H$aÊ`mV Amcm hmoVm. Ë`m gËH$mamcm à_wI nmhþUo åhUyZ XmXm `oUma hmoVo.
g_ma§^mcm JXu Pmcr hmoVr. XmXm§Mo H$m`©H«$_ñWir AmJ_Z Pmco. _r
ì`mgnrR>mda _mB©H$dê$Z "dg§VXmXm nmQ>cm§Mm {dO` Agmo !' Aem KmofUm
XVo hmVo m.o CnpñWV OZg_Xw m`hr XmXmÀ§ `m ZmdmZo Kmfo Um XVo hmVo m. XmXm Amnë`m
JmS>rVyZ CVaco. ì`mgnrR>mH$S>o Amco. _mB©H$dê$Z _mPo KmofUm XoUo gwê$M hmoVo.
XmXm ì`mgnrR>mda Amco Am{U _mÂ`mOdirc _mB©H$Mm Vm~m Ë`m§Zr KoVcm
Am{U Ë`m§ZrM KmofUm Úm`cm gwédmV Ho$cr. "Ama.Ama. nmQ>cm§Mm {dO`
Agmo ! Ama. Ama. nmQ>cmM§ m {dO` Agmo !!' XmXmÀ§ `m `m Kmfo UmZ§ r _r ^m~§ mdZy
Jocmo. Ajae… A§Jmda ehmao Amco. XmXm _mÂ`m ZmdmZo KmofUm XoVmhoV, `mnojm
_moR>onUm Vmo H$m` ?
Amnë`m _mUgm§Zm _moR>§ H$aVmZm Ë`m§M§ ^a^ê$Z H$m¡VwH$ H$am`M§ hm
XmXm§Mm ñd^md. Ago AZoH$ àg§J XmXm§À`m amOH$maUmV H$m_ H$aUmè`m
_mUgmcm n«oaUm XoÊ`mMm Ñ{ïH$moZ gm§JyZ Om`Mo. _cm gm§Jm`cm Zoh_r AmZ§X
dmQ>Vmo H$s, _mPo gd©ogdm© eaX ndmagmho~m§Mm Am{U _mPm n{hcm n[aM`
XmXm§ZrM H$ê$Z {Xcm hmoVm. Ë`mdoir XmXm gmho~m§Zm åhUmco hmoVo, "eaXamd, hm
Ama. Ama. nmQ>rc eoVH$è`mMm nmoaJm Amho. J[a~rVyZ Amcm Amho. J«m_rU
^mJmV Iyn Mm§Jc§ H$m_ H$aVmo`. Vwåhmcm gm§JVmo, EH$ {Xdg _hmamîQ´>mV hm
Iyn _moR>m _mUyg hmoUma Amho.' XmXm§Zr Ë`mdoir ndmagmho~m§Zm H$ê$Z {Xcocm
_mPm n[aM` _mÂ`m öX`mV H$moacocm Amho.
XmXm amOñWmZMo amÁ`nmc AgVmZm _r Am_À`m ^mJmVrc EH$m
_§{XamÀ`m OrUm©oÕmamgmR>r XmXm§Zm KoD$Z `oVmo, Ago cmoH$m§Zm gm§{JVco hmoVo. Vmo
{Xdghr R>acm; nU AmMmag§{hVogma»`m Hw$R>ë`mVar AS>MUr_wio XmXm§Zr Aem
H$m`©H«$_mcm Ë`m H$mimV OmD$ Z`.o Aem àH$maMm gH§ $o V hmVo m. XmXm Ë`m dio go
gmJ§ crV hmVo o _r XmXmH§ $S>o OmD$Z ~gcm.o Ë`mM§ o ñdr` ghm`H$ `edV§ hmßnÀ| `m
_mÜ`_mVZy XmXmZ§ m H$m`H© $« _mcm `Êo `mMr Ji Kmcy cmJcm.o XmXm JXuV hmVo .o
"H$m`H© $« _mcm `Do $ eH$Uma Zmhr; nU Vy Wm~§ , Ago gm{§ JVc.o _r {Zame Pmcmo
hmVo m.o XmXm H$m`H© $« _mcm `Uo ma ZmhrV ho Jh¥ rV Yê$Z VWo Mo Wm~§ cmo hmVo m.o H$mhr
dio Jco m. _J AMmZH$ XmXmZ§ r _cm gm~o V `Êo `mMm Bemam H$o cm. Amåhr JmS>rV
~gcmo Am{U Am_À`m ^mJmH$S>o {ZKmcm.o `Uo ma Zmhr åhUUmè`m XmXmZ§ r KVo cëo `m
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 191
`m ^{y _H$o _iw o _r Va Iey PmcmMo ; nU Ë`m _{§ XamÀ`m {R>H$mUr O_cëo `m eHo $S>mo
cmHo $mÀ§ `mhr AmZX§ mcm nmamda Cacm Zmhr. H$m`H© $Vm© Am{U OZVm `mZ§ m AdmñVd
{Z`_ Am{U gH§ $o VmÀ§ `m MmH¡ $Q>rV ~m§YyZ R>odUo XmXm§Zm H$Yr éMcoM Zmhr. Ë`mM§ m
JmdmJmdmM§ m Aä`mg ^ë`m^ë`mZ§ m ~Mw H$ù`mV Q>mH$Umam hmVo m.
EH$Xm EH$m H$m`©H«$_mgmR>r _r XmXm§gmo~V VmgJmdhÿZ {dQ>çmcm
_mQo >maJmS>rVZy {ZKmcmo hmVo m.o àdmgmV Jßnm~§ am~o aM XmXmM§ o eVo rda cj Agm`M.o
H$moUË`m eoVmV H$moUVo nrH$> Amho, Ë`mMr dmT> Am{U BVa g§X^m©V AmOMr
n[apñWVr H$m` Amho; `m{df`rMo Ë`m§Mo {ZarjU Mmcy Agm`Mo. Ë`m àdmgmV
~mocV ~mocV XmXm§Zr EH$m eoVmH$S>o ~moQ> XmIdco Am{U åhUmco, "ZmaimMr
PmS>o {XgUmao Vo eoV H$moUmMo ?' _r A§XmOmZo Zmd R>moHy$Z {Xco Am{U Vo MwH$sMo
hmoVo. XmXm§Zr _mÌ Á`m§Mo Vo eoV hmoVo, Ë`m§Mo Zmd Va gm§{JVcoM gm§{JVco;
{edm` joÌhr gm§{JVco. _cm AmíM`©hr dmQ>co Am{U _r MwH$sMo Zmd gm§{JVco
Ë`m~Ôc Xw…Ihr dmQ>V hmoVo. Ë`mdoir XmXm åhUmco hmoVo, "g§nH©$ H$_r nS>Vmo`,
^anya {\$am. Ë`m{edm` _mUgo Am{U Amnë`m ^mJmÀ`m AS>MUr g_OUma
ZmhrV.' XmXm§Mm hm Aä`mg _mÂ`mgma»`m H$m`©H$Ë`m©cm ~aoM H$mhr {eH$dyZ
Jocm. Ë`mMm Cn`moJ AmO _cm hmoVmo Amho.
O`§V nmQ>rc
cmoH$ZoVo amOmam_~mny nmQ>rc `m§Mo {Ma§Ord d {dÚ_mZ J«m_{dH$mg
_§Ìr O`§V nmQ>rc `m§Zmhr XmXm§Mm ghdmg cm^cm. amOmam_~mny Am{U
XmXm§_Yrc amOH$s`-VmpÎdH$ _V^oX _hmamï´>mÀ`m amOH$s` B{VhmgmV Zm|Xco
Joco. Ë`mM ~mny§Mm amOH$s` Am{U gm_m{OH$ dmagm cm^coco O`§V nmQ>rc
XmXm§~Ôc Amnë`m ^mdZm ì`ŠV H$aVmZm åhUmco, "cmoH$m§da ào_ H$ê$Z
{dídmgmMo ZmVo àñWm{nV H$aUmao AX²^wV g§KQ>Z H$m¡eë` XmXm§H$S>o hmoVo. ~mny
ñdJ©dmgr Pmë`mZ§Va Ë`m§Zr _cm Iyn ào_ {Xco. _mZmZo dmJdco. _r Á`m-Á`m
doir Ë`m§Zm ^oQ>m`cm Jocmo, Ë`m-Ë`m doir {H$Vrhr Á`oð> Am{U _mVã~a
_§S>itgmo~VÀ`m XmXm H$m_mV ì`ñV Agco Var Vo _cm Zoh_rM WoQ> ^oQ> Úm`Mo.
