สื่อการสอนรวมขุนช้าง ขุนแผน

สื่อการสอน

"ขุนช้างขุนแผน ตอนขุนช้างถวายฎีกา"
วิชา ท 33101 ภาษาไทย 5




นางสาวสิริภา แสงสมัคร
ตำแหน่งครู วิทยฐานะชำนาญการ

ท
ขอ

ท่มี าและความสาคญั
องเรอ่ื งขนุ ช้างขนุ แผน

โดย
ครูไพโรจน์ ขวัญคง
ครสู ริ ภิ า แสงสมคั ร

กลุ่มสาระการเรยี นรภู้ าษาไทย
โรงเรียนคณะราษฎรบารงุ จงั หวดั ยะลา



/

ผแู้

เสภาเร่อื งขุนชา้ งขุนแผน มีทง้ั หมด ๔๓
มีกวีแต่งหลายคน เปน็ กวีตั้งแต่อยธุ ย
สมเด็จพระนารายณ์มหาราชจนถึงสมยั รตั น
ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระนง่ั เกล้าเจ้าอยู่หวั
บางตอนกไ็ ม่ปรากฏชื่อผแู้ ตง่ อยา่ งขนุ ช

แตง่

๓ ตอน
ยาตอนปลายในสมัย
นโกสนิ ทรต์ อนต้น
วซึง่ กวใี นสมัยนน้ั ช่วยกันแตง่
ชา้ งขุนแผน ตอนขนุ ช้างถวายฎกี า

ผู้แตง่ เรอื่ งขนุ ชา้ งขนุ แผน

 พระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หล้าน
 พลายแก้วเปน็ ชู้กับนางพมิ
 พลายแกว้ ได้เป็นขุนแผน
 ขุนช้างได้นางวนั ทอง
 นางวันทองววิ าทกบั นางลาวทอ
 ขุนแผนขึน้ เรอื นขนุ ช้าง
 ขนุ แผนพานางวนั ทองหนี

มีดังน้ี

นภาลยั

อง

ผู้แตง่ เร่อื งขนุ ชา้ งขนุ แ

พระบาทสมเด็จพระน่ังเกลา้ เจา้ อยู่หัว
- ขุนช้างขอนางพิมพิลาไลย
- ขนุ ช้างตามนางวนั ทอง

สนุ ทรภู่
- กาเนดิ พลายงาม

แผน

ผแู้ ต่งเรอื่ งขุนช

ครูแจ้ง
- กาเนดิ กุมาร
- ขุนแผนแก้พระทา้ ยนา้
- ขุนแผนและพลายงามจับพระเจ้าเชียง
- ขนุ แผนและพลายงามยกทัพกลบั
- จระเขเ้ ถรขวาด

ชา้ งขุนแผน
งใหม่

คาถาม

ใครคือผู้แตง่ เรื่องขุนชา้ ง
ตอนขุนช้างถวายฎ

งขนุ แผน
ฎีกา

ทบทวนความรเู้ รอื่ งง

รูปแบบงานประพนั ธ์(ตามลกั ษณะการแตง่ )เรื่อง
หรอื ร้อยกรอง

รอ้ ยกรอง
รูปแบบงานประพันธ์(ตามเนื้อเรอื่ ง) เป็นสารค

บันเทงิ คดี

งานประพนั ธ์

งขนุ ช้างขุนแผนเปน็ ร้อยแกว้
คดหี รอื บันเทิงคดี

 กลอนเสภา ลักษณะคาประพ

กลอนแปด

พนั ธ์

กลอนสภุ าพ

เสภา คอื อะไร

 กลอนเสภา เป็นคาประพนั ธช์ นิดหนง่ึ ซง่ึ แตง่ เพอ่ื ใช้ขับเ
จงึ กาหนดคาไมแ่ นน่ อน จึงใชค้ า ๗ คา ถงึ ๙ คา การ
แต่ไมบ่ ังคบั หรือห้ามเสยี งสูง ตา่ ตามจานวนคาแต่ละว

 มคี าวา่ “ครานนั้ ” “จะกล่าวถึง” ปรากฏในตอนขนึ้ ตน้ บ
 เสภายังหมายถึงทานองการขบั ลาประกอบ ''กรบั '' โดย

เกย่ี วกบั เรอื่ งใดเรือ่ งหน่งึ หรอื หมายถงึ การขบั เสภาเปน็
หรอื การแสดงกไ็ ด้

เสภาเปน็ สาคัญ เพราะใชเ้ ป็นกลอนขับ
รส่งสมั ผัสนอกเหมอื นกบั กลอนสุภาพ
วรรค อยใู่ นเกณฑ์กลอน ๗-๙
บท
ยใชบ้ ทเสภา เพอ่ื ใช้เล่าเรอ่ื งสกู่ นั ฟัง
นทานองประกอบกบั การเล่นปพี่ าทย์

