ผีเสื้อขยับปีก 9

สวนยางยั่งยืน ปศุสัตว์ ธนาคารต้นไม้ การท�ำ แผนธุรกิจ และมีระบบ
Admin ของกลุม่ ในการทำ�งานร่วมกบั Platform กลมุ่ นีจ้ ะเน้นเกษตรกร
มาตรฐาน PGS และรายย่อย สามารถใชบ้ รกิ ารไดโ้ ดยไมม่ คี า่ ใช้จ่าย
ระบบข้อมูลกลางจะเป็นพื้นฐานทำ�ให้กลุ่มเกษตรกรสามารถรวม
กลุ่มวางแผนการผลิต การขอมาตรฐานการผลิต GAP, PGS ฯลฯ
การตลาด และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องสามารถนำ�ไปสู่การจัดทำ�แผนงาน
ระดบั จงั หวัดในการสนบั สนุน
ข้นั ตอนน้ี มลู นิธิชุมชนสงขลาไดด้ �ำ เนินการมาก่อนแล้ว และเป็น
สว่ นทมี่ ลู นธิ ชิ มุ ชนสงขลาจะเปน็ ผรู้ บั ผดิ ชอบและด�ำ เนนิ การควบคกู่ บั แนว
ทางท่ีจะต่อยอด
www.communeinfo.com รายงานข้อมูลพื้นฐานเกษตรกร
รายบคุ คล (ดงั รายละเอียดข้างต้น)

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 49

Application Green Smile

น�ำ เสนอข้อมูลพื้นฐานของกลมุ่ บันทึกขอ้ มลู กลุ่มเกษตร นำ�เสนอกิจกรรม
สวนยางย่งั ยืน (ปัจจยั การผลิต/ อนิ ทรีย์ PGS (ปจั จัยการผลิต/ ของสมาชิก
มาตรฐาน/พิกัด) มาตรฐาน/พกิ ัด)

บนั ทึกข้อมลู เกษตรกรกลุ่มเกษตรอนิ ทรีย์ สวนยางยัง่ ยืน ธนาคารตน้ ไม้ ปศุสตั ว์

50 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

ระบบการบริหารจัดการเพิม่ กลมุ่ และสมาชิกของกล่มุ

การจัดการผลผลติ ของแตล่ ะแปลง

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 51

แนวคิดทจ่ี ะดาำ เนินงาน ประกอบดว้ ย
ขั้นตอนท ่ี 2 การจดั การวตั ถุดิบและการซื้อขายในตลาดล่วงหนา้
52 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

การสั่งจองสินค้าล่วงหน้า โดยให้ลูกค้าส่งข้อมูลความต้องการ
วัตถุดิบ ผัก ผลไม้ ข้าว แยกประเภท จำ�นวนท่ีต้องการ พร้อมราคา
ล่วงหน้า (3 เดือน) ระบบจะประมวลผลความต้องการออกมาเป็น
รายงานเชิงสถิติ สามารถเลือกดูเชิงพื้นที่อำ�เภอ/จังหวัด ข้อมูลที่ได้
เกษตรกรจะได้นำ�ไปวางแผนการผลิตได้ว่าตลาดมีความต้องการวัตถุดิบ
อะไรบ้าง ปริมาณและราคากลาง และมีระบบคัดกรองสมาชิกเปิดให้
เฉพาะเกษตรกรท่ีอยู่ในเครือข่ายจอง Order ล่วงหน้า ประมวลผล
การจองออกมาเป็นรายงาน สามารถแก้ไขการจอง การสิ้นสุดการจอง
ทีมกลางสามารถดูได้ว่าเกษตรกรกลุ่มใดจองล่วงหน้าได้บ้าง ระบบการ
ส่ังจองนี้กำ�หนดให้กลุ่มเกษตรกรท่ีผ่านข้ันตอนการรวมกลุ่มและได้รับ
มาตรฐานการผลิตและมีคนกลางที่จะทำ�สัญญากับโรงพยาบาลได้
ตัดสินใจส่ังจอง Order นำ�ไปวางแผนการผลิตของกลุ่มให้ส่งวัตถุดิบกับ
ลูกค้าตามศักยภาพ และหน่วยงานที่เก่ียวข้อง นำ�ข้อมูลความต้องการ
ไปประกอบการวางแผนการส่งเสรมิ การผลิต ลูกค้ากส็ ามารถเพิม่ ชอ่ งทาง
สื่อสารไปยังกลุ่มเกษตรกร เพ่ิมโอกาสในการผลิตและจัดส่งวัตถุดิบให้
ครอบคลมุ ปรมิ าณความตอ้ งการ และบรหิ ารปรมิ าณความตอ้ งการรว่ มกบั
เครือข่ายในแต่ละพื้นท่ี การสั่งจองจะมีเงื่อนไขกำ�กับ กรณีที่ไม่สามารถ
สง่ ผลผลติ ได้ตามค�ำ ส่งั จอง จะมีมาตรการควบคุม

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 53

ข้นั ตอนท่ี 3 การวางแผนการผลิต กลมุ่ เกษตรกรสามารถบนั ทกึ
ขอ้ มลู พ้นื ฐานระบขุ อ้ มลู ชื่อกลมุ่ /สวน ท่ีอยู่ พิกดั จ�ำ นวนสมาชิก ข้อมูล
สมาชิกรายบุคคล พ้ืนท่ีการผลิต ประเภทผลผลิต (ผัก ผลไม้ ข้าว)
มาตรฐานการผลติ กจิ กรรมการผลิต พร้อมภาพถ่าย ออกรายงานข้อมลู
เกษตรกรเชงิ พื้นท/ี่ ประเภทผลผลติ /มาตรฐาน
Platform จะอำ�นวยความสะดวกให้เกษตรกรสามารถวางแผน
การผลติ กล่มุ สามารถน�ำ Order ที่ไดจ้ ับจองไว้ดงั กลา่ วไปวางแผนการ
ผลิตของกลุ่ม โดยดำ�เนินการผ่าน Platform มีแผนการผลิตของกลุ่ม
แยกประเภทผลผลิต จำ�นวนสมาชิก ปริมาณการผลิต พร้อมกันน้ัน
ทมี กลางจะน�ำ ขอ้ มลู การผลติ ไปตอ่ รองกบั รา้ นคา้ เพอ่ื จดั หาปจั จยั การผลติ
บรรจุภัณฑ์ลดต้นทุนการผลิตให้กับกลุ่มเกษตรกร สร้างแรงจูงใจในการ
เข้ามาใช้บริการ และสามารถนำ�ข้อมูลไปจัดทำ�แผนธุรกิจเพ่ือนำ�ไปใช้
ประกอบการขอสินเช่อื
54 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

การแกป้ ัญหาการผลิต สามารถแจง้ เตอื นหากเกดิ ปญั หาการผลิต
เชน่ นาำ้ ไฟ ดิน ศตั รพู ชื ฯลฯ เกษตรกรสามารถสง่ ภาพหรอื คลปิ VDO
ขอคำาปรึกษาจากหน่วยงาน หรือเข้ามาให้ข้อเสนอแนะ ร่วมแก้ปัญหา
หนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งสามารถมสี ว่ นรว่ มในการสนบั สนนุ กระบวนการผลติ
การลดตน้ ทนุ การผลติ การแก้ปัญหาการผลติ การยกระดับราคาผลผลติ
รว่ มกนั อีกดว้ ย

ข้ันตอนท ี่ 4 การรับส่งผลผลิต Platform จะอำานวยความสะดวก
ในการบันทึกบัญชีผลผลิตของสมาชิกในกลุ่มท่ีมาจัดส่ง ณ โรงคัดแยก
พรอ้ มระบบบันทกึ การตรวจสอบคณุ ภาพและมาตรฐานการผลิต ณ โรง
คดั แยก และจดั สง่ ผลผลติ ไปสโู่ รงครวั บนั ทกึ ปรมิ าณผลผลติ ราคาผลผลติ
ตอ่ คร้ังที่จดั ส่ง ออกรายงานรายครง้ั รายเดือน รายปี เพ่ือให้เหน็ ปรมิ าณ
สนิ ค้าทีส่ ามารถดำาเนินการได้

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 55

โดยมี User Interface ดงั น้ี

รายละเอียดขอ้ มลู การวิจยั และพัฒนาท่ีเก่ยี วข้อง
ในส่วนท่ีมูลนิธิชมุ ชนสงขลาได้ดาำ เนนิ การไปแล้ว ขอแสดงข้อมลู
ประกอบดังนี้
ต�ร�งท ่ี 1 แสดงผลฐ�นข้อมูลของเกษตรกรในพน้ื ทจี่ งั หวดั สงขล�

www.communeinfo.com

56 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

พื้นท่ีจงั หวัดสงขลา จ�ำ นวนแปลง 4,280 แปลง จ�ำ นวนเกษตรกร
ประมาณ 3,000 ราย (จากจำ�นวน 4,280 คน มีรายชือ่ ซ�ำ้ )

ประเภทผลผลิต

มาตรฐานทีม่ ี
ขนาดแปลง

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 57

3

OneChat หาดใหญ่:
Local Life Platform

58 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

จัดเป็นแอปพลิเคชันรองรับการใช้งานของคนไทย โดยเฉพาะ
คนในเมืองหาดใหญ่ และจังหวัดสงขลา เพ่ือเป็นบริการทางเลือกท่ีจะ
ช่วยเหลือผู้ประกอบการในช่วงการแพร่ระบาดของโควิด-19 แบ่งเบา
ภาระโดยเฉพาะในส่วนของการส่งอาหาร จัดทำาโดยบริษัทอินเตอร์เน็ต
ประเทศไทย (inet) ร่วมกบั สมาพนั ธเ์ อสเอม็ อีไทยจังหวัดสงขลา ภายใต้
เจตนารมณช์ ว่ ยเมอื งในภาวะวกิ ฤต และพฒั นาธรุ กจิ ในทอ้ งถนิ่ ระดบั เมอื ง
ไปด้วย

รูปแบบเป็น Chat bot เปิดบริการเป็นการสนทนาห้องย่อย
ในห้องใหญ่ ท่ีจะมหี ้องย่อยหลากหลายตามความสนใจของคนเมือง เชน่
อาหาร ที่พัก หมอ ชา่ ง การขนส่ง ฯลฯ โดยจะมี bot มาปฏิสมั พนั ธ์
สอื่ สารร่วมกันกับเพื่อนสมาชกิ

