68 วงปีชีวิตสมคิด สิงสง

ไม่เวน้ แมแ้ ต่ สมคดิ สงิ สง ที่มีความคดิ ก้าวหน้าในการพฒั นา
ชนบท และตอ้ งการต่อสู้เพอื่ ความเปน็ ธรรมให้กบั คนชนบท ก็ยังตดิ
ร่างแหไปด้วย

จรงิ อยู,่ บางครั้งการเคล่ือนไหวเพอื่ ให้ไดม้ าซึ่งความเป็นธรรม
ย่อมหนไี ม่พ้นการสาแดงพลงั มวลชน เพ่ือสร้างอานาจต่อรอง แตก่ ็
ไม่ไดถ้ งึ ข้ันต้องการลม้ ล้างรฐั บาล หรอื เปลี่ยนแปลงการปกครองแต่
อยา่ งใด รวมถงึ การติดอาวุธทางความคิดให้กับชาวบา้ นกเ็ พอ่ื ให้รเู้ ทา่
ทนั ไมถ่ กู เอารดั เอาเปรียบจากพวกหากินบนหลังคนบางกลมุ่ และจะ
ได้ไม่ถูกกดขีข่ ม่ เหงอยรู่ ่าไปเท่านน้ั เอง

ชว่ งกลับมายึดฐานท่ีมน่ั บา้ นซบั แดงเปน็ สมรภมู ริ บดา้ นพฒั นา
รว่ มกับ ประเสรฐิ จนั ดา นัน้ สมคิด สงิ สง เล่าผา่ นรายการ ก(ล)า
งเมอื ง ของไทยพีบเี อส ตอน บนั ทึกหมู่บ้านซับแดง วา่ ชว่ งน้ันเปน็ ช่วง
ปลายฝนต้นหนาว บรรยากาศแห้งแลง้ มาก จงึ พากนั ไปอยูเ่ ถยี งนา
ปรับสภาพเถยี งนาให้มที ี่หลบั ท่ีนอนอยู่อาศัย แล้วกเ็ ขียนหนงั สอื สง่ ไป

สมคดิ สงิ สง ในบทบาทครูอาสาของฝา่ ยการศกึ ษา 151
กลุ่มเยาวชนซับแดง สอนเดก็ หนุ่มสาวที่ลืมเลือนหนังสอื
ใหก้ ลบั มาอา่ นออกเขียนไดช้ ว่ งระหว่างปี พ.ศ.2516-2519

68 วงปีชวี ติ สมคดิ สงิ สง 45 ปีคนกับควาย

เมื่อไมไ่ ด้รบั อนญุ าตใหจ้ ัดตง้ั โรงเรยี นการศกึ ษาผ้ใู หญต่ ามระบบของ

ทางราชการพวกเขาจึงพากันจัดตั้งเปน็ ฝ่ายกิจกรรมการศึกษาของ

กลุม่ เยาวชนซับแดงในภาพแถวยนื ตรงกลาง เส้ือขาวแขนสัน้ คือนาย

ผวิ สะบก ผญบ.ซบั แดงในเวลานน้ั ยืนขวาสดุ ในภาพคอื สมคิด สงิ สง

ลงตพี ิมพ์ในกรงุ เทพฯ ทง้ั สานกั พมิ พ์ และแวดวงหนงั สือพิมพ์ ส่วน
ใหญ่เป็นเรอ่ื งสั้น กวี รอ้ ยกรอง โดยส่งไปลงตีพิมพอ์ ยา่ งสม่าเสมอ
ขณะเดยี วกันหนงั สอื ท่สี ่งมาจากกรงุ เทพฯแตล่ ะเที่ยวเมล์กเ็ ยอะแยะไป
หมด เยอะจนตอ้ งเปดิ ตไู้ ปรษณียเ์ อาไว้รองรบั ไปเปดิ ต้แู ต่ละครง้ั กไ็ ด้
หนงั สอื กลบั มามากมาย จนเต็มเถยี งนา

ขณะเดียวกนั พวกคนหน่มุ -คนสาวทอ่ี อกโรงเรียนไปแล้ว
หา่ งเหนิ จากตัวหนงั สือ มาเหน็ เขา้ ก็มาลูบๆคลาๆ เหมอื นอยากอา่ น
อยากเรยี นรเู้ พม่ิ เตมิ บางคนบอกทาอยา่ งไรจะไดเ้ รยี น ตนจงึ มี
ความคดิ ทาโรงเรียน และก็คิดวา่ ทาแบบไมต่ ้องไปขออนุญาตทางการ
อะไรใหย้ ุ่งยากนแ่ี หละ โดยตง้ั กล่มุ เยาวชนบา้ นซบั แดงขน้ึ มา จากน้นั ก็
ตัง้ กจิ กรรมฝา่ ยการศกึ ษาของเยาวชน เปิดการเรยี นการสอนภาคค่า
โดยใช้ตะเกยี งน้ามนั กา๊ ด เปน็ ไฟส่องสวา่ ง

“ผมผันตัวเองมาเปน็ ครู และประเสรฐิ จันดา ก็เป็นครจู าเปน็
นอกจากนกี้ ม็ คี รูอาชพี ท่ีสนทิ กันมาช่วยสอนสว่ นหนงึ่ ก็สอนแบบช้ีให้
เอาหนงั สือเลม่ นน้ั เล่มน้ีไปอ่านเลย สงสยั อะไรกถ็ าม แล้วหนงั สือท่ใี ห้
อา่ นกเ็ ป็นประเภทหวั กา้ วหน้า และประเทืองปญั ญา จึงไมแ่ ปลกที่

152 68 วงปชี ีวิตสมคิด สงิ สง 45 ปคี นกับควาย

ความคดิ กา้ วหน้าจะซมึ ซับเขา้ ไปในเยาวชนบ้านซับแดงและบ้านใกล้
เรือนเคียงละแวกนน้ั ”...

หลังจากทกุ อย่างกาลงั ดาเนนิ ไปดว้ ยดี อย่มู าวนั หนงึ่ มโี อกาส
เดนิ ทางเขา้ กรงุ เทพฯ พบเพือ่ นท่พี ช่ี ายเขาทางานเกีย่ วขอ้ งกบั ฝา่ ย
ความมัน่ คง เขาบอกวา่ สมคิดถกู ทางการหมายหวั เอาไว้แล้ว ใหร้ ะวัง
ตัวดว้ ย

จึงคิดว่า นา่ จะเริม่ มาจากการพาชาวบ้านตัดถนน ซ่ึงเปน็ ชว่ ง
เดยี วกันกบั ทม่ี ีการตดั ถนนสายขอนแกน่ – ชัยภมู ิ เมอ่ื มกี ารตัดถนน
ดังกลา่ ว ชาวบา้ นทีบ่ า้ นไม่ตดิ ถนนกพ็ ากันตน่ื ตวั ทาอยา่ งไรจะให้ถนน
ตัดไปถงึ หมู่บ้านของเขา ทุกคนกว็ ิง่ มาหามาปรกึ ษาวา่ จะทาอย่างไร ตน
ก็เลยแนะนาให้แต่ละหมบู่ ้านกลบั ไปต้ังกลมุ่ เยาวชน แล้วเอากลุ่ม
เยาวชนเหลา่ นน้ั มาขบั เคลอ่ื นร่วมกับกลุม่ เยาวชนบา้ นซบั แดง

ในท่ีสดุ ทาให้เราพาชาวบ้านตดั ถนนดว้ ยแรงของชาวบา้ น
สาเรจ็ โดยไมไ่ ดใ้ ชเ้ งนิ ของทางราชการแมแ้ ต่บาทเดยี ว เร่อื งนเ้ี ปน็ เหตุ
ให้กานนั ผู้ใหญ่บา้ น รายงานต่อทางอาเภอ ทางอาเภอจึงคดิ ว่า มี

สภาพการเรียนการสอนของฝ่ายการศึกษาฯ จุดตะเกียงเจ้าพะยุใน
เวลาค่าคนื ในภาพจะเห็นสามเณรหนมุ่ นอ้ ยต่างหมู่บ้านมาแสวงหา
โอกาสทางการศกึ ษาของพวกเขาที่นีด่ ้วย

68 วงปีชีวติ สมคดิ สิงสง 45 ปีคนกับควาย 153

เบอ้ื งหลงั อะไรหรอื เปล่า เรามีคอมมิวนิสตอ์ ย่เู บอื้ งหลงั หรอื ไม่ เรมิ่ มี
การรายงานเข้าระบบความม่นั คง จนทาให้ภาพของสมคดิ สงิ สง และ
ชาวบ้านซบั แดง เปน็ ปฏิปักษ์ต่อทางราชการตงั้ แต่นนั้ มา

จนถงึ ปี พ.ศ.2519 เกิดมขี บวนการหนงึ่ ที่เรยี กวา่ “ขบวน
การนวพล” ประกาศตัวตอ่ สูอ้ ยา่ งเปิดเผยกับขบวนการประชาชนหวั
ก้าวหน้า จนมาเกิดเหตุการณ์ 6 ตลุ าคม 2519 เปน็ เหตกุ ารณแ์ ตกหกั
ระหวา่ งฝ่ายประชาชนหวั กา้ วหนา้ ซ่ึงมนี ักศกึ ษา ประชาชน ผู้ใช้
แรงงาน ชาวไร่ชาวนา กับฝ่ายขวาจัด

สอดรับกบั ข้อมลู บทวิเคราะห์ในเวบ็ ไซต์ “สามญั ชน บนถนน
ประชาธปิ ไตย” ทช่ี ีใ้ ห้เห็นสภาพการณ์กอ่ นเกิด 6 ตลุ าคม 2519 เอา
ไวอ้ ยา่ งนา่ สนใจ

เริม่ จากสภาพการณท์ างสงั คม การเมอื ง เศรษฐกจิ ในชว่ ง
ก่อนเหตุการณ์ 6 ตุลา นนั้ ในแง่สังคม พลังมวลชนกลมุ่ ต่างๆ ที่ถกู คมุ
ขงั อยูใ่ นกรอบของการเมอื งไดพ้ วยพงุ่ ออกมาแสดงขอ้ เรยี กร้องตา่ งๆ
ปัญหาท่ีมกี ารเรียกรอ้ งตอ่ ระบบการเมืองมที ้ังเรอื่ งความยตุ ธิ รรมใน
ด้านสังคมและเศรษฐกจิ การถูกเอารดั เอาเปรียบ การถกู ขม่ เหงรังแก

ในแง่เศรษฐกจิ การข้นึ ราคาน้ามนั กอ่ ให้เกดิ ความเดอื ดรอ้ น
ทวั่ ไป สินคา้ ข้นึ ราคา ปญั หาดงั กล่าวออกมาในแง่ของการแสดงออก
ทางการเมอื ง

ในดา้ นการเมอื ง ความพยายามในการวางรากฐานประชา-
ธปิ ไตยกด็ าเนนิ ไปอย่างเขม้ ข้น มีการร่างรฐั ธรรมนญู มีการเผยแพร่
ประชาธปิ ไตย การอภปิ รายปัญหาบา้ นเมอื ง การรวมตวั ของกลุม่ ต่างๆ
เชน่ สหภาพเพ่ือสทิ ธเิ สรภี าพประชาชน (สสส.) และประชาธปิ ไตยเพอ่ื
ประชาชน เป็นตน้ ความต่นื ตัวทางการเมอื งและสภาวะพลวตั มีอยู่
ท่ัวไป คละกนั ไปกับปญั หาตา่ งๆ ทางสงั คมเศรษฐกจิ ซ่ึงในแงห่ นง่ึ เปน็
ระยะหัวเลย้ี วหวั ต่อท่ีค่อนขา้ งจะสบั สนและเสมอื นกับจะเปน็ พยากรณ์
ให้เหน็ ความยุ่งยากในอนาคต

ในชว่ งนท้ี หารและตารวจต่างก็สงวนบทบาททา่ ที คอยเฝา้ ดู

154 68 วงปีชวี ติ สมคดิ สิงสง 45 ปคี นกับควาย

พฒั นาการต่างๆอยา่ งสงบ แต่กเ็ รม่ิ สอ่ ใหเ้ หน็ การเตรียมตัวเพือ่ เผชิญ
กบั ปญั หาท่ีกาลังจะตามมา

กล่มุ นิสติ นกั ศกึ ษาเรม่ิ มีรอยร้าวเกิดขน้ึ มีการแยกตวั ออกเปน็
สองกลมุ่ คือ ศนู ยก์ ลางนสิ ติ นกั ศกึ ษาแหง่ ประเทศไทย และ สหพนั ธ์
นกั ศกึ ษาเสรแี หง่ ประเทศไทย กลมุ่ หลังเป็นกลมุ่ ท่แี ตกออกไปจากลมุ่
แรก เพราะเริ่มมคี วามคดิ ในทางการเมอื งตา่ งกนั และบางพวกก็ไป
สังกดั กล่มุ จดั ตัง้ ซงึ่ ได้รบั การสนบั สนนุ จากองค์กรของรัฐและมกี จิ กรรม
ทถ่ี ว่ งดลุ กลมุ่ นสิ ิตนกั ศกึ ษา

ส่วนทางด้านการเมอื งรัฐบาลของ ม.ร.ว.คกึ ฤทธ์ิ ปราโมช บริ
หารประเทศด้วยการใชน้ โยบายใหผ้ ้มู รี ายได้น้อย ขึน้ รถเมล์ฟรีและ
รักษาพยาบาลฟรี มงุ่ ใหค้ นมีงานทาท่ัวถงึ ภายใน 5 ปี โครงการเงิน
ผัน 2,500 ลา้ นบาท และให้ทหารสหรัฐฯ ถอนตัวออกจากประเทศ
ไทยภายในเวลา 1 ปี

ขณะทส่ี ถานการณข์ องประเทศเพอ่ื นบ้านนัน้ ในเดือนพฤษ-
ภาคม 2518 ขา่ วการปลดปลอ่ ยอนิ โดจนี ดว้ ยชยั ชนะของคอมมวิ นสิ ต์
ได้เขยา่ ขวัญรัฐบาลและชนชัน้ ปกครองของไทยอย่างมาก ความกลัว
และเกลยี ดคอมมวิ นิสต์ในหม่คู นไทยแผอ่ อกไปเปน็ วงกว้างและลกึ ซึ้ง

รฐั บาลของ ม.ร.ว.คึกฤทธ์ิ เดินทางไปกรงุ ปกั กิ่งเพื่อเปดิ

68 วงปชี วี ิตสมคิด สงิ สง 45 ปีคนกับควาย 155

สัมพนั ธ์ทางการทูตกบั รฐั บาลจนี เปน็ ครง้ั แรกนบั แตจ่ ีนเปลยี่ นแปลง
การปกครองและได้รับการตอ้ นรับ จากนายเต้ิงเสี่ยวผงิ อย่างดยี งิ่
นายกรัฐมนตรีของไทยได้เขา้ พบและสนทนากบั ประธานเหมาเจอ๋ ตง
นานกว่าหนง่ึ ช่วั โมง...

