ประมวลความรู้วิชาชีพเทคนิคการแพทย์ V1

เคมีคลินกิ 179

84. ผู้ป่วย primary hypothyroidism ท่มี ี TBG ปกติ ใหผ้ ลการตรวจทางห้องปฏบิ ัติการอยา่ งไร

ก. Total T4 สูง, FT4 สงู , TSH สูง ข. Total T4 ปกติ, FT4 สูง, TSH ตา้่

ค. Total T4 ต้า่ , FT4 ต่้า, TSH สูง ง. Total T4 ปกติ, FT4 สงู , TSH สูง

จ. Total T4 สูง, FT4 สูง, TSH ต้า่

ตอบ ค. Total T4 ต่า, FT4 ตา่ , TSH สงู
ภาวะ hypothyroidism จะพบ Thyroid hormone ตา่้ ส่วน ฮอรโ์ มน TSH จะสงู ใน Primary

hypothyroidism แตต่ ้า่ ใน Secondary hypothyroidism

85. ผู้ป่วยหญิงอายุ 27 ปี มาหาหมอด้วยอาการเหนื่อยง่าย น้าหนักลดแต่กินเท่าเดิม หมอตรวจ

ร่างกายพบว่าต่อมไธรอยด์โต ส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ พบว่า ค่า Free T3 และ Free T4 เพิ่ม

สูงข้ึน และ TSH ต่้าลงร่วมกับมี thyroid-stimulating immunoglobulin สูงขึ้น ผู้ป่วยน่าจะเป็น

โรคหรือภาวะใดตอ่ ไปนี้

ก. Grave’s disease ข. Hashimoto disease ค. Hypothyroidism

ง. T3 thyrotoxicosis จ. Secondary hyperthyroidism

ตอบ ก. Grave’s disease
FT3 และ FT4 สูงขึ้น TSH ต้่าลง บอกถึงภาวะ Primary hypothyroidism แต่มี thyroid-

stimulating immunoglobulin รว่ มด้วย แสดงถึงการเปน็ Grave’s disease

86. ผู้ปว่ ย primary hyperthyroidism ทมี่ ี TBG ปกติ ให้ผลการตรวจทางห้องปฏบิ ตั กิ ารอยา่ งไร

ก. Total T4 สูง T4 สงู TSH ต่า้ ข. Total T4 สงู T4 สูง TSH สูง

ค. Total T4 ปกติ T4 ตา่้ TSH สูง ง. Total T4 ปกติ T4 สูง TSH ต่า้

จ. Total T4 สงู T4 ตา้่ TSH สูง

ตอบ ก. Total T4 สูง T4 สูง TSH ต่า
primary hyperthyroidism จะมีการท้างานของต่อมไทรอยด์มากผลิต T4 สูง ซ่ึงหากค่า

TBG ปกติ ผลของ Total T4 กจ็ ะสงู เชน่ กัน และ TSH จะเกิด Negative feedback ลดการหลง่ั ท้า

ใหค้ า่ ต่้าลง

87. ภาวะใดเกดิ จาก Adrenocortical hypofunction

ก. Addison’s disease ข. Buffalo syndrome ค. Cushing’s syndrome

ง. Cohn disease จ. Hirsutism

ตอบ ก. Addison’s disease
Addison’s disease เปน็ โรคทตี่ ่อมหมวกไตหล่ังฮอร์โมน Cortisol น้อยกว่าปกติ

88. ตัวบง่ ช้ีขอ้ ใดมีคณุ สมบัตเิ ปน็ tumor specific marker มากที่สุด

ก. CEA ข. AFP ค. NSE ง. PSA จ. Alpha-hCG

ตอบ ง. PSA

เคมคี ลนิ ิก 180

Prostate-Specific Antigen (PSA) จะมีความจา้ เพาะกับความผิดปกติของต่อมลกู หมาก เมือ่

เทียบกับ Tumor marker อน่ื ทส่ี ามารถพบไดใ้ นความผดิ ปกติของอวัยวะหลายๆสว่ น

89. Tumor marker ของมะเร็งเตา้ นม

ก. AFP ข. CA 19-9 ค. CA 15-3 ง. CA 125 จ. CAE

ตอบ ค. CA-15-3
AFP เป็น marker ของ มะเร็งตับ, CA 19-9 เป็น marker ของ มะเร็งตับอ่อน, CA 125 เป็น

marker ของ มะเร็งรังไข่, CEA เป็น marker ของ มะเร็งล้าไส้, มะเร็งปอดและมะเร็งเต้านม มี

ความจา้ เพาะน้อย, CA 15-3 เป็น marker ของ มะเรง็ เตา้ นม

90. ข้อใดถกู ต้องเกี่ยวกบั โรคที่ไดร้ ับสารพิษ

ก. ปรอท (Murcury) กบั ไข้ด้า ข. แคดเมียม(Cadmium) กบั โรคอไิ ต อไิ ต

ค. ทองแดง (Copper) กับโรคกระดกู พรุน ง. สารหนู(Arsinic) กับภาวะปอดบวม

จ. แรใ่ ยหิน (Asbestos) กับโรคมะเรง็ หลอดลม

ตอบ ข. แคดเมียม(Cadmium) กับโรคอไิ ต อไิ ต
ปรอท (Murcury) ก่อให้เกิดโรคมินามาตะ, ทองแดง (Copper) ก่อให้เกิดโรคโลหิตจาง, สาร

หนู (Arsinic) ก่อให้เกิดโรคไข้ด้า, แร่ใยหิน (Asbestos) ก่อให้เกิดโรค Asbestosis, Lung Cancer,

Mesothelioma

แคดเมยี ม (Cadmium) ก่อใหเ้ กิดโรคโรคอไิ ต อิไต

91. สิง่ สง่ ตรวจจากผ้ปู ว่ ย เปน็ น้าล้างกระเพาะสเี ขยี วนา้ เงิน ทดสอบ Dithionate test positive

เกดิ จากยาก้าจดั ศัตรูพชื ชนิดใด

ก. Carbamate ข. DDT ค. Parathion ง. Paraquat จ. Warfarin

ตอบ ง. Paraquat
Dithionate test ใชใ้ นการทดสอบยากา้ จัดศตั รูพชื กล่มุ Paraquat และ Diquat

92. การตรวจหาสารใดใชใ้ นการทดสอบเมื่อสมั ผสั กับยาฆา่ แมลงในกลุ่ม Organophosphate

ก. Cholinesterase ข. GGT ค. Acid phosphatase ง. ALP จ. AST

ตอบ ก. Cholinesterase
ยาฆ่าแมลงในกลุ่ม Organophosphate จะยับย้ังเอนไซม์ Cholinesterase การทดสอบหา

Cholinesterase จงึ เป็นการทดสอบเพื่อดกู ารไดร้ ับยาฆ่าแมลงในกลุ่ม Organophosphate

93. การทา้ Therapeutic drug monitoring: TDM มปี ระโยชน์อะไร

ก. ตรวจติดตามยาทมี่ ี Therapeutic range แคบ ข. ประเมินปรมิ าณยาทีม่ ีการเสรมิ ฤทธก์ิ นั

ค. ประเมินปรมิ าณยาในผู้ที่มีปัญหาการดูดซมึ ยา ง. ตรวจตดิ ตามยาทม่ี อี นั ตรายสูงต่อผใู้ ช้

จ. ถกู ทกุ ข้อ

ตอบ จ. ถกู ทกุ ข้อ

เคมีคลนิ ิก 181

Therapeutic drug monitoring ใช้ในการตรวจติดตามปริมาณยาที่การเปล่ียนแปลงปริมาณ

ของยาเล็กน้อยอาจส่งปัญหาต่อผปู้ ่วยได้ เชน่ ยาอันตราย ยามกี ารเสรมิ ฤทธิ์กนั หรือมี Therapeutic

range แคบ การเปลีย่ นแปลงปรมิ าณของยาเลก็ น้อยทา้ ให้เกดิ พษิ ได้ หรอื ในผู้ป่วยทมี่ ีปัญหาเกยี่ วกบั

การดูดซมึ ยาจะส่งผลต่อประสิทธิภาพการรักษาได้

94. เกยี่ วกับวิตามนิ ข้อใดต่อไปน้ี ผดิ

ก. ขาดวิตามนิ A ท้าใหเ้ ปน็ โรค photophobia ข. ขาดวติ ามิน D ท้าใหเ้ ป็นโรค ricket

ค. ขาดวิตามนิ C ท้าให้เปน็ โรค scurvy ง. ขาดวติ ามิน B1 ท้าให้เปนโรค beriberi

จ. ขาดวิตามนิ E ท้าใหเ้ กิดความผดิ ปกตขิ อง lipid peroxidation

ตอบ ก.ขาดวติ ามนิ A ทาใหเ้ ปน็ โรค photophobia
วิตามิน D ส่งผลต่อการดูดซึมแคลเซียม ในผู้ท่ีขาดวิตามิน D อาจท้าให้เกิดโรคกระดูกอ่อน

ricket หรือ osteomalacia ได้

วิตามิน C ส่งผลต่อการสังเคราะห์คอลลาเจน ในผู้ท่ีขาดวิตามิน C อาจท้าให้เกิดโรค

ลักปิดลักเปดิ scurvy

วิตามิน B1 ส่งผลต่อการท้างานของระบบประสาท ในผู้ท่ีขาดวิตามิน B1 อาจท้าให้เกิดโรค

เหนบ็ ชา beriberi

วิตามิน E ส่งผลต่อการเกิดออกซิเดชันของลิพิด ในผู้ท่ีขาดวิตามิน E อาจท้าให้เกิดความ

ผิดปกติของ lipid peroxidation

วิตามิน A ส่งผลต่อการการมองเห็น ในผู้ท่ีขาดวิตามิน A อาจท้าให้เกิดความผิดปกติในการ

มองเห็นเชน่ ตาบอดกลางคืน Night blindness

95. เกย่ี วกบั Dead volume ข้อใดต่อไปน้ี ถูกตอ้ ง

ก. ปรมิ าตรของสารตัวอย่างทบ่ี รรจุใน sample cap น้อยท่ีสุด

ข. ปริมาตรของสารตวั อย่างทมี่ ีใน reaction cap นอ้ ยทีส่ ดุ

ค. ปริมาตรของสารทีน่ ้อยทีส่ ุดที่ reaction cap บรรจไุ ด้

ง. ปรมิ าตรของตวั อย่างนอ้ ยทส่ี ุดท่ี reaction bottle และ sample cap สามารถบรรจุได้

จ. ปริมาตรของสารตวั อยา่ งนอ้ ยทสี่ ุดที่ reagent probe และ sample probe สามารถดูดได้

ตอบ จ. ปริมาตรของสารตัวอยา่ งนอ้ ยที่สดุ ท่ี reagent probe และ sample probe สามารถ

ดดู ได้
ท้ัง reagent probe และ sample probe จะมีเซนเซอร์ทีใ่ ช้ในการตรวจปรมิ าณของสารท่ดี ดู หาก

ปริมาตรของสารมรี ะดบั ตา้่ กวา่ ระดับทต่ี ้งั ไวจ้ ะไม่สามารถดูดได้ ปริมาตรดงั กล่าวคอื Dead volume

เคมีคลินิก 182

96. ข้อใดเปน็ การลด carry over ของเครื่องวิเคราะห์อตั โนมตั ิ

ก. ลา้ ง sample probe ข. เคลอื บ probe ด้วยสารบางชนดิ ค. ใช้ disposable pipette tip

ง. ใช้ disposable curette จ. ถกู ทกุ ขอ้

ตอบ จ. ถกู ทกุ ขอ้
การล้าง sample probe ช่วยท้าในสารจากการดูดก่อนหน้าหลุดออกไป การเคลือบ probe

ช่วยป้องกนั การทมี่ ีสารตดิ ค้างที่ probe การใชอ้ ปุ กรณท์ ่ีสามารถใชแ้ ล้วทง้ิ (disposable) ทา้ ใหแ้ ยก

การท้างานในแต่ละตวั อยา่ งได้

97. คณุ ภาพของผลการตรวจด้วย POCT ขึ้นอยู่กบั ขอ้ ใด

ก. เมือ่ เจาะเลือดปลายน้วิ ใหเ้ ช็ดเลอื ดหยดแรกดว้ ยส้าลีแห้ง แลว้ ใชเ้ ลอื ดหยดตอ่ ไป

ข. ไมบ่ บี /เคน้ น้วิ เมอ่ื เจาะเลอื ดปลายน้ิว

ค. ปริมาณเลือดท่ี apply บน strip มคี วามเหมาะสม ไม่มากหรอื น้อยเกนิ ไป

ง. มีการควบคุมคุณภาพการตรวจวเิ คราะห์

จ. ถกู ทุกข้อ

ตอบ จ. ถกู ทุกข้อ
การเช็ดเลือดหยดแรก หรือไม่บีบเค้นนิ้ว เพ่ือหลีกเลี่ยง tissue fluid ซ่ึงท้าให้ตัวอย่างเลือด

เจอื จางลงได้ ปริมาณตัวอย่างท่ีใชแ้ ละการควบคมุ คณุ ภาพก็สง่ ผลตอ่ ผลการตรวจเช่นกัน

98. ขอ้ ใด ไมใ่ ช่ วตั ถปุ ระสงค์ของการประยกุ ตใ์ ช้ POCT

ก. Off-site testing ข. Bed side testing ค. Use-unit testing

ง. Centralized testing จ. Near patient testing

ตอบ ง. Centralized testing
วตั ถุประสงค์ของ POCT เพอื่ ความสะดวกรวดเร็วงา่ ยต่อการตรวจวเิ คราะห์ สามารถน้าไปตรวจนอก

สถานท่ใี นจดุ ที่ผู้ป่วยอยไู่ ด้เลย แต่ไมไ่ ดอ้ อกแบบมาเพือ่ การใช้สา้ หรบั การตรวจวเิ คราะหใ์ นศูนย์แลป

99. เครื่องวเิ คราะห์อัตโนมัตชิ นดิ ใดตอ่ ไปนี้ ท่ใี ช้หลักการกรองในการตรวจวิเคราะห์เพ่อื ลดการ

รบกวนจาก interference จากตวั อย่าง

ก. Discrete analyzer ข. Dry chemistry analyzer ค. Gel filtration analyzer

ง. Centrifuge analyzer จ. Sequential analyzer

ตอบ ข. Dry chemistry analyzer
การวิเคราะห์ด้วย Dry chemistry analyzer เป็นการเคลือบแผ่นกระดาษกรองแต่ละชน้ั ท่ีมีหน้าที่

แตกตา่ งกนั ด้วยนา้ ยา เอนไซม์ หรือสารเคมีต่างๆ และใช้การกรองเพอ่ื แยกสารรบกวนต่างๆ ออกไป

เคมีคลนิ กิ 183
100. ขอ้ ใดใหค้ วามหมายตรงกบั “Precision” มากที่สดุ

ก. การตรวจวิเคราะหห์ ลายวธิ แี ลว้ ได้คา่ ใกล้เคยี งกัน
ข. การตรวจวิคราะหท์ ่ีไดค้ ่าตรงกบั ค่าทแี่ ท้จรงิ
ค. การตรวจวิคราะห์เฉพาะสารที่ต้องการ
ง. การตรวจวคิ ราะหส์ ารปรมิ าณน้อยๆได้
จ. การตรวจวคิ ราะหต์ วั อยา่ งเดียวกันหลายๆคร้ังได้ค่าใกลเ้ คยี งกนั
ตอบ จ. การตรวจวิคราะหต์ ัวอยา่ งเดยี วกันหลายๆครั้งได้คา่ ใกลเ้ คยี งกัน
Precision หรือ ความเทย่ี งตรง เป็นค่าท่แี สดงถงึ ความสามารถของเครอ่ื งมอื วดั ในการแสดงค่า
เดมิ เมือ่ ทา้ การวัดหลาย ๆ คร้ัง หรือความสามารถในการแสดงค่าซ้า (repeatability) ของเครื่องมือ
วิธีการวดั ภายใต้เงื่อนไขการวัดแบบเดมิ
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

เอกสารอ้างอิง

1. Clinical Chemistry: Techniques, Principles, and Correlations โดย Michael L. Bishop
(Author), Edward P. Fody (Author), Larry E. Schoeff (Author) ตีพิมพ์ปีค.ศ. 2013
2. Analytical Techniques for Clinical Chemistry: Methods and Applications โดย Sergio
Caroli (Editor), GyulaZray (Editor) ตพี มิ พป์ ีค.ศ. 2012
3. Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics โดย Carl A. Burtis
PhD (Author), Edward R. Ashwood MD (Author), David E. Bruns MD ( Author) ตี พิ ม พ์ ปี
ค.ศ. 2011
4. Hodgson E, editors. A textbook of modern toxicology. 3rd ed. Hoboken, New Jersey:
John Wiley & Sons; 2004.
5. Klaassen CD, editor. Casarett and Doull’s toxicology: the basic science of poisons.
6th ed. New York: McGraw-Hill; 2001.
6. Timbrell J. Principles of biochemical toxicology. 3rd ed. London: Taylor & Francis
Ltd; 2000.

จลุ ชวี วิทยำ จลุ ชวี วทิ ยาคลินิก 184
ศรณั ย์ธรรม์ ภูริจารุยางกูร
ประมวลความรู้ทางจลุ ชวี วทิ ยา

1. โครงสร้างใดท่พี บใน bacteria gram positive แตไ่ มพ่ บใน gram negative

ก. Peptidoglycan ข. Lipid-A ค. Capsule ง. Pili จ. Teichoic acid

เฉลย : จ. Teichoic acid
ในแบคทเี รียแกรมบวกและแกรมลบมีองคป์ ระกอบของโครงสรา้ งผนังเซลล์ท่ีแตกตา่ งกันอย่าง

มาก นอกเหนือจากเพปทิโดไกลแคนแล้วยังพบ teichoic acid ท่ีเช่ือมกับเพปทิโดไกลแคน ด้วย

พนั ธะโควาเลนตแ์ ละชว่ ยเพ่ิมความแข็งแรงของผนงั เซลล์

ในแบคทีเรียแกรมลบช้ันของเพปทิโดไกลแคนบางกว่าของแกรมบวก ประมาณ 1 ใน 10 และมี

พันธะเพปไทด์ท่ีเชื่อมระหว่างเส้นเพปทิโดไกลแคนน้อยกว่า และไม่มีพันธะของ teichoic acid ท่ี

เพิ่มความแข็งแรงดงั นั้นผนงั เซลล์ของพวกแกรมลบจึงแข็งแรงน้อยกว่าแกรมบวกมาก ช้ันนอกทีต่ ดิ

กับเพปทิโดไกลแคน คือช้ันของ lipoprotein ฟอสโฟลิพิด (phospholipid) และสารพอลิเมอร์คือ

lipopolysaccharide

2. ย้อมเช้ือท่ีเพาะได้จากส่ิงส่งตรวจพบ gram negative bacilli ต้องท้าการทดสอบใดเป็นอันดับ

แรก

ก. catalase ข. oxidase ค. motility ง. indole จ. citrate

เฉลย : ข. oxidase
Cytochrome oxidase test เป็นวิธีการทดสอบว่าเช้ือมีการสร้างเอนไซม์ cytochrome

oxidase ซ่ึงสามารถใช้แยกแบคทีเรียกลุ่ม Enterobacteriaceae กับ Vibrioaceae โดยเข่ียเช้ือ

แล้วป้ายบนกระดาษกรอง จากน้ันจึงหยด Kovac's oxidase reagent (tetramethyl-p-

phenylenediamine dihydrochloride) ซึ่งเป็นสารใสไม่มสี ี แบคทีเรียท่ีสร้างเอนไซมช์ นิดน้ีจะให้

ผลบวก (สีมว่ งเข้ม) โดยสงั เกตปฏกิ ิริยาภายใน 10 วินาที

3. ส่ิงสง่ ตรวจใดท่ี selective media มคี วามจา้ เป็นมากที่สดุ

ก. เลอื ด ข. น้าจากไขสนั หลงั ค. น้าจากช่องปอด ง. น้าจากไขข้อ จ. อุจจาระ

เฉลย : จ.อุจจาระ
การเพาะเชื้อจากอุจจาระ (Stool culture) ในอุจจาระประกอบด้วยแบคทีเรียประจ้าถ่ิน

ซึ่งเช้ือที่มีแนวโน้มท่ีท้าให้เกิดโรคได้หลายอย่าง การตรวจหาเช้ือแบคทีเรียมีประโยชน์ส้าหรับการ

แยกเชื้อที่ท้าให้เกิดโรคท่ีเป็นสาเหตุจากการติดเชื้อในทางเดินอาหาร เช่น เชื้อไทฟอยด์ (typhoid)

บดิ (dysentery) เป็นตน้ ดงั นนั้ จึงจ้าเปน็ ตอ้ งใช้ selective media เพือ่ แยกชนิดของเช้อื ก่อโรค

จลุ ชวี วิทยาคลนิ กิ 185
4. ผู้ป่วยหญิงอายุ 20 ปี ติดเช้ือในระบบทางเดินปัสสาวะ น้าเช้ือมาย้อมแกรมพบ gram positive
cocci in pair ,tetrad, cluster ผลการทดสอบ catalase + coagulase - และ mannitol - ท่าน
คาดวา่ น่าจะเป็นเช้ือใดและจะทา้ การทดสอบใดต่อไปเพ่ือพิสจู น์แยกเชอ้ื

ก. S.aureus, DNase ข. S. heamolyticus, hemolysis ค. S. hominis, DNase
ง. S. epidermidis, novobiocin susceptible
จ. S. saprophyticus, novobiocin susceptible
เฉลย : จ. S. saprophyticus, novobiocin susceptible
S. saprophyticus เป็นเชื้อแบคทีเรียแกรมบวก รูปร่างกลม เรียงตัวเป็นกลุ่ม และให้ผลการ
ทดสอบ catalase test positive coagulase negative mannitol fermentation negative ซ่ึง
มักเป็นสาเหตุของการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ ควรท้าการทดสอบ novobiocin
susceptible เพ่ิมเติมโดยจะให้ผลเป็น resistant ในขณะที่ S. epidermidis และ Micrococcus
จะให้ผลการทดสอบเปน็ Susceptible
5. เมือ่ ท้าการเพาะเล้ียงเชอื้ จาก sputum มีเช้อื เจริญขึ้นบน BA และ CA โคโลนขี นาดเล็ก มีรอยบ๋มุ
ตรงกลาง ไม่ขึน้ บน MAC มีการสลายเมด็ เลือดไม่สมบูรณบ์ น BA (-hemolysis) เชอื้ ทีส่ งสยั ว่าจะ
เปน็ สาเหตคุ ือเชอ้ื ใด
ก. S.aureus ข. S.saphopyticus ค. S.pneumoniae ง. S.pyogenas จ. H.influenza
เฉลย : ค. S.pneumoniae

S.pneumoniae เป็นแบคทีเรียแกรมบวก รูปร่างกลมหรือรูปไข่ อยู่เป็นคู่ สร้าง -
hemolysin ปัจจัยในการก่อโรค มีแคปซูลเป็น polysaccharides ท่ีมีคุณสมบัติเป็น antigen และ
เป็น antiphagocytosis และสร้าง pneumolysin ท้าลายเซลล์ในช่องทางเดินหายใจ ไม่สามารถ
เจริญบน MacConkey agar
6.ย้อม gram stain จากเสมหะของเดก็ พบดังรปู เช้ือกอ่ โรคคอื ขอ้ ใด

https://www.cdc.gov/pneumococcal/images/streptococcus-pneumoniae.jpg
ก. S. aureus ข. S. pyogenes ค. S. pneumoniae ง. E. feacalis จ. Legionella

จลุ ชวี วทิ ยาคลินิก 186

เฉลย : ค. S.pneumoniae

S.pneumoniae เป็นแบคทีเรียแกรมบวก รูปร่างกลมหรือรูปไข่ อยู่เป็นคู่ รูปร่างคล้ายปลาย

ใบมีดผ่าตัดท่ีมคี ม 2 ดา้ น (Lancet-shaped) 2 อันมาอยตู่ ิดกนั และมแี คปซลู (Capsule) ล้อมรอบ

7. อาหารเล้ียงเช้ือท่เี หมาะสมส้าหรับ N. meningitis จาก CSF

ก. BA , CA ข. BA, MAC ค. BCYE ง. CTA จ. TM

เฉลย : ก. BA , CA
Primary plate สา้ หรบั ส่งิ สง่ ตรวจจาก CSF คอื Blood agar และ Chocolate agar เน่อื งจาก

