Nota Modul SKM AF-034-2 (Juruteknik Akuakultur (Ternakan Air Tawar)

• Mengapur kolam asuhan dan ternakan
‒ Pengapuran kolam asuhan dan ternakan

dilaksana sebelum air dimasukkan.
‒ Pengiraan jumlah kapur yang perlu digunakan

perlu dibuat sebelum arahan jumlah
pengapuran dibuat.
‒ Jumlah kapur yang digunakan bergantung
kepada:
‒ pH kolam
‒ Keluasan kolam

• Mengisi air tempat asuhan dan ternakan
‒ Setelah proses pengapuran, tempat asuhan

perlu diisi dengan air.
‒ Jika menggunakan air paip (telah dirawat),

nyahklorin dilakukan menggunakan sodium
thiosulphate.
‒ Air dari punca semulajadi perlu dipastikan
tiada sebarang pemangsa dan musuh.
‒ Jumlah air yang perlu dimasukkan untuk
asuhan dan pembenihan ikan perlu lebih
rendah berbanding air bagi tujuan ternakan.

Langkah-langkah mengisi air tangki ternakan:
1. Tutup injap air keluar pada bahagian luar tangki.
2. Masukkan isipadu air mengikut keperluan

ternakan.
3. Pasangkan penapis beg kain pada bahagian air

masuk.
4. Buka injap pada bahagian masuk air dalam

tangki ternakan.
5. Setelah siap pemasangan penapis jaring pada

PVC, masukkan paip PVC yang telah dipasang
pada jaring tadi ke dalam tangki ternakan.

• Membaja kolam asuhan dan ternakan

‒ Langkah terakhir dalam penyediaan tempat
asuhan dan ternakan adalah pembajaan
kolam.

‒ Pengiraan jumlah kapur yang perlu
digunakan dibuat terlebih dahulu sebelum
arahan jumlah pembajaan dibuat.

• Status kemajuan kerja-kerja ini perlu
dikenalpasti supaya ia mematuhi dan
mengikut kaedah yang betul.

• Penyediaan tempat asuhan dan ternakan ini
daripada pekerja yang melaksanakannya dan
melalui pemantauan sendiri ke tempat
asuhan dan ternakan.

• Kerja sanitasi (pembersihan) dilakukan dengan
menggunakan sodium hypoclorite.

• Proses pengapuran kolam asuhan dan ternakan
perlu mematuhi amalan keselamatan pekerja.

• Tempoh mengapur iaitu 3 - 7 hari pemeriksaan
status pH kolam dibuat.

• Hanya setelah dipastikan pH berada dalam
keadaan yang sesuai sahaja berulah langkah
seterusnya iaitu mengisi air dilakukan.

Langkah-langkah pembersihan tangki/ kolam
konkrit:

• Keluarkan bendasing.

1.

• Guna bahan disinfektan seperti garam dan sodium hypoclorite (clorox).

2.

• Cuci dengan berus.

3.

• Bilas hingga bersih.

4.

Peralatan keselamatan diri yang digunakan
untuk melakukan aktiviti sanitasi tempat
ternakan:

Apron Kasut but getah

Sarung tangan
getah

• Kerja sanitasi (pembersihan) dilakukan dengan
menggunakan sodium hypoclorite.

• Proses pengapuran kolam asuhan dan ternakan
perlu mematuhi amalan keselamatan pekerja.

• Tempoh mengapur iaitu 3 - 7 hari pemeriksaan
status pH kolam dibuat.

• Hanya setelah dipastikan pH berada dalam
keadaan yang sesuai sahaja berulah langkah
seterusnya iaitu mengisi air dilakukan.

• Pengisian air pada kadar yang mencukupi
mengikut tujuan penggunaan tempat
asuhan dan ternakan.

• Setelah air diisi secukupnya, barulah
langkah membaja dilaksanakan.

• Pembajaan mengambil masa 3 - 7 hari
untuk mula sesuai digunakan.

• Setelah air menjadi hijau, pemeriksaan
pada kualiti air dibuat bagi memastikan ia
berada pada julat yang optimum untuk
asuhan dan ternakan.

• Air hijau perlu ditapis sebelum air
dimasukkan ke tangki.

• Pembuangan dan pengisian air dalam julat
20% hingga 30% setiap hari perlu bagi
memastikan kepekatan baja berada pada
tahap optimum.

