ประมวลความรู้วิชาชีพเทคนิคการแพทย์ V1

จุลทรรศนศาสตร์คลนิ กิ 98

Body Fluid CSF Synovial fluid Serous fluid (Effusion)
Joint Fluid
Types Brain/Spinal cord fluid Transudate Exudate
Liquid EDTA
Preservative Adult L3-L4 25 U/mL Heparin
1. Culture/Gram
for Child L4-L5 2. Cell count
collection 3. Clot/chem
4. Immuno
Diluting 1. Chem/Immuno NSS Equal to plasma Over 30 mg less
agent 2.Culture/Gram 80-110 mg/dL < 50 mg/dL
3. Cell count Equal to/ no
Glucose to Diluted acetic acid/ lower than 10% <2.9 g/dL > 2.9 g/dL
plasma (80- NSS 70 – 110 mg/dL (no fibrinogen)
110 mg/dL) 1/2 of plasma 1/3 of plasma
50-80 mg/dL 1-3 g/dL
Protein to (เหลือร้อยละ 60) No high MW
plasma Very low protein(fibrinogen,
(6-8 g/dL) 15-45 mg/dL macroglobulin)

Normal Cell WBC 0-5 /L WBC < 200 /L <1000 /L >1000 /L
RBC < 2000 /L Mono Neut + Mono
Type RBC 0-5 /L
dominant Adult : Lym Mono+ M โรคท้งั ระบบและการ การติดเชือ้ อักเสบ
Normal Child: Momo อุดตนั ระบบเลอื ด มะเรง็
volume 3.5 mL และนา้ เหลือง เลอื ดออก
Causes Adult 90-150 mL โรคหวั ใจ โรคไต Neoplasm
Child 10-60 mL Gouty arthritis: Systemic disease Malignant
MSU/Uric Acid Venous/ Bile Infection
Bacterial Meningitis: Pseudogout :CPD Obstruction Inflammation
Neut เดน่ + Bact+ low Sepsis Dialysis Trauma
glucose/lactate โปรตีน WBC 10,000 to Nephrotic Coagulation
ปกติ-สูง (มพี วก Antibody 100,000/ L Syndrome disease
เพ่มิ ขนี้ ) Neut + (>90%) Hypoproteinemia Hemorrhage
Bact+ Heart failure
Viral Meningitis: low glucose+ Heart congestion
Lym เด่น+ yellow to green
color:
Normal glucose/lactate SLE: LE cell
Rheumatoid
โปรตีนปกติ-สงู Arthritis :RA cell

(มี Antibody เพมิ่ ขน้ี )

จลุ ทรรศนศาสตรค์ ลนิ ิก 99

135. CSF เกิดจากสว่ นใดในระยะแรก

ก. Secretion ของ choroid plexus ข. Diffusion จาก plasma มายงั CNS

ค. Ultrafiltrate ของ plasma มายงั ventricle ของสมอง

ง. Excretion จาก ependymal cell lining ของ brain and spinal cord จ. ไม่มีข้อถูก

ตอบ ค. CSF มีจดุ เรม่ิ ต้นมาจากการกรอง (ultrafiltrate) ของเลือด
136. CSF หากเก็บไดข้ วดเดียว ควรท้าตามลา้ ดบั กอ่ นหลงั ตามขอ้ ใด

ก. Culture, chemical , cell count ข. Chemical, culture, cell count

ค. Cell count, culture, chemical ง. Cell count, chemical, culture

จ. Culture, cell count, chemical

ตอบ จ.
137. การตรวจ CSF glucose ช่วยบง่ ชภี้ าวะใด

ก. Transport efficiency ข. Diabetes ค. Infection

ง. Traumatic tap จ. Subarachnoid hemorrhage

ตอบ ค. ระดับกลโู คสทตี่ า่ ลงบ่งชี้ภาวะการติดเช้อื เนอ่ื งจากจลุ ชีพมกี ารใช้น้่าตาลเป็นแหล่งพลังงาน
138. หาก plasma glucose เท่ากบั 100 mg/dL ระดับ glucose ใน CSF จะมคี า่ ประมาณเท่าใด

ก. 30 mg/dL ข. 40 mg/dL ค. 60 mg/dL ง. 80 mg/dL จ. 100 mg/dL

ตอบ ค. ระดบั กลโู คสใน CSF เท่ากบั 60% ในเลือด
139. การท้า CSF cell count โดยไม่ dilute นบั ในช่อง WBC 4 ชอ่ ง โดยใช้ hemocytometer นบั

WBC ได้ 20 cell จงคา้ นวณหาค่า WBC count

ก. 10 cell/mm3 ข. 25 cell/ mm3 ค. 50 cell/ mm3

ง. 75 cell/ mm3 จ. 100 cell/ mm3

ตอบ ค. 1W มปี รมิ าตร 0.1 mm3(L) สูตรค่านวณ = เซลลท์ น่ี บั ได้ X DF = 20 x 1 = 50
จา่ นวนW x 0.1 4 x 0.1

140. CSF เจือจางเลอื ดกับนา้ ยา 10 เท่า นบั เมด็ เลือดขาวในช่องนบั เมด็ เลอื ดแดง 5 ช่อง ได้ 100

เซลล์ ถามว่า WBC count มคี ่าเทา่ ไหร่

ก. 1,000 cell/L ข. 2,000 cell/L ค. 5,000 cell/L

ง. 10,000 cell/L จ. 50,000 cell/L

ตอบ จ. 1W คิดเปน็ 25R ดังนั้น 1R = 0.1 = 0.004
25

สูตรค่านวณ = เซลล์ทน่ี บั ได้ X DF = 100 x 10 = 1000 = 50,000
จา่ นวนR x 0.004 5 x 0.004 0.02

จลุ ทรรศนศาสตร์คลินิก 100

141. เจอื จางน้าไขขอ้ 100 ไมโครลิตร ด้วยน้าเกลอื 900 ไมโครลติ ร แลว้ น้ามานบั เมด็ เลือดขาวใน

hemocytometer ในชอ่ ง R จ้านวน 5 ช่อง(5R) ได้ WBC 100 เซลล์ จงคา้ นวณจ้านวน WBC ใน

นา้ ไขขอ้

ก. 200 cells/L ข. 2,000 cells/L ค. 5,000 cells/L

ง. 25,000 cells/L จ. 50,000 cells/L

ตอบ จ. เจือจาง 100 ในปรมิ าตรรวม 1000 L คดิ เปน็ DF = 10 จากน้ันคา่ นวณเหมอื นขอ้ 140
142. Cell ใดทตี่ รวจพบใน CSF ผู้ปว่ ย Bacterial Meningitis

ก. Lymphocyte ข. Monocyte ค. Macrophage ง. Neutrophil จ. Eosinophil

ตอบ ง. Neutrophil ตอบสนองตอ่ การกา่ จัดแบคทีเรียเปน้ หลัก
143. จากการตรวจ CSF พบ WBC 800 cell/L พบ Neutrophil 70% Glucose 25 mg/dL

(Plasma glucose 100 mg/dL) ผ้ปู ว่ ยรายน้ีสงสยั น่าจะเป็นโรคใด

ก. Bacterial infection ข. Brain access ค. Viral infection

ง. Guillain Barre syndrome จ. Leptospirosis

ตอบ ก. กลูโคสใน CSF ปกติจะมเี พียง 60% ของเลอื ด ดงั นนั้ ค่าปกติควรเป็น 60 แตใ่ นตัวอยา่ ง
ลดลงเหลือเพยี ง 25 ซงึ่ บ่งช้กี ารติดเชอ้ื กล่มุ แบคทีเรีย เน่ืองจากมี Neutrophil สูงถึง 70%

Guillain Barre syndrome เป็น autoimmune disorder ซ่ึงเกิดกับระบบประสาทส่วน
ปลาย ผลจากการท่ีระบบภูมิคุ้มกันเข้ามาท่าลายเน้ือเยื่อประสาทส่วนปลาย ท่าให้เยื่อไมอีลินซ่ึงเป็น
ปลอกไขมันหุ้มรอบเส้นประสาทเสียหาย และท่าให้การส่งกระแสประสาทถูกหยุดชะงัก และท่าให้
กลา้ มเนอื้ เปน็ อมั พาต และอาจพบร่วมกบั ความรสู้ ึกสัมผสั และประสาทอตั โนมตั ิถูกรบกวน
144. ตรวจ CSF เปน็ enterovirus meningitis ควรพบสิง่ ใด

ก. WBC 1,000/cu.mm. พบ lymphocyte เด่น, Glucose ต้่า, Protein สงู

ข. WBC 500/cu.mm. พบ lymphocyte เดน่ , Glucose ต่้า, Protein สูง

ค. WBC 1,000/cu.mm. พบ neutrophil เดน่ , Glucose ปกติ, Protein ปกติ- สูง

ง. WBC 500/cu.mm. พบ lymphocyte เด่น , Glucose ปกติ, Protein ปกติ- สงู

จ. WBC 1,000/cu.mm. พบ neutrophil เดน่ , Glucose สูง, Protein สงู

ตอบ ง. Lymphocyte สมั พนั ธ์กับไวรัส ซงึ่ โดยปกตริ ะดบั นา่้ ตาลมักไม่เปลี่ยนแปลงในการตดิ เชือ้ ไวรัส
ในขณะที่โปรตีนมักสูงข้ึนเนื่องจากมีการกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันแต่อาจปกติได้ถ้าการภูมิคุ้มกันยัง
ตอบสนองยังไมช่ ดั เจน
145. ข้อใดเกิด meningitis ในเดก็ อายุ 2-4 ปี บอ่ ยท่สี ุด

ก. H. influenza ข. H. parainfluenza ค. H. hemolyticus

ง. S. aureus จ. S. pyogenase

ตอบ ก. H. influenza

จุลทรรศนศาสตร์คลินิก 101

146. การทดสอบใดชว่ ยแยก viral meningitis และ bacterial meningitis

ก. Glucose ข. Albumin ค. Protein ง. LDH จ. Uric acid

ตอบ ก.
147. เซลลช์ นิดใดท่ีพบใน CSF ปกติ

ก. RBC ข. Eosinophil ค. Lymphocyte ง. Macrophage จ. Plasma cell

ตอบ ค. The WBC count seen in normal adult CSF is comprised of approximately 70 %

lymphocytes and 30% monocytes.

(https://www.aafp.org/afp/2003/0915/p1103.html)

148. cell ปกตทิ ่พี บได้ใน CSF ของผู้ใหญ่และเด็ก คือขอ้ ใด (ตามลา้ ดบั )

ก. Lymphocyte, monocyte ข. Monocyte, monocyte

ค. Lymphocyte, lymphocyte ง. Monocyte, lymphocyte

จ. Lymphocyte, neutrophil

ตอบ ก. ผใู้ หญ่ Lymphocyte และเด็ก monocyte
149. การพบ Cryptococcus neoformans ใน CSF ใชก้ ารทดสอบใด

ก. ตรวจ Serology ด้วย N antigen ข. ตรวจ Heterophil agglutination

ค. Binary fission yeast ง. Encapsulated budding yeast cell

จ. Acid-fast organism

ตอบ ง. Encapsulated budding yeast cell (Indian Ink)
150. ขอ้ ใด ผดิ เกี่ยวกบั CSF

ก. สามารถช่วยวินิจฉยั AML, ALL ระยะลกุ ลามได้ ข. ใชว้ ินิจฉัย bacterial meningitis ได้

ค. สามารถพบ RBC ได้ 0-5 /mm3 ง. ใช้วินิจฉัยไข้สมองอักเสบ

จ. มีลักษณะเหลอื งฟาง ขุน่ เล็กน้อยจาก WBC 0-5 /mm3 ซง่ึ ปกติ

ตอบ จ. CSF ปกตใิ ส ไม่มสี ี และไมข่ ุ่น แต่WBC ได้ 0-5 / mm3 ซึ่งยงั ไม่ท้าใหข้ ่นุ

151. สารละลายทใี่ ช้ในการย่อยน้าไขข้อกอ่ นการทดสอบคอื สารใด

ก. Normal saline solution ข. 1 N NaOH ค. HCI ง. DW จ. 3 % acetic acid

ตอบ ก. NSS (Normal saline solution) การใชก้ รด หรือดา่ งทา่ ใหโ้ ปรตนี ตกตะกอนนบั เซลล์ไม่ได้
รวมถึงการใช้ DW ทา่ ให้เซลลแ์ ตก
152. สารกนั เลือดแขง็ ในนา้ ไขข้อ

ก. sodium citrate ข. Sodium heparin ค. Oxalate ง. EDTA จ. NaF

ตอบ ข. Sodium heparin เนือ่ งจากเป็นสารกันเลือดแขง็ ที่เป็นของเหลวท่าให้ไม่เกดิ การดูผลกึ
ผดิ พลาด แต่ EDTA ก็สามารถใชไ้ ดห้ ากเป็น liquid EDTA

จุลทรรศนศาสตร์คลนิ กิ 102

153. ข้อใดเปน็ สารกันเลือดแขง็ ทใ่ี ชส้ า้ หรบั น้าไขข้อ

ก. Sodium citrate ข. Sodium heparin ค. EDTA solution

ง. Sodium fluoride จ. Lithium heparin

ตอบ ค. EDTA solution เป็นสารกันเลือดแขง็ ที่เปน็ ของเหลวท่าใหไ้ มเ่ กดิ การดผู ลึกผดิ พลาด
154. ขอ้ ใดพบในภาวะ Septic Arthritis

ก. Eosinophilic pleocytic ข. Neutrophilic pleocytic ค Lymphocytic pleocytic

ง. Monocytic pleocytic จ. Basophilic pleocytic

ตอบ ข. การติดเชอื้ สมั พนั ธ์กับ neutrophil เป็นหลกั , pleocytic หมายถงึ ภาวะท่กี ารเพม่ิ จ่านวนของ

เซลลเ์ มด็ เลือดชนดิ ใดชนิดหน่งึ มากกว่าปกติ
155. ผลกึ ชนิดใดชว่ ยวนิ ิจฉัยโรคเกา๊ ท์

ก. Calcium oxalate crystal ข. Cholesterol crystal ค. Calcium phosphate

ง. MSU จ. CPPD

ตอบ ง. MSU: Monosodium Urate: Gouty arthritis
156. Gout และ Pseudogout พบผลกึ ใด ตามลา้ ดบั

ก. Monosodium urate crystals and Calcium pyrophosphate dehydrate crystals

ข. Calcium pyrophosphate dehydrate crystals and Monosodium urate crystals

ค. Monosodium phosphate crystals and Calcium pyrophosphate dehydrate crystals

ง. Calcium pyrophosphate dehydrate crystals and Monosodium phosphate crystals

จ. ไม่มขี ้อถูก

ตอบ ก.
157. การตรวจยืนยนั ผลึก Monosodium urate (MSU) ใช้วธิ กี ารใด

ก. Phase contrast microscopic ข. Polarized microscopic

ค. Fluorescence microscopic ง. Differential interference contrast

จ. ยอ้ มสี Giemsa

ตอบ ข.