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 59

OneChat Locallife Platform เปน็ ซุปเปอรแ์ อปเป็น Platform
ที่ได้รับการสนับสนุนจากสมาพันธ์เอสเอ็มอีไทยสงขลา เร่ิมดำ�เนินการ
ท่ีหาดใหญ่เปน็ เมอื งแรก
OneChat Locallife Platform เปน็ แอปพลเิ คชันที่เติมบรกิ าร
ได้อย่างไม่ส้ินสุด เร่ิมต้นจากเซอร์วิสด้านอาหาร เป็นเซอร์วิสแรกเมื่อ
10 เดือนก่อนและเติบโตเป็น Food Delivery ช่วง 3-4 เดือนแรก
มรี า้ นค้าประมาณ 200-300 ร้านค้าในระบบ สง่ิ ทที่ �ำ ตอ่ หลังจากน้ันคอื
ความพยายามในการเชอื่ มโยงหว่ งโซท่ างเศรษฐกจิ มโี มเดลหลกั คดิ หว่ งโซ่
ท่ีเชอื่ มโยงแตล่ ะวง เชน่ เช่อื มโยงอาหารและสว่ นเกษตร ทุกร้านอาหาร
ต้องใช้วัตถุดิบมีเคร่ืองปรุงวัตถุดิบทางการเกษตร ร้านอาหารต้องใช้
เครอื่ งปรงุ อปุ โภคบรโิ ภคและตามดว้ ย E-Commerce เปน็ สงิ่ ทตี่ อ่ เตมิ หว่ งโซ่
ปจั จบุ นั ขยบั ไปยงั การรว่ มมอื กบั สมาคมผปู้ ระกอบการธรุ กจิ สงขลาซงึ่ ดแู ล
วนิ มอเตอรไ์ ซค์ รถตกุ๊ ๆ สองแถว รถตู้ สรา้ งระบบบรกิ ารในการเรยี กใชร้ ถ
ในระบบ เพือ่ แกป้ ญั หาเรื่องราคา ทกุ อยา่ งตอนนีเ้ ปน็ มาตรฐานมากขึ้น
ประชาชนสามารถเลอื กใชบ้ รกิ ารได้ และมรี ะบบความปลอดภยั ในการเรยี ก
ใช้รถโดยสารรับจา้ ง โดยในระบบสามารถแทก็ บคุ คลที่ 3 ใหเ้ หน็ เสน้ ทาง
การวง่ิ ของรถ เมือ่ ถงึ ปลายทางจะมีการปิดจ๊อบ ท�ำ งานร่วมกบั ภาคขนส่ง
และภาคระบบโดยสารสาธารณะ หลังจากน้ันพัฒนาไปสู่การจองห้องพัก
อพารท์ เมน้ ท์ โรงแรม และตามดว้ ยระบบสง่ ยา ระบบหมอ ผา่ นวดิ โี อคอล
และระบบของการเรียกแมบ่ า้ นออนไลน์ ช่างแอร์ออนไลน์ แอปพลิเคชนั
OneChat เป็นเซอรว์ สิ ให้คนในเมอื งภายใตห้ ลักคิด Locallife Platform

60 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

เตมิ เซอรว์ สิ ได้ไม่สิ้นสดุ เพ่อื เปน็ เคร่ืองมือในการชว่ ยเหลอื ผู้ประกอบการ
และขับเคล่ือนเศรษฐกิจเป็นการขับเคลื่อนเศรษฐกิจใหม่ให้กับเมือง
หาดใหญ่
โครงสรา้ งของแอปเปน็ แอปพลเิ คชนั Chat เพม่ิ เพ่อื นและคยุ ได้
เหมอื นไลน์ จะมี Chatbot ที่สามารถโตต้ อบกบั เจา้ ของมอื ถอื ได้ ขณะนี้
บรษิ ทั ไอเนต็ ก�ำ ลงั พฒั นา Voice to Tech คอื มี Roadmap ในการพฒั นา
เลขาส่วนตัว เมื่อมี OneChat ในมือถือเหมือนมีเลขาส่วนตัว 1 คน
ในมอื ถือ ส่ิงทจี่ ะเกิดข้นึ หลงั จากนี้ สามารถกดและสงั่ การเปน็ เสยี งไดเ้ ลย
เป้าหมายคือพัฒนาระบบให้ประชาชนทุกกลุ่มใช้งานได้มากที่สุดโดยการ
สงั่ การดว้ ยเสยี ง มหี อ้ งใหบ้ รกิ ารตา่ งๆ โดยกลมุ่ Locallife ส�ำ หรบั ใหบ้ รกิ าร
นอกจากนี้การใช้ Covid Tracking มีการตอบคำ�ถามสุขภาพรายวัน
บน OneChat สิ่งที่เราจะได้คือ เราสามารถดูไทม์ไลน์ย้อนหลังได้เป็น
10 วัน เป็นการปอ้ งกนั เชงิ รกุ ในการบรหิ ารจดั การโควดิ ปัจจุบัน Covid
Tracking มีหลายสถานประกอบการที่น�ำ ไปใช้ บางสถานประกอบการ
มเี จา้ หนา้ ทอี่ ยเู่ ปน็ รอ้ ยทา่ น ใหพ้ นกั งานท�ำ Covid Tracking และก�ำ หนด
เปน็ สว่ นหนงึ่ ของการท�ำ งาน พนกั งานไปทไ่ี หนใหเ้ ชค็ อนิ เขา้ สถานทต่ี า่ งๆ
ทง้ั หมด สง่ิ ทผี่ ู้บรหิ ารจะไดค้ อื เห็นสถานะของพนกั งาน สเี ขียว เหลอื ง
และให้ฝ่ายบุคคลคัดกรองได้เลย โดยแยกกลุ่มเสี่ยงออกไป แยกสถานะ
เป็นการนำ�ระบบมาบริหารจัดการโควิดในองค์กรในสถานประกอบการ
นอกจากน้ียังมี One Meena เป็นระบบประชุมออนไลน์ มีน้องใฝ่รู้
ซึ่งเป็นฟรีเซอร์วิส มีหลักสูตรต่างๆ ให้เรียนรู้ เป็นคลังความรู้ของผู้ท่ีมี

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 61

ความชำ�นาญเฉพาะด้านต่างๆ สิ่งท่ีจะเกิดข้ึนคือทุกคนสามารถเข้าถึง
หลักสตู รต่างๆ ทต่ี ัวเองสนใจ
โดยมหี อ้ งหลกั ทจี่ ะสรา้ งรายไดค้ อื Local Life ทจ่ี ะมบี รกิ ารสง่ั อาหาร
รา้ นคา้ ออนไลน์ คน้ หาทพ่ี กั นดั พบหมอ นอกจากนน้ั จะเปน็ หอ้ งยอ่ ยส�ำ หรบั
การสนทนา และเริ่มเปิดใช้งานมาเมอื่ 9 เดือนทีผ่ ่านมา ในส่วนของร้าน
อาหารทีเ่ ข้าสู่ระบบบรกิ าร ทีม OneChat จะคดิ ว่า GP ในอตั รา 15%
ขณะท่ีแอปต่างชาติติดค่า GP อยู่ท่ี 30-35% เงินในส่วนน้ีนำ�มาสู่
การจ้างงานไรเดอร์ ท่ีจะมีประกันอุบัติเหตุ การจัดสัดส่วนผลประโยชน์
ท่ีเปน็ ธรรม ปัจจบุ ันมรี า้ นอาหารอยู่ในระบบราว 900 แห่ง มีผตู้ ดิ ตาม
20,000 คน

62 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

OneChat กบั การชว่ ยเหลอื ผปู้ ระกอบการ

กิจกรรมในการช่วยเหลือการเร่ิมต้นของ OneChat เป็นการ
ชว่ ยเหลือผู้ประกอบการในแต่ละกลุม่ เปน็ ระบบทไี่ มไ่ ดต้ ั้ง GP เอง ใช้งบ
CSR ในการขับเคลื่อนโครงการ โดยคุยกับผู้ประกอบการร้านอาหาร
ส่ิงท่ีเกิดข้ึนเป็นเครื่องมือเพ่ือช่วยเหลือผู้ประกอบการ ส่ิงท่ีแตกต่างจาก
แอปทวั่ ไปคอื เปน็ แอปพลเิ คชนั เพอ่ื ใหส้ งั คมขบั เคลอื่ นไปได้ ผปู้ ระกอบการ
ท่ีอยู่บน OneChat ท้งั หมดภายใตโ้ ควิด จะสามารถฟรี GP โดยระบบ
ไม่มีการกำ�หนดระยะเวลาในการช่วยสนับสนุนแอปพลิเคชัน ร้านไหนท่ี
เปน็ พาสเนอรจ์ ะใหส้ นบั สนุน GP 15 เปอร์เซ็นต์ ภายใตแ้ นวคดิ คือความ
เป็นเพอื่ น ในการขบั เคลือ่ นระบบ OneChat ในการขับเคลื่อนสงั คมและ
ธรุ กจิ เมอื ง ระบบ OneChat มกี ารใช้ Rider ทอ้ งถนิ่ ซงึ่ เปน็ พนกั งานทมี่ อี ยู่
ในท้องถ่ิน โดยสร้างรายได้รายวันให้กับ Rider วันละ 400 กว่าบาท
รวมค่าน้ำ�มัน ค่าสึกหรอต่างๆ และมีการเพิ่มรายได้อีกหากเกินจ�ำ นวน
เทย่ี วในวนั ทลี่ กู คา้ สง่ั เยอะ ใชร้ ะบบการบรหิ ารจดั การแบบไทยๆ คอื ดแู ล
แบบพนี่ ้องเพื่อน
แนวคดิ เพอ่ื สรา้ งผปู้ ระกอบการคนไทยเพอื่ รกั ษาผลประโยชนข์ อง
คนไทย ไม่ว่าจะเป็นผู้ใช้บริการหรือผู้ประกอบการ เป็นระบบเศรษฐกิจ
ใหม่ภายใต้สถานการณ์โควิดซึ่งเราไม่รู้ว่าจะต้องปิดเมืองอีกนานแค่ไหน
สิ่งท่ีเรารู้คือ ระบบเดลิเวอร์ร่ี ที่เป็นระบบท่ีผู้ประกอบการมีต้นทุนท่ีตำ่�
ได้รบั ผลกระทบน้อย ขับเคลอ่ื นเศรษฐกจิ ไดแ้ ละขับเคลอื่ นเศรษฐกิจเมอื ง

