cm. XmXm§À`m n[admamVrc gd© gXñ` Am{U
Ë`m§À`mda lÕm AgUmè`m AZoH$ MmhË`m§Zr _cm g§X^© g§H$cZmV
_XV Ho$cr. Ë`m gdmªMm _r F$Ur Amho. XmXm§Mm ghdmg cm^coco
hOmamo cmoH$ AmhoV. Ë`m gdmªÀ`m ^mdZm§Zm àm{V{Z{YH$ ñdê$nmV
KoVcoë`m _wcmIVtÀ`m _mÜ`_mVyZ ñWmZ XoÊ`mMm _r à`ËZ Ho$cm
Amho. AZdYmZmZo EImÚm g§X^m©Vrc Zm_mo„oI am{hcm Agoc Va
Vmo _mPm Xmof nXamV ¿`mdm, hr {dZ§Vr.
`m M[aÌJ«§WmgmR>r àoaUm Am{U àmoËgmhZ XoUmè`m _hmamï´> amÁ`
gm{hË` Am{U g§ñH¥$Vr _§S>imMo AÜ`j _Yw _§Joe H${U©H$, g{Md
gwaoe dm§{Xco, "cmoH$_V' _mÜ`_ g_yhmMo AÜ`j ImgXma {dO`
XS>m©, emco` {ejU_§Ìr amO|Ð XS>m©, H$m`©H$mar g§MmcH$ Xod|Ð XS>m©,
ghH$m`©H$mar g§MmcH$ F$fr XS>m©, g§MmcH$ H$aU XS>m©, g_yh g§nmXH$
{XZH$a am`H$a Am{U "cmoH$_V' n[admamVrc gd© gXñ`m§Mm _r F$Ur
Amho.
_cm KS>{dUmao ~mny (dS>r>c) kmZmo~m _mZo, AŠH$m (AmB©)
AZwg`m~mB© Am{U `m coIZH$m`m©V _XV H$aUmar nËZr gm¡. _§Xm,
H$Ý`m Hw$. {eënm, ~§Yy ^JdmZ d Ë`mMr nËZr _Zrfm `m§Mm Zm_mo„oI
AmdOy©Z H$aUo ho _r _mPo H$V©ì` g_OVmo. J«§W{Z{_©VrV _hÎdmMr
^y{_H$m ~OmdUmao H$moëhmnya emgH$s` _wÐUmc`mMo ì`dñWmnH$
Cëhmg gmd§V, ghm`H$ ì`dñWmnH$ g§Vmof T>dio Am{U nwUo `oWrc
\$moQ>moqPH$mo _wÐUmc`mMo ì`dñWmnH$ ê$n|Ð _moao `m§Mo Am^ma !
amOm _mZo
AÜ`jm§Mo {ZdoXZ
nÙ{d^yfU ñd. dg§VXmXm nmQ>rc ho
AmYw{ZH$ _hmamï´>mMo Iè`m AWm©Zo {eënH$ma
åhUVm `oVrc Ago EH$ CÎmw§J ì`pŠV_Îd hmoVo.
ñd. `ed§VamdOr MìhmU `m§À`m H$mimV
^maVr` ñdmVͧ `cT>çm_Ü`o Á`m gZo mZtZr g{H$« `
^mJ KoVcm, XohX§S> gmogcm Am{U naH$s`
gÎmoMm {ZH$amZo _wH$m~cm Ho$cm Aem Wmoa
cT>dæ`m§n¡H$s dg§VXmXm nmQ>rc ho hmoVo.
{~«{Q>em§À`m H$mimV Ë`m§Zr ñdmV§Í`mgmR>r g§Kf©
H$o cm Am{U ñdmVͧ `mÎo ma H$mimV Zd_hmamï>´mÀ`m
gwÑT> aMZogmR>r A{dlm§V à`ËZ Ho$co. gm_mÝ`
n[apñWVr_Ü`o OÝ_ KoVcoë`m dg§VXmXm nmQ>rc
`m§Zm OÝ_OmV ~w{Õ_Îmm Am{U XyaÑï>r `m§Mo
daXmZ cm^co hmVo .o H$w _mad`mVM ñdmVͧ `g{¡ ZH$
åhUyZ H$m_ H$ê$ cmJë`m_wio J«m_rU ^mJmVrc
OZ_mZgmMm AMyH$ A§XmO Ë`m§Zm `oV Ago.
J«m_rU ^mJmV H$m`©H$Vm© åhUyZ H$m_ H$aVmZm
Ë`m§Zr A\$mQ> cmoH$g§J«h Ho$cm, g_mOmMm
{dídmg g§nmXZ Ho$cm Am{U A§J^yV
g_§OgnUmZo cmoH$g§KQ>Z H$ê$Z EH$ ì`mnH$
gm_m{OH$ Ñï>r àmßV H$ê$Z KoVcr. H¥$fr d
ghH$ma joÌm§_Ü`o Ë`m§Zr AVwcZr` H$m`© Ho$co.
amOH$maUm_Ü`o ñd. `edV§ amdOr, {d. g. nmJ,o
dg§VamdOr ZmB©H$, AmXr Yw[aUm§~amo~a H$m_
H$ê$Z Zì`m _hmamï´>mÀ`m OS>UKS>Ur_Ü`o _moR>m
hmV^ma cmdcm. g§nÞ d gwÑT> _hmamï´> ho `m
gdmªMo ñdßZ hmoVo. AmOMm _hmamï´> hm Ë`m
ñdßZmMr n[anyVu Amho Ago åhUmdo cmJoc.
_hmamï´>mMo {eën KS>{dVmZm `m gmÜ`mgwÜ`m,
_amR>_moù`m gømÐrÀ`m nwÌmZo "H$m`©H$Vm© Vo
_w»`_§Ìr' `m àdmgm_Ü`o Or H$m_{Jar
~Omdcr, Vr B{Vhmgm_Ü`o nwgVm Z `oUmar
Aer Amho.
Aem `m _hmamï´>mÀ`m gƒm
{eënH$mamMo M[aÌ lr. amOm _mZo `mÀ§ `mgma»`m
gì`gmMr coIH$, nÌH$mamH$Sy>Z {chdyZ KoVm
Amco, `mMm _hmamï´> amÁ` gm{hË` Am{U
g§ñH¥$Vr _§S>imcm AmZ§X dmQ>Vmo. ñd. dg§VXmXm
nmQ>rc `m§À`m `m M[aÌm_wio _hmamï´>mÀ`m ^mdr
{nT>çm§Zm M¡VÝ`erc àoaUm {_iV amhrc, Agm
_cm {dídmg dmQ>Vmo.
ñWi : _w§~B© _Yw _§Joe H${U©H$
{X. 12 Am°ŠQ>mo~a 2011 AÜ`j,
_hmamï´> amÁ` gm{hË`
Am{U g§ñH¥$Vr _§S>i.
_hmamï´>mMo gwYm[aV Amd¥ÎmrÀ`m
{eënH$ma {Z{_ÎmmZo...
_hmamï´> amÁ` gm{hË` Am{U
g§ñH¥$Vr _§S>imMo AÜ`j _Yw _§Joe
H${U©H$ Am{U g{Md _rZmjr nmQ>rc
`m§Zr gwYm[aV Amd¥Îmr àH$m{eV
H$aÊ`mg {Xcoë`m nadmZJr_wioM
AmOMm hm `moJ Amcm Amho. ñdJu`
dg§VXmXm `m§À`m ZmdmVM cmoH$ml`
XS>cocm Amho ! Ë`mMr à{MVr
Ë`m§À`mdarc hm J«§W àH$m{eV Pmcm
Voìhm cJoMM Amcr. nmhVm nmhVm
n{hcr Amd¥Îmr g§ncr. gwYm[aV Amd¥Îmr
dmMH$m§Zm VmVS>rZo CncãY H$ê$Z Úmdr
hm {dMma nwT>o Amcm. gw{dÚm àH$meZMo
~m~yamd _¢XJuH$a `m§Zr `m {dMmamMo
CËgmhmZo Am{U H¥$VrZo ñdmJV Ho$co.
gwYm[aV Amd¥ÎmrÀ`m àH$meZmMr
O~m~Xmar Ë`m§Zr ñdrH$macr, Ë`m~Ôc
_r Ë`m§Mm Am^mar Amho.
"_hmamï´>mMo {eënH$ma
dg§VXmXm', `m J«§Wm{df`r {d{dY
ñVamVyZ Á`m à{V{H«$`m Amë`m, Ë`m
{ZpíMVnUmZo _cm àoaUm XoUmè`m
hmoË`m. coIZ àdmhr Pmcoco Amho
BWnmgZy Vo XmXmÀ§ `m ZmQ>ç_` OrdZmMm
~mO AmnU Amnë`m coIUrV
nwñVH$mÀ`m eodQ>À`m nmZmn`ªV
A~m{YV amIcm, Aem ñdê$nmÀ`m
à{V{H«$`m OUy _mÂ`m n[al_mMo MrO
Pmco AgoM gm§JV hmoË`m. AmVm
gwYm[aV Amd¥Îmr Amnë`m nwT>çmV
R>odVmZm VerM Anojm _r R>odVmo Amho.
`m J«§WmMr _m§S>Ur, _wIn¥ð>
Am{U gOmdQ> H$aUmao {MÌH$ma {earf
KmQ>o, gw{dÚm àH$meZMr Q>r_ `m§Mm _r
Am^mar Amho.
- amOm _mZo
OrdZmMo VÎd / 1 n{hco ^mfU / 94
cT>dæ`m ~mUm / 3 AñdñW H$m±J«og / 114
H$adraZJarV OÝ_ / 12 P§PmdmVr amOH$maU / 130
{~gyaMm gË`mJ«h / 26 amOrd nd© / 159
Vwé§J\$moS>rMm Wama / 46 AmR>dUr / 171
em{cVrVmBªMr n{hcr ^oQ> / 72 AIoaMo {Xdg / 201
OrdZmMo VÎd
"Oco \$mSo >yZ hmVmV ~X§ Hy $ KDo $Z _r nTw >o niV hmVo m.o .. Vmo EH$ gmjmËH$mar
jU... _mÂ`mnmR>mno mR> niV Agcco o _mPo ghH$mar... Ë`m {Xder gH$mirM _mRo >m
nmD$g nSy>Z Wm§~cm hmoVm. H¥$îUm ZXr nwamÀ`m Zì`m nmÊ`mZo VwSw>§~ ^ê$Z dmhV
hmoVr. _r nwT>o niV AgVmZm _mÂ`mnmR>monmR> doS>çmgmaIo niUmao AÊUmgmho~
nÌmdi,o ~m~ay md OmYd Am{U BVa ghH$mè`mM§ r hmUo mar ggho mco nQ> nmhZÿ _mÂ`m
S>mùo `mV§ Zy AlÀ§y `m Ymam dmhV hmËo `m... gñ§ WmZMo ~X§ Hy $Ymar nmco rg KmSo >çmdê$Z
Am_Mm nmR>cmJ H$arV hmVo .o .. Jmio r~ma H$arV hmVo .o .. ZXrÀ`m nmÌmVZy hmSo >çm_§ YZy hr
nmo{cgm§Mm Am_À`mda Jmoir~ma gwê$M hmoVm... Varhr Amåhr {OdmMr ndm© Z
H$aVm, CamV qh_V ~miJyZ, N>mVr \w$Q>on`ªV niVM hmoVmo... Ë`mV AÊUmgmho~
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXmŸ& 1
nÌmdio nm{o cgmÀ§ `m Jmio rcm ~ir nS>c.o .. ~m~ay md OmYdZr ZXrV CS>r KVo cr...
nU ZXr nma H$arV AgVmZmM nmo{cgm§Zr Ë`m§Zm ~§XwH$sÀ`m JmoirZo nmÊ`mVM
_memgmaIo daÀ`m da {Q>nco ! _mPm ~m~y nmÊ`mVM YS>nS>cm !! Ë`mMo cmc^S>H$
àVo H$¥ îUÀo `m nmÊ`m~am~o a Imcr dmhV Jco .o .. _mÂ`m H$miOmMr AmJ Pmcr... _r
ho H$m` nmhVmo` ? _mUg§ H$emgmR>r Aer {ZH$amMr Pw§O XoVmhoV...?
_r H$Yr EH$Q>m Agcmo H$s, _cm ~m~yamd OmYd AmR>dVmV. _J _r
PQ>H$Z² CR>Vmo Am{U ñdV…cm Hw$R>ë`mVar H$m_mV Jw§VdyZ R>odVmo. AÊUmgmho~
nÌmdiM| m Mho am _mÂ`mg_mao Amcm H$s, _r WaWaVmo ! _cm H$mhr gMw VM Zmhr.
_J _r _mUgm§À`m JXuV {_giVmo. H$mVS>rda Pmcocr OI_ {XgVo. Vr _c_
cmdZy ~ar H$aVm `Vo ;o nU _ZmÀ`m H$miOmcm Imco da Pmcëo `m OI_m H$mUo mcmhr
{XgUma ZmhrV. _cm _mÌ Ë`m ~oM¡Z H$aVmV; åhUyZ _r EH$Q>m amhV Zmhr.
_mÂ`m^modVr gVV _mUgm§Mm JamS>m AgVmo Ago åhUVmV; nU Iao gm§Jy,
`m~m~VrV _r ñdmWu Amho ! H$m_mÀ`m JXuV _r Agm H$mhr ~wSy>Z OmVmo H$s,
_ZmVrc OI_m H$Yr {dgaVmV ho _cmhr H$iV Zmhr. {dídmgy _mUgm§À`m
g§JVrV gX¡d {dYm`H$ H$m`© H$arV amhU§, hm CVaË`m OrdKoÊ`m OI_m§daMm
am_~mU Cnm` Amho. hm Cnm` _r Ho$cm Am{U {dYm`H$ H$m`m©V nS>cmo... _r Ia§
~mocUmam _mUyg Amho. _mUgmZ§ Ia§ ~mocmd§... _r dg§VXmXm nmQ>rc...! åhUOo
AÊUmgmh~o nÌmdi,o ~m~ay md OmYd Am{U _mÂ`m BVa ghH$mè`mM§ o Anaw o am{hcco o
H$m_ VS>rg ZoÊ`mgmR>r H$mimZo M_ËH$ma åhUyZ Ë`m§Mm EH$ gd§JS>r, EH$ doS>m
H«$m§{VH$maH$ åhUyZM _cm _mJo R>odco... 1946 _Ü`o Ooc_YyZ ~mhoa nS>VmZm _r
{dYm`H$ H$m`© H$am`M§ R>adc§. Vo _mÂ`m `m gd© Ë`mJr ghH$mè`m§À`m AmËå`mMr
enW KoD$ZM ! H$m...? Va _mÂ`m {dídmgmImVa Vo _mÂ`m _mJmo_mJ `oV hmoVo.
_mUg§ eãXmd§ a {dídmg R>do VmV. àmU Jco m Var {dídmg J_mdV ZmhrV...'
... ho hmoV§ `ed§V D$\©$ dg§V ~§Sy>Or nmQ>rc... AWm©V dg§VXmXm§M§
OrdZVÎdkmZ ! `m VÎdmer B_mZ amIÊ`mgmR>r Vo Am`wî`^a PJS>co.
nÙmù`mnmgyZ gwê$ Pmcoë`m Ë`m§À`m `m àdmgmV _w§~B©, {X„r, O`nya Ago
{H$VrVar Q>ßno Amco; nU Ë`m§Zr àË`oH$ Q>ßß`mda, àË`oH$ diUmda ho OrdZ
VÎdkmZ Camer KÅ> Yaco hmoVo !
***
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 2
cT>dæ`m ~mUm
ñdmV§Í`g§J«_mMm Vmo H$mi. 1 gßQ>|~a 1939 amoOr O_©ZrZo nmoc§S>da
AmH«$_U Ho$co. qhXwñWmZmda amÁ` H$aUmè`m B§½c§S>Zo \«$mÝgcm gmo~V KoD$Z
O_©Zr{déÕ `wÕ nwH$maco Am{U Xwgè`m _hm`wÕmcm àma§^ Pmcm. 3 gßQ>|~a
1939 amoOr ìhmB©gam°` {cZ{cWJmo `m§Zr qhXwñWmZhr `wÕmV gm_rc Pmë`mMr
EH$V\$s© KmofUm Ho$cr. B§J«Om§À`m `m {ZU©`m_wio Xoe^a g§VmnmMo dmXi CR>co.
`wÕ{damoYr gË`mJ«hmgmR>r Xoe g‚m Pmcm.
_mM© 1940 _Ü`o `wÕ{damoYr ^mfUm~Ôc O`àH$me Zmam`U `m§Zm
AQ>H$ Pmcr. Ë`mM _{hÝ`mV ZoVmMr gw^mfM§Ð ~mog `m§Zr {~hma_Yrc am_JS>
`oWo "gm_«mÁ`dmX' {damoYr n[afX KoVcr. E{àc 1940 _Ü`o S>m°. am__Zmoha
cmo{h`m `m§Zm, Va Owc¡_Ü`o gw^mf~m~y§Zm AQ>H$ Pmcr. 11 Am°ŠQ>mo~a 1940
amoOr d¡`pŠVH$ gË`mJ«hmMr KmofUm Ho$cr. _hmË_m Jm§YtZr n{hco gË`mJ«hr
åhUyZ AmMm`© {dZmo~m ^mdo `m§Mr {ZdS> Ho$cr. gË`mJ«hr åhUyZ Xwgao Zmd hmoVo,
n§{S>V Odmhacmc Zohê$ `m§Mo ! 17 Am°ŠQ>mo~a 1940 amoOr {dZmo~m ^mdo `m§Zr
ndZma_Ü`o gË`mJ«h _mo{h_ocm àma§^ Ho$cm. {Vgao gË`mJ«hr ~«÷XÎm e_m© `m§Zr
godmJ«m_cm gË`mJ«h Ho$cm; nU n§{S>V Zohê§$Zm gË`mJ«hmnyduM B§J«Om§Zr AQ>H$
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 3
H$o cr Am{U Mma dfmMª r {ejm R>mRo >mdcr. Jmèo `m{§ damYo mV Xeo ^a AgV§ mfo ngacm.
_hmË_m JmY§ tZr d`¡ pŠVH$ gË`mJh« mMr ì`mßVr Xeo ^a dmT>{dÊ`mMm {ZU`© KVo cm.
1940 d 1941 _Ü`o _hmË_m Jm§Yr§Zr d¡`pŠVH$ gË`mJ«hmMo Am§XmocZ J{V_mZ
Ho$co. _hmamï´>mVhr _hmË_m Jm§YtZr AZoH$ gË`mJ«htMr {ZdS> Ho$cr hmoVr. Ë`m§V
EH$ hmoVo, gmVmam {OëømVrc gm§Jcr g§ñWmZmVrc nÙmio `m JmdMo dg§Vamd
~§Sy>Or nmQ>rc ! dg§Vamdm§Zr VËH$mcrZ {~gya `m Jmdr d¡`pŠVH$ gË`mJ«h Ho$cm
Am{U ñdV…cm AQ>H$ H$adyZ KoVcr.
Xþgao _hm`wÕ YJYJV AgVmZm 1942 gmb COmS>bo. _hm`wÕmMm
^S>H$m X{jUndy © Am{e`m IS§ > nma H$ê$Z [hX§ ñþ WmZÀ`m C~§ aR>çmda `Do $Z R>no bm.
OnmZr AmH«$_U qhXþñWmZr gr_m§H$S>o gaHy$ bmJbo. `wÕn[apñWVr qMVmOZH$
~ZV Mmbbr hmoVr. Aem n[apñWVrV ñdmV§Í`bT>m {ZUm©`H$ diUmn`ªV
nmohmoMbm nm{hOo, Ago H$m±J«og ZoË`m§Zm dmQy> bmJbo. ZoVmOr gw^mfM§Ð ~mog
Xoem~mhoa OmD$Z ^maVr` ñdmV§Í`mgmR>r "AmPmX qhX goZm' ~m§YV hmoVo.
O`àH$me Zmam`U Vwê§$JmV hmoVo, Va Xoe^amVrb H$m±J«ogdmÚm§Zr B§J«O
amOdQ>r{damYo mV CJ« bT>çmMm AmJh« Yabm hmVo m. _hmË_m JmY§ r Ë`m n[apñWVrda
qMVZ H$arV hmoVo Am{U Ë`m§Zm _mJ© gmnS>bm..."H$a|Jo `m _a|Jo' Mm Zmam Xoe^a
Xþ_Xþ_bm !
ewH«$dma, 7 Am°JñQ> 1942 amoOr _w§~B©V Jmodm{c`m Q>±H$ _¡XmZmda
H$m±J«ogMo Eo{Vhm{gH$ A{YdoeZ gwê$ Pmco. Xoe^ŠVr Am{U ñdmV§Í`àmßVrZo
PnmQ>coë`m gw_mao Xhm hOma ñdmV§Í`goZmZtÀ`m gmjrZo _m¡cmZm AmPmX `m§Mo
e§^a {_{ZQ>m§Mo ^mfU Pmco. 8 Am°JñQ> 1942 hm H$m±J«og _hmg{_VrÀ`m
A{YdoeZmMm Xwgam {Xdg hmoVm. _hmË_m Jm§YrOr ^mfUmg CR>co. "...EH$Va
H$m±J«og ñdmV§Í` {_idrc, ZmhrVa Zï> hmoB©c... H$a|Jo `m _a|Jo !' Agm Amnë`m
^mfUmMm Ë`m§Zr g_mamon Ho$cm Am{U hmV OmoSy>Z Vo H$mhr {_{ZQ>o ñVãY C^o
am{hco. g^mJ¥h em§V Pmco. AZoH$m§À`m A§Jmda amo_m§M C^o am{hco.