อาหารท้ังสองชนิดนี้จัดเป็น enrichment media ซ่ึงมีองค์ประกอบของสารอาหารท่ีช่วยให้เช้ือ

เจรญิ เตบิ โตไดด้ ี

8. ผู้ป่วยผ่าตัดไส้ต่ิง นอนโรงพยาบาลมา 5 วัน ได้รับยาปฏิชีวนะอย่างต่อเน่ือง และเริ่มมีอาการ

ท้องเสีย จากอาการดงั กล่าว ควรจะสง่ อุจจาระเพ่อื สง่ วิเคราะหห์ าสิง่ ใด

ก. ตรวจหา mecA gene , S. Aureus ข. ตรวจหา toxin B gene , C. Difficile

ค. ตรวจหา vanA gene , E. Feacium ง. ตรวจหา ctxM , E. Coli

จ. ตรวจหา NDX-1 , K. Pneumoniae

เฉลย : ข. ตรวจหา toxin B gene , C. Difficile
Clostridium difficile เป็น anaerobic Gram-positive rod เชอื้ ที่ก่อโรคสรา้ งท็อกซินหลาย

ชนิด ที่ส้าคัญคือ toxin A, toxin B และ binary toxin ซึ่ง toxin A และ toxin B ท้าให้ล้าไส้เกิด

การอักเสบเฉียบพลัน ส่วน binary toxin อาจมีบทบาทในการท้าให้การตดิ เชื้อรุนแรงขึ้นถึงขนั้ ชวี ติ

ด้วยวิธกี ารปลอ่ ยสารพิษ Clostridium difficile มกั ถกู รวมเข้าไปในกลุ่ม superbug เพราะดือ้ ตอ่ ยา

ปฏิชีวนะหลายตัว ท้าให้ยากต่อการรกั ษา

9. Hemoculture 3 ขวด มผี ลดงั นี้

ขวด1: Viridans streptococci

ขวด2: No growth

ขวด3: No growth

จะดา้ เนนิ การอย่างไร

ก. รายงานเช้อื และทดสอบความไวต่อยาตา้ นจลุ ชพี

ข. รายงานเชื้ออยา่ งเดียว ไมท่ ้าการทดสอบความไวต่อยาต้านจุลชพี

ค. รายงาน contamination

ง. รายงาน No growth 3 ขวด

จ. ยงั ไม่รายงาน Hemoculture รอแพทยส์ ง่ Hemoculture เพม่ิ

เฉลย : ข. รายงานเชือ้ อย่างเดียว ไม่ทาการทดสอบความไวตอ่ ยาต้านจลุ ชีพ

จลุ ชวี วทิ ยาคลนิ ิก 187
เน่ืองจากพบว่ามีเชื้อข้ึนที่ขวดแรกเพียงขวดเดียว ซึ่งน่าจะมีสาเหตุมาจากการปนเปื้อนเช้ือ
ประจ้าถ่ินบริเวณทเ่ี จาะเลือด จงึ ไม่จ้าเป็นตอ้ งทดสอบความไวต่อยาต้านจุลชพี แตต่ อ้ งรายงานเช้อื ท่ี
ขึน้ ในขวด hemoculture
10. การเพาะเช้ือในขอ้ ใดต้องเเจง้ หอ้ งปฏบิ ตั กิ ารกอ่ นเก็บตวั อย่าง
ก. Throat swab ส้าหรบั เพาะเชื้อ Streptococcus pyogenes
ข. Urine ส้าหรบั เพาะเชอ้ื Neisseria gonorrhoea
ค. Feces ส้าหรับเพาะเชอื้ Vibrio parahaemolyticus
ง. Synovial fluid ส้าหรบั เพาะเช้ือ Salmonella spp.
จ. Sputum สา้ หรบั เพาะเชอ้ื Burkholderia pseudomallei
เฉลย : ข. Urine สาหรบั เพาะเช้อื Neisseria gonorrhoea
การเพาะเช้ือเพื่อตรวจหาเช้ือ Neisseria gonorrhoea เน่ืองจากเช้ือเจริญเติบโตได้ยาก
ต้องการสารอาหารเพ่ิมเติมไม่เจริญบน Blood agar และควรเพาะเล้ียงในสภาวะ 5-10 % CO2
ดงั นนั้ จึงควรเพาะเลยี้ งใน chocolate agar และใส่ใน candle jar
11. ท้าการเพาะเชือ้ จากแผลผา่ ตดั พบเชื้อ Coagulase positive Staphylococcus ท้าการทดสอบ
การดอ้ื ยา ผลด้อื ตอ่ ยา Cefoxitine ตอ้ งรายงานว่าอย่างไร
ก. Staphylococcos aureus
ข. Staphylococcus Coagulase positive
ค. Cefoxitine Resistance Coagulase positive Staphylococcus
ง. Cefoxitine Resistance Staphylococcus aureus
จ. Methicilline Resistance Staphylococcus aureus
เฉลย : จ. Methicilline Resistance Staphylococcus aureus
ในปัจจุบันใช้ยา cefoxitin ซ่ึงเป็นยาตัวแทน (surrogate test for oxacillin) มีความไวและ
ความจ้าเพาะสูง เป็นตัวคัดแยกเช้ือกลุ่มนี้หากด้ือต่อยา cefoxitin ก็จัดเป็นกลุ่มเชื้อด้ือต่อ
methicillin
12. แบคทเี รียทีใ่ ห้โคโลนีเปน็ Pigment สเี ขียว เม่อื เล้ยี งใน MacConkey agar และด้ือตอ่
เพนนซิ ลิ ลิน และแอมพซิ ลิ ิน
ก. P. aeruginosa ข. P.mirabilis ค. S.aureus ง. C. Diphtheriae จ. B. cepacia
เฉลย : ก. P. aeruginosa

P.aeruginosa โดยปกติแล้วไม่ท้าการทดสอบ susceptibility test ต่อยา เพนนิซิลลิน
และแอมพซิ ลิ ิน เนอ่ื งจากจะด้อื ตอ่ ยาน้อี ยแู่ ล้ว

จุลชวี วิทยาคลนิ ิก 188

13. ต้องการทา้ การควบคมุ คณุ ภาพยา Novobiocin ตอ้ งใช้เชอ่ื ใดท้าการทดสอบในครั้งนี้

ก. S.aureus และ S.epidermidis ข. S.pyogenes และ S.agalactiae

ค. S.aureus และ Micrococus spp. ง. S.epidermidis และ S.saprophyticus

จ. S.epidermidis และ Micrococus spp.

เฉลย : ง. S.epidermidis และ S.saprophyticus

เพราะการทดสอบ novobiocin susceptibity test เช้ือ S.saprophyticus จะให้ผลเป็น

resistant ในขณะท่ี S. epidermidis จะให้ผลการทดสอบเป็น Susceptible

14. ข้อใดตอ่ ไปนี้ คอื ข้อแตกต่างระหวา่ ง gram positive และ gram negative bacteria

ก. Gram negative bacteria มี outer-membrane cell wall แต่ gram positive bacteria ไม่มี

ข. Gram positive bacteria มี peptidoglycan ใน cell wall แต่ gram negative bacteria ไม่มี

ค. Cell wall ของ gram negative bacteria หนากวา่ cell wall ของ gram positive bacteria

ง. Gram positive bacteria มี endotoxin, แต่ gram negative bacteria ไมม่ ี

จ. Gram negative bacteria มี nuclear membrane หุม้ สารพนั ธกุ รรม แต่ gram positive

bacteria ไม่มี

เฉลย : ก . Gram negative bacteria มี outer-membrane cell wall แต่ gram positive
bacteriaไม่มี

ผนังเซลลข์ องแบคทีเรีย (cell wall) เป็นโครงสร้างท่พี บในแบคทเี รียทกุ ชนดิ มีลักษณะเปน็ ช้ัน

อยู่ติดและล้อมรอบเย่ือหุ้มเซล (cell membrane) ช่วยห่อหุ้มเซลล์ให้แข็งแรง รักษาความดัน

ภายในเซลล์และปอ้ งกันแรงกลจากภายนอก มบี ทบาทในกระบวนการสังเคราะห์สารต่างๆ และการ

แบ่งเซลล์แบบ binary fission มีส่วนประกอบหลักคือ peptidoglycan ซึ่งเป็นพอลิเมอร์ ของ N-

acetyl glucosamine ท่ีเป็นองค์ประกอบของ chitin พบในผนังเซลล์ของราและโครงสร้าง

ภายนอกของแมลง ต่อสลับกันกับ N-acetyl muramic acid ซึ่งเป็น amino sugar ที่พบเฉพาะใน

ผนังเซลล์ของแบคทีเรียเท่าน้ัน ช้ันนอกท่ีติดกับเพปทิโดไ กลแคน คือช้ันของ lipoprotein

phospholipid และสารพอลิเมอร์คือ lipopolysaccharide ผนังเซลล์ของของแบคทีเรียแกรม

ลบ เป็น endotoxin ที่พบเฉพาะในผนังเซลล์ของแกรมลบเท่าน้ัน ช้ันนอกสุดของผนังเซลล์หรือ

outer envelope หรือ outer membrane มโี ครงสร้างเหมอื นกบั เมมเบรนอื่นๆ ทีพ่ บทั่วไป

15. ผู้ป่วยมีไข้สูง มีแผลคล้ายบุหร่ีจี้ (black eschar) เมื่อย้อมพบ gram positive bacilli เช้ือก่อ

โรคคอื เชือ้ ใด

ก. Bacillus anthracis ข. Clostridium tetani ค. Erysipelothrix rhusiopathiae

ง. Listeria monocytogenes จ. Corynebacterium ulcerans

เฉลย : ก. Bacillus anthracis

จลุ ชวี วทิ ยาคลินิก 189
โรคแอนแทรกซ์เกิดจากเชอ้ื แบคทีเรีย Bacillus anthracis เมื่อย้อมพบ gram positive
bacilli ซ่ึงสามารถสร้างสปอรท์ ี่มีความทนทานและอาจปนเปื้อนในส่งิ แวดล้อมและแพร่เชื้อต่อไปได้
โรคแอนแทรกซ์ ท้าให้ โค แพะ แกะ ตายอย่างเฉียบพลัน พบการป่วยได้ ในโค กระบือ แพะ แกะ
และท้าให้เกิดอาการท่ีรุนแรงในคนด้วย คนติดโรคแอนแทรกซ์ได้สามทางคือ จากการสัมผัสทาง
ผิวหนัง การหายใจ และการกิน โดยพบการติดเช้อื ทางผิวหนังได้บ่อยที่สุด ส่วนใหญ่คนติดโรคแอน
แทรกซ์ผ่านรอยแยกบนผิวหนังท่ีสัมผัสโดยตรงกับสัตว์ป่วยหรือเลือด ขน หนังของสัตว์ที่เป็นโรค
เชื้ออาจติดต่อได้โดยถูกแมลงกัด ภายในระยะเวลาไม่นานหลังติดเช้ือจะมีแผลที่ผิวหนังแผลสีด้า
(Black eschar) ตรงกลางบุ๋ม คล้ายบุหรี่จี้ รอบๆ แผลจะบวมแดงแต่ไม่เจ็บ มักพบนอกร่มผ้า หรือ
เยอ่ื บุทีค่ อหอย (pharynx)
16. หนองจากตาเด็กทารกพบ gram negative diplococci intracellular และ PMN numerous
ขอ้ ใดกล่าวถกู ตอ้ ง
ก. Geimsa’s stain จะพบ inclusion body
ข. เด็กน่าจะติดเชือ้ ระหวา่ งต้ังครรภ์ผา่ นสายรก
ค. เชอ้ื ก่อโรคทพี่ บบ่อยไมใ่ ชน้ ้าตาลและใหผ้ ล DNAase +
ง. เด็กเป็น Opthalmia neonatorum
จ. ถ้าจะแยกวินจิ ฉัยเช้ือจากตาเด็ก อาหารทเ่ี หมาะสมคือ BA, TM, MAC และ thioglycolate
เฉลย : ง. เด็กเปน็ Opthalmia neonatorum
เยอ่ื บตุ าอกั เสบในเด็กแรกเกดิ (Ophthalmia Neonatorum) หมายถงึ เย่อื บุตาอักเสบในเด็ก
ตั้งแต่แรกเกิด ถึงอายุ 1 เดือน จากการติดเชื้อแบคทีเรีย Neisseria Gonorrhoea การอักเสบจาก
การติดเชื้อ N. gonorrhoea เป็นการอักเสบท่อี ันตราย มักเกิดใน 24 – 48 ช่ัวโมงหลงั คลอด เป็นที่
ตาท้งั 2 ข้าง โดยไดร้ ับเชอ้ื จากแม่ที่ติดเชื้อน้ีในระหว่างคลอด เด็กจะมหี นงั ตาบวมมาก เยือ่ บุตาแดง
มีขี้ตาเป็นหนองจ้านวนมาก เป็นเช้ือที่สามารถท้าให้กระจกตาทะลุได้ โดยไม่มีแผลถลอกน้ามาก่อน
เด็กแรกคลอดจะได้รับ 1% silver nitrate ทันทีเพ่ือฆ่าเชื้อตัวน้ี เด็กที่ติดเช้ือน้ีต้องรีบให้การรักษา
มิเชน่ นัน้ ตาอาจบอดได้ เป็นสาเหตสุ า้ คัญอนั หนึ่งทท่ี า้ ให้เดก็ วัยนี้ตาบอด
17. ขอ้ ใดถูกตอ้ งเก่ียวกบั เช้อื Acinetobacter baumanii
ก. Gram negative bacilli bipolar staining, motile ด้วย lophotrichous flagella
ข. Gram negative bacilli motile oxidase +, Glucose OF +/-, สร้าง hydrogen sulfide
ค. Gram negative bacilli nonmotile, oxidase +, Glucose OF +/-, DNAase และ indole +
ง. Gram negative coccobacilli nonmotile ไม่สรา้ งเอนไซม์ oxidase, Glucose OF +/-
จ. Gram negative coccobacilli nonmotile, oxidase +, Glucose OF -/-
เฉลย : ง. Gram negative coccobacilli nonmotile ไม่สรา้ ง oxidase, Glucose OF +/-

จุลชวี วทิ ยาคลนิ กิ 190

เช้ือ Acinetobacter baumanii เม่ือน้ามาย้อมสีจะพบลักษณะ gram negative

coccobacilli ให้ผลการทดสอบชีวเคมี คือ nonmotile ไม่สร้างเอนไซม์ oxidase และ Glucose

OF +/- สามารถเจรญิ ได้ที่ 42 °C

18. เชอื้ ก่อโรค sea food poisoning มคี ุณสมบตั ิต่อไปนี้ ยกเว้น V. parahemolyticus

ก. Colony บน TCBS มีสเี ขียว ข. Ferment lactose

ค. ไม่สร้างเอนไซม์ arginine dihydrolase ง. Oxidase +, catalase +

จ. ตอ้ งการเกลอื ในการเจริญเติบโต

เฉลย : ข. Ferment lactose

Vibrio parahaemolyticus เป็นแบคทีเรียในสกุล Vibrio ซ่ึงเป็นแบคทีเรียแกรมลบ (Gram

negative bacteria) รูปร่างเป็นแท่ง ก่อโรคท้าให้เกิดโรคอาหารเป็นพิษ กระเพาะอาหารและล้าไส้

อักเสบ เป็นแบคทีเรียที่ชอบเกลือ (halophilic bacteria) เจริญได้ในอาหารหรือน้าท่ีมีเกลือแกง

(NaCl) ต้ังแต่ 1-8% ไม่ Ferment lactose จึงท้าให้Colony บน TCBS มีสีเขียว ผลการทดสอบ

Oxidase +, catalase + ไม่สร้างเอนไซม์ arginine dihydrolase

19. ขอ้ ใด ไม่ใช่ คณุ สมบตั ิของแบคทเี รยี กลุม่ Enterobacteriaceae

ก. ยอ้ ม Gram’s stain ติดสแี ดงของ safranin

ข. Oxidase test และ catalase test ใหผ้ ล negative

ค. Ferment glucose

ง. เจริญใน thioglycollate ไดด้ ที ง้ั หลอด

จ. กลมุ่ เชอื้ ท่ีเคลอ่ื นทไ่ี ด้ จะมี flagella รอบตัว

เฉลย : ข. Oxidase test และ catalase test ใหผ้ ล negative
Enterobacteriaceae เป็นช่ือ family ของแบคทีเรียกลุ่มแกรมลบ (Gram negative

bacteria) ซ่ึงมีรูปร่างเป็นท่อน (rod shape) จัดเป็น facultative anaerobe คือ เจริญได้ท้ังใน

ภาวะที่มีออกซิเจนและไม่มีออกซิเจน ไม่สร้างสปอร์ ไม่ทนร้อน อาจไม่เคล่ือนที่ หรือเคลื่อนท่ีด้วย

แฟลเจลลารอบเซลล์ (peritrichous flagella) แบคทีเรียวงศ์นี้พบได้ท่ัวไปในธรรมชาติ เช่น ในดิน

น้าและพชื นอกจากนีย้ งั พบเปน็ แบคทเี รียประจา้ ถนิ่ ในล้าไส้ของคนและสตั ว์ จึงมีชือ่ เรยี กอีกชื่อหน่ึง

ว่า "Enteric bacilli หรือ enteric family bacteria" และสามารถเพิ่มจ้านวนในอาหารได้ด้วย

กระบวนการเมแทบอลิซึม ของ Enterobacteriaceae มีท้ัง oxidation คือ เปลี่ยนสารประกอบ

คาร์บอนให้ได้คาร์บอนไดออกไซด์ น้า และพลังงาน และการหมัก (fermentation) ซึ่งได้กรดและ/

หรอื แอลกอฮอล์ สามารถสร้างกรดขน้ึ จากการหมักน้าตาลกลูโคส เชอ้ื ไม่สร้างเอนไซม์ Cytochome

oxidaseได้ oxidase test negative สร้างเอนไซม์ Catalase ได้ catalase test positive และ

สามารถเปลีย่ น nitrate ให้เปน็ nitrite โดยอาศัย reduction reaction

จุลชวี วทิ ยาคลินิก 191
20. เด็กทารกมีอาการไข้สูงตรวจพบ Gram negative coccobacilli ใน CSF เชื้อท่ีไม่เจริญใน
blood agar แต่ข้ึน colony สีเทาบน chocolate agar ขอ้ ใดนา่ จะถกู ต้องเก่ยี วกบั เชือ้ กอ่ โรค

ก. การทดสอบยืนยนั เชื้อก่อโรค ไดแ้ ก่ DNAase
ข. Colony ของเชอ้ื จะจบี ย่นใน 48 h เพราะมี slime layer
ค. ผ้ปู ว่ ยน่าจะตดิ เชอ้ื จากแมวหรือสนุ ัขขว่ น
ง. เชื้อจะเจรญิ รอบ S. aureus บน blood agar แต่ไม่ข้ึนบน Mueller-Hinton agar
จ. ผูป้ ่วยนา่ จะไมเ่ คยได้รับการฉีดวัคซนี DPT เพอื่ ป้องกันการตดิ เชอื้ นี้
เฉลย : ง. เชอื้ จะเจริญรอบ S. aureus บน blood agar แตไ่ มข่ น้ึ บน Mueller-Hinton agar

เชอ้ื กอ่ โรคคือ Haemophilus influenza เป็นเช้อื แบคทีเรียรปู แทง่ สน้ั ๆ (coccobacilli) ยอ้ ม
ติดสีกรัมลบ ไม่เคลื่อนที่ ไม่สร้างสปอร์ เจริญเติบโตได้ดีใน chocolate agar ไม่เจริญบน Blood
agar แบ่งเป็นชนิดมีแคปซูลห่อหุ้ม และไม่มีแคปซูลห่อหุ้ม (nontypeable) 6 ชนิด มีแคปซูลแบ่ง
ออกเป็น 6 ซีโรทัยพ์หรือซีโรกรุ๊ป โดยอาศัยความแตกต่างของแคปซูลชนิดโพลีแซคคาไรด์ ได้แก่ ซี
โรทัยพ์เอ-เอฟ ซีโรทัยพ์ที่ส้าคัญที่สุดคือ ซีโรทัยพ์ บี Haemophilus influenza ท่ีก่อโรครุนแรง
สว่ นใหญเ่ ปน็ ซีโรทัยพ์ บี (Hib) เชื้อจะเจริญรอบ S. aureus บน blood agar เรยี กการทดสอบน้ีว่า
Satellite phenomenon เช้ือ Haemophilus influenza เป็นแบคทีเรียทีต่ ้องการปัจจัยจ้าเพาะ
ในการเจริญ (growth factor) เพ่ิมเติม ซึ่งสารอาหารพิเศษพบได้ในเลือด จึงจัดเป็นพวกชอบเลอื ด
(blood-loving) ปจั จัยส้าคญั คือ แฟกเตอร์ เอ็กซ์ (X factor) ซ่ึงคือ heme เปน็ สารทท่ี นความรอ้ น
(heat–stable) โดยสารนจ้ี ะถกู ใช้ในการสังเคราะห์เอนไซม์ catalase peroxidase สว่ นแฟกเตอรวี
(V factor) คือสาร nicotinamide adenine dinucleotide ; NAD เป็นสารที่ไม่ทนความร้อน
(heat–labile) ในเซลล์เม็ดเลอื ดแดงทยี่ ังไม่แตกจะมีเอนไซม์NADase ทา้ ลายแฟกเตอร์ วี ไดจ้ งึ ควร
เพาะเลี้ยง Haemophilus ในอาหาร chocolate agar ซึ่งมีการท้าให้เม็ดเลือดแดงแตกขณะที่
อาหารยังร้อนอยู่ (อุณหภูมิ 80 องศาเซลเซียส) ท้าให้มีการปล่อย แฟกเตอร์เอ็กซ์ ออกมาและยังมี
การทา้ ลายเอนไซม์ NADase ดว้ ย
21. ข้อใดกล่าว ถูกตอ้ ง เกย่ี วกบั Treponema pallidum subspp. pallidum

ก. เพาะเชื้อไดใ้ น McCoy cell
ข. ตรวจ exudates จากแผลของการติดเช้ือนี้ ในระยะที่ 1 ใต้กล้อง dark field จะพบ motile
spirochete รูปตาขอ
ค. แผลแฉะในระยะท่ี 2 ของการตดิ เช้ือน้ี เรียกวา่ condyloma accuminata lata
ง. ตรวจกรองการตดิ เช้ือน้รี ะยะที่ 2 ดว้ ย VDRL และตรวจยืนยนั โดย FTA-Abs
จ. ระยะติดต่อของเช้ือน้ีเรียกวา่ elementary body แตร่ ะยะแบง่ ตวั เรียกว่า reticulate body
เฉลย : ง. ตรวจกรองการติดเช้ือนีร้ ะยะที่ 2 ดว้ ย VDRL และตรวจยนื ยันโดย FTA-Abs

จลุ ชวี วทิ ยาคลินกิ 192

ซฟิ ิลสิ เปน็ โรคติดต่อทางเพศสัมพนั ธ์ มลี ักษณะอาการแสดงของโรคไดห้ ลากหลาย สาเหตุ

จากการติดเช้ือแบคทีเรยี Treponema pallidum subspecies pallidum (T.pallidum) มีรปู ร่าง

เป็นเกลียว (spirochete) มี flagella ย้อมติดสีแดงแต่ไม่ชดั เจน (atypical gram negative) ขนาด

0.1-1.2 x 5-20 ไมครอน จัดอยู่ใน Family Spirochaeceae เป็นเชื้อแบคทีเรียท่ีไม่สามารถ

เจริญเติบโตบนอาหารเลย้ี งเชือ้ (artificial media) หรือใน tissue culture สามารถเพาะเลีย้ ง T.

pallidum ได้ในอัณฑะของกระตา่ ย การตรวจกรองการตดิ เชอื้ น้ใี นระยะท่ี 2 จะตรวจดว้ ยวิธี VDRL

ซึ่งเป็นวิธีการทดสอบหา non-treponemal antibody ดั้งเดิมด้วยหลักการของ flocculation

แต่ตอ้ ง inactivate ซีรัม่ กอ่ นเพอ่ื ทา้ ลายคอมพลีเมนทท์ ่มี ีผลต่อการท้าปฏกิ ิริยา อา่ นผลปฏกิ ิรยิ าโดย

ดูการเกิด flocculation และตรวจยืนยัน Treponemal antibody test (specific treponemal

antibody test) เป็นวิธีการตรวจหาแอนติบอดีที่จ้าเพาะต่อเช้ือ T.pallidum ในซีรั่มและ CSF