ความเปน็ มาของ

 เสภาขนุ ช้างขุนแผน มีเน้ือความปรากฏในหนังสอื คาใหก้ ารชาว
 เป็นวรรณกรรมอมตะ นิทานไทยพ้นื บ้านของสพุ รรณบุรีมาแต
 เม่อื คร้ังเสียกรุงกับพมา่ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หลา้ นภา

ให้ชว่ ยกันแตง่ เพม่ิ เตมิ ข้นึ โดยแบ่งกนั แต่งเป็นตอน ๆ ไปจนจ
 เสภาเรือ่ งขนุ ช้างขุนแผนฉบบั ท่รี วบรวมในปัจจุบนั มีทงั้ หมด ๔

ซ่งึ มีพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดารงราชานุภาพทรงเปน็
เป็นยอดเย่ยี ม ได้แก่

๑. ตอนพลายแกว้ เปน็ ชนู้ างพิม
๒. ตอนขนุ ชา้ งขอนางพิม
๓. ตอนขนุ แผนข้นึ เรือนขนุ ช้าง
๔. ตอนขนุ แผนพาวันทองหนี

งเรอื่ ง

วกรงุ เก่าซง่ึ นับเปน็ เรอ่ื งในพระราชพงศาวดาร
ตช่ ้านาน
าลยั รชั กาลที่ ๒ ทรงโปรด ใหก้ วหี ลายทา่ น
จบเรื่อง
๔๓ ตอน แต่มีอยู่ ๘ ตอนท่วี รรณคดีสมาคม
นประธานได้ลงมตไิ ว้ใน พ.ศ. ๒๔๗๔ ว่าแต่งดี

๕. ตอนกาเนดิ พลายงาม
๖. ตอนขุนชา้ งถวายฎกี า
๗. ตอนฆา่ วันทอง
๘. ตอนพระไวยถกู เสน่ห์

ความสาคญั ของเรอื่

เรอ่ื งขนุ ชา้ งขุนแผนไดร้ บั การยกยอ่ งจาก
ว่าเปน็ ยอดของวรรณคดี ประเภท

อง

ก “วรรณคดีสโมสร”
ท “กลอนเสภา”

 สรุป

 คาถาม

ปเน้อื หา



ผู้สอน
ครูไพโรจน์ ขวญั คง
ครูสริ ิภา แสงสมัคร
กล่มสาระการเรยี นรภู้ าษาไทย
โรงเรียนคณะราษฎรบารงุ จังหวดั ยะลา

แผนผังความสัมพนั ธ์ของตวั

วละครเร่อื งขุนชา้ งขุนแผน

ถามไป-

๑. พลายแกว้ คอื ใคร
๒. นางพมิ พิลาไลยเปล่ียนชอ่ื เป็ นอะไร เพรา
๓. ขนุ แผนมเี มยี กคี่ น
๔. นางสายทองมคี วามเกีย่ วขอ้ งอยา่ งไรกบั
๕. เมยี คนใดของขนุ แผนท่ีไดต้ อนที่ขนึ้ เรือน
๖. กมุ ารทองคอื ลกู ของขนุ แผนกบั ใคร
๗. ของวิเศษ ๓ อย่างที่ขนุ แผนตอ้ งตามหาค
๘. ลกู ของขนุ ศรีวิชยั กบั นางเทพทองคอื ใคร
๙. ลกู ของขนุ แผนกบั นางวนั ทองชอ่ื อะไร

-ตอบมา

าะเหตใุ ดจึงเปลยี่ น

บนางพิมพลิ าไลย
นขนุ ชา้ งแลว้ ไปเขา้ หอ้ งผดิ

คอื อะไร
ร

ถามไป-

๑๐. จมน่ื ไวยวรนาถ คือใคร
๑๑. พลายงามมเี มียสองคนชอ่ื ว่าอะไร
๑๒. พระมหากษตั ริยท์ ีท่ กุ คนใหค้ วามเค
๑๓. ใครเป็ นคนสงั่ ประหารชวี ิตนางวนั ท
๑๔. เมยี คนใดของพลายงาม (จมน่ื ไวยว
๑๕. ลกู ของขนุ แผนกบั นางแกว้ กริ ิยาชอื่
๑๖. ใครเป็ นคนปราบจระเขเ้ ถรขวาด

-ตอบมา

คารพในขณะนน้ั มพี ระนามวา่ อะไร
ทอง
วรนาถ) ที่เป็ นคนทาเสน่
อว่าอะไร

ขุนช้างขนุ แผน ตอ

▪ เป็นตอนที่ ๓๕ จากท้ังหมด ๔๓ ตอน
▪ คาว่า “ถวายฎกี า” คือการรอ้ งเรยี น, การอ
▪ เหตุทขี่ นุ ช้างถวายฎีกาในครั้งนี้เพราะพลายง
ได้ขน้ึ เรือนตนในตอนกลางคืนแลว้ พานางวนั ทอ