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 63

บทบาทของ OneChat ใน Hatyai Sandbox โดย OneChat
ได้พัฒนาระบบใช้ระบบ ATK Scanning ทั้งนี้ Hatyai Sandbox
มคี วามเชอ่ื วา่ โควดิ จะอยกู่ บั เราอกี ยาวนาน 3–5 ปี สงิ่ ทเี่ กดิ ขน้ึ คอื ผตู้ ดิ เชอ้ื
1-2% แต่ผู้ที่ไม่ติดเช้ือมีประมาณ 98% คนไม่ติดเช้ือกลัวท่ีจะออก
จากบา้ น เพราะไมร่ วู้ า่ สถานประกอบการปลอดภยั หรอื ไม่ เลยท�ำ ใหร้ ะบบ
เศรษฐกจิ ไมส่ ามารถขยบั ไปได้ แนวคดิ Hatyai Sandbox คอื เขา้ ถงึ สถานะ
สุขภาพระดับบุคคลได้เฮลโปรไฟล์ ผ่านเครื่องมือตรวจสอบคือ ATK
ระบบจะบันทึกผลบนฐานข้อมูลออนไลน์ เมื่อเรารู้ว่าคนท่ีให้บริการมีผล
เป็นลบเรายอ่ มสบายใจ มกี ารฉดี วคั ซนี ครบ 2 เข็ม และสิ่งทีจ่ ะเกิดข้นึ คือ
ร้านอาหารเมือ่ ประชาชนจะเขา้ บรกิ าร มี Sensor ตดิ อยู่ เราไมต่ อ้ งใช้
มือถือสแกน ติดต้ังระบบโดยจะมีการเช็คอินโดยอัตโนมัติ ร้านอาหาร
จะมีรายชื่อของผู้ท่ีเช็คอินเข้ามาใช้บริการและแสดงสถานะทันทีว่าสีเขียว
เหลือง แดง OneChat เปน็ เคร่อื งมือกลางในการสร้าง Health Data
Center ของเมือง คัดกรองพื้นที่ปลอดภัยสำ�หรับบุคคลท่ีปลอดภัย
เป็นระบบแรกๆ ท่มี เี คร่อื งมอื บริหารจดั การโควิดทค่ี รบวงจร ซง่ึ จะเปดิ ตัว
ในเซอรว์ สิ อนื่ ๆ ไมว่ า่ จะเปน็ ตลาด สนิ คา้ บรกิ ารและอนื่ ๆ เพอื่ ใหผ้ บู้ รกิ าร
เข้าถงึ รา้ นคา้ ตา่ งๆ ในระบบ OneChat ภายใต้ Hatyai Sandbox จะมี
เรือ่ งของ Smart&Clean ด้วย
หาดใหญ่ Care เปน็ เร่ืองของภาคประชาสงั คมในการชว่ ยเหลือ
กลมุ่ เปราะบาง มกี ารพฒั นาระบบโดยมคี ปู องบรจิ าคออนไลน์ ซงึ่ สามารถ

64 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

นำ�มาช่วยขับเคล่ือนระบบหาดใหญ่ Care ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
เปน็ แนวคดิ ที่ OneChat มองวา่ ครวั สนามคอ่ นขา้ งนอ้ ย ประชาชนเดอื นรอ้ น
กวา่ รอบแรก จงึ พฒั นาระบบจากคปู องออนไลน์ ผทู้ มี่ นี �ำ้ ใจสามารถบรจิ าค
เขา้ มาในระบบหาดใหญ่ Care คนทจ่ี ะเขา้ มาใชบ้ รกิ าร สามารถลงทะเบยี น
โดยสามารถกำ�หนดได้ว่าคูปองจะเป็นคูปองสำ�หรับคนท่ัวไปหรือมีคูปอง
สำ�หรับกลุม่ เปราะบางเฉพาะกลุม่ โดยหากเปน็ คปู องเฉพาะกลมุ่ สามารถ
ระบุชื่อได้เลย สามารถสั่งอาหารจากเมนูอาหารได้บนระบบ OneChat
9 รา้ น และจะมไี รเดอรท์ สี่ ง่ อาหารไปจนถงึ ทบี่ า้ น ซงึ่ ระบบนจี้ ะเออื้ ใหก้ ลมุ่
คนทไ่ี ดร้ บั ความเดอื ดรอ้ นหรือยากลำ�บากมาใช้บริการได้ โดยจะเนน้ การ
พทิ กั ษ์สทิ ธิของผทู้ ีม่ าใช้บรกิ ารดว้ ย

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 65

สงิ่ ทจ่ี ะไดจ้ ากการน�ำ อาหารเขา้ สรู่ ะบบบรจิ าค ทผี่ า่ นมาเราไมเ่ คยรู้
วา่ ใครมารบั อาหารกลอ่ งไปบ้างและความล�ำ บากยาวนานแค่ไหน เพราะ
ครัวสนามบางทีเปิดไม่กี่วันก็ปิด แล้วหลังจากนั้นเขาจะเป็นอยู่อย่างไร
ซงึ่ วนั นจี้ ะเปน็ การสรา้ งธนาคารอาหารใหก้ บั เมอื งหาดใหญ่ โดยจะมขี อ้ มลู
ว่ามีใครบ้างโดยจะมีข้อมูลว่าวันน้ีมีใครบ้างที่ลำ�บาก ผู้บริหารท้องถ่ิน
จะมองเห็นว่า มีใคร ชุมชนไหน ท่ีเข้ามาเพ่ือใช้บริการธนาคารอาหาร
มจี �ำ นวนเทา่ ไหร่ คนล�ำ บากมอี ยเู่ ทา่ ไหร่ งานบรกิ ารจะสามารถชว่ ยเหลอื ได้
และจะทำ�ให้สามารถเข้าถึงข้อมูลของกลุ่มที่ลำ�บาก มีกลุ่มเปราะบาง

66 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

บางคนทไี่ มส่ ามารถออกจากบา้ นได้ เพราะเปน็ กลมุ่ ตดิ เตยี ง พกิ าร ซงึ่ หาก
มีการบริการด้านอาหาร เราสามารถให้ไรเดอร์นำ�อาหารไปส่งให้ถึง
หน้าบ้าน เป็นการบริหารจัดการกลุ่มของผู้เปราะบางได้อย่างเป็นระบบ
และควบคุมได้ว่าผู้เปราะบางบางกลุ่มสามารถหลุดออกจากระบบและ
กลับมาสู่การช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางอื่นต่อไปได้ เมืองก็จะมีระบบ
ในการช่วยเหลอื กนั อย่างครบวงจร
การเชอ่ื มโยงระบบการขนสง่ กบั ผบู้ รโิ ภคในกรงุ เทพ โดย OneChat
จะเป็นผู้ช่วยสนับสนุนให้ผู้ประกอบการทำ�ธุรกิจการค้าได้ง่ายขึ้นและให้
ผู้บริการเข้าถึงระบบการบริการท่ีง่ายขึ้นเช่นกัน ซ่ีงเอสเอ็มอีทั่วประเทศ
ขาดในเรอื่ งของแหลง่ เงินทนุ เรอ่ื งของการตลาด และเร่ืองของการพัฒนา
เทคโนโลยีนวัตกรรมเพื่อส่งเสริมให้ผู้ประกอบการเข้าถึงระบบได้มากข้ึน
OneChat จึงเปน็ การใหบ้ รกิ ารที่ตอบโจทย์แกป้ ัญหาดงั กลา่ วได้

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 67

4

ส้มจุกปลุกจะนะ

ครูหมัด หลีขาหรี

68 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

สม้ จกุ เปน็ ผลไมท้ มี่ ชี อ่ื เสยี งในอดตี ของอ�ำ เภอจะนะ จงั หวดั สงขลา
เป็นพืชเศรษฐกิจท่ีเกษตรกรนิยมปลูกและสร้างชื่อเสียงให้อำ�เภอจะนะ
มาอยา่ งยาวนาน แตต่ ่อมาเกษตรกรในพื้นท่ีไมน่ ิยมปลกู สม้ จุก เนื่องจาก
ดแู ลยาก และมพี ชื เศรษฐกจิ อยา่ งอนื่ เขา้ มาทดแทน เชน่ ยางพารา ปาลม์ -
นำ้�มัน และพืชสวนอ่ืนๆ ทำ�ให้สวนส้มจุกมีจำ�นวนลดลง เกษตรกรท่ีมี
ภมู ปิ ญั ญาและความเชยี่ วชาญในการปลกู การขยายพนั ธุ์ และการดแู ลรกั ษา

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 69

ส้มจุกมีจำ�นวนลดลง ทำ�ให้ส้มจุกมีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ ปัจจุบัน
ส้มจกุ กลายเป็นผลไมห้ ายาก มีราคาสงู ราคาเฉลี่ยอยทู่ ป่ี ระมาณกโิ ลกรัม
ละ 200 บาท โดยผลผลิตมาตรฐานจะอยทู่ ่ปี ระมาณ 5 ผลต่อ 1 กิโลกรัม
จึงเป็นพืชเศรษฐกิจท่ีน่าสนใจ เกษตรกรบางส่วนเร่ิมหันมาสนใจปลูก
สม้ จกุ เพิ่มขนึ้ แต่ขาดองค์ความรู้ในการปลกู การขยายพันธุ์ และการดูแล
สวนสม้ จกุ ทำ�ใหอ้ าชพี ขยายพันธ์สุ ้มจกุ และดูแลสวนสม้ จุกเปน็ ทีต่ ้องการ
ดงั นนั้ การสง่ เสริมใหก้ ลุ่มประชากรวัยแรงงานทขี่ าดแคลนทุนทรัพย์และ
ด้อยโอกาสในชุมชนมีทักษะอาชีพการขยายพันธุ์และดูแลสวนส้มจุก
จึงสอดคล้องกับความต้องการและวิถีชีวิตของกลุ่มเป้าหมาย เพราะไม่
จำ�เป็นต้องใช้งบประมาณในการลงทุนสูง และถึงแม้ว่าจะไม่มีสวนหรือ
ท่ีดินเป็นของตนเองก็สามารถประกอบอาชพี ดงั กลา่ วได้
จากสถานการณ์การแพรร่ ะบาดของโรคติดเช้ือโคโรนาไวรัส 2019
ส่งผลใหแ้ รงงานในชุมชนไดร้ ับผลกระทบอย่างรุนแรง โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ
กลุ่มแรงงานนอกระบบ ซึ่งไม่ได้รับความคุ้มครอง หรือไม่มีหลักประกัน
ทางสังคมจากการทำ�งาน บางส่วนขาดรายได้และบางส่วนประสบกับ

การว่างงาน วิสาหกิจชุมชนส้มจุกจะนะจึงได้จัดทำ�
โครงการพัฒนาทักษะอาชีพ การขยายพันธุ์และ
ดแู ลสวนสม้ จกุ จะนะ โดยไดร้ บั งบประมาณสนบั สนนุ
จากกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา
(กสศ.) มีกลุ่มเป้าหมายเป็นแรงงานนอกระบบ
จำ�นวน 20 คน ผู้ถูกเลิกจ้างจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรค
ตดิ เช้ือโคโรนาไวรสั จำ�นวน 5 คน ผูส้ ูงอายทุ ่ีวา่ งงาน จ�ำ นวน 15 คน
และเยาวชนนอกระบบการศกึ ษา จำ�นวน 10 คน รวม 50 คน