สามารถตรวจได้ท้ังแอนติบอดีชนิด IgM และ IgG หรือทั้ง 2 ชนิดรวมกัน (total antibodies) โดย

วิธี TPHA, FTA-Abs การตรวจพบแอนติบอดีชนิด IgG หรือ total antibodies (IgM+IgG) จะบ่งช้ี

ถึงร่องรอยการติดเช้ือซิฟิลิสที่อาจยังติดเช้ืออยู่หรือไม่มีเช้ือแล้วก็ตาม ดังน้ันจึงไม่เหมาะส้าหรับใช้

ติดตามผลการรกั ษา หรือตดิ ตามการดา้ เนนิ โรค

22. การเพาะเชื้อ Mycobacterium จากเสมหะต้องท้าการเตรยี มเชอ้ื กอ่ นโดย

ก. 1% sulfuric acid ในน้า ข. 10% providone iodine ค. 5% phenol

ง. NALC- 4% NaOH จ. 3% hydrochloric acid ใน 95% alcohol

เฉลย : ง. NALC- 4% NaOH
วิธีที่เหมาะสมเพื่อเตรียมเสมหะก่อนท้าการเพาะเชื้อ เพ่ือลดการปนเปื้อนจากเชอื้ อืน่ เนื่องจาก

ในตัวอย่างเสมหะมกั พบการปนเปอ้ื นของเชือ้ ประจ้าถนิ่ (normal flora) ในระบบทางเดนิ หายใจปน

อยู่กับเชื้อท่ีเปน็ สาเหตใุ นการเกดิ โรควณั โรคซึ่งมอี ัตราการเจริญเติบโตท่ีชา้ กว่าเช้ือท่ีเปน็ เชื้อประจา้

ถิ่น การ decontamination จึงเป็นการลด การปนเป้ือนของเช้ือประจ้าถิ่นท่ีปนมากับตัวอย่าง

เสมหะ มีข้ันตอน ดังน้ี

1. ละลายเสมหะด้วยสาร N-acetyl-L-cysteine ซึ่ง สามารถท้าลายเย่ือเมือกตา่ งๆ ท่ีปนมากบั

เสมหะ จึงช่วยลดความหนืดและเหนียวข้นของเสมหะ และ Decontamination ด้วย 4% NaOH

เพ่อื ลดการปนเปื้อนของเชอ้ื ประจา้ ถนิ่ ทีป่ นมากบั เสมหะ

2. ท้าให้เป็นกลาง (neutralization) ด้วยฟอตเฟสบัฟเฟอร์ (phosphate buffer) หรือน้าท่ี

ปราศจากเชื้อ (sterile water) เพอ่ื เปลี่ยนสภาวะของเสมหะจากด่างใหเ้ ป็นกลาง

3. ปั่นท่ี 3,000 g อุณหภมู ิ 4 องศาเซลเซยี ส นาน 15 นาที โดยต้องมภี าชนะใสห่ ลอดทดลองทมี่ ี

ฝาปดิ สนทิ เพอื่ ปั่นให้เช้อื ตกลงมาอยบู่ รเิ วณกน้ หลอด แยกสว่ นท่ีเป็นตะกอน (sediment) ออกจาก

สว่ นท่ีเปน็ น้า (supernatant) และเกบ็ สว่ นทเี่ ป็นตะกอนไว้

จลุ ชวี วทิ ยาคลินกิ 193

4. ทดสอบตะกอนที่เก็บได้ ด้วยการย้อมสีทนกรด การเพาะเลี้ยงเชื้อ และการทดสอบ

ความไวตอ่ ยาต่อไป

23. Orientia tsutsugamuchi เป็นสาเหตุของการปว่ ยเปน็ โรคในขอ้ ใด

ก. Murine typhus ข. Oriental spotted fever ค. Q fever

ง. Scrub typhus จ. Typhoid fever

เฉลย : ง. Scrub typhus
Scrub Typhus หรือโรคไข้รากสาดใหญ่ เปน็ โรคทเี่ กดิ จากการตดิ เช้ือแบคทีเรียในกลุ่มริกเก็ต

เซยี (Rickettsia) ชือ่ Orientia Tsutsugamushi มไี รอ่อนเป็นพาหะนา้ โรค ซงึ่ ไรออ่ นมักจะอาศัยอยู่

ตามพุ่มไม้ หรือทุ่งหญ้าในป่าละเมาะ เม่ือผู้ป่วยได้รับเช้ืออาจท้าให้เกิดอาการ เช่น มีไข้ ปวดศีรษะ

ปวดตามตวั มผี นื่ คัน คล่ืนไส้และอาเจียน

นอกจากนัน้ โรค Scrub Typhus มกั มีการแพรร่ ะบาดในเขตชนบทแถบเอเชียตะวันออกเฉียง

ใต้ เชน่ ไทย อินโดนเี ซีย จีน ญีป่ ่นุ อินเดีย หรอื รวมไปถึงออสเตรเลียเหนอื

24. แบคทีเรยี รูปเกลยี ว-ปกี นก ติดสีแดง แยกจากอุจจาระเด็กทีม่ ีอาการทอ้ งเสยี น่าจะไดแ้ ก่เชื้อ

ก. Bacteroides fragilis ข. Campylobacter jejuni ค. Spirillum minor

ง. Legionella pneumophila จ. Fusobacterium nucleatum

เฉลย : ข. Campylobacter jejuni

Campylobacter jejuni เป็นแบคทีเรียแกรมลบ มีรูปร่างบิดเป็นเกลียว เจริญเติบโตได้ดีใน

สภาพแวดล้อมท่ีมีอากาศหรือออกซิเจนเพียงเล็กน้อยเพื่อการเจริญเพียง 3-5 เปอร์เซ็นต์

(บรรยากาศปกติ มีออกซิเจน 21 เปอร์เซ็นต์) เจริญได้ที่อุณหภูมิ 25- 40 องศาเซลเซียส และ

อุณหภมู ิที่เหมาะกับการ เจรญิ อยทู่ ี่ 42 องศาเซลเซยี ส ท้าใหเ้ กดิ โรคล้าไส้อักเสบ (gastrointestinal

illness) อาการของโรค คือ อาการท้องเสีย บางคร้ังถ่ายเป็นเลือด ปวดท้อง มีไข้ วิงเวียน คล่ืนไส้

และอาเจียน ความรุนแรงของอาการแต่ละ คนอาจไม่เท่ากัน โดยท่ัวไปผู้ป่วยมักจะแสดง อาการ

หลังจากได้รับเช้ือภายในระยะเวลา 2-5 วัน อาการป่วยที่เกิดข้ึนจะคงอยู่ประมาณ 2-3 วัน แล้ว

หายไปเองโดยไม่จ้าเปน็ ต้องทา้ การรักษา แต่ ในผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการปว่ ยเปน็ ระยะ เวลานาน

หลายสปั ดาหจ์ นถงึ หลายเดือน

25. เช้ือที่ติดต่อได้ทางการหายใจ และสามารถ ท้าให้เกิด liver abscess ลักษณะ colony ที่ 48

ช่ัวโมง จีบย่นและสามารถ oxidize น้าตาล lactose บน MacConkey agar ได้

ก. Acinetobacter lwoffii ข. Burkholderia cepacia

ค. Burkholderia pseudomallei ง. Pseudomonas aeruginosa

จ. Stenotrophomonas maltophilia

เฉลย : ค. Burkholderia pseudomallei

จุลชวี วิทยาคลนิ กิ 194

B. pseudomallei เป็นแบคทีเรีย ชนิด Gram negative bacilli มีลักษณะจ้าเพาะ คือ

เซลล์จะตดิ สเี ขม้ หัวทา้ ย เมื่อย้อมดว้ ยสี Gram Stain หรอื Wayson Stain ทา้ ใหม้ ลี ักษณะคลา้ ยเข็ม

กลัดซ่อนปลาย ไม่สร้างสปอร์ เคลื่อนที่โดยใช้ flagella เชื้อสามารถเจริญได้ดีในอาหารเลี้ยงเชื้อ

แบคทีเรียทั่วๆไป ลักษณะโคโลนีและสีจะเปล่ียนเเปลงตามชนิดอาหารเล้ียงเช้ือ โคโลนีบน Blood

agar มีสีขาวขุ่น และจะเห่ียวย่นเม่ือบ่มไว้นานกว่า 2 วัน มี beta hemolysis zone รอบๆ โคโลนี

มีกลน่ิ เฉพาะ คล้ายกล่นิ ดินมคี วามทนทานตอ่ สง่ิ แวดลอ้ ม สามารถเจริญไดใ้ นภาวะเป็นกรด pH 4.5-

8 และอุณหภมู ริ ะหว่าง 15-42 องศาเซลเซยี ส

26. ขอ้ ใด ไมถ่ กู ตอ้ ง หลังจากติดเช้อื Streptococci

ก. ข้ออกั เสบ Rheumatoid ท่ีเกดิ จาก Ag-Ab ข. กรวยไตอกั เสบเกดิ จาก Ag-Ab

ค. Scarlet fever ทีเ่ กดิ จาก epidermal toxin ง. ลิน้ หัวใจอกั เสบ

จ. Toxic shock like syndrome ออกฤทธคิ์ ล้ายกับ endotoxin

เฉลย : จ. Toxic shock like syndrome ออกฤทธิ์คล้ายกบั endotoxin

27. การย้อมเสมหะที่มีเช้ือ Mycobacterium tuberculosis ด้วยวิธี Acid Fast Stain และ

Modified Acid Fast Stain อย่างละ 1 แผน่ เชอ้ื จะตดิ สีในข้อใด

ก. ติดสแี ดงทง้ั 2 แผ่น

ข. AFB ตดิ สีแดง และ Modified Acid-Fast Stain ติดสีนา้ เงนิ

ค. AFB ตดิ สแี ดง และ Modified Acid-Fast Stain ไมต่ ิดสี

ง. AFB ตดิ สนี า้ เงนิ และ Modified Acid-Fast Stain ติดสแี ดง

จ. ตดิ สีนา้ เงินทง้ั 2 แผ่น

เฉลย : ก. ตดิ สีแดงทั้ง 2 แผ่น

Mycobacterium tuberculosis เมื่อนา้ มายอ้ มดว้ ยวธิ ี Acid Fast Stain และ Modified Acid

Fast Stain จะพบว่าติดสแี ดงทง้ั 2 วิธี

28. เพาะเชื้อท่ี swab มาจากตาของเด็กแรกคลอด น้ามาย้อมแกรม พบ Gram negative

diplococci ผลการเพาะเช้ือ ไม่เจริญบน BA และ MC แต่เจริญบน CA เป็นโคโลนีเล็กๆ ได้ผล

oxidase positive ควรท้าการลงเช้ือตอ่ ไปอย่างไร

ก. TSI, LIA, MIO, Urease ข. CTA-sugar, motile ค. CTA-sugar, DNase

ง. TSI, OF-glucose, LD, AD, OD, 42°C growth จ. TSI, LIA, MIO, Urease, DNase

เฉลย : ค. CTA-sugar, DNase
gonococcal conjunvtivitis เกิดจากการติดเช้ือ Neisseria gonorrhoeae มักพบอาการ

ตาแดงตง้ั แต่อายุ 3 - 5 วนั เช้อื ชนดิ น้มี ีความรุนแรงมากท้าให้ตาบอดได้ในเวลาอนั รวดเร็ว สว่ นใหญ่

มักพบท้ังสองตามีข้ีตามาก และข้ีตามีลักษณะเปน็ หนองจ้านวนมาก อาจมีแผลท่ีกระจกตาร่วมด้วย

จุลชวี วิทยาคลนิ กิ 195
หรือแผลลุกลามจนกระจกตาทะลุ มีการติดเช้ือเข้าไปในลูกตา ผลการเพาะเช้ือ Neisseria
gonorrhoeae ไมเ่ จรญิ บน BA และ MC แต่เจรญิ บน CA เปน็ โคโลนเี ล็กๆ ได้ผล oxidase positive
การทดสอบ CTA-sugar ให้ผลบวกกับนา้ ตาล glucose และ DNase negative
29. การทดสอบ zone ยา ในกลมุ่ aminoglycoside กบั เชื้อ Enterococcus spp. ต้องใช้ยาอะไร

ก. Gentamicin 120 μg ข. Amikacin ค. Vancomycin ง. Oxacillin จ. Erythromycin

เฉลย : ก. Gentamicin 120 μg
30. เชอื้ ใดที่ตอ้ งทา้ MIC และท้ากับยาอะไร

ก. Staphylococcus aureus กับยา Oxacillin
ข. Staphylococcus aureus กับยา Cefoxitin
ค. Staphylococcus aureus กบั ยา Vancomycin
ง. Proteus mirabilis กบั ยา Ciforzamide
จ. Enterococcus spp. กับยา Vancomycin
เฉลย : ค. Staphylococcus aureus กับยา Vancomycin
Staphylococcus aureus ท่ีดื้อต่อยา methicillin (MRSA) ยังคงเป็นปัญหาสา้ คัญของโรคติด
เชือ้ ในโรงพยาบาล และมีรายงานพบในชุมชนเพิ่มมากขึ้น vancomycin จงึ เปน็ ยาที่มกี ารใชม้ ากข้ึน
มีรายงานวา่ พบเชอื้ MRSA มีค่า minimal inhibitory concentration (MIC) ต่อยา vancomycin
เพ่ิมข้ึน และพบ MRSA ท่ีดื้อยา vancomycin เพ่ิมมากขึ้นในหลายประเทศ โดยส่วนใหญ่เป็นสาย
พันธุ์ที่ด้ือต่อยา vancomycin ในระดับตา้่ ๆ ซึ่งการทดสอบความไวต่อยาดว้ ยวิธี disc diffusion ท่ี
ใช้ในงานบริการประจ้าวนั ไมส่ ามารถตรวจพบเชือ้ ที่ด้ือ vancomycin ลักษณะน้ีได้ต้องทดสอบดว้ ย
วธิ หี าค่า MIC
31. ผู้ป่วยมีไข้ 38°C เป็นเวลา 4 สัปดาห์ เหนื่อยง่าย หอบ หัวใจเต้นเร็ว ปลายน้ิวเป็นจ้า ปัสสาวะ

พบเลือด ผลการตรวจ Hemoculture 5 ขวด ให้ผล positive 3 ขวด เมื่อลง Blood agar พบ α-
hemolysis ยอ้ ม gram ไดล้ กั ษณะ gram positive cocci in chain ข้อใดถูก

ก. ควรทา้ CAMP test เพอื่ ยนื ยัน
ข. อาจเปน็ subacute bacterial endocarditis
ค. เช้ือสรา้ ง Toxic-shock syndrome like toxin
ง. เป็น autoimmune disease ทา้ ให้เกดิ โรค
จ. รายงาน Normal throat flora เพราะ hemoculture positive เพียง 3/5
เฉลย : ข. อาจเปน็ subacute bacterial endocarditis

subacute bacterial endocarditis เช้ือสาเหตุท่ีพบบ่อยคือ viridians streptococci และ
Enterococci เม่ือน้ามาย้อม gram ได้ลักษณะ gram positive cocci in chain และพบลักษณะ

จุลชวี วิทยาคลินกิ 196

โคโลนีบน Blood agar แบบ α-hemolysis

32. ข้อใดคือวัตถุประสงค์ของการควบคุมคุณภาพของการทดสอบความไวต่อยาต้านจุลชีพของเชื้อ

Enterococcus faecalis กับ disk STX

ก. เพือ่ ควบคมุ คุณภาพของ disc ยา ข. เพอื่ ควบคมุ คณุ ภาพของเช้ือมาตรฐาน

ค. ทดสอบคณุ ภาพของอาหารเล้ียงเชือ้ ง. เพื่อดคู วามเป็นกรด-ด่างของ MHA

จ. เพือ่ ดูความหนา-บางของ MHA

เฉลย : ค. ทดสอบคุณภาพของอาหารเลี้ยงเชือ้
การทดสอบคณุ ภาพของอาหารเล้ียงเช้อื บน Mueller Hinton เพ่อื หา SXT inhibitor

33. เชอื้ แกรม Positive cocci in pair Colony แบบใส ให้ผล α-hemolysis บน Blood agar ตอ้ ง

ท้าการทดสอบใดเพม่ิ เตมิ

ก. ดกู ารสร้าง Dnase ข. ทดสอบ Catalase ค. ทดสอบ Coagulase

ง. ทดสอบ Oxidase จ. ทดสอบ Optochin susceptibility

เฉลย : จ. ทดสอบ Optochin susceptibility
Optochin susceptibility test เป็นการทดสอบความไวต่อยา optochin เพื่อแยกวินิจฉัย

เชื้อ Streptococcus ที่ให้ผล α-hemolysis บน Blood agar โดยเช้ือ S.pneumoniae จะให้ผล

susceptible ในขณะท่เี ชื้อ S.viridans จะใหผ้ ล resistance

34. ข้อใดไมค่ วรน้ามาทา้ biochemical test ในการทดสอบหาเชอื้ ก่อโรคในระบบทางเดนิ อาหาร

ก. โคโลนีไมม่ ีสีบน MacConkey agar และให้ผลทดสอบ oxidase test negative

ข. โคโลนีไม่มสี ีบน MacConkey agar และให้ผลทดสอบ oxidase test positive

ค. โคโลนสี เี ขยี วทข่ี นึ้ บน TCBS

ง. โคโลนที มี่ ีจดุ สีด้าด้านบน ทขี่ น้ึ บน SS-agar plate

จ. โคโลนมี สี ีชมพูบน MacConkey agar ลกั ษณะเย้มิ

เฉลย : จ. โคโลนีมีสชี มพูบน MacConkey agar ลักษณะเยิ้ม
Klebsiella เป็นแบคทีเรยี ในวงศ์ Enterobacteriaceae ย้อมตดิ สีแกรมลบ (Gram negative

bacteria) จัดอยู่ในกลุม่ โคลิฟอรม์ (coliform) เป็นเช้อื ประจ้าถ่นิ ของระบบทางเดินอาหาร มรี ูปรา่ ง

เป็นท่อน และเป็นพวก facultative anaerobe คือเจริญได้ท้ังในภาวะท่ีมีออกซิเจนและไม่มี

ออกซิเจน ไม่สร้างสปอร์ ไม่ทนต่อความร้อน อาจไม่เคลื่อนท่ี หรือเคลื่อนที่ด้วย peritrichous

flagella เมื่อน้าไปเพาะเล้ียงบน MacConkey agar จะพลลักษณะโคโลนีมีสีชมพูบน (lactose

fermenter) ลกั ษณะเย้ิม

จลุ ชวี วิทยาคลนิ ิก 197

35. บน SS-agar plate พบโคโลนีไม่มีสีและมีจุดสีด้าด้านบน ดังน้ัน ถ้าน้าเชื้ อน้ีมาเพาะบน

MacConkey agar จะพบโคโลนีลกั ษณะใด

ก. โคโลนีไม่มสี แี ละมีจุดสดี า้ ข. โคโลนีไมม่ ีสี ค. โคโลนสี ีชมพู

ง. โคโลนสี ชี มพแู ละมจี ดุ สดี ้า จ. ไมม่ ขี ้อใดถกู ต้อง

เฉลย : ข. โคโลนไี มม่ สี ี
เม่ือน้าเช้ือมาเพาะเล้ียงบน SS-agar plate พบลักษณะโคโลนีไม่มีสีและมีจุดสีด้าด้านบน

แสดงว่าเชื้อไม่สามารถ ferment น้าตาล lactose และพบจุดสีด้าด้านบนโคโลนีแสดงว่าเช้ือสร้าง

H2S เม่อื น้ามาเพาะเล้ียงบน MacConkey agar จะพบโคโลนีไมม่ ีสี (non lactose fermenter)
36. เชื้อทใี่ ห้ผล phenylalanine deaminase (+) คอื ข้อใด

ก. Acinetobactor baumannii ข. Aeromonas caviae ค. Citrobacter freundi

ง. Proteus mirabilis จ. Shigella sonnei

เฉลย : ง. Proteus mirabilis

เชื้อแบคทีเรีย ที่ให้ผลการทดสอบ phenylalanine deaminase (+) ได้แก่ Proteus,

Morganella, Providencia

37. ข้อใด ไม่ต้อง ทา้ การทดสอบ slide agglutinatination

ก. Salmonella Typhi ข. Shigella dysenteriae ค. Shigella boydii

ง. Vibrio cholerae จ. Vibrio parahaemolyticus

เฉลย : จ. Vibrio parahaemolyticus

Vibrio parahaemolyticus เปน็ แบคทเี รียในสกุล Vibrio ซงึ่ เป็นแบคทีเรียแกรมลบ (Gram

negative bacteria) รูปร่างเป็นแท่ง ก่อโรคท้าให้เกิดโรคอาหารเป็นพิษ กระเพาะอาหารและล้าไส้

อักเสบ เป็นแบคทีเรียท่ีชอบเกลือ (halophilic bacteria) เจริญได้ในอาหารหรือน้าท่ีมีเกลือแกง

(NaCl) ต้ังแต่ 1-8% ไม่ Ferment lactose จึงท้าให้Colony บน TCBS มีสีเขียว ผลการทดสอบ

Oxidase +, catalase + ไม่สร้างเอนไซม์ arginine dihydrolase การทดสอบไม่จ้าเป็นต้องแยก

serogroup

38. เด็กอายุ 3 ขวบ มีประวัติเป็น Acute otitis มาพบแพทย์ด้วยอาการซึมและมีไข้ ส่งตรวจ CSF

พบ Intracellular gram positive diplococci (lancet shaped) ผู้ป่วยนา่ จะติดเชือ้ ใด

ก. S. pneumonia ข. S. Agalactiae ค. H. influenza

ง. N. Meningitidis จ. L. monocytogenes

เฉลย : ก. S. pneumoniae

S.pneumoniae เป็นแบคทีเรียแกรมบวก รูปร่างกลมหรือรูปไข่ อยู่เป็นคู่ รูปร่างคล้ายปลาย

ใบมดี ผา่ ตัดทีม่ ีคม 2 ด้าน (Lancet-shaped) 2 อันมาอย่ตู ิดกนั และมีแคปซลู (Capsule) ล้อมรอบ

จุลชวี วิทยาคลนิ กิ 198

โรคติดเชื้อ pneumococcus เรียกว่า โรค pneumococcal มีหลายประเภท ได้แก่ Otitis media

หรือการติดเช้ือในหูชั้นกลาง Sinusitis หรือการติดเช้ือในไซนัส Pneumonia หรือการติดเช้ือใน

ปอด Meningitis หรือการติดเชื้อที่เย่ือหุ้มสมอง Bacteremia และ sepsis หรือการติดเช้ือใน

กระแสเลอื ด

39. แบคทีเรียใดสร้างสปอร์

ก. Bacillus anthracis ข. Corynebacterium diphtheriae

ค. L. monocytogenes ง. Erysipelothrix rhusiopathiae

จ. Rhodococcus equi

เฉลย : ก. Bacillus anthracis

โรคแอนแทรกซ์ เกิดจากเช้ือแบคทีเรีย Bacillus anthracis ซึ่งสามารถสร้างสปอร์ได้ เป็น

แบคทีเรียใน family Bacillaceae ติดสีแกรมบวกลักษณะรูปแท่ง ใช้ออกซเิ จนในการด้ารงชีวติ โดย

เชอื้ แบคทเี รีย B. anthracis ชนดิ ทกี่ อ่ โรคที่แยกเชื้อไดน้ ้ันมีพลาสมดิ 2 ชนดิ คือ pX01 ซง่ึ หมายถึง

tripartite protein exotoxin complex และ pX02 ซึ่งหมายถึงสารพันธุกรรมท่ีแคปซูลของเชื้อ

อย่างไรแม้ว่าเช้ือแบคทเี รียน้ีมกั มีลักษณะทางพันธุกรรมทคี่ ล้ายคลงึ กันอย่างมาก แต่จากการศึกษา

พบว่าสามารถแยกออกได้หลายกลุ่มท่ีเกิดจากการโคลน ซึ่งบางกลุ่มสามารถพบได้ทั่วโลกและบาง

กลมุ่ สามารถพบไดใ้ นบางพนื้ ท่เี ทา่ นนั้

40. ส่ิงส่งตรวจใด ไมพ่ บ Normal flora

ก. Rectal swab ข. Urethral swab ค. Synovial fluid ง. Throat swab จ. Sputum

เฉลย : ค. Synovial fluid
น้าไขข้อ (Synovial fluid หรือ Synovia) คือน้า/ของเหลวที่มีความหนืดท่ีพบในข้อต่างๆของ