(เร่ืองนี้ สละ ลิขิตกุล เขียนเอาไว้ในนติ ยสารสารคดี ฉบับ
ท่ี 195 เดอื นพฤษภาคม 2544 เร่ือง “คกึ ฤทธิ์พบเหมาเจอตงุ ” ตอน
หน่ึงวา่ ...ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ซ่งึ เปน็ นายกรัฐมนตรคี นท่ี 13 ของ
ไทย ถอื เป็นนายกรฐั มนตรคี นแรก และเปน็ เชอ้ื พระวงศใ์ นบรมราช
สกลุ จักรวี งศ์คนแรก ทเ่ี ดนิ ทางไปยงั สาธารณรัฐประชาชนจีน ภายใต้
การปกครองของลัทธิคอมมวิ นสิ ต์

ในการน้ไี ทยไดท้ าสัญญาเปดิ สัมพนั ธไมตรรี ะหวา่ งชาติ กับ
ประเทศจนี (คอมมวิ นสิ ต)์ เปน็ ครง้ั แรก ท้งั นเ้ี พราะคนจีนกบั คนไทย
ไมใ่ ชอ่ นื่ ไกล เปน็ พน่ี อ้ งกนั

ม.ร.ว.คึกฤทธ์ิ ปราโมช เดนิ ทางไปเยอื นสาธารณรฐั
ประชาชนจีนเมอื่ ปีพ.ศ. 2518 ไดร้ บั การต้อนรบั จากประชาชนคนจนี
และคณะผู้บริหารประเทศจีนคอมมิวนสิ ตท์ กุ ระดับ เป็นการตอ้ นรบั
ชนิดยง่ิ ใหญท่ ่สี ดุ เปน็ ประวตั กิ ารณ์ กล่าวไดว้ า่ จีนไมเ่ คยจดั การตอ้ นรับ

เชน่ น้ี แก่บคุ คลใดมากอ่ น ไมว่ ่า
จะเปน็ ประธานาธิบดีแหง่
ประเทศมหาอานาจ หรอื มขุ
บุรุษของประเทศใด ๆ
ม.ร.ว.คกึ ฤทธ์ิ ปราโมช ได้รับ
เกยี รตอิ นั ยงิ่ ใหญ่ ให้ไดเ้ ขา้ พบ
ท่านเหมาเจ๋อตงุ ประธานพรรค
คอมมิวนสิ ต์ผมู้ อี านาจสูงสดุ ซ่ึงใช้
เวลาพบปะสนทนากันนานเปน็
ประวัติการณ์ ประธานเหมาเจ๋อ
ตุง ไม่เคยให้โอกาสผูใ้ ดเขา้ พบได้

156 68 วงปีชวี ติ สมคดิ สงิ สง 45 ปคี นกับควาย

นานถงึ ขนาดน้นั

คือเปน็ เวลาถึง 58 นาที และได้สนทนากันอย่างเป็นกนั เอง

ชนิดทเ่ี รยี กว่า "ถงึ ใจพระเดชพระคณุ " เลยทเี ดยี ว นอกจากนั้นยงั ได้

พบปะวิสาสะกับ จเู อนิ ไล นายกรฐั มนตรขี องประเทศจีน ไดร้ ับการ

สรรเสริญยกยอ่ งจาก เตง้ิ เสย่ี วผงิ รองนายกรฐั มนตรี ผู้มอี านาจ

ย่งิ ใหญใ่ นประเทศจีน ทั้งยงั ได้พบปะกับนกั การเมืองระดบั สงู ของ

รฐั สภาแห่งชาติอกี ด้วย...)

บรรยากาศในเมอื งไทยนนั้ ฝ่ายอานาจเกา่ ได้โฆษณาชวนเชอื่

ว่า ผู้อื่นทไี่ ม่ใช่พวกของตนเปน็ พวกทต่ี ้องการตอ่ ตา้ นและลม้ ล้าง

สถาบันกษตั ริย์ หรอื “ไม่ใชค่ นไทย” ในขณะเดียวกันก็

ปรากฏ “ขบวนการขวาพฆิ าตซ้าย” ผูน้ านักศึกษาชาวนาชาวไร่ และ

กรรมกรหลายคนถูกลอบสังหาร นอกจากนน้ั ในชว่ งเดอื นสงิ หาคมได้

เกดิ เหตกุ ารณ์ทหารพราน บุกบา้ น ม.ร.ว. คึกฤทธ์ิดว้ ย

เดือนมกราคมปพี .ศ. 2519 ม.ร.ว.คกึ ฤทธิ์ ประกาศยุบสภา

โดยอา้ งวา่ ถกู ส.ส. กดดนั มาก การเลือกตั้งท่ัวไปถกู กาหนดขน้ึ ใน

วันที่ 4เมษายน 2519 ซ่ึงนบั เป็นการเลอื กตง้ั ทม่ี ีความรุนแรงอย่าง

มาก เพราะชว่ั เวลาสามเดือนทห่ี าเสยี งเลือกตงั้ มกี ารฆ่ากนั ตาย

กว่า 30 ศพ และมีผูไ้ ดร้ ับบาดเจบ็ จานวนมาก บอ่ ยครง้ั ทก่ี ารปราศรยั

หาเสียงถูกขดั จงั หวะ ดว้ ยระเบิด พรรคการเมอื งฝ่ายซา้ ยถกู โจมตมี าก

ท่ีสุด รวมถึง หวั คะแนนของพรรคฝ่ายก้าวหน้าถูกลอบฆา่ ตาย

ยงิ่ กว่านัน้ ในเขตนอกเมอื ง ท่ีทาการของพรรคพลงั ใหมซ่ ึง่ เปน็

พรรคทตี่ ้องการปฏริ ปู ก็ถกู วางระเบดิ และเหตกุ ารณ์ทร่ี นุ แรง

สะเทือนขวัญผคู้ นอย่างมากเกิดข้นึ เม่ือ

วันท่ี 28 กมุ ภาพนั ธ์ 2519 เมือ่ คนรา้ ยลอบสงั หาร ดร.บญุ สนอง บณุ

โยทยาน ผ้รู ว่ มกอ่ ต้งั และเลขาธิการพรรคสงั คมนยิ มแหง่ ประเทศไทย

ผลการเลือกตงั้ วันที่ 4 เมษายน 2519 พลกิ ความคาดหมาย

เพราะ ม.ร.ว.คึกฤทธ์ิ ผปู้ ระกาศยบุ สภาเพ่ือหวงั เพ่ิมทน่ี ่งั ของพรรคกิจ

สังคม กลับไม่ไดร้ ับเลอื กตง้ั พรรคทีไ่ ด้รบั เลือกตง้ั มากที่สุดคือพรรค

68 วงปชี วี ิตสมคดิ สิงสง 45 ปคี นกับควาย 157

ประชาธปิ ตั ย์ ทาให้ ม.ร.ว.เสนยี ์ ปราโมช มโี อกาสไดเ้ ปน็
นายกรัฐมนตรีอกี ครง้ั หนง่ึ นักวิชาการวิเคราะหส์ ถานการณ์การเมอื ง
ชว่ งนี้ว่า ผู้มสี ิทธิล์ งคะแนนเลอื กตั้งได้แสดงความเปน็ อนรุ กั ษน์ ิยมตาม
ประเพณดี ง้ั เดมิ และพอใจในความปลอดภัยและความเปน็ ระเบียบ
เรยี บรอ้ ยมากกวา่ ความเปลยี่ นแปลงที่ควบคุมไม่ได้ ทาใหพ้ รรค
ประชาธปิ ัตยแ์ ละพรรคการเมืองฝา่ ยขวาอนื่ ๆ ไดร้ บั ชยั ชนะในการ
เลือกตง้ั ในขณะท่ีพรรคฝา่ ยซา้ ยพ่ายแพ้อยา่ งหมดรปู โดยทน่ี ั่งของ
พรรคสงั คมนยิ มสองพรรค และพรรคพลังใหม่ลดลงจาก 37 ทีน่ ัง่
เหลอื เพียง 6 ทนี่ ัง่ หรือจากรอ้ ยละ 15 มาเปน็ รอ้ ยละ 2 ของจานวน
ท่ีนงั่ ทง้ั หมดในสภา

ส่วนชนวนของเหตกุ ารณ์ 6 ตุลา เน่ืองมาจาก จอมพลถนอม
กติ ตขิ จร อดีตนายกรฐั มนตรี เดินทางกลบั มาประเทศไทย หลังจากที่
หลบหนอี อกนอกประเทศเมอื่ 16 ตุลาคม 2516

นอกจากนน้ั กอ่ นหน้าเหตกุ ารณ์ 6 ตลุ า มคี วามขดั แยง้ ทาง
การเมอื งระหวา่ งพรรครัฐบาลกบั พรรคชาติไทย สว่ นขบวนการ
นักศกึ ษาและประชาธปิ ไตยก็กาลังเบ่งบานเตม็ ที่ โดยมีขบวนการ
มวลชนฝา่ ยขวา ใชค้ วามรนุ แรงก่อกวนและสังหารผนู้ านกั ศึกษา
กรรมกรชาวนา

ทง้ั นี้จอมพลถนอม บวชเณรเดินทางกลบั เขา้ มาในประเทศไทย
เมอ่ื วนั ที่ 19 กันยายน 2519 โดยอ้างว่าจะเข้ามาดูใจบดิ า (ก่อนหน้าน้ี
จอมพลประภาสเดนิ ทางเขา้ ประเทศไทยเมือ่ วนั ที่ 19 สิงหาคม แตถ่ ูก
ต่อต้านจนตอ้ งเดนิ ทางออกนอกประเทศไปอีก) นักศกึ ษาได้รวมตวั กนั
ประท้วงการกลบั เข้ามาของจอมพลถนอม โดยท่ีรฐั บาลก็เห็นชอบ
“นกั ศกึ ษาที่จะทาการชุมนมุ ก็มีสทิ ธิทาได้ตามรฐั ธรรมนญู ” ม.ร.ว.
เสนยี ์ ปราโมช นายกรัฐมนตรี กลา่ วเมอ่ื วันที่ 20 กนั ยายน 2519

ท่มี หาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ การประท้วงขับไล่จอมพลถนอม
เร่ิมตน้ ตั้งแตว่ ันท่ี 29 กันยายน 2519 ขณะเดียวกันไดม้ ีเหตกุ ารณฆ์ า่
แขวนคอกรรมกรทรี่ ่วมขบั ไลจ่ อมพลถนอมทนี่ ครปฐม นามาสู่การจัด

158 68 วงปชี วี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปีคนกับควาย

แสดงละครสะท้อนเหตุการณด์ งั กล่าวของนกั ศกึ ษาเมอื่ วนั ที่ 4 ตุลาคม

เชา้ วันที่ 5 ตุลาคม หนงั สอื พิมพ์ บางกอกโพสต์ และ ดาว

สยาม ได้ตพี มิ พภ์ าพละครแขวนคอ ของนักศึกษา โดยระบวุ า่ เปน็ การ

หม่ินพระบรมเดชานภุ าพ (เนือ่ งจากบคุ คลผู้ถกู แขวนคอในภาพ มีหนา้

ละม้ายองค์รัชทายาท) จนมีการชมุ นมุ กลมุ่ พลงั ฝ่ายขวาทว่ั กรุงเทพฯ

และ พ.อ.อุทาร สนทิ วงศ์ ณ อยุธยา แหง่ ชมรมวิทยุเสรี ได้กระจาย

เสยี งปลกุ เรา้ กลุม่ พลงั และนดั หมายเวลาทจี่ ะเคลือ่ นกาลงั

เช้าวันท่ี 6 ตลุ าคม 2519 กาลงั ตารวจและประชาชนในสงั กัด

กล่มุ พลงั ฝ่ายขวา ( เชน่ กลมุ่ นวพล กล่มุ กระทงิ แดง) ได้ปดิ ล้อมและบกุ

เข้าสลายการชมุ นมุ ในมหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ โดยใชว้ ิธีการอัน

โหดเหย้ี ม ผิดมนุษย์ ภาพขา่ วการแขวนคอนกั ศกึ ษากับตน้ มะขามที่

สนามหลวง ตอกอก เผาทงั้ เป็น และการระดมยงิ นกั ศกึ ษาทีไ่ ม่มอี าวธุ

นอกจากปนื พกของหน่วยรกั ษาความปลอดภัยไมก่ ี่กระบอก ได้

แพรห่ ลายออกไปทวั่ โลก

นกั ศกึ ษาและผู้นากรรมกรจานวนมากหลบหนีการ

ปราบปราม “เขา้ ปา่ ” เพอื่ รวมตวั กบั พรรคคอมมวิ นสิ ตแ์ หง่ ประเทศ

68 วงปชี ีวิตสมคิด สงิ สง 45 ปคี นกบั ควาย 159

ไทย
ผลจากการล้อมปราบประชาชน ประมาณวา่ มีผเู้ สยี ชีวติ

จานวนมากกว่าทม่ี ีตวั เลขทางการ นกั ศึกษา 3,084 คน ถกู จบั กมุ
ก่อนปล่อยตวั ในภายหลงั เหลอื ผนู้ านกั ศกึ ษา 19 คนถกู นาตัวข้นึ ศาล

ทหาร
จากเหตกุ ารณ์ครง้ั นี้ รัฐบาลของ
ม.ร.ว.เสนยี ์ ปราโมช ถกู ปฏิวัติ
และแทนที่ด้วยคณะปฏริ ปู การ
ปกครองแผน่ ดนิ แต่งตั้งรฐั บาล
“หอย” ท่มี นี ายธานนิ ทร์ กรยั
วเิ ชยี ร เปน็ นายกรัฐมนตรี และ
คณะปฏิรูปฯ กน็ าประเทศไทย
เข้าส่รู ะบอบเผด็จอกี ครง้ั ...
จึงไมแ่ ปลกทเ่ี หตุการณ์ “6 ตุลา”
จะมชี อื่ เรียกหลายชอ่ื ท้ัง “วันล้อมปราบประชาชน”, “วันฆา่ นกพิราบ”
และ “หกตุลาคมมหาโหด”
ส่วน สมคิด สงิ สง เลา่ วา่ ตนไม่ไดเ้ ข้าร่วมในเหตกุ ารณ์
“6 ตลุ า” แม้ว่าจะเป็นช่วงทเ่ี ดนิ ทางเขา้ กรงุ เทพฯพอดกี ็ตาม แต่ถงึ
กระน้นั ก็ร้ตู วั เองดวี า่ อย่ไู ม่ได้แล้ว จงึ พยายามหาทางเลด็ ลอดกลับมา
บา้ นซบั แดง แตก่ ลับมากไ็ มไ่ ด้อยู่อย่างเปดิ เผย ยังหลบๆซ่อนๆอยู่ตาม
เถยี งนา
กระทั่งถึงวันที่ 10 ตุลาคมออกพรรษาแลว้ 2 วัน ขณะกาลงั จะ
กินข้าวเช้า ปรากฏว่า มเี ฮลิคอปเตอร์ 2-3 ลาบนิ ต่ามาก ตอนนน้ั ยัง
ป้ันข้าวเหนยี วอยูใ่ นกามอื มคี นหน่มุ วง่ิ หน้าตาตนื่ มาบอกว่า ทหารเข้า
มาเต็มหมู่บ้านเราแลว้ ฮอ(เฮลิคอปเตอร์)มาลงจอดที่สนามโรงเรยี น
ไดย้ นิ เชน่ นนั้ เขารบี เผ่นลงจากเถียงนาหาทห่ี ลบซ่อนทันที
จากน้นั บา้ นซบั แดงกถ็ กู ปดิ ตาย คนในไม่ใหอ้ อก คนนอกไมใ่ ห้
เขา้ เสน้ ทางตา่ งๆ มีทหารพร้อมอาวุธตรึงกาลงั ปิดล้อมไว้รอบด้าน

160 68 วงปีชวี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปคี นกับควาย

กระท่ังเวลาประมาณ 14-15 นาฬิกา ไดเ้ กดิ พายฝุ นกระหน่าลงมา
อยา่ งหนัก จนเจ้าหนา้ ทีต่ ้องถอนกาลังกลับไปหมด ทาให้สมคดิ สงิ สง
และพรรคพวก ออกจากท่ีหลบซ่อนมาได้

แลว้ ก็ตัดสินใจหนีในตอนนน้ั เอง โดยม่งุ หน้าไปยงั ท่ีไมม่ ีภูเขา
เดินทง้ั คืนจนสว่าง ทง้ั ท่ีไม่รจู้ ะไปไหนดี คิดแตว่ า่ จะต้องหลบออกไปให้
พน้ จากประเทศไทยเท่าน้ัน...