_mPo åhUUo EoHy$Z ¿`m`Mo. _cm _mocmMm g„m Úm`Mo. _mPr Ë`m§Mr n{hcr ^oQ>
_mÂ`m dmT>{Xdgm{Xder Pmcr. XmXm Am{U ~mny Ë`m§À`mVrc VmpÎdH$ ^oX
{_Q>{dÊ`mgmR>r Vo ñdV…hÿZ _mÂ`m Kar EH$Ì Amco hmoVo. Ë`m {Xder Ë`m§Zr Vo
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 192
_V^oX g§n{dco. Zo_H$m Ë`mM{Xder _mPm dmT>{Xdg hmoVm. XmXm Am{U ~mny§À`m
CnpñWVrV _r dmT>{XdgmMm Ho$H$ H$mncm Am{U XmXm§Zr _moR>çm ào_mZo _cm
Ho$H$ ^adcm ! ~oaOoMo Am{U {dH$mgmMo amOH$maU H$go H$am`Mo `mMo YS>o _cm
Ë`m§À`m ghdmgmV {_imco. XmXm§Zr Á`m H$mimV {dH$mgmMr Midi hmVr
KoVcr Am{U `eñdr Ho$cr, Vmo H$mi AmOÀ`m VwcZoV gd©M AmKmS>çm§da
A{dH${gV hmoVm. Ë`m H$mimV cmoH$m§Mo à~moYZ H$arV {dH$mgmMr H$m_o Ë`m§Zr
C^r Ho$cr. ~mny§À`m {ZYZmZ§Va XmXm VrZ-Mma doim _mÂ`m Kar _r H$m±J«og_Ü`o
`mdo `mgmR>r `oD$Z Joco. `wdH$ H$m±J«ogÀ`m MidirV _r g{H«$` gh^mJr ìhmdo,
`mgmR>r Vo AmJ«hr am{hco. amOmam_~mny ghH$mar gmIa H$maImÝ`mÀ`m AZoH$
H$m`©H«$_m§Vhr Vo AmZ§XmZo gh^mJr ìhm`Mo. Ë`m§Zr Cä`m Ho$coë`m g§ñWm§da Ë`m§Mo
{Zñgr_ ào_ hmoVo. Ë`m g§ñWm§da ~marH$ cj R>odVmZm EImÚm chmZ coH$amMr
H$miOr ¿`mdr Ver ^mdZm Ë`m§À`m àË`oH$ H¥$VrVyZ {Xgm`Mr. H$mhrdoim
g§Kfm©Mo n«g§Jhr Amco; nU Ë`mVyZ XmXm§Mm {XcXmanUm Am{U _ZmMm _moR>onUmM
{gÕ Pmcm. EH$m {ZdS>UwH$sÀ`m {Z{_ÎmmZo XmXm§Mo _mÂ`m~Ôc J¡ag_O Pmco
hmoVo. H$mhr {Xdgm§Z§Va Vo AmnmoAmnM Xya Pmco. Ë`m§Zr cJoMM _cm _w§~B©cm
_§Ìmc`mg_moarc ~§Jë`mV ~mocmdyZ KoVco. ImocrMo Xma ñdV… ~§X Ho$co Am{U
_cm gm§{JVco H$s, "Vw_À`m~ÔcMm J¡ag_O Xya Pmcocm Amho, {ZdS>UwH$sV
H$madm`m H$aUmao H$moU hmoVo ho _cm g_Oco Amho !' `m KQ>ZoVyZ Ë`m§À`m _ZmÀ`m
_moR>onUmMm AZw^d _cm Amcm. gm§Jcr {OëømVrc ghH$mar gmIa
H$maImZXmardê$Z XoIrc _mPm g§Kf© Pmcm hmoVm; nU Vmohr Ë`m§Zr _mÂ`m
ñnï>dŠVonUmMo H$m¡VwH$ H$aV ñdrH$macm !
~m. X. IamS>o
gm§Jcr `oWrc X¡. "ccH$ma' Mo g§nmXH$ ~m. X. IamS>o åhUVmV,
"dg§VXmXm§Mr Am{U _mPr n{hcr ^oQ> 1950 _Ü`o Pmcr. XmXm Voìhm hmo_JmS>©
H$_m§S>§Q> hmoVo. Am_amB©V gwê$ Agcoë`m H°$åndoir XmXm§Zr _cm ~mocmdyZ KoVco.
_r "àOmgÎmm' gmßVm{hH$mV hmoVm.o {ejU AYd© Q> gmSo >yZ _r nÌH$m[aVm H$aV
Agë`mMo g_OVmM XmXmZ§ r _cm {ejU nUy © H$aÊ`mMm g„m {Xcm. EdT>Mo Zìh,o
Va gmVmè`mcm H$_d© ra ^mD$amd nmQ>rc `mÀ§ `mH$S>o OmÊ`mg gm{§ JVc.o Ver {e\$mag
H$aÊ`mMr ½dmhr {Xcr; nU _cmM O_co Zmhr. Ë`m H$mir gm§JcrV nÌH$ma
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 193
H$_rM hmoVo. {_aOoV 1948 _Ü`o "Á`mVo r' ZmdmMo n{hco X{¡ ZH$ gêw $ H$o c.o Ë`mM
Xaå`mZ gmJ§ crV {dlm_~mJ_Ü`o ~mimgmh~o {MdQ>o `mZ§ r "ZVo m' Am{U ZV§ a
"cmHo $ZVo m' X{¡ ZH$ gêw $ H$o c.o Ë`mV _mOr _»w `_̧ r ~m~mgmh~o ^mgo co Cngn§ mXH$
åhUZy H$m`a© V hmVo o ! Vìo hm Vo {dqc½S>Z _hm{dÚmc`mV {eH$V hmoVo.
XmXm§Mm Am{U nÌH$mam§Mm g§nH©$ gm§JcrMm gmIa H$maImZm gwê$
Pmë`mZ§Va dmT>cm. XmXm§Mm _wŠH$m_ Voìhm H$maImÝ`mÀ`m JoñQ> hmD$gdaM Ago.
H$mhr gmßVm{hHo$ Am{U "Zdg§Xoe', "AJ«XyV', "amï´> eŠVr' hr X¡{ZHo$ Ë`mdoir
Omo_mV hmoVr. H$moëhmnyahÿZ {ZKUmè`m "gË`dmXr'Mmhr _moR>m Zmdcm¡{H$H$ hmoVm.
"à^mV Xe©Z', "gm§Jcr g_mMma', "_VdmXr' hr X¡{ZHo$hr hmoVr.
"Zdg§Xoe'Mo H$_cmH$a ^mogco, "amï´>eŠVr'Mo XrZmZmW ^mogco,
"AJ«XyV'Mo ~mnygmho~ Hw§$^moOH$a, "gË`dmXr'Mo {dÚmYa nmQ>rc, "Q>mBåg'Mo
^Jd§V A§~mOr XâVaXma Am{U JUnVamd XâVaXma, gmßVm{hH$ cmoH$gIm
Am{U X¡{ZH$ "cmoH$gÎmm'Mo JOmZZ hwÔma, "VéU ^maV'Mo ~mnygmho~ nwOmar `m
{nT>rZ§Va `ed§V Hw§$^ma, {hamcmc n{S>`ma, XeaW nmaoH$a, _XZ nmQ>rc, g§nV,
~J©o, _mohZamd _mUJmdH$a, _rcZ _wVm{cH$, adtÐ XâVaXma, gO©oamd _mcoH$a,
Zo{_ZmW gaS>o, AéU ZmB©H$ `m§Zr nÌH$m[aVm JmO{dcr. Am_Mm "ccH$ma' hr
Ë`mM H$mimVrc Am_À`m ZV§ aÀ`m {nT>rVrc AéU am_VrWH© $a, {edmOr H$m~§ i,o
gw^mf IamS>o, {dcmg MìhmU, ~id§V XoqeJH$a, {Xcrn nmQ>rc, amOm^mD$
Hw$cH$Uu, AÊUm H$moao, AemoH$ _ohVm `m§Zmhr XmXm§Mm ghdmg cm^cm.