ร่างกาย ไขข้อมีหน้าท่ีหลัก คือ หล่อล่ืนข้อ ลดการเสียดสีระหว่างหัวกระดูกที่ประกอบกันเป็นข้อ

โดยเฉพาะเมื่อมีการท้างาน/เคลื่อนไหวข้อน้ันๆ ไขข้อประกอบด้วยสารโปรตีนชนิดต่างๆที่สร้างมา

จากเนื้อเยื่อท่ีเรียกว่า “เนื้อเยื่อบุข้อ/เยื่อบุข้อ(Synovial membrane ช่ืออ่ืน คือ Synovium หรือ

Stratum synoviale)” ที่เป็นเน้ือเย่ือเก่ียวพันท่ีบุอยู่ในข้อ และรวมถึงบุท่ีเอ็นกล้ามเนือ้ และบถุ งุ ลด

เสียดสี (Bursa) นา้ ไขขอ้ (Synovial fluid) จัดเปน็ sterile site ซ่ึงหมายถึงบริเวณทไ่ี มพ่ บ normal

flora

41. Mucoid colony ใหญ่ สีชมพบู น MacConkey agar ไม่สร้างเอนไซม์ Oxidase ไม่ motile คือ

เช้อื ใด

ก. Klebsiella pneumonia ข. Escherichia coli ค. Enterobacter aerogenes

ง. Citrobacter freundii จ. Bacillus anthracis

เฉลย : ก. Klebsiella pneumonia

จลุ ชวี วทิ ยาคลนิ ิก 199

Klebsiella เป็นแบคทีเรียในวงศ์ Enterobacteriaceae ย้อมติดสีแกรมลบ (Gram negative

bacteria) จัดอยู่ในกลุม่ โคลิฟอร์ม (coliform) เป็นเชื้อประจ้าถิน่ ของระบบทางเดินอาหาร มีรูปร่าง

เป็นท่อน และเป็นพวก facultative anaerobe คือเจริญได้ทั้งในภาวะที่มีออกซิเจนและไม่มี

ออกซิเจน ไม่สร้างสปอร์ ไม่ทนต่อความร้อน ไม่สร้างเอนไซม์ Oxidase ไม่ motile เมื่อน้าไป

เพาะเลี้ยงบน MacConkey agar จะพบลักษณะโคโลนีมีสีชมพูบน (lactose fermenter) ลักษณะ

เยมิ้ (Mucoid colony)

42. สาร anticoagulant ในการทา้ Blood culture คอื ขอ้ ใด

ก. Sodium citrate ข. Sodium fluoride ค. Heparin

ง. Sodium polyanethol sulfonate (SPS) จ. EDTA

เฉลย : ง. Sodium polyanethol sulfonate (SPS)
sodium polyanethol sulfonate (SPS) เปน็ anticoaglulant ในการเพาะเช้อื จากเลือด

43. ควรทดสอบ dics ยา penicillin ท่ีซ้อื มาใหมด่ ว้ ยเชอื้ อะไร

ก. E. coli ATCC 25922 ข. S. aureus ATCC 25923 ค. P. aeruginosa ATCC 27853

ง. H. influenzae ATCC 49247 จ. E. coli ATCC 35218

เฉลย : ข. S. aureus ATCC 25923

การควบคุมคุณภาพโดยใชเ้ ช้อื มาตรฐาน S. aureus ATCC 25923 ท้าการทดสอบความไวของ

เช้ือท่ีวินิจฉัยเป็น S. aureus ด้วย disk ยาเซโฟซิติน (cefoxitin 30 µg (FOX)) เพ่ือหาสายพันธุ์ที่

ดื้อต่อยาเมธิซิลลินและทดสอบ ความไวต่อยาอีก 6 ชนิด คือ คลินดามัยซิน (clindamycin 2 µg,

DA), อริ โิ ทรมยั ซนิ (erythromycin 15 µg, E), โอฟลอกซาซนิ (ofloxacin 5 µg, OFX), เพนิซิลลิน

(penicillin 10 µg, P), เตตราซัยคลนิ (tetracycline 30 µg, TE) และแวนโคมยั ซนิ (vancomycin

30 µg, V) ด้วยวิธี disk diffusion ตามมาตรฐานของ Clinical and Laboratory Standards

Institute (CLSI)

44. เชื้อใดท่ใี ชท้ ดสอบคุณภาพของอาหารเลย้ี งเช้ือ MacConkey agar

ก. E.coli, P.mirabilis, K.pneumoniae ข. E.coli, S.pyogenes, S. aureus

ค. E.coli, P.mirabilis, S. aureus ง. E.coli, Bacillus subtilis, S.aureus

จ. E.coli, P.mirabilis, Vibrio cholerae

เฉลย : ค. E.coli, P.mirabilis, S. aureus

การทดสอบคุณภาพของอาหารเลี้ยงเชื้อ MacConkey agar ควรใช้เช้ือ E.coli, P.mirabilis,

S. aureus เนื่องจากเช้ือ E.coli จะให้ผลเป็น lactose fermenter เช้ือ P.mirabilis จะให้ผลเป็น

non lactose fermenter และ S. aureus ไมส่ ามารถเจรญิ บน MacConkey agar

จุลชวี วิทยาคลินิก 200

45. ขอ้ ใดต่อไปน้ี ไม่ถูกต้อง

ก. Sterilization คือวธิ ีการท้าให้ปราศจากเชือ้ ทัง้ เช้ือกอ่ โรคและไมก่ ่อโรค รวมถึง spore ของจลุ ชีพ

ข. Disinfection คือวิธีการท้าลายเช้อื ท่ีปนเปื้อนตามวตั ถุ โดยอาจยังมี spore ของจุลชีพหลงเหลอื

อยู่

ค. Antisepsis คือวิธีการท้าลายหรือยับย้ังการเจริญเติบโตของจุลชีพ โดยเฉพาะในเนื้อเยื่อของ

สิ่งมีชีวิต

ง. Antiseptic คอื สารเคมีทใ่ี ชท้ า้ ลายหรือยับยงั้ เชอ้ื โรค โดยสว่ นมากใชภ้ ายในร่างกาย

จ. Disinfectant คือสารเคมีท่ีใช้ท้าลายจุลชีพกับส่ิงไม่มีชีวิต โดยอาจยังมี spore ของจุลชีพ

หลงเหลอื อยู่

เฉลย : ง. Antiseptic คือสารเคมีที่ใชท้ าลายหรอื ยับยงั้ เชื้อโรค โดยสว่ นมากใช้ภายในรา่ งกาย
สารเคมีที่ใช้ท้าลายหรือยับย้ังเชื้อโรคโดยใชภ้ ายในร่างกายเรียกว่า antibiotic หรือ antimicrobial

agent

46. ย้อมเชอ้ื ท่ีเพาะได้จากส่งิ สง่ ตรวจพบ Gram negative bacteria ตอ้ งทา้ การทดสอบใดตอ่ ไป

ก. oxidase ข. Catalase ค. motile ง. indole จ. Citrate

เฉลย : ก. oxidase
Gram negative ไม่ว่าจะมีรูปร่างเป็น cocci, coccobacilli, bacilli ต้องทดสอบ oxidase

เปน็ ลา้ ดบั แรก

47. ข้ันตอนการยอ้ ม acid fast stain

ก. Carbol fuchsin, 95% Alcohol, Methylene blue

ข. Carbol fuchsin, 1% HCl, Methylene blue

ค. Carbol fuchsin, 3% HCl in 95% Alcohol , Methylene blue

ง. Carbol fuchsin, 1% HCl, Safranin

จ. Carbol fuchsin, 1% H2SO4, Methylene blue
เฉลย : ค. Carbol fuchsin, 3% HCl in 95% Alcohol , Methylene blue

การย้อมสี AFB โดยวิธี KINYOUN TECHNIQUE เริ่มแรกน้า Slide เสมหะผู้ป่วยท่ี fix ด้วย

ความร้อนหรือ 70% alcohol แล้ว มาย้อม acid fast ด้วยวิธีของ Kinyoun โดยหยดสี carbol

fuchsin (Kinyoun) ให้ท่วม slide และทิ้งไว้ 5 นาที ล้างด้วยน้าประปา จากนั้นล้างด้วย acid

alcohol 15 – 30 วินาที ล้างด้วยน้าประปาทันที แล้วย้อมทับด้วยสี methylene blue ทิ้งไว้ 1 -

2 นาที ล้างด้วยน้าประปา แล้วปล่อยให้แห้ง สุดท้ายน้า slide มาศึกษาดูลักษณะและตรวจหา

เชอื้ acid fast bacilli ด้วยกล้องจลุ ทรรศนท์ ี่กา้ ลงั ขยาย 40X และ 100X

จุลชวี วทิ ยาคลินกิ 201

48. ข้อใด ไม่ถกู ตอ้ ง เกยี่ วกับเชอื้ Moraxella catarrhalis

ก. Gram negative diplococci ข. Oxidase positive

ค. พบได้ในระบบทางเดนิ หายใจส่วนบนของคน ง. ก่อใหเ้ กดิ โรคอกั เสบของหชู นั้ กลางและไซนสั

จ. เจรญิ ไดใ้ นเฉพาะใน Modified Thayer-Martin agar

เฉลย : จ. เจรญิ ได้ในเฉพาะใน Modified Thayer-Martin agar
Moraxella catarrhalis เป็นสาเหตุของโรคหูช้ันกลางอักเสบเฉียบพลัน (พบในเด็กที่มีอายุ

ตง้ั แต่ 3 เดอื นขน้ึ ไป) โรคหูชัน้ กลางอักเสบชนิดเรื้อรงั ร้ายแรง (มีไข้ ปวดทห่ี ูแบบเฉียบพลนั มีอาการ

ระคายเคือง ก่อให้เกิดการติดเช้ือแบคทีเรียในร่างกายหรือโลหิต รวมถึง โรคติดเช้ือในระบบ

ประสาท) ไซนัสอักเสบทั้งชนิดเฉียบพลัน และ เร้ือรัง Moraxella จัดอยู่ใน Family

: Moraxellaceae เป็นแบคทีเรียชนิดแกรมลบ ที่มีรูปร่างกลม อยู่เป็นคู่ ไม่สามารถเคล่ือนท่ีได้

ต้องการออกซิเจนในการด้ารงชีวิต และ สามารถสร้างเอนไซม์คะตะเลส (catalase) ได้ เจริญได้ใน

บน BA, CA, TM agar

49. ขอ้ ใด ไม่ถกู ต้อง เกยี่ วกับเช้อื Listeria monocytogenes

ก. เปน็ zoonosis

ข. สามารถเคลอื่ นท่ไี ด้ดีท่ี 42oC

ค. Gram positive bacilli ไม่สร้าง spore

ง. มกี ารเคลอ่ื นที่รูปร่มเมือ่ stab บนอาหารเล้ยี งเชอ้ื semisolid

จ. ให้ผล β-hemolysis บน blood agar

เฉลย : ข. สามารถเคลื่อนท่ีได้ดที ี่ 42 oC
Listeria monocytogenes เป็นแบคทีเรียในสกุล Listeria มีรูปร่างลักษณะเป็นท่อน มีเส้น

ผ่านศูนย์กลาง 0.5 ไมโครเมตร ยาว 0.5-2 ไมโครเมตร เป็นแบคทีเรียแกรมบวก (gram positive

bacteria) ไม่สร้างสปอร์ (non spore forming bacteria) สร้างแคปซูล เป็นแบคทีเรียที่สามารถ

เจริญเติบโตได้ทั้งสภาวะที่มีออกซิเจนและไม่มีออกซิเจน (facultative anaerobe) สามารถ

เคล่ือนทีไ่ ด้ดที ี่ 22 oC เป็นจุลนิ ทรยี ์ก่อโรค (pathogen) บทบาทสา้ คญั ตอ่ ความปลอดภัยทางอาหาร

(food safety)

50. ข้อใดเป็นสาเหตุของการเกดิ meningitis ในเดก็

ก. H. influenzae type B ข. H. parainfluenzae ค. H. drucreyi

ง. H. haemolyticus จ. H. parahaemolyticus

เฉลย : ก. H. influenzae type B

Haemophilus Influenzae Type B หรือโรคฮบิ เปน็ โรคตดิ เช้อื จากแบคทีเรีย Haemophilus

Influenzae Type B ส่งผลให้ผู้ป่วยมีไข้ ปวดศีรษะอย่างรุนแรง คอแข็ง ชัก หรือเกิดอาการ

จุลชวี วทิ ยาคลนิ กิ 202

เจ็บป่วยร้ายแรงต่าง ๆ เช่น เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ฝาปิดกล่องเสียงอักเสบ ปอดบวม หูชั้นกลาง

อักเสบ หรอื เกิดการตดิ เชื้อในกระแสเลือด เป็นต้น ซ่งึ ผปู้ ว่ ยจ้าเป็นต้องได้รับการรักษาอยา่ งเร่งด่วน

โดยโรคน้ีมกั เกดิ ในเด็กเลก็ และเชอ้ื ชนดิ น้ีสามารถแพร่กระจายจากละอองในอากาศผ่านการไอหรือ

จาม รวมถงึ การสัมผัสสารคัดหลั่งจากจมกู และคอของผู้ตดิ เช้อื

51. เชอ้ื ใด ย้อม modified acid fast stain ติดสแี ดง

ก. Nocardia spp. ข. Treponema spp. ค. Actinomyces spp.

ง. Clostridium spp. จ. Dermatophilus spp.

เฉลย : ก. Nocardia spp.

Nocardia มีลักษณะเฉพาะท่ีเด่นชดั คอื มีลักษณะรูปร่างเป็นเส้นสาย ติดสีแกรมบวก และตดิ

สี acid fast แต่มักติดสี acid fast เป็นบางส่วน ซึ่งการติดสีแบบน้ีอาจจะบ่งช้ีได้ว่าเป็นเชื้อ

Nocardia การติดสี fuchsin ของ Nocardia ไม่เข้มเท่ากับ Mycobacterium species ดังน้ันการ

ย้อม Nocardia ด้วยวิธี Modified kinyoun acid fast ในขั้นตอน decolorizes ควรใช้ 1 %

sulfuric acid แทน acid alcohol นอกจากจะพบเซลล์ ทีม่ ลี ักษณะเปน็ เสน้ สายแล้ว จะพบเซลล์ท่ี

มีลักษณะเป็นทอ่ น แตกกิ่งกา้ น รปู แทง่ จนถึงรปู กลม

52. การเพาะเชือ้ จากสง่ิ สง่ ตรวจใดทีต่ ้องท้าวิธี Quantitative

ก. อจุ จาระ ข. เสมหะ ค. ปัสสาวะ ง. น้าเจาะไขสันหลัง จ. เลือด

เฉลย : ค. ปสั สาวะ
MSU ต้องทา้ colony count เพราะ genital flora & GI flora และเชื้อกอ่ โรคอยู่ในกลุ่มเดียวกนั

53. นายเอมีอาการเจ็บคอ ทอนซิลอักเสบ แพทย์ส่งตรวจ throat swab ข้อใดที่นักเทคนิค

การแพทย์ไมค่ วรทา

ก. Swab ลงบน Chocolate agar ข. Streak และ stab ลงบน BA

ค. Incubate ใน candle jar ท่ี 35-37 oC ง. หา colony beta hemolysis

จ. ท้า catalase test

เฉลย : ก. Swab ลงบน Chocolate agar
ส่ิงส่งตรวจเป็น throat swab Primary plate ที่เหมาะสมส้าหรับการเพาะเชื้อคือ Sheep

Blood agar และ MacConkey agar

54. การจดั การ CSF ขอ้ ใด ไม่ถูกต้อง

ก. เก็บกอ่ นให้ antibiotic ข. ถ้าไม่ทา้ การเพาะเชื้อทนั ที ให้เก็บที่ 4°C

ค. เกบ็ ใส่ภาชนะ sterile โดยไมต่ อ้ งใส่ใน transport media

ง. ถา้ เกบ็ ท่ี RT ไมค่ วรเกนิ 30 นาทีกอ่ นทา้ การเพาะเชอ้ื

จ. เก็บ CSF 2-3 ขวด โดยท้าการเพาะเชอื้ ในขวดที่ 2 หรอื 3 เพอ่ื ป้องกันการปนเปอื้ น skin flora

จลุ ชวี วิทยาคลนิ ิก 203

เฉลย : ข. ถ้าไม่ทาการเพาะเช้ือทนั ที ใหเ้ กบ็ ท่ี 4°C

N. meningitidis, S. pneumoniae, and H. influenzae เป็นเช้ือท่ีเพาะเล้ียงยาก

(fastidious) blood culture และ CSF ห้ามเก็บใส่ตู้เย็น หากน้าส่งห้องปฏิบัติการไม่ได้ควรวาง

ไวท้ ี่อุณหภมู หิ ้อง และน้าสง่ ไมเ่ กนิ 2 ชวั่ โมง

55. นายบีมีไข้หนาวสั่น ส่งเลือดมาท้าการเพาะเช้ือทางห้องปฏิบัติการทางจุลชีววิทยา ผลการย้อม

แกรมพบ Gram negative coccobacilli ขึ้นเฉพาะใน chocolate agar ไม่ขึ้นใน blood agar

และ MacConkey agar ท่ี 37°C คาดว่าน่าจะเปน็ เชื้อใด และทา้ การทดสอบใดตอ่

ก. Bordetella , serotyping ข. Haemophilus , satellite test

ค. Neisseria , sugar fermentation ง. Moraxella , sugar fermentation

จ. Pseudomonas , OF sugar oxidation

เฉลย : ข. Haemophilus , satellite test

Haemophilus influenza เป็นเชื้อแบคทีเรียรูปแท่งสั้นๆ (coccobacilli) ย้อมติดสีกรัมลบ

ไม่เคล่ือนท่ี ไม่สร้างสปอร์ เจริญเติบโตได้ดีใน chocolate agar ไม่เจริญบน Blood agar แบ่งเป็น

ชนิดมีแคปซูลห่อหุ้ม และไม่มีแคปซูลห่อหุ้ม (nontypeable) 6 ชนิด มีแคปซูลแบ่งออกเป็น 6 ซี

โรทัยพ์หรือซโี รกรปุ๊ โดยอาศัยความแตกต่างของแคปซลู ชนดิ โพลีแซคคาไรด์ ได้แก่ ซโี รทัยพ์เอ-เอฟ

ซีโรทัยพ์ที่ส้าคัญท่ีสุดคือ ซีโรทัยพ์ บี Haemophilus influenza ท่ีก่อโรครุนแรงส่วนใหญ่เป็นซี

โรทัยพ์ บี (Hib) เชื้อจะเจริญรอบ S. aureus บน blood agar เรียกการทดสอบนี้ว่า Satellite

phenomenon เชอ้ื Haemophilus influenza เปน็ แบคทีเรียทีต่ ้องการปัจจัยจา้ เพาะในการเจริญ

(growth factor) เพิ่มเติม ซ่ึงสารอาหารพิเศษพบได้ในเลือด จึงจัดเป็นพวกชอบเลือด (blood-

loving) ปัจจัยส้าคัญคอื แฟกเตอร์ เอ็กซ์ (X factor) ซ่ึงคือ heme เป็นสารท่ีทนความร้อน (heat–

stable) โดยสารนี้จะถูกใช้ในการสังเคราะห์เอนไซม์ catalase peroxidase ส่วนแฟกเตอรวี (V

factor) คือสาร nicotinamide adenine dinucleotide ; NAD เปน็ สารท่ีไมท่ นความร้อน (heat–

labile) ในเซลล์เม็ดเลือดแดงท่ียังไม่แตกจะมีเอนไซม์ NADase ท้าลายแฟกเตอร วี ได้จึงควร

เพาะเล้ียง Haemophilus ในอาหาร chocolate agar ซ่ึงมีการท้าให้เม็ดเลือดแดงแตกขณะท่ี

อาหารยังร้อนอยู่ (อุณหภูมิ 80 องศาเซลเซียส) ท้าให้มีการปล่อยแฟกเตอร์เอ็กซ์ ออกมาและยังมี

การท้าลายเอนไซม์ NADase ด้วย

56. อาหารท่ีใช้ทดสอบความไวต่อยาต้านจุลชีพโดยวิธี Kirby Bauer ของ Streptococcus

pneumoniae คอื อะไร

ก. Mueller Hinton agar ข. Mueller Hinton agar + 2% NaCl

ค. Mueller Hinton agar + X,V factor ง. Mueller Hinton agar + 5% sheep blood

จ. Mueller Hinton agar + hemoglobin + X,V factor

จุลชวี วิทยาคลินกิ 204

เฉลย : ง. Mueller Hinton agar + 5% sheep blood
Streptococcus pneumonia จะเจริญได้ดีบนอาหารเลย้ี งเชื้อท่มี กี ารเติม 5% sheep blood

57. ในการทดสอบท้า antimicrobial susceptibility test กบั เชอื้ Streptococcus pneumoniae

ต่อยา oxacillin ให้ผลinhibition zone แคบ (8 mm) ควรจะทา้ อย่างไรตอ่

ก. รายงานผล oxacillin resistant

ข. รายงานผล penicillin resistant

ค. รายงานผล penicillin inconclusive

ง. ทา้ MIC ต่อยา oxacillin เพ่อื แปลผลและรายงานผล

จ. ท้า MIC ตอ่ ยา penicillin เพื่อแปลผลและรายงานผล

เฉลย : จ. ทา MIC ตอ่ ยา penicillin เพอ่ื แปลผลและรายงานผล
inhibition zone > 20 = Penicillin susceptible inhibition zone < 19 อาจให้ผลเป็น

intermediate resistance หรือ susceptible จงึ ตอ้ งดูผล MIC

58. Biosafety cabinet class 1 ตา่ งกับ biosafety cabinet class 2 อย่างไร

ก. Biosafety cabinet class 1 ไมม่ ี HEPA filter

ข. Biosafety cabinet class 1 มี filter กรองอากาศเข้า แตไ่ ม่มี filter กรองอากาศออก

ค. Biosafety cabinet class 1 อากาศเข้าไม่ผ่านการกรอง จึงไม่ป้องกันส่ิงส่งตรวจ

ง. Biosafety cabinet class 1 เปน็ ระบบปิด

จ. Biosafety cabinet class 1 ไม่ป้องกนั ผูป้ ฏิบตั ิงาน

เฉลย : ค. Biosafety cabinet class 1 อากาศเข้าไมผ่ า่ นการกรอง จงึ ไมป่ ้องกนั สิ่งส่งตรวจ
Biosafety cabinet class 1 อากาศเข้าไม่ผ่านการกรอง จึงไม่ป้องกันส่ิงส่งตรวจแต่

ปอ้ งกนั ผปู้ ฏิบตั ิงาน ใช้ในการเตรยี ม slide ยอ้ ม

Biosafety cabinet class 2 มี filter กรองอากาศเข้าและออก จึงป้องกันท้ังส่ิงส่งตรวจ

และผปู้ ฏบิ ัตงิ าน

Biosafety cabinet class 3 เป็นระบบปิด เหมาะส้าหรับปฏิบัติงานกับเช้ือ risk group

4 เชน่ Ebola virus

59. เกบ็ ส่ิงสง่ ตรวจ urine ทอ่ี ุณหภมู หิ อ้ ง 5 ชม ควรทา้ อยา่ งไร

ก. นา้ ไปเพาะเลย้ี งเชอ้ื ข. ปฏเิ สธสิ่งสง่ ตรวจและขอใหม่ ค. บม่ ที่ 35oC แล้วเพาะเลย้ี งเชื้อ

ง. แชต่ ู้เย็น จ. น้าไปปั่นกอ่ นนา้ ตะกอนมาเพาะเล้ยี งเช้ือ

เฉลย : ข. ปฏิเสธสงิ่ ส่งตรวจและขอใหม่
สิง่ สง่ ตรวจท่เี ปน็ urine ส้าหรบั ส่งเพาะเชอ้ื จลุ ชพี ควรรีบน้าสง่ ห้องปฏิบตั กิ าร ไมเ่ กนิ 1 ชั่วโมง

หากน้าสง่ ไมไ่ ด้ภายใน 1 hr. ควรเก็บไว้ที่ 2 – 8 องศาเซลเซยี ส เพ่ือไมใ่ หเ้ ช้ือเจริญเติบโต