ในยคุ ทถ่ี นนสายอดุ มการณ์ไม่ได้โรยเอาไว้ด้วยกลบี กหุ ลาบ
อุปสรรคขวากหนาม บางครั้งก็ทา้ ทาย บางครัง้ กบ็ ัน่ ทอน แต่
สดุ ท้าย “ถนนสายใหญจ่ ากมหาวทิ ยาลัย..สชู่ นบท” ของ สมคดิ สงิ สง ก็
พิสจู น์แล้วว่า มใิ ชแ่ นวคดิ ในสายลมแสงแดด เพ้อฝัน หากแตม่ นั ทาได้
จรงิ อย่างนอ้ ยกท็ ่ีบา้ นซบั แดง “หมู่บ้านเคียวเกี่ยวดาว” นั่นเอง

บรรณานกุ รม
สมคดิ สิงสง. ขา้ วเขยี ว. โรงพิมพ์เจรญิ ลักษณ์. ขอนแก่น 2536
ตานาน 40 ปบี ทเพลงชาวนาเพ่อื ชวี ิต คนกบั ควาย. โรงพิมพเ์ จรญิ ลกั ษณ์.
ขอนแกน่ 2556
วกิ พิ ีเดยี สมคิด สงิ สง สบื ค้นเมือ่ 20 กรกฎาคม 2561
14 ตุลา 16 pirun.ku.ac.th/~b521080372/Untitled-2.html
รายการก(ล)างเมือง. ไทยพบี เี อส. ตอนบันทึกหมู่บ้านซบั
แดง 24 มี.ค. 2558
สามัญชน บนถนนประชาธปิ ไตย. 6 ตุลา 19 มหาโหดwww.oocities.org/
thaifreeman/
สละ ลิขิตกลุ . คึกฤทธพิ์ บเหมาเจอตุง. นิตยสารสารคดี ฉบบั ท่ี 195 เดือน
พฤษภาคม 2544

68 วงปีชวี ติ สมคิด สิงสง 45 ปีคนกับควาย 161

162 68 วงปีชวี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปีคนกบั ควาย

“

๏ ชีวติ จรงิ จงึ มติ ่าง อย่างใบไม้
แรกผลยิ อด ถอดใบ ตามลาขอ้
แลว้ คลบ่ี าน ผ่านฝน ทนแดดทอ
พายุโถม ก็ล่ลู อ้ ตามแรงลม
๏ จากใบออ่ น คลี่คลาย เปน็ ใบแก่
แลว้ โรยรา บนกระแส อันเหมาะสม
เมื่อปเี คลือ่ น เดือนผา่ น มานานนม
ชว่ั ชีวิต ดงั อดุ ม เปน็ ตานาน

”

บางบท “อายุขัย”
เขียนลายสอื สื่อใบไม้
เส้นทางคน หนทางควาย

สมคิด สิงสง

68 วงปชี วี ิตสมคดิ สงิ สง 45 ปีคนกับควาย 163

ภาพ : ิว ัชย นา ัพว

164 68 วงปีชวี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปีคนกบั ควาย

สามวันอันตราย
3 Days of the SS

แวง พลงั วรรณ

“ช่ วยถอยออกมาใหห้ า่ งหน้าตา่ งด้วย!”
น้าเสียงนน้ั แม้เยน็ ชาไร้การข่มขู่ แต่มันคอื คาสัง่ ท่เี ต็มไปด้วย
อานาจ หญิงหน้าตาบ่งบอกว่าเป็นชาวเอเชีย เพื่อนสาวของ
“เทอร์เนอร์” ได้แต่ยืนเซ่อเหมือนถูกสะกดจิต มือที่หยิบกล่อง
ไมโครฟิล์มขณะจะนาเก็บเข้าท่ีต้องชะงักค้าง เสียงพิมพ์และป้อน
กระดาษของเคร่อื งเทเลก็ ซ์ยังคงรวั ดังไม่ขาดสายเหมอื นทีม่ นั เคยเปน็

“ว่าไงนะคะ”
เธอถามชายในชุดโอเวอร์โค้ตสีขรึมทาให้ดูเหมือนกับว่า เสียง
เทเล็กซ์มันกลบเสียงของเขาจนฟังไม่ถนัด แต่แท้จริงแล้ว มันคือการ
ถว่ งเวลาการหายใจในโลกนใี้ ห้ยืดไปอีกสักวินาทีกย็ ังดี
“ช่วยถอยออกมาใหห้ ่างหนา้ ต่างดว้ ย... ไดโ้ ปรด”

68 วงปีชีวติ สมคิด สิงสง 45 ปคี นกบั ควาย 165

ท้ายประโยคไม่ใช่การวิงวอน หากแต่เจ้าของเสียงและใบหน้า
เย็นชามันเปล่งคาประกาศิตเพ่ือย้าเตือนให้เธอรีบปฏิบัติ อย่าได้
บังอาจถ่วงเวลา อาจเป็นเพราะมันกลัวเลือดของเธอจะเปรอะกระจก
หน้าต่าง หรือเกรงว่าเม็ดกระสุนท่ีพุ่งผ่านร่างเธอแล้วมันอาจเลยไป
เจาะกระจกหนา้ ตา่ งให้แตกเสียหาย ทาให้คนภายนอกล่วงรู้เหตุการณ์
อันพงึ ปดิ ลับ

ลูกสมุนของมันในชุดโค้ตกันฝนที่หน้าอกประตรา US MAIL
หรือบุรุษไปรษณีย์ ชุดแต่งกายเลียนแบบท่ีมันใช้เบิกทางให้คนใน
ออฟฟิศแห่งน้ีเปิดประตูรับมัน มือท้ังสองกุมกระชับมฤตยูสวมท่อเก็บ
เสียง รอเพียงให้เธอขยับห่างหน้าต่างสักก้าวสองก้าวก็จะกระดิกน้ิว
สาเร็จโทษ

“ฉันไมร่ ้องหรอก”
เธอหลุดคาแผว่ เบา
“ผมรู้!”
ชายใบหน้าขรึมกล่าวตอบด้วยความมั่นใจ เพราะมันรู้ว่า ต่อ
ใหเ้ ธอออกแรงตะโกนจนคอแตก ใครท่ีไหนจะได้ยนิ
ฟุด! ฟดุ ! ฟดุ ! ฟุด!
มันไม่จาเป็นต้องรัวกระสุนเป็นบ้าเป็นหลังแบบนั้นก็ได้
เพราะร่างบางทรดุ ล้มจมกองเลอื ดตั้งแต่นัดแรกแลว้

166 68 วงปีชวี ติ สมคดิ สิงสง 45 ปคี นกับควาย

เทอร์เนอร์ ว่ิงหลบฝน
ไปตามชายคาด้านหลังของแนว
ตึก เส้นทางนี้เขาคนเดียวท่ี
ค้นพบ และใชเ้ ป็นทางเลย่ี งฝนใน
วันฝนตกหนัก วันนี้เป็นเวรที่เขา
ต้องออกไปซื้อม้อื เทีย่ งสาหรบั ทุก
คน เขาสลับเท้าเลี่ยงสายฝนท่ี
โปรยผ่านชอ่ งระหว่างตกึ ไปหยุด
ที่ประตูหลังของออฟฟิศ ทันทีท่ี
ดันประตูเข้าภายใน ก็ต้องตะลึง
กับภาพของเพ่ือนร่วมงานท่ีด่าวด้ินกันเกลื่อนห้อง ไล่ไปต้ังแต่หน้า
ประตู โตะ๊ ทางาน ในห้องน้า ระหว่างบนั ไดขน้ึ ชน้ั สอง

ท่ีช้นั สอง ศพสดุ ท้าย และเป็นเธอ ทีฟ่ ุบจมกองเลือดใกล้เครื่อง
เทเลก็ ซ์

นักวิจยั หนมุ่ ถลันออกจากห้อง ขณะทหี่ ัวหน้าทีมและมือสังหาร
ในชุดโอเวอร์โค้ตตรวจสอบรายช่ือเหย่ือท่ีมีกากบาทประทับ เม่ือเห็น
ว่ายงั ขาดไปคนหนง่ึ มันทง้ั สองก็รบี วิง่ ออกควานหาตัวเขา - เหยื่อราย
สุดทา้ ย

เทอร์เนอร์ เพิ่งตระหนักว่า เพราะเหตุใดนกั วจิ ยั ข้อมูล ใส่แวน่
สายตา ท่าทางเงอะงะแบบ “เด็กเรียน” ทางานท่ามกลางผู้คงแก่เรียน
และกองเอกสาร ภายใต้บรรยากาศเหมอื นอยูใ่ นห้องสมุดอย่างเขาจึงมี
นามเรยี กขาน หรือรหสั วา่ “คอนดอร์”

เมื่อหลายวันก่อน เขาทารายงานฉบับหน่ึงถึงกองบัญชาการ
ใหญ่ของซีไอเอ รายงานนั้นเป็นความลับสุดยอด และเป็นความเป็น
ความตายขององค์กร หากแพร่งพรายสู่ภายนอก มันจะนาความ
เสียหายอยา่ งใหญ่หลวงมาสูอ่ งคก์ ร เป็นแผนการเพ่ือเตรียมเข้ายึดบ่อ
น้ามันในตะวันออกกลาง ดังน้ัน เพ่ือนร่วมงานท้ังหมด รวมทั้งตัวเขา
จึงตอ้ งหายสาบสญู ไปจากโลกนีใ้ นฐานทีล่ ว่ งรขู้ ้อมลู อันควรปกปดิ

68 วงปชี วี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปีคนกับควาย 167

หนี ... เขาตอ้ งหนใี ห้สุดชวี ติ
นี่เป็นฉากเร่ิมของภาพยนตร์ฝรั่ง
เร่ือง “3 วันอันตราย” หรือ “3
Days of the Condor” นาแสดงโดย
โรเบิร์ต เรดฟอร์ด ท่ีแสดงเป็น
เทอร์เนอร์ และดาราสาวสวยแห่ง
ยุค เฟย์ ดันนาเวย์ เข้าฉายที่เฉลิม
ไทย ต้ังอยู่ท่ีมุมถนนราชดาเนิน
กลางบรรจบกับหัวถนนมหาไชย
โรงภาพยนตรท์ ีผ่ ูกขาดฉายหนังไทย
มาต้ังแต่ยุคพระเอกสุรสิทธิ์ สัต
ยวงศ์ ลือชัย นฤนาท มิตร ชัยบัญชา
ไชยา สุริยัน สมบัติ เมทะนี สรพงษ์
ชาตรี กรุง ศรีวิไล สุริยา ชินพันธุ์
แต่กลับแหกขนบเดิมๆ ด้วยการนา
ภาพยนตร์ฝรั่ง The Godfather เข้าฉาย และ “3 Days of the Con-
dor” เปน็ ภาพยนตร์ฝรงั่ ลาดับถัดมา
“3 วนั อนั ตราย” เป็นการพลิกบทบาทของโรเบิร์ต เรดฟอร์ด
พระเอกหุ่นสาอาง ภาพลักษณ์แบบคุณชายอย่างในเร่ือง The Great
Gatsby ให้มารับบทบู๊ แม้โรเบิร์ต เรดฟอร์ด จะเคยโด่งดังจากบท
คาวบอยอย่าง Butch Cassidy and the Sundance Kid แต่น่ันมันก็
นานเนมาแล้ว คือตั้งแต่ปี พ.ศ.2512 ตั้งแต่ Paul Newman ผู้รับบท
เป็น Butch Cassidy ยังหนมุ่ ฉกรรจ์ ส่วนตวั เขาเองกย็ งั เอา๊ ะๆ
ผลของการพลกิ บทบาทในเรื่องน้ี ส่งผลให้โรเบิร์ต เรดฟอร์ด
กลายเปน็ พระเอกหนังบู๊ไปอีกคน และภาพจาของ “Condor” ทาให้โร
เบิร์ต เรดฟอร์ดถูกขึ้นทาเนียบเป็น 1 ใน 5 บุรุษตาน้าข้าวที่ฝังใน

ดวงใจของชายไทยวยั ฉกรรจ์ผมู้ ีอาชีพขบั รถบรรทุกสิบล้อ ภาพของเขา
ได้รับเกียรตจิ ากอู่ต่อตวั ถงั รถบรรทกุ ไมว่ า่ จะเปน็ อบู่ ้านโป่ง จ.ราชบุรี

168 68 วงปีชวี ติ สมคิด สิงสง 45 ปคี นกับควาย

หรืออู่พนัสนิคม จ.ชลบุรี ต่างก็นารูปของ Condor ประไว้ที่บังโคลน

ท้ายสิบล้อให้กับลูกค้า และกลายเป็นที่ชื่นชอบของเหล่าสิบล้อไทยไป

ในที่สดุ
5 ชายฝรั่งที่ฝังตรึงในดวงใจชาวสิบล้อไทย ได้แก่ 1) Robert

Redford จากเร่ือง 3 Days of the Condor 2) Charles Bronson
จากเร่ือง ไอ้หนวดหิน (Death Wish) 3) Clint Eastwood จากบท
Josey Wales ในเรอ่ื ง ไอถ้ ยุ ปนื โต (The Outlaws) 4) Al Pacino ใน
บทตารวจตงฉินในเรื่อง เซอร์ปโิ ก้ ตารวจอันตราย (Serpico) และไม่
น่าเชื่อ อันดับท่ี 5 คือ Che Guevara หรือ Ernesto Guevara (เช เก
บารา) หรือในช่อื ทคี่ นุ้ หคู ุน้ ปากของนักเคลือ่ นไหวทางสังคมชาวไทยคือ

เช กูวารา นักปฏิวัติลัทธิมาร์กซ์ นายแพทย์ นักเขียน ผู้นา นักรบ

กองโจร นกั การทูต และนักทฤษฎกี ารทหาร ชาวอาร์เจนตินา ผู้มีส่วน

สาคัญในการปฏิวัติคิวบา ซึ่งภาพของเชท่ีถูกสาเนาลงในบังโคลนสิบ

ล้อเป็นภาพท่ีถ่ายโดยอัลเบอร์โต กอร์ตา เม่ือวันที่ 5 มีนาคม
ค.ศ.19601

เป็นเรื่องที่แปลกประหลาดท่ีภาพของเช ได้รับการต้อนรับ

จากชาวสิบล้อไทย จริงอยู่ แม้สิบล้อจะเป็นอาชีพหน่ึงที่ได้ชื่อว่าเป็น

การหนตี ายของผนู้ าปฏกิ ริ ยิ าฝ่ายขวา หรือสมนุ ตนี มอื ของสหรฐั ฯ ใน 169
ประเทศท้งั สาม ต่างลนลานหนตี ายออกนอกประเทศกนั อลหม่าน
ในภาพคือเวียดนามใตใ้ นวนั ในเวยี ดกงไดร้ ับชยั ชนะ

68 วงปีชีวิตสมคดิ สงิ สง 45 ปีคนกบั ควาย

กรรมาชีพ แต่ชาวสิบล้อบ้านเราก็ห่างไกลเหลือเกินกับการต่อสู้ทาง
การเมอื งของไทย

ภาพยนตร์เร่ืองน้ีเข้าฉายในเดือนตุลาคม 2519 ภายหลัง
สถานการณ์ภายนอกประเทศ ท่ีสหรัฐฯ ได้ยอมแพ้ราบคาบให้แก่กอง
กาลังเวียดกงในสงครามเวียดนาม ต่อเนื่องด้วยชัยชนะของฝ่ายเขมร
แดง (Khmer Rouge) ในกัมพูชา และฝ่ายแนวลาวฮักซาติ ใน
ราชอาณาจักรลาว บรรดาผู้นาปฏิกิริยาฝ่ายขวา หรือสมุนตีนมือของ
สหรัฐฯ ในประเทศท้ังสาม ต่างลนลานหนีตายออกนอกประเทศกัน
อลหม่าน