XmXm§Mr ñ_aUeŠVr A\$mQ> hmoVr. EImÚmMr AmoiI Pmcr H$s, Vo
Ë`mMo Zmd {dgaV ZgV. XmXm _̧ r Pmë`mZV§ a Va nÌH$ma _S§ >iter Ë`mM§ m ñZho
A{YH$M dmT>cm. Vo {OëømV `Vo , Vìo hm Ë`m Xmè¡ `mV Va Amåhr Om`Mm;o nU
XmXm_§ iw o amÁ`mV Am{U amÁ`m~mhao emgH$s` Aä`mgXma¡ ho r Amåhmcm H$aVm Amc.o
XmXm X¡{ZH$m§Vrc _hÎdmÀ`m ~mVå`m ~maH$mB©Zo Aä`mgV. {OëømVrc
gmßVm{hH$m§dahr Ë`m§Mo cj Ago. {deof åhUOo {damoYr {c{hUmè`mMohr Vo
H$m¡VwH$ H$aV. "{Z§XH$mMo Ka Agmdo eoOmar' Ago Vo Zoh_rM åhUV. gJù`mM
nÌH$mam§Zm XmXm Zoh_r AmXamMr, {Oìhmù`mMr dmJUyH$ XoV. Amåhr H$mhr
g_mOdmXr _§S>ir gmVË`mZo àñWm{nV amOH$maÊ`m§{déÕ {chm`Mmo. H$m±J«ogÀ`m
Z nQ>Umè`m {dMmaYmaocm {damoY H$am`Mmo; nU XmXm§Zr H$YrM AmH$g ~miJcm
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 194
Zmhr. CcQ> XmXm Am_À`mhr _XVrcm YmdyZ `oV. 1974 _Ü`o _mÂ`mda H$mhr
g_mOg§H$Q>H$m§Zr A°{gS> h„m Ho$cm. _r J§^ra OI_r Pmcmo. Ë`mdoir XmXm
Am{U amOmam_~mny nmQ>rc YmdZy Amc.o XmXmZ§ r Ë`mV _~§w BÀ© `m O.o O.o é½Umc`mV
XmIc Ho$co. VoWrc IMm©Mr O~m~Xmar CMccr. _mÌ, nwT>rc CnMma
hmoÊ`mnyduM KaJwVr AS>MUt_wio _cm gm§JcrV naVmdo cmJco.
_w»`_§Ìr Pmë`mdahr XmXm gm§JcrVrc nÌH$mam§er Zoh_rgma»`mM
{XcIwcmg Jßnm _maV. XmXm gmè`m _hmamï´>mMo hmoVo. _w»`_§Ìr Pmë`mZ§Va Ë`m§Mo
gm§JcrV `oÊ`mMo n«_mU H$_r Pmco. H$maImÝ`mÀ`m JoñQ> hmD$gda qH$dm H$m±J«og
H${_Q>rV nÌH$ma ~R¡ >H$m ìhm`À`m. XmXm nÌH$mamZ§ m H$YrH$Yr nÙmiVo rc eVo mVhr
KoD$Z OmV Am{U Jßnm§Mm \$S> a§JdV. Amåhr Ë`m§À`m _mhr_À`m Karhr hŠH$mZo
Om`Mmo. "_mUgm§V {_giUmam Am{U {daKiUmam ZoVm' AerM XmXm§Mr à{V_m
hmoVr. gm§Jcr Am{U {_aO ZJanm{cH$m§Mr EH${ÌV _hmZJanm{cH$m H$aÊ`mMm
{dMma XmXm§À`m H$mimV nwT>o Amcm hmoVm. _mÌ, gm§Jcr Am{U {_aOoVrc
ZoVo_§S>ir EH${ÌV `oV ZìhVr. Ë`mdoir XmXm åhUm`Mo, "AmYr Vwåhr EH$Ì `m.
_Z§ Owicr H$s, _J gm§Jcr-{_aO AmnmoAmn EH$Ì `oB©c...'
1981 _Ü`o Amåhr "ccH$ma'Mo [acm±qMJ Ho$co. Ë`m H$m`©H«$_mcm
XmXm ñdV… Amco hmoVo. Voìhm Vo ^a^ê$Z ~mocco. Ë`m H$m`©H«$_mV Ë`m§Zr _cm
H$m±J«ogÀ`m {dMmam§Mo X¡{ZH$ gwê$ H$aÊ`mMr Ji KmVcr; nU _r {dMma ~Xcm
Zmhr. AWm©V Am_À`m g§~§Ym§V Ë`m_wio H$YrM AS>ga Amcm Zmhr.'
ImgXma {dO` XS>m©
"cmoH$_V' g_yhmMo AÜ`j d amÁ`g^oMo {dÚ_mZ ImgXma {dO`
XS>m© `m§ZmXoIrc Ë`m§Mo dS>rc ñdJu` Odmhacmc XS>m© d ñdJu` dg§Vamd
ZmBH© $ `mÀ§ `m_iw o dgV§ XmXmM§ m ghdmg cm^cm. ImgXma XS>m© XmXm~§ Ôc åhUmc,o
"åhmamï´>mMo amOH$maU, g_mOH$maU d J«m_rU AW©H$maU `m§Mr ì`dpñWV KS>r
KmcUmao Oo _w»`_§Ìr `m amÁ`mcm Ama§^r cm^co Ë`m§V `ed§Vamd MìhmU,
XmXmgmho~ H$Þ_dma Am{U dg§Vamd ZmB©H$ `m§À`mEdT>oM _moR>onU dg§VXmXm
nmQ>rc `m§À`mhr dmQ>çmcm Amco. dg§VXmXm åhUOo {dYm`H$ cmoH$eŠVr,
amÁ`mÀ`m gdmªJrU {dH$mgmÀ`m Ü`mgmZo PnmQ>coco ZoV¥Ëd, gm_mÝ` _mUgm§À`m
{hVmMr H$miOr dmhUmao Am{U J«m_rU _hmamï´>mMm Moham-_moham ~XcyZ Q>mH$Umao
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 195
{dcjU VmH$XrMo ì`pŠV_Îd.
`ed§Vamdm§Zr _hmamï´>mVrc ghH$ma Midircm MmcZm {Xcr, _mÌ
Vr Midi IoS>monmS>r éO{dÊ`mMo d {Vcm Amcocr AW©H$maUmMr gmoZoar \$io
amÁ`mÀ`m nXamV Q>mH$Ê`mMo H$m_ dg§VXmXm§ZrM Ho$co. ghH$mar gmIa H$maImZo,
gyV{JaÊ`m, nVg§ñWm, nmUrnwadR>m g§ñWm Ago ghH$mamMo àM§S> Omio XmXm§Zr
_hmamï´>mV C^maco Am{U Á`m JmdIoS>çm§Zm Xm[aÐçmZo Jm§Oco hmoVo, Ë`mV Ë`m§Zr
d¡^dmMo {Xdg AmUco. VmgJmd n[agamVrc KamKam§V XmXm§Mr N>m`m{MÌo lÕoZo
cmdcocr AmnU Ë`m§À`m h`mVrVM H$er nm{hcr `mMr A{Ve` öÚ AmR>dU
g_mOdmXr ZoË`m _¥UmcVmB© Jmoao `m§Zr XmXm§À`m O`§Vr {XZr "cmoH$_V'_Ü`o
{c{hcoë`m EH$m coImV Zm|X{dcr Amho. _¥UmcVmB© {damoYr ~mH$mda ~gUmè`m
d dgV§ XmXmÀ§ `m gaH$mada H$S>mS>yZ h„o MT>{dUmè`m ZËo `m hmËo `m. hr ~m~ cjmV
KoVcr H$s, Ë`m§À`m `m Zmo§XrMo _hÎdhr Ü`mZmV `oVo. H$moUVmhr eoVH$ar d
J«m_rU _mUyg XmXm§er g§dmX gmYy eH$V Ago Am{U Ë`mMr ì`Wmhr XmXm§À`m
VËH$mi cjmV `oV Ago.
XmXm§Zm _r _§Ìmc`mV, {d{Y_§S>imV, g^mñWmZr, Xm¡è`mV Am{U
Ë`m§À`m d _mÂ`m Karhr nm{hco Amho. _mPo dS>rc d ñdmV§Í`goZmZr ñdJu`
OdmhacmcOr XS>m© (~m~yOr) ho _hmamï´>mÀ`m _§{Ì_§S>imV XrK©H$mi am{hcoco
Á`oð> _§Ìr hmoVo. Ë`m§Zr d XmXm§Zr ghH$mamÀ`m joÌmV EH$Ì H$m_hr Ho$co hmoVo.