จลุ ชวี วิทยาคลนิ ิก 205

60. เชอื้ ในขอ้ ใดเป็นสาเหตขุ องโรคหนองในเทยี ม

ก. Chlamydia trachomatis ข. Neisseria gonorrhoeae ค. Mycoplasma hominis

ง. Treponema pallidum จ. Leptospira interrogans

เฉลย : ก. Chlamydia trachomatis

Chlamydia trachomatis D-K พบก่อโรคหนองในเทยี มไดบ้ ่อยท่สี ุด

Chlamydia trachomatis L1-L3 = LGV, A-C = Trachoma

ส่วน Mycoplasma hominis เป็น genital flora อาจพบร่วมกับเช้ืออ่ืนในผู้ป่วยโรค

หนองในเทียมได้ มักพบเป็นสาเหตุของ vaginosis ร่วมกับ G. vaginalis แต่ติดเช้ือในเด็กขณะ

ตัง้ ครรภ์ หรอื คลอด

61. ส่วนประกอบใดตอ้ งมีในไวรสั ทุกชนิด

ก. Envelope ข. Hemagglutinin ค. Inclusion body

ง. Nucleocapsid จ. Icosahedral capsid

เฉลย : ง. Nucleocapsid
ไวรัสจัดเป็นจุลินทรีย์ที่มีโครงสร้างแบบง่ายๆไม่ซับซ้อน ไวรัสท่ีมีส่วนประกอบครบ

สมบูรณ์เรียกว่า virion ซึ่งจะประกอบด้วยแกนกลาง (core) ของกรดนิวคลิอิกซ่ึงเป็น RNA หรือ

DNA และมีโปรตีนหุ้มล้อมรอบเพ่ือป้องกันกรดนิวคลิอิก โปรตีนท่ีหุ้มนี้เรียกว่า capsid ซ่ึง

ประกอบดว้ ยหนว่ ยยอ่ ยเรียกว่า capsomer กรดนวิ คลอิ กิ และโปรตนี ท่หี มุ้ นเ้ี รียกว่า nucleocapsid

ในไวรัสบางชนิดจะมีชั้นไขมันหุ้มล้อมรอบนิวคลีโอแคพซิด (nucleocapsid) อีกช้ันหน่ึงเรียกไวรัส

พวกนี้ว่า enveloped virus ไวรัสบางชนิดมีเฉพาะนิวคลีโอแคพซิดเท่านั้นเรียกว่าไวรัสเปลือย

(non-enveloped virus หรือ naked virus) ไวรัสที่มี envelope บางชนิดมีปุ่มยื่นออกมาจากชั้น

envelope เรียกว่า spike หรือ peplomer ซึ่งมีความส้าคัญในการใช้เกาะกับ receptor บนผิว

เซลล์และบางชนิดเป็นตัวกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันท่ีดี spikeของไวรัสอาจมีคุณสมบัติเป็นสารบาง

อย่างเช่น เป็นฮีแมกกลูตินิน (hemagglutinin) หรือเป็นเอนไซม์นิวรามินิเดส (neuraminidase)

โดยท่ัวไป naked virus มคี วามทนทานต่อสภาพแวดล้อมไดด้ ีกว่า enveloped virus และจะไม่ถูก

ทา้ ลายด้วยสารละลายไขมนั เช่น ether, alcohol หรือ bile

62.ผู้ป่วยชายมอี าการไม่สบาย ท้าการตรวจพบว่าน่าจะเป็นไวรัสตับอักเสบ ดังนัน้ การตรวจอะไรท่ี

จะเป็นตัวทบ่ี ง่ บอกไดด้ ที สี่ ดุ ว่าชายคนนี้เพ่ิงมกี ารติดเชื้อ

ก. HBsAg ข. HBcAg ค. Anti-HBc IgM ง. HBeAg จ. Anti-HBs

เฉลย : ค. Anti-HBc IgM
Anti-HBc เป็นแอนติบอดตี ่อ core antigen (HbcAg) ของไวรัส ซึ่งจะตรวจพบได้หลังจากเรมิ่

มอี าการของตบั อักเสบเฉียบพลนั ได้ไม่นาน โดย anti-HBc-IgM จะตรวจพบได้อย่นู านไมก่ ่ีเดือนก็จะ

จุลชวี วิทยาคลนิ ิก 206

ลดระดับต้่าจนวัดไม่ได้ แต่ total anti-HBc มักจะยงั ตรวจวดั ได้อยู่ตลอดไป การตรวจหา anti-HBc

จึงถูกน้ามาใช้เป็นตัวแทน ที่บอกถึงการตดิ เช้ือไวรัสตบั อักเสบบี ซ่ึงต้องแปลความหมายของผลบวก

รว่ มกบั ผลการตรวจอ่นื ๆ ในกรณที ี่ anti-HBc ได้ผลบวก โดยท่ี HBsAg และ anti-HBs ได้ผลลบท้งั คู่

(isolated positive anti-HBc) อาจเป็นผลบวกลวง (false positive) หรือเป็นผู้ท่ีมีการติดเช้ือ

เรื้อรัง ที่มีระดับของ HBsAg ในเลือดต่้าจนตรวจวัดไม่ได้ หรือเป็นกรณีที่เพ่ิงหายจากตับอักเสบ

เฉียบพลัน ซ่ึง HBsAg ตรวจวัดไม่ได้แล้ว แต่เป็นช่วงที่ anti-HBs ยังไม่ได้ผลบวกก็เป็นได้ ส้าหรับ

anti-HBc-IgM นั้น นอกจากจะพบได้ในผปู้ ว่ ยตบั อกั เสบเฉียบพลนั จากไวรัสตบั อักเสบบีแล้ว ยังอาจ

ตรวจพบไดใ้ นผปู้ ่วยตับอกั เสบเร้ือรงั และผู้เปน็ พาหะของเช้ือในบางราย ฉะนั้น ประโยชน์ในการช่วย

วินิจฉยั สา้ หรับผปู้ ่วยท่มี าด้วยอาการตบั อักเสบเฉยี บพลันคือ หากตรวจพบ HBsAg ในผู้ป่วยรายนั้น

แต่ anti-HBc-IgM ได้ผลเป็นลบอยู่ตลอดระยะเวลาที่เจ็บป่วย แปลว่าผู้ป่วยรายน้ัน ควรจะเกิด

อาการตับอกั เสบเฉียบพลันจากสาเหตุอ่นื

63. ความสัมพนั ธร์ ะหว่างเช้ือไวรัสกบั เซลลเ์ ปา้ หมาย ข้อใด ไม่ถกู ตอ้ ง

ก. Rabies virus กับเซลล์ประสาท ข. Influenza virus กับเยอื่ บทุ างเดนิ หายใจ

ค. Measles กบั เซลลผ์ ิวหนัง ง. HIV กบั CD4 T lymphocyte

จ. EBV กบั B lymphocyte

เฉลย : ค. Measles กับเซลล์ผวิ หนงั
Measles หรือโรคหัดเกิดจากเชื้อไวรัส Measles ซ่ึงอยู่ในตระกูล Paramyxovirus ซึ่งเป็น

RNA ไวรัส พบไดใ้ นจมกู และลา้ คอของผู้ป่วย โรคหดั ตดิ ต่อกันได้โดยการไอ จาม หรือพูดกันในระยะ

ใกล้ชิด เชื้อไวรัสจะกระจายอยู่ในละอองเสมหะ น้ามูก น้าลายของผู้ป่วย และเข้าสู่ร่างกายโดย

ทางการหายใจ บางครัง้ เชื้ออยู่ในอากาศเม่ือหายใจเอาละอองทป่ี นเปื้อนเชื้อไวรสั (air borne) เข้า

ไปกท็ า้ ใหเ้ ปน็ โรคได้ ผตู้ ิดเชอื้ จะเป็นโรคเกือบทกุ รายถา้ ไม่ได้รับวคั ซีนป้องกนั โรคเด็กมีโอกาสจะเป็น

หัดได้เมอ่ื ภูมิคุ้มกันท่ีผ่านมาจากแม่หมดไปเม่อื อายุ ประมาณ 6-9 เดอื น อายุทพี่ บบอ่ ยคือ 1-6 ปี ถา้

ไม่มีภูมิต้านทานจะเป็นได้ทุกอายุ ในประเทศไทย เริ่มให้วัคซีนป้องกันหัด เม่ือ พ.ศ. 2527 ท้าให้

อบุ ตั กิ ารณ์ของโรคลดลงเปน็ จ้านวนมาก โดยเฉพาะเด็กอายตุ ่า้ กว่า 5 ปี แต่ก็ยงั พบโรคได้ประปราย

และมีการระบาดเป็นครั้งคราวในชนบทผู้ป่วยที่พบส่วนใหญ่จะเป็นเด็กที่ยังไม่ได้รับวัคซีนและเป็น

เดก็ อายเุ กิน 5 ปี มากขนึ้ ผูป้ ว่ ยหดั จะมีเชือ้ ไวรัสในล้าคอและแพรเ่ ช้ือไดใ้ นระยะจาก 1-2 วัน ก่อนท่ี

จะเริ่มมีอาการ (3-5 วนั ก่อนผื่นขน้ึ ) ไปถงึ ระยะหลังผ่ืนขึ้นแลว้ 4 วันระยะฟักตัวของโรค จากที่เร่ิม

สมั ผสั โรคจนถึงมีอาการประมาณ 8-12 วัน เฉล่ียจากวันทสี่ ัมผัสจนถึงมีผ่ืนเกดิ ขึ้นประมาณ 14 วนั

64. เทคนิควธิ ใี ดท่ีใหผ้ ลการทดสอบท่ีรวดเรว็ ในการวนิ ิจฉัยสิ่งส่งตรวจ

ก. Immunochromatography assay ข. Real time PCR assay ค. การเพาะเชื้อ

ง. Immunofluorescence assay จ. Conventional RT-PCR

จลุ ชวี วทิ ยาคลนิ กิ 207
เฉลย : ก. Immunochromatography assay

Immunochromatographic Assay เป็นวิธีการตรวจทีไ่ ด้รบั ความนิยมมากในปจั จบุ นั เน่อื ง
การใช้งานงา่ ยและผลการตรวจใกลเ้ คียงกับวิธี ELISA วิธีการตรวจไมต่ ้องใช้อุปกรณ์มาก ชุดตรวจ
บางอยา่ งไม่ต้องใช้เครือ่ งมือเสรมิ อื่นเลย อีกทง้ั การการอา่ นผลท่ีรวดเร็ว อายกุ ารใช้งานของชุด
ตรวจประมาณ 2-3 ปี และบางชุดตรวจสามารถเก็บในช่วงอุณหภูมิกว้าง ประมาณ 1-30 องศา
เซลเซียส การรายงานผลการตรวจ เชิงคุณภาพ ( qualitative) และก่ึงปริมาณ ( Semi-
quantitative)

Immunochromatographic Assay ใช้หลักการเกิดปฏิกิริยาระหว่างแอนติเจนและ
แอนติบอดี ซึ่งประยุกต์มาจากวิธีการตรวจแบบ ELISA ปฏิกิริยาจะเกิดบนแผ่น membrane
โดยทั่วไปจะเป็น Nitrocellulose , Nylon ซ่ึงในแผ่นทดสอบจะประกอบไปด้วยเส้นหรือจุด
แสดงผลที่ถูกเคลือบไว้ อยา่ งน้อยสองเสน้ หรอื สองจุด คอื

1. Control line / Control dot (เส้นควบคุมหรือจุดควบคุม) เป็นเส้นท่ีแสดงคุณภาพชุด
ตรวจชดุ น้ัน ซงึ่ เส้นหรอื จุดน้ีจะตอ้ งปรากฏเสมอเม่ือทา้ การทดสอบ

2. Test Line /Test Dot ( เสน้ ทดสอบหรือจุด) เปน็ ทแ่ี สดงผลการทดสอบ เส้นนี้จะปรากฏ
หรือไมข่ นึ้ อยกู่ บั หลักการของชุดตรวจ อาจจะมี 1-2 เส้น หรอื 1-2 จุด ซ่งึ แอนติเจนหรือแอนตบิ อดี
จะติดฉลากดว้ ยสารทมี สี ี เช่น Colloidal Gold
65. ไวรัสชนิดใดพบมากในฤดหู นาว กอ่ โรคอจุ าระร่วงในเด็กทารกและเดก็ อายตุ ่้ากว่า 2 ปี

ก. Norovirus ข. Adenovirus ค. Astrovirus ง. Rotavirus จ. Calicivirus
เฉลย : ง. Rotavirus

Rotavirus เป็นไวรัสกลุ่มอาร์เอ็นเอ (Double-stranded RNA virus) ใน ตระกูล
(Family) Reoviridae มีถึง 7 สายพันธุ์ (A, B, C, D, E, F, G) ติดต่อได้โดยการรับเช้ือเข้าทางปาก
ทางการแพทย์พบว่าเป็นสาเหตุส้าคญั ท่ีท้าให้เกิดโรคอุจจาระร่วงในเด็ก โดยเฉพาะในเด็กเลก็ อายุ
ต่้ากว่า 5 ปี เพราะเด็กมักจะหยิบอะไรได้ก็ส่งเข้าปากทันที ท้าให้เชื้อไวรัสเข้าสู่ร่างกายได้อย่าง
ง่ายดาย
66. Ebola จดั อยู่ใน rick กลมุ่ ใด

ก. 1 ข. 2 ค. 3 ง. 4 จ. ไม่จดั อยู่ในกล่มุ เสย่ี งใดเลย
เฉลย : ง. 4

ระดับความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biosafety level) คือ ระดับการควบคุมทางชีวภาพเพื่อ
ป้องกันอนั ตรายจากเชอ้ื ก่อโรคภายในห้องปฏบิ ตั กิ าร โดยแบ่งระดับความปลอดภัยเป็น 4 ระดบั คือ

ความปลอดภัยทางชีวภาพระดับท่ี 1 (Biosafety-Level 1) เป็นการท้างานกับเชื้อในกลุ่มที่มี
ความเส่ียงต่อผู้ปฏิบัติงานและชุมชนระดับต้่า เช้ือที่ไม่ก่อโรคในมนุษย์หรือให้เกิดอันตรายต่อ

จุลชวี วทิ ยาคลนิ กิ 208
บุคลากรที่ปฏิบัติงานในห้องปฏิบัติงานและส่ิงแวดล้อมน้อยมาก เช่น Bacillus subtilis , E.coli –
K12 ชนดิ ทีไ่ ม่กอ่ โรค การป้องกันในระดบั นี้ไม่ซบั ซ้อนมากนัก โดยผปู้ ฏบิ ัติงานมีการสวมเส้ือส้าหรับ
ห้องปฏบิ ัติการ สวมถงุ มอื ยาง บรเิ วณทีป่ ฏบิ ัติงานไมจ่ ้าเปน็ ตอ้ งแยกสว่ น

ความปลอดภัยทางชีวภาพระดับท่ี 2 (Biosafety-Level 2) เป็นการท้างานกับเชื้อในกลุ่มท่ีมี
ความเส่ียงต่อผู้ปฏิบัติงานระดับกลางและระดับความเส่ียงต่อชุมชนระดับต่้า เชื้อในกลุ่มนี้ไม่
กอ่ ให้เกดิ โรครนุ แรงในมนุษย์ หรอื ติดตอ่ ทางอากาศได้ยาก เชน่ Bacillus cereus, Pseudomonas
aeruginosa การป้องกันระดับนี้ ต้องมีการจ้ากัดบุคคลเข้าออกห้องปฏิบัติการ มีการป้องกัน
อันตรายที่เกิดจากของมีคมท่ีมีการปนเปื้อน ผู้ปฏิบัติงานมีการสวมเส้ือส้าหรับห้องปฏิบัติการ สวม
ถุงมอื ยาง และแวน่ ตาเพ่ือปอ้ งกัน

ความปลอดภัยทางชีวภาพระดับท่ี 3 (Biosafety-Level 3) เป็นการท้างานกับเช้ือในกลุ่มท่ีมี
ความเส่ียงต่อผ้ปู ฏิบัติงานระดับสูงและระดับความเสี่ยงต่อชุมชนระดับต่้า เช้ือในกลุ่มนี้ เป็นเช้ือก่อ
โรคที่รุนแรงต่อมนุษย์และสัตว์ แต่เป็นโรคท่ีมีสามารถรักษาให้หายได้ เช่น Mycobacterium
tuberculosis, Bacillus anthrasis การป้องกันในระดับน้ี มีความเข้มงวดกับบุคคลเข้าอ อก
หอ้ งปฏิบตั ิการ บุคคลท่ีท้างานในหอ้ งปฏิบัติการนตี้ ้องผ่านการฝึก และมใี บรบั รองผา่ นการฝึกอบรม
การใช้ห้องปฏิบัติการระดับน้ี ผู้ปฏิบัติงานมีการสวมเสื้อส้าหรับห้องปฏิบัติการ สวมหน้ากาก สวม
ถุงมือยาง สวมรองเท้าเฉพาะ และแว่นตาเพอื่ ป้องกัน ห้องปฏบิ ัติการต้องแยกออกมาจากห้องอ่ืน มี
ประตู 2 ชน้ั จา้ กัดการเขา้ ถึงของบุคคล มอี ุปกรณ์ฆ่าเชอ้ื ในหอ้ งปฏบิ ัติการ

ความปลอดภัยทางชีวภาพระดับที่ 4 (Biosafety-Level 4) เป็นการท้างานกับเช้ือในกล่มุ ท่มี ี
ความเสี่ยงต่อผู้ปฏิบัติงานระดับสูงและระดับความเส่ียงต่อชุมชนระดับสูง เช้ือในกลุ่มนี้เป็นเช้ือก่อ
โรคที่รุนแรงหรือท้าให้คนหรือสัตว์ให้เสียชีวิตได้ โดยเมื่อติดเช้ือเหล่าน้ียังไม่มีวิธีการรักษา เช่น
Ebola virus บุคคลที่ท้างานในห้องปฏิบัติการน้ีต้องผ่านการฝึกพิเศษเก่ียวกับการควบคุมอันตราย
จากการติดเชื้อในกลุ่มน้ีมาเป็นอย่างดีเสื้อส้าหรับห้องปฏิบัติการ หน้ากาก ถุงมือยาง รองเท้า และ
แว่นตาทใ่ี ชใ้ นห้องปฏิบตั ิงานระดบั น้ตี ้องใช้แบบพเิ ศษ ห้องปฏิบตั ิการต้องแยกออกมาจากตัวอาคาร
อ่นื มปี ระตู 2 ชั้น มอี ปุ กรณฆ์ า่ เชื้อในห้องปฏบิ ัตกิ าร มีห้องอาบน้าแยกต่างหาก
67. รูปรา่ งของเชือ้ ไวรัส Rabies เป็นแบบใด
ก. ลกู บาศก์ ข. ทรงกลม ค. ทรงกระบอก ง. รูปรา่ งคล้ายแผน่ อฐิ จ. รูปร่างคลา้ ยกระสุนปืน
เฉลย : จ. รูปร่างคลา้ ยกระสนุ ปืน

Rabies virus ซึ่งเป็น RNA virus รูปร่างคล้ายกระสุนปืน ปลายด้านหน่ึงโค้งมนและปลายอีก
ด้านหนึ่งตดั ตรง ถูกท้าลายไดง้ ่ายด้วยน้ายาฆ่าเชื้อ การติดเช้ือที่สา้ คัญท่ีสดุ คือการถูกสตั ว์เป็นบา้ กดั
เม่ือเชอ้ื โรคพษิ สุนขั บ้าเข้าสู่ร่างกายโดยการถกู กดั ข่วน เลยี หรือน้าลายสัตวก์ ระเดน็ เข้าแผลรอยขีด
ข่วน เย่ือบตุ า จมกู ปาก หรอื การปลูกถา่ ยกระจกตาจากผทู้ ี่เสยี ชีวติ ด้วยโรคพษิ สนุ ัขบา้ เชอื้ จะยังคง

จลุ ชวี วทิ ยาคลินิก 209

อยบู่ รเิ วณนนั้ ระยะหนึ่ง โดยเพม่ิ จา้ นวนในกล้ามเนือ้ กอ่ นจะเดนิ ทางผา่ นเขา้ สู่เสน้ ประสาทส่วนปลาย

ไขสันหลงั และเขา้ สูส่ มอง มกี ารแบ่งตัวในสมองพรอ้ มท้าลายเซลลส์ มอง และปลอ่ ยเชอื้ กลบั สู่ระบบ

ขับถา่ ยต่างๆ เชน่ ต่อมนา้ ลาย นา้ ปัสสาวะ นา้ ตา ตามแขนงประสาทต่างๆ ท้าให้เกดิ อาการของโรค

68. ขอ้ ใด ไม่ใช่ virus ที่กอ่ ในระบบประสาท

ก. coxsackie A virus ข. Echovirus ค. JE ง. rabies จ. HPV

เฉลย : จ. HPV
Human Papillomavirus หรอื HPV เป็นเชอื้ ไวรสั ทีก่ อ่ ใหเ้ กดิ โรคติดเชื้อเอชพวี ี แพร่กระจายได้

งา่ ยผ่านการสมั ผัสกับเช้อื โดยตรงหรือการมีเพศสัมพนั ธ์ ปัจจุบันพบวา่ มีเชอื้ ชนิดนี้มากกวา่ 100 สาย

พันธ์ุ ซ่ึงส่วนใหญ่มักท้าให้เกิดหูดตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย นอกจากน้ี เชื้อ HPV บางสายพันธุ์

อาจเป็นสาเหตขุ องการเกดิ มะเร็งชนดิ ตา่ ง ๆ เชน่ มะเรง็ ปากมดลกู มะเร็งช่องคลอด มะเรง็ ปากช่อง

คลอด มะเรง็ อวัยวะเพศชาย มะเรง็ ทวารหนกั มะเรง็ ช่องปากและลา้ คอ เปน็ ตน้

69. เช้อื ทีถ่ ูกก้าจัดให้หมดไปจากโลก โดยการใชว้ คั ซีน คอื ข้อใด

ก. Polio virus ข. Poxvirus ค. Rubella virus ง. Measles virus จ. Mumps virus

เฉลย : ข. Poxvirus
เชื้อไวรัสในกลุ่ม Poxvirus ท่ีหมดไป คือ variola virus (smallpox) ก่อโรคฝีดาษ มี

ลักษณะเฉพาะคือมีผื่นข้ึนตามตัว และมีอาการท่ัวไปรุนแรง ซ่ึงป้องกันโดยการฉีดวัคซีนที่ท้าจาก

ไวรัสชอื่ vaccinia เปน็ ไวรสั ท่ที า้ ให้เกิดโรคในววั ท่ยี ังมีชวี ติ แตท่ ้าให้อ่อนแรง เช้ืออาจจะกระจายจาก

ต้าแหน่งที่ฉีดวคั ซีนไปยังต้าแหน่งอ่ืนได้ ต้องระวังการรักษาความสะอาด การปลูกฝีสามารถป้องกัน

โรคฝีดาษและค่อนข้างปลอดภัย แต่อาจจะมีผลข้างเคียงตั้งแต่น้อยจนมาก หลังการฉีดวัคซีนจะมี

ภูมิคุ้มกันอยู่ได้ 3-5 ปีหากได้รับการกระตุ้นภูมิคุ้มกันจะอยู่นานข้ึน การปลูกฝีจะใชเ้ ข็มซ่ึงมเี ช้ือโรค

อยู่ ทา้ ใหผ้ วิ หนงั เกิดแผลเช้ือจะเข้าสแู่ ผล

70. ไวรสั ชนดิ ใดกอ่ ให้เกิด Cytopathic effect (CPE) ลกั ษณะคลา้ ยตานกฮูก (owl’s eye)

ก. HSV-1 ข. HSV-2 ค. CMV ง. EBV จ. Adenovirus

เฉลย : ค. CMV
Human cytomegalovirus (HCMV) หรือ Human herpes type 5 (HHV-5) เป็นสมาชิก

ของไวรสั ใน Family Herpesviridae, subfamilyBetaherpesvirinaeอนุภาคไวรสั มีรปู ร่างทรงกลม

ขนาด 150-200 nm ภายในมีจโี นมเปน็ DNA เสน้ ตรงสายคขู่ นาด 236 Kbp ส่วน capsid เป็นชนดิ

icosahedral ขนาด 100-120 nm ประกอบด้วย 162 capsomer ส่วน capsid จะถูกหุ้มอีกคร้ัง

ด้วยenvelopeซ่ึงมีglycoproteinชนิดต่างๆของไวรัสสอดแทรกอย่ไู วรัสนี้จึงไม่คงทนในส่ิงแวดล้อม

และความแห้งถูกท้าลายได้ง่ายด้วยความร้อน และสารประเภทท้าลายไขมัน เช่น ผงซักฟอก

คุณสมบัติ ส้าคัญของไวรัสนี้คือเช้อื สามารถแอบแฝง (latent) อยู่ในเซลล์ของร่างกายจนตลอดชวี ิต