158. Synovial ที่มีลักษณะ cloudy yellow green WBC 100,000 /L neutrophil

predominant, glucose decrease จัดเป็นแบบใด

ก. Non inflammatory ข. Inflammatory ค. Septic

ง. Crystal จ. Hemorrhagic

ตอบ ค. การตดิ เชื้อมกั พบเม็ดเลือดขาวจ่านวนมากไดใ้ นบรรดากลมุ่ ท้งั หมดถงึ 100,000/L และมี
neutrophil ซ่งึ ตอบสนองตอ่ การตดิ เชือ้ เพ่มิ ข้นึ เป็นหลักรว่ มกบั กลโู คสต่าลงซ่ึงบง่ ช้กี ลุ่มแบคทีเรีย

Group Laboratory finding จลุ ทรรศนศาสตรค์ ลนิ กิ 103
1. Non- Clear, yellow fluid, Pathology
inflammatory Good viscosity Degenerative joint
disorders
2. Inflammatory WBCs < 2,000 /L (Osteoarthritis)
(Immunological Normal glucose (=blood) Immunologic problem
origin) Cloudy, yellow fluid, Poor viscosity including rhematoid
arthritis and lupus
(crystal-induced WBCs 2,000-5,000 /L erythematous
origin) Neutrophil > 50% Crystal-induced goat and
Decreased glucose level pseudogout
3. Septic Possible autoantibodies present
Cloudy, milky fluid, Microbial infection
4. Hemorrhagic Poor viscosity
Coagulation deficiencies
WBCs up to 50,000 /L
Neutrophil < 90%
Decreased glucose level
Elevated uric acid level
Crystal present
Cloudy, yellow-green fluid,
Poor viscosity

WBCs 10,000-200,000 /L
Neutrophil > 90%
Decreased glucose level
Positive culture and Gram stain
Cloudy, red fluid,
Poor viscosity

WBCs < 5,000 /L
Neutrophil < 50%
Normal glucose level
RBC present

จลุ ทรรศนศาสตรค์ ลนิ กิ 104

159. ขอ้ ใด ถกู ตอ้ ง เก่ียวกับ synovial fluid

ก. ปกตปิ ระกอบดว้ ย hyaluronidase

ข. ปกติจะใส หรือสีเหลอื งฟาง และเหนียว

ค. การตรวจพบ RE cell บ่งช้ีโรค autoimmune disease

ง. ผลึก MSU บง่ ช้ีโรค rheumatoid arthritis

จ. ย้อม WG ช่วยในการดูผลกึ

ตอบ ข. Synovial ปกตปิ ระกอบ hyaluronic acid หรอื hyaluronate ปกตจิ ะใส หรอื สีเหลอื ง
ฟาง และเหนยี ว

- การตรวจ LE cell (SLE) หรือ RA cell บง่ ช้ี Rheumatoid arthritis

- ผลึก MSU บ่งช้ีโรค gouty arthritis
- การดูผลึกสามารถดสู ดใตก้ ล้องจุลทรรศน์ ไม่จ่าเป็นต้องย้อมสี
160. Ragocyte (RA cell) ซึ่งพบในน้าไขข้อ เป็นเซลลช์ นดิ ใด พบในโรคใด

ก. Neutrophil, SLE ข. Neutrophil, Rheumatoid arthritis ค. Basophil, SLE

ง. Basophil, Rheumatoid arthritis จ. Eosinophil, gouty arthritis

ตอบ ข. การตรวจ LE cell (SLE) หรือ RA cell บง่ ช้ี Rheumatoid arthritis
161. ขอ้ ใด ไม่ถกู ต้อง การเก็บน้าไขข้อ

ก. เกบ็ แบบ aseptic technique ข. เรยี กว่า atherocenthesis

ค. ใช้ sodium heparin 25/mL ง. เกบ็ ใสห่ ลอดแกว้ sterile และใช้ disposable syringe

จ. ใช้ liquid EDTA เพ่ือปอ้ ง กันการเกดิ false negative

ตอบ จ. การใช้ liquid EDTA ปอ้ งการการเกดิ false positive เพราะอาจดูผลกึ EDTA เปน็ ผลึกกอ่
โรคได้
162. หากเกบ็ นา้ ไขขอ้ ได้ปรมิ าณนอ้ ย ควรนา้ ตรวจอะไรมากที่สดุ

ก. Cell count ข. Chemical ค. Crystal identification

ง. Physical examination จ. Culture

ตอบ ค. Crystal identification เนื่องจากส่วนใหญ่ผปู้ ่วยมักมาดว้ ยภาวะ crystal induced arthritis
(Goat/Pseudogout)
163. ข้อใด ไมถ่ ูกต้อง เกีย่ วกับ synovial fluid ของคนปกติ

ก. ไมม่ ีสี หรอื สีเหลอื งออ่ นฟางข้าว ข. มีปริมาณกลูโคสใกลเ้ คียงกับทต่ี รวจในพลาสมา

ค. เซลลส์ ่วนใหญ่เป็น mononuclear cell ง. มคี วามหนดื สูง

จ. มีปริมาณโปรตีนใกลเ้ คียงกบั ทีต่ รวจในพลาสมา

ตอบ จ. โปรตีนในน้า่ ไขข้อจะมีแค่ 1/3 ของทตี่ รวจในพลาสมา

จุลทรรศนศาสตรค์ ลินกิ 105

164. ขอ้ ใด ถูกตอ้ ง เกีย่ วกับ serous fluid

ก. ถา้ มีสเี หลอื งขนุ่ จะเกยี่ วกับ malignant

ข. ถ้าพบ mesothelial cell บง่ ชีถ้ งึ ความผดิ ปกติ

ค. ปกติพบ lymphocyte monocyte histiocyte ได้

ง. ทา้ หนา้ ท่ีหลอ่ ล่นื ระหว่างเยอ่ื ห้มุ กบั บริเวณไขขอ้

จ. ไม่มขี อ้ ถูก

ตอบ ค. - การพบมะเรง็ ใน serous fluid ท่าให้ขุ่นได้แต่อาจไมม่ ีสเี หลอื ง
- mesothelial cell เปน็ เซลล์บุผิวข้างในสามารถพบไดใ้ นภาวะปกติ
- Synovial fluid ทา่ หน้าท่ีหลอ่ ลืน่ ระหว่างเยอ่ื หุม้ กบั บริเวณไขข้อ ไม่ใช่ serous fluid

165. ข้อใด ไม่ถกู ต้อง เกยี่ วกบั serous fluid

ก. Peritoneal fluid เปน็ serous fluid ทสี่ ามารถเจาะเกบ็ ไดใ้ นปริมาณมากที่สดุ

ข. Effusion เป็น serous fluid ท่มี ีปริมาณเพ่ิมมากขนึ้ กวา่ ปกติ

ค. นิยมใช้ heparinized tube ในการเกบ็ สิ่งส่งตรวจทางจุลทรรศน์

ง. Mesothelial cell, neutrophil, lymphocyte และ macrophage พบได้เป็นปกติ

จ. Malignant cell เปน็ ข้อบ่งช้สี า้ คัญประการหนง่ึ ในการตรวจ effusion

ตอบ ค. สงิ่ สง่ ตรวจทางจลุ ทรรศนศาสตร์สว่ นมากไมใ่ ช้สารกันเลอื ดแข็ง นิยมใช้ plain tube
166. ข้อใด ไมใ่ ช่เกณฑ์ ในการแยกความแตกต่างระหว่าง transudate กับ exudate

ก. Leukocyte concentration ข. Total protein concentration

ค. Albumin concentration ง. Cholesterol concentration

จ. Specific gravity และ pH

ตอบ จ. ค่า pH ระหวา่ ง transudate (7.4-7.5) กบั exudate (7.35-7.45) มคี ่าคร่อมกนั อยู่ทา่ ให้
แยกไม่ไดช้ ดั เจนเหมือนเกณฑ์ขอ้ อืน่
167. ข้อใดใชแ้ ยก exudate

ก. WBC  1000 /L ข. Neutrophil > 5% ค. RBC  5000 /L

ค. Sp.gr  1.010 จ. ถกู ทุกข้อ

ตอบ ก. WBC  1000 /L, Neutrophil > 50%, Sp.gr  1.015, ส่วน RBC ไมส่ ามารถใชแ้ ยกได้
ชดั เจนแตค่ วร  10,000 /L

168. cell ส่วนใหญท่ พี่ บใน serous fluid ปกติคือข้อใด

ก. lymphocyte ข. Monocyte ค. Basophil ง. neutrophil จ. eosinophil

ตอบ ข. Monocyte
169. ใน effusion ปกติไม่ควรพบเซลล์ขอ้ ใด

ก. Mesothelial cell ข. Macrophage ค. Neutrophil ง. Malignant cell จ. Eosinophil

จลุ ทรรศนศาสตรค์ ลินิก 106

ตอบ ง. Malignant cell
170. ขอ้ ใดสมั พันธ์กบั การเกดิ exudates

ก. Congestive heart failure ข. Malignancy ค. Nephrotic syndrome

ง. Mechanical factor จ. Non-inflammatory

ตอบ ข. exudates พบในการตดิ เชื้อ อักเสบ มะเรง็ เลอื ดออก Neoplasm Malignant Infection
Inflammation Trauma Coagulation disease Hemorrhage
171. ขอ้ ใด ไม่ถกู ต้อง เกย่ี วกบั sperm motility

ก. ตรวจดูด้วยหวั 100X ข. Type D คอื ไม่เคล่อื นไหว

ค. ประมาณการเคลอ่ื นท่ี 10 fields ง. type C คอื non progressive

จ. type B คอื เคลอ่ื นที่ช้าลง แตม่ กี ารสะบดั หาง

ตอบ ก. sperm motility ดกู ารเคลอ่ื นไหวท่ี high power 40X
เกรด 1-4 (A-D): 4/A rapid forward progressive
3/B Slow forward progressive
2/C non progressive
1/D Immotility

172. ข้อใด ไม่ถูกตอ้ ง เกย่ี วกบั sperm viability

ก. ใช้สี 1% Eosin, 1% nigrosine ข. ดดู ้วย 100X ค. ตัวเป็นจะไมต่ ิดสี

ง. คนปกตไิ มต่ าย > 50% จ. Viability Supravital stain ซมึ ผา่ นผนงั sperm ทต่ี าย

ตอบ ก. สีท่ใี ชย้ ้อม viability Supravital stain (1% Eosin, 10% nigrosine, Tryphan Blue) ซึม
ผา่ นผนงั sperm ทีต่ าย เมอ่ื ยอ้ มแล้วสามารถไถเป็นเสมียร์และตรวจดูท่กี ่าลงั ขยาย 100X ตวั ทยี่ ังมี
ชวี ติ จะไมต่ ดิ สี ตามเกณฑ์ WHO เซลลท์ ่ไี มต่ ายควรมากกว่า 50%
173. ขอ้ ใด ไมถ่ กู ตอ้ ง เก่ยี วกับ sperm morphology

ก. Mid piece คือ sperm ทีค่ อหกั ข. Tapering คอื sperm ทีม่ หี ัวผิดปกติ

ค. ตรวจ morphology พร้อม viability ได้ ง. Coil tail คอื sperm ท่ีมีหางม้วนพับ

จ. Amorphous คือ sperm ที่มี cytoplasm ผิดปกติ

ตอบ ก. Mid piece ใช้เรียกสว่ นคอของ sperm ถ้าเสปิรม์ คอหกั เรยี กว่า bent neck/midpiece
Tapering คือ sperm ทม่ี หี วั ลบี ผิดปกติ, Amorphous คอื sperm ท่ีมผี ดิ ปกติท่หี วั เช่นกัน มรี ูปร่าง
แปลกๆ (cytoplasm ทสี่ ว่ นหวั )
174. นับsperm ใช้ WBC pipette ดูด semen ถึงขดี 0.5 และนา้ ยา ถึงขีด 11 นบั 5 ช่อง RBC ได้

60 ตวั จงคา้ นวณความเขม้ ขน้

ก. 60x10 3 cell/ml ข. 60x10 4 cell/ml ค. 60x10 5 cell/ml

ง. 60x10 6 cell/ml จ. 60x10 7 cell/ml

ตอบ ง. Dilution factor ของ WBC pipette = 1:20 ชอ่ ง R มี 25 ชอ่ งเมอื่ เทยี บกบั W จะมีปรมิ าตร

= 0.1 L/25 = 0.004 L

จุลทรรศนศาสตรค์ ลนิ กิ 107

สตู รค่านวณ = เซลล์ x DF = 60 x 20 = 60x10 3 cell/l
ช่องR X 0.004 5 X 0.004

ถ้าจะเปลย่ี นเป็น mL x 1000 = 60x10 6 cell/ml
175. คา้ นวณ %viability เมือ่ ย้อม sperm ด้วย eosin/nigrosin พบตัวตดิ สแี ดง 80 ตัว จากการนบั

200 ตัว

ก. 10% ข. 20% ค. 25% ง. 50% จ. 60%

ตอบ จ. การคา่ นวณ ตวั ท่ีมชี วี ติ = 200-80 (ตวั ตายตดิ ส)ี = 120 ตัว
คิดเปน็ % (120x 100)/200 = 60%

176. การทดสอบใดแยก non motile sperm ออกจาก Dead sperm ได้

ก. Morphology ข. Viability ค. Count ง. Motility จ. Viscosity

ตอบ ข. แยกตัวท่ไี ม่เคล่ือนไหวแตย่ ังมชี วี ติ กบั จากตวั ทีต่ ายแลว้ ไม่เคล่อื นไหวไมไ่ ด้ โดย Viability
ถา้ ไม่เคลอ่ื นไหวจากการตายจะติดสี
178. Semen analysis: Volume 0.8 mL, Sperm Concentration 0/mL, Sperm Morphology

not done, WBC count 2x106/mL จัดอยใู่ นกลมุ่ ใด

ก. Aspermia ข. Azoospermia ค. Oligospermia

ง. Teratozoospermia จ. Asthenozoospermia

ตอบ ข. Aspermia ไม่มกี ารหล่ังน่้าอสจุ ิ,

Azoospermia หล่ังน่า้ อสุจิโดยไม่มตี วั sperm,
Oligospermia นา้่ อสุจิมี sperm < 20 ลา้ นตวั ,
Teratozoospermia อสุจิมีรูปร่างปกติ< 30% / abnormal morphology >40%),
Asthenozoospermia อสุจิเคล่อื นที่แบบ forward progression น้อยกว่า 20%
179. ในการตรวจ semen analysis ข้อใดเป็นการตรวจในงานประจ้า

1. sperm count 2. Viscosity 3. Motility 4. Viability

ก. 1 และ 2 ข. 1 และ 3 ค. 1, 2, 3 ง. 1, 2, 4 จ. 1, 2, 3, 4

ตอบ จ.
180. ข้อใด ถกู ตอ้ ง เกี่ยวกบั การเก็บ semen

ก. เก็บใส่ condom ข. ควรงดเพศสมั พนั ธ์ 1 วนั ค. ใส่ตเู้ ย็นทีอ่ ุณหภมู ิ 4 0C

ง. เก็บในภาชนะทส่ี ะอาด ส่งท่ี Room temperature จ. ก และ ข ถกู

ตอบ ง. การเก็บ semen ไมเ่ กบ็ ใสถ่ ุงยางเน่อื งจากมสี ารฆ่าสเปิรม์ โดยกอ่ นเก็บควรงดเพศสัมพนั ธ์ 2-3
วันแต่ไมค่ วรเกนิ 7 วัน เก็บส่งทอี่ ณุ หภมู หิ ้องปกติ
181. Semen ที่มี Liquefaction ผดิ ปกติ เป็นผลจากข้อใด

ก. Seminal vesicle ข. Prostate grand ค. Testis

ง. Gonad จ. Seminiferous tubule

จลุ ทรรศนศาสตรค์ ลนิ กิ 108

ตอบ ข. Prostate grand
182. การท้า sperm count โดยเจือจางไป 1:20 นับชอ่ ง R = 5 ชอ่ ง ได้ 19 cell ผู้ปว่ ยอยใู่ นภาวะใด

ก. Normozoospermia ข. Azoospermia ค. Oligozoospermia

ง. Teratozoospermia จ. Asthenozoospermia

ตอบ ค. Dilution factor = 1:20 ช่อง R มี 25 ชอ่ งเม่ือเทยี บกบั W จะมปี รมิ าตร = 0.1 L/25 =

0.004 L = 19,000 cell/l

สตู รคา่ นวณ = เซลล์ x DF = 19 x 20
ชอ่ งR X 0.004 5 X 0.004

ถา้ จะเปลี่ยนเป็น mL x 1000 = 19x10 6 cell/ml

Oligozoospermia Sperm concentration < 20 million/ml หรอื
Total count < 60 x106 spermatozoa/ml/ejaculate

Volume ค่าปกติของ Semen analysis: WHO 2010
≥ 1.5 mL

pH ≥ 7.2

Motility ≥ 32% progressive motility (A and B)

Viability ≥ 58% live with supravital staining

Sperm concentration ≥ 15 x106 spermatozoa/ml

Total sperm count ≥ 39 x106 spermatozoa/ejaculate

Morphology ≥ 4% normal morphology

WBC < 1x106/ml

MAR < 50% spermatozoa with adherent particles

เอกสารอา้ งอิง
1. Fundamentals of Urine & Body Fluids Analysis. (3rd Edition). Nancy A. Brunzel. Elsevier
Inc. USA. Missouri. 2013
2. Graff's Textbook of Urinalysis and Body Fluids. (3rd edition). Lillian A. Mundt, Kristy
Shanahan Wolters Kluwer Lippincott William & Wilkins. USA. Philadelphia. 2015
3. Urinalysis and Body Fluids. (6th edition). Susan King Strasinger, Marjorie Schaub Di
Lorenzo. Philadelphia: F.A. Davis. 2014.