Ë`m ^mfUmZ§Va n§{S>V Zohê§$Zr "N>moS>mo ^maV' Mm R>amd _m§S>cm. gaXma
d„^^mB© nQ>oc `m§Zr Ë`mcm AZw_moXZ {Xco. ñdmV§Í`cT>çmZo AmH«$_H$ Am{U
{ZUm©`H$ diU KoVco. àË`oH$OU noQy>Z CR>cm. "d§Xo _mVa_²', "H$a|Jo `m _a|Jo',
"Mco Omd'À`m KmofUm§Zr Amg_§V Xw_Xw_cm. A{YdoeZmÀ`m {R>H$mUrM _hmË_m
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 4
Jm§YtMo Omhra ^mfU hmoUma hmoVo; na§Vw nmo{cgm§Zr _hmË_m Jm§Yr, d„^^mB©
nQ>oc, n§{S>V Zohê$, _m¡cmZm AmPmX `m§Zm AQ>H$ H$ê$Z doJdoJù`m Vwé§Jm§V
hc{dco. Ë`m_wio Ë`m {R>H$mUr ^mfUmgmR>r H$moUr ZoVo Caco ZìhVo. _hmË_m
Jm§YrOtMo ^mfU hmoUma åhUyZ hOmamo Xoe^ŠVm§Zr A{YdoeZñWir JXu Ho$cr
hmoVr. AIoa Ë`m gdmªg_moa AéUm Ag\$Acr `m§Zr ì`mgnrR>mda `oD$Z {Va§Jm
P|S>m \$S>H$dcm Am{U OmoenyU© ^mfUmg àma§^ Ho$cm, VmoM nmo{cgm§Zr cmR>r_ma
gwê$ Ho$cm. AlwYwamMr ZiH$m§S>r \$moS>cr. Ë`m_wio EH$M Jm|Yi CS>mcm. cmoH$
YmdV gwQ>co. nmo{cgm§Zr YaH$nS> gwê$ Ho$cr. `m A{YdoeZmV Xoe^amVrc
H«$m§{VH$maH$ gh^mJr Pmco hmoVo. Ë`m_Ü`o dg§Vamd ~§Sy>Or nmQ>rc Am{U Ë`m§Mo
ghH$mar hmoVo. Ë`mZ§Va Ë`mM amÌr Vo gd© H«$m§{VH$maH$ Amnmnë`m ^mJm§V
nmohmoMco. _hmË_m Jm§Yr Am{U BVa ZoË`m§À`m AQ>Ho$Mr dmVm© Xwgè`m {Xder
gH$mirM Xoe^amVrc KamKam§V nmohmoMcr hmoVr. B§J«O gm_«mÁ`mÀ`m {damoYmV
g§VmnmMr cmQ> Cgicr. "Mco Omd'... "^maV N>moS>mo', "H$a|Jo `m _a|Jo' Aem
KmofUm JmdmoJmdr Kw_y cmJë`m.
_hmË_m Jm§YtMm VmoM g§Xoe KoD$Z noQy>Z CR>bobo dg§Vamd Amnë`m
gmWrXmam§gh gm§Jbrbm naVbo. ^y{_JV amhÿZ "noQ>m d noQ>dm' hm _§Ì KoD$Z
Ë`m§Zr Amnë`m bT>çmg àma§^ Ho$bm. nÙmio JmdmVrb EH$m _irVrb N>ßna ho
AmX§ mbo Z bT>çmMo H$| Ð ~Zb.o {VWZy M H$« mV§ rÀ`m àË`Ho $ nmdbmMr {Xem R>a{dbr
Om`Mr. dg§Vamdm§Zr B§J«Om§À`m {damoYmV ^y{_JV bT>m C^macm. aoëdo ñQ>oeÝg
OmiUo, Q>o{b\$moZÀ`m Vmam VmoS>Uo, aoëdoJmS>r éim§dê$Z Kga{dUo, MmdS>çm,
nmo{bg Mm¡Š`m§da h„o H$aUo, `m gd© H$m_m§gmR>r n¡gm d eñÌo O_{dÊ`mgmR>r
B§J«Om§À`m _mb_Îmoda VgoM gmdH$mam§À`m Kam§da XamoS>o Q>mH$Uo Aem _mo{h_m
Ë`m§Zr am~{dë`m. ho H«$m§Vr`wÕ gwê$ AgVmZmM nmo{cgm§Zr gm§Jbr ehamVrb
IU^mJmVrb \$m¡OXma JëcrV gmnim aMyZ Ë`m§À`m Imobrda N>mnm Q>mH$bm
Am{U dg§Vamd d Ë`m§À`m ghH$mè`m§Zm AQ>H$ Ho$br. Ë`m§Zm gm§Jbr g§ñWmZÀ`m
Vwé§JmV R>odÊ`mV Ambo.
gmJ§ cr gñ§ WmZmÀ`m Véw J§ mV dgV§ amdmZ§ m ñdV̧ Imco rV R>do Ê`mV Amco
hmoVo. Ë`m§À`m hmcMmctda A{YH$mar d nmo{cgm§Mr ~marH$ ZOa hmoVr.
ñdmV§Í`g§J«m_mÀ`m AZoH$ cT>m`m ~mhoa Mmccoë`m AgVmZm AmnU Vwé§JmV
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 5
gS>V amhUo dg§Vamdm§Zm ÌmgmMo dmQ>V hmoVo. H$mhrhr H$amdo Am{U Vwé§JmÀ`m
~mhoa OmD$Z H«$m§{V`wÕmMm cT>m cT>V amhmdm, AgoM Ë`m§Zm gVV dmQ>V amhm`Mo.
Ë`mVyZM Vwé§JmVyZ niyZ Om`Mm {dMma Amcm. Vwé§JmMr aMZmhr AmìhmZmË_H$
Am{U niyZ OmÊ`mMm à`ËZ Ho$cm, Va {Odmda ~oVm`cm cmdUmar AerM
hmoVr. Vwé§JmÀ`m ^modVmcr drg \w$Q>m§hÿZ A{YH$ C§MrMm VQ> hmoVm. VQ>mÀ`m
~mhoarc ~mOyZo I§XH$ hmoVm. Vwé§JmÀ`m X{jUocm KmoS>çm§Mm [agmcm, npíM_ocm
nmco rg R>mU,o ndy co© m nm{o cgmM§ r {ZdmgñWmZo hmVo r. Ë`m_iw o Véw J§ \$mSo >Uo ho _Ë¥ `cy m
Am_§ÌU XoÊ`mgmaIoM hmoVo. Varhr dg§Vamdm§Zr Vwé§J \$moS>Ê`mMm M§J ~m§Ycm.
Vwé§JmVrc BVa H«$m§{VH$maH$m§er g§dmX gmYÊ`mgmR>r Ë`m§Zr gm§Ho${VH$ ^mfm V`ma
Ho$cr. Ë`m ^mfoÛmao EH$_oH$m§er g§dmX gmYcm OmD$ cmJcm. g§dmXmVyZM Vwé§J
\$moS>Ê`mMm AmamIS>m V`ma Pmcm. Vwé§JmÀ`m VQ>mdarc eñÌYmar nhmaoH$ar
Am{U Vwé§JmV AgUmè`m BVa nmo{cgm§er cTy>ZM hr _mohr_ `eñdr H$amdr
cmJUma, `mMr OmUrd XmXm d Ë`m§À`m gd© ghH$mè`m§Zm Pmcr hmoVr. Oo H$mhr
H$am`Mo Vo Ad¿`m Xhm {_{ZQ>m§VM H$am`Mo Am{U nmo{cgm§er cT>V niyZ Om`Mo
Ago R>aco. AÊUmgmho~ nÌmdio d ~m~yamd OmYd ho ñWmZ~Õ H¡$Xr Agë`m_wio
Vo Vwé§Jm_Ü`o _wŠVnUo dmdê$ eH$V hmoVo. dg§Vamdm§Zm _mÌ {XdgmVyZ XmoZdoim
em¡MmgmR>r nhmaoH$è`m§À`m ~§Xmo~ñVmV ~mhoa AmUco Om`Mo d nwÝhm ImocrV ~§X
Ho$co Om`Mo. nÌmdio d OmYd Vwé§JmV _moH$io Agë`mMm Zo_H$m Cn`moJ
H$aÊ`mMm {ZíM` dg§Vamdm§Zr Ho$cm. em¡MmÀ`m {Z{_ÎmmZo ~mhoa nS>coë`m BVa
ghH$mè`m§Zr em¡Mmc`mVyZM EH$_oH$m§er g§dmX gmYcm. gm§Ho${VH$ ^mfo_wio Vmo
g§dmX gmVË`mZo gwê$M am{hcm.
BH$S>o ~Ho $m`Xeo ra eñÌgmR>m H$aUo Am{U BVa JÝw ømg§ mR>r dgV§ amdmÀ§ `m
{damoYmV gm§Jcr g§ñWmZmÀ`m Ý`m`mYrem§nwT>o IQ>cm Mmcy hmoVm. dg§Vamdm§À`m
~mOyZo H$m`Xon§{S>V A°S>ìhmoHo$Q> O. dm. nmQ>UH$a `m§Zr dH$scnÌ KoVco hmoVo.
dg§Vamd H$go JwÝhoJma AmhoV, ho {gÕ H$aÊ`mgmR>r nmo{cgm§Zr AZoH$ nwamdo gmXa
Ho$co hmoVo. A°S>. nmQ>UH$am§Zrhr dg§Vamdm§Mr ~mOy ^ŠH$_nUo _m§S>Ê`mMm à`ËZ
Ho$cm hmoVm. IQ>ë`mMo H$m_ Vã~c EH$ _{hZm Mmcco Am{U 24 Owc¡ 1943
amoOr IQ>ë`mMm {ZH$mc cmJUma Agë`mMo Kmo{fV Pmco. Vwé§JmVrc EH$
_{hÝ`mÀ`m dmñVì`mV dgV§ amd Am{U Ë`mÀ§ `m gd© ghH$mè`mZ§ r Véw J§ \$mSo >Ê`mÀ`m
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 6
AZoH$ `wŠË`m M{M©ë`m hmoË`m. Ë`m àË`jmV CVam`cm _mÌ g§YrMr Amdí`H$Vm
hmoVr. IQ>ë`mMm {ZH$mc Á`m {Xder Omhra hmoUma hmoVm, Vmo {Xdg e{ZdmaMm
hmoVm. e{Zdma hm gm§JcrMm AmR>dS>r ~mOmamMm {Xdg. `moJm`moJmZo dg§Vamdm§Mo
dH$sc nmQ>UH$a `m§Mo goeZ H$moQ>m©V {deof H$m_ {ZKmë`mÀ`m H$maUmdê$Z
{ZH$mcmMr VmarI nTw >o T>H$ccr. Ë`m_iw o e{ZdmaEdo Or gm_o dmar {ZH$mc cmJUma
hmoVm. dg§Vamdm§Zm _mÌ {ZH$mc _mhrVM hmoVm ! nwÝhm Vwé§JmV `oD$Z {IVnV
nS>Ê`mEodOr Vwé§J \$moS>Uo hmM n`m©` Ë`m§Zm `mo½` dmQ>V hmoVm.
AmR>dS>r ~mOmamMm {Xdg Agë`mZo Vwé§JmVrc H$mhr H$_©Mmè`m§Zm
~mOmamMr AmoT> cmJcr hmoVr. AmXë`m {Xder amÌr dg§Vamdm§Zr Amnë`m
ghH$mè`m§Zm {Z`moOZ H$i{dco hmoVo. Vwé§JmVrc em¡Mmc` Am{U {VWyZ H$go
nim`Mo, `mMm AmamIS>m gdmªÀ`m _ZmV nŠH$m Pmcocm hmoVm. qhXwamd nmQ>rc
`m ghH$mè`mZo Amnë`m ImocrH$S>o OmVmZm "AmO nÌmdioÀ`m c¾mcm OmD$'
H$s "{gZo_mcm OmD$' Agm gm§Ho${VH$ {Zamon gdmªZm nmR>{dcm. AÊUmgmho~
nÌmdio, ~m~yamd OmYd V`marcm cmJco. Vwé§JmVrc _¡XmZmÀ`m _Ü`mda
AÊUmgmho~ nÌmdio C^o am{hco Am{U hmVmVrc é_mc C§MmdyZ Ë`m§Zr gd©
ghH$mè`m§Zm Bemam {Xcm. doJdoJù`m {R>H$mUr Agcoë`m gd© H«$m§{Vdram§Zr Ë`m-
Ë`m {R>H$mUr Amnë`mOdi Agcoë`m nmo{cgm§da h„m MT>{dcm. Ë`m§Mr hË`mao
{hgH$mdyZ KoVcr d gd©OU hË`mao d H$mS>Vwgo KoÊ`mgmR>r _w»` R>mÊ`mH$S>o
Ymdco. Xwnmar 2.30 dmOVm dg§amd d qhXyamdm§Zm em¡MmgmR>r Ë`m§À`m ImocrVyZ
~mhoa AmUco. Vwé§JmV Ho$di XmoZM nhmaoH$ar hmoVo. em¡Mmcm ZoUo Am{U Ë`mZ§Va
H¡$Úmcm naV Ë`mÀ`m ImocrV ZoD$Z Hw$cyn~§X H$aUo, hm nhmaoH$è`m§Mm {eañVm
hmoVm. Ë`mà_mUo dg§Vamdm§gmo~V em¡Mmc`mOdi nhmaoH$arhr Amcm. Ë`mMdoir
qhXwamd nmQ>rchr em¡MmMo {Z{_Îm H$ê$Z VoWo Amco. EHy$U n[apñWVrMm A§XmO
KoD$Z d Odi Ho$di XmoZM nhmaoH$ar AmhoV, `mMm \$m`Xm KoD$Z qhXwamdm§Zr
EH$m nhmaoH$è`mda h„m MT>{dcm. Ë`mÀ`m hmVmVrc ~§XyH$ {hgH$mdyZ KoVcr.
cJmocJ dg§Vamdm§Zr Xwgè`m nhmaoH$è`mda h„m H$ê$Z, Ë`mcmhr Om`~§X H$ê$Z
Ë`mÀ`mOdirc ~§XyH$ d H$mS>Vwgo {hgH$mdyZ KoVcr d Ë`mcm H$m|S>co. EH$M
JmY| i gêw $ Pmcm. H$m`mc© ` d àdeo Ûmamda 15-16 nmco rg hmVo .o dgV§ amdmÀ§ `m
BVa ghH$mè`m§Zm R>acoë`m `moOZoà_mUo gJio KS>V Agë`mMm A§XmO Amcm.
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 7
gd©OU Vwé§JmÀ`m _w»` ÛmamH$S>o Ymdy cmJco. Ë`mhr n[apñWVrV EH$ nhmaoH$ar
_w»` H$m`m©c`mH$S>o Ymdy cmJcm. Vo nmhVmM nÌmdi|Zr Ë`mÀ`mda Jmoir~ma
Ho$cm. Ë`mV Vmo dmMcm; na§Vw nmcWo nSy>Z am§JVM Vmo Vwé§JmÀ`m _w»`
H$m`m©c`mH$S>o OmÊ`mMm à`ËZ H$ê$ cmJcm.
`m àH$mam_wio àdoeÛmamdarc nmocrg Km~aco. ~§XwH$m Imcr R>odyZ
Ë`m§Zr Amnco hmV da Ho$co. Vwé§JmVrc K§Q>rOdi Agcoë`m nhmaoH$è`mdahr
h„m H$ê$Z Ë`m§À`mH$S>rc ~§XyH$ d H$mS>Vwgo {hgH$mdyZ KoÊ`mV Amcr. Vwé§J
H$_©Mmè`m§Zm H$m` Mmcco Amho, `mMm Zo_H$m A§XmO `oB©Zm. ^m§~mdcoë`m
AdñWoVM Ë`m§Mr Ymdni gwê$ Pmcr. EdT>çmV {OZnmc ImoV `m§Zr ~§XwH$sMm
YmH$ XmIdyZ {VWo Agcoë`m nmo{cgm§Zm X_ ^acm. "nwT>o `mc Va {Odo _marZ',
Ago Ë`m§Zm XaS>mdV ImoV Amnë`m BVa ghH$mè`m§Zm nwT>o {ZKÊ`mg gm§JV hmoVo.
Ë`mVhr Jwcm~ ZmdmÀ`m nmo{cgmZo ~§XyH$ CMcÊ`mMm n«`ËZ Ho$cm; nU Ë`mMm
à`ËZ JUnVamd H$moir `m§Zr hmUyZ nmS>cm. JUnVamdm§Zr Jwcm~cm ~§XwH$sÀ`m
R>moemZo AmS>do nmS>co; nU Ë`mV ~§XwH$sMo XmoZ VwH$S>o Pmco. dg§Vamd, JUnVamd
H$moir, qhXwamd nmQ>rc, {OZnmc ImoV, ~m~yamd OmYd, AÊUmgmho~ nÌmdio,
XÎmmÌ` nmQ>rc, ~m~yamd nmMmoao, gmVqcJ eoQ>o, O`am_ Hw$ï>o, _hmXod ~wQ>mco ho
gd©OU Vwé§JmÀ`m _w»` XadmOmOdi `oD$Z nmohmoMco. JUnVamd d XÎmmÌ`
nmQ>rc `m§Zr am`\$ctÀ`m ImocrV OmD$Z {VWë`m ~§XwH$m, H$mS>Vwgo Am{U
nmo{cgm§À`m {neì`m Jmoim H$ê$Z gd© H«$m§{VH$maH$m§Zm AmUyZ {Xë`m. Im§Úmcm
EH$ ~§XyH$ Am{U hmVmV EH$ ~§XyH$ KoD$Z gd©OU 16 ~§XwH$m Am{U 180
H$mS>Vwgm§gh Vwé§JmÀ`m npíM_oÀ`m VQ>mH$S>o Ymdco.
EìhmZm Vwé§JmV Mmccoë`m Jm|YimMr ~mV_r [agmë`mVrc nmo{cgm§Zm
g_Oë`mZo Vo gmdY Pmco hmoVo. Ë`m_wio hË`mar KmoS>oñdma I§XH$mOdi O_m
Pmco. VQ>mdarc H«$m§{VH$maH$m§À`m Vo cjmV Amco. cJoMM qhXyamd nmQ>rc `m§Zr
VQ>mdê$Z Jmoir~ma Ho$cm. qhXyamdm§À`m Jmoir~mam_wio KmoS>oñdma nm§Jco d Xya
nimco. VodT>çmV ^maV_mVoMm O`O`H$ma H$arV {OZnmc ImoV `m§Zr VQ>mdê$Z
I§XH$mV CS>r KoVcr. Ë`mZ§Va dg§amdm§Zr CS>r _macr. qhXwamd nmQ>rc `m§Mr
CS>r I§XH$mVrc nmÊ`mV nS>Ê`mEodOr H$S>ocm XJS>mda nS>ë`mZo Vo OI_r
Pmco. Ë`m§Mo XmoÝhr nm` _moS>co. Varhr Ë`m§Mm YmdÊ`mMm à`ËZ hmoVmM; na§Vw
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 8
Ë`mV Ë`m§Zm `e Amco Zmhr. BH$S>o VQ>mda nmo{cgm§À`m ~§XwH$m Jmoim H$ê$Z
AmUcoë`m Zm_Xodamd H$amS>H$a d H¥$îUm n|S>go `m§Zr Ë`m ~§XwH$m VQ>mdê$Z
I§XH$mV \o$Hy$Z {Xë`m Am{U Vo Vwé§JmVrc Amnë`m ImocrH$S>o {ZKyZ Joco. BVa
gd© H«$m§{VH$maH$m§Zr I§XH$mV CS>çm Q>mH$ë`m. hmVmV ~§XwH$m KoD$Z hdoV Jmoir~ma
H$arV Am{U "{edmOr _hmamO H$s O`' Aem KmofUm XoV ~mOmamVyZ Vo YmdV
gwQ>co. Ë`m§À`m AZno{jV hëë`mZo AmH«$_H$ ~Zcoco gw_mao 125 nmocrg d
KmoS>oñdma Ë`m§Mm nmR>cmJ H$ê$ cmJco. cîH$amÀ`m XmoZ JmS>çmhr nmR>cmJ H$ê$
cmJë`m. nmo{cgm§Mm Jmoir~ma MwH$dV H«$m§{VH$maH$ gm§Jcr ehamVrc _méVr
_§{XamnmgyZ OwÝ`m gm§JcrVyZ H¥$îUm ZXrdarc nwcmH$S>o Ymdy cmJco. "Vwé§J
\w$Q>cm... Vwé§J \w$Q>cm...' `m MM©oZo gm§JcrÀ`m AmR>dS>r ~mOmamV Ii~i
CS>mcr. AZoH$OU Ymdy cmJco. EìhmZm H$mhr nmocrg YmdV, Va H$mhr
KmSo >çmda ~gZy H$¡ ÚmM§ m nmR>cmJ H$ê$ cmJc.o dgV§ amd Am{U Ë`mM§ o gd© ghH$mar
Ord EH$dQy>Z gm§JcrdmS>rH$S>rc H¥$îUm ZXrH$mR>À`m {XeoZo YmdV hmoVo.
dg§Vamd, JUnVamd d O`am_ Hw$ï>|Zr nmo{cgm§Zm amoIm`Mo d BVam§Zr dmaUm
ZXrVyZ nmohÿZ H$moëhmnya g§ñWmZmÀ`m hÔrV àdoe H$am`Mm Ago R>aco hmoVo.