70 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

โครงการพฒั นาทกั ษะอาชพี การขยายพนั ธแุ์ ละดแู ลสวนสม้ จกุ
จะนะ มีวัตถุประสงค์ (1) เพ่ือจัดต้ังคณะทำ�งานท่ีมีบทบาทในการ
ส่งเสริมอาชีพและพัฒนาคุณภาพชีวิตกลุ่มประชากรวัยแรงงานท่ีขาด
แคลนทุนทรัพย์และด้อยโอกาสในชุมชนอย่างต่อเนื่อง (2) เพื่อจัดทำ�
ฐานข้อมูลสวนส้มจุกและผู้ปลูกส้มจุก (3) เพื่อให้ประชากรวัยแรงงาน
ทข่ี าดแคลนทนุ ทรพั ยแ์ ละดอ้ ยโอกาสในพนื้ ทเ่ี ปา้ หมายมคี วามรแู้ ละทกั ษะ
ในการขยายพันธุ์และดูแลสวนส้มจุก สามารถขยายพันธ์ุส้มจุกจำ�หน่าย
ด้วยตนเองหรือเปน็ ผใู้ หบ้ รกิ ารดแู ลสวนสม้ จกุ (4) เพ่ือพัฒนาศักยภาพ
วิทยากรหลักสูตรการอบรมการขยายพันธุ์และดูแลสวนส้มจุก และ (5)
เพ่ือจัดต้งั เครอื ข่ายผ้ปู ลูกและผู้ดูแลสวนสม้ จุก
เป้าหมายสำ�คญั ของโครงการ คือ การทำ�ให้ประชากรวัยแรงงาน
ทข่ี าดแคลนทนุ ทรพั ยแ์ ละดอ้ ยโอกาสในชมุ ชนทเี่ ขา้ รว่ มโครงการ มคี วามรู้

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 71

และทกั ษะในการขยายพนั ธแ์ุ ละดแู ลสวนสม้ จกุ เพอ่ื สรา้ งรายไดแ้ ละพฒั นา
อาชพี ไดอ้ ย่างยั่งยืน บนฐานขอ้ มูลทส่ี ามารถน�ำ ไปใช้ประโยชนใ์ นการวาง
แผน และกำ�หนดนโยบายเพื่อหนุนเสริมการส่งเสริมอาชีพและพัฒนา
คุณภาพชีวิตกลุ่มประชากรวัยแรงงานที่ขาดแคลนทุนทรัพย์และด้อย
โอกาส และเกดิ เครอื ขา่ ยการท�ำ งานทงั้ ในระดบั ต�ำ บลและอ�ำ เภอทเี่ ขม้ แขง็
โครงการมีกิจกรรมสำ�คัญประกอบด้วย การประชุมคณะทำ�งาน
เพ่อื จัดต้ังคณะทำ�งาน ซง่ึ ประกอบด้วย ผูน้ ำ�ชมุ ชน ผนู้ �ำ ศาสนา สมาชกิ
กลุ่มวิสาหกิจชุมชนส้มจุกจะนะ เกษตรกรผู้ปลูกส้มจุกและตัวแทนกลุ่ม
เป้าหมาย ร่วมกันกำ�หนดแผน แนวทางการดำ�เนินการโครงการ และ
ติดตามผลการด�ำ เนินงาน กิจกรรมนี้ส่งผลให้เกิดคณะท�ำ งานที่มีบทบาท
ในการส่งเสริมอาชีพและพัฒนาคุณภาพชีวิตกลุ่มประชากรวัยแรงงาน
ทขี่ าดแคลนทุนทรพั ย์และด้อยโอกาสในชมุ ชนอย่างต่อเนือ่ ง

72 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

กิจกรรมตอ่ มา มกี ารสำ�รวจข้อมลู เพอ่ื จดั ท�ำ ฐานข้อมูลสวนสม้ จกุ
และผู้ปลูกส้มจุก ทำ�ให้เกิดฐานข้อมูลสวนส้มจุกและผู้ปลูกส้มจุกในพ้ืนท่ี
อำ�เภอจะนะ จังหวัดสงขลาและมีการนำ�ฐานข้อมูลดังกล่าวไปใช้ในการ
วางแผน การตัดสินใจ การบริหารจัดการ และการกำ�หนดนโยบายเพ่ือ
การส่งเสริมอาชีพและพัฒนาคุณภาพชีวิตกลุ่มประชากรวัยแรงงานท่ี
ขาดแคลนทุนทรพั ยแ์ ละด้อยโอกาส
ทงั้ นกี้ ารพจิ ารณาคดั เลอื กกลมุ่ เปา้ หมาย คณะท�ำ งานของโครงการ
ไดท้ �ำ การพจิ ารณาคดั เลอื กกลมุ่ เปา้ หมายในพน้ื ท่ี 5 ต�ำ บลของอ�ำ เภอจะนะ
ได้แก่ ตำ�บลแค ตำ�บลคู ตำ�บลขุนตัดหวาย ตำ�บลท่าหมอไทร และ

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 73

ต�ำ บลนาหว้า รวม 50 คน ประกอบด้วย แรงงานนอกระบบ จำ�นวน
20 คน ผถู้ กู เลกิ จา้ งจากสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของโรคตดิ เชอ้ื โคโรนา
ไวรสั จำ�นวน 5 คน ผสู้ ูงอายุที่ว่างงาน จำ�นวน 15 คน และเยาวชน
นอกระบบการศึกษา จ�ำ นวน 10 คน
ตามมาด้วยการอบรมเชิงปฏิบัติการพัฒนาศักยภาพวิทยากร
หลักสูตรการอบรมการขยายพันธุ์และดูแลสวนส้มจุก ทำ�ให้เกิดวิทยากร
ท่ีมีศักยภาพและสามารถจัดกระบวนการเรียนรู้และถ่ายทอดความรู้แก่
กลุ่มเปา้ หมายไดอ้ ย่างมีประสทิ ธภิ าพ
การฝกึ อบรมการขยายพนั ธแ์ุ ละดแู ลสวนสม้ จกุ ไดใ้ ชห้ ลกั สตู รของ
วสิ าหกจิ ชมุ ชนส้มจกุ จะนะ ซง่ึ เปน็ หลกั สูตรทีเ่ น้นการพฒั นาทักษะอาชีพ
เพอื่ การมงี านท�ำ ประกอบดว้ ยภาคทฤษฏแี ละภาคปฏบิ ตั ิ โดยด�ำ เนนิ งาน

74 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

ร่วมกับเครือข่ายผู้ประกอบการเพื่อประโยชน์ในการประกอบอาชีพและ
การศึกษาดงู าน มโี ครงสรา้ งหลักสตู ร ประกอบดว้ ย ประวัตคิ วามเป็นมา
ของสม้ จกุ จะนะ การคดั เลอื กพนั ธุ์ การปลกู การขยายพนั ธ์ุ การดแู ลรกั ษา
การใหน้ �ำ้ และใส่ป๋ยุ โรคและแมลง การเกบ็ ผลผลิต การรกั ษาผลผลิต การ
จ�ำ หนา่ ยและการตลาด การจดั ท�ำ บญั ชคี รวั เรอื น และการออม การบรหิ าร
จัดการสวนส้มจุก และการใช้ส่ือออนไลน์ในการส่งเสริมการขายสินค้า
พร้อมมอบเครื่องมือและอุปกรณ์สำ�หรับใช้ในการประกอบอาชีพแก่กลุ่ม
เป้าหมาย
ทสี่ �ำ คญั การประชมุ เชงิ ปฏบิ ตั กิ ารจดั ตงั้ เครอื ขา่ ยผปู้ ลกู และผดู้ แู ล
สวนส้มจุกและจัดทำ�แผนปฏิบัติการ ทำ�ให้เกิดเครือข่ายผู้ปลูกและผู้ดูแล
สวนส้มจุกที่มีบทบาทในการส่งเสริมศักยภาพของสมาชิกได้อย่างมี
ประสิทธภิ าพ ท้ังในระดับตำ�บลและระดับอำ�เภอ

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 75

ปจั จยั ความสำ�เร็จ
ด้วยศักยภาพของวิสาหกิจชุมชนส้มจุกจะนะซ่ึงมีเครือข่าย
ผู้ประกอบการสวนส้มจุกท่ีอาสาเป็นสถานที่ฝึกปฏิบัติการ มีบุคลากร
ภูมิปัญญาท่ีมีความรู้ ประสบการณ์ ความเช่ียวชาญและมีความพร้อม
สำ�หรับการถ่ายทอดความรู้และทักษะในการขยายพันธุ์และดูแลสวน
สม้ จกุ และมสี ำ�นักงานเกษตรอำ�เภอจะนะ เปน็ ภาคีเครอื ขา่ ยท่สี นับสนุน
บคุ ลากรและองคค์ วามรดู้ า้ นการเกษตร ท�ำ ใหโ้ ครงการประสบความส�ำ เรจ็
อย่างดยี ง่ิ
อีกหน่ึงปัจจัยแห่งความสำ�เร็จ คือ วิสาหกิจชุมชนส้มจุกจะนะ
มคี วามรว่ มมอื กบั ภาคเี ครอื ขา่ ยตา่ งๆ อยา่ งส�ำ นกั งานเกษตรอ�ำ เภอจะนะ

76 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

ทใ่ี หก้ ารสนบั สนนุ บคุ ลากรและองคค์ วามรดู้ า้ นการเกษตร องคก์ ารบรหิ าร
ส่วนตำ�บลแค ให้การสนับสนุนและอำ�นวยความสะดวกด้านต่างๆ เช่น
ดา้ นอาคารสถานที่ และการบรหิ ารจดั การเชงิ นโยบาย โรงพยาบาลสง่ เสรมิ
สุขภาพตำ�บลแค ให้การสนับสนุนบุคลากรและองค์ความรู้ด้านสุขภาพ
อ�ำ เภอจะนะ สนบั สนนุ ขอ้ มลู และก�ำ หนดนโยบายสง่ เสรมิ การอนรุ กั ษแ์ ละ
ฟ้ืนฟสู ม้ จุกจะนะ และผู้ประกอบการสวนสม้ จกุ จะนะ ทใี่ หค้ วามรว่ มมอื
และสนับสนุนพื้นท่ีสวนสำ�หรับใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ของกลุ่ม
เป้าหมายเปน็ อย่างดี