จุลชวี วทิ ยาคลินกิ 210

หลัง การติดเชื้อคร้ังแรกและอาจถูกกระตุ้น (reactivation) ให้เพ่ิมจ้านวนเป็นครั้งคราวเมื่อระบบ

ภูมิคุ้มกัน ของร่างกายอ่อนแอลงการติดเช้ือ CMV ในอวัยวะต่างๆ มักวินิจฉัยได้เมื่อคนไข้ ถึงแก่

กรรมแล้ว เซลล์ท่ีจัดเป็นเซลล์ลักษณะเฉพาะซึ่งน้า ไปสู่การวินิจฉัยโรค (pathognomonic

characteristic) เรยี กว่า cytomegalic cell เปน็ เซลล์ขนาดใหญ่ประมาณ 25-35 มม. มี inclusion

body ขนาดใหญเ่ มด็ เดียวอยใู่ นนิวเคลยี สลักษณะ inclusion body เป็นเม็ดกลมล้อมรอบด้วยวงใส

(halo) ค่อนข้างกว้างจงึ ท้าให้เห็นลักษณะคล้ายตานกฮูก (owl’seye) เซลล์ชนิดนี้อาจพบไดใ้ นสาร

คัดหลั่งต่างๆ ของร่างกาย เช่น ปัสสาวะ น้าลาย น้านม และ tracheal suction เป็นต้น แต่มักพบ

ในผปู้ ่วยท่ีติดเช้อื รุนแรง

71. ขอ้ ใด ไม่ใช่ การตรวจวนิ จิ ฉัยการติดเช้ือ HIV ในเดก็ อายตุ ้่ากว่า 1 ปี จากแม่ทเี่ ป็น HIV

ก. การแยกเพาะเช้ือ ข. การหา proviral DNA ค. การหา RNA ของเช้ือ

ง. การหา p24Ag จ. การหา Anti-HIV

เฉลย : จ. การหา Anti-HIV
ในผูใ้ หญก่ ารวินิจฉัยโรคติดเช้อื เอชไอวี ท้าไดโ้ ดยการตรวจเลอื ด ซ่งึ จะพบว่าเลอื ดบวก อนั เป็นผล

มาจากการตรวจปฏิกริ ยิ าทางน้าเหลืองตอ่ เชื้อไวรสั เมอื่ หญิงต้ังครรภ์ตดิ เชอ้ื เอชไอวี ภาวะเลือดบวก

นจ้ี ะถา่ ยทอดไปยงั ทารกในครรภเ์ สมอไม่วา่ ทารกจะตดิ เชื้อไวรัสหรือไม่ ดงั นั้นการวนิ จิ ฉยั การตดิ เชื้อ

เอชไอวีในเด็กท่ีอายุน้อยกว่า 12-18 เดือน ยังไม่สามารถเอาผลจากปฏิกิริยาทางน้าเหลือง(การ

ตรวจหา Anti-HIV) ตามปกติไดเ้ พราะยงั เป็นผลเลือดของแมไ่ ด้ นอกจากตอ้ งใช้การตรวจพิเศษ เช่น

การตรวจ PCR เพื่อหาเชื้อไวรัสโดยตรงและต้องตรวจอย่างน้อย 2 ครั้งเพ่ือความแน่ใจ ส่วนเด็กที่

อายุมากกวา่ 18 เดือน สามารถใช้การตรวจปฏิกิริยานา้ เหลอื งบอกภาวะการติดเชื้อได้เหมอื นผูใ้ หญ่

72. หลังจากติดเชื้อ HIV มาแลว้ 1 สปั ดาห์ จะ ไม่สามารถ ตรวจเจออะไร

ก. HIV p24Ag ข. Anti- HIV ค. HIV RNA

ง. HIV proviral DNA จ. HIV quantitative (Viral load)

เฉลย : ข. Anti- HIV
การตรวจหาแอนติบอดีที่จ้าเพาะต่อเช้ือเอชไอวี (anti-HIV testing) เป็นการทดสอบท่ีนิยมใช้

แพร่หลายที่สุด สามารถตรวจพบได้หลังติดเช้ือประมาณ 3-4 สัปดาห์ ตรวจพบได้ในเลือดและสาร

คัดหลั่งอ่ืนๆ โดยมีการตรวจทั้งแบบตรวจกรองเบอ้ื งต้น (initial tests หรือ screening tests) และ

การตรวจเสริม (supplemental tests) ปัจจุบันวิธีทดสอบส่วนใหญ่ใช้หลักการ sandwich

immunoassay โดยอ่านผลการเกิดปฏิกิริยา enzyme substrate, chemiluminescence หรือ

fluorescence เป็นวิธีทดสอบท่ีใช้กับเคร่ืองมือท้ังระบบปิด (machine based assay) หรือระบบ

เปิด (open system) ที่เป็น microplate เป็นต้น รวมท้ังชุดตรวจแบบรวดเร็ว (rapid test) หรือ

แบบง่าย (simple assay)

จุลชวี วิทยาคลนิ ิก 211

73. ข้อใด ไม่ใช่ การตรวจวิเคราะห์โรคไข้เลือดออกในห้องปฏบิ ัตกิ าร

ก. Dengue IgM ข. Dengue IgG ค. Dengue NS1

ง. Dengue RNA จ. Dengue Isolation

เฉลย : จ. Dengue Isolation
วิธกี ารแยกเช้ือไวรสั (Virus isolation) โดยการเพ่มิ ปรมิ าณเช้ือ DENV ในยงุ ยกั ษ์ Toxorynchites

spendens) และการจ้าแนกซีโรทัยป์ (serotyping) ด้วยวิธี Indirect immunofluorescence

assay (IFA) เป็นวธิ ีมาตรฐานดง้ั เดิมท่ีมีค่าความจ้าเพาะ 100 % มีค่าความไวในการแยกเชอื้ DENV

จากซีรั่มผู้ปว่ ยทส่ี งสัยโรคไข้เด็งกี่ติดเชือ้ คร้ังแรก(primary infection) สูงกว่าซีร่ัมผ้ปู ว่ ยสงสัยโรคไข้

เด็งกตี่ ดิ เชอ้ื ครง้ั ท่ีสอง (secondary infection) ถึงแมว้ ่าวิธี Tx. mosquito isolation จะมคี ่าความ

ไว 80 % ความจ้าเพาะ 100 % แตเ่ ป็นวธิ ีท่ีใชเ้ วลาในการแปลผลนานประมาณ 7-14 วัน ไม่เหมาะ

ต่อการรักษาผู้ป่วย การตรวจผู้ป่วยสงสัยโรคไข้เด็งกี่นิยมตรวจคัดกรองผู้ ป่วยโดยการใช้วิธี

Immunochromatographic ( IC) ต รว จ DEN nonstructural protein (NS) 1 antigen (Ag)

ร่วมกับ anti-DEN IgM/IgG antibody (Ab) จากซีรั่มผู้ป่วย การตรวจพบ DEN NS1 Ag แสดงว่า

ผู้ป่วยสงสัยโรคไข้เด็งกี่ก้าลังติดเช้อื (recent infection) โดยปริมาณ DEN NS1 Ag แปรตามระดับ

ไวรัสในกระแสเลือด (viremic level) การตรวจพบ anti-DEN IgM Ab แสดงว่าผู้ป่วยมีการติดเชื้อ

ครั้งแรก ในขณะทีก่ ารตรวจพบ anti-DEN IgM และ IgG Ab แสดงว่าผู้ป่วยมกี ารติดเช้ือคร้งั ทส่ี อง

74. ห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ในโรงพยาบาลทั่วไปอยู่ในห้องปฏิบัติการความปลอดภัย

(biosafty level,BSL) ที่เท่าไร

ก. BSL-1 ข. BSL-2 ค. BSL-2 enhance ง. BSL-3 จ. BSL-4

เฉลย : ข. BSL-2
ความปลอดภัยระดับท่ี 2 (Biosafety Level 2 - BL2) ใช้ได้กับการทดลองเก่ียวกับสิ่งมีชีวิต

ดัดแปลงพันธุกรรม ประเภทที่ 1 และประเภทที่ 2 หรือบางลักษณะของงานประเภทที่ 3 โดยกลุ่ม

ของสิ่งมีชีวิตที่ใช้ในการทดลองวิจัย มีความเสี่ยงอยู่ในระดับต้่าถึงปานกลาง เช่น มีลักษณะการ

แพร่กระจายในรูปของการฟุ้งกระจาย (aerosol) ในระดับต่้า หรือถ้ามีในระดับสูงก็ควรด้าเนินงาน

ในตู้ชีวนิรภยั สิง่ ส้าคญั ทส่ี ดุ ทีต่ ้องมหี รือด้าเนนิ การในห้องปฏิบตั กิ ารระดับนี้ คอื

1. การฝกึ อบรมทางเทคนคิ เกีย่ วกบั จุลนิ ทรียก์ อ่ โรคให้กับบคุ ลากรท่เี กยี่ วข้อง

2. เคร่อื งมือและครุภณั ฑ์ตามแบบ BL1 เป็นอยา่ งนอ้ ย

3. ตู้ชีวนิรภัย (Biological Safety Cabinet Class I หรือ II) และเครื่องอบฆ่าเช้ือด้วยไอน้า

ความดนั สงู (autoclave)

จลุ ชวี วิทยาคลนิ กิ 212

75. การระบาดของ Influenza virus ท่ีเปน็ การระบาดรุนแรงท่วั โลก เกดิ จากขอ้ ใด

ก. Antigenic shift ข. Antigenic drift ค. Antigenic modulation

ง. Antigenic mutation จ. Antigenic deletion

เฉลย : ก. Antigenic shift
เชือ้ ไวรัสไขห้ วัดใหญ่สามารถกลายพันธ์ุได้ 2 ลกั ษณะคอื การกลายพันธท์ุ ลี ะนอ้ ยและเกิดขึน้ เป็น

ประจ้าตลอดเวลาอย่างชา้ ๆ (antigenic drift) และการกลายพันธ์แุ บบฉบั พลัน (antigenic shift) มี

การเปล่ียนแปลงอย่างมากของฮีแมกกูตินิน (hemagglutinin) และ / หรือ เอ็นไซม์นิวรามินิเดส

(neuraminidase) ท้าให้เกดิ เช้อื สายพนั ธใุ์ หม่ การกลายพนั ธุ์ชนดิ ที่ 2 นี้จะทา้ ให้คนทัว่ ไปไม่สามารถ

ต้านโรคได้ มักท้าให้เกิดการระบาดใหญ่ การกลายพันธุ์ท้าให้เราเป็นไข้หวัดใหญ่ซ้าได้อีกเร่ือยๆ

ไวรัสไข้หวัดใหญ่ชนิดเอน้ันสามารถกลายพันธุ์ได้ทั้งสองแบบ ในขณะท่ีชนิดบีจะกลายพันธ์ุเฉพาะ

แบบแรก ทา้ ใหไ้ วรัสไข้หวดั ใหญช่ นดิ เอเกิดการแพร่ระบาดไดง้ า่ ยและควบคุมได้ยากกวา่ การระบาด

ของไขห้ วัดใหญ่ มีทั้งการระบาดในท้องถิน่ (endemic) ซง่ึ มักเกิดทกุ 1-3 ปี และการระบาดใหญ่ทั่ว

โลก (pandemics) ซึ่งพบทกุ 10-40 ปี เกิดจากการท่เี ชอ้ื มี antigenic shift และมีการผสมกนั ของ

ไวรัสในคนและในสัตว์หลายชนิด เช่น สุกร สัตว์ปีก ม้า เป็นต้น เมื่อมีไวรัสชนิดย่อยใหมเ่ กิดขึ้นและ

สามารถท้าให้เกิดการเจ็บป่วยในคนและแพร่ระบาดจากคนหน่ึงไปสู่อกี คนหนงึ่ ประชากรทั่วโลกยงั

ไม่มภี ูมิคุ้มกนั โรคจะกระจายไปอยา่ งรวดเร็วในทุกกลมุ่ อายุเกดิ การระบาดไปทัว่ โลกได้

76. Antibody ต่อส่วนใดของ Influenza virus ถือเปน็ protective Ab

ก. F-protein ข. G-protein ค. Hemolysin ง. Neuraminidase จ. Hemagglutinin

เฉลย : จ. Hemagglutinin
แอนติบอดีต่อ hemagglutinin มีคุณสมบัติเป็น neutralizing antibody ซ่ึงเป็นศัพท์ที่มักจะ

ใช้กบั การตดิ เชือ้ ไวรัส ตามคา้ จา้ กดั ความโดยท่ัวๆไป หมายถงึ แอนตบิ อดีท่ีไปจับกับ envelop spike

ของไวรสั แลว้ สามารถยบั ยง้ั ไวรัสนนั้ ๆ ไม่ใหเ้ ข้าไปตดิ เชือ้ ในเซลล์มนุษยไ์ ด้

77. Antibody ที่มบี ทบาทมากท่สี ดุ ตอ่ เชอื้ Influenza virus และต่อสว่ นใดของเชอ้ื

ก. IgG ต่อ Neuraminidase ข. IgA ต่อ Neuraminidase ค. IgG ต่อ Hemagglutinin

ง. IgM ต่อ Hemagglutinin จ. IgG ต่อ RNA

เฉลย : ค. IgG ต่อ Hemagglutinin
Influenza virus ติดต่อผา่ นทางระบบทางเดนิ หายใจ ซึง่ เก่ียวขอ้ งกับการสร้าง IgA อย่างไรก็ตาม

การฉีดวัคซีนเข้าเส้นเลือด เป็นการกระตุ้น IgG ดังนั้น IgG ก็มีบทบาทในการป้องกันการติดเช้ือ

เชน่ เดยี วกัน แตท่ ัง้ นี้จะตอ้ งเป็น antibody ต่อ Hemagglutinin

จุลชวี วทิ ยาคลินกิ 213

78. ลักษณะ inclusion ท่พี บในสิ่งสง่ ตรวจผ้ปู ว่ ยโรคพษิ สนุ ขั บา้ เรียกว่าอะไร

ก. Cowdry type A ข. Cowdry type B ค. Guarneri body

ง. Elementary body จ. Negri body

เฉลย : จ. Negri body
Negri bodies เป็น inclusion bodies (คือการรวมกลุ่มของสารท่ีเสถียรเช่นโปรตีนภายใน

นิวเคลียสหรือในไซโทพลาซึมของเซลล์ ปกติเป็นบริเวณขยายพันธ์ุของไวรัส) ซ่ึงชอบอีโอซิโน

ฟิล (eosinophilic) มีขอบเขตท่ีชัดเจน เป็นตัวบ่งโรคโดยเฉพาะ (pathognomonic) ของเซลล์

ประสาทบางอย่างท่ีติดไวรัสโรคพิษสุนัขบ้า โดยเฉพาะเซลล์พีระมิด ภายใน Ammon's horn ของ

ฮิปโปแคมปสั และบอ่ ยครั้งก็บพบด้วยในเซลลเ์ พอร์คินจี ของสมองนอ้ ยดว้ ยเมื่อตรวจตวั อย่างสมอง

จากผเู้ สยี ชวี ติ เพราะโรคพิษสนุ ัขบา้ เป็นสงิ่ ทปี่ ระกอบดว้ ยโปรตนี ribonuclear ที่ไวรัสผลติ ขึ้น มีชอื่

ตามนกั พยาธวิ ทิ ยาชาวอติ าลอี ะเดล็ ชี นีกรี (Adelchi Negri)

79. วิธีการตรวจที่สามารถวินจิ ฉัย virus ที่กอ่ โรคท้องรว่ งได้คือข้อใด

ก. ELISA ข. Latex agglutination ค. Immune electron microscope

ง. Virus isolation จ. ถูกทกุ ข้อ

เฉลย : ก. ELISA
เนือ่ งจากโจทยไ์ ม่ได้ระบุว่าเปน็ เปน็ การตรวจไวรสั ชนดิ ใดดงั นั้นขอ้ ทถี่ ูกตอ้ งท่ีสดุ จงึ เป็น ELISA และ

ไวรัสก่อโรคท้องร่วงมักไม่เจริญในเซลล์เพาะเลย้ี ง จึงไม่ใช้การตรวจวินิจฉัยด้วยวิธี virus isolation

ส้าหรบั rotavirus ปัจจบุ ันนยิ มใช้ immunochromatography assay ซ่ึงเปน็ rapid diagnosis

80. พบลักษณะ Kaposi’s sarcoma ในผ้ปู ่วย HIV มีสาเหตมุ าจากไวรสั ชนิดใด

ก. Cytomegalo virus ข. Epstein – Barr virus ค. Herpes simplex virus

ง. Human herpesvirus -6 (HHV-6) จ. Human herpesvirus -8 (HHV-8)

เฉลย : จ. Human herpesvirus -8 (HHV-8)
Kaposi sarcoma(KS) เป็นโรคมะเร็งผิวหนังชนิดหน่ึงท่ีมีก้อนมะเร็งข้ึนท่ีผิวหนัง เย่ือบุผิวต่อม

น้าเหลือง และอวัยวะอ่ืนๆ KS มีรอยโรคเห็นเป็นสีแดงหรือม่วง และมีลักษณะที่แตกต่างไปจาก

มะเร็งผิวหนังชนิดอื่นคือมักปรากฎข้ึนมากกว่าหน่ึงต้าแหน่งบนร่างกายพร้อมๆกัน รอยโรค KS

ทั้งหมดมีเช้ือ human herpes virus-8 (HHV-8) ซึ่งมีชื่อเรียกกันว่า Kaposi sarcoma herpes

virus (KSHV) คนส่วนใหญ่ที่ติดเชื้อ HHV-8 มักไม่เป็นโรค KS แต่ส้าหรับคนที่ติดเช้ือ HHV-8 ท่ีมี

ภูมิคุ้มกันต่้าจากการมีโรค ยา หรือการปลูกถ่ายอวัยวะจะมีความเสี่ยงสูงสุดท่ีจะเปน็ KS โดย KS มี

ความเกยี่ วขอ้ งกับ HIV/AIDS เน่ืองจากคนทเี่ ป็น AIDS มักเปน็ มะเรง็ ชนิดนี้จากการที่ร่างกายมรี ะบบ

ภมู คิ ุ้มกนั อ่อนแอ ในคนที่ไม่เปน็ HIV/AIDS จะพบวา่ KS จะด้าเนนิ โรคไปค่อนข้างช้า ในขณะที่คนท่ี

เปน็ HIV/AIDS จะมกี ารดา้ เนินโรคเรว็ และรนุ แรงกวา่

จุลชวี วทิ ยาคลนิ ิก 214

81. ชาวนาจังหวัดชัยภูมิ มาพบแพทย์ ด้วยอาการ มือเท้าด้า เน่า พบส่ิงส่งตรวจเป็น grain หรือ

granule เม่อื น้าไปทา้ 10% KOH พบ septate hyphae เชอ้ื สาเหตุนา่ จะเปน็ ขอ้ ใด

ก. Malassezia furfur ข. Trichophyton rubrum ค. Epidermophyton floccosum

ง. Microsporum gypseum จ. Scedosporium apiospermum

เฉลย : จ. Scedosporium apiospermum

Scedosporium apiospermum (sexual state) เป็นเชื้อสาเหตุของ mycetoma ซ่ึงจะพบ

ลักษณะผิหนังเป็นก้อน เมื่อก้อนน้ีแตกออกจะมีรูทะลุข้ึนมาจากช้ันใต้ผิวหนังเป็นรูเปิดหลายรู (

multiple sinus tract) และมีหนองไหลออกมาพร้อม grain หรือgranule เม่ือน้าไปท้า 10% KOH

พบ septate hyphae

82. รอยโรคเป็นตุ่มลักษณะคล้ายหูดข้าวสุก น้ามาย้อม wright stain พบลักษณะ pleomorphic

binary fission yeast และเม่ือน้ามาเพาะเชื้อบน BHI ท่ี 37° C พบลักษณะ yeast form และบน

SDA 25° C พบลักษณะ mold form และพบลักษณะโคโลนีเป็นสีเขียวอมเหลืองและใน agar มีสี

แดงซึมผ่าน ลักษณะนเี้ ปน็ เชื้อใด

ก. Aspergillus fumigatus ข. Cryptococcus neoformans ค. Candida albicans

ง. Penicillium marneffei จ. Histoplasma capsulatum

เฉลย : ง. Penicillium marneffei

Penicillium marneffei จั ด เ ป็ น ร า ส อ ง รู ป ( dimorphic fungi) มี ลั ก ษ ณ ะ

pleomorphic binary fission yeast และเม่ือน้ามาเพาะเชื้อบน BHI ที่ 37° C พบลักษณะ yeast

form และบน SDA 25° C พบลักษณะ mold form และพบลักษณะโคโลนีเป็นสีเขียวอมเหลือง

และใน agar มีสแี ดงซึมผา่ น

83. เชื้อใดที่ให้ผลการทดสอบ germ tube positive และ chlamydoconidia positive เหมือน

เช้ือ Candida albicans

ก. C. Tropicalis ข. C. dubliniensis ค. C. glabrata ง. C. krusei จ. C. parapsilosis

เฉลย : ข. C. dubliniensis

C. dubliniensis ให้ผลการทดสอบ germ tube positive และ chlamydoconidia positive

เหมอื นเชอื้ Candida albicans

84. เจาะหนองสีด้าบริเวณโพรงจมูกของผู้ป่วยเบาหวานมาท้า direct examination พบ non-

septate hyphae ขนาด 5-10 μm เป็นลักษณะของเชือ้ ราใด

ก. Aspergillus spp. ข. Epidermophyton spp. ค. Histoplasma spp.

ง. Trichosporon spp. จ. Rhizopus spp.

เฉลย : จ. Rhizopus spp.