ปรสติ วิทยาทางการแพทย์ 109

ปรสติ วิทยำทำงกำรแพทย์

ประมวลความรทู้ างปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์

รงุ่ กาญจน์ สังฆรกั ษ์

1. โฮสต์ชนิดใด ท่ปี รสติ ระยะตวั เต็มวยั อาศยั อยู่ในรา่ งกายส่วนใดสว่ นหน่งึ สามารถเจรญิ เติบโตเป็นตวั

เตม็ วยั ท่สี ืบพันธไ์ุ ด้ และสามารถสบื พนั ธ์ุและแพร่พันธไ์ุ ด้

ก. Intermediate host ข. Definitive host ค. Paratenic host

ง. Accidental host จ. Reservoir host

ตอบ ข. Definitive host
2. โฮสต์ชนดิ ใด ทีป่ รสิตไปอาศยั อยู่ส่วนใดส่วนหน่ึงของรา่ งกาย มกี ารเจริญเติบโต และเปลยี่ นแปลง

รปู ร่างจากระยะหนง่ึ ไปเปน็ อีกระยะหน่งึ แตไ่ ม่ถงึ ระยะตัวเต็มวัย และมีการสบื พนั ธุแ์ บบไม่อาศยั เพศ

ก. Intermediate host ข. Definitive host ค. Paratenic host

ง. Accidental host จ. Reservoir host

ตอบ ก. Intermediate host
เฉลยสาหรบั ขอ้ 1-2
รปู แบบของโฮสต์

- โฮสต์เฉพาะ (definitive host) คือ โฮสต์ท่ีให้ปรสิตตัวอาศัยอยู่จนปรสิตเจริญเติบโตสมบูรณ์เป็น

ตวั แก่ หรอื ตัวเต็มวยั หรอื พรอ้ มทีจ่ ะผสมพนั ธุ์ได้ สบื พนั ธุแ์ บบอาศยั เพศ

- โฮสต์ก่ึงกลาง (intermediate host) คือ โฮสต์ท่ีให้ปรสิตตัวอ่อน อาศัยอาศัยอยู่ช่ัวคราว เพ่ือการ

เจริญเติบโตของตัวอ่อนแต่ไม่ถึงระยะเต็มวัย อาจขยายพันธุ์ช่ัวระยะเวลาหน่ึงให้ครบวงจรชีวิต

สืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ ถ้าวงจรชีวิตปรสิตอาศัยโฮสต์ก่ึงกลางมากกว่า 1 ชนิด จะเรียกว่า first

IH, second IH ตามล้าดับ

- โฮสต์โดยบงั เอิญ (accidental host) คือ โฮสตท์ ต่ี ดิ เชื้อปรสิตน้นั โดยบังเอญิ ซึ่งไมใ่ ช่โฮสต์ปกตขิ อง

ปรสติ ชนิดนนั้ แต่ได้รบั เช้อื ปรสิตโดยบงั เอิญและตัวปรสิตไม่สามารถสบื พนั ธ์ไุ ด้

- โฮสต์พาราเทนิก (paratenic host) คือ โฮสต์ท่ียอมให้ปรสิตเข้าไปอาศัยในเน้ือเย่ือ หรืออวัยวะ

ภายในโดยไม่เจริญเติบโต ไม่มีการเพ่ิมจ้านวน ไม่เปล่ียนแปลงรูปร่าง มีชีวิตอยู่กับโฮสต์เพื่อรอ

ติดตอ่ เขา้ definitive host ตอ่ ไป

- โฮสต์กักเก็บโรค (reservoir host) คือ โฮสต์เฉพาะท่ีเป็นพวกสัตว์ โฮสต์ชนิดน้ีจะสามารถท้าให้

ปรสิตสามารถคงอยู่ไดใ้ นธรรมชาติ และเป็นแหล่งระบาดของปรสิตได้

3. ขอ้ ใดคือ Gravid segment หรอื Gravid proglottid

ก. สว่ นทา้ ยสดุ และมไี ขเ่ ตม็ ปลอ้ ง ข. สว่ นทอี่ ย่ตู ่อจากหวั ค. สว่ นทอ่ี ยถู่ ัดจากคอ

ง. ส่วนท่ีอยู่ตรงกลาง จ. ส่วนท่ีมีอวยั วะเพศสืบพนั ธุ์

ปรสติ วิทยาทางการแพทย์ 110

ตอบ ก. ส่วนทา้ ยสดุ และมไี ขเ่ ตม็ ปล้อง
พยาธติ ัวตดื จะมีส่วนตา่ งๆ ที่ส้าคญั 3 สว่ นคอื

1. สว่ นหวั (Head หรือ Scolex) รูปรา่ งกลมหรือรี มีอวยั วะสา้ หรับยดึ เกาะผนงั ล้าไส้ มีลักษณะ

คล้ายถ้วยกลม เรยี กวา่ Sucker จ้านวน 4 อัน

2. ส่วนคอ (Neck) เปน็ บริเวณท่ีตอ่ จากส่วนหวั และจะเจริญเตบิ โตตอ่ ไปเปน็ ปลอ้ ง

3. ปล้อง (Segment หรือ Proglottid) ปล้องสามารถแบง่ ได้เปน็ 3 ชนดิ

3.1. ปลอ้ งอ่อน (Immature segment หรือ Immature proglottid) เป็นปล้องทอ่ี วัยวะสบื พันธ์ุ

ยงั ไม่เจรญิ เปน็ ปล้องตอนตน้ ทต่ี ดิ กบั สว่ นคอ

3.2. ปล้องแก่ (Mature segment หรอื Mature proglottid) เป็นปลอ้ งท่ีอวัยวะสบื พันธุเ์ จรญิ

แล้ว เปน็ ปลอ้ งทอ่ี ยูต่ อนกลางของลา้ ตวั

3.3. ปล้องสกุ (Gravid segment หรือ Gravid proglottid) เปน็ ปล้องทม่ี ดลูกเจรญิ เตม็ ที่ มไี ขอ่ ยู่

เต็มปล้อง เปน็ ปลอ้ งที่อยูส่ ว่ นทา้ ยของล้าตวั

4. ชายอายุ 20 ปี ชอบทานเนื้อหมูสุกๆ ดบิ ๆ เป็นประจา้ เสยี่ งตอ่ การตดิ เช้อื ใด

ก. Hymenolepis diminuta ข. Taenia saginata ค. Taenia solium

ค. Dipyllobothrium latum จ. Hymenolepis nana

ตอบ ค. Taenia solium

5. พยาธชิ นิดใด พบ Gravid proglottid ของพยาธคิ ลานออกมาจากรูทวารตอนกลางคนื เม่ือฉีดดว้ ย

India ink เข้าไปแลว้ พบ main uterus มลี กั ษณะดงั รปู

ก. Taenia solium

ข. Taenia saginata

ค. Diphyllobothrium latum

ง. Diphyllobothrium caninum

จ. Hymenolepis nana https://uplonaida_.wsoikliimumed-diae.otargil/ewdi_kmipoedrpiah/ocloomgym.jpogns/6/64/Tae
ตอบ ก. Taenia solium

6. ผู้ป่วยพบปล้องพยาธิสีขาวท่ีได้จากบริเวณทวารหนัก หลังจากกินยาถ่ายพยาธิ การพบส่วนใดของ

พยาธิ เป็นการบง่ บอกถึงประสทิ ธิภาพในการรกั ษา

ก. Mature progottid ข. Immature proglottid ค. Gravid progottid

ง. Scolex+neck จ. Egg

ตอบ ง. Scolex+neck
7. ขอ้ ใด ไมใ่ ช่ อาการของ Human cysticercosis

ก. เยื่อหมุ้ สมองโปง่ พอง ข. ลา้ ไส้อุดตนั ค. โรคลมชกั ง. แขนขาอ่อนแรง จ. สมองอกั เสบ

ปรสติ วทิ ยาทางการแพทย์ 111

ตอบ ก. เยือ่ หุม้ สมองโปง่ พอง
8. พยาธิขนาดใหญ่ อาศัยในล้าไส้เล็กของคน หัวกลม โรสเทลลัมมหี นาม ปล้องแก่มีมดลกู 3 พู ปล้อง

สุกมแี ขนงมดลกู ด้านละ 7-12 ขอ้ ใดคือระยะติดตอ่ ของพยาธิ

ก. Cysticercoid ข. Cysticercus ค. Filariform larva

ง. Hydatic cyst จ. Metacercaria

ตอบ ข. Cysticercus (Cysticercus cellulosae)
เฉลยสาหรบั ขอ้ 4-8

Taenia solium (พยาธิตืดหมู) มักพบในคนท่ีรับประทานอาหารท่ีปรุงด้วยเนื้อหมูสุกๆ

ดิบๆ ก่อให้เกิดโรค Cysticercosis คือ โรคท่ีเกิดจากการมีถุงตัวอ่อนของพยาธิตืดหมูในอวัยวะต่างๆ

ของร่างกาย โดยมีรายงานว่าถุงตวั อ่อนพยาธิตืดหมจู ะพบมากท่ีสมอง (60%) กล้ามเนื้อ (5%) และตา

(3%) อาการของผู้ป่วยท่ีพบพยาธิตืดหมูที่สมอง (Neurocysticercosis) สามารถท้าให้เกิดอาการชัก

ความดันในสมองสูง สมองอักเสบ เย่ือหุ้มสมองอักเสบ มีอาการของการกดทับระบบประสาท เช่น ชา

กล้ามเนอ้ื อ่อนแรง

Taenia saginata (พยาธิตืดวัว) พบในกลุ่มประชากรท่ีนิยมรับประทานเน้ือวัว พยาธิตัว

เต็มวัยมีรูปร่างคล้ายริบบิ้นคล้าย Taenia solium แต่มีขนาดใหญ่กว่า พยาธิตัวเต็มวัยจะอาศัยอยู่ใน

ลา้ ไส้เลก็ ของคน ปลอ่ ยไขแ่ ละปล้องสกุ ปนออกมากบั อุจจาระ เมื่อวัวควายได้รับไขพ่ ยาธิเขา้ ไป ไขจ่ ะฟัก

ออกมาเป็นตัวอ่อนอยู่ในลา้ ไส้ และไชเข้าในกระแสเลือดไปยังเนือ้ เยื่อโดยเฉพาะกล้ามเนื้อลาย เม่ือคน

รับประทานเนือ้ ววั ควายทม่ี ีตวั อ่อนของพยาธิเขา้ ไป พยาธกิ ็จะฟักเป็นตัวออ่ นแล้วเจรญิ เป็นตวั เต็มวัยใน

ล้าไส้ต่อไป

การวินิจฉัยพยาธิตืดหมูและตืดวัว ส้าหรับปล้องแก่ของพยาธิตืดวัวจะมีลักษณะคล้ายกับ

พยาธิตืดหมู ต่างกันท่ีพยาธิตืดวัวจะมีรังไข่ 2 กลีบ (lobe) ในขณะที่พยาธิตืดหมูจะมี 3 กลีบ ส้าหรับ

ปล้องสุก จะใช้การนับจ้านวนแขนงของมดลูกโดยการฉีด Indian ink เข้าไป หรือโดยการย้อมสี พยาธิ

ตืดวัวจะมแี ขนงมดลูก 18-30 แขนง ในขณะท่ีพยาธิตืดหมจู ะมี 7-13 แขนง ส้าหรับไข่ของพยาธติ ดื หมู

และพยาธิตืดวัวจะมีรูปร่างและขนาดเหมือนกัน ( Teania spp. egg) คือ ไข่มีรูปร่างกลม มี

embryophore หนาสนี ้าตาล ห้มุ ตวั อ่อนระยะ oncophere มีขอ 3 คูอ่ ยภู่ ายใน ไม่สามารถแยกกนั ได้

การรักษากรณีที่มีอาการ เช่น ชัก ปวดศีรษะมาก อาจต้องให้ยารักษา หรือผ่าตัดตามความ

เหมาะสม ซ่ึงยาท่ีใช้รักษาคือยา Praziquantel โดยให้ในขนาด 50 มก./กก/วัน แบ่งให้วันละ 3 คร้ัง

เปน็ เวลา 2 สัปดาห์ หรอื ให้ยา Albendazole ในขนาด 15 มก./กก/วัน แบง่ ให้วนั ละ 2-3 คร้งั เป็นเวลา

2 สัปดาห์ หรอื การผา่ ตัดเอาซสี ตอ์ อกจากกลา้ มเน้ือหรอื จากสมองหรอื จากไขสนั หลงั

กรณีถ้าเป็นโรคพยาธใิ นลา้ ไส้ จะใชย้ า Niclosamide ขนาด 0.5 กรัม ขนาดทใ่ี ช้คือให้ 4 เมด็ เคยี้ วให้

ละเอียดกอ่ นกลืน และใหย้ าระบายร่วมด้วย ยาระบายจะให้หลังจากใหย้ าฆ่าพยาธแิ ล้ว หรืออาจใชย้ า

ปรสิตวิทยาทางการแพทย์ 112

Albendazol หรอื Praziquantel ก็ได้ โดยการพบส่วนหวั (Scolex) และสว่ นคอ (Neck) ของพยาธิ

หลดุ ออกมาในอจุ จาระ จะเปน็ การบ่งบอกถึงประสทิ ธิภาพในการรกั ษา

9. ไข่พยาธิข้อใด สัมพนั ธก์ ับคนไขเ้ ด็กในชุมชนแออดั มาดว้ ยอาการปวดท้อง ในอจุ จาระพบไข่พยาธิท่ีมี

ผนัง 2 ชนั้ ไข่ช้นั ในมีปุ่มหนาอยู่ท้งั สองขา้ ง แตล่ ะปุ่ม มี Filament ออกมาเป็นเสน้ ยาวข้างละ 4-8 เสน้

ก. Hymenolepis nana ข. Hymenolepis diminuta

ค. Dipylidium caninum ง. Diphyllobothrium latum

จ. Echinococcus granulosus

ตอบ ก. Hymenolepis nana

Hymenolepis nana (พยาธิตืดแคระ) เป็นพยาธิที่มีตัวเต็มวัยขนาดเล็กท่ีสดุ ในคน มักพบ

ในเด็ก หากพยาธิมีจ้านวนมากจะท้าให้เกิดการระคายเคืองเยื่อบุล้าไส้มาก มักท้าให้มีอาการปวดท้อง

คลื่นไส้ อาเจียน เบ่ืออาหาร การดูดซึมอาหารผิดปกติ น้าหนักลด กรณีพยาธิมีปริมาณน้อย จะไม่มี

อาการ คนได้รับพยาธิจากการรับประทานไข่หรือพยาธิตัวอ่อนในระยะติดต่อ (Cysticercoid) จากน้ัน

ตัวอ่อนจะออกจากไข่ไชเข้าผนังล้าไส้เลก็ เจริญเป็นตัวอ่อนและตัวเต็มวัยในล้าไส้ ผสมพันธุ์และปลอ่ ย

ไข่ออกมากับอุจจาระต่อไป ดังน้ัน การตรวจวินิจฉัยจึงเปน็ การตรวจหาไข่พยาธิในอุจจาระ โดยไข่จะมี