Ë`mn«_mUo H«$m§{VH$maH$ YmdV hmoVo.
nmo{cgm§Zr Ë`m§Mm ZXrH$S>o YmdÊ`mMm amoI nmhÿZ ZXrV hmoS>çm§VyZhr
nmR>cmJ H$aUmar geñÌ nmo{cgm§Mr VwH$S>r cJoMM V¡ZmV Ho$cr. AmR>dS>r
~mOma, _méVr _{§ Xam_mJo© OÝw `m gmJ§ crVZy ncw mH$S>o YmdV Agcco o H$¡ Xr, Ë`mÀ§ `m
_mJo Jmoir~ma H$arV nmR>cmJ H$aUmao nmocrg ho nmhÿZ Ë`m ^mJmV cmoH$m§Mr
Ymdni CS>mcr hmoVr. gm§JcrdmS>rÀ`m H¥$îUm H$mR>mdê$Z Ooìhm hm nmR>cmJ
Mmcy hmoVm Voìhm H¥$îUoÀ`m nwcmda EH$M JXu O_cocr hmoVr. H¥$îUm Am{U
dmaUm ZÚm§À`m g§J_mOdi nwT>o YmdUmao H«$m§{VH$maH$ Am{U nmR>cmJ H$aUmao
nmco rg `mÀ§ `mV H$o di g_w mao 400 \$w Q>mM§ o AV§ a hmVo .o hm nmR>cmJ gêw $ AgVmZmM
O`am_ ~ocdcH$a, ~m~y eoQ>o, _hmXod ~wQ>mco, {dÇ>c qeXo, _méVr AmJcmdo,
JUnVamd H$moir `m§Zr OdiM Agcoë`m noê$À`m ~mJoV Aml` KoVcm. VoWo
cnyZ nwÝhm nwT>o OmÊ`mMm Ë`m§Mm à`ËZ hmoVm; na§Vw XwX©¡dmZo ~mJoÀ`m ncrH$S>o
nmUr Agë`m_wio Vo gd©OU VoWoM AS>Hy$Z nS>co. dg§Vamd gdmªZm gm§JcrÀ`m
ncrH$S>o gwa{jV ZoÊ`mÀ`m à`ËZmV hmoVo. Ë`m§n¡H$s {OZnmc ImoV, dg§V gmd§V,
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 9
XÎmy nmQ>rc, ~m~y nmMmoao `m§Zr H¥$îUoV CS>çm KoVë`m. Vo JVrZo nmohÿ cmJco.
nmR>cmJ gwê$ AgVmZm nmo{cgm§Mm Jmoir~ma gwê$M hmoVm. Ë`mV dg§Vamdm§gmo~V
YmdV Agcoco AÊUmgmho~ nÌmdio nmo{cgm§À`m JmoirMr {eH$ma ~Zco. AmVm
Á`m§Zr ZXrV CS>çm KoVë`m hmoË`m Vo gm§Jcr~mhoa gwa{jV ñWir nmohmoMon`ªV
nmo{cgm§er Pw§O XoV Ë`m§Zm AS>dyZ R>odm`Mm dg§Vamdm§Zr {ZYm©a Ho$cm. H¥$îUm-
dmaUm ZÚm§À`m g§J_mOdirc H$mR>mdê$Z YmdV AgVmZmM dg§Vamdm§gmo~V
Agcoë`m ~m~yamd OmYd `m§Zr ZXrV CS>r KoVcr. Ë`m§Zm nmo{cgm§Zr ~amo~a
hoaco Am{U Jmoir~ma H$ê$Z nmÊ`mVM {Q>nco. Ë`m§Mm aŠV~§~mi _¥VXoh H¥$îUm
ZXrÀ`m àdmhm~amo~a dmhÿZ Jocm. Vo nmhÿZ ~oM¡Z Pmcoco dg§Vamd EH$m C§~amÀ`m
PmS>m_mJo cnco d {VWyZ nmR>cmJ H$aUmè`m nmo{cgm§da Jmoir~ma H$ê$ cmJco.
nmo{cgm§Zm Wmon{dÊ`mV Ë`m§Zm `e Amco. Ë`m_wio {OZnmc ImoV Am{U BVa
ghH$mar ZXrÀ`m {H$Zmè`mda gwa{jV nmohmoMco.
dg§Vamdm§Mr nmo{cgm§er Pw§O gwê$M hmoVr. XwX£dmZo Ë`m§À`m ~§XwH$sMr
H$i {~KS>cr Am{U Vr {ZH$m_r Pmcr. Ë`mM doiocm AZmhÿVnUo dg§Vamdm§Mm
COdm Im§Xm C§~amÀ`m PmS>mAmSy>Z CKS>m nS>cm Am{U nmo{cgm§Zr Vr doi
gmYcr ! gwgmQ> doJmZo gwQ>cocr Jmoir dg§Vamdm§Mm Vmo Im§Xm Amanma N>oXyZ
Jocr. Vo aŠV~§~mi Pmco. Vwé§J \$moSy>Z {OdmÀ`m AmH$m§VmZo ghH$mè`m§Zm KoD$Z
Ymdcoco dg§Vamd aŠVmÀ`m Wmamoù`mV nS>co. aŠVñÌmd hmoV AgVmZm Vo ~oewÕ
nS>co. VodT>çmV nmo{cgm§Zr Mmohmo~mOy§Zr g§{JZr amoIV Ë`m§À`m^modVr H$S>o Ho$co
Am{U Ë`m§Zm Vmã`mV KoVco. Ë`mM Xaå`mZ JUnVamd H$moir Am{U noê$À`m
~mJoV cncoco AÝ` H«$m§{VH$maH$ `m§Zm hmoS>rVyZ KoD$Z nmocrg dg§Vamd OoWo hmoVo
Ë`m {R>H$mUr nmohmoMco. EìhmZm, dg§Vamdm§Zmhr ewÕ Amcr hmoVr. ewÕrda
Amcëo `m dgV§ amdmZ§ r JUnVamd H$mio tZm nm{hco Am{U BVa gIw ê$n {ZgQ>cëo `m
H«$m§{VH$maH$m§Mr _m{hVr KoD$Z CX²Jmaco, "AmVm _r gwImZo _arZ !' Amnë`m
H$« m{§ Vdra ghH$mè`mZ§ m dmM{dVm dmM{dVm EH$ H$« m{§ Vdra OI_r Pmcm. nm{o cgmZ§ r
Ë`mM AdñWoV Ë`m§Zm d I§XH$mV CS>r Q>mH$VmZm nm` _moS>coë`m qhXwamd nmQ>rc
`m§Zm gm§JcrÀ`m {gpìhc hm°pñnQ>c_Ü`o XmIc Ho$co. `m KQ>ZoZo gm§Jcr n[aga
Am{U Ë`m doiMm gmVmam {Oëhm hmXê$Z Jocm. CnMmamgmR>r {gpìhc
hm°pñnQ>c_Ü`o XmIc Ho$coë`m dg§Vamdm§da S>m°. AmnQ>o `m§Zr eñÌ{H«$`m Ho$cr
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 10
Am{U EH$m H«$m§{VH$maH$mMm àmU dmMcm ! dg§Vamd OI_r Pmco Agco Var
Ë`m§Zm Ë`m§Mo gmWrXma H$Yrhr nidyZ ZoVrc, Aer YmñVr nmo{cgm§Zm dmQ>V
hmVo r. Ë`m_iw o dgV§ amdmZ§ m gmVmè`mcm hcdV AgVmZm BVa H$« m{§ VdramZ§ r nidZy
ZoD$ Z`o `mgmR>r nmo{cgm§Zr {deof H$miOr KoVcr. Bñcm_nya_mJ©o Z OmVm
VmgJmd_mJo© dgV§ amdmZ§ m gmVmè`mcm nmR>{dÊ`mV Amc.o VWo o nmco rg ~X§ m~o ñVmVM
Ë`m§À`mda CnMma H$aÊ`mV Amco. nwT>o Vwé§J \$moS>Uo, eñÌo ni{dUo, OrdKoUm
h„m H$aUo `m§gmaIo JwÝho cmdyZ dg§Vamdm§À`m {damoYmV gm§Jcr H$moQ>m©V IQ>cm
XmIc H$aÊ`mV Amcm. dgV§ amdmÀ§ `m em`¡ mM© r XIc KVo àm{§ VH$ H$mJ± go« g{_VrZo
nÊw `mMo »`mVZm_ H$m`Xno {§ S>V ~.° AJd« mc `mZ§ m Ë`mM§ o dH$scnÌ {Xc.o gmJ§ crMo
A°S>. JUnVamd JmoS>~moco Am{U A°S>. O. dm. nmQ>UH$a `m§Zr ~°. AJ«dmc
`m§Zm _XV Ho$cr. dg§Vamdm§À`m {damoYmVrc IQ>ë`mMm {ZH$mc H$m` cmJUma
ho gdmªZmM R>mD$H$ hmoVo. 21 gßQ>|~a 1944 amoOr IQ>ë`mMm {ZH$mc Omhra
Pmcm. dg§Vamdm§Zm ghm df©o gŠV_Owar Am{U 500 én`o X§S>mMr {ejm
R>moR>mdÊ`mV Amcr. {OdmMr ndm© Z H$aVm cT>Umè`m ñdmV§Í`dramÀ`m A§Jmda
Vwé§JmV Mm¡H$S>m eQ>© Am{U n±Q> MT>{dÊ`mV Amcr. ñdmV§Í`mgmR>r _¥Ë`yer g§Kf©
H$aÊ`mMr qh_V amIUmao dg§Vamd `oadS>çmÀ`m Vwé§JmV X§S>m~oS>rMr {ejm ^moJy
cmJco...
***
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 11
H$adraZJarV OÝ_
ñdmV§Í`nyd© H$mimVrc gm§Jcr g§ñWmZmVrc nÙmio ho gmV-AmR>eo
cmoH$dñVrMo Jmd. Ë`m H$mimÀ`m gmVmam {OëømVrc X{jUoÀ`m Q>moH$mMo Jmd.
gm§Jcr ehamnmgyZ 8 {H$._r. A§Vamda H¥$îUm ZXrÀ`m H$mR>r dgcoco. nÙmXodrMo
ñWmZ Agë`mZo JmdmMo Zmd nÙmio ! H¥$îUm ZXr Am{U {VMo nmUr hm nÙmio
Am{U AmgnmgÀ`m ZXrH$mR>mdarc Jmdm§À`m OrdZg§ñH¥$VrMm A{d^mÁ` ^mJ.
`mM JmdmVrc ~§Sy>Or nmQ>rc Am{U Ë`m§À`m nËZr épŠ_Ur~mB©. `m XmånË`mcm
n{hco nwÌaËZ em_amdm§À`m ê$nmZo àmßV Pmco. Xwgao nwÌaËZ `ed§V D$\©$ dg§Vm !
nmQ>rc `m§Mo _yi AmS>Zmd H$X_. VwiOmnyaÀ`m AmB© VwiOm^dmZrÀ`m _mZH$ar
Agcoco ho H$X_ KamUo. _hmamï´>mMr Hw$cñdm{_Zr AmB© VwiOm^dmZrÀ`m
gm{ÞÜ`mVM _mZH$ar åhUyZ `m KamÊ`mMo nyd©O dmT>co. Ë`m n¡H$s ghmdr {nT>r
gm§Jcr {OëømV Amcr. Ë`m§Zr H¥$îUmH$mR>r nÙmio `oWo O_rZ KoVcr. Vo eoVr
H$ê$ cmJco. nwT>o JmdMr nm{Q>cH$s `m n[admamH$S>o Amcr Am{U VoìhmnmgyZ `m
KamÊ`mcm H$X_EodOr "nmQ>rc' ho Zm_m{^YmZ {_imco. H$moëhmnyaÀ`m OwÝ`m
g§ñWmZ Agcoë`m H$mJcÀ`m OJXmio-nmQ>rc Hw$Qw>§~mVrc épŠ_Ur~mB© `m
~§Sy>OtÀ`m nËZr. dg§VmMm OÝ_ 13 Zmoìh|~a 1917 amoOr H$moëhmnwamV Pmcm.
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 12
^{dî`mV ñdmV§Í`cT>çmV Am{U _hmamï´>mÀ`m amOH$maU-g_mOH$maU B{Vhmg
KS>{dUmao ho ~mi {Xdmir A_mdñ`oÀ`m amÌr OÝ_mcm Amco. H$adra{Zdm{gZr
AmB© _hmcú_rÀ`m ZJarV Á`m amOfu emhÿ _hmamOm§Zr g_Vm Am{U ~§YwËdmMm
gX§ eo éO{dcm, Ë`mM ^_y rV {Xdmir{Xder OÝ_cco o ho ~mi nmQ>rc n[admamÀ`m
H$m¡VwH$mMm {df` R>aco. Ë`m_wio ho ~mi _moR>onUr Zmd H$mT>rc, AerM MMm©
JUJmoVmV hmoV amhm`Mr. nmQ>rc Am{U OJXmio n[adma AmZ§XmV hmoVm. _moR>çm
AmZX§ mZo Am{U hmg¡ Zo o ~mimMm Zm_H$aU {dYr nma nmS>cm. dgV§ mMo nmiÊ`mVrc
Zmd `ed§V ! nmiÊ`mVrc Zmd `ed§V R>aco Var Ë`m§Mo dg§V hoM Zmd nwT>o ê$T>
Pmco. ~mimgh nmQ>rc n[adma H$mhr {Xdgm§Zr nÙmù`mV Amcm.
n{hë`m _hm`wÕmMm Vmo H$mi hmoVm. 1914 gmcr gwê$ Pmcoco O_©Zr
{déÕ B§½c§S> `m§À`mVrc _hm`wÕ Ë`m H$mimV {Q>nocm nmohmoMco hmoVo. Ë`m `wÕmMm
n[aUm_ ^maVmda AgUmè`m B§J«O amOdQ>rdaXoIrc hmoV hmoVm. B§J«Om§Mo
cmoH$m§darc AË`mMma dmT>VM hmoVo. Ë`mVM ßcoJÀ`m gmWrZo ^maVmda AmH«$_U
Ho$co. 1918 gmcr ßcoJÀ`m gmWrZo W¡_mZ KmVco. ßcoJMr gmW EImÚm JmdmV
XmIc Pmcr H$s, Ë`m gmWrZo Hw$Qw>§~oÀ`m Hw$Qw>§~o ~ir nS>m`Mr. `m gmWrcm
nÙmio Jmdhr AndmX R>aco Zmhr. nÙmù`mdahr ßcJo À`m gmWrZo Amncm {diIm
KÅ> Ho$cm. AZoH$ Hw$Qw>§~m§Vrc H$Vu _mUgo ßcoJZo nQ>mnQ> _ê$ cmJcr. ~§Sy>Or
nmQ>cm§À`m Hw$Qw>§~mdarc `m gmWrZo Kmcm KmVcm. épŠ_Ur~mB© d ~§Sy>Or `m§Zm
ßcoJMr cmJU Pmcr. CnMmamMr g§Yrhr Z XoVm H$mimZo ~§Sy>Or d épŠ_Ur~mBªZm
Amnë`m H$doV KoVco. Ad¿`m EH$m VmgmÀ`m \$aH$mZo _mVm-{nË`m§Mm _¥Ë`y
Pmcm. em_amd Ë`m dio r gmS>Vo rZ dfmMª m hmVo m, Va dgV§ m H$o di Xhm _{hÝ`mM§ m
hmoVm. ~§Sy>OtMr AmB© "VmB© nmQ>crU' `m ZmdmZo AmoiIcr Om`Mr. H$Ë`m©
_wcmÀ`m {ZYZmZo VmBªda Xw…ImMm d g§H$Q>m§Mm S>m|Ja H$mogicm. chmZ-chmZ
ZmVd§S>o CKS>çmda nS>cr. AmVm Ë`m§Zm H$go dmT>dm`Mo, hm àíZ Ë`m§À`mnwT>o
C^m am{hcm. Hw$Qw>§~mMr JmdmV Vrg EH$a O_rZ d amhVo Ka hmoVo. O_rZ H$moU
H$gUma Am{U H$w Q>w~§ mMm CXa{Zdmh© H$gm hmUo ma, `m qMVZo o VmB© nmQ>crU Jm« gë`m
hmËo `m. Ë`mZ§ r AIao OmUË`m cmHo $me§ r, n-¡ nmhÊþ `me§ r g„m_gcV H$o cr. {H$Vrhr
g§H$Q>o Amcr Var {YQ>mB©Zo Ë`m§Zm Vm|S> XoUo hm Ë`m§Mm qnS> hmoVm. Ë`mM H$maUmZo
_mJ© {ZKmcm. em_amd d Xhm _{hÝ`m§À`m dg§Vmcm Ë`m§À`m AmOmoir H$mJccm
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 13
_m_m§H$S>o nmR>{dÊ`mMm {ZU©` Pmcm. XÎmmÌ` VmVmo~m OJXmio-nmQ>rc ho em_amd
d dg§VmMo _m_m. Ë`m§ZrM XmoKm§Mo g§JmonZ Ho$co, dmT>{dco. AmOr VmB© nmQ>crU
`m§Zr Hw$Qw>§~mMr Vrg EH$a O_rZ d Ka H$moQ>©g Am°\$ dm°S>©g²À`m Vmã`mV {Xcr.
Ë`mnmoQ>r Xa_hm Hw$Qw>§~mcm 25 én`o nmoQ>Jr {_iy cmJcr. H$mJc_Ü`o em_amd d
dg§VmMm gm§^mi _m_m-_m_tZr _moR>çm cmS>mZo d ào_mZo Ho$cm.
H$mi H$moUmgmR>r Wm§~V Zmhr. Vmo nwT>o OmV hmoVm. 1928 _Ü`o gmS>oVoam
dfmªMm em_amd d Xhm dfmªMm dg§V H$mJchÿZ Amnë`m nÙmio Jmdr AmOrH$S>o
naVco. Xhm dfmªMo ~mcnU H$mJc_Ü`o _m_mH$S>o H$go Joco, ho XmoÝhr ^mdm§Zm
g_Ocohr Zmhr. VmB© nmQ>crU `m§Zm _mÌ dg§Vmcm {eH$dyZ _moR>o H$am`Mo hmoVo.
Ë`mgmR>r Ë`m§Zr Ë`mcm emioV KmcÊ`mMm {ZU©` KoVcm. nÙmù`mV {ejUmMr
gmo` ZìhVr. Ë`mda JmdmVM emim gwê$ H$aÊ`m{edm` Xwgam n`m©` ZìhVm.
emim gwê$ Pmë`mg JmdmVrc gd©M _wcm§Mr gmo` hmoUma hmoVr. JmdMo nmQ>rc
cú_U nmQ>rc d VmB© nmQ>crU `m§Zr àmW{_H$ emim gwê$ H$aÊ`mMm {ZU©`
KoVcm. Ë`mM H$mimV kmZy cú_U g§H$nmi hm gmVdr nmg hmoUmam JmdmVrc
n{hcm _wcJm JmdmV Amcm hmoVm. kmZy g§H$nmi `mcmM emioMm {ejH$
H$am`Mm {ZU©` Pmcm. emiocm OmJm ZìhVr åhUyZ AmOrZo Amnë`m ñdV…À`m
KamVrc nS>drMr OmJm emiocm {Xcr Am{U nÙmù`mV àmW{_H$ emioMo dJ©
gwê$ Pmco. eara`ï>rZo gS>nmVi, MwUMwUrV Agcocm dg§Vm Aä`mgmV hþema
hmoVm. Ë`mcm Aä`mgmV JmoS>r {Z_m©U Pmcr. Ë`mÀ`m Aä`mgmda d àJVrda
gH§ $nmi Jéw Or Iey hmVo .o dm_Z nmQ>rc, lrnVr H$mio r, eH§ $a _mao o `m dJ{© _ÌmÀ§ `m
g§JVrV dg§VmMo àmW{_H$ {ejU gwê$ hmoVo. Mm¡Wrn`ªVMo {ejU VoWoM Pmco.
`mM H$mimV eoVmVrc ^mOrnmcm, JdV gm§Jcrcm ZoUo Am{U
{_imcoë`m n¡emVyZ gm§JcrÀ`m ~mOmamV Hw$Qw>§~mcm cmJUmè`m dñVy§Mr IaoXr
H$aUo hm nÙmù`mVrc JmdH$è`m§Mm {XZH«$_ Agm`Mm. àmW{_H$ {ejU KoV
AgVmZm dg§Vmhr gm§Jcrcm OmV-`oV Ago. ~hþVoH$ doim gm§Jcrcm nm`rM
Omdo cmJm`Mo. Ë`mM H$mimV 1929 _Ü`o _hmË_m Jm§YtZr XoemV H$m`Xo^§JmMm
cT>m Omo_mZo Mmc{dcm hmoVm. hm cT>m XoemV Am{U _hmamï´>mV Omoa YaV hmoVm.
ñdmV§Í`dram§À`m em¡`m©À`m ~mVå`m gm§Jcrcm OmUo-`oUo Agcoë`m dg§VmÀ`m
H$mZm§da nS>V hmoË`m. Ë`m ~mVå`m§Zr dg§VmÀ`m H$modù`m _Zmda Xoeào_ Am{U
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 14
ñdmV§Í`cT>çmMo g§ñH$ma hmoV hmoVo. Xoe^amV ñdmV§Í` MidirVrc KS>Umè`m
KQ>Zm Am{U KS>m_moS>r EoHy$Z d dmMyZ dg§VmMo _Z noQy>Z CR>V hmoVo.
gmocmnwamV KS>coë`m EH$m H«$m§{VH$mar KQ>ZoZo dg§VmMo OrdZM nmcQy>Z
Q>mH$co. Xoeào_, Ë`mJ Am{U XoemgmR>r H$mhrVar H$aÊ`mMr {OÔ Ë`m KQ>ZoZo
Ë`mÀ`mV C\$miyZ Amcr. _hmË_m Jm§YtZr _ÚnmZ{damoYmV gwê$ Ho$coë`m
Midircm ~i XoÊ`mgmR>r 6 _o 1930 amoOr gmocmnya ehamVrc H$m±J«ogÀ`m
VéU H$m`©H$Ë`mªZr "VmS>r gË`mJ«h' H$aÊ`mMm {ZU©` KoVcm. ehamcJVÀ`m
{hßnaJm VcmdmÀ`m eoOmar VmS>rÀ`m PmS>m§Mo N>moQ>o O§JcM hmoVo. Ë`mVyZ {Z_m©U
hmoUmao VmVS>rMo CËnmXZ amoIUo d cmoH$m§Zm ì`gZmnmgyZ namd¥Îm H$aÊ`mÀ`m
CÔoemZo Ë`m O§JcmVrc VmS>rMr PmS>o VmoS>Ê`mMm {ZYm©a VéUm§Zr Ho$cm. eoH$S>mo
VéU O_m Pmco. hmVmV H$mo`Vo KoD$Z Ë`m§Zr VmS>rÀ`m PmS>m§Mr VmoS> gwê$ Ho$cr.
_hmË_m Jm§YtMm O`O`H$ma H$arV VmS>rMr PmS>o VmoS>Umao VéU A{YH$M
AmH«$_H$ Pmco. VéUm§Mr AmH«$_H$Vm Am{U Ë`m§Zr VmS>rÀ`m O§Jcmda Ho$coë`m
hëë`mMr _m{hVr {~«{Q>e S>rEgnr \o$Aa Am{U H$coŠQ>a ZmB©Q> `m§À`mn`ªV
nmohmoMcr. Vo VmVS>rZo hË`mar \$m¡O\$mQ>çmgh O§JcmOdi nmohmoMco. AQ>H$gÌ
Am{U YaH$nS> gwê$ Pmcr. O_mdmZo KmofUm~mOr gwê$ Ho$cr. O_mdmMm g§Vmn
cjmV `oVmM {~«{Q>e A{YH$mè`m§Zm {VWyZ H$mT>Vm nm` ¿`mdm cmJcm. Vo {VWyZ
_mJo {\$aV AgVmZm H$mhr VéUm§Zr Ë`m§À`m dmhZm§g_moa VmoS>cocr PmS>o AmS>dr
Q>mHy$Z Ë`m§Mm _mJ© amoIcm. KmofUm~mOr Am{U XJS>\o$H$ gwê$ Pmcr. EH$M
Jm|Yi gwê$ Pmcm. O_mdmcm amoIUo nmo{cgm§Zm eŠ` hmoB©Zm. XJS>\o$H$sÀ`m
_mè`mZo Km~ê$Z Jocoë`m nmo{cgm§Zr Jmoir~ma H$aÊ`mg gwédmV Ho$cr. Jmoir~ma
gwê$ hmoVmM O_mdmMr nm§Jmnm§J gwê$ Pmcr. Ë`mVM nmo{cgm§À`m Jmoir~mamV
XmoKoOU OI_r Pmco. Ë`m_wio O_md A{YH$M Idicm. Jmoir~mamMm AmYma
KoD$Z A{YH$mar {VWyZ {ZgQ>co. O_md _mÌ ËdofmZo KmofUm XoV, {~«{Q>em§Mm
{Y¸$ma H$arV ehamÀ`m {XeoZo {ZKmcm. Jmoir~mamZ§Va O_md nm§JÊ`mEodOr
JXu Va dmT>crM; {edm` g§Vmnhr dmT>cocm hmoVm. {MS>cocm hm O_md ehamV
`Vo AgVmZm dmQ>Vo AgUmè`m _J§ idma nmco rg MmH¡ $sOdi Kmfo Um XVo Wm~§ cm.