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 77

5

แผนการผลิต
ส่งตลาดรถเขียว

78 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

สืบเน่ืองจากปัญหาการวางแผนการผลิตเพ่ือจัดส่งผลผลิตไปสู่
ผู้บริโภค ยังเป็นประเด็นสำาคัญท่ีส่งผลต่อการตลาด เกษตรกรส่วนใหญ่
ท่ีมีการผลิตในรูปแบบเกษตรอินทรีย์ ยังเป็นรายย่อย มีพื้นท่ีการผลิต
ไม่มาก ต่างคนต่างทำาการผลิตของตน จึงเป็นโจทย์งานให้นักศึกษา
ฝึกงานเอกพฒั นาชุมชน ม.ทกั ษิณ 3 คน ใช้เวลารว่ มสองเดือนในการ
ศกึ ษาแนวทางการเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการผลติ และการตลาด เพอื่ ชว่ ยตลาด
รถเขยี วกบั เครอื ขา่ ยเกษตรสขุ ภาพในพนื้ ทอ่ี าำ เภอหาดใหญ่ ดว้ ยการลงวจิ ยั
เก็บข้อมูล พร้อมกับวิเคราะห์กระบวนการจัดทำาแผนการผลิตร่วมของ
เครือขา่ ย แนวทางทไี่ ด้จะนาำ ไปขยายผลในแอปพลเิ คชนั Green Smile
และการทาำ งานกบั กลุ่มเกษตรกรอืน่ ต่อไป

กรอบแนวคิดการศกึ ษา

ทง้ั นก้ี ารศกึ ษาจะเนน้ พจิ ารณารปู แบบการจดั โซอ่ ปุ ทาน (Supply
Chain) นั่นคือกิจกรรมในกระบวนการผลิตสินค้าของเครือข่ายเกษตร
สุขภาพจังหวัดสงขลาในพ้ืนท่ีอำาเภอหาดใหญ่ต้ังแต่ข้ันตอนการผลิตของ
เกษตรกรในเครือข่าย ผ่านการจำาหน่ายทางตลาดรถเขียวไปจนสู่การ

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 79

จำ�หนา่ ยผลผลิตจนถงึ มอื ผบู้ ริโภค, การวางแผน (Plan) ซ่งึ แบ่งออกเปน็
2 ส่วน ได้แก่ การวางแผนการผลิตของเกษตรเครือข่ายเกษตรสุขภาพ
จังหวดั สงขลาในพ้นื ที่อ�ำ เภอหาดใหญ่ และการวางแผนรบั ซื้อผลผลติ ของ
ตลาดรถเขียว, การหาวตั ถดุ บิ (Source) แบง่ ออกเป็น 2 สว่ นคอื การหา
วตั ถดุ ิบของเกษตรกรเครือขา่ ยเกษตรสขุ ภาพจงั หวัดสงขลาในพ้นื ที่อำ�เภอ
หาดใหญ่เพอ่ื การเพาะปลกู ผกั ไร้สารพษิ และการคดั เลอื กผักไร้สารพษิ ของ
ของเกษตรกรในเครือข่ายเกษตรสุขภาพจังหวัดสงขลาจากตลาดรถเขียว
เพอื่ นำ�มาจำ�หนา่ ย, การผลติ (Make) แบ่งเปน็ 2 สว่ น คือการปลกู ผกั
ไร้สารพิษของเกษตรกรเครือข่ายเกษตรสุขภาพจังหวัดสงขลาในพ้ืนที่
อำ�เภอหาดใหญ่และการรับซื้อผักไร้สารพิษของเกษตรกรในเครือข่าย
เกษตรสขุ ภาพจงั หวดั สงขลาจากตลาดรถเขยี วเพอื่ น�ำ มาจ�ำ หนา่ ย และการ
ขนสง่ (Delivery) แบง่ ออกเปน็ 2 สว่ น คอื การจ�ำ หนา่ ยผกั ไรส้ ารพษิ ของ
เกษตรกรเครอื ขา่ ยเกษตรสขุ ภาพจงั หวดั สงขลาใหก้ บั ตลาดรถเขยี วและการ
จำ�หน่ายผกั ไร้สารพิษของรถเขียวใหก้ ับผ้บู รโิ ภค
กลมุ่ ประชากรศกึ ษา มีผู้ผลิต 14 ราย ผู้บริโภค 20 ราย ตัวแทน
ตลาดรถเขียว 1 ราย

ผลการศกึ ษาส�ำ คญั

1) ผู้ผลติ พบวา่ มรี ปู แบบการผลติ ทง้ั ผกั ระยะสนั้ ระยะยาวและ
ผสมผสาน ผกั ทป่ี ลกู จะเนน้ ความตอ้ งการจากตลาด ไดแ้ ก่ คะนา้ กวางตงุ้
ผกั บุ้ง ผกั กาดขาว ปลูกในแปลงผัก ผักยกแคร่ โรงเรือน และผสมผสาน
น�้ำ ทใ่ี ช้มีทัง้ น�้ำ บ่อ น้�ำ บาดาล น�ำ้ ประปาภูเขา สระน้ำ� เกษตรกรบางส่วน
มีตลาดของตัวเอง บางส่วนส่งตลาดรถเขียว บางส่วนส่งตลาดในชุมชน
ปญั หาทพ่ี บก็คือ ไมม่ ีการวางแผนการผลติ ร่วมกัน ทำ�ใหผ้ ลผลิตบางชว่ ง
ขาดหายหรอื มไี ม่ตอ่ เนอ่ื ง ปรมิ าณยงั ไมเ่ พยี งพอ โดยเฉพาะหนา้ ฝน

80 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

เกษตรกรทเี่ นน้ การวางแผนการผลติ ผกั ระยะยาวมที ง้ั หมด 2 สวน
ไดแ้ ก่ สวนครแู ตนทจี่ ะปลกู กลว้ ยน�้ำ วา้ และพชื ผกั แบบผสมผสานควบคกู่ บั
การทำ�ปศุสัตว์เพื่อบริโภคในครัวเรือนเป็นหลัก และสวนปานอิ่มยิ้มสุข
ที่จะเน้นปลกู พชื พันธุ์หายากประจ�ำ ถนิ่ เพือ่ จำ�หน่ายพันธุ์พืช แต่ทัง้ นสี้ วน
ปานอิ่มยิ้มสุขก็มีการปลูกพืชผักระยะส้ันอยู่บ้างแต่จะปลูกในปริมาณเพื่อ
การบรโิ ภคเท่านัน้ ไม่ไดป้ ลูกเพอ่ื จำ�หนา่ ย
การวางแผนการผลิตของเกษตรกรสะท้อนให้เห็นว่าเกษตรกร
ส่วนใหญ่นิยมวางแผนปลูกผสมผสานมากกว่าการเน้นปลูกพืชระยะสั้น
หรือพืชระยะยาวเพียงอย่างเดียว เกษตรกรส่วนใหญ่นิยมวางแผนการ
ผลติ โดยยดึ ความตอ้ งการของตลาดเปน็ หลกั รปู แบบการวางแผนการผลติ
ของเกษตรกรในเครือข่ายเป็นผลทำ�ให้ผลผลิตของเกษตรกรมีความหลาก
หลายเช่นกัน แผนการผลิตของเกษตรกรยังอยู่ในลักษณะปัจเจกบุคคล
มากกวา่ การวางแผนการผลติ แบบกลมุ่

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 81

เกษตรกรที่มีพื้นทีป่ ลูกแบบผสมผสานมที ้ังหมด 10 แหง่ ไดแ้ ก่
สวนครูแตน สวนทรพั ย์สวุ รรณ สวนผกั ลุงนยุ้ ป้าสาว สวนเบญจพฤกษ์
สวนวัลลภ บ้านสวนครตู ุ๊ สวนพรแผน่ ดนิ สวนไอดนิ อิม่ สุข สวนปานอ่มิ
ยิ้มสุข สวนศศิวิภจะ
การหาวัตถุดิบการผลิตของเกษตรกรสะท้อนให้เห็นว่าเกษตรกร
มีพื้นท่ีหรือแปลงการผลิตที่ต่างกันเป็นของตนเอง ส่งผลทำ�ให้ศักยภาพ
การเพาะปลูกของแต่ละคนแตกต่างกันอีกทั้งพ้ืนท่ีการผลิตยังเป็นตัว
ก�ำ หนดชนดิ ผลผลิตท่เี กษตรกรเลอื กเพาะปลูก เกษตรกรสว่ นใหญ่มีพน้ื ท่ี
การผลติ เปน็ พนื้ ทแ่ี บบผสมผสาน และแปลงผกั ทวั่ ไป เปน็ ผลท�ำ ใหผ้ ลผลติ
ระยะส้ันประเภทผักกินใบที่อาจเกิดความเสี่ยงในการผลิตเมื่อถึงฤดูฝน
มเี กษตรกรสว่ นนอ้ ยทมี่ โี รงเรอื นในการเพาะปลกู และเกษตรกรกลมุ่ ดงั กลา่ ว
ยังมีตลาดท่ีจำ�หน่ายผลผลิตเป็นของตนเอง เกษตรกรส่วนใหญ่ใช้ระบบ
น้ำ�บาดาลในการเพาะปลูก ส่งผลทำ�ให้โดยภาพรวมแล้วไม่มีปัญหาเรื่อง
ระบบน้ำ�ที่ใช้ในการเพาะปลูกเมื่อถึงฤดูแล้ง แต่ก็มีเกษตรส่วนหน่ึงใน
จำ�นวนใกล้เคียงกันท่ีใช้นำ้�บ่อในการเพาะปลูกซึ่งอาจส่งผลทำ�ให้เกิด
อปุ สรรคในการเพาะปลูกเมือ่ ถึงฤดูแล้งได้
2) ผบู้ รโิ ภค ลกั ษณะและความตอ้ งการของผบู้ รโิ ภค กลมุ่ ผบู้ รโิ ภค
ส่วนใหญ่ของตลาดรถเขียวจะเป็นกลุ่มผู้บริโภควัยกลางคนจนถึงผู้สูงอายุ
ซึ่งเป็นกลุ่มคนท่ีรักสุขภาพและเลือกที่จะบริโภคอาหารท่ีปลอดภัย
โดยจำ�นวนผู้บริโภคที่มาซื้อในแต่ละครั้งจะไม่เกิน 15-20 คน ผลผลิต
ท่ีผู้บริโภคต้องการส่วนใหญ่จะเป็นผลผลิตประเภทคะน้า กวางตุ้ง
ผักเหลียง กล้วย และมีความต้องการในอนาคตท่ีอยากให้มีผลผลิต
ท่ีหลากหลายมากขึ้นรวมถึงพวกไข่ไก่ และเน้ือสัตว์ เหตุผลท่ีเลือกซื้อ