ลักษณะกลมใส เส้นผ่านศูนย์กลาง 30-47 ไมครอน มีเปลือก 2 ช้ัน ช้ันนอกบางใสไม่มีสี ช้ันในจะหนา

ห้มุ ตัวอ่อน oncosphere ซง่ึ มขี อ 6 อนั ตรงขั้วทง้ั 2 ด้านของเปลือกช้นั ใน จะมีปมุ่ นนู หนาขึน้ มีเสน้ ใย

(Filament) ข้างละ 4-8 เส้น

10. ไขพ่ ยาธขิ ้อใด สมั พนั ธ์กับผลการตรวจอุจจาระของนกั เรยี นโรงเรียนแหง่ หนึ่ง พบไข่พยาธิขนาด

60-80 µm มีเปลอื กหนาสองช้นั ช้ันนอกตดิ สีของน้าดี ดา้ นในมีตวั อ่อน oncosphere มี Hook 3 คู่

ก. Taenia saginata ข. Taenia solium

ค. Hymenolepis nana ง. Hymenolepis diminuta

จ. Dipyllobothrium latum

ตอบ ง. Hymenolepis diminuta

Hymenolepis diminuta (พยาธิตืดหนู) เป็นปรสิตในล้าไส้เล็กของหนูและสุนัข ซ่ึงเป็น

Definitive host ของพยาธิชนิดน้ี โดยการกระจายของปรสติ จะเกดิ จากการที่ตัวอ่อนของหมัดหรอื ด้วง

ปีกแข็งได้รับไข่ที่ปนออกมากับอุจจาระเข้าไป พยาธิจะเจริญไปเปน็ ตัวอ่อน Cysticercoid ในแมลง ซ่ีง

เป็นระยะติดต่อ เมื่อคนหรือหนูได้รับตัวอ่อนระยะติดต่อ Cysticercoid เข้าไป พยาธิก็จะเจริญเป็นตวั

เต็มวัยในล้าไส้ โดยใช้หัวฝังอยู่ในเซลล์เย่ือบุผนงั ล้าไส้ การตรวจวินิจฉัยจึงเป็นการตรวจหาไข่พยาธิใน

อจุ จาระ โดยไข่จะมลี ักษณะกลม เปลือกช้นั นอกหนา ติดสีเหลืองของน้าดี เปลอื กชน้ั ในบางใส ตัวอ่อน

oncosphere มีขอ 6 อัน ไม่พบปุ่มนูนและเส้นใย (Filament) บริเวณข้ัวท้ัง 2 ด้าน ช่องว่างระหว่าง

เปลือกช้ันนอกและช้นั ในไม่มสี ี แตจ่ ะมีสารคลา้ ยว้นุ (Gelatinous substance)

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 113

11. ไขพ่ ยาธิตัวตืดชนดิ ใด ไม่ใช่ ไข่พยาธทิ ีม่ ตี ัวออ่ น oncosphere ภายใน มีขอ 6 อัน และไขพ่ ยาธไิ ม่

มีฝาปิด

ก. Taenia saginata ข. Echinococcus granulosus ค. Hymenolepsis nana

ง. Hymenolepsis diminuta จ. Diphyllobothrium latum

ตอบ จ. Diphyllobothrium latum

Diphyllobothrium latum หรือพยาธิตืดปลา ก่อโรค Diphyllobothriasis ผ่านระยะ

ติดต่อคอื Plerocercoid larva โดยส่วนใหญไ่ ม่มอี าการ หากมีอาการ จะเปน็ ผลมาจากการขาดวติ ามิน

B12 เนื่องจากพยาธิจะรบกวนการดูดซึม ส่งผลให้เกิดภาวะซีด (Pernicious anemia, Megaloblastic
anemia) อาการทางประสาท เช่น อ่อนแรง ชา ตัวเต็มวัยของพยาธิจะอาศัยอยู่ในล้าไส้เล็กของคน

สุนัข แมว โดยไข่จะปนออกมากับอุจจาระลงน้า จากน้ันจะเจริญไปเป็นตัวอ่อน coracidium ซ่ึงมีขน

(Cilia) อยู่รอบๆ เมื่อกงุ้ ไร (Cyclops) ซ่ึงเป็น Intermediate host ที่ 1 มากินตัวอ่อน coracidium จะ

มีการเจริญเติบโตในตัวกุ้งไรเข้าสู่ระยะ Procercoid larva เม่ือปลามากินกุ้งไรท่ีมี Procercoid larva

เข้าไป พยาธิจะไชเข้าไปอยู่ระหว่างกล้ามเน้ือแล้วเจริญเป็น Plerocercoid larva หรือ Sparganum

เมือ่ คน สนุ ัข แมวมากนิ ปลาท่มี ีพยาธโิ ดยไมท่ า้ ใหส้ กุ กอ่ น Plerocercoid larva ก็จะเจริญไปเป็นตัวเต็ม

วยั ในลา้ ไสเ้ ล็กต่อไป การตรวจวนิ ิจฉยั จะเปน็ การตรวจดูปลอ้ งทอี่ าจหลดุ ปนมากับอุจจาระและตรวจหา

ไข่พยาธิในอจุ จาระ โดยไข่พยาธจิ ะมลี ักษณะเปน็ รปู ไข่ หัวทา้ ยมน มฝี าปิด ดา้ นตรงขา้ มฝาจะมปี ่มุ เล็กๆ

ยื่นออกมา เปลอื กไข่มสี ีเหลอื งทองหรือน้าตาล

12. ข้อใด ไม่ถูกต้อง เกี่ยวกับพยาธิใบไมใ้ นเลอื ด

ก. มี Forked tail cercaria ข. ระยะ Adult มีการแยกเพศผู้และเพศเมยี

ค. มรี ะยะตวั อ่อน Redia ง. ระยะ Adult ตวั เมียอาศัยอยู่ในร่องของตัวผู้

จ. มหี อยน้าจดื เป็น Intermediate host

ตอบ ค. มรี ะยะตัวอ่อน Redia
13. ข้อใด เป็นระยะติดตอ่ ของพยาธิใบไม้เลอื ด (Schistosoma)

ก. Sporocyst ข. Redia ค. Carcardia ง. Forked tail cercaria จ. Metacercaria

ตอบ ง. Forked tail cercaria

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 114
14. อวัยวะใด เป็นทอ่ี ยู่ของพยาธิทีม่ กี ารแยกเพศผเู้ พศเมียออกจากกัน แต่อาศยั อยู่ดว้ ยกนั ดงั ภาพ

ก. ตับ
ข. เนื้อเยือ่
ค. เลอื ด
ง. ปอด
จ. ลา้ ไส้

ตอบ ค. เลอื ด
เฉลยสาหรับข้อ 12-14

พยาธิใบไมเ้ ลือดเปน็ สาเหตุของโรคพยาธิใบไม้เลือด หรือ Schistosomiasis โดยพยาธใิ บไม้
เลือดท่ีก่อโรคในคนจะเป็นพยาธิใบไม้ใน Family Schistosomatidae (Schitosoma mansoni, S.
haematobium, S. japonicum, S. mekongi) ซ่ึงเป็นพยาธิใบไม้วงศ์เดียวท่ีแยกเพศผู้และเพศเมีย
อยู่คนละตัว ตัวผู้จะอ้วนและส้ันกว่าตัวเมีย ล้าตัวโค้งแบนเป็นแผ่นม้วนจากด้านหลังสู่ด้านหน้า ท้าให้
เกิดเป็นร่อง (Groove) เรียกว่า Gynaecophoric canal ใช้ส้าหรับกอดรัดตัวเมียในระยะที่โตเต็มวัย
ดังน้ัน ในระยะตัวเตม็ วัยตัวเมยี จึงอาศัยอยู่ในร่องของตัวผู้ และจะออกไข่ในเส้นเลอื ดด้าฝอย เน่ืองจาก
การบีบรัดของผนังหลอดเลือดด้าฝอย ไข่จะเคลื่อนท่ีทะลุผนังเส้นเลือดและเย่ือบุผนังล้าไส้หรือ
กระเพาะปัสสาวะเข้าไปอยู่ใน lumen ของล้าไส้หรือกระเพาะปัสสาวะ แล้วออกไข่ปนออกมากับ
อุจจาระหรือปัสสาวะ การตรวจวนิ จิ ฉัยจงึ เป็นการตรวจหาไข่พยาธิในเลือดและอจุ จาระ (S. mansoni,
S. haematobium, S. japonicum, S. mekongi) หรือปัสสาวะ (S. haematobium) ไข่ของพยาธิ
ใบไม้เลือดจะเป็นไข่ที่ไม่มีฝาเปิด แต่จะมีไมราซิเดียม (Miracidium) อยู่ภายใน มีหอยน้าจืดเป็น
Intermediate host เพียงตัวเดียว เมื่อ Miracidium ไชไปฝังตัวในหอยแล้วจะเจริญเติบโตเป็น
Forked tail cercaria ซึง่ เป็นระยะตดิ ต่อ
15. ผู้ป่วยน่าจะติดเช้ือใด เม่ือผู้ป่วยชายไทยไปเท่ียวแอฟริกา ได้ลงน้าไปเพ่ือจับปลามาท้าอาหาร
กลับมาไทย 3 เดือน มไี ข้ ปวดทอ้ ง ท้องร่วง ตรวจพบไขพ่ ยาธิ

ก. Schitosoma japonicum
ข. Schitosoma mansoni
ค. Schitosoma mekongi
ง. Schitosoma haematobium
จ. Schitosoma spindale
ตอบ ข. Schitosoma mansoni

ปรสิตวิทยาทางการแพทย์ 115

Schitosoma mansoni เปน็ พยาธิใบไมเ้ ลือด จะวางไข่ใน Mesenteric vessel ลกั ษณะไข่

ของ Schitosoma mansoni เป็นไข่ขนาดใหญ่ 114-175 × 45-60 ไมโครเมตร มีหนามขนาดใหญอ่ ยู่

ดา้ นขา้ ง (Lateral spine) ไข่มีตวั ออ่ น Miracidium อยภู่ ายใน

16. ผูป้ ่วยนา่ จะตดิ เช้ือพยาธิในข้อใด เม่อื ผ้ปู ่วยปสั สาวะแสบขัด มเี ลอื ด เม่ือตรวจปัสสาวะพบไขพ่ ยาธิ

มี terminal spine ดงั รปู

ก. Schitosoma haematobium

ข. Schitosoma mansoni

ค. Schitosoma mekongi

ง. Schitosoma japonicum

จ. Schitosoma spindale

ตอบ ก. S. haematobium

Schitosoma haematobium เป็นพยาธิใบไม้เลือด ในระยะตัวเต็มวัยตัวเมียจะออกไข่ใน

เส้นเลือดด้าฝอย เนื่องจากการบีบรัดของผนังหลอดเลอื ดดา้ ฝอย ไข่จะเคลื่อนท่ีทะลุผนังเสน้ เลอื ดและ

เยื่อบุผนังล้าไส้หรือกระเพาะปัสสาวะเข้าไปอยู่ใน lumen ของล้าไส้หรือกระเพาะปัสสาวะ ไข่จึงปน

ออกมากับอุจจาระหรือปัสสาวะ การตรวจวินิจฉัยจึงเป็นการตรวจหาไข่พยาธิในเลือด อุจจาระ และ

ปัสสาวะ ไข่ของ S. haematobium จะเป็นไข่ท่ีไม่มีฝาเปิด ขนาด 112-170 × 40-70 ไมโครเมตร มี

หนามอย่ตู รงปลายด้านหน่ึง (Terminal spine) ภายในไข่มตี วั ออ่ น Miracidium อย่ภู ายใน

17. ผู้ป่วยไอมีเสมหะปนเลือด ตรวจพบไขล่ ักษณะดงั ภาพขอ้ ใดถูกตอ้ ง

ก. กนิ ลาบหมูดบิ ข. กินปดู ิบ ค. กนิ ปลาดิบ ง. กินหอยดิบ จ. กนิ กบดิบ

ตอบ ข. กนิ ปดู ิบ
18. สิง่ สง่ ตรวจใด ใช้ในการตรวจหาไข่ของพยาธิ Paragonimus westermani

ก. เสมหะกบั ปัสสาวะ ข. เลือดกบั เสมหะ ค. เสมหะกับอจุ จาระ

ง. อจุ จาระกบั เลอื ด จ. หนองกบั ปัสสาวะ

ตอบ ค. เสมหะกับอจุ จาระ
เฉลยสาหรับขอ้ 17-18

Paragonimus westermani เป็นพยาธิใบไม้ปอด โดยพยาธใิ บไม้ปอดในประเทศไทยชนดิ

ที่ท้าให้เกิดโรคในคนจะมีอยู่ 2 ชนิดหลักคือ P. westermani และ P. Heterotremus ซึ่งพยาธิทั้ง 2

ชนิดนี้จะมีการก่อโรค การรักษาและการวินิจฉัยเหมือนกัน พยาธิใบไม้ปอดจะก่อให้เกิดโรค

Paragonimiasis จากการได้รับตัวอ่อนระยะติดต่อ (Metacercaria) ในปูหรือกุ้ง เม่ือคนรับประทานปู

หรือกุ้งท่ีมีระยะ Metacercaria เข้าไป ผนัง cyst จะถูกย่อยท่ีล้าไส้เล็กส่วนต้น พยาธิจะไชผ่านผนัง

ล้าไส้เข้าสู่ช่องท้อง ผ่านกระบังลม เข้าสู่ปอด ตัวเต็มวัยจะอาศัยอยู่ในปอด ท้าให้เกิดเลือดออก ท้าให้

เนอื้ ปอดส่วนน้นั ตาย และมีการอักเสบ ซ่ึงต่อมาจะมีพงั ผืดมาล้อมรอบบรเิ วณนนั้ เกดิ เปน็ worm cyst

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 116

หลังจากที่พยาธิโตเต็มวัยและออกไข่ ผนังท่ีหุ้ม cyst จะแตกออก ปล่อยไข่และสารต่างๆ ใน cyst

ออกมาในหลอดลม ท้าให้ผู้ป่วยไอมีเสมหะเป็นสีสนิมเหล็ก และมีการอักเสบของหลอดลม ดังน้ัน ใน

การวนิ ิจฉยั จึงเป็นการตรวจหาไข่ของพยาธใิ นเสมหะและอจุ จาระ

19. ผู้ป่วยน่าจะติดเช้ือพยาธิในข้อใด เมื่อผู้ป่วยชายไทยอายุ 70 ปี จากจังหวัดสกลนคร อาการตา

เหลือง ตัวเหลือง ตับโต อ่อนเพลีย ตรวจอุจจาระพบไข่พยาธิขนาด 15 x 35 ไมครอน มีฝาปิด มี

shoulder มองเหน็ ได้ชัด มี knob ลักษณะคลา้ ยหลอดไฟดังรูป

ก. Paragonimus spp. ข. Fasciola spp.