{deofV… Ë`m H$mimV J¥h{Z_m©U ghH$mar g§ñWmMo H$m_ gm§Jcr d `dV_mi `m
XmZo M {OëømV§ dmImUÊ`mOmJo o hmVo o d Ë`mMo ZVo Ë¥ d AZHw $« _o dgV§ XmXm d ~m~Oy r
`m§À`mH$S>o hmoVo. Ë`m_wio Ë`m§Mo Am_À`mH$S>o `oUo-OmUo {ZË`mMo hmoVo. Ë`m§À`m
dmJUwH$sVrc AH¥${Ì_ {Oìhmim d J«m_rU _mUgmV {XgUmao AmanmanU Ë`m
H$mimV _cm nmhVm d AZ^w dVm Amc.o "EImXo H$m_ éOdm`Mo H$go Vo XmXmn§ mgZy
{eH$m' hr {eH$dU ~m~yOtZrhr Am_À`m _Zmda H$m`_Mr R>gdcr Amho.
dg§VXmXm§À`m dmJÊ`m-~mocÊ`mV Zoh_rM EH$ ghOgmYonU Ago.
_w»`_§Ìr AgVmZmhr Vo Amnë`m ~§Jë`mVrc H$m`m©c`mV IynXm A§JmV gmYr
~§S>r KmcyZ d Zho _rMo nm`Kmio YmVo a Zgo Zy M dmdaV. H$w R>ë`mem Xeo mMo nV§ àYmZ
EH$Xm Ë`mÀ§ `m ^Qo >rcm Amc,o Vìo hm Ë`m Xeo mMr cmHo $g»§ `m Am{U OJmÀ`m
ZH$memVrc Ë`mMo ñWmZ nmhZÿ Vo Amnë`m g{Mdmcm åhUmc,o "Aa,o `mM§ m Xeo Va
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 196
Amnë`m gmJ§ cr {OëømhZÿ hr chmZ Amh'o ... Am{U _J AJ§ mVrc ~S§ >rda gmYmM
~J§ mcr gXam KmcZy Vo Ë`m nV§ àYmZmZ§ m gm_mao o Jco .o .. nm{o cgmÀ§ `m JamS>çmV H$Yr
Z amhUmao d ZmJ[aH$mZ§ m Zho _r CncãY AgUmao _»w `_̧ r hm Ë`mM§ m cm{¡ H$H$
hmVo m. `Uo mar _mUgo Ë`mZ§ m Amnë`m ImgJr AS>MUrhr gm§Jy eH$V Am{U Vohr
VodT>çmM AmpË_`VoZo EoHy$Zhr KoV... _moR>më`m \$m`cr KoD$Z `oUmè`m g{Mdm§Zm
Vo AmYrM åhUV, "`mVë`m H$m_mÀ`m \$m`cr R>odm, ~mH$sÀ`m naV Ý`m...'
dg§VXmXm§Mm "cmoH$_V' d cmoH$_V n[admamda {deof cmo^ hmoVm.
_mÂ`m àË`oH$ ^oQ>rV Ë`m§Zr "cmoH$_V'Mr Mm¡H$er Ho$cr Am{U ñdV…H$Sy>Z O_oc
VodT>o gJio gmhmæ`hr `m d¥Îmg_yhmcm Ho$co. eoVH$è`mV {XgUmao ghOgmYonU,
{_pîH$c ehmUnU XmXm§_Ü`o hmoVo. Ë`m§À`m ^m_amJS> ^oQ>rVc EH$ Jmoï> nÌH$ma
åhUyZ _mÂ`m Mm§Jcr ñ_aUmV Amho. ^m_amJS> n[agamVrc EH$m añË`mMo
é§XrH$aU H|$Ðr` dZYmoaUmVrc PmS>o Z VmoS>Ê`mÀ`m {ZX©oem_wio AS>co hmoVo.
JmdH$è`mM§ r Ë`m añË`mMr _mJUr _mÌ _mRo >r hmVo r. dZImË`mMo A{YH$mar XmXmZ§ m
Ë`m§À`m YmoaUmË_H$ AS>MUr gm§Jy cmJco Voìhm XmXm {_pîH$cnUo hÿgZ åhUmco,
"PmS>o VmoS>mdr cmJVrc åhUVm Zm; nU PmS>o AmhoV Hw$R>o ? _cm Va Vr Hw$R>oM
{XgV ZmhrV.' ... A{YH$mar g_Om`Mo Vo g_Oco Am{U JmdH$è`m§Mr añË`mMr
_mJUrhr nyU© Pmcr.
XmXm ñdV… \$mago {eH$co ZìhVo; nU {eH$coë`m§Zm ehmUnU
{eH${dÊ`mEdT>o kmZ Ë`m§Zr AmË_gmV Ho$co hmoVo. J«m_rU ^mJmV {ejUmMm
àgma ìhmdm, Ë`mgmR>r JmdISo >çmV _hm{dÚmc`o CKS>cr OmdrV, Ë`mV MmJ§ ë`m
d à{e{jV {ejH$m§Mm gh^mJ Agmdm Agm Ë`m§Mm AmJ«h hmoVm. _mÌ, Ho$di
nwñVH$s d H$maHw$Zr {ejU XoUmè`m {ejU g§ñWm Ë`m§Zm _mÝ` ZìhË`m. Á`m
{ejUmMm dmna {dH$mgmgmR>r hmoVmo Ë`m V§Ì{dkmZmÀ`m {ejU g§ñWm
C^maÊ`mda Ë`m§Mm ^a hmoVm. _hmamï´>mV ImgJr A{^`m§{ÌH$s _hm{dÚmc`o
CKS>Ê`mMm {ZU©` XmXm§MmM. AmO _moR>çm g§»`oZo _hmamï´>mV hr _hm{dÚmc`o
CKS>cr Jocr d Ë`mVyZ _moR>çm g§»`oZo B§{O{ZAa ~mhoa nS>VmZm nmhVm Amco,
Ë`mMo lo`hr \$mago Z {eH$coë`m `m ehmÊ`m _mUgmcmM OmVo.
J«m_rU {dH$mgmMm Ü`mg KoVcoë`m XmXm§Zm ehamVrc J[a~m§À`m
ì`Wmhr Mm§Jë`m R>mD$H$ hmËo `m. _~§w BÀ© `m {dH$mgmMm nm`mhr Ë`mZ§ r _O~Vy H$o cm.
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 197
amÁ`mVrc _hmZJao d {OëømMr {R>H$mUo `mV emgH$s` B_maVr, añVo d {dH$mgH$m_o
`md§ ahr Ë`mM§ o H$mQ>Ho $mao cj am{hc.o {dH$mgmÀ`m H$m_mV OZVMo m gh^mJ d
nTw >mH$ma _hÎdmMm AgVm,o Ago Vo åhUV. "gaH$ma {dH$mg H$arV Zmhr, Vmo H$ê$Z
¿`mdm cmJVm'o Ago Ë`mM§ o gmJ§ Uo Ag.o eVo H$è`mZ§ m H$_r ì`mOmZo ng¡ m {_imdm,
Aer Ë`mM§ r _mJUr hmVo r. eVo r hm CÚmJo _mZcm Omdm `mgmR>r X~md AmUmdm
åhUZy Ë`mZ§ r 1988 _Ü`o eoVH$ar g§KQ>Zm ñWmnÊ`mMr KmofUm Ho$cr. {~cm©
_mVmolr ^dZmV Pmcoë`m VoìhmÀ`m gËH$ma g_ma§^mV Amnë`m hmVmVrc H$mR>r
\o$Hy$Z Ë`m§Zr eoVH$è`m§À`m ~mOyZo X§S> WmonQ>co hmoVo. g§K{Q>Vm§Mo dJ© gaH$maMo
Odo T>o \$m`Xo KVo mV Vdo T>o eVo H$è`mZ§ m KVo m `Vo ZmhrV. _Oaw r, drO, IV,o dmhVHy $,
nmUrnÅ>r `m gmè`m§Mo Xa dmT>co åhUyZ eoVH$è`m§Zm eoVr nadS>V Zmhr, Ë`m_wio
CÚmoJnVtMm Ý`m` eoVH$è`m§Zmhr {Xcm Omdm, Ago Vo åhUV.
XmXm§Zr C^o Ho$coco ghH$mamMo {damQ> d¡^d Z§VaÀ`m H$mimV Amcoë`m
ZoV¥Ëdmcm ZrQ> amIVm Amco Zmhr. ghH$mar g§ñWm Mmc{dUmao AZoH$OU
Iè`mAWm©Zo "ghH$ma_hfu' Z amhVm "ghH$mag_«mQ>' ~Zco. Ë`m§À`mVrc
AZoH$OU "gmIag_«mQ>' åhUyZ amÁ`mV Am{U XoemV ~XZm_hr Pmco. XmXm§À`m
Ë`mJmMm d H«$m§{V{df`rÀ`m AmJ«hmMm _mJ© gmoS>ë`mMm hm Xwîn[aUm_ hmoVm.