82 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

ผลผลิตจากตลาดรถเขียวเน่ืองจากเป็นผลผลิตท่ีได้รับมาตรฐานและ
สะอาดปลอดสารเคมี ซึ่งเป็นผลดีต่อสุขภาพ และจุดบริการของตลาด
รถเขียวยังต้ังอยู่ในบริเวณท่ีเหมาะสมและเอื้ออำ�นวยความสะดวกต่อ
ผ้บู ริโภค
ผู้บริโภคส่วนใหญ่เลือกซ้ือสินค้าเพื่อบริโภคในครัวเรือนของ
ตนเองมากกว่าซื้อไปให้แก่บุคคลอื่น ช่วงเวลาท่ีผู้บริโภคเลือกซื้อจะมีทั้ง
ช่วงเช้าและช่วงเย็นข้ึนซึ่งอยู่กับสถานที่ที่ตลาดรถเขียวให้บริการปริมาณ
ที่ต้องการซื้อจะอยู่ในปริมาณท่ีพอบริโภคในครัวเรือนแต่ละครั้ง (ชนิด
ผลผลิตที่ซื้อในแต่ละคร้ังจะซื้อปะปนกันไปหลายชนิด) ท้ังผักกินใบและ
ผลไม้ ซ่ึงจะตกอยู่ในปริมาณคร้ังละไม่เกิน 1 กิโลกรัม ในราคาไม่เกิน
100 บาท ต่อคน
3) ตลาดรถเขียว เกษตรกรบางส่วนมีตลาดเพ่ือจำ�หน่ายผลผลิต
เปน็ ของตนเอง ควบคกู่ บั ปรมิ าณผลผลติ ทมี่ จี �ำ นวนไมเ่ พยี งพอในการแบง่
จ�ำ หนา่ ยท�ำ ใหไ้ มส่ ามารถสง่ ผลผลติ ใหก้ บั ตลาดรถเขยี วได้ เกษตรกรบางสว่ น
คาดการณ์ว่าการจำ�หน่ายผลผลิตให้กับรถเขียวนั้นจะไม่คุ้มค่าต่อต้นทุน
การผลิตเน่ืองจากการจำ�หน่ายให้กับตลาดรถเขียวจะมีการหักเปอร์เซ็นต์
รายได้ ปจั จัยดังกล่าวมผี ลท�ำ ให้เกษตรเลือกทจ่ี ะขายผลผลติ ในตลาดของ
ตนเองมากกวา่ สง่ ผลผลติ ใหก้ บั ตลาดรถเขยี ว และเกษตรกรทไี่ มไ่ ดอ้ ยบู่ รเิ วณ
ใกล้เคียงกับตัวแทนตลาดรถเขียวต้องนำ�ผลผลิตไปจำ�หน่ายให้กับตลาด
รถเขียวด้วยตนเองทำ�ให้เกิดต้นทุนการขนส่งที่เพิ่มข้ึนซึ่งเป็นปัจจัยหน่ึง
ที่ทำ�ให้เกษตรกรมองว่าการส่งผลผลิตให้กับตลาดรถเขียวน้ันไม่คุ้มค่าต่อ
การลงทุน ผู้ผลิตที่ส่งสินค้าให้ส่วนใหญ่อยู่ในพ้ืนท่ีตำ�บลควนลัง คูเต่า
ด้วยความสะดวกในการรับส่ง ระยะทาง และราคา ตลาดรถเขียวจะมี

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 83

ตารางแสดงความต้องการผลผลิตรายเดือน ส่ือสารกับกลุ่มผู้ผลิต การ
ประชาสมั พนั ธ์ใช้กล่มุ Line และขอ้ มูลจากแอปพลเิ คชนั Green Smile
เปน็ ฐานขอ้ มูล รวมถึงเป็นจุดนดั รบั สง่ ผลผลติ ผ่านตลาดรถเขยี ว

การวางแผนรับซ้ือการผลิตของตลาดรถเขียว (Plan) ที่ผ่านมา
มีการสนทนาร่วมกันกับเกษตรกรผ่านกลุ่มไลน์เพ่ือบอกแนวโน้มความ
ตอ้ งการของตลาดรถเขยี วใหก้ บั ผบู้ รโิ ภคไดร้ บั รลู้ ว่ งหนา้ และการตรวจเชค็
ผลผลิตล่วงหน้าผ่านทางกรุ๊ปไลน์ และข้อมูลจากแอปพลิเคชัน Green
Smile เพ่อื สำารวจขอ้ มลู ผลผลิตที่มอี ยูข่ องเกษตรกรแตล่ ะคน เพื่อนำามา
วางแผนการซอื้ ผลผลติ ทไี่ มใ่ หช้ นดิ ผลผลติ เกดิ ความซา้ำ ซอ้ นกนั มากเกนิ ไป

การคดั เลอื กวตั ถดุ บิ ของตลาดรถเขยี ว (Source) คดั เลอื กคณุ ภาพ
การรับซ้ือผลผลิตจากเกษตรกร เช่น ลักษณะภายนอกที่ต้องดูสด
สะอาดมีขนาดตามมาตรฐาน ท่ีสำาคัญต้องผ่านการรองรับมาตรฐาน
เกษตรอินทรีย์แบบมีส่วนร่วม (Participatory Guarantee Systems:
PGS) และรับซื้อผลผลิตจากเกษตรกรท่ีอยู่ในเส้นทางหรือบริเวณ
ใกล้เคยี งกับทต่ี ลาดรถเขียวใหบ้ ริการ

84 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

ตลาดรถเขยี ว ตลาดรถเขยี ว
ณ ทวี่ ่าการอำ�เภอหาดใหญ่ ณ หา้ งเซน็ ทรลั เฟสติวัลหาดใหญ่

การขนสง่ ของตลาดรถเขยี ว (Return) ตลาดรถเขยี วเปดิ ใหบ้ รกิ าร
2 วันคอื ณ ทวี่ า่ การอำ�เภอหาดใหญ่ ในวันพธุ ตั้งแต่เวลา 07:00 น.
เปน็ ตน้ ไป จนกวา่ สนิ คา้ ทน่ี �ำ มาจ�ำ หนา่ ยจะหมด และ ณ ลานจอดรถทห่ี า้ ง
เซน็ ทรัลเฟสตวิ ลั หาดใหญ่ ในวนั ศุกร์ ตั้งแตเ่ วลา 15:00 น. ไปจนกว่า
สนิ คา้ ทนี่ �ำ มาจ�ำ หนา่ ยจะหมด (ปจั จบุ นั -สงิ หาคม 2564 ไดห้ ยดุ เพราะปญั หา
โควดิ ) และมชี อ่ งทางการจ�ำ หนา่ ยผา่ นแอปพลเิ คชนั ตา่ งๆ เชน่ การสงั่ ซอ้ื
ผ่านกลุ่มไลน์ตลาดรถเขียว ในกรณีสั่งผ่านกลุ่มไลน์น้ันตัวแทนตลาดจะ
ถามความสะดวกในการรับผลผลติ วา่ จะสามารถส่งของไดท้ ี่ไหน

โอกาสและขอ้ จ�ำ กดั

1. ดา้ นศกั ยภาพ เกษตรกรเครอื ขา่ ยเกษตรสขุ ภาพจงั หวดั สงขลา
ในพื้นท่ีอำ�เภอหาดใหญ่ มีศักยภาพในการปลูกผลผลิตท่ีมีความหลาก
หลายเพื่อส่งผลผลิตให้กับตลาดรถเขียวซึ่งผลผลิตของเกษตรกรมีท้ัง
ผลผลิตท่ีตรงตามความต้องการและอยู่เหนือความต้องการของตลาดและ
ผบู้ รโิ ภค เกษตรกรสามารถก�ำ หนดชนดิ ผลผลติ ทจ่ี ะปลกู ลว่ งหนา้ ใหต้ รงกบั
ความต้องการของผู้บริโภคได้โดยผ่านการติดต่อสื่อสารกับตัวแทนตลาด

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 85

รถเขียวที่มีการสำารวจแนวโน้มความต้องการของผู้บริโภคอย่างสมำ่าเสมอ
เกษตรกรมีความรู้ความสามารถในการทำาเกษตรแบบอินทรีย์ มีวิธีการ
เพาะปลูกเพื่อป้องกันแมลงและศัตรูพืช และสามารถผลิตสารชีวภัณฑ์
สำาหรบั ใช้ดว้ ยตนเอง ผลผลติ ของเกษตรกรในเครอื ขา่ ยยงั ผา่ นการรองรบั
มาตรฐานเกษตรอินทรีย์แบบมีส่วนร่วม (Participatory Guarantee
Systems : PGS) ท่ีเปน็ ตัวยืนยนั ความปลอดภยั ของสินค้าสอดคล้องกบั
ความตอ้ งการของผบู้ ริโภคทตี่ ้องการอาหารที่ปลอดภัย
86 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