ในไทยเอง สหรัฐฯ เริ่มทยอยถอนฐานทัพออกจากประเทศ
เพราะทนต่อแรงกดดันของฝ่ายนิสติ นกั ศกึ ษาไม่ไหว ภาพยนตร์ฮอลลี
วู้ด อันเป็นตัวแทนของสังคมฟอนเฟะแบบอเมริกันอย่าง “3 วัน
อันตราย” จงึ เปน็ หนังคา้ งสต็อก จาเป็นต้องรีบระบายออกให้ทนั ความ
เปลี่ยนแปลงในภูมิภาค ที่ประชาชนเจ้าของประเทศเร่ิมสถาปนารัฐ
ใหม่ ภายใต้ธงนาของสังคมนิยม และสั่นคลอนมาถึงไทย ตามทฤษฎี
โดมิโน ที่แรกเร่ิม หน่วยงานซีไอเอของสหรัฐฯ ได้เขียนเสือให้วัว

(เจ้าหน้าที่ของไทย) กลัว เพื่อจะได้
เข้ามาต้ังฐานทัพในไทย และแล้ว...
สถานการณก์ ็พัฒนามาถึงจุดที่ภาพ
เสือในกระดาษกาลังจะกลายร่าง
เป็นเสือขนึ้ มาจริงๆ
สภาพการณ์การเมืองของไทยใน
ห้วงเวลานน้ั กาลงั เขม็งเกลียวอยา่ ง
ที่สุด เพราะเป็นระยะใกล้ถึงวันที่
ฝ่ายล้าหลังขวาตกขอบกาหนดไว้
เพ่ือสังหารหมู่ฝ่ายก้าวหน้า ชนิด
ล้างกันให้เกล้ียงประเทศ หรือที่
เรยี กติดปากกันตามวาทกรรมสน่ัน

170 68 วงปีชวี ิตสมคิด สงิ สง 45 ปคี นกบั ควาย

เมืองของปศี าจห่มจีวร “กิตตวิ ุฑฺโฒ” ทีว่ ่า “ฆ่าคอมมิวนิสต์ไมบ่ าป”
เปน็ หว้ งเวลาทพี่ ลงั นสิ ิตนักศึกษาเรม่ิ ออ่ นแรง มีผ้วู เิ คราะห์ว่า

ขบวนการนิสิตนักศึกษามีทั้งข้อดีและข้อผิดพลาด ข้อผิดพลาดที่สาคัญ
คือ การขาดประสบการณ์และความจัดเจน นักศึกษาที่อยู่ภายใต้การ
ชี้นาของพรรคคอมมิวนิสตแ์ ห่งประเทศไทยได้กระทาการอันมีลักษณะ
ซ้ายจัด ทาให้คนบางกลุ่มในสังคมรับไม่ได้ กอปรกับกลุ่มที่สูญเสีย
อานาจไปเมอ่ื คร้งั 14 ตลุ าคม 2516 ไดเ้ ร่ิมฟ้ืนตัว การขับไล่ “ถนอม-
ประภาส” (จอมพลถนอม กติ ติขจร-จอมพลประภาส จารุเสถยี ร) และ
ครอบครวั ออกนอกประเทศ เป็นเพียงการเด็ดยอด ที่ไม่เพียงแต่ทาให้

68 วงปีชีวิตสมคดิ สิงสง 45 ปคี นกบั ควาย 171

ต้นไม้ไม่ตาย หากมันกลับแตกก่ิงก้านสาขาขึ้นมาใหม่ นอกจากน้ียังมี
กลุ่มผู้ดีเก่า ที่เริ่มมองเห็นพฤติกรรมของนักศึกษาว่าจะเป็นอันตราย
ต่อสถานะของพวกเขา ขืนปล่อยไว้ย่อมเป็นอันตราย แล้วกลุ่ม
ผลประโยชน์ท้ังสองกลุ่มก็มองเห็นศัตรูตัวเดียวกัน (ธรณี นครธรรม.
2552 : 146-147)

เริ่มปรากฏมีลูกเสือชาวบ้าน กลุ่มกระทิงแดง อันได้แก่
นักเรียนอาชีวะท่ีเคยเป็นฟันเฟืองคุ้มครองความปลอดภัยให้ขบวน
นิสติ นักศกึ ษาในช่วงเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 กลุ่มนวพล และอีก
สารพัดกลุ่ม ที่ร่วมสหบาทาแก่กลุ่มนักศึกษาและฝ่ายก้าวหน้า โดย

เ ห ม า ร ว ม เ อ า ว่ า พ ว ก นี้ คื อ
คอมมิวนิสต์ที่จะล้มล้างชาติ ศาสนา
พ ร ะ ม ห า ก ษั ต ริ ย์ มี ก า ร ใ ช้
วิทยุกระจายเสียงปลุกระดม เกิด
ร า ย ก า ร ข อ ง อุ ทิ ศ น า ค ส วั ส ดิ์
รายการสมัคร-ดุสิต (สมัคร สุนทร
เวช- ดุสิต ศิริวรรณ) รายการของ
พ.อ.อุทาร สนิทวงศ์ฯ และรายการ
ของวทิ ยุท้องถิน่
การโหมเร้าเพ่ือบ่มสถานการณ์ให้สุกงอม เริ่มอุ่นเคร่ืองด้วย
ก า ร ล อ บ ยิ ง ด ร . บุ ญ ส น อ ง บุ ญ โ ย ท ย า น อ ดี ต อ า จ า ร ย์
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตรแ์ ละเลขาธกิ ารพรรคสังคมนิยมแห่งประเทศ
ไทย ขณะเล้ียวรถเข้าบ้าน ย่านถนนวิภาวดีรังสิต ฆ่านายแสง รุ่ง
นิรันดรกุล ผู้นานักศึกษา ฆ่านายใช่ วังตะกู พ่อหลวงอินถา ศรีบุญ
เรือง ผู้นาชาวไร่ชาวนา ฆ่าเจ้าหน้าท่ีการไฟฟ้าท่ีนครปฐม วางระเบิด
โรงเรียนช่างกลพระรามหก เพราะโรงเรียนแห่งนี้อยู่ฝ่ายนิสิต
นักศึกษา ขว้างปาสถานที่อบรมสัมมนาเร่ือง ประชาธิปไตย ของกลุ่ม
ประชาบาลเพื่อประชาชน ท่ี อ.หางดง จ.เชียงใหม่ ในเหตุการณ์
เดียวกนั มีการเผารถเก๋งแลนเซีย ของอาจารย์บุญเย็น วอทอง 1 ใน 2

172 68 วงปชี วี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปีคนกบั ควาย

วิ ท ย า ก ร ก า ร ว า ง ร ะ เ บิ ด ที่
ศูนย์การค้าสยาม ในวันที่นิสิต
นักศึกษาและประชาชนเดินขบวน
ต่อตา้ นฐานทพั อเมริกาในประเทศ
ไทย มีคนเสียชีวิตถึง 5 คน การ
ขว้างระเบิดใส่พรรคสังคมนิยม
แหง่ ประเทศไทย ท่ีซอยอารีย์ เป็น
ต้น

และแล้ว ... วัน ว. เวลา
น. ก็มาถงึ

วันที่ 6 ตลุ าคม 2519
กลุ่มผู้สูญเสียอานาจและกลุ่มผู้ได้รับผลกระทบจากการ
เคลื่อนไหวของขบวนการนิสิตนักศึกษาและฝ่ายก้าวหน้าผู้รักชาติ ได้
สร้างความอัปยศอดสูแก่ประเทศไทยอย่างท่ีไม่เคยมีเคยเป็นมาก่อน
การก่อการร้ายของฝ่ายขวาจัด อันมีกลุ่มตารวจ ตารวจตระเวน
ชายแดน (ตชด.) กลุ่มนวพล ลูกเสือชาวบ้านเป็นหัวหอก เป็นเหตุให้
คนหนมุ่ สาว เยาวชน นักศกึ ษาถูกสังหารในใจกลางเมืองหลวง ต่อหน้า
ตอ่ ตาสือ่ มวลชนทงั้ ไทยและต่างประเทศ
ภาพของนักศึกษาถูกฆ่า แล้วนาศพไปแขวนคอ มีรองเท้า
ฟองน้ายัดปากศพ ผู้คนท่ีถูกปลุกปั่นต่างลุกฮือผลัดเปลี่ยนกันเข้าท้ึง-
เฆี่ยนตี-ถ่มถุยใส่ร่างไร้วิญญาณ เพื่อความสาแก่ใจ ที่น่าตกใจ
ย่ิงกว่านั้นคือ 1 ในจานวนผู้คนท่ีเข้าทุบตีศพที่แขวนน้ัน เป็นหญิง
ชาวบ้าน เธอนุ่งผ้าซิ่น ถือเป็นภาพอันเป็นสัญญาณว่าอนาธิปไตยได้
พุ่งถึงขีดสดุ
ภาพอันสยดสยองที่คนร่วมชาติปฏิบัติต่อคนชาติเดียวกันใน
คร้ังนั้น ได้กลายเป็นภาพหลอนในจิตใจของผู้ร่วมเหตุการณ์ ด่ังท่ี
สมคดิ สิงสง ได้สะท้อนภาพหลอนผ่านตัวละครท่ีชอ่ื “หมอเตอื นตา” ใน
นิยาย “ขา้ วเขียว” นิยายท่เี ลียนประสบการณช์ วี ติ ของตวั ผู้เขยี น ดงั นี้

68 วงปชี วี ิตสมคดิ สงิ สง 45 ปีคนกบั ควาย 173

“หวนคานึงถึงคาพูดของคนในเครื่องแบบ เม่ือครั้งท่ีเธอและ
เพ่อื นนับหม่ืนถูกกวาดไปในใจกลางเมืองหลวง .... คาหยาบคายชนิดท่ี
ไม่เคยได้ยินมาก่อน พรั่งพรูจากปากของคนที่มียศถาบรรดาศักด์ิราว
กับว่าพวกเธอและเพ่ือนๆ มิใช่ผู้คนร่วมแผ่นดินเดียวกัน มิไยท่ีจะร้อง
บอกวา่ เป็นเปน็ หมอ... เราเป็นหมอ เราต้องการช่วยคนเจ็บ ขอให้เรา
ช่วยคนบาดเจ็บตามหลักมนุษยธรรม ส่ิงท่ีได้รับตอบแทนคือคาด่าทอ
อันกกั ขฬะและหยาบคาย...

“สายเลือดสายน้าเกลือที่ปลายเข็มของมันยังคาเส้นเลือดใหญ่
หมายช่วยชวี ติ ผู้บาดเจ็บ... ถกู กระชากออกอย่างไรค้ วามปรานี เธอเห็น
หมอบางคนถกู ยงิ ล้มคว่าไปต่อหนา้ ต่อตา...

“ผู้หญิงเราบางคนถูกมันข่มขืน ซ้าร้ายยังทุบขวดน้าอัดลมเป็น
ปากฉลามแทงเข้าช่องคลอด เสียเลือดตายอย่างอเนจอนาถ...” (สมคิด
สงิ สง. 2536 : 349)

“3 วันอันตราย”
สมคิด สิงสง ย้าคาน้ีอย่างน้อย 2 ครั้ง ใน 2 เหตุการณ์ที่
สาคญั ในชวี ิต เพอ่ื สะท้อนให้เห็นถึงสภาพการณอ์ นั น่าสะพรงึ กลัว
แ ม้ จ ะ ไ ม่ ไ ด้ เ ข้ า ร่ ว ม ใ น เ ห ตุ ก า ร ณ์ ล้ อ ม ป ร า บ ท่ี
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ในเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 เพราะ
ภายหลงั เหตุการณ์ “14 ตุลา วันมหาวิปโยค” สมคิด สิงสง ได้ตัดสินใจ
ล า อ อ ก จ า ก ก า ร เ ป็ น นั ก ศึ ก ษ า แ ผ น ก อิ ส ร ะ ว า ร ส า ร ศ า ส ต ร์ แ ล ะ
ส่ือสารมวลชน (ภาคค่า) มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ แลว้ เดินทางกลบั สู่
หมู่บ้านในชนบทอันเป็นบ้านเกิด ช่ือ บ้านซับแดง ซ่ึงเขาเขียนไว้ในคา
นา “ข้าวเขยี ว” ว่า
“หลังเหตุการณ์ ๑๔ ตุลา วันมหาวิปโยค ผู้เขียนและเพื่อน
มิตรวัยหนุ่มสาวจากมหาวิทยาลัยในเวลานั้นพากันหันหลังให้สังคม
เมือง มุ่งหน้าสู่ชนบท เข้าหามวลชนคนช้ันล่างสุดของสังคม นอกจาก
เพ่ือไปเผยแพร่ประชาธิปไตย อันเป็นการขยายผลที่ได้มาด้วยเลือด

174 68 วงปชี วี ิตสมคิด สงิ สง 45 ปีคนกบั ควาย

เนือ้ และชีวติ แลว้ สว่ นหน่ึงถึงกับตัดสินใจเดินออกจากร้ัวมหาวิทยาลัย

ลงสู่มหาวิทยาลัยในอุดมคติ ยึดม่ันถือมั่นอุดมการณ์ท่ีจะรับใช้ชนช้ันผู้

เสยี เปรยี บในสังคม ..”

และในโคลงสนิ ธมุ าลที เี่ ขารจนาไว้

ซับแดงแดงเดน่ ดว้ ย ชูธรรม

งามสง่าจากวรี กรรม ตอ่ สู้

ในยคุ ทธี่ งนา โบกสะบดั งามเฮย

อดีตซ่ึงกอบกู้ สทิ ธิ์เสียงฯ

สภาพการณ์ทางการเมืองของไทย ในยุคหลัง 14 ตุลาคม

2516 เป็นบรรยากาศที่เอื้อให้คนไทยที่แสวงหาทางออกให้กับ

ประเทศชาติและประชาชน กระบวนการแนวคิดสังคมนิยมกลับมาอีก

ในรปู ของพรรคการเมือง ซงึ่ กอ่ นหน้านัน้ ได้เกิดพรรคทเี่ ปน็ หนอ่ อ่อน

ของแนวสังคมนิยมข้ึนในประเทศ

ไทย ได้แก่ พรรคสหชีพ ก่อต้ังใน

เดือนธันวาคม 2488 บุคคลท่ี

ร่วมกันก่อต้ังพรรคและมีช่ือเป็นที่

รู้ จั ก อ า ทิ น า ย เ ตี ย ง ศิ ริ ขั น ธ์

(สกลนคร) นายทองอินทร์ ภู

ริพัฒน์ (อุบลราชธานี) นายถวิล อุ

ดล (รอ้ ยเอด็ ) นายจาลอง ดาวเรือง

(มหาสารคาม) และเป็น 3 รายช่ือ

พร้อมด้วยนายทองเปลว ชลภูมิ

(ชลบุรี) กลายเป็น 4 รัฐมนตรี ที่

ถูกสังหารหมู่ท่ีทุ่งบางเขน ส่วนนาย

เตยี งถูกฆา่ ในภายหลัง

พรรคต่อๆ มา ไดแ้ ก่ พรรค

เศรษฐกร เป็นพรรคแนวสังคม จอมพล สฤษด์ิ ธนะรัชต์
นิยมยุคใหม่ ก่อตั้งเมื่อปี 2498

68 วงปีชวี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปคี นกบั ควาย 175

โดยนายเทพ โชตินุชิต (ศรีสะเกษ)
นายแคล้ว นรปติ (ขอนแก่น) เป็น
เลขาธิการพรรค นอกจากน้ียังมี
พรรคสงั คมประชาธิปไตย ของนาย
สุเทพ สัจจกุล พรรคสังคมนิยม
ของนายวิศิษฎ์ ศรีภัทรา พรรค
ขบวนการไฮด์ปาร์ค ของนาย ครคู รอง จนั ดาวงษ์ ขณะเดนิ เขา้
ทวีศักด์ิ ตรีพลี (นายเทพาย โชตินุ ูสู่หลักประหาร
ชิต เป็นหัวหน้าพรรคคนแรก, ราช
กิจจานุเบกษา, ผู้เขียน) และในปี 2499 ทั้งส่ีพรรคได้รวมกันเป็น
พรรคแนวร่วมสังคมนิยม นอกจากนี้ยังมีพรรคการเมืองแนวทาง
สังคมนิยม และต่อต้านศักดินาเป็นพิเศษ ช่ือ พรรคศรีอาริยเมตไตรย์
ของ ร.ต.อ.เฉียบ อัมพนุ นั ท์