อนขนุ ชา้ งถวายฎีกา

ออ้ นวอน, การร้องทกุ ข์
งาม (จม่ืนไวยวรนาถ, จม่ืนไวย,พระไวย)
องหนไี ปจากตน

ตวั ละครในเรอ่ื งขนุ ชา้ งขนุ แผ

ตวั ละครที่สาคญั
- พลายงาม (จม่ืนไวยวรนาถ, จมื่นไวย, พระไวย)
- นางวนั ทอง
- ขุนช้าง
- ขนุ แผน
- พระพนั วษา

ตัวละครอน่ื ๆ ทีป่ รากฏ
- หม่นื วเิ ศษผล
- พระหม่ืนศรี
- นางทองประศรี
- พลายชมุ พล
- บา่ วไพร่บนเรอื นของขุนชา้ ง
- นางสรอ้ ยฟา้ นางศรีมาลา นางแกว้ กริ ิยา (ตัวละครท่ถี

ผน ตอนขนุ ชา้ งถวายฎีกา

ถกู กล่าวถงึ )

เรอ่ื งย

▪ พลายงาม (จมน่ื ไวยวรนาถ, จมนื่ ไวย, พระไวย) คิด
(นางวนั ทอง) ซึ่งตอนนอ้ี ยกู่ บั ขนุ ชา้ งจึงตอ้ งการไป

▪ จมนื่ ไวยดฤู กษย์ าม เซ่นเหลา้ ขา้ วปลาอาหารใหพ้ รา
▪ จมน่ื ไวยขน้ึ ไปบนเรือนของขนุ ชา้ งแลว้ สะกดผคู้ นบา่
▪ จมน่ื ไวยออ้ นวอนใหม้ ารดากลบั ไปกบั ตน
▪ จมน่ื ไวยพานางวนั ทองกลบั มาถึงเรือน
▪ ขนุ ชา้ งตน่ื มาไมพ่ บนางวนั ทองจึงตกใจแลว้ เรียกหา

ยอ่

ดเห็นว่าตนเองมคี วามสขุ แลว้ ขาดก็แตแ่ ม่
ปรบั มาอยดู่ ว้ ยกนั
ายกนิ แลว้ ถือดาบไปเรือนขนุ ชา้ ง
าวไพร่ใหห้ ลบั ใหล

าบ่าวไพร่ใหช้ ว่ ยตามหาวนุ่ วายกนั ทงั้ เรือน

เรอ่ื ง

▪ จมน่ื ไวยเกรงวา่ ส่งิ ท่ีตนทาลงไปจะทาใหแ้ มเ่ ดอื ดร
สาเหตทุ ี่ตอ้ งไปรบั แมม่ าตอนกลางคืน

▪ ขนุ ชา้ งโกรธในการกระทาของจมื่นไวยจึงเขยี นฎีก
▪ ขนุ แผนทราบวา่ พระไวยรบั นางวนั ทองกลบั มาแล
▪ นางวนั ทองฝันรา้ ย ขนุ แผนทานายฝันและรวู้ า่ มนั
▪ พระพนั วษาเห็นขนุ ชา้ งเขา้ เฝ้ าอยจู่ งึ นกึ ถึงฎีกาที่ข

ของนางวนั ทองจึงใหพ้ ระหมนื่ ศรีไปตามทกุ คนม
▪ ทกุ คนท่ีเรือนของพระไวยเมอื่ ทราบวา่ พระพนั วษ

ทงั้ เสกขผ้ี ง้ึ หมากเวทย์ ฯลฯ ใหน้ างวนั ทอง

งยอ่

รอ้ นจึงใหห้ มนื่ วิเศษผลไปที่เรือนขนุ ชา้ งเพื่อบอก

กาเพ่ือไปถวายพระพนั วษา
ลว้ จงึ ไปหานางวนั ทอง
นไมด่ แี ตแ่ กลง้ ปลอบนางไป
ขนุ ชา้ งถวายไว้ เมอ่ื ทราบว่าเป็ นเร่ือง
มา (ขนุ แผน พระไวย นางวนั ทอง)
ษาใหเ้ ขา้ เฝ้ าตา่ งตกใจ ขนุ แผนจึงทาเวทมนต์

เรอื่ ง

▪ สมเด็จพระพนั วษาทรงชาระความเรื่องนางวนั ทอ
▪ สมเด็จพระพนั วษาตรสั สงั่ ใหน้ างวนั ทองเลอื กอย
▪ นางวนั ทองทลู เป็ นกลางไมร่ บั เลือกจะอยกู่ บั ใคร
▪ สมเด็จพระพนั วษากริ้วมาก ตรสั สงั่ ประหารนาง

งยอ่

อง
ยกู่ บั ผใู้ ดขา้ งหนงึ่

งวนั ทอง

สรปุ เน้ือหา

คาถาม

ทายภาพเหตุการณ์จ

ผู้สอน
ครูไพโรจน์ ขวญั คง
ครสู ิริภา แสงสมคั ร
กลุ่มสาระการเรยี นรภู้ าษาไทย
โรงเรยี นคณะราษฎรบารงุ จงั หวัดยะล

จากเรอื่ งขุนชา้ งขุนแผน

ลา

นางทองประศรี ฝนั ว่าพร
ขุนไกรทานายฝนั วา่ จะได