Jmio r~mamMm {ZfYo H$ê$ cmJcm. Ë`mVM nmco rg R>mÊ`mV Agcëo `m nm{o cgmn§ H¡ $s
XmoKm§Zr O_mdmer CÕQ> dV©Z Ho$co, {edami ^mfm dmnacr; Ë`m_wio O_mdmMm
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 15
g§Vmn AZmda Pmcm. Ë`m§Zr nmocrg R>mÊ`mdaM h„m Ho$cm. nmocrg R>mUo noQ>dyZ
{Xco. AmJrÀ`m Ádmcm§_Ü`o nmocrg R>mUo OiV AgVmZmM O_mdmZo Ë`m XmoZ
nmo{cgm§Zm Vmã`mV KoVco. Ë`m§Zm XmoZ nmoË`m§V ~m§Yco Am{U {Od§V Omico !
O_mdmÀ`m `m CÐHo $mZo gmco mnaw mVrc {~{« Q>e `̧ Um nma hmXê$Z Jco r. XmZo nmco rg
Am{U nmocrg R>mUo Omië`mZ§Va O_mdmZo ehamVrc {~«{Q>em§À`m gd©
gÎmmñWmZm§da h„m H$ê$Z Vr Vmã`mV KoÊ`mMm gnmQ>m cmdcm. Ý`m`mc`mÀ`m
B_maVrda h„m Ho$cm Am{U Vr noQ>dyZ {Xcr. gmocmnya {OëømÀ`m g§nyU© {~«{Q>e
àemgZmda Vm~m {_i{dcm. {Oëhm H$mofmJma H$m`m©c` Vmã`mV KoVco.
H$mofmJmamda nhmè`mgmR>r H$m±J«ogMo H$m`©H$V©o Wm§~co. {OëømMr {~«{Q>e `§ÌUm
ZoñVZm~yV Pmcr Am{U gmocmnwamV {Va§Jm \$S>H$cm ! ehamda nyU©nUo H$m±J«og
H$m`©H$Ë`mªMo {Z`§ÌU Amco. Jmoao A{YH$mar Amnë`m Hw$Qw>§~mÀ`m g§ajUmÀ`m
qMVZo o Km~ê$Z Jco .o Amnë`m H$w Q>w~§ mVrc _{hcm d _cw tZm Ë`mZ§ r amVmao mV nÊw `mcm
nmR>dyZ {Xco. ñdV…Mm Ord dmM{dÊ`mgmR>r Vo aoëdo ñQ>oeZ_Ü`o AgUmè`m aoëdo
S>ã`mV OmD$Z XS>co.
gmocmnwamVrc `m KQ>ZoZo {~«{Q>e amOdQ>rcm hmXam ~gcm. {~«{Q>em§Zr
^maVr` nmocrg A{YH$mar E_.E_. H$m_Q>o `m§À`mda gmocmnwamVrc n[apñWVr
hmVmiÊ`mMr O~m~Xmar gmon{dcr. gmocmnwamV {Va§Jm \$S>H$ë`mZo {~Wacoë`m
{X„r gaH$maZo {~«{Q>e am°`c AëQ>a am`\$ëgMo EH$ {deof g¡Ý`nWH$ gmocmnyacm
nmR>{dco. gmocmnya cîH$amÀ`m Vmã`mV XoÊ`mV Amco. EìhmZm nmocrg A{YH$mar
H$m_Q>o `m§Zr cmoH$m§Zm {dídmgmV KoD$Z dmVmdaU em§V Ho$co hmoVo. gmocmnwamV
cîH$ar amOdQ>rZo cmoH$m§Mm N>i gwê$ Ho$cm. XmoZ nmo{cgm§Zm Omië`mMm Am{U
gmocmnwamda Vm~m {_i{dë`mMm ~Xcm cîH$a cmoH$m§Mm N>i H$ê$Z KoD$ cmJco.
_mahmU Am{U AQ>H$gÌ MmcyM am{hco. Ë`mVM _„ßnm YZeoÅ>r, {H$gZ gmaS>m,
Hw$~m©Z hþgoZ Am{U OJÞmW qeXo `m H«$m§{Vdram§Zm AQ>H$ H$aÊ`mV Amcr. Ë`m§À`m
{damoYmV IQ>co XmIc H$aÊ`mV Amco. nwT>o cîH$ar Ý`m`mc`mZo Ë`m H«$m§{Vdram§Zm
\$merMr {ejm gwZmdcr. Á`m {Xder Ë`m§Zm \$mer {Xë`mMr ~mV_r Xoe^a
nmohmoMcr, Vmo g§H«$m§VrMm {Xdg hmoVm.
gmocmnwamVrc Mma hþVmËå`m§Mr \$merMr ~mV_r dg§Vmn`ªVhr nmohmoMcr
hmoVrM. Vmo {Xdg emiH$ar dg§VmgmR>r OrdZ ~XcyZ Q>mH$Umam R>acm.
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 16
gmocmnwamVrc ñdmV§Í`dram§Zr H$moUmgmR>r cT>m {Xcm ? Ë`m§Zr Amnë`m {OdmMr
~mOr H$moUmgmR>r cmdcr ? XoemgmR>r Ë`m§Zr ~{cXmZ Ho$co. AmVm _r XoemgmR>r
H$m` H$amdo ? {Xdg^a `m àíZm§Zr ~oM¡Z Pmcoë`m dg§VmZo g§H«$m§VrMm gU
ñdV…hr gmOam Ho$cm Zmhr Am{U Amnë`m gd§JS>çm§Zmhr H$ê$ {Xcm Zmhr. Vmo
Ë`m {Xder gm`H§ $mir Amnë`m {_Ìmg§ h gmJ§ crcm Amcm. Ë`mM {Xder gmJ§ crV
Mm§JcmM nmD$g gwê$ Pmcm. gm§JcrhÿZ nÙmù`mcm OmÊ`mÀ`m _mJm©dê$Z
AmoT>çmcm nmUr Amë`mZo _mJ© ~§X Pmcm. eodQ>r gm§JcrV ^m§S>çm§Mm ì`mnma
H$aUmao nÙmù`mMo _hmXdo H$mio r `mÀ§ `m Kar dgV§ m d Ë`mMo {_Ì Wm~§ c.o _ZmMr
~oM¡Zr _mÌ g§ncocr ZìhVr. amÌr gd© {_Ì ñdmV§Í`g§J«_mdaM MMm© H$arV ~gco
hmVo .o gmco mnay À`m hVþ mËå`mM§ r em`¡ md© a MMm© H$ê$ cmJco hmVo .o AmnUhr H$mhrVar
Ho$co nm{hOo, Ago gdmªMo _V ~Zco. gd© {_Ìm§À`m gmjrZo dg§VmZo gmocmnyaÀ`m
hþVmËå`m§Zm A{^dmXZ H$aÊ`mgmR>r Mhm gmoS>Ê`mMm {ZU©` KoVcm. Ë`mZo Mhm
gmoS>Ê`mMr à{Vkm H$aVmM ^maV_mVoMm O`O`H$ma H$arV {_Ìm§Zr dg§VmÀ`m
S>moŠ`mda Jm§Yr Q>monr MT>dyZ Q>mù`m dmO{dë`m. dg§VmÀ`m OrdZ dmQ>MmcrVrc
ñdmV§Í` Am{U H«$m§{VcT>çmVrc ho n{hco diU !
_Yë`m H$mimV em_amdXmXm§Mm {ddmh Pmcm. nÙmù`mOdiÀ`m
H$Zm©i `oWrc JUnVr nmQ>rc `m§Zr H$Ý`m nmd©Vr `m§À`mer Vo {ddmh~Õ Pmco.
em_amdXmXm Am{U nmd©Vrd{hZr nwT>o dg§VmÀ`m g§nyU© OrdZmV _mVm-{nË`mÀ`m
ñWmZrM am{hco. nmd©Vrd{hZtZr dg§Vmcm nwÌdV gm§^mico. ñdmV§Í`mMr AmoT>
cmdUmao _Z KS>V AgVmZmM dg§Vm Hw$ñVr, Vmc_rV Am{U {_Ìm§V a_y cmJcm
hmoVm. JmdmVrc Vmcr_ hmM {_Ìm§Mm AÈ>m ~Zcm hmoVm. X{jU _hmamï´>mV
Am{U gmVmam {OëømV _hmË_m \w$co Am{U amOfu emhÿ _hmamOm§À`m g_VmdmXr
d nwamoJm_r {dMmam§Mm OmoaXma àgma gwê$ hmoVm. Ë`mV gË`emoYH$ MidirMo
H$m_hr _moR>çm à_mUmV éOy cmJco hmoVo. hþ§S>m~§Xr, nwZ{d©dmh, ñÌr{ejU,
c¾mVrc _mZnmZ `m g§X^mªV gË`emoYH$ MidirZo gwê$ Ho$coco OJOmJaU
JmdmJmdm§n`ªV nmohmoMV hmoVo. nÙmio Jmd ho ^pŠV _mJm©Vrc. Ë`m_wio dmaH$ar
g§àXm` Am{U n§T>arMr dmar hm JmdMm {deof {Oìhmù`mMm {df` hmoVm. `m
gd© Jmoï>tMm n[aUm_ dg§VmÀ`m OS>UKS>Urda hmoV hmoVm. dg§VmMo Mm¡Wrn`ªVMo
àmW{_H$ {ejU JmdmV Pmco. nwT>À`m {ejUmgmR>r eoOmaÀ`m H$Zm©i Jmdr
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 17
OmUo ^mJ hmoVo. nmMdrMo {ejU VoWo Pmco. ghmdr d gmVdrÀ`m {ejUmgmR>r
gm§JcrÀ`m noR> ^mJmVrc emim H«$. 1 _Ü`o àdoe KoVcm. nÙmù`mV n{hcr
àmW{_H$ emim JmdH$è`m§Zr dg§VmÀ`mM Kar gwê$ Ho$ë`mZo Mm¡Wrn`ªVMo {ejU
nÙmù`mV Pmco. VoWo Ë`mZo g§H$nmi JwéOtMm AmdS>Vm, hþema {dÚmWu åhUyZ
em~mgH$s {_idcr hmoVr. H$Zm©iÀ`m emioV nmMdrÀ`m dJm©Vhr VerM
em~mgH$s _mZo JwéOr `m§À`mH$Sy>Z dg§Vmcm {_imcr. gm§JcrÀ`m emioV
H$w cH$Uu Jéw Or ho _»w `mÜ`mnH$ hmVo .o Ë`m H$mir gmVdrÀ`m narjgo mR>r ndy n© arjm
ìhm`Mr. Ë`m narjoV CÎmrU© Pmco VaM H$amS> `oWo hmoUmè`m gmVdrgmR>r Ë`m
{dÚmÏ`m©Mm narjm AO© XmIc ìhm`Mm. nÙmù`mMmM dm_Z nmQ>rc hm dJ©{_Ì
dgV§ mgm~o V gmVdrcm hmVo m. gmVdrMr ndy n© arjm Pmcr. dm_Z Ë`mV nmg Pmcm;
nU dg§Vm _mÌ Zmnmg Pmcm. AIoa dg§VmZo _w»`mÜ`mnH$ Hw$cH$Uu `m§À`mH$S>o
_moMm© di{dcm. narjoMr \$s ^aV AgVmZm nyd©narjoV Zmnmg Pmcmo åhUyZ
Amåhmcm gmVdrÀ`m narjog H$m ~gy XoV Zmhr ? Ago JmèhmUo Ë`m§Zr _m§S>co.
Hw$cH$Uu JwéOtZr Ë`mMo åhUUo EoHy$Z KoVco Am{U gmVdrÀ`m narjog ~gÊ`mg
nadmZJr {Xcr.
dg§Vm d dm_ZMm Aä`mg gwê$ hmoVm. Vo XmoKohr narjm XoÊ`mgmR>r
H$amS>cm Joco. narjm Mm§Jë`m VèhoZo {Xcr. nwT>o gmVdrMm {ZH$mc Omhra Pmcm.
dg§Vm narjoV nmg Pmcm. {_Ì dm_Z _mÌ Zmnmg Pmë`mMo g_Oco. Vo XmoKohr
naV emiVo Jco o d Jéw OtZm ^Qo >yZ {ZH$mcmMr nS>VmiUr H$o cr. Vìo hm dm_ZXIo rc
nmg Agë`mMo g_Oco. XmoKm§À`m AmZ§Xmcm nmamdma Cacm Zmhr. JmdmV
AmZ§XmMo dmVmdaU ngaco. gmVdrÀ`m narjog ìhZm©Š`wca \$m`ZcMr narjm
Ago Ë`m doir g§~moYco Om`Mo. Ë`m narjoV nmg hmoUmao n{hco g§H$nmi JwéOr
hmoVo Am{U 1934 gmcr dg§Vm d dm_Z Vr narjm nmg hmoUmao Xwgao hmoVo.
Ë`m_wio Jmdmcm Ë`mMo {deof ^yfU dmQ>V hmoVo. {ZH$mcmÀ`m AmZ§XmZo KamV d
{_Ìn[admamV noT>o dmQ>co Joco. AmVm nwT>o ñnoec ŠcmggmR>r gm§Jcrcm Omdo
cmJUma hmoVo. MmcV AWdm gm`H$cda AgmM Vmo àdmg Ago. Ë`m doir
ñnoec Šcmg hm B§J«Or n{hcr Vo {VgarMm dJ© _mZcm Om`Mm. Ë`m {VÝhr
dJmªMm Aä`mg EH$mM dfm©V nyU© Ho$cm Om`Mm. dg§VmZo Ë`m dJm©V àdoe
KoVcm Am{U Aä`mgmcmhr gwédmV Ho$cr. JmdmVrcM EH$ dJ©{_Ì EH$ZmW
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 18
`oS>oH$a Am{U Vo XaamoO emiocm Om`Mo. Ë`mM H$mimV XwX©¡dmZo EH$ZmWcm
ßcoJMr cmJU Pmcr Am{U Ë`mVM Ë`mMo {ZYZ Pmco. dJ©{_ÌmÀ`m {ZYZmZo
dg§Vm H$_mcrMm Xw…Ir ~Zcm. Ë`mMo Aä`mgmV d emioV _Z cmJoZm Am{U
Ë`mZo emim gmoS>Ê`mMm {ZU©` Pmcm.
dg§VmÀ`m emim gmoS>Ê`mÀ`m {ZU©`mcm em_amdXmXm§Zrhr {damoY Ho$cm
Zmhr. eoVrgmR>r KaÀ`m _mUgmMr Ë`m§Zm Amdí`H$Vm hmoVr. AZoH$ df©o O_rZ
nSy>Z am{hë`mZo Vr ì`dpñWV H$aÊ`mgmR>r ~aoM H$ï> ¿`mdo cmJV hmoVo.
em_amdXmXm§À`m Ë`m H$m_mVrc ì`mn dmT>cm hmoVm. AIoa dg§VmZo emim gmoS>cr
Am{U em_amdXmXm§Zm Vmo eoVrÀ`m H$m_mV _XV H$ê$ cmJcm. eoVrH$m_mVrc
àË`oH$ ~maH$mì`mMm ñdV… AZw^d KoVcm. nÙmù`mVrc ~aoM eoVH$ar eoVmVrc
JdV H$mnyZ ~¡cJmS>rZo gm§Jcrcm Ý`m`Mo d Vo {dHy$Z {_imcoë`m n¡em§VyZ KamV
cmJUmè`m dñVy {VWyZM {dH$V KoD$Z `m`Mo. Ë`m H$mimV JdVmÀ`m EH$m
JmS>rcm nmM én`o {_im`Mo. dg§VmMm JdV H$mnÊ`mV {deof hmVI§S>m hmoVm.
Vmo ñdV… eoVmVrc JdV H$mnyZ Vo ~¡cJmS>rZo gm§Jcrcm KoD$Z Om`Mm Am{U
Ë`mMr {dH«$s H$am`Mm. eoVmVrc gd© H$m_m§V Vmo Va~oM ~Zcm. Zm§JaUr,
Hw$idUr, noaUr gd© H$m_o H$ê$ cmJcm. Xhm ~¡cm§À`m Zm§JamZo eoVmV Zm§JaUr
H$aÊ`mMo H$m_hr Ë`mZo Iw~rZo Ho$co. Xhm ~¡cm§Mo {Z`§ÌU H$ê$Z Am{U Ë`m§Zm
ì`dpñWV hmH$y Z MmJ§ cr ZmJ§ aUr Vmo H$arV Ag.o EH$y UM eVo rÀ`m AWH© $maUmMm
Am{U H$m_mMm àË`j AZw^d Ë`mZo 1935 Vo 1938 `m H$mcmdYrV eoVmV
am~yZ KoVcm. eoVrMr H$m_o df©^a ZgVmV; _J Cacoë`m doioV Vmc_rV OmD$Z
ì`m`m_ H$aU,o {_Ìmg§ m~o V H$¥ îUm ZXrV VmgZV² mg nmho Uo hm dgV§ mÀ`m AmdS>rMm
N>§X hmoVm. eoVrV ~ma_mhr H$m_ Zgm`Mo. Ë`m_wio \$mdë`m doioV dg§VmZo ZmoH$ar
Ho$cr. em_amdXmXm§Mo gmgao JUnV nmQ>rc H$m°ÝQ´>°ŠQ>a hmoVo. añVo V`ma H$aÊ`mMr
H$m_o Ë`m§À`mH$S>o hmoVr. Ë`m§Zmhr H$m_ H$aUmè`m _mUgm§Mr JaO hmoVrM. Ë`m_wio
JUnV nmQ>rc `m§À`mH$S>o H$mhr {Xdg amoS> H$maHy$Z åhUyZ dg§VmZo ZmoH$ar Ho$cr.
gm§Jcr-VmgJmd añË`mÀ`m H$m_mMr XoI^mc H$aUo, {heo~ R>odUo Am{U
_Owam§H$Sy>Z H$m_ H$ê$Z KoÊ`mMr O~m~Xmar Ë`mÀ`mH$S>o Ago. Ë`mgmR>r
gm`H$cdê$Z àdmg H$arV CÝhmVmÝhmV dg§Vm H$m_mÀ`m {R>H$mUr nmohmoMm`Mm.
gmco mnay {OëømVrc _J§ idTo >m `Wo ho r JUnV nmQ>rc `mZ§ r añË`mMo H$§ ÌmQ> KVo cco o
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 19
hmoVo. Ë`m H$m_mMr XoIaoI dg§Vm XaamoO nÙmù`mhÿZ gm`H$cZo OmD$Z H$am`Mm.
hr ZmoH$ar _mÌ \$ma H$mi {Q>H$cr Zmhr. dg§Vm§À`m OrdZmVrc Vr n{hcr Am{U
eodQ>MrM ZmoH$ar R>acr. Ë`mZ§Va Ë`mZo \$mdë`m doioV AmUIr EH$ CÚmoJ
Ho$cm. H$mJcÀ`m OJXmio-nmQ>rc _m_m§Mm _yH$ {MÌnQ> XmI{dÊ`mMm ì`dgm`
hmoVm. Ago {MÌnQ> XmI{dÊ`mgmR>r AZoH$ Jmdm§V _m_m {\$am`Mo. dg§VmZo
_m_m§À`m Ë`m ì`dgm`mVhr Ë`m§Zm _XV Ho$cr. {MÌnQ> XmI{dÊ`mÀ`m {Z{_ÎmmZo
Vmo JmdmoJmdr {\$acm.
emim gmoSy>Z eoVrÀ`m H$m_mV, Vmc_rV a_coë`m dg§VmMo JmdmVrc
{_Ì_§S>i _moR>o hmoVo. gd© {_Ìm§À`m JmdmVrc Vmcr_ hmM ~¡R>H$sMm AÈ>m hmoVm.
VoWoM gd©OU O_m`Mo. Jßnm _mam`Mo. gmVmam {OëømV gË`emoYH$ MidirMo
cmoU ngaV Mmcco hmoVo. Ë`mMm n[aUmV Vmc_rV Jßnm _mam`cm ~gUmè`m
dg§Vm Am{U Ë`mÀ`m {_Ì_§S>itda hmoV hmoVm. V_mem, nmodmS>o Am{U
_Zmoa§OZmÀ`m BVa H$m`©H«$_m§VyZ gË`emoYH$ MidirMo H$m_ gwê$ hmoVo. hþ§S>m~§Xr,
c¾mVrc _mZnmZ, ñÌr{ejU `m g§X^mªV gm_m{OH$ gwYmaUm§Mm {dMma
JmdmJmdm§V nmohmoMV hmoVm. `m {dMmam§Mm à^md dg§Vmda nS>V hmoVm. XoemV
B§J«Om§À`m {damoYmV g§Vmn ì`ŠV hmoV AgVmZm AmnUhr H$mhrVar Ho$co nm{hOo,
hr ^mdZm gVV éOV hmoVr. H¥$îUmH$mR>r dgcoë`m nÙmù`mcm {nÊ`mÀ`m
nmÊ`mgmR>r ZXrMm AmYma hmoVm. ZXrÀ`m H$mR>mda Xadfu nwamZo Jmi gmR>m`Mm.