ปี พ.ศ. 2501 จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ได้ก่อรัฐประหาร ครั้ง
ท่ี 2 นกั การเมืองฝ่ายสังคมนิยมถูกกวาดล้าง บ้างถูกจาคุก บ้างตายคา
คุก บา้ งถกู ประหาร เชน่ กรณนี ายครอง จันดาวงษ์ ท่ถี ูกคาส่ังประหาร
จากจอมพล ส. ธนะรชั ต์ เมือ่ พ.ศ. 2504

พ.ศ. 2512 จอมพลถนอม กิตติขจร ได้เปิดโอกาสให้มีการ
เลอื กตงั้ นายเทพ โชตินชุ ิตและนายแคล้ว นรปติ ได้ฟื้นฟูพรรคขึ้นใหม่
ช่อื พรรคแนวรว่ มเศรษฐกร และระยะนี้ พ.อ.สมคิด ศรีสงั คม และนาย

บุญเย็น วอทอง ได้ร่วมกันก่อตั้ง
พรรคสังคมประชาธิปไตย เพ่ือ
เตรยี มเลอื กตั้ง ขณะท่ีนายเชื้อ กาฬ

4 เคยี วเกยี่ วกนั ในฟนั เฟอื ง โล

โกพ้ รรคสงั คมนิยมแหง่ ประเทศ

ไทย ภายใตค้ าขวญั “ประชาชน

ตอ้ งเป็นใหญใ่ นแผน่ ดนิ

176 68 วงปีชีวิตสมคดิ สงิ สง 45 ปีคนกับควาย

แก้ว ได้ก่อต้ังพรรคแรงงาน แล้วจอมพลถนอมก็ยึดอานาจตัวเอง ใน
เดอื นพฤศจกิ ายน 2514

เม่ือมีการโค่นล้มเผด็จการ ในปี 2516 เป็นยุคกระแส “14
ตุลา” นายแคล้ว นรปติ ได้ฟื้นฟูพรรคแนวร่วมสังคมนิยม โดยเป็น
หัวหน้าพรรค เน่ืองจากนายเทพ โชตินุชิต ถึงแก่กรรม ขณะท่ี พ.อ.
สมคิด ศรีสังคม และนายบุญเย็น วอทอง นายไขแสง สุขใส พร้อมคน
รุ่นใหมจ่ ากขบวนการนักศึกษาได้ต้ังพรรคสังคมนิยมแห่งประเทศไทย
ภายใต้คาขวัญ “ประชาชนต้องเป็นใหญ่ในแผ่นดิน” มี ดร.บุญสนอง
บุญโยทยาน เป็นเลขาธิการพรรค และยังมีพรรคของกลุ่มนักวิชาการ
ปัญญาชนที่รักความเป็นธรรม ได้ต้ังพรรคพลังใหม่ มีนายแพทย์
กระแสร์ ชนะวงศ์ เป็นหัวหน้าพรรค

ทั้งสามพรรคได้ต่อสู้ทางรัฐสภาเพื่อปกป้องผลประโยชน์ของ
คนยากคนจนอย่างเต็มที่ ในการเลือกต้ัง พ.ศ. 2518 สมาชิกพรรค
ได้รับเลือกต้ังเป็นที่น่าพอใจ ท่ีสาคัญ นายสุธี ภูวพันธ์ (สุรินทร์)
ได้รับคะแนนเป็นอันดับ 1 ของประเทศ สะท้อนให้เห็นว่า พรรค
แนวทางสังคมนิยมได้รับการต้อนรับจากประชาชนเป็นอย่างดี แต่
ภายใต้กระแสสังคมนิยมอันสูงเด่น ฝ่ายปฏิปักษ์ทางการเมืองก็เกิด
ความหวาดระแวง และทาการปา้ ยสที าลายนานาประการ เช่นกล่าวหา
ว่า เป็นพรรคแนวร่วมคอมมิวนิสต์ ได้รับเงินสนับสนุนจากหน่วยสืบ
ราชการลับเคจีบี ของสหภาพโซเวียต ขายชาติให้เวียดนาม เป็น
ปฏิปักษ์ต่อสถาบันกษัตริย์ ในที่สุดถึงขั้นลอบสังหาร ดังกรณี ดร.บุญ
สนอง บุญโยทยาน (ธรณี นครธรรม. 2552 : 123-137)

กลา่ วเฉพาะพรรคสังคมนิยมแห่งประเทศไทย ได้มีคนเข้าร่วม
ท้ังคนหนุ่มคนสาว นิสิตนักศึกษา ปัญญาชน กรรมกร ชาวนาชาวไร่
เป็นพลังที่เข้มแข็ง ได้ถูกต่อต้านอย่างหนัก มีท้ังโปสเตอร์โจมตี มีการ
ปลุกระดมทางสถานีวิทยุ และการจัดต้ังองค์กรขึ้นต่อต้านอย่าง
ตอ่ เนื่อง กระทัง่ คุกคามด้วยความรนุ แรง

และสมคิด สิงสง ก็เป็น 1 ในบรรดาคนหนุ่มคนสาวท่ีเข้า

68 วงปชี ีวติ สมคดิ สิงสง 45 ปคี นกบั ควาย 177

ร่ ว ม กั บ พ ร ร ค สั ง ค ม นิ ย ม แ ห่ ง
ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย แ ล ะ ไ ด้ เ ป็ น
กรรมการบริหารพรรค จนเกิด
เหตุการณ์ 6 ตลุ าคม 2519

แม้ว่า ซับแดง จะเป็น
ชนบทห่างไกลจากเมืองหลวง แต่
เน่ืองจากการที่คนหนุ่มคนสาว
จากรวั้ มหาวิทยาลัยร่วมกันมุ่งม่ัน
ที่จะสร้างให้ ... หมู่บ้านเล็กๆ ใน
ภาคอีสานกลายเป็นสังคมในอุดมคติ เมื่อภาวการณ์ตกอยู่ท่ามหว่าง
กระแสปลุกระดมอย่างเอาเป็นเอาตายของฝ่ายปฏิกิริยา ภายใต้วาท
กรรม “ฆ่าคอมมิวนิสต์ไม่บาป” เพียงชื่อหมู่บ้าน “ซับแดง : หมู่บ้าน
เคียวเกี่ยวดาว” หากไม่ถูกจับตาและปฏิบัติการอย่างใดอย่างหน่ึงจาก
ฝา่ ยอานาจปกครองก็คงเป็นเรอื่ งทเ่ี หลอื เช่อื

ในท่ีสุด ซับแดง : หมู่บ้านเคียวเก่ียวดาว ก็ถูกปิดล้อมและ
ปราบปรามดว้ ยกองกาลังตดิ อาวุธสงคราม ขนาดไม่น้อยกว่ากองพัน

การเอาคืนของกลุ่มอานาจเก่า ได้สร้างความสะพรึงกลัวให้แก่
หัวใจบริสุทธ์ิของชายหนุ่มวัย 27 อย่างสมคิด สิงสง และเขาคงไม่เคย
คิดว่าการที่มีความเห็นต่างทางการเมือง มันจะเอากันถึงเลือดถึงเนื้อ
ถึงชีวิตอย่างที่เป็น ความจริงอันขมข่ืนนี้ได้ประจักษ์แก่ใจของเขา และ
มันได้กระชับพ้ืนที่เข้าหาตัวเขาทุกวินาที เมื่อคนรู้จักต่างทยอยกันหาย
หนา้ ไปโดยไร้ร่องรอย

สมคิดใช้ภาษาในแบบฉบับของเขาว่า คนเหล่านั้นค่อยๆ “มะ
หับมะหาย” ไปทีละคนสองคน นั่นยิ่งกระตุ้นเร้าให้เด็กหนุ่มท่ีคร่าเคร่ง
อยู่ที่การแก้ไขปัญหาสังคมไทย ถึงกับเข้าไปมีตาแหน่งเป็น
กรรมการบริหารพรรคการเมอื งทเ่ี ปน็ ปฏิปักษข์ องฝา่ ยขวาตกขอบ ได้
ตระหนักถึงอันตรายที่คืบคลานเข้าใกล้ตัว ตาแหน่งทางการเมือง
แท้จรงิ แล้ว มนั กค็ อื ตาแหน่ง “ล่อเป้า” เป็นเป้าหมายในอันดับต้นๆ ท่ี

178 68 วงปีชีวติ สมคดิ สงิ สง 45 ปีคนกับควาย

ต้องถกู สังหาร แมใ้ นชว่ งทีย่ งั ไม่เกิดเหตุการณ์ “6 ตลุ า” แตช่ ีวติ ของคน
ที่มีคุณค่าอย่าง ดร.บุญสนอง เลขาธิการของพรรคก็ยังต้องสังเวย
มาแล้ว

แล้วในขณะที่สถานการณ์วุ่นวายสับสนภายหลัง “6 ตุลา”
อนาธิปไตยกาลงั พุ่งถึงขีดสูงสุดอย่างทีเ่ ปน็ อยู่ ชีวติ ของเขาเปรียบไปก็มิ
ต่างจากเศษธลุ ี

“ฆา่ คอมมิวนิสตไ์ ม่บาป” และ “พวกหนักแผ่นดิน” วาทกรรม

ทั้งสองน้ี กินความหมายกว้างขวาง เป็นเสมอื นใบส่ังตาย เพอ่ื กวาดลา้ ง

ให้สิ้นซาก ชาตินี้การที่จะอยู่ร่วมโลกร่วมชาติกันนั้นเป็นไม่มีอีกแล้ว

เหมือนวาทกรรมท่ีใช้กันใน สปป.ลาว ในภาวะความเป็นอื่น
(alienation) อัดแน่นเต็มหัวใจของคนในชาติที่ต่างอุดมการณ์ ท่ีว่า
“อยู่บ่ถี่ หนีบ่ห่าง” ความหมายจากคาพูดนี้ช่างลึกซึ้งถึงทรวงดีแท้ มัน
หมายถึง อีกฝ่ายจะอยู่ก็ไม่ทาให้อะไรดีข้ึน จะไปก็ไม่ทาให้เสียหายหรือ
น่าเสียดายตรงไหน กล่าวอย่างถึงที่สุดก็คือ ชาติน้ีอย่าได้อยู่ร่วม
แผน่ ดินกันอีกเลย จะอย่หู รอื จะไปก็ล้วนไรค้ า่ พอๆ กัน

“3 วนั อนั ตราย” ครง้ั ท่ี 1 ของสมคิด สงิ สง คอื วนั ที่ 11-12-13
ตุลาคม 2519 เป็น 3 วัน ท่ีชีวิตแขวนอยู่บนเส้นด้าย จะอยู่-จะตายก็
อย่ใู น 3 วนั น้ี ความอยู่รอดปลอดภัยต้องประเมินสถานการณ์กันชนิด
นาทีต่อนาที

ในความสบั สน สมคดิ ตอ้ งใช้สติประเมนิ สถานการณ์ ...
“มีเส้นทางให้เลือกเพียง 2 เส้นทาง คือ ยอมจานน หรือ ยืน
หยัดต่อสู้ชนิดท่ีมาไม้ไหนไปไม้นั้น ซ่ึงทั้งสองเส้นทางล้วนแต่มีความ
ตายรออยเู่ บื้องหนา้ ...
“เราตัดสินใจเลือกเส้นทางที่ 2 ถึงแม้จะมีความตายขวางหน้า
แต่มันก็เป็นทางเลือกเดียวที่มีความหวัง เราหวังว่าหากการต่อสู้ยังไม่
ถึงขนาดต้องเสียสละชีวิต ยังมีโอกาสได้พบสังคมใหม่ ท่ีมีความเป็น
ธรรม หรอื หากแมน้ จาเปน็ ต้องเสยี สละชีวิตไปในท่ามกลางการต่อสู้ ก็
ถือว่านนั่ เปน็ การเสียสละเพื่อมวลชนเรือนแสนเรือนล้าน ท่ีกาลังคอย

68 วงปชี ีวิตสมคิด สงิ สง 45 ปีคนกับควาย 179

สงั คมใหม่นั้นอยู่”
การเลือกทางเลือกท่ี 2 ของเขา หากกล่าวให้ถึงท่ีสุดก็คือ การ

เข้าป่า หรือ การเข้าร่วมกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย
(พคท.) ซึ่งมีกองกาลังอยู่ทุกภาคของประเทศและกาลังต่อสู้กับรัฐบาล
ไทยดว้ ยอาวธุ นน่ั เอง

สมคดิ ย้อนระลึกถึงคนื วันอันแสนมืดมนในหว้ งความเป็นความ
ตายน้ัน ช่ือของภาพยนตร์ฝร่ังเร่ือง “3 Days of the Condor” ได้ผุด
ขึ้นมาในสมอง เวลา 72 ชั่วโมงนับจาก “6 ตุลา” จะรอดก็รอด จะถูก
ฆา่ ก็อยรู่ ะยะเวลา 72 ชวั่ โมงนี้

ในที่สุด วันที่ 13 ตุลาคม 2519 เขาก็สามารถติดต่อกับ “ครู
สุเมธ” บุคคลท่ีเขาคุ้นชื่อ ว่าเป็นผู้เคยร่วมขบวนการเสรีไทย แต่ไม่
คาดคดิ วา่ บุคคลผู้นี้จะเป็นสายของ พคท. และเป็นผู้รับภาระนาเขาเข้า
ป่าทางเขตงานดงมูล ซึ่งกินพ้ืนท่ี ๓ จังหวัด คือ ขอนแก่น-กาฬสินธุ์-
อุดรธานี โดยมี “ลงุ วฒั นา” ระดับนาของ พคท. รบั ผดิ ชอบเขตงาน

จากดงมูล เดินเท้าเข้าสู่เขตงาน 666 และเขตงาน 555 (ดง
พระเจ้า) ก่อนมุ่งสู่เขตงาน 333 ฐานที่ม่ันภูพาน มีการจัดเมล์พิเศษ
ด้วยกาลังพล 1 กองร้อยคุ้มกันและนาส่ง จึงใช้เวลาแค่ 10 วันก็ถึง
จุดหมาย ซ่ึงต้องใช้เวลานานถึง 1 เดือนเต็มเม่ือเป็นเมล์ปกติ การ
เดนิ ทางในแตล่ ะช่วงเขาตั้งใจวา่ สถานทเ่ี ป้าหมายจะตอ้ งเป็นศูนยก์ ลาง
ปฏิวัติของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย แต่เม่ือไปถึง กลับไม่ใช่
แม้แต่ฐานท่ีม่ันภูพาน ก็ไม่ใช่ จึงต้องเดินทางต่อไปและต่อๆ ไป จนใน
ทสี่ ดุ กถ็ กู ส่งตวั ใหล้ งเรือ ณ จุดใดจุดหนง่ึ บนฝ่งั แมน่ ้ายามค่าคนื

สภาพบนเรือ เหมือนถูกปิดตาแล้วปล่อยให้เดินเข้าถ้า คือ ทุก
อยา่ งเต็มไปดว้ ยความมืด มันมืดท้ังในความเปน็ จริงของสภาพแวดล้อม
และมดื ในห้วงคดิ คานึง อนาคตและชะตากรรมทรี่ ออยูเ่ บอ้ื งหน้ายังมอง
ไมเ่ หน็ ...