2. สาเหตุของปัญหา รูปแบบการวางแผนการผลิตของ
เกษตรกร ท่ีอยู่ในลักษณะปัจเจกมีรอบการเพาะปลูกผลผลิตชนิด
เดียวกนั ในระยะใกลเ้ คยี งกันท�ำ ใหช้ ่วงเวลาการเตบิ โตของผลผลติ จะอยู่ใน
ช่วงเวลาไลเ่ ลยี่ กัน รูปแบบการทำ�เกษตรอนิ ทรยี ม์ ีความจำ�เปน็ ตอ้ งมีการ
เพาะปลูกแบบหมุนเวียนชนิดผลผลิตเพ่ือป้องกันศัตรูพืช ส่งผลทำ�ให้
ไม่สามารถปลูกผลผลิตชนิดเดิมได้เม่ือเก็บผลผลิต ต้นทุนการผลิตของ
เกษตรกรแต่ละคนท้ังเรอื่ งพนื้ ท่ี แรงงาน และระบบนำ้� มผี ลตอ่ ศักยภาพ
การผลติ และปรมิ าณการเกบ็ เกย่ี วผลผลติ ของเกษตรกร เกษตรกรเครอื ขา่ ย
เกษตรสขุ ภาพจงั หวดั สงขลาทสี่ ง่ ผลผลติ ใหก้ บั ตลาดรถเขยี วในปจั จบุ นั ยงั มี
จ�ำ นวนไมเ่ พยี งพอตอ่ การสง่ ผลผลิตใหเ้ กดิ ความตอ่ เนื่องในทุกสปั ดาห์
3. ด้านโอกาส มูลนิธิชุมชนสงขลาท่ีช่วยเหลือในการพัฒนา
แอปพลิเคชันกรีนสมายเพื่อช่วยเหลือในกิจกรรมการผลิตและการตลาด
ของเกษตรกร ที่ว่าการอำ�เภอหาดใหญ่และห้างสรรพสินค้าเซ็นทรัล
เฟสติวัลหาดใหญ่ ท่ีสนับสนุนโอกาสให้ตลาดรถเขียวได้ใช้พื้นท่ีของตน
ในการเปดิ ตลาด กลุ่มผบู้ รโิ ภคที่รักสขุ ภาพและพรอ้ มท่จี ะสนบั สนุนสนิ ค้า
หรือผลผลิตที่มาจากการทำ�เกษตรอินทรีย์ราคาของผลผลิตที่มาจากทำ�
เกษตรอนิ ทรยี จ์ ะมรี าคาทส่ี งู กวา่ ผลผลติ ตามตลาดทวั่ ไป ก�ำ ไรทไี่ ดจ้ ากการ
จำ�หน่ายผลผลิตก็จะสามารถนำ�มาต่อยอดเป็นต้นทุนการผลิตได้ดีข้ึน
ปัจจุบันยังมีกลุ่มเกษตรกรในพ้ืนที่ที่ทำ�เกษตรในรูปแบบเกษตรอินทรีย์
ซ่ึงอยู่ภายนอกเครือข่าย ซึ่งในอนาคตสามารถชักชวนให้กลุ่มเกษตรกร
ดังกล่าวมารว่ มส่งผลผลติ ให้ตลาดรถเขยี ว
4. ด้านอุปสรรค ฤดูฝนเป็นปัญหาสำ�คัญที่ทำ�ให้ผลผลิตของ
เกษตรกรท่ีไม่มีโรงเรือนในการเพาะปลูกได้รับความเสียหายจากน้ำ�ขัง
ทำ�ใหเ้ กดิ เชือ้ รา ฤดแู ล้งจะเปน็ อุปสรรคท่สี ง่ ผลในเรือ่ งของการขาดแคลน
นำ้�ท่ีใช้ในการผลิตเกษตรกรท่ีมีบ่อน้ำ�หรือสระน้ำ�จะประสบปัญหาในเร่ือง
ของปริมาณน้ำ�ที่ไม่เพียงพอ และศัตรูพืชเป็นปัญหาสำ�คัญของการทำ�
เกษตรอินทรีย์ทีไ่ ม่ใชส่ ารเคมี

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 87

ข้อคน้ พบส�ำ คญั

1. ข้อมูลท่ีต้องการเพื่อประกอบการจัดทำ�แผนการผลิตของ
เกษตรกร ประกอบด้วย ขอ้ มูลพนื้ ฐานการผลติ (ปจั จยั การผลิต ไดแ้ ก่
พ้ืนที่/รูปแบบแปลง/ระบบน้ำ�/แรงงาน/ผลผลิตแต่ละชนิด/ราคา ฯลฯ)
ตามปฏิทนิ แตล่ ะเดอื น (จะนำ�ไปลงแอปพลเิ คชัน ออกรายงานประกอบ
การจัดทำ�แผนการผลิตต่อไป)
2. ประเภทของเกษตรกรที่พบ ประกอบด้วยบุคคลท่ีผลิตแบบ
บรโิ ภคในครวั เรอื นตามแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง เกษตกรทมี่ พี นื้ ทเ่ี ปน็ สวน
เกษตรกรที่มีการรวมกลมุ่ การผลติ และผูป้ ระกอบการ/ธุรกิจเพ่อื สังคม
3. รปู แบบการตลาดของกลมุ่ มที ง้ั ใหผ้ บู้ รโิ ภคมาซอื้ ถงึ แปลง หรอื
เน้นตลาดในชุมชน เพ่ือนบ้าน และผลิตเพ่ือส่งตลาดกรีน ตลาดสด
ตลาดโรงพยาบาล
4. รูปแบบการผลติ ทส่ี ามารถทำ�ได้และควรสง่ เสรมิ คอื การปลูก
ผกั ยกแคร่
5. การวางแผนการผลติ ใหต้ ลาดรถเขยี ว จ�ำ แนกเปน็ 2 ระดบั คอื
จัดการผลผลิตที่มีเพ่ือส่งให้กับตลาดรถเขียวและอื่นๆ จะมีตารางปฏิทิน
รายเดือน 12 เดือนให้เกษตรกรที่พร้อมดำ�เนินการลงข้อมูลผลผลิต
ในแปลงในแตล่ ะเดอื น รวมถงึ ราคา และจ�ำ แนกผลผลติ ทพ่ี รอ้ มส่งตลาด
รถเขียว และวางแผนการผลิตล็อตใหม่ โดยทดลองผักระยะส้ัน คือ
ต้นอ่อนทานตะวนั ที่ตอ้ งการ 2 กก.ต่อสัปดาห์ และผักระยะกลางคอื
ผักบ้งุ จนี ทีต่ ้องการ 4 กก.ต่อสปั ดาห์ และใหเ้ กษตรกรวางแผนการปลกู
ไมใ่ หซ้ �้ำ กนั รบั ผดิ ชอบคนละสปั ดาหต์ อ่ เดอื น จดั ตงั้ กลมุ่ ไลนเ์ พอ่ื การสอื่ สาร
การวางแผนผลผลติ โดยเฉพาะ ทดลองท�ำ ใหค้ รบวงจร สรปุ บทเรยี นแลว้ คอ่ ย
ขยายผลต่อไป
88 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

ส่ิงแวดล้อม
ยั่งยนื

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 89

การจัดการ
ส่ิงแวดล้อม

ยั่งยืน

โดย ดร.นฤทธ์ิ ดวงสวุ รรณ์

สถาบนั สันติศึกษา

90 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

การจัดการส่ิงแวดล้อม ต้องเข้าใจแนวคิดการใช้ประโยชน์และ
มูลคา่ การพัฒนา
• รัฐเป็นศูนย์กลางของความเป็นเจ้าของโดยมีกฎหมายต่างๆ
อยใู่ นมือ
• การเปน็ เจา้ ของทไี่ มส่ มดลุ รฐั พฒั นารปู แบบ การพฒั นาความ
เป็นเจ้าของ กบั สิทธชิ มุ ชนในฐานทรัพยากรไม่สมดุลกัน
• ทรพั ยากรเปน็ ปจั จยั ในความมนั่ คงในทกุ มติ ิ หากจดั การไมส่ มดลุ
จะกอ่ ใหเ้ กดิ ความขดั แย้ง
• กรณีของโรงไฟฟ้าขยะการรับรู้ปัญหาเมื่อมีปัญหาต้องการให้
ชุมชนมีส่วนร่วมในการจัดโครงสร้างแบบไตรภาคี ประเด็น
ส�ำ คญั คอื กระบวนการใหเ้ ปน็ แบบธรรมชาติ มกี ารรอ้ งเรยี นแบบ
ส่วนตัว หรือการสื่อสารสาธารณะ การเข้าพบผู้ว่าและร่วม
ประชุมไตรภาคี เงื่อนไขสำ�คัญคือ มีทีมวิชาการในพ้ืนที่ที่รู้
เทคนคิ และเปน็ คณะกรรมการสงิ่ แวดลอ้ ม มชี อ่ งทางรอ้ งเรยี น
ทีส่ ะดวกง่าย
• สวนผักคนเมืองเป็นมิติเชิงบวกไม่ต้องขัดแย้งกับใคร คิดต่อ
ไดเ้ ร่อื ยๆ เป็นมิติท่ีนา่ สนใจ และทสี่ �ำ คัญสามารถสอดแทรก
ไปได้ในทุกกลุ่ม
• การจัดการในระบบครบเครื่องในระดับตำ�บลที่โคกม่วงใช้วิธี
วัฒนธรรม ใช้การเช่ือมโยงไปที่วิถีชีวิตกลุ่มคนเปราะบาง
โดยใชข้ อ้ มลู องคค์ วามรใู้ นการจดั การ แยกขยะ และขยบั ไปสกู่ าร
ลดขยะ และต่อยอดกบั สวนผักคนเมืองได้

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 91

• ประเด็นเขาคูหา เกิดจากกฎหมายเปิดให้มีการสัมปทาน
ชมุ ชนไดร้ ับผลกระทบและไม่อพยพ กระบวนการท่ีสำ�คัญคือ
การเคล่ือนไหวของชุมชน ไม่มีทางที่ชุมชนจะไปใช้กฎหมาย
ท่ไี มใ่ ชก่ ฎหมายของชุมชน ชมุ ชนใชเ้ ครอ่ื งมือสทิ ธิชุมชนตาม
รฐั ธรรมนญู และมขี น้ั ตอนทยี่ ากล�ำ บากแตม่ ที างเลอื กทส่ี �ำ คญั
แต่กฎหมายยังไม่ยุติ ได้เห็นว่ามีมิติที่เป็นปัญหาทรัพยากร
ทสี่ �ำ คญั
• คลองภูมี เห็นจุดเด่นสำ�คัญในการจัดการตัวเองของชุมชน
ในทกุ มิติในการเฝ้าระวงั น้�ำ ทว่ ม บ่อทราย การฟืน้ ฟปู า่ การ
ทำ�ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ แต่มีโจทย์ท่ีสำ�คัญคือกระบวนการ
เหล่านี้เป็นกระบวนการท่ีต่อเน่ืองหรือไม่ ทำ�ให้เครือข่าย
ชุมชนเข้มแข็งอย่างไร ชุมชนสามารถพึ่งตนเองในมิติอาชีพ
การจัดการทรัพยากร ยืนอยู่กับกลุ่มองค์กรชุมชนได้หรือไม่
อย่างไร หากไม่มีกิจกรรมที่พัฒนาเชิงเศรษฐกิจเชิงอาชีพ
ไปดว้ ยกนั จะท�ำ ใหก้ ารพฒั นาไมต่ อ่ เนอื่ ง และทส่ี �ำ คญั คอื กลไก
หลักทจ่ี ะสนบั สนุน กลไกหลักตัวหนง่ึ คอื กลไกของชมุ ชนเอง
และการเชอ่ื มโยงกบั ภาคที ส่ี นบั สนนุ โดยพยายามเสนอในเรอื่ ง
ของข้อบัญญัติของท้องถิ่นและการเชื่อมโยงกับภาคีอื่นอย่าง
ต่อเนอื่ ง
• พ้นื ท่ีม่วงงาม เปน็ ตัวแทนของหาดในประเทศไทยเป็นเง่ือนไข
ทส่ี ำ�คัญ เร่อื งแรกคอื การใชส้ ือ่ สาธารณะใหเ้ ป็นประเดน็ ระดับ
ชาติ นักการเมืองนำ�ไปเล่นต่อในสภา ศาลคุ้มครองช่ัวคราว
ใชค้ วามรคู้ วามจรงิ เชงิ ประจกั ษต์ อ่ สู้ เปน็ เรอื่ งทท่ี กุ คนตอ้ งเชอ่ื