AmO XmXm§Mr ñ_¥Vr Onm`Mr d {VMm AmXa H$am`Mm Va ghH$mamV {eacocm
"ñdmhmH$ma' Wm§~{dUo d Ë`mgmR>r Amdí`H$ Vr gmar H$R>moa nmdco CMcUo
JaOoMo Amho. J«m_rU ^mJmÀ`m {dH$mgmIoarO amÁ`mMm {dH$mg hmoUo Zmhr Am{U
dg§VXmXm§À`m _mJm©Zo Joë`mIoarO J«m_rU ^mJmV {dH$mghr hmoUo Zmhr, hr ~m~
Ë`m§Mo ñ_aU H$aVmZm gmè`m _hmamï´>mZo Ü`mZmV KoVcr nm{hOo. XmXm§À`m n«Ë`oH$
^oQ>rV Ë`m§À`m H$m_ H$aÊ`mÀ`m nÕVrMm Am{U _mUgm§er Agcoco ZmVo ÑT>
H$aUmam Zdm Ñ{ï>H$moZ _cm {_im`Mm.'
{XZH$a am`H$a
_hmamï´>mVrc AZoH$ nÌH$mam§Zm XmXm§Mm ghdmg cm^cm; Ë`m§n¡H$sM
EH$ "cmoH$_V' g_yhmMo g§nmXH$ {XZH$a am`H$a ho EH$ Á`oð> nÌH$ma. XmXm§{df`r
~mocVmZm am`H$a åhUmco, "XmXm§Mm Am{U _mPm ñZoh 1970 nmgyZ hmoVm.
Ë`mdio r Vo àXeo H$mJ± go« Mo AÜ`j hmVo ,o Va eaX ndma ga{MQ>Urg hmVo .o H$w R>cmhr
A{^{Zdoe Z XmIdVm EImXm _moR>çm nXmdaMm _mUyg {H$Vr gmYm Am{U
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 198
gai Agy eH$Vmo, `mMo CXmhaU åhUyZ XmXm§Mo Zmd gX¡d KoVco OmB©c. `oUmè`m
_mUgmMo \$ŠV H$m_ H$ê$Z Z Wm§~Vm Vmo _mUyg H$moR>yZ Amcm, H$gm Amcm,
naVrcm Om`cm Ë`mÀmOdi n¡go AmhoV H$m, Ë`mMo OodU-ImUo Pmco Amho
H$m`, `mMr AmdOy©Z {dMmanyg H$ê$Z àg§Jr Amnë`m ~§S>rÀ`m {IemV hmV
KmcyZ AZoH$ JaOy§Zm n¡go H$mTy>Z XoVmZm _r XmXm§Zm AZoH$dma nm{hco Amho.
Ë`mM H$maUmZo amÁ`^amVyZ `oUmè`m Ag§»` _mUgm§À`m JamS>çmV Vo Agm`Mo.
_w§~B©Vrc _mhr_À`m Ë`m§À`m "Á`moVr gXZ' `m {ZdmgñWmZr _mPr d Ë`m§Mr
AZoH$Xm ^oQ> Pmcr. _§Ìmc` Agmo dm Ka, XmXm _mUgm§À`m JXuVM Agm`Mo.
Vr JXuM OUy H$mhr Ë`m§À`m H$m`©j_VoMo Q>m°{ZH$ hmoVr ! _w»`_§{ÌnXmdarc
_mUyg EdT>çm ghO gmYonUmZo gd©gm_mÝ`m§Zm ^oQy> eH$Vmo, hoM XmXm§À`m
H$m`©nÕVrVyZ {Xgm`Mo. Vo _hmamï´>mÀ`m dmQ>MmcrVrc doJio `wJ hmoVo. XmXm§À`m
àË`oH$ H¥$Vrcm cmoH$g§J«hmMm, Vi_irMm Am{U {dídmgnyU© AmnconUmMm
AmYma Ago. 1984 _Ü`o _r EZEg`wAm`À`m {e{~amÀ`m {Z{_ÎmmZo ZmJnyacm
Jocmo hmoVmo. Voìhm XmXmhr ZmJnwamVM hmoVo. _r Ë`m§Zm ^oQ>m`cm Jocmo hmoVmo. Ë`m
H$mimV M§Ðnya ^mJmV Am{XdmgtMr H$mhr Kao Oimcr hmoVr. Ë`m AmnX²J«ñVm§Zm
_XVrMm YZmXoe XoÊ`mgmR>r Am{XdmgtZm Ë`m {R>H$mUr ~moc{dÊ`mV Amco hmoVo.
{Oëhm{YH$mar YZmXoe KoD$Z VoWo CnpñWV hmoVo. XmXm Amnë`m Zoh_rÀ`m doemV
~§S>r n[aYmZ H$ê$Z ~gcoco hmoVo. XmXm§À`m hñVo Am{XdmgtZm _XVrMm YZmXoe
{Xcm Jco m. YZmXeo {Xë`mZV§ a XmXm _mÌ Vdo T>çmda Wm~§ co ZmhrV. Ë`mZ§ r cJMo M
OmÊ`mMr H$m` ì`dñWm Amho H$m, ng¡ o AmhVo H$m, Ago Ë`m Am{XdmgtZm {dMmaco
d WoQ> ~§S>rÀ`m {IemV hmV KmcyZ Am{XdmgtZm n¡go XoÊ`mg gwédmV Ho$cr. Ë`m
{R>H$mUr hOa Agcoë`m {Oëhm{YH$mè`m§Zr XmXm§Zm g_OmdÊ`mMm à`ËZ Ho$cm;
nU EoH$Vrc Vo XmXm H$gco ? XmXm åhUmco, "Vwåhr Ë`m§Zm MoH$ {Xcm; nU amÌr
Vo naV OmUma H$go ?, Ë`mÀ§ `m Odo UmMo H$go ? `mMm {dMma Am{U gm`o emgZmZo
Ho$cr Amho H$m ? Ago AZoH$ àg§J _cm Am{U _w§~B©Vrc AZoH$ nÌH$mam§Zm
AZw^dm`cm {_imco. ñnï>dŠVonUm Am{U {ZIi ñd^md ho XmXm§Mo Img
d¡{eîQ>ç hmoVo. H$moUVmhr {ZU©` KoVmZm XmXm H$Mam`Mo ZmhrV. Ë`mda R>m_
amhm`Mo. _cm AmR>dVo, _w§~B© Vo nwUo Aer E{e`mS> ~ggodm Ë`m H$mimV gwê$
hmoUma hmoVr; na§Vw Vr godm gwê$ Pmë`mg Q>°Šgrdmë`m§À`m ì`dgm`mda n[aUm_
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 199
hmoB©c åhUyZ XmXm {ZU©` ¿`m`cm WmoS>m {dc§~ cmdV hmoVo. AIoa Amåhr
nÌH$mam§Mo {eï>_§S>i KoD$Z XmXm§H$S>o Jocmo. _w§~B©-nwUo E{e`mS> ~ggodm gwê$
Pmë`mg OZVoMr H$er gmo` hmoB©c ho XmXm§Zm nQ>dyZ {Xco. XmXm§Zm cJoMM {ZU©`
KoVcm Am{U Voìhm _w§~B©-nwUo E{e`mS> ~ggodm gwê$ Pmcr. nwT>o _hmamï´>mV
AZoH$ {R>H$mUr E{e`mS>o ~ggodm gwê$ Pmë`m. nÌH$mam§er Ë`m§Mo {Oìhmù`mMo
g§~§Y hmoVo. {ZdS>UwH$sÀ`m H$mcmdYrV _r gm§JcrÀ`m Xm¡è`mda Jocmo hmoVmo.
Xmè¡ `mda {ZKÊ`mndy u _r XmXmZ§ m Ë`mÀ§ `m {OëømV OmV Agë`mMr ghO H$ënZm
{Xcr. Ë`m H$mimV AmO CncãY Agcoco V§Ì Am{U gmo`rgw{dYm CncãY
ZìhË`m. ~mVå`m nmR>{dÊ`mgmR>r {deof n[al_ ¿`mdo cmJm`Mo. _r gm§Jcrcm
nmho mMo no `Vª XmXmZ§ r Amnë`m H$m`H© $Ë`mHª $adr _mPr gJir ì`dñWm H$ê$Z R>do cr
hmoVr. Q>mB©nam`Q>anmgyZ ~mV_r nmR>{dÊ`mÀ`m gw{dYon`ªVMr gd© ì`dñWm Ë`m§Zr
Ho$cocr hmoVr. ho gd© H$aV AgVmZm Ë`m§Zr "ho qH$dm A_yH$ N>mnm' Ago _mÌ
Vìo hmhr Am{U H$YrM gm{§ JVco Zmhr. H$mhrVar N>mnZy `mdo qH$dm AmUmdo `mgmR>r
nÌH$mam§er {Oìhmù`mZo dmJmdo Agm XmXm§Mm H$YrM CÔoe Zgo. A{Ic ^maVr`
H$m±J«ogMo ga{MQ>UrgnX Agmo, _w»`_§{ÌnX Agmo dm amÁ`nmcnX Agmo,
Amnë`m ñdm{^_mZ Am{U Apñ_VogmR>r nXmMo amOrZm_o XoUmao H$m±J«og njmVrc
_mÂ`m nmhÊ`mV Am{U E{o H$dmV XmXm ho EH$_do ZVo o hmVo .o amOH$maUmVrc XmXmM§ m
hm ~mUm _hmamï´> H$Yrhr {dgê$ eH$Uma Zmhr.