Ë`m_wio _{hcm§Zm ZXrda nmÊ`mgmR>r OmUo {O{H$arMo R>am`Mo. {MIcmVyZ dmQ>
H$mT>mdr cmJm`Mr. JmdH$ar Xadfu PmS>oPwS>no Q>mHy$Z ZXrH$mR>mda OmÊ`mMr
VmËnwaVr gmo` H$am`Mo. Ë`mVyZ H$m`_Mr Am{U gwa{jV ì`dñWm _mÌ hmoV
Zgm`Mr. JmdmMr hr g_ñ`m dg§VmÀ`m ZOaoVyZ gwQ>cr Zmhr. JmdmgmR>r AmnU
H$mhrVar Ho$co nm{hOo, Ago Ë`mcm gVV dmQ>m`Mo. Ë`mgmR>r Ë`mZo JmdmV
J«m_gwYmaUm _§S>imMr ñWmnZm Ho$cr. H$m_ H$aUmar VéU _§S>ir EH$Ì Ho$cr.
Ë`m§À`mV JmdmgmR>r H$mhrVar H$aÊ`mMr {OÔ {Z_m©U Ho$cr. Ë`mVyZM dg§VmÀ`m
OrdZmVrc J«m_gwYmaUm CnH«$_mMr _whÿV©_oT> amodcr Jocr. H¥$îUm ZXrda KmQ>
~m§YÊ`mMm CnH«$_ nwT>o Amcm. dg§VmMo J«m_{dH$mgmVrc Iè`m AWm©Zo ho n{hco
nmD$c ! Xadfu nwam_wio ZXrH$mR>mda gmR>Umam Jmi Am{U Ë`mVyZ hmoUmam Ìmg
JmdH$è`m§Zm _mhrV hmoVm. H¥$îUm ZXrda KmQ> ~m§Ymdm, hm {dMma Ooìhm dg§VmZo
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 20
_m§S>cm, Voìhm JmdH$è`m§Zr Vmo {dMma CMcyZ Yacm. dg§VmMo g§KQ>Z, {Z`moOZ
Am{U XyaÑï>r `m§Mr MwUyH$ `m CnH«$_mV {Xgcr. KmQ> ~m§Ym`cm gm{hË` hdo
hmoVo, n¡gm hdm hmoVm, H$mamJra hdo hmoVo Am{U ho gd© {eñV~Õ nÕVrZo H$aUmar
_mUgm§Mr \$irhr hdr hmoVr. l_XmZmVyZ H¥$îUm ZXrda KmQ> ~m§YÊ`mMo {ZpíMV
Pmco. JmdmV _méVrMo EH$ nS>coco _§{Xa hmoVo. Ë`m _§{XamÀ`m nS>coë`m q^VrMo
XJS> KmQ>mgmR>r Cn`mJo r R>aUma hmVo .o dgV§ mZo JmdH$è`mÀ§ `m _XVrZo Ë`m XJS>mM§ m
dmna KmQ>mgmR>r Ho$cm. cmoH$ l_XmZmcm V`ma hmoVo. cmoH$m§H$Sy>Z {ZYr Jmoim
Ho$cm. cmoH$m§Zr {ZYrê$nmV Om|Yio {Xco. cmoH$m§H$Sy>Z A{YH$ Om|Yio {_imdoV
`mgmR>r dgV§ mZo EH$ `Šw Vr H$mT>cr. EH$ nmVo o OmY| io XUo mè`mMo Zmd EH$m nm`arcm
{Xco OmB©c, Ago Omhra Ho$co. Ë`mMm n[aUm_ Mm§Jcm Pmcm. Om|Yù`m§Mr
OmñVrV OmñV nmoVr {ZYr åhUyZ O_m Pmcr. Vr {dHy$Z KmQ>mÀ`m H$m_mgmR>r
n¡gm C^m Ho$cm. JmdmV MwZm, XJS>, dmiy O_m Ho$cr Jocr. KmQ> ~m§YÊ`mMr
O~m~Xmar am_ Hw$em~m qeXo d Zmam`U cú_U gwVma `m JmdmVrcM H$mamJram§Zr
KoVcr. JmdmMr {OÔ Am{U dg§VmMo {eñV~Õ g§KQ>Z `m§_wio KmQ>mMo H$m_
XO©oXma d JVrZo Pmco. H¥$îUm ZXrdarc KmQ> V`ma Pmcm. JmdH$è`m§Mr gmo`
Pmcr. dg§VmÀ`m H$m_{Jarda JmdH$ar Iye Pmco.JmdH$è`m§À`m {dídmgm_wio
JmdmMo nwT>marnU AmnmoAmnM dg§VmH$S>o Amco. dg§VmÀ`m hmVmcm `e Amho,
Aer lÕm d {dídmg JmdH$è`m§À`m _ZmV {Z_m©U Pmcm. J«m_gwYmaUm
_§S>imÀ`m _mÜ`_mVyZ gwê$ Pmcoë`m H$m_mcm JVr {_iy cmJcr.
J«m_gwYmaUm _§S>i ñWmnZm H$aÊ`mnydu dg§VmZo H$mhr H$mi Amnë`m
JmdmV amï´>r` ñd`§godH$ g§KmMr emImhr ñWmnZ Ho$cr hmoVr. gm§Jcr ho amï´>r`
ñd`§godH$ g§KmMo à_wI H|$Ð åhUyZ AmoiIco Om`Mo. emIoV H$dm`Vr Am{U
{eñVrMo YS>o {Xco Om`Mo. EHo$ {Xder dg§VmMo H$m_Jma MidirVrc {_Ì XÎmy
`oS>oH$a Ë`m§Zm emIoV KoD$Z Joco. {eñV Am{U H$dm`Vr_wio dg§Vm n«^m{dV
Pmcm Am{U Ë`mVyZM amï´>r` ñd`§godH$ g§KmÀ`m nÙmio emIoMr ñWmnZm Pmcr.
nwT>o g§KmMr _hmË_m Jm§Yr d H$m±J«og{damoYr {dMmaYmam cjmV `oVmM dg§VmZo
nÙmù`mVrc emIm ~§X Ho$cr.
J«m_gwYmaUm _§S>imMo H$m`© gwê$ AgVmZmM dg§VmnwT>o JmdmVrc
gmdH$mar AÝ`m`mMo EH$ àH$aU Amco. EH$m _{hcoZo gmdH$mamH$Sy>Z 150
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 21
én`o H$O© KoVco hmoVo. Ë`m ~Xë`mV gmdH$mamZo Ë`m _{hcoMr O_rZ KoVcr
hmoVr. Vr _{hcm H$Om©darc ì`mO ^ê$Z _oQ>mHw$Q>rcm Amcr hmoVr. {Vcm H$O©hr
{\$Q>oZm Am{U gmdH$ma O_rZhr naV XoB©Zm. Aem AS>MUrVyZ gmoS>dUyH$
H$aÊ`mMr {dZ§Vr Ë`m _{hcoZo dg§VmH$S>o Ho$cr. `m àH$aUmMm JmOmdmOm Z
hmoVm Am{U Hw$Umcmhr Z XwImdVm hr g_ñ`m Xya H$aUo ho EH$ _moR>o AmìhmZ
dg§VmnwT>o hmoVo. Ë`mVyZ _mJ© H$mT>Ê`mgmR>r dg§VmZo JmdmVyZM n¡go O_m H$am`Mo
R>a{dco. AZoH$m§H$Sy>Z Xhm-Xhm én`o O_{dco. JmdH$è`m§Mm Ë`mÀ`mda {dídmg
Agë`mZo n¡go O_m Pmco. Ë`m n¡emVyZ Ë`m _{hcoMo gmdH$mamMo H$O© MwH$Vo
H$aÊ`mV Amco. gmdH$mamÀ`m KemV Jococr O_rZ nwÝhm Ë`m _{hcocm {_idyZ
XoÊ`mV dg§Vmcm `e Amco.
nÙmù`mVrc g§KQ>Z Am{U gm_m{OH$ H$m_m_wio dg§Vm AmVm VmgJmd
VmcwŠ`mV "dg§Vamd nmQ>rc' åhUyZ AmoiIcm OmD$ cmJcm. JmdmJmdm§V
Ë`m§À`m AmoiIr dmT>V hmoË`m. H$m`©H$Ë`mªMm g§M V`ma hmoV hmoVm. cmoH$ g§K{Q>V
hmoD$Z ñdmV§Í`mgmR>r cT>Ê`mÀ`m Ü`o`mMm Am{U cT>Umè`m§Mm AmXa H$arV hmoVo.
Ë`m ^mJmV Mmccoë`m AZoH$ Midir Vgo dmVmdaU {Z_m©U H$aÊ`mV `eñdr
hmoV hmoË`m. amOH$s`, gm_m{OH$ MiditV gmVmam {Oëhm Zoh_rM AJ«oga
Ago. Ë`mM H$maUmZo àË`oH$ MidirMo nS>gmX JmdmoJmdr C_Q>m`Mo. cmoH$_mÝ`
{Q>iH$ Am{U A°Zr ~oP§Q> `m§À`m hmo_ê$c Midir_wio 1917 nmgyZM gmVmam
{OëømV ñdmV§Í`mMr OmUrd Am{U ñdmV§Í`cT>m `m§{df`r OZOmJ¥Vr gwê$ Pmcr
hmoVr. 1927 _Ü`o _hmË_m Jm§YtZr ñdXoerMr Midi XoemV gwê$ Ho$cr. hr
Midi Xoe^a nmohmoMcr. AZoH$ Jmdm§_Ü`o gË`mJ«hr {Z_m©U Pmco. 1928
_Ü`o gmVmè`mMo ~wdmgmho~ Jmogmdr d Amßnmgmho~ gmIiH$a `m§Zr VmgJmdmV
godmXcmMr emIm gwê$ Ho$cr. `m emIo_wio H$m`©H$Ë`mªMo Omio {Z_m©U Pmco.
H$m±J«ogÀ`m àMma_mo{h_ocm JVr {_imcr. Ë`mM H$mimV {~«{Q>em§Zr "gm`_Z
H${_eZ' Zo_co hmoVo. Ë`m H${_eZÀ`m {damoYmV H$m±J«ogZo Xoe^a {ZfoY Am§XmocZ
N>oS>co. gmVmam {OëømVhr {ZfoYmMr Midi C^r am{hcr. gm`_Z H${_eZÀ`m
{ZfoYmgmR>r gm§JcrV "~§X' nmiÊ`mV Amcm. Ë`m MidirV {dÚmWuhr _mJo
ZìhVo. Ë`m§Zrhr H$m°coO_Ü`o "~§X' nmiyZ {ZfoY Zm|{Xdcm.
1929 _Ü`o cmhmoa `oWo Pmcoë`m H$m±J«og A{YdoeZmV n§{S>V
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 22
Odmhacmc Zohê$ `m§Zr ñdmV§Í`mMr KmofUm Ho$cr. g§nyU© ^maVmV 26 OmZodmar
hm "ñdmV§Í`{XZ' åhUyZ nmiÊ`mMm {ZU©` Pmcm. ñdmV§Í`{XZ nmiÊ`mMr
Midi gmVmam {OëømVhr JVrZo nmohmoMcr. 1930 _Ü`o VmgJmd `oWo nr.E.
H$mio `m§Zr 26 OmZodmar hm ñdmV§Í`{XZ gmOam Ho$cm. gË`mJ«h Midi Am{U
{Va§Jm P|S>m \$S>H${dcm. gm§JcrÀ`m {dqc½S>Z _hm{dÚmc`mVhr {Va§Jm
\$S>H${dcm Jocm. VmgJmdÀ`m {gÕoída _§{Xamda gË`mJ«htZr P|S>m \$S>H${dcm;
nU {~«{Q>e nmo{cgm§Zr Vmo Z§Va CVa{dcm. P|S>m Am§XmocZ Omo_mV gwê$ AgVmZm
nm{o cgmÀ§ `m H$madmBV© Zy PS| >çmMo ajU EH$m _{hcZo o H$o c.o {~imerÀ`m VmZAy ¸$m
H$X_ `m _{hcoZo {~«{Q>e nmo{cgm§nmgyZ P|S>çmMo ajU Ho$co. A§H$cImon JmdmV
JmH$dè`mZ§ r Mhm~X§ rMr {ZU`© Omhra H$o cm. Xeo mV {_R>mMm gË`mJh« gêw $ Pmcco m
hmoVm. 28 Am°JñQ> 1930 amoOr gmVmam {OëømV 50 hOma H$m`©H$Ë`mªZr
gË`mJ«hmÛmao {~«{Q>e amOdQ>rMm {ZfoY Ho$cm.
16 {S>g|~a 1931 amoOr n§{S>V Odmhacmc Zohê$ `m§Mm gmVmam
{OëømVyZ amÌr Xm¡am Pmcm. 25 {S>g|~a 1931 amoOr ZoVmOr gw^mfM§Ð ~mog
`m§Zr gmVmam, H$amS> Am{U dmB© `oWo ^oQ>r {Xë`m. `m amï´>r` ZoË`m§À`m Xm¡è`m_wio
{OëømVrc Midircm ~i {_imco.
Ë`mM H$mimV H$m±J«ogMo àm§{VH$ AÜ`j goZmnVr ~mnQ> `m§Zr gmVmam
{OëømMm Xm¡am Ho$cm. H$m±J«ogMm àMma H$em nÕVrZo Ho$cm nm{hOo, `mMr {Xem
Ë`m§Zr H$m`©H$Ë`mªZm {Xcr. 14 _o 1935 amoOr S>m°. amO|ÐàgmX `m§Zr gmVmè`mcm
^oQ> {Xcr. `m ^oQ>rV Ë`m§Zm 1 hOma 767 én`o 12 AmÊ`m§Mr W¡cr An©U
H$aÊ`mV Amcr. ñdmV§Í` MidirV gmVmamMr {Q>iH$ amï´>r` emim, VmgJmdMr
JOmZZ ì`m`m_emim hr à_wI H|$Ðo hmoVr. VmgJmd VmcwŠ`mVrc Hw$ndmS> d
nÙmio hr H$m±J«ogÀ`m àMmamMr à_wI H|$Ðo åhUyZ AmoiIcr Om`Mr. VmgJmdMo
qMVmon§V H$mio JmdmJmdm§VyZ à^mV\o$è`m H$mTy>Z H$m`Xo^§JmÀ`m Midir~Ôc
cmoH$OmJaU H$am`Mo.
1938 _Ü`o H$amS> `oWo AmË_mam_ nmQ>rc `m§À`m AÜ`jVoImcr
eoVH$è`m§Mr n[afX Pmcr. `m n[afXoV eoVH$ar Am{U eoV_Owam§À`m àíZm§da
MMm© Pmcr. "H$goc Ë`mMr O_rZ' hr _mJUr `m n[afXoZo Ho$cr. Ë`mM doiocm
dg§Vamdm§Zr nÙmio `oWo H$m±J«og H${_Q>rMr ñWmnZm Ho$cr. dg§Vamd nmQ>cm§À`m
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 23
ZoV¥ËdmImcr nÙmù`mV cmoH$OmJaUmMo H$m_ A{YH$ JVrZo gwê$ Pmco. _moha_,
B©X Am{U n§T>arÀ`m dmarÀ`m ^moOZì`dñWoMo ZoQ>Ho$ {Z`moOZ dg§Vamdm§À`m
ZoV¥ËdmImcr ìhm`Mo. nÙmio Am{U n[agamVrc JmdmV dg§Vamdm§Mr cmoH${à`Vm
Mm§JcrM dmT>cocr hmoVr.
1939 _Ü`o VmgJmd VmcwH$m H$m±J«ogÀ`m nXm{YH$mè`m§Mr {ZdS>
Pmcr. Ë`m {ZdS>rMr gyMZm VmgJmdMo {d. g. nmJo, A§H$cImonMo Ywimßnm
Zdc,o A_Umnay Mo Jmqo dXamd ImVo Am{U VmgJmdMo qMVmno V§ H$mio `mZ§ r _mS§ >cr.
Ë`m gyMZoZwgma AÜ`jnXr Hw$ndmS>Mo Ama.nr. nmQ>rc, Va {MQ>UrgnXr
nÙmù`mÀ`m dg§Vamd nmQ>rc `m§Mr {ZdS> H$aÊ`mV Amcr. gh{MQ>UrgnXr
VmgJmdMo H$m{eZmW {XJ§~a nm|jo `m§Mr {ZdS> H$aÊ`mV Amcr. VmgJmdmVrc
Jwédma noR>oV H$m±J«og H${_Q>rMo H$m`m©c` hmoVo. {MQ>UrgnXmMr O~m~Xmar
{_imë`mZo dg§Vamdm§Mo H$m`©joÌ ì`mnH$ ~Zco. g§nyU© VmcwŠ`mV Ë`m§Mm g§nH©$
dmT>cm. JmdmoJmdr OmD$Z ~¡R>H$m KoUo, nÌHo$ dmQ>Uo Am{U H$m±J«og njmÀ`m
YmoaUm§Zwgma Midir Cä`m H$aÊ`mMo H$m_ Vo H$arV hmoVo. Ë`m§À`m H$m_mcm
cmoH$m§Mo _moR>çm à_mUmV nmR>~ihr {_iV hmoVo. gm`H$cdê$Z AWdm nm`r
JmdmoJmdr {\$am`Mo, {_ioc VoWo OodU H$am`Mo Am{U Á`m JmdmV Xm¡am Agoc
VWo Mo amhm`M,o Aem àH$maMm dgV§ amdmM§ m {XZH$« _ Ag.o AënmdYrVM dgV§ amd
gd©n[a{MV Pmco. VmcwH$m {MQ>UrgnXmÀ`m H$m`m©_wio gmVmam {OëømVrc gd©M
ZoË`m§er Ë`m§Mm g§nH©$ Am{U g§dmX dmT>cm.
`mM Xaå`mZ dg§Vamdm§À`m AmOr Am{U em_amdXmXm§Zr Ë`m§À`m _mJo
c¾mMm cH$S>m cmdcm. H$mJcÀ`m OJXmio-nmQ>rc _m_m§Zr Amncr Wmoacr
_wcJr _mcVr~mBªMm àñVmd c¾mgmR>r em_amdXmXm d AmOtnwT>o R>odcm.
dg§Vamdm§Mo ~mcnU _m_m§H$S>o Joco hmoVo. em_amdXmXm d Ë`m§Mo nmcZnmofU
AË`§V AS>MUrÀ`m H$mimV _m_m§ZrM Ho$co homVo. Ë`m_wio _m_m§Zr Ë`m§À`mgmR>r
~Omdcoë`m H$V©ì`mMr OmUrd dg§Vamdm§Zm hmoVr. _mcVr~mBªer c¾mg hmoH$ma
XDo $Z _m_mÀ§ `m H$Vì© `CnH$mamVZy _Šw V hmÊo `mMr gY§ r dgV§ amdmZ§ m hmVo r. _m_mÀ§ `m
àñVmdmMr _m{hVr em_amdXmXm§Zr dg§Vamdm§Zm {Xcr. dg§Vamdm§Zr Ë`mg hmoH$ma
{Xcm; nU c¾mgmR>r AQ> KmVcr. Hw$R>ë`mhr àH$maMm IM© Z H$aVm, gmÜ`m
nÕVrZo "Jm§Yr c¾' H$aÊ`mMr Vr AQ> hmoVr. em_amdXmXm§Zr Vr _mÝ` Ho$cr.
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 24
1939 gmcr ImXr nmoemI Am{U gmYonUmZo dg§Vamd Am{U _mcVr~mBªMm
{ddmh "Jm§Yr c¾' nÕVrZo nma nS>cm. Ë`m c¾mgmR>r IM© Amcm n§Yam én`o !
E{àc 1940 _Ü`o am`JS> H$m±J«og A{YdoeZmV KQ>Zm n[afXoZo g§nyU©
ñdm§VÍ`mMr _mJUr Ho$cr. Xwgao _hm`wÕ ho Ho$di cmoH$emhr ajUmgmR>rM Amho,
Agm H$m§Jmdm H$aUo {~«{Q>e gaH$maZo MmcyM R>odcoco hmoVo. g§nyU© ñdmV§Í`mÀ`m
_mJUrcm ~Jc XoV gË`mJ«htda AË`mMma H$aÊ`mMo gÌ B§J«Om§Zr MmcyM R>odco
hmoVo. OyZ 1940 _Ü`o gaXma d„^^mB© nQ>oc `m§Zr Ho$coë`m gmVmam {OëømÀ`m
Xm¡è`m_wio H$m`©H$Ë`mª_Ü`o CËgmh g§Mmacm hmoVm. ñdmV§Í`àmßVrgmR>r H$moUVmhr
Ë`mJ H$aÊ`mMr IyUJmR> H$m`©H$Ë`mªZr ~m§Ycr hmoVr. amdgmho~ nQ>dY©Z `m§Zm
H$m`Xo^§Jm~Ôc EH$ dfm©Mr gŠV_OwarMr {ejm Ë`mM H$mimV Pmcr. n[aUm_r
B§J«Om§{damoYr g§Vmn A{YH$M dmT>cm. gmVmè`mcm VéU gË`mJ«htMo {e{~a
^a{dÊ`mV Amc.o `m {e{~amcm dgV§ amdhr CnpñWV hmVo .o BX§ mco rÀ`m {XZH$aamd
{ZH$_ `m§Zr {e{~amV B§J«Om§À`m {damoYmV KUmKmVr ^mfU Ho$co. Ë`mMm n[aUm_
åhUyZ {XZH$aamdm§Zm nmo{cgm§Zr AQ>H$ Ho$cr. ñ\$moQ>H$ ^mfU Ho$co åhUyZ Ë`m§Zm
EH$ dfm©À`m gŠV_OwarMr {ejm Pmcr. Ë`m doir gmVmam {OëømV A{Vd¥ï>r
Pmcr hmoVr. {OëømV Amoë`m XwîH$mimMr n[apñWVr {Z_m©U Pmë`mZo eoVH$ar
AS>MUrV Amcocm hmoVm. {~«{Q>e gaH$ma _mÌ _hm`wÕmMo g_W©Z H$arV cmoH$m§Zm
_XVrMo AmdmhZ H$arV hmVo .o Ë`mgmR>r cmHo $md§ a AË`mMmahr H$arV hmVo .o AemVM
_hm`wÕg_W©H$ am°{`ñQ>m§Zr VmgJmd `oWo EH$ g^m ~mocm{dcr hmoVr. Vr g^m Z
hmoD$ XoÊ`mMm M§J ZmZm nmQ>rc d {d.g. nmJo `m§Zr ~m§Ycm. am°{`ñQ>m§Zr g^m
KoÊ`mMm à`ËZ Ho$cm; na§Vw Vmo ZmZm nmQ>rc Am{U nmJo `m§Zr CYidyZ cmdcm.