จุลชวี วิทยาคลินิก 215

Rhizopus คือชื่อจีนัสของเช้ือราในไฟลัม Zygomycota ที่ส้าคัญต่ออาหาร เป็นราแบบ non

septate hypha มักสร้างสปอร์แบบไม่อาศัยเพศคือ sporangiospore ซ่ึงรวมอยู่ใน sporangium

ท่มี รี ปู รา่ งกลม ที่ฐานของ sporangiophore ซ่งึ เป็นก้านชูสปอร์ มี rhizoid และ stolon ซึ่งเป็นเสน้

ใยทีเ่ ชื่อม sporangiospore ไรโซปัสสามารถสร้างสปอร์แบบมเี พศ เรียกวา่ zygospore

85. หนว่ ยสบื พนั ธุข์ อง Pseudallescheria boydii เมอ่ื มีการสบื พันธแ์ุ บบอาศัยเพศคอื ข้อใด

ก. Ascospore ข. Basidiospore ค. Zygospore ง. Zoospore จ. Sporangiospore

เฉลย : ก. Ascospore
เชื้อรา Pseudallescheria boydii ที่เป็นราที่อยู่ในระยะที่มีการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ

(Sexual stage) แบบ ascospore คือสปอร์แบบมีเพศ (sexual spore) ของ fungi ในไฟลัม

Ascomycota ลักษณะของสปอร์ถูกสร้างภายในถุง (sac) เรียกว่า ascus สปอร์มีผนังหนา เป็น

เซลล์อิสระ มีไซโทพลาซึมหุ้มนวิ เคลียส ลักษณะของแอสโคสปอร์ เช่น สี รูปร่าง ลักษณะผิว ขนาด

จ้านวนสปอร์ต่อแอสคสั ใช้แยกชนิดของยีสต์ได้ในขณะท่ีรปู แบบของเชอ้ื ราชนดิ นี้มีการสืบพนั ธุ์แบบ

ไม่อาศัยเพศ (Asexual stage) จะมีลักษณะพิเศษเพิ่มขึ้นมาคือมีสองรูปแบบท่ีต่างกันไป โดยชนิด

แรกจัดอยู่ใน Genus Garphium และอีกชนิดหนึ่งคือ Scedosporium apiospermum

86. Black dot ring worm เกดิ จากเช้ือใด

ก. Epidermophyton floccosum ข. Microsporum canis ค. Trichosporon beigelii

ง. Trichophyton tonsurans จ. Trichophyton mentagrophytes

เฉลย : ง. Trichophyton tonsurans

Black dot ring worm เป็นลักษณะของกลากบนหนังศรี ษะ ท้าให้เส้นผมหักอยู่เสมอ รูผมเป็น

จดุ สดี ้า สาเหตจุ ากการตดิ เชือ้ Trichophyton tonsurans

87. เด็กหญงิ มรี อยอักเสบบวมนูนแดง เมอ่ื ตรวจรอยโรคด้วยตรวจ wood's lamp เรอื งแสงสีเขียว

สอบถามพบว่าทบ่ี า้ นเลีย้ งแมวและสนุ ขั หลายตัว เชื้อก่อโรคนา่ จะเป็นเช้ือใด

ก. Epidermophyton floccosum ข. Microsporum canis ค. Trichosporon beigelii

ง. Trichophyton rubrum จ. Trichophyton mentagrophytes

เฉลย : ข. Microsporum canis

เช้ือก่อโรคกลากทีเ่ รืองแสงสเี ขียว โดยตรวจรอยโรคด้วย wood's lamp ซ่ึงมีแหล่งของเชื้ออยู่

ในสุนัขและแมว เชือ้ สาเหตขุ องโรคคอื Microsporum canis

88. รอยโรคมีลักษณะเป็นปมสีเหลืองท่ีเส้นผม รูดออกได้ง่าย เม่ือนามาทา 10 % KOH พบ

budding yeast และ arthroconidia สงสัยเชื้อใด

ก. Trichophyton rubrum ข. Trichosporon beigelii ค. Malassezia furfur

ง. Candida albicans จ. Piedraia hortae

จุลชวี วิทยาคลนิ ิก 216

เฉลย : ข. Trichosporon beigelii

Trichosporon beigelii หรือ Trichosporon spp. ก่อโรค White piedra (โรคปมราขาว) เมอ่ื

น้าปมท่ีเส้นผมไปดูใต้กล้องจุลทรรศน์จะพบ septate hyphae, arthroconidia & blastoconidia

(budding yeast)

89. แยกเชื้อจากผู้ป่วยพบโคโลนีสีขาวครีมฟูเล็กน้อย ที่ 25°C ส่องกล้องจุลทรรศน์พบ

tuberculate macroconidia, microconidia, septate hyphae ท่ี 37 °C พบ budding yeast

cell นา่ จะเป็นเช้ือใด

ก. Histoplasma capsulatum ข. Blastomyces dermatitidis ค. Penicillium marneffei

ง. Paracoccidioides brasiliensis จ. Coccidioides immitis

เฉลย : ก. Histoplasma capsulatum

Histoplasma capsulatum จดั เป็นราสองรปู ( Dimorphic fungi) รปู ของ Yeast: ขนาดเล็ก

(2- to 4-μm), oval, budding yeasts narrow based budding หมายถึงจุดท่ีเกิดการแตกหน่อ

หรือจุดที่ yeast ยังคงเกาะกันหลังแตกหน่อน้ันแคบ แม้ชื่อ Histoplasma capsulatum จะฟังดูมี

capsule แต่จริงๆ ไม่มี capsule ครับ ลักษณะสายรา (Mold) พบสายราแบบ Septate hyphae

with tuberculate macroconidia (thick walled with a diameter of 8 to 1 5 μm) and

microconidia (smooth walled with a diameter of 2 to 4 μm)

- Tuberculate แปลวา่ มีปุม่ ๆ ยื่นออก

90. ชายไทย อายุ 32 ปี มีไข้มา 5 วัน ผลการทดสอบ stiff neck positive เมื่อเจาะ CSF มาตรวจ

พบโปรตนี สงู กลโู คสต่้า ท้า indian ink ได้ผล positive for encapsulated budding yeast ผูป้ ่วย

นา่ จะตดิ เช้อื ใด

ก. Candida albicans ข. Cryptococcus neoformans ค. Neisseria meningitidis

ง. Histoplasma capsulatum จ. Penicillium marneffei

เฉลย : ข. Cryptococcus neoformans

Stiff neck positive แสดงว่าคนไขเ้ ป็นเยอื่ หุ้มสมองอักเสบ เม่อื น้า CSF มาทดสอบด้วย indian

ink พบ encapsulated budding yeast หมายถึงพบยีสต์ท่ีมี capsule เชื้อสาเหตุของโรค คือ

Cryptococcus neoformans
91. พบ cystic lesion แพทย์สงสัย subcutaneous phaeohyphomycosis เมื่อท้า 10% KOH

ควรพบอะไร

ก. Fragmented hyphae ข. Dark brown irregular septate hyphae

ค. Dichotomous septate hyphae ง. Swelling hyphae

จ. Broad nonseptate hyphae

จลุ ชวี วิทยาคลนิ ิก 217

เฉลย : ข. Dark brown irregular septate hyphae
Subcutaneous phaeohyphomycosis เป็นโรคทีเ่ กิดจากราด้า (dematiaceous fungi) ดังน้นั

ควรพบสายราสีด้าหรือน้าตาลและมีผนังก้ัน เช้ือก่อโรคเช่น Exophiala jeanselmei, Wangiella

dermatitidis, Cladophialophora bantiana, Alternaria spp.

92. การท้า direct examination เพ่ือการตรวจวินิจฉัยโรค Candidiasis ท่ีมีสาเหตุจากเชื้อ

Candida albicans นอกจากการพบ yeast cell แลว้ ควรส่งิ ใดตอ่ ไปน้ี

ก. Septate hyphae ข. Capsule ค. Pseudohyphae ง. Arthoconnidia จ. Ascospore

เฉลย : ค. Pseudohyphae
Candida albicans มีลักษณะส้าคัญคือ pseudohyphae with budding yeast cell ให้ผล

การทดสอบ germ tube positive เชอื้ สร้าง terminal chlamydoconidia บน Dalmau plate

93. Specimen เปน็ หนอง มี granule ดูใต้กลอ้ งพบ septate hyphae ผปู้ ่วยน่าจะเป็นโรคใด

ก. Phaeohyphomycosis ข. Tinea pedis ค. Tinea nigra

ง. Eumycetoma จ. Chromoblastomycosis

เฉลย : ง. Eumycetoma
Grain หรือ granule คือโคโลนีของเชื้อท่ีอัดแน่น พบในโรค mycetoma ถ้าเช้ือก่อโรคเป็น

mold จ ะ เ รี ย ก ว่ า โ ร ค Eumycetoma ถ้ า เ ช้ื อ ก่ อ โ ร ค เ ป็ น higher bacteria ใ น order

Actinomycetales จะเรียกว่าโรค Actinomycetoma

94. ผู้ป่วยหญิง 47 ปี เป็นเบาหวานขูดเช้ือที่ผิวหนังพบลักษณะของ Cigar shape yeast cell คือ

ลกั ษณะของเชื้อใด

ก. Candida albicans ข. Cryptococcus neoformans ค. Histoplasma capsulatum

ง. Trichophyton mentagrophytes จ. Sporothrix schenckii

เฉลย : จ. Sporothrix schenckii

Sporothrix schenckii เป็น dimorphic fungi ติดเชอื้ ที่ cutaneous or subcutaneous tissues

ก่อโรคที่เรียกว่า sporotrichosis ที่อุณหภูมิ 37°C หรือในสิ่งส่งตรวจของผู้ป่วยจะพบ elongated

cigar-shaped morphology

95. ชายอายุ 19 ปเี ป็นนักฟตุ บอล มวี งขาวเล็กทีห่ ลังแผ่กว้าง ทดสอบ 10% KOH จะพบลักษณะใด

ก. Pseudohyphae with budding yeast cell ข. arthroconidia

ค. fragmented hyphae with round yeast cell ง. nonseptate hyphae

จ. dematiaceous septate hyphae

เฉลย : ค. fragmented hyphae with round yeast cell
โรคเกล้ือน จะพบรอยโรคเป็นวงขาวเล็กที่หลัง ไม่มีการอักเสบ โรคเกล้ือน Tinea vesicolor

จลุ ชวี วทิ ยาคลนิ ิก 218

เกิดจากการติดเชื้อราท่ีชื่อว่า Malassezia เชื้อราจะเข้าไปท้าลายเม็ดสีที่ผิวหนัง ท้าให้ผิวหนังมีสีที่

เปลยี่ นแปลงไป และ กลายเปน็ รอยโรคมีลักษณะเป็น ขุย แบนราบ ซ่ึงการเปลี่ยนแปลงของสีผิวนั้น

เกดิ จากเช้ือรา Malssezia จะสรา้ งกรดออกมาเพือ่ ยับย้งั การสร้างเมลานนิ เมอื่ ขดู ผวิ หนังไปทดสอบ

ด้วย 10% KOH จะพบ fragmented hyphae with round yeast cell

96. การตรวจเบื้องต้นของโรคกลากและโรคเกล้อื นนยิ มใชว้ ิธีใด

ก. Gram stain ข. India ink preparation ค. Wright's stain

ง. KOH preparation จ. Biopsy

เฉลย : ง. KOH preparation
การตรวจทางเช้ือราท่ีผิวหนัง ประกอบด้วยการตรวจสดและการเพาะเช้ือ ในการตรวจสดนิยม

ใช้น้ายา 30% โปแตสเซียมไฮดรอกไซด์ (30% KOH) บางคร้ังอาจมีการส่องไฟเพ่ือดูการเรืองแสง

ของการติดเช้ือรากอ่ โรคบนผวิ หนงั

97. KOH preparation จาก crust of skin ของผปู้ ่วย chromoblastomycosis จะพบลักษณะใด

ก. Mass of hyphae ข. Ascospore ค. Sclerotic bodies

ง. Mass of WBC จ. Grain or granule

เฉลย : ค. Sclerotic bodies
Chromoblastomycosis เป็นโรคเชอื้ ราที่หนงั กา้ พรา้ และหนงั แท้ ซ่ึงเกิดขึน้ โดยกลมุ่ เชอื้ ราท่ีมีสี

ด้า (dematiaceous fungus หรือ pigmented mold) ผิวหนังที่เป็นโรคนจี้ ะหนา ด้านแข็ง และมี

ผิวท่ีหยาบขรุขระ ประกอบไปด้วยโคโลนีของเช้ือราสีด้าฝังตัวอยู่เป็นจุดเล็กๆ (verrucous

granuloma with pigmented granules) โรคเริ่มต้นตรงบริเวณผิวหนังท่ีได้รับบาดเจ็บมาก่อน

เช่น หกล้ม หรือถูกหนาม หรือเส้ียนไม้จากพื้นดินต้า เช้ือใช้เวลาฟักตัวประมาณ 1 เดือนจึงเกิด

อาการของโรคขน้ึ โดยมลี ักษณะเปน็ ต่มุ สีแดงไมป่ วดหรอื คัน ตา้ แหน่งของโรคมกั พบทีเ่ ทา้ และขาเป็น

ส่วนมาก เพราะได้รับบาดเจ็บง่ายกว่าส่วนอ่ืนของร่างกาย เช่น มือและแขน ในผู้ป่วยของเราราย

หน่ึงโรคเกิดขน้ึ ท่ีรอบรทู วารหนักและลุกลามจนเป็นเตม็ ตะโพก เน่อื งจากผู้ปว่ ยใชเ้ ศษไม้จากดินเช็ด

ก้นทุกคร้ังหลังถ่ายอุจจาระ ตุ่มโรคดังกล่าวน้ีจะขยายตัวโตข้ึนเรื่อยๆ โดยไม่เป็นหนองจนมีขนาด

ใหญ่เป็นก้อน (nodule) ยึดติดกับเนื้อเย่ือใต้ผิวหนัง การลุกลามของโรคน้ีค่อยเป็นค่อยไป และกิน

เวลานานเป็นแรมเดือนจนถึงปี ทว่าที่ผู้ป่วยจะรู้สึกตัวว่าเป็นโรค เพราะโรคไม่มีอาการเจ็บปวด

รบกวนผู้ป่วย ตุ่มก้อนท่ีพบนี้มลี กั ษณะเป็นแกรนูโลม่า ผิวของก้อนโรคจะเพิ่มความหนาตัวข้ึน และ

สากแข็งขรขุ ระคล้ายหนังปลากระเบน (verrucous) นอกจากน้นั ยงั พบจดุ สีน้าตาลเข้มหรือสดี ้าของ

เช้ือราแทรกอยู่ในบริเวณท่ีเป็นโรค เมื่อเข่ียจุดเหล่าน้ีมาท้า KOH preparation จะพบ sclerotic

bodies ของเชอื้ อยู่เปน็ จ้านวนมาก

จุลชวี วทิ ยาคลินกิ 219

98. เชอื้ กอ่ โรคกลากขอ้ ใด โตช้า ลกั ษณะโคโลนีแบบ fluffy ดา้ นบนโคโลนีสขี าวครีม ใต้โคโลนีสีแดง

สร้าง macroconidia เป็นรปู แทง่ ดนิ สอ

ก. Microsporum canis ข. Microsporum gypseum

ค. Trichophyton rubrum ง. Trichophyton mentagrophytes

จ. Epidermophyton floccosum

เฉลย : ค. Trichophyton rubrum

Trichophyton rubrum พบลกั ษณะโคโลนแี บบ fluffy ด้านบนโคโลนสี ีขาวครีม ใต้โคโลนสี แี ดง

สรา้ ง macroconidia เป็นรปู แทง่ ดินสอ จดั เป็นเชื้อรากลุม่ Dermatophytes กอ่ โรคกลากทผ่ี วิ หนัง

99. ขูดผิวหนังจากรอยโรค ท้า KOH preperation พบ Fragmented hyphae and round/oval

thick-walled yeast cells เช้ือก่อโรคคือขอ้ ใด

ก. Epidermophyton floccosum ข. Exophiala werneckii

ค. Malassezia furfur ง. Microsporum canis

จ.Trichophyton rubrum

เฉลย : ค. Malassezia furfur

โรคเกลือ้ นเกดิ จากเชื้อ Malassezia furfur หรอื ชอ่ื เดิม Pityrosporum ovale, P. orbiculare

และ M. ovalis เป็น liphophilic yeast อาศัยอยู่ตามผิวหนังปกติที่มตี ่อมไขมนั มาก เมื่อมีภาวะท่ี

เหมาะสมจะกลายเป็น mycelium และก่อให้เกิดโรคซ่ึงได้แก่ ความอบอุ่น ความช้ืน การได้ยากด

ภูมิคุ้มกันหรือ steroid ภาวะทุโภชนาการ เป็นต้น ผ่ืนขาวที่เห็นเกิดจาก M. furfur สร้างสาร

azelaic acid ซึ่งยับย้ังการสร้าง melanin ลักษณะผื่นเป็น macule สีขาวขอบเขตชัดเจน มีขุย

ละเอียดเม่ือขูดเบาๆ จะเห็นขุยละเอียดชัดข้ึน ผ่ืนจะรวมกันเป็นแผ่นใหญ่ได้ บางครั้งผ่ืนอาจมีสี

น้าตาลหรือสีชมพู ผ่ืนเป็นมากในบริเวณที่มีต่อมไขมันมากคือ ล้าตัว หน้าอก หลัง ไหล่ คอ ต้นแขน

ขา ไม่พบที่ฝ่ามือและฝ่าเท้า ส่วนมากไม่มีอาการ แต่บางรายอาจมีอาการคันเล็กน้อย เมื่อน้าขุย

ผิวหนังมาท้า KOH preperation พบ Fragmented hyphae and round/oval thick-walled

yeast cells

จุลชวี วทิ ยาคลนิ กิ 220
100. การทดสอบ India ink จาก CSF ได้ดงั รปู จะรายงานผลการตรวจอย่างไร

https://www.researchgate.net/publication/264866593/figure/fig1/AS:214255438700544@1428093

885191/India-ink-staining-demonstrating-the-capsule-of-Cryptococcus.png

ก. Budding yeast cells ข. Narrow-based budding yeast cells

ค. Cigar-shaped budding yeast cells ง. Encapsulated budding yeast cells

จ. White blood cells

เฉลย : ง. Encapsulated budding yeast cells
โรคคริปโตคอกโคสิสเป็นโรคที่เกิดจากเช้ือรา Cryptococcus neoformans พบได้ทั่วโลก

ส่วนใหญ่เช้ือเป็นอันตรายต่อแมวและคนท่ีมีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ การติดเชื้อก่อให้เกิดอาการ

แตกต่างกันข้ึนอยู่กับอวัยวะที่เก่ียวข้อง เช้ือราชนิดนี้สามารถพบได้ในอุจจาระของนกโดยเฉพาะ

นกพิราบ และยังพบในนกคานารี นกหงษ์หยก นกแก้ว นกกระตั้ว นกแขกเต้า ไก่ นกกระจอก นก

เอยี้ ง นกเขา นกเหลา่ นี้มีเชอื้ ราในร่างกายแต่จะไม่แสดงอาการป่วย ส่วนใหญ่แลว้ คนที่ติดโรคนี้คือผู้

ที่มีภูมิคุ้มกันต่้า การติดเช้ือมักเกิดจากจากการหายใจเอาดินที่มีเชื้อเข้าไป ไม่ใช่ได้รับเชื้อจากสัตว์

โดยตรง เช้อื มักท้าให้เกิดการติดเช้ือทป่ี อดและสมอง อาการท่พี บเชน่ มไี ข้ ไอเป็นเลอื ด เจ็บหน้าอก

มีปัญหาด้านการมองเห็น มึนงง หากมีการติดเช้ือท่ีสมองอาจมีอาการสับสนแล ะพฤติกรรม

เปลี่ยนแปลง เม่ือน้า CSF มาท้าการทดสอบ India ink จะพบ budding yeast cells ท่ีมีแคปซูล

ลอ้ มรอบ รายงานวา่ Encapsulated budding yeast cells

จุลชวี วทิ ยาคลินกิ 221

เอกสารอา้ งองิ

1. พิไลพันธ์ พธุ วัฒนะ และคณะ (2540). ไวรสั วิทยา. พิมพค์ รั้งท่ี 2, สา้ นักพมิ พ์ แมก๊ .
2. นงนชุ วณิตย์ธนาคม (2540). วทิ ยาเชอื้ ราการแพทย์. ส้านกั พิมพ์ พี.บ.ี บ๊คุ .
3. ภัทรชัย กีรติสิน และคณะ(2549). ต้าราวิทยาแบคทีเรียการแพทย์. กรุงเทพฯ, ภาควิชาจุล
ชวี วทิ ยา คณะแพทยศ์ าสตรศ์ ิรริ าชพยาบาล มหาวิทยาลยั มหดิ ล.
4. ภาวพันธ์ ภัทรโกศล และคณะ (2550). หลกั ไวรสั วทิ ยาทางการแพทย.์ พมิ พค์ รั้งที่ 1, ส้านักพิมพ์
บ. โนว์เลจด์ เพรส จ้ากดั .
5. บงกชวรรณ สุตะพาหะ (2552). การตรวจวนิ จิ ฉัยเช้อื ราก่อโรคทางห้องปฏบิ ตั ิการ. พมิ พ์ครัง้ ท่ี 3,
สา้ นักพิมพ์ หจก. ดาราวรรณการพมิ พ.์
6. อิสยา จนั ทรว์ ิทยานุชติ และวชั รนิ ทร์ รังษีภาณรุ ตั น์ (2556). แบคทีเรียทางการแพทย.์ พิมพค์ รั้งท่ี
3, กรงุ เทพฯ, สา้ นักพมิ พ์จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั .
7. วัชรินทร์ รังษีภาณุรัตน์ และคณะ (2556). การวินิจฉัยโรคตดิ เชื้อแบคทีเรียทางการแพทย์. พิมพ์
ครั้งที่ 4, กรงุ เทพฯ, สา้ นกั พิมพจ์ ฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย.
8. มาลยั วรจติ ร และคณะ(2558). คู่มือปฏบิ ัตกิ งานแบคทีเรยี และรา ส้าหรับโรงพยาบาลศนู ย์และ
โรงพยาบาลท่วั ไป. พิมพค์ รั้งที่ 2, กรุงเทพฯ, บรษิ ทั ธนาเพลส จ้ากัด.
9. สวรรยา พงศ์ปริตร (2560) จลุ ชีววทิ ยาคลินิก, ปทุมธานี, สา้ นักพิมพ์มหาวทิ ยาลัยรังสติ .
10. บาจรยี ์ จนั ทราภาณุกร13. (2560) กิณวิทยาคลินิก, ปทุมธานี, ส้านักพิมพม์ หาวิทยาลัยรงั สติ .
1 1. Murray, Pattrick R., Rosenthal, Ken S., and Pfaller, Michale A. (2 0 0 9 ) . Medical
Microbiology 6th ed. Mosby Inc, Elsevier, Canada.
12. Brooks, Geo F., Carroll, Karen C., Butel, Janet S., Morse, Stephen A, and Mietzner,
Timothy A. (2010). Jawetz, Melnick & Adelberg’s Medical Microbiology 25thed. The
McGraw-Hill Companies, Inc. USA.
13. Ryan, Kenneth J. and Ray, C. George. (2014). Sherris Medical Microbiology 6thed.
The McGraw-Hill Companies, Inc. USA.
14. Gilligan, Peter H., Shapiro, Daniel S. and Miller, Melissa B. (2014). Cases in Medical
Microbiology and Infectious Diseases 4thed. ASM Press, USA.
15. Engelkirk, Paul G. and Duben- Engelkirk Janet. (2015). Burton’s Microbiology for
the Health Sciences 10th ed. Wolters Kluwer Health, USA.
1 6. Anderson, Danise G., Salm, Sarah N., Allen, Deborah P. and Nester, Eugene W.
(2016). Nester’s Microbiology: A Human Perspective 8th ed. McGraw-Hill Education,
USA.