• Arahan pemeriksaan kadar kepekatan air
hijau dengan menggunakan piring secchi
perlu dibuat setiap 7 hingga 14 hari sekali.

AF-034-2 JURUTEKNIK AKUAKULTUR
(TERNAKAN AIR TAWAR)

Tajuk: Modul 3 Pengendalian Benih Ikan

NAMA PENSYARAH:
STEPHEN JIMBA A/K ENGGIT

Arahan kerja (pihak
pengurusan - jadual kerja,
papan kenyataan, buku
tugasan, memo)

Penyediaan bahan dan
peralatan kerja
pengendalian benih
ikan

• Bekas yang sesuai

– tangki
– hapa
– Besin
– Baldi

Hapa ikan

• Penyauk/penukar air

– skop jaring
– mangkuk
– penapis teh
– hos getah/paip PVC

Skop jaring

• Alat pengira

– gelang getah
– hand tally counter
– mesin kira
– penimbang
– bikar

Hand tally counter

• Mekanisasi

– Pam angin/aerator
– Pam air
– Jangka suhu

Pam angin

• Bahan / peralatan yang akan digunakan perlu
diuji terlebih dahulu.

‒ Pam air, pam angin, mesin kira, penimbang
dan hand tally counter

‒ Semua bahan dan peralatan dibersihkan
daripada kekotoran.

• Mengetahui tatacara penyediaan bahan dan
peralatan kerja.

• Mendapatkan bahan rujukan berkaitan bahan
dan peralatan kerja.

• Menyenaraikan jenis bahan dan peralatan.
• Mendapatkan maklumat bahan dan peralatan.
• Mendapatkan kaedah penggunaan bahan dan

peralatan.

• Memastikan spesies benih ikan yang diterima
didokumentasikan dan difailkan seperti berikut:

a. Nota penghantaran benih (Delivery order)
yang lengkap meliputi maklumat pembekal,
maklumat spesies, saiz atau umur, bilangan,
masa, dan tarikh penghantaran.

b. Spesies benih ikan yang diterima diperiksa
dengan teliti untuk pengesahan keaslian.

Haruan Haruan bodoh (juga
dikenali sebagai ikan
ketutu

Perbezaan ciri-ciri haruan dan haruan bodoh

• Memastikan kuantiti benih ikan yang diterima
dikira:

• Mengira dan menganggar bilangan benih
ikan.

• Memudahkan pengiraan kadar penebaran
dan kadar pemberian makanan.

Tilapia Tilapia sihat
berpenyakit

Perbezaan ciri-ciri tilapia berpenyakit dan sihat

a. Melaksanakan ujian dan penelitian benih
ikan:

• Ambil beberapa sampel ikan dan putarkan
dalam air dengan perlahan. Benih ikan yang
sihat akan berenang melawan pergerakan
air di dalam bungkusan tersebut.

• Benih yang mati atau tidak sihat perlu
diasing dan dilupuskan.

b. Penelitian warna:

• Lihat perubahan warna asal pada badan
benih.

• Warna asal akan berubah kepada warna
yang pudar ataupun terlalu terang berbeza
daripada kebiasaannya.

Benih tilapia yang sihat

b. Penelitian kesempurnaan bentuk fizikal:

• Bentuk fizikal yang tidak sempurna atau
cacat seperti mempunyai struktur kepala
yang besar, mulut yang senget, dan juga
badan yang bengkok.

Benih tilapia yang cacat

a. Kiraan bilangan ekor individu:

1) 1-5% bungkusan atau bekas-bekas benih
dipilih secara rawak.

2) Bilangan benih dikira secara manual bagi
setiap seekor bagi setiap sampel yang
dipilih.

3) Purata bilangan benih akan diperolehi bagi
keseluruhan sampel.

a. Kiraan bilangan ekor individu:

4) Purata benih yang diperolehi akan
dijadikan asas pengiraan bagi keseluruhan
jumlah bungkusan atau bekas-bekas yang
digunakan.

5) Sekiranya benih ikan adalah bernilai tinggi
dan dalam bilangan yang kecil ianya akan
dikira setiap ekor dan tidak sesuai
pengiraan secara anggaran.

a. Kiraan bilangan ekor individu

Anggaran pengiraan secara Sampling
Individu

b. Kiraan secara timbangan berat:

1) Sampel benih diambil mengunakan jaring
skop secara rawak daripada bekas-bekas
benih ikan yang diterima.