***
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 200
AIoaMo {Xdg
amOñWmZÀ`m amÁ`nmcnXmdê$Z _wŠV Pmë`mZ§Va XoenmVirda
eoVH$ar g§KQ>Zm ñWmnZ H$aÊ`mgmR>r XmXm§Mo eodQ>n`ªV à`ËZ Mmcy hmoVo.
_mÌ Ë`m§Zm àH¥$Vr gmW XoV ZìhVr. 10-12 dfmªnmgyZ JwS>¿`mÀ`m Am{U
H$_aoÀ`m XwIÊ`mZo XmXm§Zm hmVmV H$mR>r KoVë`m{edm` dmdaUo AeŠ` Pmco
hmoVo. öX`{dH$ma Am{U aŠVXm~ ho Ë`m§Mo {dH$ma ~imdcoco hmoVo. Am¡fYmonMma
H$ê$Z AënH$mi Ë`m§À`m àH¥$VrV gwYmaUm ìhm`Mr Am{U nwÝhm H$mhr {Xdg
Joco H$s Ìmg gwê$M amhm`Mm. Ë`m H$mimV ñdr` ghm`H$ `ed§V hmßno `m§Zr
XmXm§Mr Iyn godm Ho$cr. gmdcrà_mUo Vo Ë`m§À`mgmo~V am{hco. Ë`m§À`m `m
godo_wio hmßno `m§Zm nwT>o "XmXm§Mo _mZgnyÌ' AgoM åhQ>co Joco. àH¥$Vr gmW XoV
Zgcr Var XmXm§Mm H$m_ H$aÊ`mMm AÅ>hmg _mÌ H$m`_ Agm`Mm. Ë`mM
AÅ>hmgm_wio Vo Ë`m§À`mH$S>o `oUmè`m àË`oH$ _mUgmcm ^oQ>m`Mo. Ë`m§Mr H$m_o
_mJu cmdÊ`mMm à`ËZ H$am`Mo. AZoH$Xm Xm¡aohr H$am`Mo. Ë`m§Mr BÀN>meŠVr
Xm§S>Jr hmoVr; nU Ë`m§Zm eara _mÌ gmW XoV Zgo. Ë`m H$mimV hmßno `m Ë`m§À`m
_mZgnwÌmZo KoVcocr H$miOr gX¡d XmXmào_tÀ`m MM©oMm Am{U AmXamMm
{df` R>acr. àH¥$VrMm Ìmg ~imdV Agcm Var amÁ`mV doJdoJù`m
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 201
H$m`H© $« _mg§ mR>r Xma¡ o H$aÊ`mMm AÅ>hmg _mÌ XmXm§Zr gmoS>cm Zmhr.
VËH$mcrZ AW©_§Ìr gwercHw$_ma qeXo Am{U gmd©O{ZH$ ~m§YH$m_
_§Ìr {dO`qgh _mo{hVo-nmQ>rc `m§Zr gmocmnya {OëømV Am`mo{OV Ho$coë`m
H$m`©H«$_mMo {Z_§ÌU Ë`m§Zr ñdrH$maco. 26 \o$~«wdmar 1989 amoOr gmocmnyaÀ`m
lm{dH$m àemcoÀ`m àm§JUmV amÁ`mVrc ì`mnmè`m§À`m àíZm§Mr gmoS>dUyH$
H$aÊ`mgmR>r amÁ`ì`mnr n[afX Am`mo{OV H$aÊ`mV Amcr hmoVr. Ë`m n[afXocm
hOa amhÊ`mgmR>r XmXm gH$mir 10.30 dmOVm n[afXñWir nmohmoMco.
Ë`mdoirhr Ë`m§Zm MmcVmZm Ìmg hmoV hmoVm. gH$miMo n{hco gÌ gwê$ Pmco.
XmXm§Zm VoWo Ìmg OmUdV AgyZhr Ë`m§Zr n{hë`m gÌmVrc ^mfUo EoH$cr.
Ë`m§Mo ^mfU Xwgè`m gÌmV Xwnmar 3.30 dmOVm hmoUma hmoVo; na§Vw Ë`m§Zm
AñdñW dmQ>V Agë`mZo Ë`m§Mo ^mfU AmYrM KoÊ`mV Amco. Ë`m§Zr ^mfUmg
àma§^ Ho$cm. Oo_Vo_ XmoZ-VrZ {_{ZQ>ohr ~mocco AgVrc ZgVrc VmoM Ë`m§Zm
Ìmg gwê$ Pmcm. Vo AñdñW Pmco. Ë`m§Zr ^mfU Wm§~{dco. Ë`m§Mr AñdñWVm
nmhÿZ ì`mgnrR>mdarc H$m`©H$V©o Ë`m§À`mH$S>o Ymdco. nm`m§Zm _w§½`m Amë`mZo d
nm` OS> Amë`mZo H$m`©H$Ë`mªZr Ë`m§À`m nm`m§Zm VmVS>rZo VoWoM _m{ce Ho$co
Am{U Ë`m§Zm {dlm_J¥hmH$S>o ZoÊ`mMr V`mar gwê$ Pmcr. OmVmZm Vo Km_mKy_
Pmco Am{U Ë`m§Mm Vmochr OmD$ cmJcm. Ë`mM AdñWoV Ë`m§Zm n[afXoMo
g§`moOH$ a§Jcmc VmoîUrdmc `m§Zr emgH$s` {ZdmgñWmZmV Zoco. VoWohr Ë`m§Zm
J°gogMm Ìmg gwê$ Pmcm Am{U Vo ~oewÕ nS>co. EìhmZm Vmon`ªV gwercHw$_ma
qeXo, ~«÷Xod _mZo, {dîUwn§V H$moR>o, {Z_©cmVmB© R>moH$i hr _§S>ir
{dlm_J¥hmV nmohmoMcr. {dO`qgh _mo{hVo-nmQ>rc hohr AH$cyOhÿZ XmXm§H$S>o
`m`cm {ZKmco. S>m°. nr. ~r. P§da, S>m°. Ama. Ama. MìhmU `m S>m°ŠQ>aZm
{dlm_J¥hmV nmMmaU H$ê$Z XmXm§da VmVS>rMo CnMma H$aÊ`mV Amco. Ë`m
CnMmam§Z§Va Ë`m§Zm emgH$s` é½Umc`mV XmIc H$aÊ`mV Amco. A{VXjVm
{d^mJmÀ`m öX`amoJ VÁkm§Zr H¥${Ì_ ídmgmoÀN²>dmgmMr ì`dñWm H$ê$Z CnMma
gwê$ Ho$co. gm`§H$mir gmS>oMmaÀ`m gw_mamg Vo ewÕrda Amco. ewÕrda
Amë`mZ§Va OUy H$mhr KS>coM Zmhr, Aem WmQ>mV XmXm gdmªer ~mocy cmJco.
gwercHw$_ma qeXo `m§Zr gmocmnwamVrc nÌH$mam§À`m {dZ§Vrdê$Z XmXm§Mr ^oQ>
A{VXjVm {d^mJmV KS>dyZ AmUcr. Ë`m doirhr XmXm hgVM åhUmco,
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 202
"AmVm ~am Amho, H$mi hmoVm; nU doi Amcr ZìhVr !'
gm`§H$mimZ§Va XmXm§Mr àH¥$Vr PnmQ>çmZo gwYmacr. Z§Va Ë`m§ZrM
_w§~B©À`m ~må~o hm°pñnQ>c_Ü`o nwT>rc CnMmam§gmR>r OmÊ`mMr BÀN>m ì`ŠV Ho$cr.