92 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

เชน่ เกดิ พายเุ มอ่ื ไหรช่ ายหาดยงั สวยเหมอื นเดมิ กระบวนการ
ขับเคลื่อนไปใช้ท่ัวประเทศและขยับร่วมกับองค์กรปกครอง
ส่วนท้องถิ่นด้วย องค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ วิศวกรรม
มีอีกกลุ่มหนึ่งคือ ทำ�โครงสร้างที่เป็นโครงสร้างก่ึงแข็งและ
ไมแ่ ข็ง
• เงอื่ นไขการขยบั สงิ่ แวดลอ้ มอยา่ งยง่ั ยนื ในสถานการณ์ ประเดน็
แรกคือการเรียนรู้เรอื่ งกฎหมาย นโยบาย เน่อื งจากเก่ียวขอ้ ง
กบั นโยบายตา่ งๆ ไม่ว่าจะเป็นเร่อื งโรงงาน ไฟฟา้ ขยะ การ
ขับเคล่ือนเชิงมิติภูมินิเวศต้องพ่ึงตนเองให้ได้ สร้างความ
เขม้ แขง็ และกลไกระดบั จงั หวดั เพอ่ื แกป้ ญั หาความขดั แยง้ กลไก
ระดับจังหวัดจะเป็นอย่างไร เป็นโจทย์สำ�คัญ โดยผ่านเวที
พลเมืองสงขลา เรือ่ งของการสอ่ื สารสาธารณะอยา่ งไร ตอ้ งมี
เทคนิครูปแบบระยะเวลา การเชื่อมโยงภาคีที่เกี่ยวขอ้ ง และ
ระบบขอ้ มลู องคค์ วามรใู้ นการจดั การ ขอ้ กฎหมาย องคค์ วามรู้
ท่ีสื่อสารเป็น Softpower สำ�คัญและการปฏิบัติการร่วมเชิง
บูรณาการ เชิงความร่วมมือและการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ข้าม
ภาคี เปน็ เงือ่ นไขทจ่ี ะอธบิ ายวา่ เราจะขบั เคลือ่ นสูค่ วามยัง่ ยืน
ได้อย่างไร ภาคีกลไกขับเคล่ือน ในช่วงสถานการณ์โควิด
เราสามารถทำ�ได้

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยืน 93

6

กองทุน
ขยะมีบุญ

94 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

เทศบาลตำ�บลโคกม่วง อำ�เภอคลองหอยโข่ง จังหวัดสงขลา
จัดการขยะในพื้นท่ีด้วยหลายมาตรการ หนึ่งในน้ันก็คือการจัดทำ�กติกา
หรอื ธรรมนูญตำ�บล ก�ำ หนดเป้าหมายลดขยะในพื้นที่ ไม่มีการวางถังขยะ
แตจ่ ะมตี ารางเวลาและรถจากเทศบาลจดั เกบ็ ขยะใหต้ ามวนั เวลาทกี่ �ำ หนด
ร่วมกัน พร้อมมาตรการสำ�คัญ คือ จัดทอดผ้าป่าขยะรีไซเคิลทุกวันที่
14 กมุ ภาพนั ธข์ องทกุ ปี (ยกเวน้ ปนี ท้ี ม่ี สี ถานการณโ์ ควดิ ) น�ำ เงนิ ทไี่ ดไ้ ปจดั ท�ำ
“กองทุนขยะมีบญุ ” ชว่ ยเหลอื กลุ่มเปราะบางทางสงั คม
พร้อมยกตัวอย่างมาตรการและข้อมูลสำ�คัญ ดังเช่นเม่ือวันท่ี 4
มีนาคม 2564 ได้มีการศึกษาองค์ประกอบขยะของตำ�บลโคกม่วง เพอื่ นำ�
ขอ้ มลู มาหาแนวทางเพอื่ รว่ มกนั แกไ้ ขปญั หา จากการศกึ ษาขยะจ�ำ นวนรวม
น�้ำ หนัก 217.4 กโิ ลกรมั พบว่า
1) ขยะทั่วไป ส่วนใหญ่จะเป็นถุงพลาสติก โดยเฉพาะถุงใส่ของ
สง่ั ออนไลน์ = 148.2 กโิ ลกรัม คดิ เป็น 68.17%
2) ขยะผา้ อ้อมสำ�เรจ็ รปู = 7 กโิ ลกรมั คดิ เป็น 3.22%
3) ขยะอนิ ทรยี ์ คือขยะทย่ี อ่ ยสลายได้ สามารถนำ�มาเปน็ ปยุ๋ ได้
อย่างดี = 44 กโิ ลกรัม คดิ เป็น 20.24%
4) ขยะรไี ซเคลิ หรอื ขยะทสี่ ามารถน�ำ มาขายได้ 18 กโิ ลกรมั คดิ เปน็
8.28%
5) ขยะอันตราย = 0.2 กิโลกรัม คดิ เปน็ 0.09%

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 95

เมื่อมีข้อมูลเช่นนี้แล้ว จึงออกมาตรการเพื่อให้ตำ�บลโคกม่วง
สะอาด ดว้ ยมาตรการเสรมิ ไดแ้ ก่
1. จดั การขยะพลาสติก โดยวิธอี โี คบริค
2. ขยะอินทรยี ์ ทำ�เปน็ ปยุ๋ /อาหารสตั ว์
3. ขยะรีไซเคิล นำ�ไปจำ�หน่าย หรือมอบให้เทศบาลนำ�ไปขาย
นำ�เงินเข้าสู่กองทุนขยะมีบุญ เพื่อดูแลผู้ที่มีภาวะพ่ึงพิง
ผดู้ อ้ ยโอกาส ผูเ้ ปราะบางทางสงั คมต่อไป
4. ขยะอนั ตราย เชน่ หลอดไฟ ถา่ นไฟฉาย บรรจภุ ณั ฑใ์ สส่ ารเคมี
รวบรวมใสถ่ งั แดงทบ่ี า้ นผนู้ �ำ แลว้ เทศบาลจะไปเกบ็ น�ำ สง่ ก�ำ จดั
อย่างถูกวธิ ี
ทงั้ นใ้ี นสว่ นขยะทวั่ ไปทไี่ มส่ ามารถน�ำ มาท�ำ ประโยชนไ์ ดแ้ ลว้ ใหน้ �ำ
ใส่กระสอบ/ถุง มัดใหเ้ รยี บรอ้ ยน�ำ มาวางหน้าบา้ น โดยทางเทศบาลจะมี
รถไปจดั เก็บไมเ่ กนิ 07.00 น.ตามวนั เวลาทีก่ ำ�หนดและได้แจ้งไวแ้ ลว้

96 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9

พร้อมกับเชิญชวนให้จัดการขยะพลาสติก โดยวิธี “อีโคบริค”
Ecobrick (น�ำ ขยะกระดาษและพลาสตกิ บรรจขุ วด) ในระยะเวลา 2 เดอื น
1) ท�ำ ใหท้ ราบวา่ อีโคบรคิ 1 ขวด (1.5 ลติ ร) สามารถลดขยะ
พลาสตกิ ได้ 0.5 กโิ ลกรมั 1 ครวั เรอื นสามารถท�ำ ได้ 2-3 ขวด/
เดอื น
2) จากการเชญิ ชวนในการประชมุ อสม.ต�ำ บลโคกมว่ งในทกุ เดอื น
พี่น้อง อสม. มีข้อตกลงกันว่าจะนำ�อีโคบริคมาบริจาคให้แก่
เทศบาล คนละ 1-2 ขวด/เดือน
3) จากการเชิญชวนในเวทีประชุมกำ�นัน/ผู้ใหญ่บ้านอำ�เภอ
คลองหอยโขง่ ในการประชมุ ก�ำ นนั /ผใู้ หญบ่ า้ น ตอ้ งน�ำ อโี คบรคิ
มาคนละ 10 ขวด เพือ่ มอบแก่ กศน.อ.คลองหอยโข่ง เพื่อให้
นกั เรยี นจดั ทำ�โครงงานผลิตเปน็ ผลติ ภณั ฑท์ ี่เกิดประโยชน์

สงขลาปลอดภัยอย่างยั่งยนื 97

4) จากการเชญิ ชวนในการประชมุ หวั หนา้ สว่ นราชการ หนว่ ยงาน
ต่างๆ ในอำ�เภอคลองหอยโขง่ ผลคือ ใหห้ นว่ ยงาน/องคก์ ร
ต่างๆ ไปขยายผลในองคก์ รของตน
5) จากการลงเชญิ ชวนในการประชมุ ระดบั หมบู่ า้ น ไดบ้ างหมบู่ า้ น
แล้วน้ัน ผลคือ ประชาชนจัดทำ�และนำ�ไปบริจาคให้กับ
ผใู้ หญบ่ า้ นในหมู่บ้านของตน/บริจาคแกเ่ ทศบาล
6) จากการเชญิ ชวน ในหน่วยสถานศึกษา/โรงเรยี น ไดล้ งไปบาง
โรงเรียนแล้วน้ัน ผลคือ โรงเรียนจะส่งเสริมให้นักเรียนได้
ปฏิบตั จิ นเปน็ วฒั นธรรมระดับครัวเรือนและโรงเรยี น
นอกจากน้ันยังมีกิจกรรมส่งเสริมการสร้างมูลค่าเพ่ิมจากขยะ
มูลฝอย โดยแปรรูปขยะเปน็ หมวก ดว้ ยถงุ นำ�้ ยาปรับผา้ นมุ่ ถงุ ผงซักฟอก
กล่องต่างๆ
ดว้ ยการสนบั สนุนงบประมาณจากสมาคมอาสาสร้างสขุ
มกี ารรณรงค์ให้นำ�เปลือกไขท่ ุกชนดิ เปลือกหอยทกุ ชนดิ = แลก
ตน้ กลา้ สวนครวั จดั ท�ำ โครงการลดขยะอนิ ทรยี ์ เพอ่ื สรา้ งมลู คา่ เพม่ิ ปยุ๋ สตู ร
แคลเซียมร่วมกับสหกรณ์ปยุ๋ อินทรียค์ ลองหอยโข่ง จ�ำ กัด
โคกม่วงเป็นพื้นท่ีทดลองใช้ “ผ้าอ้อมรักษ์โลก” ซ่ึงเป็นผ้าอ้อม
สำ�เร็จรูปที่สามารถซักได้ ลดปริมาณขยะจากผ้าอ้อมสำ�เร็จรูปท่ีมีจำ�นวน
มาก ร่วมกับ พมจ.สงขลา

98 ผีเสื้อขยับปีก เล่ม 9