สิ่งท่ีรับรู้ได้มีเพียงเสียงกระแสน้ากระทบกราบเรือและเสียง
พายทีจ่ ้วงน้า

180 68 วงปีชีวิตสมคิด สงิ สง 45 ปคี นกบั ควาย

บางโอกาสในภาพลักษณท์ ี่ดูแตกตา่ ง ถา้ จาไมผ่ ิด ภาพนีเ้ ปน็ ไปในโอกาส
สังสรรค์กับเพ่อื นมติ ร ทีห่ อ้ งอาหารแหง่ หน่งึ ในเมอื งขอนแกน่ คราวทคี่ ณุ
ปราโมทย์ อนิ สวา่ ง เปน็ ครง้ั ดารงตาแหน่งรองผวู้ า่ การ (บรหิ าร) กฟผ.
และคณะมาเยย่ี มเยอื น

68 วงปชี วี ิตสมคิด สิงสง 45 ปคี นกับควาย 181

สมคิดกเ็ หมือนกับคนอื่นๆ ทีห่ นีตายจากเมืองเข้าป่า เข้าซบอก
ของ พคท. คือ ต้องปฏิบัติตัวด่ังท่ี “ธรณี นครธรรม” กล่าวไว้ใน ชีวิต
ที่มาจากดินและกลับไปสู่ดินของชายท่ีมีนามว่า บุญเย็น วอทอง ว่า
“วิธีการทางานของขบวนการปฏิวัติ การรักษาความลับเป็นหัวใจ
สาคัญของการทางาน หากความลับบางอย่างรั่วไหล อาจหมายถึงชีวิต
และอีกประการหน่ึง การถือกฎเหล็ก อะไรควรรู้ หรือไม่ควรรู้ ก็เป็น
สิ่งท่ีจะต้องปฏิบัติ เมื่อทางฝ่ายที่เขาดูแลเราไม่บอกว่าจะไปไหน เราก็
ไม่ถาม ถึงแม้ว่าอยากจะรู้ กไ็ มถ่ าม”

เวลาบนกระแสน้าและความมืดมนเดินเช่ืองช้า... เพียงชั่วโมง
มันเหมอื นชัว่ ชีวติ

ในท่สี ดุ จากฝงั่ น้าฝ่งั หนึง่ ก็ถึงยังฝั่งน้าอีกฝ่ัง... เมื่อขึ้นเรือจึงได้
รู้ว่า สถานท่ีที่ถูกนาพาไปน้ัน คือ เมืองท่าแขก เมืองที่ยังหลงเหลือ
สถาปตั ยกรรมแบบฝรง่ั เศส อดีตเจา้ อาณานิคมของลาว และเขาก็เพิ่งรู้

ประวตั โิ ดยสงั เขป บญุ เยน็ วอทอง
เกดิ ท่ีบ้านเหลา่ ไฮ อาเภอคาเขอ่ื นแกว้
จังหวดั อบุ ลราชธานี
การศกึ ษา นติ ศิ าสตรบ์ ณั ฑติ และรัฐ
ประศาสนศาสตร์มหาบัณฑิต เกยี รติ
นยิ ม(ด)ี มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์
เอม.พ.ี เอ. มหาวทิ ยาลยั พรสิ เบอกร์
เพนซลิ วาเนีย สหรฐั อเมรกิ า
ปรญิ ญาเอก สถาบนั มาร์กซเลนนิ มอส
โคว์ สหภาพโซเวยี ต
การดาเนนิ ชวี ติ สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรพรรคแนวประชาธิปไตย ตอ่ มา
เปลยี่ นชื่อเปน็ พรรคสังคมประชาธปิ ไตย ปี พ.ศ. 2512-2514 อาจารย์
สอนมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตรแ์ ละสถาบนั บณั ฑติ พฒั นบรหิ ารศาสตร์
(นดิ ้า)และ ปี พ.ศ. 2519 เข้าต่อสรู้ ่วมกับพรรคคอมมวิ นสิ ตแ์ ห่งประเทศ
ไทยและสุดทา้ ยพานกั ทช่ี านกาแพงนครเวยี งจนั ทน์ สาธารณประชาธิปไตย
ประชาชนลาวจนสิน้ ชีวติ สิรริ วมอายุ 77 ปี

182 68 วงปีชวี ิตสมคดิ สงิ สง 45 ปคี นกบั ควาย

ว่า ฝงั่ แมน่ ้าฝ่ังตรงข้ามที่เขาลงเรือแท้จรงิ ก็คือ ฝั่งนครพนม
สมคิดได้รับการปฏิบัติอย่างดีเย่ียงอาคันตุกะคนสาคัญจาก

สานักต้อนรับของ พคท. บนแผ่นดิน สปป.ลาว เนื่องจากสถานะของ
เขาคือ กรรมการบริหารพรรคสังคมนิยมแห่งประเทศไทย ซ่ึงเป็น
พรรคการเมืองแนวร่วมของ พคท. รวมถึงพรรคประชาชนปฏิวัติแห่ง
สปป. ลาวดว้ ย

ในวันต่อมาจึงได้รับการส่งตัวทางรถยนต์สู่นครเวียงจันทน์
เข้าพักท่ีสานักต้อนรับแขกสากล ท่ีน่ีก็เช่นกัน เขาได้รับการปฏิบัติ
เหมือนเป็นแขกผู้ใหญ่ สถานท่ีพักเป็นอาคาร 2 ช้ัน เหมือนโรงแรม
ห้องพักติดเคร่ืองปรับอากาศเย็นสบาย ท่ามกลางการอารักขาของ
หน่วยทหารระดับกองพัน ท่ีดูแลความปลอดภัยตลอด 24 ช่ัวโมง
ภายใต้การบังคับบัญชาของ ทา่ นสาลี วงคาซาว รัฐมนตรีประจาสานัก
นายกรัฐมนตรี วีรบุรุษแหง่ สมรภูมิทงุ่ เพยี งเวยี งจนั ทน์

ช่ือของเขาต้องประด้วยสรรพนามว่า “ลุง” นาหน้าชื่อ เหมือน
บุคคลทเ่ี ป็นสหายระดับนา แมจ้ ะมอี ายเุ พียง 27 ปี

เขาได้รับความสะดวกสบายตามแต่จะเอ่ยปากร้องขอ มีเพียง
สิง่ เดียวท่ไี มไ่ ด้รบั การตอบสนอง คือ การขอพิมพ์ดดี ในระยะตอ่ มา เขา
จึงไดร้ วู้ า่ พมิ พ์ดีดคือส่งิ ท่ีหาไดย้ ากยิง่ กว่าทองคา!

อยู่เวียงจันทน์ได้ 1 สัปดาห์ก็ได้รับการส่งตัวต่อไปยังสถานที่
อีกแห่งโดยทางเฮลิคอปเตอร์ แต่แล้วก็ต้องบินกลับเนื่องจากสภาพ
อากาศไม่เอ้ือในการลงจอด และอีกวันต่อมาจึงข้ึน ฮ. ไปลงท่ีไซยะบุลี
แล้วต่อด้วยยานพาหนะชนิดเดียวกันไปยังหลวงพระบาง ก่อนท่ีจะไป
ส้ินสดุ ท่ีแขวงอุดมไซ ดว้ ยการนาพาของ “ลงุ สม” หรอื สหายสม - อุดม
สีสุวรรณ ระดับนาของ พคท.

เหตุการณ์อีกด้านหนึ่ง... เม่ือเกิดเหตกุ ารณ์ 6 ตุลาคม 2519
“ธรณี นครธรรม” บันทึกไว้ว่า อาจารย์บุญเย็น วอทอง ซ่ึง
ไม่มีการติดต่อกับ พคท. มาก่อน เม่ือเกิด “เหตุการณ์ ๖ ตุลา”

68 วงปีชวี ติ สมคดิ สงิ สง 45 ปคี นกับควาย 183

จาเป็นต้องหนีออกจากกรุงเทพฯ อันเป็นลานสังหารให้เร็วท่ีสุด
จุดหมายคือ ไร่ของเพื่อนท่ี อ.ปากช่อง นครราชสีมา แล้วที่ไร่นั้นก็ได้
พบกับคนที่มีอุดมการณ์เดียวกันโดยไม่มีการนัดหมาย เพราะต่างคน
ต่างไม่มีที่จะไป รวมทั้งน้องชายของอาจารย์ด้วย ไร่ของเพ่ือนท่ีว่า คือ
ไร่ของคาสิงห์ ศรีนอก

แล้วคณะของอาจารย์บญุ เยน็ วอทอง จึงประกอบด้วย คาสิงห์
ศรีนอก สมบัติ วอทอง แหลมทอง พันธุราศรี สมบูรณ์ สุวรรณฝ่าย
ประยุทธ หลาวทอง วิชัย หินแก้ว สมัคร ชาลีกุล และชูวิทย์ โอวาทวงศ์
อดีตนายกองค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (อมธ.) พร้อม
เพ่อื นอกี สองคน

ชาวคณะได้ร่วมกันประเมินสถานการณ์ในเวลาหน้าสิ่วหน้า
ขวานนนั้ วา่

สมคดิ สงิ สง กบั คาสงิ ห์ ศรีนอก (ลาว คาหอม) ในงาน “สาวสายใยผูกพัน
มน่ั คง สมพงษ์ ประทมุ ทอง” เมือ่ 11 สิงหาคม 2561 ที่ร้านคตี ศิลป์ ในเมือง
ขอนแก่น
184 68 วงปีชีวิตสมคิด สงิ สง 45 ปคี นกบั ควาย

“พวกเราคงไม่ปลอดภัย ถ้ายังอยู่ต้องถูกจับแน่ๆ จึงตัดสินใจ
ข้ามโขงไปประเทศลาว เพราะท่ีนั่นพอมีคนรู้จักท่ีจะอาศัยพึ่งพิงได้
อยา่ งนอ้ ยก็มีที่อยู่ในระยะแรกๆ และน่าจะพ้นเง้ือมมือของพวกบ้าคลั่ง
อานาจขวาจดั ในกรงุ เทพฯ แล้วค่อยคิดอา่ นกนั ตอ่ ไป ...

“ขณะท่ีพวกเรากาลังหารือกันอยู่น้ัน มีเด็กวิ่งมาบอกว่า
ตารวจกาลังเข้ามาในไร่ 2-3คันรถ พวกเราต้องวิ่งไปหลบในป่าริม
ธารน้า เม่ือตารวจจาก สภอ. ปากช่องมาถึง ได้สอบถามภรรยาคุณคา
สิงห์ ว่าคุณคาสิงห์ไปไหน? ภรรยาคุณคาสิงห์ตอบว่า เอารถไปซ่อมที่
ตลาดปากชอ่ ง เดชะบญุ รถคุณคาสิงห์ไม่อยู่พอดี เพราะคุณคาสิงห์เอา
รถไปให้ชา่ งท่ีตลาดปากชอ่ งซ่อมต้ังแต่เมื่อวานน้ี เมื่อตารวจมองหารถ
ไม่เจอ กค็ งเชอื่ ว่าคณุ คาสิงห์เอารถไปซ่อมจริง สักครู่หน่ึงตารวจจึงพา
กนั กลบั ไป” (ธรณี นครธรรม. 2552 : 162-170)

แล้วคณะของบุญเย็นก็พากันเดินทางข้ามโขงด้วยความ
ทุลักทุเลและเผชิญเหตุการณ์อันชวนอกสั่นขวัญแขวนตลอดเส้นทาง
จาก อ.ปากช่อง-โคราช-ขอนแก่น-อุดรธานี-บ้านป่าสัก อ.ศรี
เชียงใหม่ จ.หนองคาย จนต้องคลาดเวลากับ “คนที่นัดหมายกันท่ี จ.
ขอนแก่น” แม้ถึงฝ่ังโขงแล้วยังต้องหลบเร้นจากสายตาของเรือ
ลาดตระเวนของหน่วยปฏิบัติการตามลาน้าโขง (นปข.) จนเรือล่มต้อง
ติดเกาะกลางแม่น้าที่ดอนชิงชู้ ก่อนจะถูก “อ้ายน้อง” จับมัดศอก ด้วย
เข้าใจวา่ เปน็ “พวกปะตกิ าน” (ปฏกิ ริ ยิ า) ตอ่ ต้านรัฐบาลปฏวิ ตั ิลาว

จนถึงเดือนพฤศจิกายนจึงได้พบกับกรมการเมืองของ พคท.
คือ สหายสม และสหายไกรสีห์ - ไขแสง สุขใส ก่อนท่ีคณะจะขึ้น
เคร่ืองบินจากสนามบินวัดไตสู่ท่ีพักรับรองแขกของ พคท. ที่แขวงอุดม
ไซ แขวงทางภาคเหนอื ใกล้ชายแดนจนี

“บ่ายคล้อยวันหนึ่ง มีรถจี๊ปทหารคันหน่ึงว่ิงมาจอดท่ีประตู
ทางเข้าสานักต้อนรับที่พวกเราพักอยู่ มีหนุ่มคนหน่ึงลงจากรถแล้ววิ่ง
มาหาพวกเราด้วยความตืน่ เต้นและดีอกดใี จอย่างเหน็ ได้ชดั ขนาดว่ิงชน
ตอไม้โดยไม่รู้สึกเจ็บ พวกเราเองก็ดีอกดีใจไม่แพ้กัน เพราะต้ังแต่ 6

68 วงปชี วี ิตสมคิด สิงสง 45 ปคี นกับควาย 185

ตุลาคม พวกเราพลัดพรากจากกัน ไม่รู้ข่าวคราวว่าเป็นตายร้ายดี
อย่างไร เพราะหากไม่คลาดเคล่ือนการพบกันในเช้าวันที่ ๗ ตุลาคมก็
คงได้เดนิ ทางมาพร้อมกนั แลว้ ...” (ธรณี นครธรรม. 2552 : 186)

สมคิด สงิ สง คือชายหนมุ่ คนนน้ั
ณ สานกั รับรองที่อุดมไซ กลุ่มคนไทยได้รับความสะดวกสบาย
ตามอตั ภาพ และในวันที่ 2 ธันวาคม 2519 อันเป็นวันชาติของ สปป.
ลาว ทกุ แขวงตอ้ งจัดงานเฉลมิ ฉลอง แขวงอดุ มไซจดั ขึน้ ทท่ี ่ที าการแขวง
กลุ่มคนไทยก็ได้รับเกียรติให้ร่วมโต๊ะเกียรติยศกับสหายอ้ายน้องลาว
ระดับผู้นาแขวง ผู้นากองทหาร สหายอ้ายน้องจีนภายใต้การนาของ
ลีซงยง ตงส่อื (สหายลีซงยง)
สานักรับรองอุดมไซ เป็นทางผ่านของสหายนาของ พคท. ท่ี
เดินทางผ่านไป-มาเป็นประจาเพ่ือไปลงเรือที่ปากแบ่ง และต่อไปยัง
ฐานท่ีมั่น (ศูนย์กลาง) ของ พคท. ภาคเหนือของไทย ผู้ท่ีแวะเวียนไม่
ขาดคือ สหายสม ซ่ึงต่อมาได้ปรึกษากับกลุ่มคนไทยเพื่อก่อตั้งองค์กร
แนวร่วม เน่ืองจากการทาสงครามประชาชนต้องมีองค์ประกอบสาคัญ

บรรยากาศที่สานักเอ 30 ในภาพจากซา้ ย พรี ะพล ตรยิ เกษม ชานิ ศักดิ
เศรษฐ์ ไขแสง สกุ ใส บุญเยน็ วอทอง และชัยวัฒน์ สุรวิชยั (2520)
186 68 วงปีชีวิตสมคิด สิงสง 45 ปีคนกับควาย

เรียกว่า แก้ว 3 ดวง คือ 1) มีพรรค

นา 2) มีกองทัพประชาชน และ 3)