hm°pñnQ>c Am{U VoWrc S>m°ŠQ>a Joë`m AZoH$ dfmªnmgyZ Ë`m§À`mda CnMma H$arV
Agë`mZo XmXm§Zm gmocmnyaEodOr VoWo CnMma KoUo gmoB©Mo dmQ>co. Ë`mZwgma Ë`m§Zm
_w§~B©cm hc{dÊ`mMm {ZU©` Pmcm. Ë`mM {Xder amÌr 10 dm. 20 {_. À`m
_Ðmg-_w§~B© CÚmZ EŠñàogZo àH$me~mny, VrZ VÁk S>m°ŠQ>a Am{U d¡ÚH$s`
H$_©Mmè`m§gh XmXm _w§~B©cm admZm Pmco. _w§~B©V Amë`mZ§Va Ë`m§À`mda {Z`{_V
CnMma H$aUmè`m S>mа Q>aZr VnmgÊ`m H$o ë`m. Amf¡ Ymno Mma H$o c.o Ë`mÀ§ `m àH$¥ VrV
gwYmaUm Pmcr hmoVr, AgoM gdmªZm dmQ>co. Ë`m_wio àH$me~mnyXoIrc {X„rV
gwê$ Agcoë`m cmoH$g^m A{YdoeZmgmR>r admZm Pmco. 28 \o$~«wdmar H|$Ðr`
AW©g§H$ën gmXa Pmcm. Ë`m AW©g§H$ënmMo AmH$medmUrdarc dmVm©nÌXoIrc
XmXm§Zr H$miOrnyd©H$ EoH$co. Ë`mda S>m°ŠQ>am§Zr _|Xyda VmU nS>oc Ago H$mhr
EoHy$hr ZH$m, Agm {Zdm©UrMm g„mhr {Xcm.
Ë`m§Mr àH¥$Vr gwYmaV Amho AgoM dmVmdaU Ë`m§À`m Hw$Qw>§~r`m§V Am{U
amÁ`^amVrc H$m`©H$Ë`mª_Ü`o {Z_m©U Pmco hmoVo Am{U 1 _mM© 1989 hm H$mi
{XZ COmS>cm ! S>m°ŠQ>am§Zr {Xcoë`m gyMZm§Zwgma XmXm§À`m Am¡fYmonMmamMr,
ImÊ`m {nÊ`mMr H$miOr KoVcr OmV hmoVr. XmXm§Mo ñdr` ghm`H$ `ed§V hmßno
`m§Zr gH$mir 11 dmOon`ªV XmXm§Mr godm-ewlyfm Ho$cr Am{U Vo H$mhr
H$m_m{Z{_Îm ~mhoa nS>co. Zo_Š`m Ë`mM H$mimV gH$mir 11.30 À`m gw_mamg
hm°pñnQ>c_Ü`oM XmXm§da H$mimZo PS>n PmVcr. VoWo CnpñWV Agcoë`m Ë`m§À`m
ñZwfm e¡cOm d XmXm§Mo ImgJr g{Md g§VHw$_ma Mm¡Yar `m§Zm XmXm§Zm doXZm hmoV
Agë`mMo cjmV Amco. Ë`m§Zr {VWë`m S>m°ŠQ>aZm VmVS>rZo CnMma H$am`cm
gm{§ JVc;o nU Vmno `Vª XmXmM§ r nm« UÁ`mVo _mcdcco r hmVo r. XmXmZ§ r S>mio o {_Q>cco o
hmVo .o Vo nmhVmM "XmXm...XmXm...XmXm...' Aer hmH$ gdmZª r {Xcr; naV§ w à{VgmX
{_iV ZìhVm... XmXm§Zr OJmMm H$m`_Mm {Zamon KoVcocm hmoVmo. cT>dæ`m
ñdmV§Í`goZmZr, hiì`m _ZmMm {XcXma {_Ì, eoVH$è`m§Mm H¡$dmar Am{U
_mUgm§À`m _mohmoimV ñdV…cm {dgê$Z OmUmam gƒm cmoH$ZoVm gdm©Wm©Zo
em§V Pmcm hmoVm. gd©OU AmoŠgm~moŠgr aSy> cmJco. AmßVoï> Am{U AÝ`
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 203
_§S>ir O_m Pmcr. XmXm§À`m {ZYZmMo d¥Îm dmè`mgmaIo amÁ`^a ngaco.
amÁ`mda Xw…ImMo gmdQ> ngaco. gm§Jcr {Oëømcm Va Aly§À`m Ymam AmdaUo
H$R>rU Pmco. XmXm§Mo gwnwÌ n«H$me~mny {X„rV cmoH$g^oÀ`m H$m_H$mOmV ì`ñV
hmoVo. XmXm§À`m {ZYZmMr dmVm© H$mhr {_{ZQ>m§VM n§VàYmZ amOrd Jm§Yr `m§Zm
{_imcr. Ë`m§ZrM àH$me~mny§Zm g§gX g^mJ¥hmVyZ ~mhoa ~mocmdyZ XmXm§À`m
{ZYZmMm {Zamon {Xcm. ~mny VmVS>rZo _w§~B©H$S>o {ZKmco. XmXm§Mo nm{W©d
A§Ë`Xe©ZmgmR>r {dYmZ^dZmV R>odÊ`mV Amco. Xwgè`m {Xder 2 _mM© amoOr
Vo hdmB© XcmÀ`m ho{cH$m°ßQ>aZo gm§JcrV AmUÊ`mV Amco. Ë`mdoir
nm{W©dmg_doV àH$me~mny, Ë`m§À`m nËZr e¡cOm, _w»`_§Ìr eaX ndma,
{dîUwAÊUm nmQ>rc Am{U ñdr` ghm`H$ `ed§V hmßno hmoVo.
gm§JcrH$am§Zm Amnë`m gwnwÌmMo AIoaMo Xe©Z KoÊ`mgmR>r nm{W©d
"{dO` ~§Jcm' `oWo Am{U Z§Va gH$mir 10.30 Vo 2 n`ªV ZJanm{cHo$À`m
ñQ>o{S>`__Ü`o R>odÊ`mV Amco. Ë`mZ§Va Xwnmar XmoZÀ`m gw_mamg XmXm§Mr A§Ë``mÌm
{ZKmcr. ^y{_JV AgVmZm doem§Va H$ê$Z Am{U ñdmV§Í`mZ§Va IwcoAm_ Á`m
ehamÀ`m H$mZmH$monè`mMr nm`nrQ> H$ê$Z XmXm§Zr {dH$mgmMm Zdm _§Ì amÁ`mcm
{Xcm, Ë`mM ehamVrc añË`m§dê$Z Ë`m§Mm A§{V_ àdmg gwê$ Pmcm. XmXm§da
AcmoQ> ào_ H$aUmam emoH$mHw$c OZgmJa añË`m§da cmoQ>cm hmoVm. Mm¡H$m-Mm¡H$m§V
nwînhma An©U H$ê$Z Ë`m§Zm AmXam§Ocr dmhÊ`mV `oV hmoVr. Am_amB©, nQ>oc
Mm¡H$, amOdmS>m Mm¡H$, H$mnS> noR>, JUnVr _§{Xa, nm§Oanmoi, OwZo dm°Q>a dŠg©
`m _mJmZª r cmImo cmHo $mM§ m AIao Mm {Zamno KVo A˧ ``mÌm H$¥ îUmH$mR>r _mBK© mQ>mda
nmohmoMcr. VoWo em{cZrVmB© nmQ>rc Am{U n[admamVrc gd© gXñ`m§Zr Ë`m§Mo
AIoaMo Xe©Z KoVco. H¥$îUmH$mR>r dmT>coë`m Am{U ñdmV§Í`mgmR>r cT>coë`m
cmoH$ZoË`mcm cmIm|À`m gmjrZo AIoaMm {Zamon XoÊ`mV Amcm.
n§VàYmZ amOrd Jm§Yr, {edamO nmQ>rc-MmHy$aH$a, dg§V gmR>o, ZO_m
honVw„m, EZ. Ho$. nr. gmido, Jwcm_ Z~r AmPmX, {dÇ>camd JmS>Jri, ercm
Xr{jV, _Yy X§S>dVo Am{U Xoe^amVrc gd© joÌm§Vrc _mÝ`dam§À`m CnpñWVrV
Xwnmar 4 dmOyZ 5 {_{ZQ>m§Zr àH$me~mny `m§Zr _§Ìm¾r {Xcm. EH$sH$S>o noQ>cocr
XmXm§Mr {MVm hmoVr, Va XwgarH$S>o Aly§Zr qM~-qM~ hmoD$Z XmXm§À`m Xe©ZmZo
ì`mHw$i Pmcocr cmImo _Zo hmoVr. XmXm n§MËdmV {dcrZ Pmco... Z§Va amÁ`mVrc
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 204
gd© {Oëøm§V Ë`m§Mm ApñWH$ce ZoÊ`mV Amcm. Am¡Xw§~a, Z¥qghdmS>r Am{U
n§T>anya `oWo ApñW{dgO©Z H$aÊ`mV Amco. Am`wî`mÀ`m eodQ>À`m jUmn`ªV
_mUyg Am{U _mUwgH$s OVZ H$aUmam EH$ YmS>gr, {XcXma Am{U {OJa~mO
cmoH$ZoVm H$mimÀ`m nS>ÚmAmS> Jocm...