2) Sampel tersebut ditimbang dan bilangan
benih akan dikira secara manual.

3) Purata benih yang diperolehi bagi setiap
sampel akan dijadikan asas pengiraan bagi
keseluruhan berat benih dalam bekas-
bekas yang dibekalkan.

b. Kiraan secara timbangan berat

Penimbangan benih

Pastikan benih ikan yang diterima dikuarantin:

1) Benih ikan yang telah selesai dikira akan
dikuarantin di dalam makmal menggunakan
tangki-tangki yang dikhaskan mengikut
prosedur dan tatacara yang telah ditetapkan.

2) Proses kuarantin dijalankan untuk
memastikan supaya segala sumber-sumber
punca penyakit yang berkemungkinan ada
dapat dirawat dan dimusnahkan terlebih
dahulu.

Tangki kuarantin benih

Memastikan aktiviti pemeriksaan benih ikan yang
diterima direkod dengan teliti dan sempurna:

1) Setiap aktiviti yang telah dilaksanakan perlu
direkod sebagai satu rujukan sepanjang
tempoh ternakan.

Maklumat penting aktiviti pemeriksaan benih
ikan:

1) Bilangan 2) Tahap
benih ikan kesihatan

3) Bilangan 4)
kematian Kesempurnaan

fizikal

Pelepasan benih ikan:

• Benih ikan akan dipindah ke dalam sistem
ternakan yang ditetapkan.

1.

• Proses pemindahan benih perlu dikendali dan
dilaksanakan dengan teratur dan cermat.

2.

Memastikan lokasi pelepasan benih ikan:

1) Kedudukan lokasi tersebut dengan jelas agar
peralatan dan persediaan yang sesuai boleh
dirancang sebelum aktiviti dilaksanakan.

Tangki ikan gentian kaca Kolam kanvas

Memastikan bilangan benih ikan yang hendak
dilepaskan:

1) Memasukkan benih ke dalam sistem ternakan
dan kadar penebaran adalah jumlah ikan yang
sesuai dimasukkan dalam seunit
isipadu/persegi air.

Keburukan kepadatan ikan yang terlalu tinggi:

1) Persaingan ruang,
makanan, dan
pengunaan oksigen.

2) Menyebabkan
tekanan.

3) Mudah diserang
penyakit.

4) Menyebabkan
kematian.

Keburukan kepadatan ikan yang terlalu rendah:

1) Kerugian dari segi
pengunaan ruang
dan tenaga kerja.

2) Kos pengeluaran
tidak seimbang
dengan hasil yang
akan diperolehi.

Kadar tebaran benih ikan:

1) Spesies 2) Saiz
ternakan benih

3) Sistem 4) Isipadu
ternakan air ternakan

5) Peralatan
sokongan

Faktor kaedah
pelepasan benih

Kesesuaian Saiz benih Bilangan Kemudahan
lokasi pekerja peralatan

a) Pelepasan secara
manual:

• Benih ikan dilepaskan
secara manual dengan
menuang terus ke
dalam sistem
ternakan sekiranya
benih dibungkus
dengan beg plastik
atau bekas kecil yang
ringan.

a) Pelepasan secara
manual:

• Injap/sifon akan
digunakan sekiranya
benih ikan dihantar
mengunakan bekas
seperti tong atau
tangki mengikut

Sifon kesesuaian.

b) Pelepasan mengunakan
mesin:

• Pelepasan
mengunakan mesin
pemindahan ikan
biasanya akan
digunakan sekiranya
kuantiti benih yang
banyak.

Mesin pemindahan
ikan

Waktu pelepasan benih yang
sesuai:
a) Awal pagi
Masa yang sesuai adalah
pada pukul 6.00 pagi
sehingga 10.00 pagi.

b) Lewat petang/malam
Masa yang dicadangkan di
antara pukul 6.00 petang
hingga 9.00 malam.

Memastikan tatacara kerja pelepasan benih ikan:

• Pengendalian benih semasa proses pelepasan
perlu dilakukan dengan betul dan cermat bagi
mengurangkan tekanan dan kecederaan.

• Perubahan suhu secara mendadak boleh
menyebabkan kadar kematian benih yang
tinggi semasa proses pemindahan.