***
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 25
{~gyaMm gË`mJ«h
ñdmV§Í`mgmR>r PnmQ>coë`m Aem dmVmdaUmV XoemV _hmË_m Jm§YtZr
d¡`pŠVH$ gË`mJ«hmMr KmofUm Ho$cr. Xoe^a d¡`pŠVH$ gË`mJ«h gwê$ Pmco.
gË`mJ«hmV gh^mJr hmoÊ`mgmR>r {ZdS>coë`m H$m`©H$Ë`mªMr `mXr _hmË_m Jm§YtZm
gmXa Ho$cr Om`Mr. Ë`m§Zr _§Oya Ho$coë`m Zmdm§Zwgma d¡`pŠVH$ gË`mJ«htMr
{ZdS> ìhm`Mr. gmVmam {OëømVhr d¡`pŠVH$ gË`mJ«hmg nmÌ Agcoë`m
H$m`©H$Ë`mªMr `mXr V`ma H$aÊ`mV Amcr. Aer `mXr V`ma H$aVmZm nmÌVoMo
{ZH$f nmico Om`Mo. H$m±J«ogMm {H«$`merc gXñ` AgUmam, ImXr dmnaUmam,
ImoQ>o Z ~mocUmam, Xmê$ Z {nUmam, Vwé§JmV {Z`_mn«_mUo dmJUmam d _m\$s Z
_mJUmam H$m`©H$Vm© ho nmÌVoMo {ZH$f hmoVo. `m {ZH$fm§V ~gUmè`m H$m`©H$Ë`mªMr
gmVmam {OëømMr `mXr {ZpíMV Pmcr. _hmË_m Jm§YtÀ`m AmXoemZwgma
gmVmè`mgmR>r ^mD$gmho~ gmo_U d VmË`mgmho~ gmR>o, Ym_UrgmR>r Hw$ndmS>Mo
Ama. nr. nmQ>rc, Hw$ndmS>gmR>r XrnM§X ìhmoam, `oimdrgmR>r J§Jmam_ ndma,
VmgJmdmgmR>r {d. g. nmJo, {^cdS>rgmR>r Ywimßnm Zdco `m§Mr, Va {~«{Q>e
hÔrVrc {~gya `m JmdmgmR>r dg§Vamd nmQ>rc `m§Mr gË`mJ«hr åhUyZ {ZdS>
Pmcr. d¡`pŠVH$ gË`mJ«htZr R>acoë`m Jmdr _hm`wÕ{damoYr ^mfU H$am`Mo.
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 26
gË`mJ«h H$am`Mm Am{U AQ>H$ H$adyZ ¿`m`Mr, Ago d¡`pŠVH$ gË`mJ«hmMo
ñdê$n hmoVo. gmVmam {Oëh`mVrc d¡`pŠVH$ gË`mJ«hmgmR>r {ZdS> Pmcoë`m
gË`mJ«htZr R>aë`m {R>H$mUr d R>aë`m {Xder Am§XmocZo Ho$cr. dg§Vamd nmQ>rc
`m§Zr 24 _mM© 1941 amoOr {~gya `oWo d¡`pŠVH$ gË`mJ«h Ho$cm. ho Am§XmocZ
H$go H$am`Mo, gË`mJ«htZr ^mfUmV H$moUVo _wÔo _m§S>m`Mo Am{U EHy$U g§nyU©
{Z`moOZmÀ`m _mJ©Xe©ZmgmR>r àm§{VH$ H$m±J«ogZo grVmam_ JéS> `m§Zm dg§Vamdm§H$S>o
nmR>{dco hmoVo. 24 _mM©À`m gH$mir nÙmio JmdmV H$m`©H$V©o O_y cmJco. "d§Xo
_mVa_²' Am{U _hmË_m Jm§YtÀ`m O`KmofmZo nÙmio Jmd XUmUco hmoVo. eoH$S>mo
H$m`©H$Ë`mªMr JXu Am{U e§^a ~¡cJmS>çm§Mm Vm\$m `m§_wio dmVmdaUmV CËgmh
hmoVm. ~¡cJmS>rÀ`m aWmVyZ eoH$S>mo cmoH$m§À`m gmWrZo d ~¡cJmS>çm§À`m Vmâ`mZo
dg§Vamd nÙmù`mhÿZ {~gyaH$S>o d¡`pŠVH$ gË`mJ«hmgmR>r {_adUwH$sZo {ZKmco.
dg§Vamdm§À`m O`KmofmZo n[aga Xw_Xw_cm. gH$mir XhmÀ`m gw_mamg {_adUyH$
{~gya JmdmV nmohmoMcr. gË`mJ«hmgmR>r MmdS>rg_moaM ì`mgnrR> C^maÊ`mV
Amco hmoVo. {_adUyH$ MmdS>rOdi nmohmoMVmM dg§Vamd ~¡cJmS>rVyZ CVê$Z
ì`mgnrR>mda MT>co. "d§Xo _mVa_²'À`m KmofUm gwê$ Pmë`m. ^maV_mVoMm O`Kmof
gwê$ Pmcm. dg§Vamdm§Zm ^mfU~mOrV H$YrM ag ZìhVm. ^cr _moR>r ^mfUo
H$aUo Ë`m§Zm H$Yr ^mdco Zmhr. Vo ì`mgnrR>mda C^o am{hco, CnpñWV eoH$S>mo
~m§Ydm§Zm hmV OmoSy>Z Z_ñH$ma Ho$cm Am{U ~mocÊ`mg gwédmV Ho$cr, ""_r
~mocUmam _mUyg Zmhr, H¥$Vr H$aUmam _mUyg Amho. {~«{Q>e ho Amnco eÌy
Agë`m_wio Vo Icmg Pmë`m{edm` Amncm Xoe ñdV§Ì hmoUma Zmhr. Icmg
hmoÊ`mMr hr doi Amcr Amho. Aem doir Ë`m§Zm H$moUVrhr _XV AJa ghH$m`©
XoD$ ZH$m. Ë`m§À`m `wÕà`ËZmV haVèhoZo AS>Wio {Z_m©U H$am. `wÕmcm Am{W©H$
_XV XoD$Z ghH$m`© H$ê$ ZH$m. _mPm, nmQ>uMm, XoemMm `m `wÕmcm g§nyU© {damoY
Amho. ^maV_mVm H$s O`... !''
dg§Vamdm§Zr ^maV_mVoMm O`Kmof Ho$cm Am{U Amnco N>moQ>o ^mfU
Wm§~{dco. CnpñWVm§Zr dg§Vamdm§À`m ZmdmZo KmofUm XoÊ`mg gwédmV Ho$cr.
Xoeà_mZo gwê$ Agcoë`m KmofUm§Zr dmVmdaU ^mamdyZ Joco. nmo{cgm§Zr cJoMM
dg§Vamdm§Zm AQ>H$ Ho$cr. Ë`m§Zm H$amS>cm Zoco. Ë`m§À`m{damoYmV IQ>cm XmIc
Pmcm. Ë`m IQ>ë`mV Ë`m§Zm ghm _{hÝ`m§À`m gŠV_OwarMr {ejm Pmcr. BWyZM
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 27
dg§Vamdm§À`m OrdZmVrc AmUIr EH$ IS>Va Am{U g§Kf©_` ndm©Mr gwédmV
Pmcr. {ejm Pmë`mZ§Va Ë`m§Zm H$mhr {Xdg H$amS>_Ü`o ~§{XdmgmV R>odÊ`mV
Amco. Ë`m {R>H$mUr {d. g. nmJo, ñdm_r am_mZ§X ^maVr, Ywimßnm Zdco, J§Jmam_
ndma ho gË`mJ«hrXoIrc hmoVo. gË`mJ«hmV AQ>H$ Ho$coë`m§Zm àW_ H$amS>_Ü`o
~§{XdmgmV R>odm`Mo Am{U Z§Va Q>ßß`mQ>ßß`mZo Ë`m H¡$Úm§Zm aoëdoZo `oadS>çmÀ`m
Véw J§ mV nmR>{dÊ`mMr nÕV hmVo r. H$mhr {Xdg H$amS>_Ü`o R>do ë`mZV§ a dgV§ amdmZ§ m
BVa H¡$Úm§~amo~a H$amS>hÿZ aoëdoZo nwÊ`mcm nmR>{dÊ`mV Amco. gd© H¡$Xr aoëdoV
XmIc Pmco. d§Xo _mVa_² Am{U _hmË_m Jm§Yr, n§{S>V Odmhacmc Zohê$, gaXma
d„^^mB© nQ>oc `m§À`m O`KmofmZo H¡$Úm§Zr aoëdo XUmUyZ gmoS>cr. H¡$Úm§Zm KoD$Z
Vr nwUo ñQ>oeZda nmohmoMcr. dg§Vamd d BVa H¡$Úm§Zm hmVH$S>çm KmcyZ nwUo
ñQ>oeZnmgyZ `oadS>m Vwé§Jmn`ªV nm`r ZoÊ`mV Amco.
`oadS>m Vwé§JmV H$mH$mgmho~ JmS>Jri, ~mimgmho~ Ioa, Ho$edamd
OoYo, e§H$aamd _moao, _§JcXmg nŠdmgm, gaXma nQ>oc, H$Ýh¡`mcmc _wÝer Ago
Xoe^ŠV hmoVo. gd© H¡$Úm§Mr A, ~ Am{U H$ Aer dJ©dmar H$aÊ`mV Amcr. Ë`m
dJ©dmarZwgma H¡$Úm§Zm doJdoJù`m Mmir§V R>odÊ`mV `oV hmoVo. H¡$Úm§Mr g§»`m
dmT>ë`mZo Vwé§JmVrc _¡XmZmda V§~y C^o H$ê$Z Ë`m V§~y§V Ë`m§Zm R>odÊ`mV Amco.
dg§Vamd gmVmam {OëømVrc Xoe^ŠV H¡$Úm§~amo~a Vwé§JmVrc EH$m MmirV amhV
hmoVo. Vwé§JmVrc Xoe^ŠV gË`mJ«hr H¡$Xr EH$Ì Amë`mZo gdmªMm EH$_oH$m§er
g§dmX hmoV hmoVm. gH$miMr àmW©Zm, g§Ü`mH$miMr àmW©Zm Am{U ~m¡{ÕH$
^mfUm§_wio Vwé§JmVhr ñdmV§Í`m{df`r à~moYZ Midi MmcyM hmoVr. XaamoO
gH$mir H¡$Úm§Zm MhmEoOdr H$m§Or {Xcr OmV Ago. gyVH$VmB©nmgyZ
ñd`§nmH$mn`ªVMr H$m_o H¡$Úm§H$Sy>Z H$ê$Z KoVcr OmV. dg§Vamd Vwé§JmV {ejm
^moJV AgVmZmM JmdmH$S>o EH$ Xw…IX KQ>Zm KS>cr. Ë`m§À`m _wcrMo {ZYZ
Pmco. _wcrÀ`m {ZYZmMr ~mV_r g_OVmM dg§Vamdm§À`m S>moù`m§V Aê$ Vaico.
Xw…ImZo Ë`m§Zm AñdñW Ho$co. Ë`m§Mr AdñWm nmhÿZ Vwé§JmVrc H$mhr H¡$Úm§Zr
dgV§ amdmZ§ m "_m\$s _mJZy ' gQw >H$m H$ê$Z KDo $Z Amncr nËZr _mcVr~mBZª m ^Qo >m`cm
JmdmH$S>o OmÊ`mMm g„m {Xcm. Vmo g„m dg§Vamdm§Zr jUmVM YwS>H$mdcm.
Xoeào_mnwT>o H$m¡Qw>§{~H$ g§H$Q>mcm dg§Vamd H$go eaU OmVrc ? Ë`m§Zr Xw…I {Jico
Am{U Xoeào_mcm d§XZ Ho$co...
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 28
`oadS>çmÀ`m Vwé§JmV BVa gmWrXmam§er MMm©, {dMma{d{Z_` H$ê$Z
nwT>rc Am§XmocZmMr {Xem R>a{dÊ`mda gdmªMm ^a Ago. dg§Vamd Vwé§JmVyZ ~mhoa
nS>ë`mZ§Va H$m` H$am`Mo `m{df`rMo {Z`moOZ _Zmer nŠHo$ H$arV AgVmZmM
H$mi cmoQ>V Jocm. Am°ŠQ>mo~a 1941 _Ü`o Ë`m§Mr `oadS>çmÀ`m Vwé§JmVyZ gwQ>H$m
Pmcr Am{U Vo Amnë`m Jmdr naVco. Vwé§JmVyZ nÙmù`mcm Amë`mZ§Va AmVm
dgV§ amd em_amdXmXmÀ§ `m H$m_mV gh^mJr hmUo ma, H$mQ¡ >w{§ ~H$ O~m~Xmar Amnë`m
A§Jmda KoUma, Aer Amem Ë`m§À`m AmOtZm, em_amdXmXm§Zm d H$mJchÿZ
nÙmù`mV `oD$Z am{hcoë`m _m_m§Zm dmQ>V hmoVr. dg§Vamdm§À`m S>moŠ`mV _mÌ
H«$m§{V`wÕmZoM H$mhÿa _mO{dco hmoVo. Ë`mgmR>r H$moUË`mhr g§Kfm©cm gm_moao
OmÊ`mMr Ë`m§Mr V`mar hmoVr. Xoe ñdV§Ì Pmë`m{edm` Cg§V ¿`m`Mr Zmhr,
AgmM Ë`m§Mm {ZYm©a hmoVm. Vwé§JmVyZ ~mhoa Amë`mZ§Va `mM {dMmamV Vo JTy>Z
Joco hmoVo. d¡`pŠVH$ gË`mJ«hm_wio XoemVrc dmVmdaU IynM ~Xcoco hmoVo. AmVm
ñdmV§Í` {_iUmaM, Aer cmoH$m§Zm ImÌr dmQ>V hmoVr. VgoM dmVmdaU gmVmam
{OëømVrc hmoVo. dg§Vamd JmdmoJmd {\$am`Mo. AZoH$ Jmdm§À`m MmdS>çm§da
OmD$Z ~¡R>H$m ¿`m`Mo. VmgJmdmV {d. g. nmJo `m§À`mH$S>o Ë`m§À`m ~¡R>H$m
ìhm`À`m, Va gm§JcrV g_W© ImXr ^m§S>maMo ZmZm Omoer, JOmZZ hþÔma, _oKOr
Zagr ehm, VmamM§X ehm, S>m°. Or. E. Xoenm§S>o `m§À`mH$S>o dg§Vamd Om`Mo.
Ë`m§À`mer XoemVrc n[apñWVr~Ôc MMm© H$am`Mo. H$m±J«ogÀ`m Ü`o`YmoaUm§~Ôc
Am{U Amnë`m ^mJmVrc dmQ>Mmcr~Ôc g„m_gcV H$am`Mo. Ë`mM H$mimV
gdmªZm CËgwH$Vm cmJcr hmoVr Vr dYm© `oWo hmoUmè`m H$m±J«og H$m`©H$m[aUrÀ`m
~¡R>H$sMr.
6 Owc¡ 1942 amoOr dYm© `oWo H$m±J«og H$m`©H$m[aUrMr ~¡R>H$ Pmcr.
{~«{Q>em§Mr XwQ>ßnr ^y{_H$m, Xoe^a Mmccoco AË`mMma, _hm`wÕm_wio {~KS>V
Mmccco r n[apñWVr Am{U ñdmVͧ `mgmR>r Xeo ^amV CR>cco o dmXi `m nmíd^© _y rda
H$m`©H$m[aUrÀ`m ~¡R>H$sÀ`m {ZU©`m§Zm Iyn _hÎd Amco hmoVo. AZoH$ {Xdgm§À`m
MM©oZ§Va Ë`m ~¡R>H$sVyZ Xoemcm H$moUVr {Xem {_iUma, `mH$S>o dg§Vamdm§gh
Ë`m§À`m gd©M ghH$mar {_Ìm§Mo cj cmJco hmoVo. AIoa Ë`mM ~¡R>H$sV B§J«Om§À`m
{damoYmV "Mco Omd' Am§XmocZmMm {ZU©` Pmcm. Ë`m {ZU©`m_wio AZoH$
ñdmV§Í`goZmZr noQy>Z CR>co. B§J«Om§Zm Kmc{dÊ`mgmR>r H$mhrhr H$aÊ`mMr Vo V`mar
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 29
H$ê$ cmJco. `m nmíd©^y_rda 7 Am°JñQ> 1942 amoOr _w§~B©V Jdm{c`m Q>±H$
_¡XmZmda H$m±J«ogMo A{YdoeZ hmoUma hmoVo. Á`m _¡XmZmda H$m±J«og njmMr ñWmnZm
Pmcr, Ë`mM _¡XmZmda hmoUmè`m A{YdoeZmV _hmË_m Jm§Yr Xoemcm H$moUVr
{Xem XoUma `mH$S>o gmè`m XoemMo cj cmJco hmoVo. `m A{YdoeZmcm hOa
amhÊ`mgmR>r dg§Vamdm§Zr JmdmoJmdr {\$ê$Z OZOmJ¥Vr Ho$cr. AZoH$ MmdS>çm§da
{Va§Jr P|S>o cmdco. A{YdoeZmnyduM MidirMo dmVmdaU T>diyZ {ZKmco.
gmVmam {OëømVZy AZHo $ H$m`H© $Vo© aëo dZo o "^maV_mVm H$s O`', "dX§ o _mVa_'² ,À`m
KmofUm XoV A{YdoeZmÀ`m AmXë`m amÌr _w§~B©H$S>o admZm Pmco. gm§JcrhÿZ
_mcoJmdÀ`m am_ gwVma d _oKOr Zagr ehm `m§Zm gmo~V KoD$Z dg§Vamdhr aoëdoZo
_w§~B©cm Joco. gmVmam {OëømVrc gd©M H$m`©H$Ë`mªMm {R>æ`m _w§~B©Vrc
nmZ~mOmamV hmoVm. 7 Am°JñQ> amoOr A{YdoZemcm gwédmV Pmcr Anojoà_mUo
`m A{YdoeZmV n§{S>V Odmhacmc Zohê$ `m§Zr "Mco Omd'Mm R>amd _m§S>cm. 8
Am°JñQ> 1942 amoOr A{YdoeZmMm Xwgam {Xdg hmoVm. `mM {Xder _hmË_m
Jm§YtZr Xoemcm "H$a|Jo `m _a|Jo' Mm g§Xoe {Xcm. A{YdoeZñWir nmo{cgm§Zr
AlwYwamMr ZiH$m§S>r \$moS>cr. cmR>r_ma Ho$cm. gmVmam {OëømVrc H$m`©H$Ë`mªZr
Amnmnë`m ^mJmV naV {ZKÊ`mMm {ZU©` KoVcm. _w§~B©VyZ naV {ZKÊ`mnydu
dg§Vamd Am{U BVa H$m`©H$Ë`mªZr nmZ~mOmamV ~¡R>H$ KoVcr. `m ~¡R>H$sV
Amnmnë`m ^mJmV ^y{_JV amhÿZ cT>m XoÊ`mMm XoÊ`mMm {ZU©` KoÊ`mV Amcm.
Ë`m {ZU©`mZ§Va H$m`©H$V©o naVrÀ`m àdmgmg {ZKmco. Vmon`ªV nmo{cgm§Zr
H$m`©H$Ë`mªMr YanH$S> Mmcy Ho$cr hmoVrM. Ë`m_wio àdmgmVM nmocrg AQ>H$
H$aÊ`mMr eŠ`Vm hmoVr. Ë`m H$maUmZo gd©OU àdmgmcm ñdV§ÌnUo {ZKmco.
dg§Vamd Jmdr naV Amco. ^y{_JV amhÿZ cT>m AmH«$_H$ H$aÊ`mMm
{ZU`© Pmë`mZo nTw >rc {Z`mOo ZmÀ`m H$m_mcm cmJc.o gmVmam {OëømV ^mD$gmh~o
gmo_U, aKwAÊUm {c_`o, e§H$aamd gmR>o, JUnVamd AmiVo, JUnVamd Vnmgo
`m§Zm nmo{cgm§Zr AQ>H$ H$ê$Z `oadS>çmcm admZm Ho$ë`mMo Ë`m§Zm g_Oco.
nm{o cgmZ§ r nH$S> dma° Q§ > Omar H$o cco o ZìhV;o Varhr H$mUo Ë`mhr jUr dma° Q§ > {ZKÊ`mMr
eŠ`Vm hmoVr. Ë`m_wio H$m`©H$Ë`mªMr ~¡R>H$ KoD$Z ^y{_JV cT>çmMo ñdê$n
R>a{dÊ`mMm {ZU©` Pmcm. Vr ~¡R>H$ A§H$cImon `oWo VmË`m gy`©d§er `m§À`m Kar
KoÊ`mMo R>aco. R>aë`mà_mUo Ë`m ~¡R>H$scm dg§Vamdm§gh Ë`m§Mo gd© ghH$mar
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 30
CnpñWV am{hco. ^y{_JV amhÿZ cT>m C^m H$aÊ`mMr {Xem Ë`m ~¡R>H$sV R>acr.