มีแนวร่วม

สาหรับแก้วดวงท่ี 1 และ 2 น้ัน

พคท. มีพร้อมแล้ว จะขาดอยู่ก็แต่

ดวงที่ 3 คือ แนวร่วม เมื่อเกิด

“เหตุการณ์ 6 ตุลา” นักศึกษา

ปัญญาชนและข้าราชการระดับสูงได้
เข้าสู่ขบวนปฏิวัติจานวนมากจึงเป็น

โอกาสท่ีสมควรจะก่อตั้งองค์กรแนว

ภาพสเก็ตชฝ์ ีมอื โกสนิ ทร์ ขาวงาม ร่วมให้เป็นรูปธรรม
ดังน้ัน ทุกคนจึงต้องย้ายจากสานัก
ปลายปี พ.ศ.2555
อุดมไซไปสู่ “สานักเอ 30” ซึ่งขยับ

เข้าใกล้ชายแดนจีนเข้าไปอีก โดยอยู่ห่างชายแดนจีนเพียง 30

กโิ ลเมตร ทน่ี ม่ี ที ัง้ ทีพ่ ักทส่ี ร้างไว้นานแล้ว และท่ีสรา้ งขึ้นใหม่ พลพรรค

สังคมนยิ มแห่งประเทศไทยได้ท่ีพักที่สร้างขื้นใหม่ อยู่คนละฟากลาห้วย

กบั ทีพ่ กั เกา่

นอกจากพรรคสังคมนิยมแห่งประเทศไทยแล้ว ยังมีพลพรรค

จากพรรคแนวร่วมสังคมนิยม คืออดีต ส.ส. สมัคร ชาลีกุล (ชัยภูมิ)

ทองปักษ์ เพียงเกษ (ขอนแก่น) พร้อมท้ังครอบครัว และครอบครัว

ของโสม ภูมาศ พร้อมด้วยผู้นานักศึกษา ผู้นาชาวนา ตลอดจน

ปัญญาชน เชน่ ผศ.ผสม เพชรจารัส และส่ือมวลชน อย่าง ศรี อินทปัน

ตี ประกอบกันข้ึนเป็นองค์กรท่ีมีช่ือว่า คณะกรรมการประสานงาน

กาลังรักชาติรกั ประชาธปิ ไตย (กปชป.) มี อดุ ม สสี ุวรรณ เป็นประธาน

ผสม เพชรจารัสและบุญเย็น วอทอง เป็นรองประธาน ธีรยุทธ บุญมี

เป็นเลขาธิการ และกรรมการอีกจานวนหนึ่ง ซ่ึงรวมท้ังพ่อหลวงสีทน

ยอดกณั ทา ชาวนาจากภาคเหนอื

สานักเอ 30 จงึ เปน็ สานักของแนวรว่ มช้นั สงู ได้มีการประกาศ

68 วงปชี ีวติ สมคิด สงิ สง 45 ปคี นกับควาย 187

การจัดตั้งผ่านทางสถานีวิทยุเสียงประชาชน (สปท.) นับเป็นการ
เสริมสร้างกาลังใจให้กับแนวร่วมพื้นฐานที่อยู่ในเมืองให้รู้สึกมี
กาลังใจฟดฟน้ื ฮึกเหมิ ยิ่ง

สมคิดอยู่ที่สานักเอ 30 ได้ 8 เดือนก็ขอไปอยู่แนวหน้าเพ่ือ
กลับไปสร้างแนวร่วมพื้นฐาน ซ่ึงนั่นก็คือ การกลับสู่ฐานที่ม่ันภูพาน
อันเป็นการเดินย้อนเสน้ ทางเดิมโดยมเี ป้าหมายอยทู่ ่ที ่มี ั่นทเ่ี ดิม คือ ซบั
แดง

“ผ่านภูพาน ภูแต้ เขาวง ภูพันสัน ภูซากลาก เข้าดงสวน ข้าม
ลาปาว เขา้ ดงมูล เขาสวนกวาง ข้ามถนนมิตรภาพข้ึนภูพานช่อฟ้า ข้าม
ลาน้าพอง ข้ึนภูพานคา แลเห็นหัวภูเม็งอยู่ไกลลิบ แต่ต้องไปให้ถึง
เพราะท่ีน้ันเปน็ ทางผ่านไปสู่ภูผาแดงผาดา อันเป็นบ้านเกิดเมืองนอน
เชิงภูผาแดง คอื หมูบ่ ้านซบั แดง”

สมคิดเข้าหามวลชนพื้นฐานอีกคารบ แต่การกลับมาในครั้งนี้
เป็นการทางานที่มีองค์กรนา มีเป้าหมายชัดเจน โดยใช้สูตรการจัดต้ัง
คือ คนบา้ น ๓ คนต่อคนป่า ๑ คน เป็นการเปิดเขตงานใหม่ท่ีบ้านเกิด
แตก่ ารดาเนินงานกลับไม่ได้ผลเต็มเม็ดเต็มหน่วย เนื่องจากต้องเผชิญ
กับกระแสตกต่าของกระแสสงั คมนิยมในทางสากล หลังกรณีเวียดนาม
บกุ กัมพูชา ใน พ.ศ. 2522 เป็นตน้ มา

แมพ้ รรคสังคมนิยมแห่งประเทศไทยจะไม่ประสบผลสาเร็จใน
การเลือกตั้งปี พ.ศ. 2522 แต่ผลการดาเนินงานกลับไปแสดงผลท่ี
พรรคแนวร่วมอ่ืน คือ พรรคพลังใหม่ ที่ได้ ส.ส. ท้ังประเทศ 8 คน
เฉพาะที่ขอนแก่น ได้ 3 คน เรียกกันว่า “3 บุญ” ได้แก่ นายบุญเรือง
ถาวรสวัสด์ิ นายบุญเกิด พิมพ์วรเมธากุล และนายบุญยงค์ แก้วฝ่าย
นอก

และแล้ว .... งานเล้ยี งกม็ ีวนั ตอ้ งเลิกรา
เม่ือเกิดความขัดแย้งข้ึนในขบวนการคอมมิวนิสต์สากล
ระหวา่ งสหภาพโซเวยี ตกบั สาธารณรัฐประชาชนจีน จุดแตกหักเกิดขึ้น

188 68 วงปชี วี ิตสมคิด สิงสง 45 ปีคนกับควาย

เม่ือกองทหารเวียดนามเข้าช่วยกองทหารเฮง สัมริน-ฮุนเซน ขับไล่
ระบอบการ ปกครองแบบฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ของพอลพต เม่ือปี พ.ศ.
2522 ทาให้จีนไม่พอใจ เพราะจีนสนับสนุนพอลพต และจีนได้ยก
กองกาลงั รุกเขา้ ชายแดนเวียดนามด้านทต่ี ดิ กับจีน ท่ีเรียกว่า “สงคราม
สงั่ สอน”

ลาว ซ่ึงเป็นมิตรร่วมรบกับเวียดนามก็กระอักกระอ่วนใจ
ขณะท่ี พคท. ที่สนับสนุนจีนก็ไม่พอใจเวียดนาม จึงพลอยหมางใจกับ
พรรคลาวไปด้วย แต่ พคท. ต้องพึ่งพิงลาว การส่งกาลังบารุงที่มาจาก
จีนต้องผ่านและพักในแผ่นดินลาว ส่วนพลพรรค พคท. หากจะ
เดนิ ทางไปจีนกต็ ้องผา่ นลาวเชน่ กนั ดงั นนั้ กองกาลงั ของ พคท. ท่ีเคยมี
สานักอยู่ในลาวจึงต้องถอยร่นเข้าไปในเขตจีน จนไม่เหลือกองกาลัง
ของ พคท. ในลาวนบั แตน่ ้นั

ท่ามกลางความสับสน รัฐบาลไทยได้ฉวยโอกาสต่อรองกับจีน
ขอใหจ้ นี ลดการช่วยเหลอื พคท. ผลจากการตอ่ รองได้เกิดรปู ธรรมที่ชัด
แจ้ง คือ การสัง่ ปดิ สถานีวทิ ยุเสียงประชาชน (สปท.) ท่ีออกอากาศที่ยูน
นาน เพ่ือแลกเปล่ียนกับการช่วยเหลือพอลพต โดยไทยเห็นว่า ถึง
อยา่ งไรพอลพตก็ยังอันตรายน้อยกวา่ เวียดนาม

ใชแ่ ตเ่ ท่านน้ั รฐั บาลไทยยงั รกุ ทางการเมืองตอ่ พคท. ด้วยการ
ใช้นโยบาย 66/2523 อันเป็นนโยบายที่ใช้การเมืองนาการทหาร
เปิดโอกาสให้พลพรรคของ พคท. ออกจากป่าเข้าเป็น “ผู้ร่วมพัฒนา
ชาติไทย (ผรท.)” ส่งผลให้ไม่เฉพาะนิสิตนักศึกษาปัญญาชนท่ีเข้าป่า
อันเนื่องมาจากเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 เท่านั้น แม้แต่ระดับนา
และกรมการเมืองของ พคท. ต่างก็ทยอยกันเข้ารายงานตัวเพ่ือเป็น
ผรท. ตอ่ อานาจการปกครอง

ปลายปี พ.ศ. 2524 สมคิดได้ตัดสินใจครั้งสาคัญอีกคร้ังใน
ชีวิต โดยเดินออกจากป่าแล้วเข้ากรุงเทพฯ อยู่อย่างหลบๆ ซ่อนๆ
ภายในบา้ นเช่า จนยา่ งเข้าสเู่ ดือนมกราคม 2525 อันเป็นปีที่ชาวกรุง
กาลังอยู่ในบรรยากาศสดชื่นร่ืนรมย์ เพราะเป็นปีเฉลิมฉลองสมโภช

68 วงปีชวี ิตสมคิด สิงสง 45 ปคี นกบั ควาย 189

กรุงรตั นโกสนิ ทร์ 200 ปี
แต่ชะตาชีวติ ของเขากาลังกลบั เขา้ สูภ่ าวะตงึ เครียดเหมือนท่ีเคย

เปน็ ...
คือ ผคู้ นเพอ่ื นฝงู ท่ีเขา้ ไปเยี่ยมเยียนและตดิ ต่อประสานกบั ฝ่าย

บ้านเมืองต่างทยอยกัน “มะหับมะหาย” สลายตัวไปทีละคนสองคน
แม้แต่ ศิลป์ประเสริฐ โพธ์ิแก้ว อดีตนิสิตมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิ
โรฒ (มศว. ประสานมิตร) เพื่อนของเขากห็ ายสาบสญู ไปอีกคน

ชะตาชวี ิตได้กลับเขา้ สู่สถานการณเ์ ช่นเดียวกันกับปี 2519 ปีท่ี
เขาตัดสินใจจะเข้าป่าอย่างไรก็อย่างน้ัน บรรยากาศของ “3 วัน
อันตราย” กลับมาอีกคร้ัง มนั เป็น “3 วนั อนั ตราย” ครัง้ ที่ 2 ในชีวิต

ในคร้ังน้ี ชีวิตถูกจับแขวนไว้บนด้ายเส้นเดมิ จะผิดก็แต่ในเวลา
นั้น ดา้ ยเส้นน้ีดูจะเปื่อยยุ่ยเจียนขาดเสียแล้ว เพราะสมัยเข้าป่า ตัวเขา

ทบี่ า้ นเชา่ ยา่ นรามอนิ ทรา ก.ม.2 ราวปี พ.ศ.2526 ทารกในภาพคือสุดเขต
สิงสง ลกู ชายคนโตวยั 1 ขวบของสมคดิ ในวันทพ่ี ่อแม่กาลงั จะพาอพยพกลับ
สซู่ บั แดง หลังออกจากเขตปา่ เขาเม่ือปลายปี 2524 สวมเสื้อคอวียืนยิ้มนนั่
คอื ออ๊ ด กลางสาทร น้องชายอะ๊ อมตะ กลางสาทร ตานาน “ตาผยุ ชมุ แพ”
190 68 วงปีชีวติ สมคิด สงิ สง 45 ปีคนกบั ควาย

ยังหนุ่มแน่น หัวใจอัดแน่นด้วยอุดมการณ์และความหวัง ซ้ายังมีกอง
กาลงั สนับสนุนนาพา และมพี รรคคอยช้นี าทาง

แตก่ ารกลบั จากวนาสนู่ าครเทีย่ วนี้ เป็นการกลับไปเผชิญหน้า
กับสภาพการณ์ใหมด่ ว้ ยตัวของตัวเอง เปน็ การกลบั มาในสภาพซมซาน
พ่ายแพ้ ผิดหวัง สน้ิ หวงั หดหู่ ไมม่ ีองค์กรหรือผูใ้ ดจะเป็นท่ีพึ่งพิงให้อุ่น
ใจ ซ้าการกลับมาเที่ยวนี้ ยังมีห่วงผูกคอ คือ มีภรรยาท่ีกระเตงกัน
ออกมาจากป่าใหต้ ้องรับผดิ ชอบอีกคน เท่านั้นยังไม่พอ ในช่วงท่ีรอเข้า
มอบตวั ภรรยายังคลอดลกู ชาย เป็นการถ่วงน้าหนักเพ่มิ ภาระขึน้ มาอกี

ในห้วง “3 วันอันตราย” ก่อนเข้ามอบตัว เขามีความคิดว่า
ต้องทาตัวเองให้อยู่ในที่แจ้ง ให้สังคมได้เห็นเขาได้ถนัดตา หากจะเกิด
อะไรข้นึ ก็ใหม้ นั เกดิ ขอเพียงอยา่ งเดียว.... เขาต้องออกสู่ที่แจ้ง เพ่ือเป็น
หลักประกันว่า กลไกรัฐจะไม่บิดพล้ิว หรือเล่นกล จนทาให้ตัวเขา
ภรรยาและลกู นอ้ ย “มะหบั มะหาย” เหมือนคนอน่ื ๆ

ระหวา่ ง 72 ชัว่ โมงแหง่ ความเปน็ ความตาย ... เขาตัดสินใจยืด
อกเดินออกจากบา้ นเช่า ตรงไปยังกรมตารวจท่ีปทุมวัน เข้าประตูแล้ว
เล้ียวซ้ายตรงไปท่ีอาคารที่อยู่ปีกขวาของกรมตารวจ ที่น่ัน คือ
กองบัญชาการตารวจสันติบาล แจ้งกับตารวจหน้าห้องของผู้
บัญชาการตารวจสนั ติบาล วา่ ขอเขา้ พบผกู้ ารฯ สันตบิ าล

การไปครง้ั นี้เปน็ ยทุ ธวธิ จี ู่โจม แทนท่ีจะต้งั รับในท่ีตัง้ เป็นการ
บุกถึงใจกลางของกลไกรัฐท่ีทาหน้าท่ีรับการมอบตัวของว่าท่ี ผรท. ....
เปน็ การเทแบบหมดหน้าตัก เป็นไงเป็นกัน และเป็นการชิมลางว่า ถ้า
เปิดตัวแล้ว จะมอี ะไรเกิดขนึ้ หรือไม่

ต่อหน้าผู้การฯ เขาสอบถามถึงข้ันตอนการเข้ามอบตัว
นายตารวจผเู้ ปน็ หวั หน้าหนว่ ยตอบเขาว่า ผู้ที่มอบตัว นอกจากจะต้อง
มอบอาวุธแลว้ ยังตอ้ งตอบคาถาม 2-3 ขอ้ เป็นลายลกั ษณอ์ กั ษร

เขาเส่ียงขอทราบคาถาม 2-3 ข้อที่ว่าล่วงหน้าเพื่อจะได้
เตรียมตัว นายตารวจผู้นั้นก็ใจดี ยอมแง้มข้อสอบที่จะออกสอบให้ดู
ล่วงหน้า

68 วงปชี วี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปีคนกับควาย 191

คาถามมวี า่
ข้อ 1 ให้แจ้งสถานภาพของ
พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย
(พคท.) ในเวลานั้นว่าอยู่ในสภาพ
ใด และมีแผนจะเคล่ือนไหวอย่างไร
ข้ อ 2 ค ว า ม เ ห็ น ต่ อ
สถานการณ์บ้านเมือง พร้อม
วธิ ีการแกไ้ ข
ส่วน ข้อ 3 ข้อสุดท้าย เขา
จาไม่ไดแ้ ลว้