ค. Fasciolopsis spp. ง. Opisthorchis viverrini

จ. Schitosoma mekongi

ตอบ ง. Opisthorchis viverrini

20. ควรใหค้ า้ แนะนา้ เกีย่ วกับการปอ้ งกันโรคพยาธิใบไม้ตบั (Opisthorchis viverrini) อยา่ งไร

ก. ไมค่ วรรับประทานปลาน้าจืดดิบ ข. ไมค่ วรรบั ประทานหอยโขง่ ดบิ ค. ลา้ งมือบอ่ ยๆ

ง. ไม่ควรเดนิ เท้าเปลา่ จ. ไม่ควรเดินลยุ นา้

ตอบ ก. ไม่ควรรับประทานปลาน้าจดื ดบิ
เฉลยสาหรบั ขอ้ 19-20

Opisthorchis viverrini เป็นพยาธิใบไม้ตับ ก่อโรค Opisthorchiasis เกิดจากการได้รับตัว

อ่อนระยะติดต่อ (Metacercaria) ที่อยู่ในเน้ือปลา จากการรับประทานปลาน้าจืดดิบๆ เช่น ปลา

ตะเพียน ปลาขาว ปลาแก้มช้า เป็นต้น เมื่อคนได้รับ Metacercaria เข้าไป ตัวอ่อนจะไชออกจากถุง

cyst ท่ีล้าไส้เล็ก แล้วเดินทางไปตามทางเดินน้าดีจนถึงท่อน้าดีส่วนปลายที่อยู่ในตับและเจริญเป็นตัว

เต็มวัย โดยโรคพยาธิใบไม้ตับจะสัมพันธ์กับการเกิด Cholangiocarcinoma (มะเร็งท่อน้าดี) ลักษณะ

ของตัวเต็มวัยจะมีรูปร่างคล้ายใบไม้ ส่วนท้ายมนกว่าส่วนหัว รังไข่เป็นแขนงมดลูกยาวขดไปมาใน

สว่ นกลางลา้ ตวั อณั ฑะมี 2 อนั ลักษณะเป็นก้อน (lobe) อย่สู ่วนทา้ ยของล้าตัว ในการตรวจวินิจฉัย จะ

ตรวจหาไข่พยาธิในอุจจาระ ซึ่งไข่จะมีขนาดเล็ก ขนาด 22-32 × 11-12 ไมโครเมตร รูปร่างคล้าย

หลอดไฟ มสี ีนา้ ตาลอมเหลอื ง มฝี าปิด ไหล่ (shoulder) และตุม่ เล็กๆ อย่ดู ้านตรงข้ามฝา

21. ผู้ป่วยน่าจะติดเชื้อพยาธิในข้อใด เมื่อผู้ป่วยมาพบแพทย์ด้วยอาการปวดท้อง มีปัญหาท่ีล้าไส้ มี

ประวัติชอบกินพืชนา้ เช่น แหว้ กระจบั ผกั บงุ้ เมื่อนา้ อจุ จาระมาตรวจ พบไขล่ ักษณะดังภาพ

ก. Hook worm

ข. Echinostoma spp.

ค. Fasciolopsis buski

ง. Fasciola hepatica

จ. Opisthorchis viverrini

ตอบ ค. Fasciolopsis buski

ปรสิตวิทยาทางการแพทย์ 117
Fasciolopsis buski เป็นพยาธิใบไม้ขนาดใหญ่พบในล้าไส้ของคนและหมูซึ่งเป็น Definitive
host พยาธิตัวเต็มวัยจะเกาะอยู่ที่ผนังล้าไส้เล็กส่วนต้นและส่วนกลาง ออกไข่ปนออกมากับอุจจาระ
เมื่อไข่ปนลงไปในน้าจะเจริญเป็นตัวอ่อนระยะ Miracidium เม่ือพบหอยน้าจืดท่ีเหมาะสมจะไชเข้าไป
อยู่ในเนื้อเยื่อแล้วเจริญเป็นเรเดีย (Redia) และ cercaria ระยะ cercaria จะว่ายอยู่ในน้า เม่ือพบพืช
น้าจะเจริญต่อไปเป็นระยะ Metacercaria ซึ่งเป็นระยะติดต่อ โดยพืชน้าที่ส้าคัญได้แก่ แห้ว กระจับ
สายบวั ผักบ้งุ ผกั ตบชวา

ไข่ Fasciolopsis buski จะมีลักษณะรูปไข่ ขนาด 130-140 × 80-85 ไมโครเมตร เปลือกบาง
มสี เี หลอื งปนนา้ ตาล ปลายขา้ งหนงึ่ มฝี าปดิ เลก็ ๆ ภายในมีพยาธติ ัวออ่ นยงั ไมเ่ จรญิ เปน็ miracidium
22. ผูป้ ่วยน่าจะตดิ เชื้อพยาธจิ ากขอ้ ใด เม่ือผู้ป่วยเปน็ ชายไทย อายุ 20 ปี ป่วยเป็นโรคเอดส์ มีอาการไข้
คลื่นไส้อาเจียน ตรวจอุจจาระพบตัวอ่อนของพยาธิ ขนาด 200 µท มีช่องปาก (buccal cavity) สั้น
เห็น genital primordium ชัดเจน

ก. ตดิ เชื้อจากการรบั ประทานน้า
ข. ติดเช้อื จากการกินเนื้อหมทู ม่ี ีระยะติดตอ่
ค. ตดิ เชือ้ จากการกินเน้อื ววั ทม่ี รี ะยะติดตอ่
ง. ตดิ เชื้อจากการไชของตัวออ่ นขณะวา่ ยน้า
จ. ติดเช้ือจากการไชของตัวอ่อนขณะเดินไมใ่ ส่รองเท้า

ตอบ จ. ติดเชอื้ จากการไชของตวั อ่อนขณะเดินไมใ่ สร่ องเท้า
23. วิธีในขอ้ ใด ดที ีส่ ดุ ส้าหรบั การวนิ ิจฉยั Strongyloidiasis

ก. simple smear ข. Harada mori filter paper strip culture ค. Kato-Katz culture
ง. Agar plate culture จ. formalin ether concentration technique

ตอบ ข. Harada mori filter paper strip culture
เฉลยสาหรับขอ้ 22-23

Strongyloides stercoralis เป็นพยาธิตัวกลมเพียงชนิดเดียวท่ีเป็น Facultative parasite
(พยาธิท่ีสามารถเจริญเป็นพยาธิตัวเต็มวัยได้ทั้งในและนอกร่างกายของโฮสต์) การติดต่อเกิดจากการ
ได้รับตัวอ่อนระยะท่ี 3 (Filariform larva) ผ่านทางการไชผ่านผิวหนัง ซึ่งเป็นวิธีหลักท่ีติดต่อเข้าสู่คน
และการไดร้ บั พยาธิท่ปี นเปอ้ื นในอาหารหรือนา้ ดื่ม พยาธติ วั อ่อนระยะ Rhabditiform larva จะมีล้าตัว
เป็นทรงกลม เรียวยาว ปลายหางแหลมตรง ช่องปาก (buccal cavity) สั้น ใกล้กึ่งกลางล้าตัวจะมี
Genital primodium ขนาดใหญ่มองเห็นชัดเจน ในขณะท่ีตัวอ่อนระยะ Filariform larva จะมีรูปร่าง
ผอมเรียวเล็ก หลอดอาหารเรียวเล็ก ปลายหางเรียวมีแฉกเว้าเข้าไปเล็กน้อย (notched tail) ลักษณะ
ไขจ่ ะคล้ายกับพยาธิปากขอคือเปลอื กบางใส มตี ัวอ่อนอยภู่ ายใน ส้าหรับการวินจิ ฉยั ทางหอ้ งปฏิบัติการ
จะเป็นการตรวจอุจจาระเพ่ือหา Rhabditiform larva โดยท่ัวไปจะใช้การตรวจด้วยวิธี Direct smear

ปรสิตวิทยาทางการแพทย์ 118
แต่ในกรณีที่พยาธิมีปริมาณน้อย จะท้าการตรวจแบบเข้มข้นหรือการเพาะเล้ียงเชื้อ (Harada-Mori’s
culture method) จะให้ผลดกี ว่า
24. ผู้ป่วยน่าจะตดิ เช้ือพยาธิข้อใด เม่ือผู้ป่วยเด็กอายุ 7 ปี อยู่ในชุมชนแออัด มีอาการท้องอืดหลงั จาก
รับประทานอาหารมาเปน็ เวลาหลายเดือน หลังจากวงิ่ เลน่ ไดอ้ าเจียรและพบพยาธิออกมา 1 ตวั และไข่
พยาธิมีเปลอื กไข่ผวิ ไม่เรยี บคลา้ ยผลน้อยหน่า

ก. Ancylostoma duodenale ข. Ascaris lumbricoides ค. Capillaria philippinensis
ง. Enterobius vermicularis จ. Trichuris trichiura
ตอบ ข. Ascaris lumbricoides

ผู้ป่วยมีอาการท้องอืด และอาเจียนพบตัวและไข่พยาธิ โดยลักษณะไข่พยาธิดังรูป เป็น
Fertilized egg ของ Ascaris lumbricoides หรือพยาธิไส้เดือน ซ่ึงเป็นพยาธิตวั กลมในล้าไส้ท่ีมีขนาด
ใหญ่ที่สุด พบมากในเขตร้อนและอบอุน่ ท่ีมคี วามชนื้ สูง หรือในแหล่งชุมชนแออัดทีก่ ารสาธารณสขุ และ
สุขาภิบาลไม่ดี ติดต่อโดยการได้รับตัวอ่อนระยะติดต่อ หรือ Embryonated egg ซ่ึงมักปนเปื้อนใน
อาหาร โดยเฉพาะผักสดและผลไม้เช่นเดียวกับพยาธิในกลุ่ม soil-transmitted helminth การตรวจ
วินิจฉัยจะเป็นการตรวจอุจจาระเพ่ือหาไข่พยาธิ หรือการตรวจพบตัวเต็มวัยปนออกมาในอุจจาระหรอื
อาเจยี นของผู้ปว่ ย ลกั ษณะชองไขข่ องพยาธจิ ะมี 3 ลักษณะคอื

1. Fertilized egg เป็นไข่ที่ได้รับการผสมพันธุ์แลว้ มีขนาด 60×45 ไมโครเมตร เปลือกไข่มี 3
ช้ัน มีสีน้าตาลทอง ผิวไข่ขรุขระ เปลือกชั้นกลางเรียบใสและหนา ชั้นในสุดจะเป๋นเยือ่ บางๆ
ทหี่ ุ้มเซลลไ์ ข่

2. Unfertilized egg เป็นไข่ที่ยังไม่ได้ผสมพันธ์ุ ขนาด 88-94×44 ไมโครเมตร รูปร่างยาวรี
เปลอื กบางกว่าไขท่ ไ่ี ดร้ บั การผสมพนั ธุ์ มีเปลอื กไขเ่ พยี ง 2 ช้นั ไมม่ ผี นังชัน้ ในสดุ

ปรสิตวิทยาทางการแพทย์ 119
3. Decorticated egg เป็นไข่ท่ีเปลือกนอกหลุด เปลอื กนอกจึงเรียบ ไม่มีสี จึงท้าให้เห็นคล้าย

กับพยาธิปากขอ แต่เปลือกของพยาธิไส้เดือนจะหนากว่า การพบเปลือกนอกหลุดนี้ พบท้ัง
ไข่ที่ผสมพนั ธแ์ุ ล้วและท่ียังไมไ่ ด้ผสมพนั ธุ์

25. ผู้ปว่ ยนา่ จะติดเช้อื พยาธิขอ้ ใด เม่ือตรวจอจุ จาระเด็ก พบไข่มผี นงั หุ้ม 2 ชนั้ ขา้ งในมีตัวอ่อน 4-6 ตัว

ก. Enterobius vermicularis ข. Ascaris lumbricoides ค. Necator americanus

ง. Trichostrongylus orientalis จ. Angiostrongylus cantonensis

ตอบ ค. Necator americanus

26. ผู้ปว่ ยนา่ จะติดเชอื้ พยาธิข้อใด เม่ือผลการส้ารวจของประชากรในชุมชน พบว่า 50% เปน็ iron

deficiency รว่ มกับการมี eosinophil ในเลอื ดสูง ซกั ประวตั พิ บว่าชอบเดินเทา้ เปล่า

ก. Ascaris lumbricoides ข. Tenia spp. ค. Necator americanus

ง. Gnathostoma spinigerum จ. Opisthorchis viverrini

ตอบ ค. Necator americanus

เฉลยสาหรับขอ้ 25-26
พยาธิปากขอ (Hookworm) เป็นกลุ่มพยาธิตัวกลมในล้าไส้ โดยพยาธิปากขอทีม่ ีรายงานว่า

พบในคนท่ีส้าคัญมีอยู่ 2 ชนิดคือ Necator americanus และ Ancylostoma duodenale ซึ่งจะ

ติดต่อสู่คนผ่านการไชเข้าทางผิวหนัง โดยเฉพาะเกษตรกร พยาธิปากขอท้ัง 2 ชนิดนี้จะมีลักษณะไข่

คล้ายคลึงกัน (Hookworm egg) คือ มีเปลือกบางใส รูปไข่หัวท้ายมน ภายในมีเซลล์ไข่ท่ีแบ่งตัว 4-6

เซลล์ จึงต้องแยกกันที่ระยะตัวเต็มวัย โดยตัวเต็มวัยของ Necator americanus จะเป็นทรงกระบอก

เรยี วยาว สว่ นหวั งอโคง้ ไปทางดา้ นหลงั เน่อื งจากหงายสว่ นหวั เพอื่ ใช้เกาะกับผนังล้าไส้ จึงท้าใหม้ รี ปู ร่าง

เป็น S-shape มีฟันตัด (Ventral cutting plate) 1 คู่ ในขณะที่ตัวเต็มวัยของ Ancylostoma

duodenale มักมีลา้ ตวั ตรงหรืองอเปน็ C-shape มีช่องปากขนนาดใหญแ่ ละมฟี ันข้างละ 2 ซี่

พยาธิสภาพของผู้ที่ติดเชื้อพยาธิปากขอมักจะมีความสัมพันธ์โดยตรงกับจ้านวนพยาธิ และ

ระยะเวลาท่ีมีการติดเช้ือ โดยสามารถพบอาการทางผิวหนังบริเวณที่พยาธิไชเข้าผิวหนัง ก่อให้เกิดผ่ืน

แดงและอาการคนั อาการในปอด และอาการในระบบทางเดินอาหาร ซึ่งเกิดจากการท่ีพยาธิตัวเตม็ วยั

ใชป้ ากกดั เพอ่ื เกาะติดกบั ผนงั ลา้ ไส้และดูดเลือดจากโฮสต์ ท้าใหเ้ กดิ การฉกี ขาดของเย่ือบุผนงั ล้าไส้และ

เกดิ แผลบริเวณทีม่ กี ารเกาะของพยาธิ จงึ ท้าให้ผูป้ ่วยมกี ารเสียเลือดจากการท่ีพยาธิดูดเลือดเป็นอาหาร

ปรสติ วิทยาทางการแพทย์ 120

รวมถึงเสียเลือดจากการท่ีพยาธิเปลี่ยนต้าแหน่งในการเกาะ จึงก่อให้เกิดภาวะโลหิตจางได้ (Iron

deficiency anemia)

27. Scotch tape technique ใชใ้ นการตรวจหาพยาธิใด

ก. Enterobius vermicularis ข. Taenia saginata ค. Ascaris lumbricoides

ง. Strongyloides stercolaris จ. Trichuris trichiura

ตอบ ก. Enterobius vermicularis

28. ผู้ป่วยเด็กอายุ 2 ปี มาโรงพยาบาลดว้ ยอาการคันกน้ ตอนกลางคนื แพทยต์ รวจหาไข่พยาธิดว้ ยวธิ ี

scotch tape technique พบไขพ่ ยาธดิ ังภาพ จะป้องกนั เช้อื ดังกล่าวได้อย่างไร

ก. ลา้ งผกั กอ่ นทาน ข. ลา้ งมอื กอ่ นกินขา้ ว ค. ไม่กนิ หมูดิบ

ง. ไม่กนิ เนื้อวัวดิบ จ. ไมก่ ินปลาดบิ

ตอบ ข. ลา้ งมือก่อนกินขา้ ว

เฉลยสาหรับขอ้ 27-28
Enterobius vermicularis หรือพยาธิเข็มหมุด เป็นพยาธิตัวกลมท่ีมีการติดโรคในลักษณะ

ของ Group infection เช่น ในครอบครัว สถานเลี้ยงเดก็ โรงเรียนประจ้า เป็นต้น ซึ่งการติดตอ่ จะเกดิ

จากการได้รับไข่พยาธิเข้าสู่รา่ งกายผา่ นทางปาก จมูก และทวารหนกั เช่น เด็กมีการใช้มอื เกาบริเวณก้น

ท่ีมีอาการคัน จากน้ันมีการเอามือเข้าปากหรืออมนิ้ว การด่ืมน้าท่ีมีการปนของไข่พยาธิ การหายใจเอา

ไข่พยาธิที่ฟุ้งอยู่ในอากาศ เป็นต้น ดังน้ัน การป้องกันการติดเช้ือพยาธิจึงท้าได้โดยรักษาสุขอนามัย

รับประทานอาหารโดยใช้ช้อน ล้างมือก่อนรับประทานอาหาร ซักล้างเส้ือผ้า เป็นต้น โดย E.