dg§Vamd JmdmoJmdr {\$ê$ cmJco. AZoH$ MmdS>çm§da OmD$Z Ë`m§Zr
_w§~B©Vrc A{YdoeZmMm g§Xoe cmoH$m§Zm {Xcm. gm§JcrVhr Am§XmocZmÀ`m nwT>rc
H$m_m~Ôc VéU H$m`©H$V©o gVV {dMmarV. EHo$ {Xder gm§JcrVrc VmZmOr
Mm¡H$mV H$mhr VéU H$m`©H$Ë`mªZr dg§Vamdm§Zm "_w§~B© A{YdoeZmMm g§Xoe H$m`
Amho ?' Aer {dMmaUm Ho$cr. Ë`mda dg§Vamd åhUmco, "noQ>m d noQ>dm' ! hmM
g§Xoe KoD$Z VéUm§Zr H$m_mg àma§^ Ho$cm. gmVmam {OëømV Mmccoë`m
ñdmVͧ `cT>çmVrc KQ>ZmM§ m n[aUm_ gmJ§ cr gñ§ WmZ_Yrc OZVdo aXIo rc _mRo >çm
à_mUmda hmoV hmoVm. àOm n[afX d godmXcm_wio H«$m§{V`wÕ Am{U
ñdmV§Í`cT>çmMr àoaUm VéUm§Zm {_iV hmoVr. Ë`m àoaUoVyZ ^mamdcoco H$m`©H$V©o
cT>çmV g{H«$` hmoV hmoVo. gm§JcrÀ`m godmXcmMr Ywam nr.~r. nmQ>rc, ^mB©
n|S>go, {OZnmc ImoV, S>m°. Xoenm§S>o, _oKOr Zagr ehm, VmamM§X ehm `m§À`mH$S>o
hmoVr. Ë`m gdmªMm dg§Vamdm§er g§nH©$ Agm`Mm. Ë`m§À`mer MMm© H$ê$ZM Vo
hmcMmcr H$am`Mo. ~m~ycmc ehm, ~r. ìhr. ìhmoam, Mmê$^mB© ehm, ~moaJmdH$a
`m§À`mgmaIr ì`mnmar _§S>irhr Am§XmocZmV g{H«$` Pmcr hmoVr. 11 Am°JñQ>
1942 amoOr {OZnmc ImoV `m§Zr gm§JcrV EH$ YmS>gr nmD$c Q>mH$co. Amnco
ghH$mar em_amd `mXd d Zmam`U qeXo `m§Zm gmo~V KoD$Z nQ>oc Mm¡H$mVrc
nmÊ`mÀ`m Q>mH$sda Vo MT>co. Ë`m {R>H$mUr {Va§Jm \$S>H${dcm Am{U Q>mH$sda
C^mhr Ho$cm. nmo{cgm§Zm hr KQ>Zm H$icr. nmo{cgm§Zr Q>mH$sdarc {Va§Jm
CVa{dcm. Vmo CVa{dVmZm P|S>çmMm Ad_mZ Ho$cm. {Va§Jm P|S>çmMm Ad_mZ
Pmë`mZo gm§JcrV Ag§VmofmMr cmQ> Cgicr. cmoH$m§Zr añË`mda CVê$Z Ë`m
KQ>ZoMm {ZfoY H$aÊ`mMm {ZU©` KoVcm. 13 Am°JñQ> 1942 amoOr VmamM§X ehm
`m§À`m ZoV¥ËdmImcr {Va§Jm P|S>çmMm Ad_mZ Ho$ë`mMm {ZfoY H$aÊ`mgmR>r Iyn
_moR>m _moMm© {ZKmcm. nmo{cgm§À`m {ZfoYmÀ`m KmofUm XoV hm _moMm© aoëdo ñQ>oeZ
Mm¡H$mV nmohmoMcm. VoWo _moMm©Mo {dgO©Z H$ê$Z Omhra g^m KoÊ`mMm à`ËZ
_moM©oH$è`m§Zr Ho$cm. g^ocm nadmZJr Zgë`mMo H$maU XmIdyZ nmo{cgm§Zr g^m
~§X nmS>Ê`mMm à`ËZ Ho$cm. nmo{cgm§Mm {damoY YwS>H$mdyZ VmamM§X ehm `m§Zr
^mfUmcm gwédmV Ho$cr. nmo{cgm§Zr ASWio AmUco Var Ë`m§Zr ^mfU MmcyM
R>odÊ`mMm à`ËZ Ho$cm. AIoa nmo{cgm§Zr cmR>r_ma gwê$ Ho$cm. cmR>r_mam_wio
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 31
EH$M Jm|Yi CS>mcm. H$m`©H$V©o OmñVM {MS>co Am{U nmo{cgm§Zm à{VH$ma H$ê$
cmJco. nmo{cgm§À`m hmUm_marV VmamM§X ehm d {d{c§½S>Z _hm{dÚmc`mMm
nm|ojo ZmdmMm {dÚmWu J§^ra OI_r Pmcm. H$m`©H$Ë`mªZr nmo{cgm§er PQ>mnQ>
MmcyM R>odcr. AIoa nmo{cgm§Zr Jmoir~mahr Ho$cm. OI_r Pmcoë`m VmamM§X d
nm|jo `m§Zm CnMmamgmR>r hc{dÊ`mV Amco. `m KQ>Zo_wio ñdmV§Í`cT>m A{YH$M
AmH«$_H$ ~Zcm.
gmJ§ cr `Wo o dgV§ amdmÀ§ `m CnpñWVrV ~R¡ >H$ Pmcr. `m ~R¡ >H$sV VmgJmd
VmcwŠ`mVrc VmgJmd, gmoZr, {^cdS>r, qMMUr `m Jmdm§À`m MmdS>çm§da {Va§Jm
P|S>m \$S>H${dÊ`mMo AmXoe XoÊ`mV Amco. Ë`m AmXoem§Zwgma Ë`m Jmdm§À`m
MmdS>çm§da {Va§Jm P|S>m \$S>H$cm.
Xoe^amV AZoH$ _moM©o {ZKV hmoVo. nmocrg _moM©oH$è`m§Zm AQ>H$ H$arV
hmoVo. nwÊ`mVhr AgmM _moMm© {ZKmcm d nmo{cgm§Zr _moM©oH$è`m§Zm AQ>H$ Ho$cr.
`m gd© KQ>Zm§Mm n[aUm_ gmVmam {OëømV cT>çmda hmoV hmoVm. VmgJmd `oWo
ZmZm nmQ>rc d H¥$îUamd Hw$amS>o `m§Mm _moMm© H$mT>Ê`mMm {dMma hmoVm. Vgo Vo
V`marcm cmJcoco hmoVo. Ë`mM _moMm©À`m AZwf§JmZo EH$ JwßV ~¡R>H$ Pmcr. `m
~¡R>H$sV VmcwŠ`mVrc gd© H$m`©H$Ë`mªZm 2 gßQ>|~a 1942 amoOr gH$mir ghm
dmOVm VmgJmdmV hOa amhÊ`mMm {Zamon XoÊ`mV Amcm. `mM H$mimV nmo{cgm§Zm
hcÿ XÊo `mgmR>r dJo dJo ù`m JmdmV§ _mMo o© hmUo ma Agë`mMr nÌH$o dmQ>Ê`mV Amcr.
Vem _OHw$amMr AZoH$ nÌHo$ q^Vrda {MH$Q>{dÊ`mV Amcr; Ë`m_wio
VmgJmdmVrc nmocrg Jm\$sc ~Zco. doJdoJù`m Jmdm§_Ü`o ~§Xmo~ñV cmdÊ`mMo
{Z`moOZ Ë`m§Zr Ho$co. BH$S>o VmgJmdmV gH$mir ghmnmgyZM doJdoù`m Jmdm§Vrc
H$m`©H$Ë`mªMr JXu O_y cmJcr. eñÌ AWdm hË`mao AmUÊ`mMr Hw$R>crhr gyMZm
ZgVmZm cmoH$ Vcdmar, Hw$èhmS>r, ^mco hr eñÌo gmo~V KoD$Z Amco hmoVo. g_Om,
_moMm© {ZKmcm Va _moMm©da nmo{cgm§H$Sy>Z Jmoir~ma hmoÊ`mMr ^rVr hmoVr. `mda
Cnm` åhUZy Jmio r~ma H$ê$ eH$Umè`m nm{o cgmd§ a XheV ~gmdr åhUZy Jmio r~ma
H$aUmè`m nmo{cgm§À`m _wcm~mim§Zm R>ma _maÊ`mV `oUma Agë`mMr A\$dmhr
nga{dÊ`mV Amcr hmoVr. {ZamonmZwgma doJdoJù`m JQ>m§VyZ H$m`©H$V©o VmgJmdmV
S>oaoXmIc hmoV hmoVo. ncyg, Hw§$S>c, Am_Umnya, ~m§~dS>o `m ^mJmV EH$ JQ>;
{^cdS>r, A§H$cImon, `oimdr, {Z_Ur `m ^mJmMm Xwgam JQ>; gmdiO ^mJmMm
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 32
{Vgam JQ> Am{U nÙmù`mhÿZ dg§Vamdm§gmo~V Amcocm Ë`m ^mJmVrc Mm¡Wm JQ>
Aem Mma JQ>m§VyZ H$m`©H$Ë`mªMr \$m¡O VmgJmdmV XmIc Pmcr. VmgJmd_Yrc
{^cdS>r ZmŠ`mda àM§S> _moR>r g^m Pmcr. H¥$îUamd Hw$amS>o `m§À`m ZoV¥ËdmImcr
_moMm© {ZKmcm. ñdmV§Í`mÀ`m KmofUm, ^maV_mVoMm O`Kmof H$arV _moMm© {ZKmcm
hmoVm. VmgJmdmV qeXo ZmdmMo \$m¡OXma hmoVo. H$m`©H$Ë`mªZr {Xcoë`m hþcr_wio
~amMgm nmco rg \$mO¡ \$mQ>m dJo dJo ù`m JmdmV§ Jco m hmVo m. _mMo m© AmH$« _H$ nÕVrZo
_m_cXo ma H$Mao rda Jco m. Ë`m {R>H$mUr {ZH$_ ZmdmMo _m_cXo ma hmVo .o _mMo Ho© $è`mZ§ r
_m_coXma {ZH$_ `m§Zm Jm§Yr Q>monr KmVcr. H$Moardarc {~«{Q>em§Mm `w{Z`ZO°H$
CVadyZ Ë`m {R>H$mUr {Va§Jm P|S>m \$S>H${dcm. {XdmUr H$moQ>m©dahr _moMm© ZoÊ`mV
Amcm. VoWo EM. Eg. nmQ>rc ZmdmMo Ý`m`mYre hmoVo. dmVmdaUmMm Ë`m§Zr
A§XmO KoVcm. _moM©oH$è`m§Zr H$mhr H$aÊ`mnydu Vo ñdV…M Amnë`m S>moŠ`mda
Jm§Yr Q>monr KmcyZ ~mhoa Amco. Ë`m§ZrM H¥$îUamd Hw$amS>o `m§Zm nwînhma KmVcm.
VmgJmdÀ`m Vwé§JmV ~wcu `oWrc {edXo ZmdmMm VéU H¡$XoV hmoVm. Ë`mcmhr
H¡$XoVyZ ~mhoa AmUyZ _moM©oH$è`m§Zr Ë`mMm gËH$ma Ho$cm. _moMm© `eñdr Pmcm
hmoVm. Ë`mMr MMm© {Oëhm^a gwê$ Pmcr hmoVr. _moMm©Mr ~mV_r gmVmè`mMo
S>r.Eg.nr. {Jë~Q>© `m§À`mn`ªV `oD$Z WS>H$cr. {Jë~Q>© ~mV_r_wio g§Vmnco. Vo
VmVS>rZo VmgJmdH$S>o {ZKmco. VmgJmdmV XmIc hmoVmM Ë`m§Zr g§e{`Vm§Zm
_manrQ> gwê$ Ho$cr. AZoH$ nwT>mè`m§da dm°a§Q> Omar Ho$co. VmcwŠ`mV H$m`©H$Ë`mªMr
YaH$nS>hr Mmcy Ho$cr.
4 gßQ>|~a 1942 amoOr gH$mir gH$mirM nm§Sw>a§J JmoqdX nmQ>rc
(`oS>o{ZnmUr) D$\©$ nm§Sy> _mñVa, {Zd¥ÎmrH$mH$m, AmX_ n¡cdmZ, B©ída nwOmar hr
_§S>ir nÙmù`mV `oD$Z XmIc Pmcr. Ë`m§Zr dg§Vamdm§Mo Ka JmR>co. dg§Vamd
Ë`m doir Pmoncoco hmoVo. nm§Sy> _mñVam§Zr Ë`m§Zm PmonoVyZ CR>{dco.
`oS>o{ZnmUrOdirc _{„H$mOw©Z S>m|Jamda g^oMo Am`moOZ H$aÊ`mV Amco hmoVo.
lmdU _{hÝ`mVrc Vmo edo Q>Mm gm_o dma Agë`mZo VWo o OÌm ^acr hmVo r. {VWë`m
g^ocm dg§Vamdm§Zm ZoÊ`mgmR>rM hr gmar _§S>ir Ë`m§À`m Kar Amcr hmoVr.
dg§Vamdhr Pmon nyU© hmoÊ`mMr ndm© Z H$aVm V`ma Pmco Am{U Ë`m§À`mgmo~V
Ë`m g^ogmR>r admZm Pmco.
`oS>o{ZnmUrÀ`m S>m|Jamda lmdU _{hÝ`mVrc eodQ>À`m gmo_dmar _moR>r
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 33
OÌm ^aVo. `m OÌocm dmidm VmcwŠ`mVrc Am{U n[agamVrc AZoH$ ^m{dH$
`Vo mV. `m OÌVo M g^Mo o Am`mOo Z H$ê$Z cmHo $m_§ Ü`o ñdmVͧ `m{df`r àao Um {Z_mU©
H$aÊ`mMo {Z`moOZ H$m`©H$Ë`mªZr Ho$co hmoVo. VoWoM H$m`©H$Ë`mªZr EH$Ì O_mdo d
nwT>Mo YmoaU R>admdo Ago R>aco hmoVo. Ë`m {Z`moOZmà_mUoM dg§Vamdm§Zm Ë`m
g^og ZoÊ`mgmR>rM H«$m§{Vdra _§S>ir nÙmù`mV nmohmoMcr hmoVr. dg§Vamdm§Zm
KoD$Z nm§Sy> _mñVa, qhXwamd nmQ>rc, a§Jamd nmQ>rc Am{U BVa H$m`©H$V©o VoWo
O_co. S>m|Ja MT>VmZmM "^maV_mVm H$s O`', "_hmË_m Jm§Yr H$s O`' Aem
KmofUm {Xë`m OmV hmoË`m. S>m|Jamdarc OÌoMm gwJmdm nmo{cgm§Zm cmJcm hmoVm.
H«$m§{VH$maH$ Ë`m OÌocm AmcoM Va Ë`m§À`mda PS>n KmcÊ`mMm à`ËZ H$aÊ`mMo
nmo{cgm§Zr R>a{dco. OÌoÀ`m ~§Xmo~ñVmgmR>r åhUyZ AmR>-Xhm nmo{cgm§Zm
hË`mamgh OÌoV V¡ZmV H$aÊ`mV Amco. OÌoÀ`m JXuZo S>m|Ja \w$ccm hmoVm.
R>aë`mà_mUo gd© H$m`©H$V©o S>m|Jamda nmohmoMco. Ë`m§À`m KmofUm gwê$M hmoË`m.
S>m|JamdaM EH$ nS>Ho$ _§{Xa hmoVo. nmo{cgm§Zm nmhVmM H$m`©H$Ë`mªZr Ë`m§À`mdaM
h„m Ho$cm. nmo{cgm§MrM H$m|S>r Ho$cr Am{U Ë`m§Zm Ë`m nS>Š`m _§{XamV H$m|S>co.
_§{XamÀ`m Mmar ~mOy§Zr H$m`©H$Ë`mªZr JamS>m KmVcm. eñÌo \o$Hy$Z Jßn amhÊ`mMm
Bemam H$m`©H$Ë`mªZr nmo{cgm§Zm {Xcm. Ë`m§Zm Y_H$mdco. nS>Š`m _§{Xamda MTy>Z
VoWo {Va§Jm Po§S>m \$S>H${dcm. KmofUm OmoaOmoamV gwê$M hmoË`m.
VoWo KS>V Agcocm àH$ma nmhÿZ OÌoVrc cmoH$m§Mr Ymdni CS>mcr
hmoVr. Jm|Yi gwê$ Pmcm hmoVm. OÌoVrc cmoH$m§Zm em§V amhÊ`mg gm§JÊ`mV Amco.
JXu em§V Pmcr. VoWoM g^ocm gwédmV Pmcr. nm§Sy> _mñVa Am{U a§Jamd nmQ>rc
`m§Zr {~«{Q>e amOdQ>rÀ`m {damoYmV OmoenyU© ^mfUo Ho$cr. Ë`m ^mfUm§Zr CnpñWV
cmoH$ CËgm{hV Pmco. KmofUm XoD$ cmJco. Ë`mM g^oV CnpñWVm§Zm dg§Vamdm§Mr
AmoiI H$ê$Z XoÊ`mV Amcr. nm§Sy> _mñVam§Zr dg§Vamd hm EH$ YmS>gr, VéU
H$m`©H$Vm© Agë`mMo g^og CnpñWV Agcoë`m cmoH$m§Zm gm§{JVco. Ë`m amÌr
H$m`©H$Ë`mªZr `oS>o{ZnmUr `oWo EH$m PmonS>rV _wŠH$m_ Ho$cm. _wŠH$m_mÀ`m
{R>H$mUrhr {~«{Q>em§À`m {damoYmV H$m` H$m` H$aVm `oB©c `mMrM MMm© Ë`m§À`mV
Pmcr. Xwgè`m {Xder gH$mir dg§Vamd nÙmù`mV nmohmoMco. MidirVrc
H$m`©H$Ë`mªÀ`m ^oQ>r Am{U àMma MmcyM hmoVm. EHo$ {Xder amÌr EH$ JwßV ~¡R>H$
Pmcr. Ë`m ~¡R>H$sV VmgJmdà_mUoM Bñcm_nya `oWohr _moMm© H$mT>Ê`mMm {ZU©`
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 34
Pmcm. _moMm© `eñdr H$aÊ`mgmR>r g§nyU© V`mar{Zer Bñcm_nwamV XmIc hmoÊ`mMo
R>aco. `m _moMm©Mo ZoV¥Ëd nm§Sy> _mñVam§H$S>o XoÊ`mV Amco. 8 gßQ>|~a 1942 hm
{Xdg _moMm©gmR>r {ZpíMV Pmcm. dmidm n[agamVrc H$m`©H$Ë`mªZm {Zamon
nmohmoMcm. _moMm©À`m {Xder nhmQ>onmgyZM doJdoJù`m ^mJm§VyZ H$m`©H$V©o
Bñcm_nwamV `oD$Z XmIc Pmco. VmgJmdÀ`m _moMm©_wio XwImdcoë`m nmo{cgm§Zr
Bñcm_nwaMm _moMm© hmUyZ nmS>Ê`mMm M§J ~m§Ycm hmoVm. Ver _moM©o~m§YUrhr
nmo{cgm§Zr Ho$cr hmoVr. Ë`m doir gmVmè`m§cm `oQ>g² ZmdmMo S>r.Eg.nr. H$m`©aV
hmoVo. Vo ñdV… \$m¡O\$mQ>çmgh Bñcm_nwamV XmIc Pmco. Aem dmVmdaUmVM
nm§Sy> _mñVam§À`m ZoV¥ËdmImcr OmoaXma KmofUm XoV _moMm© {ZKmcm. _moMm© _m_coXma
H$Moarda nmohmoMë`mZ§Va H$m`©H$Ë`mªMr KmofUm~mOr nwÝhm dmT>cr. H$MoarV
CnpñWV Agcoco S>r.Eg.nr. `oQ²>g Am{U Ë`m doiÀ`m _m_coXmam§Zr EH$ S>md
Q>mH$cm. _m_coXma H$Moar^modVr hË`mar nmo{cgm§Mo H$S>o H$aÊ`mV Amco hmoVo.
_mMo Ho© $è`mZ§ m åhUUo _mS§ >Ê`mgmR>r H$Mao rV `Êo `mMr {dZV§ r H$o cr. Ë`m {dZV§ rdê$Z
_moMm©o{df`rMr ^y{_H$m gm§JÊ`mgmR>r nm§Sy> _mñVa Am{U {dZm`H$ WmoamV H$MoarV
XmIc Pmco. Zo_H$s hrM g§Yr S>r.Eg.nr. Am{U _m_coXmam§Zr gmYcr.
aMcoë`m H$Q>mà_mUo Ë`m§Zr H$MoarV CnpñWV Agcoë`m hË`mar nmo{cgm§Zm nm§Sy>
_mñVa d WmoamVm§Zm Vmã`mV KoÊ`mg gm§{JVco. XmoKm§Zmhr AQ>H$ Pmcr. `m
H$Q>H$mañWmZmMr _m{hVr H$mhr jUm§VM H$Moar~mhoa Agcoë`m _moM©oH$è`m§Zm
g_Ocr. gd©OU g§Vmnco. VmgJmdÀ`m _moMm©n«_mUoM AZoH$ H$m`©H$V©o gmo~V
hË`mao KoD$Z {MS>coë`m H$m`©H$Ë`mªZr H$Moarda Mmc Ho$cr. O_md g§VmnmZo
~o^mZ Pmcm hmoVm; na§Vw ~§Xmo~ñVmÀ`m ~m~VrV nmo{cgm§Zr AmYrM H$miOr
KoVcr Agë`mZo nmo{cgm§Zr g§Vmncoë`m O_mdmda Jmoir~ma Ho$cm. Jmoir~ma
hmoVmM O_md nm§Jy cmJcm. H$m`©H$V©o {_ioc Ë`m añË`mZo Ymdy cmJco. O_mdmMr
Ymdni Am{U nmo{cgm§Mm Jmoir~ma `mV n§S>çm B§{O{ZAa d {dîUy ~manQ>o R>ma
Pmco. nmo{cgm§Zr Ë`m XmoZ H$m`©H$Ë`mªMm ~ir KoVcm. Vo hþVmË_o Pmco. dmVmdaU
hmVm~mhao OmV Agë`mMo nmhZÿ cmHo $mZ§ r _mKma KÊo `mMr ^{y _H$m KVo cr. H$m`H© $Vo©
Amnmnë`m JmdmH$S>o {ZKyZ Joco.
Bñcm_nwamVrc _moMm©_wio cmoH$m§_Ü`o {~«{Q>em§~Ôc g§VmnmMr cmQ>
ngacr. nmo{cgm§À`m XS>nemhr_iw o ^{y _JV MidirMr ZmH$o ~X§ r hmÊo `mEdo Or
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 35
Aem KQ>Zm_§ iw o {VMr VmH$XM dmT>cr. Bñcm_nay À`m _mMo m{© XderM dS>yO `Wo ho r
H$m`H© $Ë`mZª r _mMo m© H$mT>cm hmVo m. Ë`m _mMo md© ahr nm{o cgmZ§ r Jmio r~ma H$ê$Z ZD$
H$« m{§ VH$maH$mZ§ m R>ma H$o co hmVo .o nmQ>U `Wo o åhmderH$a `mÀ§ `m ZVo Ë¥ dmImcr, {eamim
`Wo o ~m~ay md MaUH$a `mÀ§ `m ZVo Ë¥ dmImcr H$Mao rda _mMo o© ZÊo `mV Amco hmVo .o VgMo
H$amS> `Wo o XmXm CS§ >miH$amÀ§ `m ZVo Ë¥ dmImcr H$Mao rda _mMo m© ZÊo `mV Amcm hmVo m.