วิทยาศาสตรก์ ารบริการโลหติ 222

วิทยำศำสตรก์ ำรบริกำรโลหิต

ประมวลความรูท้ างวทิ ยาศาสตรก์ ารบริการโลหติ
วีรศกั ด์ิ จรภกั ดี

รงุ่ กาญจน์ สังฆรกั ษ์

1. ผู้บริจาคโลหติ สามารถบริจาคเลอื ดไดไ้ มเ่ กนิ กี่ % ของ Total blood volume

ก. 8% ข. 10% ค. 12% ง. 15% จ. 18%

ตอบ ง. 15%

2. บุคคลในข้อใด สามารถบรจิ าคเลือดได้

ก. ถอนฟันมาแลว้ 1 เดอื น ข. เพงิ่ ตงั้ ครรภ์ 1 เดอื นและสุขภาพดี

ค. สกั ทต่ี น้ แขนมาแล้ว 3 เดือน ง. เป็นมาลาเรียและรกั ษาหายเม่ือ 1 ปที ่แี ล้ว

จ. ฉีดวคั ซีน Rubella มาแลว้ 2 สปั ดาห์

ตอบ ก. ถอนฟันมาแล้ว 1 เดอื น

3. บุคคลใดทตี่ ้อง งดบรจิ าคเลอื ดถาวร

ก. ต้งั ครรภ์ ข. เป็น syphilis ค. เป็น malaria หายแล้ว 1 ปี

ง. ฉดี วัคซนี พษิ สนุ ขั บ้ามา จ. เป็นไวรสั ตับอักเสบบี แต่หายแล้ว

ตอบ จ. เป็นไวรสั ตับอักเสบบี แต่หายแล้ว

4. ขอ้ ใด สามารถบริจาคโลหิตได้

ก. คลอดบตุ รมา 1 ปี และยงั ใหน้ มบุตรอยู่ ข. ทานอาหารก่อนบรจิ าคโลหิต 15 นาที

ค. ถอนฟนั เม่ือ 3 วนั ท่ผี า่ นมา ง. สักเมอื่ 1 เดอื นทผ่ี า่ นมา

จ. เคยรบั บริจาคโลหติ 2 units เม่ือสามเดือนที่ผ่านมา

ตอบ ค. ถอนฟนั เมือ่ 3 วันทีผ่ า่ นมา

5. บคุ คลต่อไปน้ี ต้อง งดบรจิ าคเลือดถาวร

ก. ผตู้ ดิ เชอ้ื syphilis ข. เคยได้รบั วัคซนี พษิ สนุ ัขบา้ หลงั จากถูกสนุ ัขกัด

ค. เพิ่งหายจากการติดเช้อื มาลาเรยี ง. อยู่ใกลช้ ิดกบั ผูต้ ดิ เชือ้ เอดส์

จ. เคยมีประวตั ิเปน็ ตับอกั เสบบี เม่ือตอนอายุ 25 ปี

ตอบ จ. เคยมปี ระวัติเปน็ ตับอักเสบบี เม่อื ตอนอายุ 25 ปี

6. บคุ คลในขอ้ ใด สามารถบริจาคเลอื ดได้

ก. หายจากมาลาเรยี 1 ปี ข. เจาะหูมา 10 วัน

ค. เปน็ ไวรัสบีและรกั ษาหายแลว้ 6 เดอื น ง. ฉีดวคั ซนี Rubella มาแลว้ 2 สัปดาห์

จ. เคยตรวจพบ anti-CMV

วิทยาศาสตร์การบริการโลหิต 223
ตอบ จ. เคยตรวจพบ anti-CMV
7. บคุ คลในขอ้ ใด สามารถบรจิ าคเลอื ดได้

ก. ผหู้ ญิง มี Hb ≥12 g/dl และมีน้าหนักตวั ≥45 Kg
ข. ชายคนหน่งึ เคยมีอาการตัวเหลืองตอนอายุ 10 ขวบ
ค. หญิงที่เคยคลอดบตุ รมาแลว้ 1 ปี อย่ใู นชว่ งก้าลงั ใหน้ มบตุ ร
ง. ต้องการบริจาค Platelet aphaeresis และเคยบริจาค whole blood เม่ือ 2 เดอื นที่แล้ว
จ. ถูกควบคุมความประพฤติ เนื่องจากด่มื สรุ า ตอ้ งการบริจาคเลือดเพ่ือบ้าเพ็ญประโยชน์
ตอบ ก. ผหู้ ญิง มี Hb≥ 12 g/dl และมนี า้ หนักตวั ≥ 45 Kg
8. ขอ้ ใด ไม่สามารถ บรจิ าคเลอื ดได้
ก. เคยไปจังหวัดตากเมื่อ 1 ปีที่แลว้
ข. หญิงทต่ี ัง้ ครรภ์และใหน้ มบตุ ร เมื่อ 1 ปีท่แี ล้ว และตอนนห้ี ยุดใหน้ มแล้ว
ค. บรจิ าค platelet apheresis โดยเคยบรจิ าค whole blood เมือ่ 3 เดอื นท่แี ลว้
ง. ผู้บรจิ าคต้องวดั Hb มากกว่าหรือเทา่ กับ 12.0 g/dl และมีนา้ หนักอย่างน้อย 45 kg
จ. ถูกคุมความประพฤตเิ น่อื งจากดื่มแอลกอฮอล์ขณะขับรถ ต้องท้าความดีโดยการบรจิ าคโลหิต
ตอบ ก. เคยไปจงั หวดั ตากเม่ือ 1 ปีทแ่ี ล้ว
9. ผใู้ ด ไมส่ ามารถ บรจิ าคโลหิตได้
ก. ผู้ชายหนกั 50 kg Hb 12.5 mg/dL ข. ผู้บรจิ าคเกล็ดเลือดมาแลว้ 2 สัปดาห์
ค. ผบู้ รจิ าคอย่บู า้ นเดยี วกบั ผู้ตดิ เช้อื เอชไอวี ง. บรจิ าคฉดี วคั ซีนพิษสุนัขบา้ เมือ่ 2 สัปดาหท์ ีแ่ ล้ว
จ. ผบู้ รจิ าคเคยท้างานที่ อ.แมส่ อด จ.ตาก มาแล้ว 1 ปี
ตอบ จ. ผบู้ รจิ าคเคยท้างานท่ี อ.แมส่ อด จ.ตาก มาแล้ว 1 ปี

*เฉลยสาหรบั ขอ้ 1-9
แนวปฏิบตั ิในการคดั เลอื กผู้บริจาคโลหติ

ผู้บรจิ าคโลหติ จะต้องมสี ุขภาพสมบูรณท์ ั้งด้านร่างกายและจติ ใจ มีอายรุ ะหวา่ ง 17-70 ปี
กรณีอายุต่้ากว่า 18 ปี จะต้องมีหนังสืออนุญาตจากผู้ปกครอง ผู้บริจาคโลหิตต้องมีน้าหนักตัวที่
เหมาะสม คือ ตั้งแต่ 45 กิโลกรัมขน้ึ ไป ผู้ท่ีมีนา้ หนัก 50 กโิ ลกรมั ข้ึนไป สามารถบรจิ าคโลหติ ได้ 450
+10% ml ส้าหรับผู้บริจาคโลหิตท่ีมีน้าหนักตัวไม่ถึง 50 กิโลกรัม สามารถบริจาคโลหิตได้
350+10% ml เท่านั้น ปริมาตรโลหิตท่ีบริจาคได้รวมท้ังตัวอย่างโลหิตที่น้าไปตรวจสอบต่างๆ ทาง
การแพทย์ ไม่ควรเกินร้อยละ 15 ของปริมาณโลหิตในร่างกาย นอกจากน้าหนักแล้ว ผู้บริจาคโลหิต
ยังต้องมีระดับ Hemoglobin (Hb) ในเลือดเหมาะสม เมื่อตรวจด้วย hemoglobinometer ผู้หญิง

วิทยาศาสตร์การบริการโลหติ 224
จะต้องมีค่า Hb 12.5-16.5 g/dl, Hct 37-49% ผู้ชายต้องมีค่า Hb 13.0-18.5 g/dl, Hct 39-55%
จงึ จะบรจิ าคโลหิตได้ การบรจิ าคโลหิตแตล่ ะครั้งควรเว้นช่วงเวลาทเ่ี หมาะสม คือทกุ 12 สัปดาห์

การงดบรจิ าคโลหิตช่ัวคราว
1) เพิ่งรับประทานอาหารทม่ี ีไขมนั สงู ภายใน 6 ช่วั โมง ผู้บริจาคโลหติ แตล่ ะคนมพี ฤตกิ รรมการ

รับประทานอาหารแต่ละมื้อในช่วงเวลาที่แตกต่างกัน ผู้บริจาคโลหิตอาจยังไม่ได้รับประทาน
อาหารประจ้าม้ือ แต่ก็ปกติดี ไม่มีอาการหิวจัด อ่อนเพลีย จะเป็นลม ก็รับบริจาคโลหิตได้
ยกเว้นผู้บริจาคโลหิตที่รับประทานอาหารมันจัด เช่น ข้าวมันไก่ ข้าวขาหมู ก่อนมาบริจาค
โลหติ ไมถ่ ึง 3 ช่ัวโมง จะมีผลทา้ ใหพ้ ลาสมาขาวขนุ่

2) ถอนฟนั อุดฟนั ขดู หินปนู รกั ษารากฟนั งดบรจิ าคโลหติ 3 วนั เพราะอาจมภี าวะมเี ช้ือโรค
ในกระแสโลหติ (transient bacteremia) และตดิ ตอ่ ไปสู่ผู้ป่วยได้

3) ท้องเสีย ท้องร่วง งดบริจาคโลหิต 7 วัน เพราะผู้บริจาคอาจมีอาการอ่อนเพลีย และมีอาการ
หน้ามืดเป็นลมภายหลังบริจาคโลหิตได้ ส่วนผู้ป่วยที่รับโลหิตอาจได้รับเช้ือโรคท่ีเป็นสาเหตุ
ของอาการท้องร่วงทอี่ าจติดทางกระแสโลหติ

4) ผา่ ตัดเล็กภายใน 7 วันทผ่ี ่านมา การผา่ ตัดเลก็ แมว้ ่าจะมกี ารเสยี โลหิตไม่มาก แตผ่ วิ หนังทีเ่ ปิด
อยกู่ เ็ ปน็ ทางน้าเชื้อโรคได้รวมทงั้ รอยทท่ี า้ การผา่ ตัด ควรเว้นการบริจาคโลหติ อย่างนอ้ ย 7 วัน
เพื่อให้แผลหายสนิท

5) การต้ังครรภ์ การให้นมบุตร การคลอดบตุ ร หรือแท้งบุตร : ไม่รับบริจาคโลหิตจากผู้ทก่ี าลงั

ต้ังครรภ์ หรอื สงสัยว่ากาลงั ตัง้ ครรภ์ หรือหลงั การแทง้ หรืออยู่ในระยะการใหน้ มบตุ ร หลัง
คลอดอย่างน้อย 6 เดือน จึงบริจาคโลหิตได้ ระยะมีประจ้าเดือนถ้าไม่มีอาการผิดปกติ
สามารถบริจาคโลหิตได้
6) ผา่ ตดั ใหญ่ภายใน 6 เดอื นท่ีผา่ นมา การผ่าตดั ทกุ ชนดิ มีการสูญเสียโลหติ จ้านวนหน่งึ ซ่งึ ต้อง
ใช้เวลาการสร้างทดแทนขึ้นโดยเฉพาะการผา่ ตัดใหญ่อาจเสียโลหติ มาก เนื้อเยื่อของรา่ งกาย
ตอ้ งใช้เวลาและสารอาหารในการซ่อมแซม ผปู้ ่วยมีโอกาสเสีย่ งตอ่ การติดเช้ือโรคจากการ
ผ่าตัด จากสิง่ แวดล้อมในโรงพยาบาล หรอื จากการรับโลหติ รวมทัง้ ผ้ปู ่วยอาจมปี ัญหา
ตอ่ เนือ่ งทีอ่ าจตอ้ งมกี ารผา่ ตัดซ้า จึงควรเว้นการบริจาคโลหิต 6 เดอื น และหากบางรายตอ้ ง
รับโลหติ ด้วย ตอ้ งเวน้ 1 ปี
7) เจาะหูหรืออวัยวะอ่ืน สัก ลบรอยสัก ฝังเข็ม การเจาะหูและการกระท้าอ่ืนๆ ข้างต้น ด้วย
เคร่ืองมือทางการแพทย์ท่ีสะอาด ปราศจากเช้ือ โดยผู้ช้านาญและเป็นเข็มหรือวัสดุที่ใช้ครั้ง
เดียวเฉพาะตวั กป็ ลอดภยั จากการติดเช้ือ แต่กค็ วรเว้นระยะเวลาให้แผลอักเสบจากการเจาะ
หู หายสนทิ อย่างน้อย 7 วัน แตห่ ากผ้บู ริจาคโลหิตไมม่ นั่ ใจว่าการเจาะหูทา้ ได้อย่างปลอดภัย
หรือไม่ มีการใช้เครื่องมือร่วมกัน หรือเจาะในสถานที่ท่ีมีคุณภาพด้านความสะอาดต่้า ก็

วทิ ยาศาสตร์การบรกิ ารโลหิต 225
อาจจะตดิ เช้อื โรคทางกระแสโลหิต เช่น เชือ้ ตบั อกั เสบ เช้ือเอชไอวี เป็นต้น จึงควรงดบริจาค
โลหติ อยา่ งน้อย 1 ปหี ลังการเจาะหู เจาะอวัยวะ และอื่นๆ
8) โรคดซี ่าน (Jaundice)
- ถา้ เคยเปน็ กอ่ นอายุ 11 ปี รบั บริจาคเลอื ดได้
- ถ้าเคยเป็นหลงั อายุ 11 ปี ไมท่ ราบเชอ้ื หรือสาเหตคุ วรเจาะเลอื ดตรวจ ไม่รบั ช่วั คราว
- ถา้ ตรวจพบเปน็ พาหะของโรคตบั อักเสบ ไมร่ ับถาวร
9) อาการมึนเมาจากการดื่มแอลกอฮอล์ หรือสารอื่นๆ การด่ืมสุรามึนเมา มีผลต่อการไหลเวยี น
โลหิต และต่อจิตประสาท ซึ่งหากบริจาคโลหิตอาจเป็นอันตรายต่อตัวผู้บริจาค รวมทั้ง
เจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงาน นอกจากนี้ อาจพบผู้บริจาคโลหิตบางรายมีบุคลิกภาพแปลกๆ เช่น
ตอบคา้ ถามวกวน อารมณ์แปรปรวน มอี าการผดิ ปกตทิ างจิตชดั เจน
10) เคยเจ็บป่วยต้องรับโลหิตของผู้อื่นในระยะ 12 เดือนท่ีผ่านมา ผู้ท่ีได้รับโลหิตจากผู้อื่น ยอ่ มมี
ความเสีย่ งตอ่ การรบั เชื้อโรคทต่ี ดิ ต่อทางโลหติ ถงึ แมว้ า่ จะมวี ิธกี ารตรวจหาเช้ือโรคก่อนก็ตาม
ตอ้ งงดบริจาคโลหิต 12 เดอื น
11) เดินทางหรือพ้านักในพ้นื ที่ทีม่ ีเช้อื มาลาเรียชุกชุมในระยะ 12 เดอื น หรือป่วยเปน็ โรคมาลาเรยี
ในระยะ 3 ปี เนื่องจากยังไม่มีการตรวจเช้ือมาลาเรียทางห้องปฏิบัติการท่ีไวเพียงพอ และ
สะดวกรวดเรว็ เหมาะสมในการตรวจโลหติ บริจาค จงึ ต้องใช้การซักประวัติเป็นหลักในการคัด
กรองผู้บริจาค ถ้าเข้าไปอยู่ในพ้ืนที่มาลาเรียชุกชุมถึงแม้ไม่ป่วยเป็นโรคมาลาเรีย ต้องเว้น
การบริจาค 1 ปี ถ้าป่วยเปน็ โรคนตี้ อ้ งหายแล้ว 3 ปี
12) โรคซฟิ ิลสิ (Syphilis) ถา้ ก้าลังมอี าการหรอื รกั ษายังไมห่ าย ไม่รบั บริจาคโลหิต ผู้บริจาคที่มีผล
ตรวจเปน็ reactive สามารถกลับมาบรจิ าค หลังรับการรกั ษาครบ course แล้ว 1 ปี และ
ต้องมีใบรบั รองการรกั ษาจากแพทย์ดว้ ย
13) เคยมีประวัติติดยาเสพติดหรือเพิ่งพ้นโทษ ในระยะ 3 ปี ผู้ที่เคยมีประวัติติดยาเสพติดชนิด
ต่างๆ หรือเพิ่งพ้นโทษ อาจมีโอกาสเสี่ยงสูงต่อโรคท่ีมีการติดต่อทางโลหิตและน้าเหลือง
โดยเฉพาะโรคเอดส์และโรคตับอักเสบ เน่ืองจากมีโอกาสที่จะมีพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ
รวมท้ังอาจใช้ยาเสพตดิ ชนิดฉีด โดยใชเ้ ข็มฉีดยาร่วมกัน จึงงดบริจาคโลหิต และรอให้ผ่าน 3
ปีเสยี ก่อน เพอ่ื ให้มัน่ ใจวา่ พ้นจากระยะฟกั ตัวของโรคตา่ งๆ ท่อี าจได้รับมาแลว้
14) เคยเปน็ โรคตบั อักเสบกอ่ นอายุ 11 ปี ไวรสั ตบั อักเสบชนิด A ซง่ึ มักเป็นในวัยเดก็ ก่อนอายุ 11
ปี เม่ือหายแล้วสามารถบริจาคโลหิตได้ หรือผู้ที่มีอาการดีซ่าน สาเหตุจากมีน่ิวอุ ดตันใน
ทางเดนิ น้าดี เมือ่ ผา่ ตัดหายแลว้ ก็สามารถบรจิ าคโลหติ ได้
15) เคยรับวัคซีนหรือเซรุ่ม

วทิ ยาศาสตร์การบริการโลหติ 226
- ผ้บู รจิ าคโลหติ ที่ได้รับ toxoids หรือวคั ซีนท่ีไดม้ าโดยการสังเคราะห์ หรือ การฆ่าเชอ้ื ให้
บริจาคโลหิตได้ถ้าไม่มีไข้และไม่มีอาการผิดปกติใดๆ ได้แก่ toxoids หรือวัคซีนที่ใช้ป้องกัน
โรคต่อไปน้ี Anthrax, Cholera, Diphtheria, Hepatitis A, Hepatitis B, Influenza
- ผ้บู รจิ าคโลหติ ท่ีได้รบั live-attenuated viral และ bacterial vaccines เชน่ Measles,
Mumps, Polio (Sabin/ oral) Typhoid (oral), หัดเยอรมัน และ yellow fever ให้งด
บริจาค 2 สัปดาห์ หลังได้รับวัคซีน และไม่มีอาการข้างเคียง ส้าหรับผู้ที่ได้รับ live
attenuated viral และ bacterial vaccive ชนิดหัดเยอรมัน และอีสุกอีใส งด 4 สัปดาห์
หลังไดร้ ับวคั ซนี และไมม่ ีอาการข้างเคียง
- ผู้บริจาคโลหิตท่ไี ด้รับ Hepatitis B Immune Globulin (HBIG) ให้งดบริจาค 2 สัปดาห์
เม่ือฉีดเพื่อป้องกัน และไม่สัมผัสโรค และงด 1 ปี หลังจากได้รับ Immunoglobulin เมื่อ
สัมผสั โรค

การงดบริจาคโลหิตถาวร
1) มีประวัติหรือมีผลการตรวจการติดเช้ือไวรัสตับอับเสบบี (HBV) ไวรัสตับอักเสบซี (HCV)
ไ ว รั ส ก่ อ โ รค เ อ ด ส์ ( Human Immunodeficiency Virus, HIV) ห รื อ Human T- cell
Lymphotropic Virus type I (HTLV I) เป็นบวก
2) พฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ เช่น มีเพศสัมพันธ์กับผู้อ่ืนที่ไม่ใช่คู่ของตน คู่ของตนมีเพศสัมพันธ์
กับผอู้ ื่น
3) เลือดออกผิดปกติ
4) ผทู้ เ่ี ปน็ โรคพิษสุราเรอื้ รัง หรือด่มื ประจา้
5) โรคมะเรง็
6) โรคลมชกั (Epilepsy)
7) โรคเท้าช้าง (Filariasis)
8) G6PD deficiency

9) Hepatitis B Virus ผ้บู ริจาคท่ีเป็นโรคหลงั อายุ 11 ปี หรือมผี ลการทดสอบแสดงว่ายงั มี
การติดเช้ือ HBV อยู่ ได้แก่ HBsAg, anti-HBc, anti-HBe หรอื HBV DNA reactive

10. ข้อใด ไม่ใช่ Naturally occurring antibody
ก. Anti-Mia ข. Anti-M ค. Anti-D ง. Anti-K จ. Anti-P ฉ. Anti-Le

ตอบ ง. Anti-K
11. Antibody ในขอ้ ใดที่เป็น immune antibody

ก. P Kidd Duffy Diego ข. Kid Lewis MN Diego ค. Kid Kell Duffy Diego
ง. Lewis P Kidd Kell จ. Lewis MN P Mia

ตอบ ค. Kid Kell Duffy Diago

วิทยาศาสตรก์ ารบรกิ ารโลหติ 227

*เฉลยสาหรบั ข้อ 10-11

ชนดิ ของแอนติบอดีตอ่ แอนตเิ จนของหมู่เลอื ด

1. Naturally occurring antibodies
Naturally occurring antibodies เปน็ แอนติบอดที เี่ กิดขึ้นได้เองตามธรรมชาติ โดย

ไม่ไดร้ ับการกระตุ้น สว่ นใหญ่เปน็ ชนิด IgM ได้แก่ anti-A, anti-B, anti-Lea, anti-Leb, anti-Mia,

anti-M, anti-P

2. Immune type antibody
สว่ นใหญ่เปน็ แอนติบอดชี นดิ IgG ท้าปฏกิ ิรยิ าไดด้ ีทอี่ ณุ หภมู ิ 37C สามารถตรึง

complement ได้ ได้แก่ แอนติบอดี ในระบบ Kidd, Kell, Duffy, Diego เปน็ ตน้

12. ขอ้ ใด ไมถ่ ูกต้อง เกี่ยวกับพ่อแมล่ กู

ก. พ่อ O แม่ B ลกู B ข. พ่อ A แม่ B ลกู O ค. พอ่ A แม่ O ลกู A

ง. พอ่ AB แม่ O ลกู O จ. พ่อ AB แม่ B ลูก A

ตอบ ง. พอ่ AB แม่ O ลูก O
13. ขอ้ ใดที่ นาย ก. สามารถยืนยันไดว้ า่ ไมใ่ ช่ พ่อของลูก

ก. พอ่ A แม่ B ลูก AB ข. พ่อ A แม่ O ลกู O ค. พอ่ B แม่ AB ลกู A

ง. พอ่ B แม่ O ลกู B จ. พ่อ A แม่ O ลกู B

ตอบ จ. พ่อ A แม่ O ลูก B
14. ข้อใด ไม่ถูกตอ้ ง เกย่ี วกับ ABO group

ก. เปน็ Natural occurring ข. เปน็ ได้ท้งั IgM and IgG

ค. สร้างขนึ้ เม่อื ถกู กระต้นุ จาก red cell ง. เกดิ Hemolytic transfusion reaction ได้

จ. เกิด Hemolytic disease of newborn ได้

ตอบ ค. สรา้ งข้นึ เมอ่ื ถูกกระตุน้ จาก red cell
15. ถา้ ต้องใหเ้ ลอื ดทารกแรกคลอดที่มปี ัญหา ABO-HDN ควรใหเ้ ลือดข้อใด ถูกตอ้ งที่สุด

ก. PRC=O / FFP= O ข. PRC=AB / FFP=AB ค. whole blood group O

ง. PRC=AB / FFP=O จ. PRC=O / FFP ที่เข้ากันไดก้ ับ RBC ของทารก

ตอบ จ. PRC = O / FFP ทีเ่ ข้ากนั ไดก้ ับ RBC ของทารก

*เฉลยสาหรับขอ้ 12-15
หมูเ่ ลือดระบบ ABO

เป็นหมู่เลือดท่ีร่างกายมีการสร้างแอนติบอดีต่อแอนติเจนที่ไม่พบบนเม็ดเลือดแดงของ
ตวั เอง จึงเป็น Naturally occurring antibodies (เปน็ แอนติบอดที ่ีเกิดขึ้นไดเ้ องตามธรรมชาติ โดย

ไม่ไดร้ บั การกระตุ้น) เช่น คนหมเู่ ลือด B จะมีแอนติเจน B บนผวิ เม็ดเลอื ดแดง จะมกี ารสร้าง Anti-B

วทิ ยาศาสตร์การบริการโลหิต 228

ในซีรัม ดังนนั้ แอนตบิ อดีทสี รา้ งขึน้ จะเปน็ ไดท้ ั้ง IgG และ IgM สามารถตรึง complement ไดด้ ี หมู่

เลือดระบบ ABO จึงมีความส้าคัญที่สุดในการถ่ายเลือด โดยต้องให้เลือดท่ีตรงกันหรือเข้ากันได้กับ

ผู้ป่วยเสมอ เพ่ือป้องกันการเกิด Acute hemolytic transfusion reaction (HTR) หมู่เลือด ABO

สามารถตรวจพบแอนติเจนในสารคัดหล่ัง ได้เช่น น้าลาย และสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมจาก

พอ่ แม่สู่ลกู ไดด้ งั ตาราง

พอ่ A แม่ O
B

A AA AB AO

B BA BB BO

O OA OB OO

Alleles A+A A+O A+B B+B B+O O+O

Blood type A A AB B B O

หม่ยู อ่ ยของ A และ B (Subgroup of A and B)
หมู่เลอื ด A จะมหี มูย่ อ่ ยทสี่ ้าคัญคอื A1 และ A2 ซึ่งหมูย่ ่อยน้ี จะมคี วามแตกตา่ งกนั ทั้ง
ด้านปรมิ าณและคุณภาพของแอนติเจน A โดยหม่ยู อ่ ย A1 จะพบปริมาณแอนตเิ จนมากกวา่ หมู่ A2
และหมู่ A1 จะประกอบด้วยแอนตเิ จน A และ A1 แตห่ มู่ A2 จะมีเพียงแอนติเจน A เท่านั้น
16. ข้อใด ไม่ถกู ตอ้ ง เกย่ี วกบั หม่เู ลอื ด Lewis

ก. เป็น IgM ข. กระตุ้น Complement ได้ดี ค. ไม่ทา้ ใหเ้ กดิ ภาวะ HDFN

ง. เปน็ Ag ของเมด็ เลอื ดแดง จ. ทา้ ปฏกิ ริ ยิ าได้ดีดว้ ยเอนไซม์

ตอบ ง. เป็น Ag ของเมด็ เลอื ดแดง
17. การตรวจนา้ ลายสามารถตรวจในหมู่เลอื ดใดได้บา้ ง

ก. Lewis และ ABO ข. ABO และ Rh ค. Rh และ P

ง. P และ Lewis จ. ABO และ Kidd

ตอบ ก. Lewis และ ABO

*เฉลยสาหรบั ขอ้ 16-17
หมู่เลอื ดระบบ Lewis

เป็นหมเู่ ลือดทม่ี ีลกั ษณะพิเศษคือ มีการสรา้ ง soluble antigen ในสารคดั หลงั่ เชน่

นา้ ลายและพลาสมา จากน้ันเมด็ เลือดแดงจะดดู ซบั เอาแอนตเิ จนมาไวบ้ นผวิ เมด็ เลอื ดแดง สา้ หรับ
แอนตบิ อดีในระบบ Lewis จะเป็นชนดิ IgM และแอนติบอดีในระบบเลอื ดนี้ จะสามารถจบั กับ