Vermicularis สามารถก่อให้เกิดโรค Enterobiasis หรือ Oxyuriasis พยาธิสภาพจะเกิดจากการท่ี

พยาธิตัวเมียคลานมาวางไข่บริเวณทวารหนักในเวลากลางคืน ท้าให้เกิดอาการคันเน่ืองจากการระคาย

เคืองของผิวหนังบริเวณน้ัน ซ่ึงอาจท้าให้เกิดการอักเสบเนื่องจากการติดเชื้อซ้าจากแบคทีเรียได้ การ

วินิจฉัยจะใช้การตรวจหาไข่พยาธิโดยวิธี Scotch tape technique ซึ่งเป็นการใช้เทปกาวใสด้าน

เหนียวแตะบริเวณรอบทวารหนักเพื่อนา้ มาหาไข่พยาธิ ลักษณะของไข่พยาธิจะม้าน ventral แบนราบ

ในขณะท่ดี ้าน dorsal โค้งนูน ดคู ล้ายกับอักษรรปู ตัว “D” เปลือกไขห่ นา เรียบ ใส ไม่มีสี

29. ขอ้ ใดสัมพนั ธก์ ับประวัติชายอายุ 40 ปี มีอาการทอ้ งโครกคราก อุจจาระเป็นน้า ไมม่ มี ูกเลือด 4-5

วนั เปน็ ๆหายๆ มา 1 เดือน ตรวจพบไข่พยาธใิ นอจุ จาระลกั ษณะหวั ท้ายมีจุกแบบคล้ายถวั่ ลิสง

ก. กินพชื น้า ข. กนิ ปลาดิบ ค. กนิ หมสู ุกๆ ดบิ ๆ

ง. เดนิ เท้าเปลา่ จ. กนิ หอย

ตอบ ข. กนิ ปลาดิบ
จากอาการที่ส้าคัญคืออาการท้องโครกคราก อุจจาระเป็นน้า ไม่มีมูกเลือด ร่วมกับลักษณะ

ของไข่พยาธิท่ีมีลักษณะคล้ายถั่วลิสง (Peanut shape) ไข่สีน้าตาลอ่อน เปลือกหนา มีลายขีดขวาง

ปรสติ วทิ ยาทางการแพทย์ 121
(Pitted egg shell) และมีจุกแบนใสที่ข้ัวท้ัง 2 ข้าง (Bipolar flattened plug) ดังน้ัน พยาธิท่ีเป็น
สาเหตุ คือ Capillaria philippinensis

Capillaria philippinensis เปน็ พยาธิตัวกลมทมี่ ีระยะตดิ ตอ่ อยใู่ นลา้ ไสข้ องปลา ติดต่อจาก
การรับประทานปลาน้าจืดที่ปรุงไม่สุก เช่น ปลาไน (Cyprinus carpio) ปลาตะเพียนขาว (Puntius
gonionotus) ปลาซิว (Rasbora borapetensis) เมอื่ พยาธริ ะยะติดต่อเขา้ ส่คู นจะฝงั ตวั อยูใ่ นล้าไส้เล็ก
ของคน เจริญเปน็ พยาธิตัวเตม็ วัย และออกไขป่ ะปนออกมากับอจุ จาระ ถา้ ไข่ปนเปอ้ื นลงแหล่งนา้ ปลา
ในแหล่งน้ากจ็ ะได้รบั ไขพ่ ยาธิเข้าไป และไข่ฟกั เปน็ ตัวออ่ นในปลา พรอ้ มจะตดิ ตอ่ สู่คนตอ่ ไป
30. ผู้ป่วยน่าจะติดเช้ือพยาธิในข้อใด เมื่อผู้ป่วยไปจังหวัดตาก ต่อมน้าเหลืองโต สงสัยเป็นโรคเท้าช้าง
ตรวจเจอ microfilaria มี cephalic space 1:1 ล้าตวั มีนวิ คลโี อไลไมซ่ อ้ นทบั กนั ยาวไม่ถงึ ปลาย

ก. Wucheraria bancrofti ข. Brugia malayi ค. Plasmodium falciparum
ง. Schistosoma mansoni จ. Trypanosoma cruzi
ตอบ ก. Wucheraria bancrofti
31. ผ้ปู ่วยน่าจะติดเช้อื พยาธิในข้อใด เม่ือผู้ปว่ ยเปน็ ชายไทยอายุ 32 ปี อาศยั อยูท่ นี่ ครศรีธรรมราช มี
อาการต่อมน้าเหลอื งโต เจาะเลือด 24.00 น. พบ microfilaria มลี ักษณะ ดา้ นหวั กลมมน ความยาว
บริเวณสว่ นหวั มากกว่าความกวา้ ง 2:1 nuclei มี terminal nuclei ปลายหาง 1-2 อัน

ก. Lao Lao
ข. Brugia malayi
ค. Ascaris Lumbricoides
ง. Wuchereria bancrofti
จ. Strongyloides stercolaris
ตอบ ข. Brugia malayi

ปรสติ วิทยาทางการแพทย์ 122

เฉลยสาหรบั ข้อ 30-31
Wuchereria bancrofti และ Brugia malayi เป็นพยาธิฟิลาเรีย 2 ชนิดหลักท่ีก่อให้เกิด

โรคเท้าช้าง (Lymphatic filariasis) เม่ือยุงซ่ึงเป็นพาหะของโรคเท้าชา้ งดดู เลือดผู้ปว่ ย ยุงจะได้รับเชื้อ

ระยะ Microfilaria (Pre-L1) ท่ีอยู่ในกระแสเลอื ด เม่ือเข้าสู่ตัวยุงแลว้ จะมีการพัฒนาเปน็ ตวั อ่อนระยะ

ที่ 2 (L2) และ 3 (L3) พร้อมกับเคล่อื นท่ีไปยังปาก (proboscis) ของยุง เม่ือยุงท่ีมตี ัวอ่อนมากัดคน ตัว

ออ่ นระยะท่ี 3 จะเข้าสกู่ ระแสเลอื ดแลว้ ไชเขา้ สู่ระบบน้าเหลือง ระยะตวั เต็มวัยจะอาศยั อยภู่ ายในระบบ

น้าเหลือง และจะมกี ารผสมพันธุเ์ พม่ิ จา้ นวนต่อไป การแยกชนิดพยาธิฟลิ าเรีย สามารถแยกได้ดงั น้ี

ลักษณะ Wuchereria bancrofti Brugia malayi

ขนาด 230-296 × 8-10 m 200-275 × 5-6m

อัตราส่วนความกวา้ งตอ่ ความ 1:1 1:2
ยาวของช่องว่างบรเิ วณส่วน ลา้ ตัวเรยี งตวั พับไปพับมาไม่เปน็ ตัวพยาธิมรี ปู โคง้ เป็นวง
หวั (Cephalic space)

ลกั ษณะลาตวั

โค้งสวยงาม ค่อนข้างกว้าง

Body nuclei Nucleus รปู ร่างกลมหรือรี Nucleus รูปร่างไม่

แยกหา่ งกนั เห็นชัดเจน แต่เรียง แนน่ อน ขนาดเล็ก

ไม่ถึงปลายหาง กระจายซอ้ นทับกนั

Nucleus 2 อันบรเิ วณปลาย ไมพ่ บ พบ
หาง (Terminal nuclei)

32. ผปู้ ่วยมีอาการปวดบวมเคลือ่ นท่ี เมื่อนา้ ตวั พยาธอิ อกจากผิวหนังผู้ป่วย พบลักษณะหัวเป็น

กระเปาะ มีหนามรอบ มี cyclops เป็นโฮสตล์ ้าดับท่ี 1 เกดิ จากการทผี่ ู้ป่วยรบั ประทานอาหารประเภท

ใด

ก. ยา้ ตะกวดไมส่ กุ ข. ปลาหมึกย่างไมส่ ุก ค. ก้อยหอยโขง

ง. ปลาดุกย่างไม่สุก จ. สลัดผกั ลา้ งไม่สะอาด

ตอบ ง. ปลาดกุ ย่างไม่สกุ
อาการปวดบวมเคลื่อนที่ (Intermittent migratory swelling) เป็นพยาธิสภาพท่ีเกิดจาก

การเคล่อื นทข่ี องพยาธิตวั กลมกลมุ่ Gnathostoma ไปตามผวิ หนงั เกดิ การฉีกขาดของเน้อื เยอ่ื ท้าใหเ้ กิด

การอกั เสบ บวม แดง อาการปวดบวมเคลื่อนที่ทา้ ให้ปวด เจบ็ จ๊ีดๆ คัน ตามตา้ แหนง่ ท่ีพยาธิเคลอ่ื นท่ีไป

อาการนี้เป็นลักษณะเฉพาะของพยาธิ Gnathostoma ซ่ึงการวินิจฉัยจะดูจากลักษณะของพยาธิท่ีน้า

ออกมาจากผวิ หนัง พบหวั มหี นาม 8-11 แถว มีรอยคอดที่สว่ นหวั จึงเห็นเปน็ กระเปาะ ล้าตัวอว้ น ส้ัน สี

แดงเร่ือ ล้าตัวค่อนข้างใส ในคนพบการรายงานของพยาธิตัวจี๊ดเพียงชนิดเดียวคือ Gnathostoma

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 123
spinigerum ซึ่งคนเปน็ accidental host จงึ ไมม่ ีการตรวจอจุ จาระเพอ่ื การวินจิ ฉยั เนอื่ งจากไม่สามารถ
พบไขใ่ นอุจจาระ

วงจรของพยาธิมี cyclops เป็น First intermediate host พยาธิตัวเต็มวัยจะอาศัยอยู่ที่

ผนังกระเพาะของ Definitive host ได้แก่ สุนัขและแมว พยาธิตัวเมียจะออกไข่ปนออกมากับมูลสัตว์

เม่อื ไข่ตกลงในน้าจะฟักออกจากไข่เป็นตวั อ่อนระยะท่ี 1 เมื่อมี Cyclops มากนิ พยาธิจะโตเปน็ ตัวอ่อน

ระยะท่ี 2 และจะลอกคราบอีกครั้งเป็นตัวอ่อนระยะที่ 3 เมื่อ Natural second intermediate host

เช่น ปลาดุก ปลาช่อน ปลาไหล มากิน Infected cyclops ตัวอ่อนระยะที่ 3 จะไชออกมาแล้วไปยัง

กล้ามเนื้อของปลานา้ จืด คนสามารถรับพยาธิจากการกินสัตว์ที่เป็นตวั กลางสุกๆดบิ ๆ ได้แก่ ปลานา้ จืด

กบ งู เป็ด นก หนู ไก่ เปน็ ตน้

33. ผู้ป่วยน่าจะติดเชื้อข้อใด เม่ือตรวจอุจจาระพบ Cyst รูปร่างกลม ขอบเห็นชัดเจน มีผนังเซลล์ ใส

เรียบ ขนาดเสน้ ผา่ นศูนย์กลาง 5-20 ไมโครเมตร ภายใน cyst มนี ิวเคลียส 1-4 อนั ภายใน cytoplasm

อาจเห็นเป็นแท่งโดยปลายท้ังสองข้างโค้งมน เรียกว่า Chromatoid body Trophozoite จะพบใน

อุจจาระเหลว เป็นระยะที่เจริญเติบโต แบ่งตัว เคล่ือนไหว และกินอาหาร มีขนาด 10-30 ไมโครเมตร

เมื่อดูอุจจาระสดด้วย normal saline cytoplasm จะเห็นชัดเจนระหว่าง ectoplasm ที่ใส และ

endoplasm ซ่ึงมีลกั ษณะเป็น granule และจะเหน็ เมด็ เลอื ดแดงอยู่เป็นจา้ นวนมาก

ก. Entamoeba coli ข. Gairdia lamblia ค. Entamoeba histolytica

ง. Iodamoeba butschlii จ. Entamoeba dispar

ตอบ ค. Entamoeba histolytica

34. ผปู้ ว่ ยนา่ จะตดิ เชือ้ ขอ้ ใด เม่อื ผู้ป่วยมาพบแพทยด์ ว้ ยอาการถ่ายเป็นมูกเลือด 2-3 วัน ส่งตรวจ

อุจจาระได้ผลดงั ภาพ

ก. Entamoeba coli

ข. Entamoeba histolytica

ค. Endolimax nana

ง. Trichomonas vaginalis https://upnlotaamd.oweikbima_ehdisiato.olyrgt/icwai_kwipiethd_iain/cgoemstemdo_nesry/cth/crof/cTyrtoepsh.JoPzGoites_of_E
จ. Trichomonas hominis

ปรสติ วทิ ยาทางการแพทย์ 124

ตอบ ข. Entamoeba histolytica

35. ผู้ป่วยนา่ จะตดิ เชื้อขอ้ ใด เม่อื พบอุจจาระมมี ูกเลือด ตรวจพบ WBC และ RBC ดงั รูป

ก. E. histolytica

ข. E.nana

ค. E.coli

ง. G.lamblia

tbn0.gs4taXtmic.jUcBoLLhmE-Et1to/phiImsdy:tc/aX/5geHmencswcg?rlq52y=Wp9titbleekLndXm:-WA0N-NdF9TGkcTEUPp จ. E.gingivalis

ตอบ ก. Entamoeba histolytica
เฉลยสาหรับข้อ 34-35

Entamoeba histolytica หรือเชื้อบิดมีตัว เป็น Pathogenic amoeba ท่ีก่อให้เกิดโรค
Amoebic dysentery เกดิ จากการท่เี ชือ้ ไปท้าลายเย่ือบลุ ้าไส้ใหญ่ สง่ ผลให้เกดิ ล้าไส้ใหญ่อักเสบ ผ้ปู ่วย
จงึ ถา่ ยอุจาระบ่อย อจุ าระเป็นมูกเลอื ดและมีกลิ่นเหม็นเนา่ เช้อื บดิ อาจท้าใหเ้ กิดฝีบดิ ทอี่ วัยวะนอกล้าไส้
เช่น ตับ ปอด และสมอง เป็นต้น ในการวินิจฉัยจะเป็นการตรวจอุจจาระเพ่ือหา Cyst หรือ
Trophozoite โดยTrophozoites ของเชื้อจะมีรูปร่างไม่แน่นอน ประกอบด้วยนิวเคลียส 1 อัน มี
ลักษณะเป็นแบบล้อเกวียน (cart–wheel type) มี karyosome ขนาดเล็ก และมีก้อนโครมาตนิ ขนาด

เล็กเรียงตัวอย่างสมา้่ เสมอทีข่ อบดา้ นใน อาจพบเม็ดเลือดแดงท่ี
พยาธิกินเข้าไปอยู่ใน cytoplasm ในขณะท่ี Cysts จะมีรูปร่าง
กลมหรอื รี ขนาด 10-20 ไมโครเมตร มี 1 หรือ 4 นวิ เคลียส ผนัง
บางใส กรณีท่ีเป็น cysts ที่เพิ่งสร้าง อาจพบก้อนไกลโคเจน
และ chromatoidal bar ซึ่งมีลักษณะเป็นแท่งใส ปลายทั้งสอง
ข้างมนอยู่ภายใน
36. ผู้ป่วยน่าจะติดเช้อื ข้อใด เม่ือผู้ป่วยหญิงอายุ 30 ปี มีประวัติติดเชอ้ื HIV ป่วยเป็นทอ้ งเสยี เร้อื รงั มา
7 วัน น้าหนักลด 3 kg เมอื่ ตรวจอุจจาระพบเซลล์รูปรี ดงั ภาพ ขนาด 13x23 micrometer
ก. Crytosporidium parvum
ข. Isospora belli
ค. Dientameoba fragilis
ง. Cyclospora cayetanensis
จ. Enterocyto-zoon bieneusi
ตอบ ข. Isospora belli

ปรสิตวิทยาทางการแพทย์ 125

ผู้ป่วยมีประวัติตดิ เชอ้ื HIV ซึ่งเป็นผู้ปว่ ยที่มีระบบภูมคิ ุ้มกันบกพร่อง ตรวจอุจจาระพบเซลล์

รูปรี มี sporoblast 2 อัน ผู้ป่วยจึงน่าจะติดเช้ือ Isospora belli ซึ่งเป็น coccidia อาศัยอยู่ในเซลลบ์ ุ

ผนังลา้ ไสข้ องคน มกั กอ่ ให้เกิดโรคในคนที่มภี ูมิคมุ้ กนั บกพร่อง โดยจะทา้ ให้เกดิ อาการท้องรว่ ง อจุ จาระ

เป็นน้าหรือมีมูก แต่ไม่มีเลือดในอุจจาระ (ต่างจากบิดมีตัวท่ีจะพบอุจจาระมีมูกเลือด) การวินิจฉัยจะ

เป็นการตรวจหา oocyst ในอุจจาระ ลักษณะของ oocyst จะเป็นรูปยาวรี ไม่มีสี ผนัง 2 ชั้นบางใส

เมอ่ื ออกมากับอจุ จาระใหม่ๆ จะมี sporoblast 1 อัน เมอ่ื เจริญขึ้น sporoblast จะมี 2 อัน

37. ผู้ป่วยมีอาการไข้ หนาวส่ัน ตรวจพบเช้อื มาลาเรยี มียงุ ชนดิ ใดเป็น vector

ก. Aedes spp. ข. Culex spp. ค. Toxorhynchites spp.