***
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 205
OrdZnQ>
· 13 Zmoìh|~a 1917 H$moëhmnwamVrc _§Jidma noR>oV {Xdmir
nmS>ì`m{XderÀ`m nhmQ>o OÝ_
· Am°ŠQ>mo~a 1918 dS>rc ~§Sy>Or nmQ>rc d AmB© épŠ_Ur~mB© `m§Mo
VmnmgarÀ`m gmWrV XmoZ Vmgm§À`m A§VamZo {ZYZ
· 1937 Vo 1939 VmgJmd VmcwH$m H$m±J«og g{_VrMo {MQ>Urg
· 1940 H$mJcMo _m_m XÎmmÌ` OJXmio-nmQ>rc `m§Mr H$Ý`m
_mcVrVmB© `m§À`mer {ddmh
· 24 _mM© 1941 VmgJmd VmcwŠ`mVrc {~gya `oWo ñdmV§Í`g§J«m_mV
d`¡ pŠVH$ gË`mJh« d 6 _{hÝ`mM§ r gŠV_Oaw rMr {ejm
· 9 Am°JñQ> 1942 "Mco Omd' MidirV gh^mJ, ^y{_JV amhÿZ
H«$m§{VcT>m
· 22 OyZ 1943 gm§Jcr g§ñWmZMm Vwé§J \$moSy>Z ngma
· 14 _o 1946 gmVmam {Oëhm H$m±J«og g{_VrÀ`m {MQ>UrgnXr {ZdS>
· 1948 Vo 1950 gmVmam {Oëhm hmo_JmS>© H$_m§S>§Q> åhUyZ H$m`©
· 1950 gm§Jcr {Oëhm (X{jU gmVmam) H$m±J«og g{_VrÀ`m
ga{MQ>UrgnXr {ZdS>
· 1951 gm§JcrÀ`m ~mOma g{_VrMo AÜ`j
· 1952 gm§Jcr {dYmZg^m _VXmag§KmVyZ 27 hOma _Vm§Zr
{dO`r
· 1957 gm§Jcr {dYmZg^m _VXmamg§KmVyZ Xwgè`m§Xm {dO`r
· 1958 gm§Jcr eoVH$ar ghH$mar gmIa H$maImZm C^maUrV
_w»` àdV©H$
· 1962 gm§Jcr {dYmZg^m _VXmag§KmVyZ {Vgè`m§Xm {dO`r
· 1962 Vo 1964 _hmamï´> H$mo-Am°nao{Q>ìh \${Q>©cm`Pg© d Ho${_H$ëg
g§ñWoMo AÜ`j
· 1965 amÁ` ghH$mar gmIa H$maImZm g§KmMo AÜ`j
_hmamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 206
· 1966 _hmamï´> àXoe H$m±J«og g{_VrMo àma§^r CnmÜ`j d
Z§Va AÜ`j
· 1967 "nÙ^yfU' nwañH$mamZo Jm¡ad
· 1970 gmIa {Z`m©V _§S>imMo AÜ`j
· 16 _mM© 1972 e§H$aamd MìhmU `m§À`m _§{Ì_§S>imV nmQ>~§Ymao _§Ìr
· 13 _mM© 1973 amOH$maU g§Ý`mgmMr KmofUm
· _mM© 1977 H$m±J«og AS>MUrV Amë`mZo amOH$maUmV nwÝhm g{H«$`
· 17 E{àc 1977 _w»`_§{ÌnXr {ZdS>
· \o$~«wdmar 1978 _w»`_§{ÌnXr {ZdS>
· \o$~«wdmar 1980 gmJ§ cr cmHo $g^m _VXmagK§ mVZy ImgXma åhUZy {ZdS>
· 2 \o$~«wdmar 1983 _w»`_§{ÌnXr {ZdS>
· OyZ 1983 gm§Jcr {dYmZg^m _VXmag§KmVyZ Am_Xma
em{cZrVmB© nmQ>rc `m§À`m amOrZmå`mZo [aŠV
Pmcoë`m OmJoda nmoQ>{ZdS>UwH$sV {dO`r
· 1984 amhþar H¥$fr {dÚmnrR>mH$Sy>Z "S>m°ŠQ>a Am°\$ gm`Ýg' hr
nXdr KoD$Z Jm¡ad
· _mM© 1985 _w»`_§{ÌnXr {ZdS>
· OyZ 1985 _w»`_§{ÌnXmMm amOrZm_m
· 14 Zmoìh|~a 1985 amOñWmZÀ`m amÁ`nmcnXr {Z`wŠVr
· Owc¡ 1987 amÁ`nmcnXmMm amOrZm_m
· 16 Am°ŠQ>mo~a 1987nwUo {dÚmnrR>mH$Sy>Z S>r.{cQ> nXdr àXmZ
· 12 Zmoìh|~a 1987 H$moëhmnya _hmnm{cHo$À`mdVrZo _mZnÌ
· 13 Zmoìh|~a 1987 XoenmVirdarc eoVH$ar g§KQ>Zm ñWmnÊ`mMr
gm§JcrV KmofUm
· 1 _mM© 1989 gH$mir 11.30 dmOmV ~m°å~o hm°pñnQ>c_Ü`o _w§~B©V
{ZYZ.
_hamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 207
g§X^©
· dg§VXmXm nmQ>rc ; ì`ŠVr Am{U H$m`©
coIH$ … {dO`qgh BZm_Xma
àH$meH$ …g{dVm àH$meZ, H$i§~r, Vm. {_aO, {O. gm§Jcr.
1970
· _§Vacoco {Xdg
coIH$ … J. {X. _mS>JyiH$a
àH$meH$ … gmYZm àH$meZ, nwUo.
1981
· _hamï´>mMm _hmnwéf … dg§VXmXm
coIH$ … ^m. {d. Y_m©{YH$mar
àH$meH$ … {dídH$_m© àH$meZ, gmVmam.
1985
· dg§V Jm¡ad - Jm¡ad J«§W
àH$meH$ … àm. am_H¥$îU _moao, AÜ`j, Jm¡ad J«§W g{_Vr, nwUo.
1986
· amO`moJ (dg§VXmXm nmQ>rc `m§Mo AmË_M[aÌ)
eãXm§H$Z … àm. _mohZ nmQ>rc
àH$meH$ … Aja àH$meZ, gm§Jcr.
1990
· _m. nÙ^yfU S>m°. dg§VXmXm nmQ>rc A_¥V_hmoËgdr O`§Vr g_mamoh ghH$ma
{deofm§H$ - ñ_a{UH$m
àH$meH$ … ñ_a{UH$m g{_Vr, gm§Jcr.
1992
· _»w `_{§ ÌnXmÀ`m gX§ ^mV© dgV§ XmXm nmQ>rc `mÀ§ `m amOH$s` ZVo Ë¥ dmMm Aä`mg
coIH$ … àm. S>m°. {XZH$a {dîUy nmQ>rc ({edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya `m§Zm
gmXa Ho$cocm emoYà~§Y) 2003
_hamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 208
· nwamoJm_r OrdZg\$a (AmË_M[aÌ)
coIH$ … ^mB© JUnVamd H$moir
àH$meH$ … _YwH$a amdH$a
2008
· g§Kf© (AmË_M[aÌ S>m`ar)
co{IH$m … S>m°. em{cZrVmB© dg§Vamd nmQ>rc
àH$meH$ … {díd{_Ì àH$meZ, ~moar, Vm. B§Xmnya, {O. nwUo.
2010
· JOm© _hmamï´> Amnwcm...
coIH$ … àm. S>m°. Oo. Ho$. ndma
àH$meH$ … amO àH$meZ, H$moëhmnya
2011
· amÁ`mVrc {d{dY {Z`VH$m{cH$m§V d X¡{ZH$m§V àH$m{eV Pmcoë`m dg§VXmXm
nmQ>rc `m§À`m g§X^m©Vrc ~mVå`m d {deof coI.
_hamï´>mMo {eënH$ma … dg§VXmXm & 209