VWo o _mMo mZ© V§ a CS§ >miH$amM§ r _mRo >r g^mhr Pmcr. nm{o cgmZ§ r CS§ >miH$amZ§ m AQ>H$
H$o cr. `m AQ>H$o _iw o gV§ mncëo `m H$m`©H$Ë`mªZr nmo{cgm§da XJS>\o$H$ Ho$cr hmoVr.
ho gd© _moM©o Am{U KQ>Zm§_wio gmVmam {OëømVrc ^y{_JV Midircm
cmoH$m§H$Sy>Zhr Nw>no ~i {_iV hmoVo. Am§XmocZmMr eŠVr XwUmdV hmoVr.
nÙmù`mVrc H$Zm©i AmoT>çmOdirc _irV dg§Vamdm§Zr ^y{_JV
H«$m§{VH$maH$m§Mm AÈ>m WmQ>cm hmoVm. amÌ^a H«$m§{VH$maH$ H$madm`m H$aUo Am{U
_irV `oD$Z XS>Uo hm {XZH«$_M Pmcm hmoVm. dg§Vamdm§Zm d H«$m§{VH$maH$m§Zm
gm§Jcr g§ñWmZÀ`m amOm§Mr ghmZw^yVr hmoVr. Ë`mM H$mimV gm§JcrV amOm^mD$
H$mio ZmdmMo \$m¡OXma H$m`©aV hmoVo. Ë`m§Mmhr dg§Vamdm§~Ôc {deof {Oìhmim
hmoVm; nU dg§Vamdm§Zr Oo H$m` H$am`Mo Vo H$amdo; nU gm§Jcr hÔrÀ`m ~mhoa
H$amdo, Ago Ë`m§Zm dmQ>m`Mo. nÙmù`mVrc _ir ^y{_JV H«$m§VrMo H|$Ð ~Zcocr
AgVmZmM dg§Vamdm§Zr Amnë`m H$m`©H$Ë`mªgmR>r gm§Jcr ehamVhr doJdoJù`m
^mJmV AmR> Imëo `m H$o ë`m hmËo `m. Ë`m Imëo `m ~éw S> J„r, {edmOrZJa, \$mO¡ Xma
J„r Am{U OwÝ`m gm§JcrV hmoË`m. H«$m§VrÀ`m _mo{h_m \$Îmo H$am`À`m Am{U
H$m`©H$Ë`mªZr Ë`m Imoë`m§da _wŠH$m_ H$am`Mm. nmo{cgm§er XmoZ hmV H$aVmZm
Amncr eŠVr H$_r nS>V Agë`mMr OmUrd dg§Vamd Am{U Ë`m§À`m {_Ìm§Zm
Pmcr hmoVr. nÙmù`mÀ`m _irV JaO nS>oc Voìhm em_amdXmXm H$m`©H$Ë`mªÀ`m
Odo UmMr gm`o H$arV hmVo .o AZHo $ dio m Midircm ng¡ m Zmhr åhUZy dgV§ amdmZ§ r
em_amdXmXm§H$Sy>Z KamVrc Xm{JZo KoD$Z n¡go C^o Ho$co hmoVo. nmo{cgm§H$S>o
_Zwî`~i hmoVo. eñÌgmR>m hmoVm. Ë`m§Zm g_moamg_moa `oD$Z Vm|S> XoUo eŠ` Zmhr,
ho gd©M H«$m§{VH$maH$m§Zm H$iyZ MwH$co hmoVo. cmoH$m§H$Sy>Z {_iUmè`m _XVrcm
_moR>çm _`m©Xm hmoË`m. hË`mam§gmR>r n¡gm AmUm`Mm H$moRy>Z ? `m àíZmMo CÎma
åhUyZM dg§Vamdm§Zr ZmBcmO åhUyZ cwQ>rMmhr _mJ© Adc§~cm.
H$« mV§ rMm cT>m ì`dpñWV Mmc{dÊ`mgmR>r gmVmam {OëømV H$m`H© $Ë`mMª o
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 36
nmM à_Iw JQ> nmS>co hmoVo. H$§w S>c JQ>, {eamim Am{U dmidm (n{íM_ ^mJ)
JQ>, H$amS> JQ>, CÎmaMo m JQ> Am{U gmJ§ cr JQ>. H$§w S>c JQ>mMo ZVo Ë¥ d ZmZm nmQ>rc
`mÀ§ `mH$S>o hmVo .o `m JQ>mV Or.S>r. ~mny cmS>, ZmJZmWAÊUm Zm`H$dS>r, Amßnmgmh~o
cmS>, ZmWmOr cmS>, ^JdmZamd _mao ,o Yùw `mMo S>m.° CÎm_amd nmQ>rc hmVo .o
ñdmVͧ `g{¡ ZH$mM§ r gdmVª _mRo >r g»§ `m `m JQ>mV hmVo r. gmJ§ cr JQ>mMo ZVo Ë¥ d dgV§ amd
nmQ>rc `mÀ§ `mH$S>o hmVo o `m _»w ` JQ>m_§ YZy AZHo $ CnJQ>hr ApñVËdmV hmVo .o
dg§Vamdm§Zr AË`§V {Z`moOZ~Õ nÕVrZo gm§Jcr ^mJmVrc
H$m`©H$Ë`mªMm JQ> H«$m§VrgmR>r V`ma Ho$cm. Or. S>r. nmQ>rc, ZriH§$R>, XÎmy VmË`m,
~mny Om_Xma, dm_ZH$mH$m nmQ>rc, Zmam`U OJXmio, Ym|S>ram_ _mir, a§Jamd
nmQ>rc, qhXwamd nmQ>rc ho Ë`m§À`m JQ>mVrc H$mhr I§Xo {ecoXma ! {dÜd§gH$
H¥$Ë`m§Zr {~«{Q>em§Mo gaH$ma {Ii{Iio H$aUo `m CÔoemZo àË`oOU noQy>Z CR>cm
hmoVm. {dÜd§gmMr gwédmV åhUyZ Q>o{c\$moZÀ`m Vmam VmoS>Ê`mMr _mohr_ hmVr
KoÊ`mV Amë`m. ~wYJmd `oWo amÌrV Q>o{c\$moZÀ`m Vmam VmoS>Ê`mV Amë`m. Z§Va
nmoñQ>mMr ~°J cwQ>Ê`mMo R>aco. {^cdS>r-VmgJmd añË`mda nmoñQ>mMr ~°J nidyZ
ZoÊ`mMm {ZU©` Pmcm. nmoñQ>mMo Q>nmc d ~°J {^cdS>r ñQ>oeZda `oV Ago.
dg§Vamd, qhXwamd nmQ>rc, a§Jamd Am{U XÎmy VmË`m ^ë`m nhmQ>o {^cdS>r-
VmgJmd añË`mda {Z_Ur JmdmOi XSy>Z ~gco. {^cdS>r ñQ>oeZdê$Z {enmB©
Q>nmc ~°J KoD$Z {ZKmcm H$s Ë`mcm Ë`m añË`mVM JmR>m`Mo Am{U ~°J cwQ>m`Mr
Ago R>aco hmoVo. {^cdS>r ñQ>oeZdê$Z Q>nmc KoD$Z {ZKUmam _mUyg (Ë`mcm aZa
åhUV) ~°J KoD$Z {ZKmcm. {Z_UrOdi X~m Yê$Z ~gcoë`m dg§Vamd Am{U
Ë`m§À`m ghH$mè`m§Zr Vmo _mUyg Odi `oVmM Ë`mÀ`mda PS>n KmVcr. Ë`mÀ`m
hmVmVrc ~°J {hgH$mdyZ KoVcr Am{U niV gwQ>co. Ë`m _mUgmZo AmaS>mAmoaS>m
H$am`cm gwédmV Ho$cr. cmoH$ \$ŠV nmhV am{hco. niV gwQ>coë`m H$m`©H$Ë`mªZr
~°Jogh nÙmù`mÀ`m _irVrc AÈ>m JmR>cm. cwQy>Z AmUcocr ~°J \$moSy>Z _moR>çm
CËgHw $VZo o Ë`mV {H$Vr ng¡ o AgVrc `mMm AX§ mO KVo cm; nU gdmMª mM ^_« {Zamg
Pmcm. Ë`m ~°Jo_Ü`o n¡go Va ZìhVoM; CcQ> Ë`m§Zm Ë`mV EH$ {H$cmo Jm§Om d
A\y$Mr nmg©co {_imcr. {Zame hmoD$Z Jm§Om Am{U Vr nmg©co gdmªZr Zï> Ho$cr.
J{Z_r H$mdm hoM _w»` hË`ma ~ZdyZ dg§Vamd Am{U Ë`m§À`m
ghH$mè`m§Zr {~«{Q>em§Zm Ooarg AmUco hmoVo. Ë`mM H$mimV gm§Jcr `oWo H$moQ>Urg
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 37
`m§À`m dmS>çmda EH$ JwßV ~¡R>H$ Pmcr. `m ~¡R>H$scm {h§Xwamd nmQ>rc, a§Jamd
nmQ>rc, {OZnmc ImoV, ~m~mgmho~ nmQ>rc, nr.~r. nmQ>rc, ^mB© n|S>go, Zm_Xod
H$amS>H$a, Jw§Omi, {dÇ>c qeXo, Or. S>r. nmQ>rc, Ym|S>ram_ _mir, ~m~ycmc
ehm, _oKOr Zagr ehm, cú_Uamd JmS>Jri, S>m°. Xoenm§S>o hOa hmoVo. `m
~¡R>H$sV J{Z_r H$mì`mMr cT>mB© H$er cT>m`Mr `m{df`r {Z`moOZ Pmco.
àË`oH$mÀ`m O~m~Xmè`m {ZpíMV H$aÊ`mV Amë`m. JOmZZ hþÔma `m§À`mH$S>o
nÌHo$ V`ma H$aUo, Zm_Xod H$amS>H$a `m§À`mH$S>o nÌHo$ dmQ>Uo, Va Jw§Omi
`m§À`mH$S>o ñ\$moQ>Ho$ V`ma H$aÊ`mMr O~m~Xmar XoÊ`mV Amcr.
eñÌo Am{U XméJmoù`m§gmR>r n¡emMr JaO hmoVr. Vr JaO
^mJ{dÊ`mgmR>r cwQ>r{edm` n`m©` ZìhVm. dg§Vamdm§Mo {_Ì ^ynmc H$Îmo `m§Zm
Jmìo `mMr MmJ§ cr _m{hVr hmVo r. Ë`mZ§ r Jmìo `mMm I{OZm cQw >Ê`mMr `mOo Zm gdmnª Tw >o
_m§S>cr. Ë`m `moOZocm gd©OU V`ma Pmco. Jmoì`mV Xa _{hÝ`mÀ`m 7 VmaIocm
nUOrV I{OÝ`mV n¡go AmUco Om`Mo, Aer _m{hVr H$Îmo|Zr {Xcr. Vmo I{OZmM
cwQ>m`Mm AmamIS>m V`ma H$aÊ`mV Amcm. H$m`©H$Ë`mªZr doJdoJù`m _mJmªZr
nUOrV nmohmoMm`Mo. VoWo nmohmoMë`mZ§Va ^Q>m§À`m ImZmdirV EH$Ì O_yZ nwT>Mr
_mohr_ am~dm`Mr Ago R>aco. dg§Vamd, {Zd¥ÎmrH$mH$m, {OZnmc ImoV, B©œam
Jwad, nr. ~r. nmQ>rc, ~m~mgmho~ nmQ>rc EH$m _mJm©Zo nUOrV OmD$Z nmohmoMco.
^ynmc H$Îmo d em_amd OmYd Xwgè`m _mJm©Zo nUOrV XmIc Pmco. gd©OU
^Q>mÀ§ `m ImZmdirV nmho mMo c.o EH$_Ho $mV§ MMm,© _gcV gêw $ Pmcr. Ë`m MMV} Zy M
Hw$R>ë`mVar H$maUmdê$Z Ë`m§À`mV EH$_oH$mVM ^m§S>Uo gwê$ Pmcr. `m ^m§S>Um§_wio
Jmoì`mÀ`m nmo{cgm§Zm g§e` Amcm. n[apñWVr AQ>rVQ>rMr ~ZÊ`mMr eŠ`Vm
{Z_m©U Pmë`mZo Jmoì`mMm I{OZm cwQ>Ê`mMr `moOZmM aÔ Pmcr. `moOZm Oar
aÔ Pmcr Var Jmoì`mV Ë`m {Z{_ÎmmZo dg§amdm§À`m Zì`m AmoiIr _mÌ Pmë`m.
H«$m§{V`wÕmMr JVr dmT>V AgVmZm dg§Vamdm§À`m JQ>mcm n¡emMr
MUMU ^mgy cmJcr hmoVr. nmo{cgm§À`m YmñVrZo H$moUrhr _XV H$am`cm V`ma
Zgm`Mo. H$moUrM n¡go XoB©ZmV Voìhm XamoS>o Q>mHy$Z H«$m§VrgmR>r n¡go C^o H$aÊ`mMo
YmoaU AmIco Joco. Ë`mVyZM gm§JcrdmS>rÀ`m ì`mnmè`mda dg§Vamd Am{U
Ë`m§À`m H$m`©H$Ë`mªZr XamoS>m Q>mH$cm. Ë`m XamoS>çmV {_imcoë`m n¡emVyZ ~m°å~,
~§XwH$m, H$mS>Vwgo IaoXr H$aÊ`mMo R>aco. Vo hË`mao Jmoì`mVyZM AmUV AgV.
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 38
n¡emMr ì`dñWm hmoVmM Vo Jmoì`mcm Joco. ^ynmc H$Îmo, amOmam_ ~wgwJ© Am{U
nm§S>wa§J {_gmi `m§Zm Jmoì`mMr Mm§Jcr _m{hVr hmoVr. Vã~c 15 {Xdg amhÿZ
Ë`m gdmªÀ`m _XVrZo Jmoì`mVyZ hË`mao {_i{dcr. ~m°å~, ~§XwH$m Am{U BVa
gm{hË` KoD$Z Amnë`m ghH$mè`m§gh ~gZo Vo H$moëhmnyacm {ZKmco.
gmd§VdmS>rÀ`m nwT>o Amë`mZ§Va nmo{cgm§Zr ~g Wm§~dyZ {VMr VnmgUr Ho$cr.
dg§Vamdm§Zr hË`mam§Mr {nedr S´>m`ìhaÀ`m ~mH$S>çmImcr XS>dyZ R>odcr hmoVr.
Ë`m {nedrV ~gÀ`m XwéñVrMo gm{hË` Amho Ago nmo{cgm§Zm dmQ>co Am{U
dg§Vamdm§daMo Vo g§H$Q> Q>ico. hË`mao KoD$Z Vo gm§Jcrcm gwIê$n naVco.
Xmê$_wio AZoH$ Hw$Qw>§~o CX²ÜdñV hmoVmV. Xmê$Mo CËnmXZ H$aUmao JwÎmoM
Zï> Ho$co Va hr g_ñ`m ~è`mM A§er H$_r hmoD$ eH$Vo, `m hoVyZo dg§Vamdm§À`m
JQ>mZo Amnë`m n[agamVrc Xmê$JwÎmo OmiÊ`mMr _mohr_ hmVr KoVcr. EHo$ {Xder
amÌr {_aO-H$dR>o_h§H$mi _mJm©darc AcHy$S> `oWrc Xmê$JwÎmm Omicm. Ë`mZ§Va
BVa JwÎmo OmiÊ`mgmR>r Vo {ZKmco. nmQ>JmdÀ`m JwÎ`mda h„m Ho$cm. JwÎ`mÀ`m
_mcH$mZo AmaS>mAmoaS> gwê$ Ho$ë`mZo EH$M X§Jm gwê$ Pmcm. Ë`m X§½`m_wio cmoH$
OmJo Pmco. cmoH$ OmJo hmoD$Z JXu Pmë`mZo Ë`m§Zm {VWyZ niyZ OmUo H$R>rU
Pmco. eodQ>r cmoH$ VoWyZ {ZKyZ OmdoV åhUyZ h±S>J«oZoS>Mm ñ\$moQ> KS>{dcm. _moR>m
AmdmO Pmë`mZo cmoH$ Km~aco Am{U {VWyZ niyZ Joco. nhmQ>o gd©OU Hw$_R>o
nmQ>rOdi Amco. Ë`m§À`mV Mma JQ> Ho$co. doJdoJio JQ> H$ê$Z H$mhrOU
gm§Jcrcm, Va H$mhrOU nÙmù`mcm {ZKyZ Amco. dg§Vamd _wŠH$m_mcm
nÙmù`mÀ`m _irV Joco.
dg§Vamdm§À`m H«$m§{VH$maH$ H$madm`m Omoa YaV AgVmZmM EHo$ {Xder
EH$ H$« m{§ VH$mar KQ>Zm KS>ë`mMo g_Oc.o nmS§ >y _mñVa, {H$gZ dra, ~cXdo àgmX,
^mB© {d^yVo, ^mB© N>ÞwqgJ ho H«$m§{Vdra `oadS>çmMm Vwé§J \$moSy>Z ngma Pmë`mMr
Vr KQ>Zm hmoVr. `oadS>m Vwé§J \$moS>Ê`mÀ`m em¡`m©_wio gd©M H«$m§{VH$maH$m§_Ü`o
AmZ§XmMo dmVmdaU ngaco. {~«{Q>e nmocrg _mÌ MdVmico. gmVmam {OëømV
{H$gZ dra d nmS§ >y _mñVa `m H$« m{§ VdramZ§ m emYo Ê`mgmR>r AZHo $ JmdmM§ m nm{o cgmZ§ r
N>i _m§S>cm. Jmdmda N>mno Q>mH$Uo, cmoH$m§Zm Jmoim H$ê$Z Y_H$mdUo, ~oX_
_mahmU H$aU,o AQ>H$ H$ê$Z H$¡ XVo ZDo $Z S>m~§ Uo Ago àH$ma H$arV hmVo .o nm{o cgmZ§ r
O§JO§J nN>mS>co; nU nm§Sy> _mñVa d {H$gZ dra _mÌ Ë`m§À`m hmVr cmJco
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 39
ZmhrV. CcQ> ^y{_JV H«$m§VrÀ`m Ë`m§À`m H$madm`m {Oëhm^a MmcyM am{hë`m.
nmocrg H$moUË`mhr _mJm©Zo Ë`m§Zm nH$S>Ê`mMm à`ËZ H$arV hmoVo. AZoH$ Jmdm§Mm
N>i _m§Sy>Zhr H$mhrM hmVr cmJV Zmhr Ago {Xgë`mda nmo{cgm§Zr H«$m§{Vdram§À`m
Aml`XmË`m§Mr _mc_Îmm OßV H$aUo, Jmdm§da gm_wXm{`H$ X§S>mMr H$madmB© H$aUo
Ago àH$ma H$aÊ`mg gwédmV Ho$cr. `m àH$mam§_wio cmoH$m§_Ü`o g§Vmn dmTy> cmJcm
Am{U H«$m§{V`wÕ A{YH$M ^S>Hy$ cmJco.
^y{_JV Agcoë`m nm§Sy> _mñVam§Zr EHo$ {Xder dg§Vamdm§Zm {Zamon XoD$Z
^oQ>rgmR>r ~mocmdco. ^oQ>rgmR>r XwYm|S>r JmdmMr {ZdS> Pmcr. dg§Vamdm§Zr
XwYm|S>rcm _mñVam§À`m ^oQ>rcm OmÊ`mMr O`mar gwê$ Ho$cr. nÙmù`mhÿZ qhXwamd
nmQ>rc d amKmo~m am`Vo `m§À`mgh gm`H$cdê$Z Vo XwYm|S>rcm Joco. _mñVam§Mr
^oQ> Pmcr. ^oQ>rVcr MM©oV H«$m§{V`wÕmMr nwT>rc AmIUr H$aÊ`mgmR>r Hw§$S>c
`oWo Am¢Y g§ñWmZMo `wdamO Amßnmgmho~ n§V `m§À`m ~§Jë`mV ~¡R>H$ KoÊ`mMo
R>aco. R>aë`mà_mUo {OëømVrc gd© ^mJm§Vrc JQ>m§Mo H«$m§{Vdra ~¡R>H$scm hOa
Pmco. `m ~¡R>H$sV nwT>rc YmoaU R>aco. Ë`m YmoaUmcm g{dñVa ñdê$n XoÊ`mgmR>r
gd© ZoVo_§S>itZm Hw$ain `oWo _wŠH$m_mcm ~mocm{dÊ`mV Amco. R>aë`m{Xder
H«$m§{VH$maH$ doJdoJù`m _mJmªZr Hw$ain `oWo nmohmoMco. Xaå`mZ, EH$m hoamZo
dg§Vamdm§Zm H«$m§{VH$maH$ Hw$ain_Ü`o O_Uma Agë`mMr I~a nmo{cgm§Zm
cmJë`mMr _m{hVr {Xcr. na§Vw {VH$S>o Zmam`U OJXmio, ~mny Om_Xma, Ym|S>ram_
_mir, qhXwamd nmQ>rc ho Hw$ain_Ü`o OmD$Z nmohmoMco hmoVo. hoamZo {Xcoë`m
_m{hVrZwgma nmo{cgm§Zr Hw$ain JmdmdaM N>mnm Q>mH$cm. YaH$nS> gwê$ Ho$cr.
AZHo $mZ§ m Vmã`mV KVo c.o qhXaw mdmZ§ r _mÌ nm{o cgmZ§ m Wmnm _mê$Z {VWZy {ZgQ>Ê`mV
`e {_i{dco. qhXwamdm§Zr Amncr \$gJV Ho$ë`mMo nmo{cgm§À`m cjmV Amë`mZo
Ë`m§Zr qhXwamdm§À`m Jmdmda N>mnm Q>mH$cm. `oS>o{ZnmUr JmdmVrc cmoH$m§Mm
qhXwamdm§À`m Mm¡H$ergmR>r N>i Ho$cm. Ë`m§À`m AmB©-d{S>cm§Zm Vmã`mV KoD$Z
_mahmU Ho$cr, Ë`m§Zm AQ>H$ Ho$cr.
nmo{cg Am{U dg§Vamd `m§À`mVrc cn§S>md MmcyM hmoVm. nmocrg
haVèhoMo à`ËZ H$am`Mo; nU dg§Vamd _mÌ Ë`m§À`m hmVr H$YrM cmJm`Mo
ZmhrV. EH$Xm Ym|S>ram_ _mitZm hË`mao AmUÊ`mgmR>r Jmoì`mcm nmR>{dco.
dg§Vamd ñdV… H$moëhmnwacm nm§Sy> _mñVam§Zm ^oQ>Ê`mgmR>r Joco. qhXwamd nmQrc d
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 40