ง. Mansonia spp จ. Anopheles spp.

ตอบ จ. Anopheles spp.

38. ข้อใดคือระยะติดต่อของมาลาเรยี

ก. Sporozoites ข. Microgamete ค. Hypnozoites

ง. Ookinate จ. Merozoites

ตอบ ก. Sporozoites
39. Plasmodium ชนิดใดทม่ี ีการ hypnozoite ทีต่ ับ และมกี ารเกดิ ไขก้ ลับ (relapse)

ก. Plasmodium ovale, Plasmodium vivax

ข. Plasmodium vivax, Plasmodium malariae

ค. Plasmodium vivax, Plasmodium falciparum

ง. Plasmodium falciparum, Plasmodium ovale

จ. Plasmodium malariae, Plasmodium falciparum

ตอบ ก. Plasmodium ovale, Plasmodium vivax

40. ผู้ป่วยน่าจะติดเชอ้ื มาลาเรียในข้อใด เมื่อตรวจฟิล์มเลอื ด thick film พบลักษณะ crescent form

(กล้วยหอม หรือพระจันทร์เสี้ยว) ในระยะ gametocyte ตัวผู้พบ granule กระจายตัว ตัวเมียพบ

granule รวมตัว

ก. Plasmodium falciparum
ข. Plasmodium malariae
ค. Plasmodium ovale
ง. Plasmodium vivax
จ. Mixed infection

ตอบ ก. Plasmodium falciparum

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 126
41. ผปู้ ่วยนา่ จะติดเชื้อในข้อใด เม่อื ผูป้ ่วยชายไทย อายุ 35 ปี มาจากชายปา่ จังหวดั จนั ทบุรี มีอาการไข้
หนาวสั่นเปน็ เวลา ตรวจ thin smear พบปรสิตดงั รูป

ก. P. vivax
ข. P. ovale
ค. P. falciparum
ง. P. malariae
จ. P. knowlesi
ตอบ ง. P. malariae
42. ผู้ป่วยน่าจะติดเช้ือในข้อใด เม่ือผู้ป่วยชายไทยเดินทางไปชายแดนเขมร กลับมามีไข้ พบ Blood
smears ลักษณะ Ring form: มีขนาดเล็กประมาณ 1/5 ของ infected RBC, cytoplasm บาง มี
chromatin ขนาดเลก็ พบ 2 chromatins (double chromatin)
ก. P. vivax
ข. P. ovale
ค. P. falciparum
ง. P. malariae
จ. P. knowlesi
ตอบ ค. P. falciparum
เฉลยสาหรยั ข้อ 37-42

โรคมาลาเรียเป็นโรคติดเชื้อที่เกิดจากเช้ือโปรโตซัวในกลุ่มพลาสโมเดียม (Plasmodium
spp.) อาการที่พบ ได้แก่ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย ปวดกล้ามเนื้อและข้อ ร่วมกับไข้ หนาวสั่น เหง่ือออก
ซีด โรคนี้จะมียุงก้นปล่อง (Anopheles spp.) เป็นพาหะ เม่ือยุงก้นปล่องท่ีมีเช้ือมาลาเรียมากัดดูด
เลือดคน sporozoites ในยุงซ่ึงเป็นระยะติดต่อจะเข้าสู่คนโดยปะปนมากับน้าลายของยุงเข้าสู่กระแส
เลือด จากน้ันจะเข้าสู่ตับ มีการแบ่งตัวเพิ่มจ้านวน เรียกว่าระยะ schizont โดย schizont จะมี
merozoite จ้านวนมาก schizont ท่ีแตกจะปลอ่ ย merozoites เข้าสู่กระแสเลือดเพ่ือเข้าไปเจริญต่อ
ในเม็ดเลือดแดง อย่างไรก็ตาม ใน P. vivax และ P. ovale จะมี sporozoites บางตัวจะเจริญอย่าง
ช้าๆ เรียกว่า hypnozoites ซ่ึงจะใช้เวลานานหลายเดอื นกว่าจะได้ merozoites ท้าให้เป็นสาเหตขุ อง
การเกดิ อาการไขก้ ลบั (Recurrent หรือ True relapse หรือ long term relapse)

ในการตรวจวินิจฉัยมาลาเรีย จะใช้การตรวจรูปร่างของเช้ือจากฟิล์มบาง (Thin film) และ
ฟิล์มหนา (Thick film) เพ่ือแยกชนิดของเช้ือ เช้ือมาลาเรียท่ีก่อโรคในคนได้แก่ P. vivax, P.
malariae, P. falciparum, P. ovale โดยแต่ละชนิดจะมลี ักษณะของเช้อื ตามระยะตา่ งๆ ดังตารางท่ี
1

ปรสติ วทิ ยาทางการแพทย์ 127
43. ผู้ป่วยน่าจะติดเชื้อในข้อใด เมื่อผู้ป่วยหญิงไทย มีตกขาวกล่ินเหม็นมาก น้าตกขาวมาตรวจพบ
ลักษณะดงั รูป

ก. Giardia lamblia
ข. Trichomonas vaginalis
ค. Schistosoma haematobium
ง. Trichuris trichiura
จ. Taenia Adult
ตอบ ข. Trichomonas vaginalis

ผู้ป่วยหญิงมาด้วยอาการตกขาว มีกล่ินเหม็นมาก น้ามาตรวจพบเชื้อลักษณะกลม มี
undulating membrane เป็นแผ่นบางยาวประมาณคร่ึงตัว มีหนวดเห็นเป็นเส้นชัดเจนอยู่ด้านหัว มี
นิวเคลียสรูปร่างกลมใหญ่ติดสีม่วง 1 อัน เห็น axostyle ชัดติดสีเข้ม ปลายแหลมยื่นเลยส่วนท้าย
อ อ ก ไ ป ซ่ึ ง เ ป็ น ลั ก ษ ณะ ข อ ง Trophozoite ข อ ง เ ชื้ อ Trichomonas vaginalis ซึ่ ง ก่ อ โ ร ค
Trichomoniasis ติดตอ่ จากการมีเพศสัมพนั ธ์หรือการใช้ของรว่ มกนั เช่น ผ้าเช็ดตัว โดย trophozoite
จะมีการเคล่ือนไหวแบบกระตุก (jerking movement) ในผู้หญิงท่ีติดเชื้อ ระยะ trophozoite จะไช
เย่ือบุช่องคลอดและมีเม็ดเลือดขาวเข้าไปท้าลายปรสิต ท้าให้มีอาการตกขาว เป็นเมือกปนหนองสี
เหลอื งขาวเป็นฟอง มีกลนิ่ เหมน็ คันทีช่ ่องคลอด มอี าการบวมแดง ในผูช้ ายพบวา่ มีการระคายเคอื งของ
ต่อมลูกหมากและท่อทางเดนิ ปัสสาวะ ท้าให้เกิดการอักเสบของต่อมลกู หมาก และท่อทางเดินปัสสาวะ
ได้

ตารางท่ี 1 การแยกชนิดขอ

Plasmodium Ring form หรอื Early Growing tro
trophozoite
spp.
P. vivax วงแหวนมีขนาดประมาณ 1/3 มีไซโตพลาสมยืดขยายออ

ของเม็ดเลือดแดง cytoplasm จึ ง มั ก เ รี ย ก ร ะ ย ะ น้ี ว

ติดสีฟ้าน้าเงิน มี Chromatin มีmalarial picment สีน

(Nucleus) ติดสีแดงเป็นหัว Cytoplasm เม็ดเลือดแ

แหวน ระยะนี้ขนาดของเม็ด ภายใน จะมีขนาดโตขึ้น

เ ลื อ ด แ ด ง ยั ง ไ ม่ มี ก า ร เม็ดเลือดแดงปกติ

เปล่ียนแปลง

P. ovale วงแหวนอ้วนหนา มีขนาด มาลาเรียจะรวมตัวกันแ
ประมาณ 1/3 ของเม็ดเลือด Cytoplasm เด่นชัด เม็

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 128

องเช้ือมาลาเรียในระยะต่างๆ

ophozoite mature schizont Gametocyte

อกไปคล้ายตัว อมีบา จ้านวน merozoites 12- Gametocyte ข น า ด โ ต
ว่ า amoeboid form 24 (ส่วนใหญ่ 16) เกอื บเต็มเซลลเ์ มด็ เลือดแดง
น้าตาลด้ากระจายอยู่ใน Chromatin ก้อนโตขรุขระ
แดงที่มีเชื้อระยะนี้อยู่ ขอบเขตไม่ชัดเจน กระจาย
ประมาณ 1.5 เท่าของ อยู่อยา่ งหลวมๆ มี malarial
pigment กระจายอยู่ท่ัวไป

แน่น Chromatin และ จ้านวน merozoites 4- ลั ก ษ ณ ะ ค ล้ า ย กั บ

ดเลือดแดงท่ีมีเชื้อมี 12 (ส่วนใหญ่ 8) Gametocyte ข อ ง P.

Plasmodium Ring form หรือ Early Growing tro
spp. trophozoite

แดง ระยะนี้ขนาดของเม็ด ขนาดโตขน้ึ รูปร่างเปลย่ี น

เ ลื อ ด แ ด ง ยั ง ไ ม่ มี ก า ร ยน่ ปลายขาดรุ่งรง่ิ

เปลี่ยนแปลง

P. malariae วงแหวนอ้วนหนา มีขนาด มีไซโตพลาสมได้ 3 แบบค
P. falciparum
ประมาณ 1/3 ของเม็ดเลือด - ไซโตพลาสมเปน็ แถบยา

แดง ระยะน้ีขนาดของเม็ด - Cytoplasm เป็นวงโค

เ ลื อ ด แ ด ง ยั ง ไ ม่ มี ก า ร form

เปลย่ี นแปลง - ไซโตพลาสมยืดขยาย

ovale มีรปู ร่างไมแ่ นน่ อน

วงแหวนขนาดเล็กประมาณ มีลักษณะคล้ายระยะวงแ

ophozoite mature schizont ปรสติ วิทยาทางการแพทย์ 129
นไป อาจเป็นรปู ไข่เห่ียว
Gametocyte

vivax แต่เม็ดเลอื ดแดงท่ตี ิด
เชื้อจะมีขอบ Cytoplasm
ขาดรุ่งร่ิงหรือเป็นรูปหยด
นา้ ตา (Tear drop)

คอื จ้านวน merozoites 6- ลั ก ษ ณ ะ ค ล้ า ย กั บ
าว เรียกว่า band form 12 (สว่ นใหญ่ 8) Gametocyte ข อ ง P.
ค้ง เรียกว่า compact vivax มีขนาดเล็ก ขนาด
จา้ นวน merozoites 12- และรูปร่างของเม็ดเลือด
ยไม่มากคล้ายของ P. แดงที่ติดเช้อื ไม่เปลี่ยนแปลง
น
แหวน แต่ Chromatin Gametocyte มีรูปร่างโค้ง

Plasmodium Ring form หรอื Early Growing tro
spp. trophozoite

1/5 ของเม็ดเลือดแดง มักพบ และ Cytoplasm มขี นาด

Double chromatin ห รื อ เลอื ดแดงไมเ่ ปล่ยี นแปลง

Multiple infection มั ก พ บ

ร ะ ย ะ Ring form ม า ก ก ว่ า

ระยะอื่น

ophozoite mature schizont ปรสติ วทิ ยาทางการแพทย์ 130

ดใหญ่ขึน้ ขนาดของเมด็ 30 Gametocyte

เ ห มื อ น ก ล้ ว ย ห อ ม ห รื อ
พระจันทร์เสี้ยว จึงเรียกว่า
Crescent form

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 131
44. เชอ้ื จากรปู มกี ารเคล่ือนท่แี บบใด เม่อื พบวา่ เชื้อมรี ูปร่างคลา้ ยลูกแพร์ ภายในมี 2 นิวเคลยี ส และ
มี flagella 4 คู่

ก. Falling-leaf movement
ข. Jerky movement
ค. spiral movement
ง. One direction movement
จ. Active and directional movement

ตอบ ก. Falling-leafmovement
เช้อื จากภาพ มีรปู รา่ งคล้ายลูกแพรห์ รือหยดน้าตา ปลายด้านหนา้ กลมมน ปลายหางเรียว

แหลม ภายในมีนิวเคลียส 2 อัน karyosome ขนาดใหญ่ ไม่มี peripheral chromatin มี flagella

4 คู่ และมี median body (parabasal body) เป็นแท่งโค้ง 2 อัน ซ่ึงลักษณะน้ี เป็นลักษณะของ

ระยะ Trophozoite ของเชื้อ Giardia lamblia โดยจะมีการเคล่ือนท่ีแบบใบไม้ร่วง (falling leaf

movement) ส้าหรับระยะ cyst จะมีลักษณะเป็นรูปไข่ มผี นัง cyst 2 ช้ัน ตรงกลางเหน็ axoneme

เป็นเสน้ ตามยาวของ cyst เห็นนวิ เคลียส 2-4 อนั

45. มธรุ สเดนิ ทางไปอินเดยี กลับมาพบแผลที่ผวิ หนงั จงึ ขดู มาย้อม Giemsa’s stain ให้ผลดังรูป

ผปู้ ่วยนา่ จะตดิ เชอื้ ในขอ้ ใด

ก. Trypanosoma cruzi

ข. Trypanosoma brucei gambiense

ค. Toxoplasma gondii

ง. Leishmania donovani

จ. Leishmania tropica hmttposn:/s//ubp/bloea/dLe.wisihki_mamedaiast.o_Wrg/BwCi1k_ipDePdDiax/.JcPoGm
ตอบ จ. Leishmania tropica

46. ผู้ป่วยน่าจะติดเชื้อในข้อใด เมื่อผู้ป่วยมีประวัตเิ พ่ิงท้างานกลับมาจากประเทศอิรัก พบแผลขอบ

นูนแข็ง โดยมสี ตั วข์ าขอ้ เป็นพาหะ

ก. Anopheles spp. ข. Culex spp. ค. Phlebotomuspapatasi

ง. Pediculus humanus จ. Mansoni spp.

ตอบ ค. Phlebotomuspapatasi (Phlebotomus เปน็ ตระกลู รนิ้ ฝอยทราย)

เฉลยสาหรับข้อ 45-46
จากขอ้ 45 ลักษณะทีพ่ บหลงั จากขดู ผวิ หนังที่แผลมาย้อมด้วย Giemsa’s stain พบพยาธิจา้ นวน

มากอยใู่ นเซลล์ นวิ เคลยี สกลมค่อนข้างใหญต่ ดิ สีม่วงแดง และมี kinetoplast เปน็ แทง่ สว่ นใหญ่อยู่

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 132

ต้ังฉากกับนิวเคลียส ซ่ึงเป็นลักษณะของเช้ือ Leishmania tropica ระยะ Amastigote form โดย

เช้ือน้ี จะก่อให้เกิดโรค Cutaneous leishmaniasis ลักษณะแผลที่พบจะเป็นแผลเรื้อรัง ขอบนูน

แข็ง พบได้ในผู้ปว่ ยทม่ี ีประวัติกลบั จากท้างานในประเทศตะวันออกกลาง เช่น อิรัก อิหร่าน เป็นตน้

การติดตอ่ จะเกิดจากการถกู กัดด้วยแมลงรนิ้ ฝอยทราย (Sandfly) ทม่ี เี ชอ้ื ในระยะ promastigote

ปัจจุบันมีการพบริ้นฝอยทรายมากกว่า 530 ชนิด กระจายอยู่ท่ัวไปในเขตร้อน และเขต

อบอุ่น แต่จะมีเพียงร้ินฝอยทรายชนิดที่อยู่สกุล Phlebotomus และ Lutzmyia เท่านั้น ท่ีจะเป็น

พาหะน้าโรค Leishmaniasis โดยร้ินฝอยทรายท่ีเป็นพาหะส้าคัญได้แก่ Phlebotomuspapatasi,

Phlebotomussergenti, Phlebotomusargentipesและ Phlebotomusariasi

47. ผปู้ ว่ ยเพศหญงิ มีอาการคันท่บี รเิ วณอวยั วะเพศ ตรวจพบเชอ้ื ดงั กลา่ วทีบ่ รเิ วณขนดว้ ยกล้อง

จุลทรรศน์

ก. Chigger

ข. hard tick

ค. Soft tick

ง. Crab louse

จ. Triangular bug hottupsse:/_/%up2l8o2a5d1_.w2i3k%im2e9_dFiae.morag/lew%ik2ipCe_dfrioa/mco_am_mhuomnsa/n6_/6h9o/Cstr.ajpbg_l
ตอบ ง. Crab louse
จากประวัติผู้ป่วยที่พบอาการคันบริเวณอวัยวะเพศ และพบเชื้อท่ีมีลักษณะอ้วนป้อม มีส่วนท้อง

ค่อนข้างส้ัน ส่วนอกและท้องแยกไม่ชดั เจน มีความกวา้ งเกือบเทา่ ความยาวของลา้ ตวั ขาคู่แรกผอม

และเล็ก ส่วนขาคู่ท่ี 2 และ 3 มีขนาดใหญ่ มีอุ้งตะขอ (claws) ใหญ่ท่ีปลายขาคล้ายก้ามปู ซึ่งเป็น

ลักษณะของโลน (Crab louse หรอื Pubic louse)

โลน มีช่ือวิทยาศาสตร์คือ Phthirus pubisก่อให้เกิดอาการทางผวิ หนงั โดยอาการคันจะเกิดจาก

การแพ้โปรตีนในน้าลายของโลนจากการกัดและดูดเลือด เมื่อเกามากขึ้น จะท้าให้เกิดการอักเสบ

(dermatitis) และบวมพพุ อง (impetigo)

ระยะตวั เต็มวยั ของโลน (ดัดแปลงจาก Service MW, 1996)

ปรสิตวิทยาทางการแพทย์ 133

48. Myiasis เกิดจากสตั วข์ าข้อชนดิ ใด

ก. หดิ ข. เหบ็ ค. แมลงวนั ง. เหา จ. แตน

ตอบ ค. แมลงวัน
โรคแผลหนอนแมลงวัน (Myiasis) เป็นโรคที่พบหนอนแมลงวันระยะตัวอ่อนอยู่ภายใน

แผล เกิดจากแมลงวัน Chrysomyia bezziana ซ่ึงเป็นแมลงวันมีลักษณะที่คล้ายกับแมลงวันหัว

เขียว มาวางไข่ที่แผล ไข่จะฟักเป็นหนอนแมลงวัน (maggot) ระยะท่ี 1 จากนั้น หนอนแมลงวัน

ระยะท่ี 1 จะไชเข้าสู่แผล และจะกินเนื้อเย่ือเป็นอาหาร ท้าให้เกิดแผลเปิดลึกลงไป จากนั้นจะลอก

คราบเป็นหนอนระยะท่ี 2 และ 3 หนอนแมลงวนั ระยะที่ 3 จะออกจากแผลตกลงบนดนิ ฝังตัวในดนิ

กลายเป็นระยะดกั แด้ (pupa) และเจรญิ เปน็ แมลงวนั ตัวเต็มวยั

49. ชายไทยอายุ 65 ปี คันงา่ มมอื ท้า skin scraping โดย 10%KOH เจอ ดังภาพ จากภาพคิดวา่

ชายคนน้เี ปน็ อะไร

ก. Sacoptes scabiei

ข. Cimex leutularius

ค. Pediculus humanus

ง. Xenopsylla cheopis

จ. Otobius megnini

ตอบ ก. Sacoptes scabiei hmttmpso:/n/su/pthlouamd.bw/ick/imc/Seadricao.oprtge/sw_iskcipaebdeiia.j/pcgo

50. ผปู้ ่วยมาดว้ ยอาการคนั ตามงา่ มนวิ้ มอื นวิ้ เทา้ สงสัยวา่ เกดิ จากหดิ ขูดบริเวณรอยโรคมาตรวจจะ

ใช้สารใดดที ส่ี ุด

ก. 1% Sulfuric acid ข. 10% formalin ค. 0.85% sodium chloride

ง. 70% ethyl alcohol จ. 10% potassium hydroxide

ตอบ จ. 10% potassium hydroxide
เฉลยสาหรับข้อ 48-49

หิด เป็นโรคติดเชอ้ื ผิวหนงั ท่ีเกดิ จากการตดิ เชอ้ื ไร Sarcoptes scabiei var hominis ตวั

หิดจะมี 8 ขา สีน้าตาล มีขนาดเล็กมองไมเ่ ห็นดว้ ยตาเปลา่ การติดเช้ือเกิดจากการสัมผสั ใกล้ชดิ กบั

คนที่เป็นโรคหิด เชน่ สมั ผสั ผิวหนงั โดยตรง สมั ผัสเส้อื ผา้ และทนี่ อน เป็นตน้ เหตุ อาการของผู้ท่ีเป็น

โรคหดิ จะพบลักษณะผ่ืนเป็นตุ่มน้าใสหรอื ต่มุ แดงคัน ผ่นื จะกระจายไปทั่วตัว บรเิ วณท่ีพบผนื่ ได้บ่อย

คือ ง่ามมือ ง่ามเท้า ข้อพับแขน หรือผื่นที่เกิดจากการที่หิดตัวเมียขุดเจาะผิวหนังจนเป็นโพรงแล้ว

วางไข่ ซ่งึ จะทา้ ให้เกิดผน่ื ท่ีมีลกั ษณะเป็นรอยนูนคดเค้ียวคล้ายเสน้ ด้ายส้ันๆ ท่ีผวิ หนงั โดยหดิ จะขุด

เฉพาะผวิ หนังชนั้ บนสดุ เทา่ นัน้

ปรสติ วิทยาทางการแพทย์ 134
ในการวินิจฉัยจะใช้การซกั ประวัติท่ีพบอาการคนั มักพบสมาชิกครอบครัวหรือคนใกล้ชิด
ทมี่ ีอาการพร้อมๆ กัน เม่ือตรวจร่างกายจะพบรอยโรคเป็นเส้นเล็กๆ คดเคี้ยวทีง่ ่ามนิ้วเรียกว่า อโุ มงค์
หิด วิธีที่จะช่วยให้หาอุโมงค์ได้ง่าย คือการหยดหมึกลงบนผิวหนังที่จะหาอุโมงค์หิดแล้วเช็ดหมึก
ส่วนเกินออก จะพบหมึกค้างอยู่ในอุโมงค์ นอกจากนี้ ยังสามารถตรวจหาตัวหิดหรือไข่จากการขูด
บริเวณผืน่ คันหรืออโุ มงคห์ ิด แลว้ นา้ มาตรวจดดู ว้ ยกลอ้ งจลุ ทรรศน์

ตารางสรุปการติดต่อและการวนิ ิจฉัยขอ

ปรสติ การตดิ ตอ่

พยาธติ ัวตืด (Cestodes)

Taenia solium -รับประทานเนอื้ หมู ปลอ้ งแก่
(พยาธติ ืดหมู) สกุ ๆ ดบิ ๆ -พยาธติ ดื วัวจะมีรังไข่ 2 กลีบ (l
-พยาธิตดื หมจู ะมี 3 กลบี
-กอ่ ให้เกดิ โรค
ปล้องสุก จะใช้การนับจ้านวนแ
Cysticercosis การย้อมสี
-พยาธติ ดื ววั จะมแี ขนงมดลกู 18
Taenia saginata พบในกลุ่มประชากร -พยาธติ ืดหมูจะมี 7-13 แขนง
(พยาธิตืดววั ) ที่ นิ ย ม รั บ ป ร ะ ท า น
ไข่
เน้ือววั -พยาธิตืดหมแู ละพยาธติ ดื วัวจะ
ลักษณะดังภาพ คือไข่มีรูปร่าง
oncophere ซง่ึ มขี อ 3 คู่อยภู่ า

https://upload.wikimedia.

ปรสติ วทิ ยาทางการแพทย์ 135

องปรสติ ที่มคี วามสาคญั ทางการแพทย์ อื่นๆ
การวินิจฉยั

ใ น ก า ร ใ ห้ ย า ฆ่ า พ ย า ธิ

lobe) การตรวจพบส่วนหัว

(Scolex) แ ล ะ ส่ ว นคอ

แขนงของมดลกู โดยการฉีด Indian ink เข้าไป หรือโดย (Neck) ของพยาธิหลุด

ออกมาในอุจจาระ จะ

8-30 แขนง เ ป็ น ก า ร บ่ ง บ อ ก ถึ ง

ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ใ น ก า ร

รกั ษา
ะมีไข่รูปรา่ งและขนาดเหมือนกนั (Teania spp. egg) มี

งกลม มี embryophore หนาสีน้าตาลหุ้มตัวอ่อนระยะ

ายใน ไมส่ ามารถแยกกันได้

.org/wikipedia/commons/e/ea/Uovo_Tenia.jpg

ปรสติ การติดต่อ การตรวจหาไข่พยาธิในอุจจาระ
Hymenolepis nana มักพบในเด็ก ไมครอน มีเปลือก 2 ชั้น ช้ันนอ
(พยาธติ ืดแคระ) ซ่ึงมีขอ 6 อัน ตรงข้ัวท้ัง 2 ด
(Filament) ข้างละ 4-8 เสน้

Hymenolepis มีหนูและสุนขั เป็น http://mcdinternational.or
diminuta Definitive host siteImages/G-L/Hy
(พยาธติ ดื หน)ู
การตรวจหาไข่พยาธิในอุจจาร
เหลืองของน้าดี เปลือกชั้นในบ
และเสน้ ใย (Filament) บริเวณ
ไม่มสี ี แตจ่ ะมสี ารคล้ายวุ้น (Ge

ปรสติ วิทยาทางการแพทย์ 136

การวนิ ิจฉยั อื่นๆ
ะ โดยไข่จะมีลักษณะกลมใส เส้นผ่านศูนย์กลาง 30-47

อกบางใสไม่มีสี ชั้นในจะหนาหุ้มตัวอ่อน oncosphere

ด้านของเปลือกชั้นใน จะมีปุ่มนูนหนาข้ึน มีเส้นใย

rg/trainings/malaria/english/dpdx5/IMAGES/Para
ymenolepiasis/H_nana_egg_wtmt1.jpg
ระ โดยไข่จะมีลักษณะกลม เปลือกชั้นนอกหนา ติดสี
บางใส ตัวอ่อน oncosphere มีขอ 6 อัน ไม่พบปุ่มนูน
ณข้วั ทงั้ 2 ด้าน ช่องวา่ งระหวา่ งเปลอื กชัน้ นอกและช้ันใน
elatinous substance)

ปรสิต การติดตอ่

Diphyllobothrium -มีระยะติดตอ่ คอื https://upload.wikimedia.or
latum Plerocercoid larva การตรวจวินิจฉัยจะเป็นการตร
(พยาธติ ืดปลา) -มีกุง้ ไร (Cyclops) พยาธิในอุจจาระ โดยไข่พยาธิจ
เป็น Intermediate ฝาจะมปี ุ่มเลก็ ๆ ยืน่ ออกมา เปล
host ที่ 1

https://upload.wikimedia

การวินจิ ฉัย ปรสติ วทิ ยาทางการแพทย์ 137
อื่นๆ

rg/wikipedia/commons/7/79/H_diminuta_egg.JPG อาจท้าใหเ้ กดิ การขาด
รวจดูปล้องที่อาจหลุดปนมากับอุจจาระและตรวจหาไข่ วิตามิน B12 เน่อื งจาก
จะมีลักษณะเป็นรูปไข่ หัวท้ายมน มีฝาปิด ด้านตรงข้าม พยาธจิ ะรบกวนการดูด
ลือกไข่มีสีเหลืองทองหรือน้าตาล ซึม สง่ ผลให้เกิดภาวะซดี
(Pernicious anemia,
Megaloblastic
anemia) และอาการ
ทางประสาท

a.org/wikipedia/commons/3/3f/Diphyl_eggA.jpg

ปรสติ การติดตอ่

พยาธิใบไมเ้ ลอื ด Schitosoma mansoni เป็นพ
ตรวจวินิจฉัยจึงเป็นการตรว
Schitosoma Schitosoma mansoni เป็นไ
mansoni ขนาดใหญ่อยดู่ า้ นข้าง (Lateral

ปรสิตวทิ ยาทางการแพทย์ 138

การวินจิ ฉยั อื่นๆ

พยาธิใบไม้เลือด จะวางไข่ใน Mesenteric vessel การ
วจหาไข่พยาธิในเลือดและอุจจาระ ลักษณะไข่ของ
ไข่ขนาดใหญ่ 114-175 × 45-60 ไมโครเมตร มีหนาม
l spine) ไขม่ ตี ัวอ่อน Miracidium อยู่ภายใน

ปรสิต การติดตอ่
S. haematobium
การตรวจหาไข่พยาธใิ นะอุจจาร
ไม่มีฝาเปิด ขนาด 112-170 ×
(Terminal spine) ภายในไข่มีต

พยาธิใบไม้ปอด -กอ่ ให้เกิดโรค การตรวจหาไข่ของพยาธใิ นเสม
Paragonimiasis https://upload.wikimedia.o
-Paragonimus -ตัวออ่ นระยะตดิ ต่อ
westermani (Metacercaria) อยู่
-P. Heterotremus ในปหู รือกงุ้
(มกี ารกอ่ โรค การ

รักษาและการวินจิ ฉัย

เหมอื นกัน)

ปรสิตวิทยาทางการแพทย์ 139

การวินจิ ฉัย อื่นๆ
ระหรือปัสสาวะ ไข่ของ S. haematobium จะเป็นไข่ที่

× 40-70 ไมโครเมตร มีหนามอยู่ตรงปลายด้านหนึ่ง

ตัวอ่อน Miracidium อยู่ภายใน

มหะและอุจจาระ อาการท่ีส้าคัญคือผู้ป่วย
จะไอ มีเสมหะเป็นสี
สนิมเหล็ก

org/wikipedia/commons/f/ff/Paragonimus_west
ermani_01.jpg