“เทอร์เนอร์” หรือเจ้าของนามรหัส “Condor” ยืนคุมเชิงรอผู้
ท่ีเขานัดหมายกันทางโทรศัพท์ท่ามกลางฝูงชนที่ถนนหมายเลข 8
(Eighth Avenue) ในนิวยอร์ค ซิตี้ ขณะท่ี “ฮิกกินส์” ผู้อานวยการ
หน่วยสืบราชการลับ หรือซีไอเอ ท่ีซ่อนร่างไว้ในชุดโอเวอร์โค้ตสีทึม
กาลงั ฝา่ ฝูงชนไปยงั ที่นดั หมาย

“ผมมีจุด 45 ในกระเป๋า ผมอยากให้คณุ เดินเลน่ กับผมหน่อย”
เขากระซิบเสยี งเฉยี บขาดขณะประชดิ ตัว ผอ. ซไี อเอ กอ่ นจะบอกทางให้
เขาเดินไปทีห่ น้าตึกหมายเลข 207 จากน้นั กเ็ รม่ิ คาดคน้ั ตรงประเดน็

“เรามีแผนทีจ่ ะรกุ รานตะวันออกกลางมย้ั ”
“นายจะบ้า...” ฮิกกินสช์ กั สีหน้า กอ่ นตอบเสียงเครียด “ไม่มี”
“มีมัย้ ...!” เทอรเ์ นอร์รุก
“ไมม่ ีแผน... มันเป็นแคเ่ กมส์”
“ให้ตายห่าเถอะ คุณเข้าไปในออฟฟิศผม แล้วคน ๗ คนถูกฆ่า
นะฮกิ กินส์.. คน 7 คนถูกฆ่าแต่คณุ บอกคุณเลน่ เกมส์...?”
“ใช.่ ... อกี ฝัง่ ก็เลน่ เหมอื นกัน เราถงึ ใหค้ ณุ เพ่นพา่ นอย่ขู ้างนอก
ไม่ไดไ้ ง”
“กลับบ้านไปเลยฮิกกินส์... ไปซี...บอกลาได้แล้ว... รู้มั้ยว่าเรา

192 68 วงปีชีวิตสมคดิ สิงสง 45 ปีคนกบั ควาย

อยู่ท่ีไหนเนี่ย? หันไปดูรอบๆ สิ ผมบอกพวกเขาไปหมดแล้ว ผมส่งให้
พวกเขาเอง พวกเขาได้ขอ้ มูลทง้ั หมดไปแลว้ ”

ผอ. ซีไอเอหันไปมองรอบๆ ตัว ที่น่ีคือหน้าตึกสานักงาน
หนังสือพิมพ์ นิวยอร์ค ไทมส์ ท่ีด้านข้างตึกมีรถเทรลเลอร์ท่ีบรรทุก
ม้วนกระดาษยักษ์นับสิบม้วน กาลังถอยหลังเข้าโรงพิมพ์ เพ่ือป้อน
เครื่องพมิ พ์ระบบเว็บ (web) ของกระบวนการตพี ิมพ์

“อา... อะไรเนยี่ นายทาเห.้ ..อะไรลงไป? !”
“คณุ เล่นเกมส์ ผมกเ็ ลา่ นิทานไง...”

ในระหว่าง 72 ช่วั โมงแห่งชีวติ
สมคิดเดินขึ้นสานักงานเลขท่ี 12 อาคาร 6 ถนนราชดาเนิน
กลาง อันเป็นสานักงานหนังสือพิมพ์สยามรัฐ รายวัน เข้าพบ ศรีศักด์ิ
นพรัตน์ 2นักข่าว แล้วย่ืนกระดาษท่ีพิมพ์บทความอันเป็นการตอบ

คาถามข้อ 2 ของสนั ติบาล
ในวนั ทไ่ี ปรายงานตวั
สมคิด สิงสง ไม่ขอตอบข้อ 1 เพราะ
ด้วยความสัตยจ์ ริง เขาไม่รู้จัก พคท.
ตลอดเวลาท่ีอยู่ในป่า เขาจะได้
สัมผสั พคท. กแ็ ตร่ ะดับนาเพยี งบาง
คน และพลพรรค พคท. อีกจานวน
หน่ึงเท่าน้นั และประการสาคัญ เขา
แจ้งต่อเจ้าหน้าท่ีศูนย์ซักถามว่า
ด้วยมารยาททางการเมือง เขาไม่
อาจพาดพิง พคท. ลับหลังได้ จึงไม่
สามารถจะตอบคาถามข้อ 1

ส่วนข้อ 2 เขาเตรียมคาตอบ
ไว้ยาวเหยียด และเป็นข้อความ
เดียวกับที่ส่งให้หนังสือพิมพ์ เป็น

68 วงปชี วี ติ สมคดิ สงิ สง 45 ปคี นกบั ควาย 193

การวิเคราะห์สภาพการบ้านเมืองอย่างละเอียดทุกแง่มุม ทั้งด้าน
เศรษฐกิจ สังคม การเมือง และวัฒนธรรม โดยสรุป เขาบรรยายว่า
ในปัจจุบัน ประเทศไทยถูกครอบงาทางเศรษฐกิจด้วยทุนนิยมผูกขาด
และทุนใหม่ แต่สาหรับชุมชนและวิสาหกิจชุมชนกลับไม่มีทุน
รัฐวิสาหกจิ เองกอ็ อ่ นแอ การแกไ้ ขปัญหาตอ้ งทาให้โครงสร้างทั้งสามมี
ความเทา่ เทียมกนั

เขาเดินออกจากศูนย์ซักถามท่ีถนนเศรษฐศิริ ตรงไปที่แผง
หนังสือพมิ พ์ จา่ ยเงินแลว้ คล่หี นา้ กระดาษ ....

เขายม้ิ ใหก้ ับตัวเอง

บรรณานกุ รม
สมคดิ สิงสง. ลายคา. โรงพิมพเ์ จริญลักษณ.์ ขอนแกน่ . 2558
สมคิด สิงสง. ข้าวเขียว. โรงพิมพ์เจริญลักษณ์. ขอนแก่น.
2536
ธรณี นครธรรม. ชีวิตที่มาจากดินและกลับไปสู่ดินของชายที่มี
นามว่า บุญเย็น วอทอง. หจก. ศิริธรรมออฟเซ็ท. อุบลราชธานี.
2552
หอจดหมายเหตุนกั ประพนั ธไ์ ทย (Thai Author Archives)
Wikipedea สืบค้นเม่ือ วันท่ี 31 กรกฎาคม 2561

1Wikipedea สืบคน้ เม่ือ 31 กรกฎำคม 2561
2ศรีศกั ด์ิ นพรัตน์ ระยะหลงั ไดผ้ นั ตวั เองเป็นนกั เขียน ในนำมปำกกำ “หยอย บำงขนุ
พรหม” และปัจจุบนั ไดจ้ ำกโลกวรรณกรรมไปแลว้ หลำยปี ในสมยั ยงั มีชีวติ มีผลงำน
เรื่องยำว ๑๒ ตอนจบ ชื่อ “ดอกไมไ้ ร้แดด” และท่ีเขียนไวค้ ร่ึงเดียว คือ “ท่ีอยทู่ ่ีกิน
ของขำ้ ” - ขอ้ มลู จำก Thai Author Archives หอจดหมำยเหตนุ กั ประพนั ธ์ไทย

194 68 วงปีชีวิตสมคิด สิงสง 45 ปคี นกบั ควาย

ผนวกทา้ ยเรอ่ื ง

คิดแบบสมคิด

แวง พลงั วรรณ

“คร้ันซิ ไปทางหนา้ ใหเ้ หลยี วหลังดกู ่อน
ครั้นมะลดื ทืดเทา้ เซาถอ้ นอย่าไป”
ถ้าจะไปข้างหน้า ให้มองหลังก่อน ถ้ายังอึมครึมไม่ชัดเจนก็ให้
หยดุ ไว้กอ่ น
น่ันคือความหมายแบบตรงตัวของปรัชญาหรือผญาอีสาน
ปรชั ญานี้ แม้คนที่ไม่นุ่งโสร่ง สวมเส้ือหม้อห้อม เคียนเอวด้วยผ้าขะม้า
แบบพวกขนบนิยม (traditionalists) แต่ปรัชญานี้ก็ครอบความคิด
จิตใจของคนอีสานทุกผู้ทุกนามโดยไม่รู้ตัว ในเวลาที่ต้องตัดสินใจ
กระทาหรือไม่กระทาสิง่ ใดๆ ทสี่ าคญั ในชวี ติ ปรัชญานีก้ จ็ ะผุดข้ึนในใจ
ปรัชญาน้ีสอนคนอีสานให้รู้ว่า หากจะคิดทาส่ิงใดให้เสาะ
แสวงหาข้อมลู ให้ครบถ้วนเสียก่อน หากยงั คลุมเครือไม่ชัดแจ้งก็ให้หยุด
ไว้ก่อน เพื่อรอความชดั เจนอีกคร้ัง แล้วค่อยตดั สนิ ใจ
แต่ตลอดชีวิตของสมคิด สิงสง ลูกผู้ชายชาวอีสานผู้นี้ ดารงตน
อย่ดู ว้ ยการแหกกฎ แหกปรัชญานใี้ นทกุ กรณี เพราะแม้การณ์ข้างหน้า
จะมะลดื ทืดเท้า ไมร่ ู้เหนือรใู้ ต้ แต่คนแบบเขายังตอ้ งเดินหนา้ ตอ่ ไป ...
หากนาชื่อของเขามาพิจารณา จะเห็นว่า ผู้ที่ตั้งชื่อน้ี อาจเป็น
พ่อของเขา หรืออาจเป็นญาติผู้ใหญ่ หรือจะเป็นใครก็ตาม คนๆ น้ัน
จะต้องเป็นคนที่ทันสมัยทันยุคทันโลก เพราะช่ือนี้เป็นวิวัฒนาการใน
การต้ังชื่อบุตรหลานของชาวอีสานที่เป็นขั้นที่ ๒ ของวิวัฒนาการ จาก
ยุคปฐมภูมิท่ีเคยใช้ชื่อที่ขึ้นต้นด้วย คาว่า บุญ เช่น บุญตา บุญสม บุญ
ทัน; คา เช่น คาตา คาผอง คาดี; ทอง เช่น ทองมี ทองมา ทองสา เป็น
ตน้
ช่อื ทีข่ น้ึ ต้นด้วย สม เป็นการเคล่ือนเข้าส่ยู ุคทตุ ิยภมู ิ ท่ีคนอีสาน
ตื่นตวั เปิดรบั ระบบการศึกษา ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง

68 วงปีชวี ิตสมคิด สงิ สง 45 ปคี นกบั ควาย 195

พ.ศ. ๒๔๗๕ เปน็ ยคุ ที่คนอสี านปรบั เปลย่ี นชื่อของบุตรหลาน โดยใช้ช่ือ
ท่ีขึ้นต้นด้วยคาว่า สม ได้แก่ สมใจ สมชัย สมชาย สมหมาย สมปอง
สมศักดิ์ สมศรี สมทรง สมเกยี รติ เป็นต้น ซง่ึ ถอื ว่าเป็นช่ือเทส่ ุดๆ ในยุค
น้นั

สม เป็นภาษาบาลี อ่านว่า สะมะ หมายถึง เท่ากัน ซึ่งเพี้ยน
และแปลงมาเป็น เสมอ หรือ ส่า หมายถึง เท่ากัน (ท่อกัน) เพียงกัน
ส่ากนั ส่วนคาว่า คิด เป็นคาไทย สมคิด จึงหมายถึง ได้ดั่งใจ ได้ด่ังท่ีคิด
เอาไว้ หรือไดส้ มกับท่คี าดคิดเอาไว้

สาหรับชีวิตของสมคิด สิงสง คาว่า คิด มันเป็นมากกว่า
ความหมายตามพยัญชนะ คิด ของเขา หมายถึงครุ่นคิดอย่างหนัก แล้ว
จาเปน็ ตอ้ งตดั สนิ ใจ (decision making) ในภาวะอันยากลาบาก

ตลอดชีวติ ของสมคดิ สงิ สง เตม็ ไปด้วยเรื่องท่ีทาให้เจ้าของชีวิต
ต้องตัดสินใจกระทาในสิ่งท่ียุ่งยากเสมอ ด้วยชีวิตของเขาเต็มไปด้วย
อุปสรรค จริงอยู่ หากเขาจะดาเนินชีวิตอย่างลูกชายชาวนาท่ัวไป คือ
จบการศึกษาภาคบังคับ หรือประถมศึกษาปีที่ ๔ (ป.๔) แล้วก็ออกมา
ทาไร่ไถนา มีลูกเมีย แก่เฒ่า แล้วก็ตายไปจากโลกนี้ ชีวิตของเขาคงไม่
ต้องเผชิญกบั อปุ สรรคนานาอย่างที่เป็น

แตค่ นแบบเขา เลอื กที่จะด่มุ เดินบนเส้นทางอันรกเรื้อ และเขา
กพ็ ร้อมทจี่ ะถูกขดี ขว่ นจากหนามไหน่ทมี่ อี ย่อู ยา่ งดกดน่ื รายทาง

ชีวิตของเขาดาเนินไปในสภาพที่อยู่ระหว่างเขาควาย หรือ di-
lemma คาน้ีเป็นภาษาฝรั่ง หมายถึง ภาวะระหว่างเขาควาย (on the
horns of a dilemma) หรือภาวะลาบากท่ีต้องตัดสินใจในทางเลือก ๒
ทางหรือมากกวา่

“ภาวะระหวา่ งเขาควาย” คาฝร่งั คาน้ี ไดย้ นิ ทีไรตอ้ งสะดดุ ใจทุก
คร้ังไป ฝร่ังจะมารู้ดีไปกว่าลูกชายชาวนาล่ะหรือ? โดยเฉพาะคนที่
คุ้นเคยกับควายแต่อ้อนแต่ออด โตขึ้นก็แต่งเพลงเกี่ยวกับควาย “คน
กับควาย” และในช่วงของวัยสุกงอม ก็ยังเลี้ยงควายเพื่อชีวิตที่
พอเพยี ง ... สมคดิ น่าจะเขา้ ใจภาวะที่ล่อแหลมเช่นนั้นได้ดีกว่าฝรั่งเป็น

196 68 วงปีชีวติ สมคิด สงิ สง 45 ปคี นกับควาย

หลายเทา่
ชื่อ “สมคิด” ในความเป็นจริงของชีวิตสมคิด สิงสง น่าจะเป็น

การคิดแบบต้องครุ่นคิด เพื่อตัดสินใจลงมือปฏิบัติ เพ่ือให้สมกับท่ีตั้ง
หวงั ตัง้ ใจ

การดาเนนิ ชีวิตแบบสมคดิ สิงสง ควรที่จะเรยี กมันว่า เป็นการ
เผชิญชีวติ มากกวา่ จะเปน็ การดาเนินชีวิตตามปกติ

ไม่บ่อยครั้งนักท่ีผู้เขียนจะได้พบปะพูดคุยกับเขา แต่ทุกครั้งท่ี
พบกัน คนที่เป็นชาวสุขนิยมอย่างผู้เขียน รู้สึกว่า เขาช่างสรรหาเร่ือง
อันชวนปวดหัวอยู่ร่าไป เช่น ในสมัยท่ียังไม่มีด่านท่านาแล้ง หรือด่าน
สะพานข้ามโขงแห่งแรก การเข้า-ออกระหว่างไทย-ลาว ยังข้ามกันท่ี
ท่าเสด็จ จ.หนองคาย ครั้งน้ันน่าจะเป็นการพบกันคร้ังแรก แต่เราก็
คุ้นเคยกันดี คุ้นเคยไม่คุ้นเคยก็ขนาดเอ่ยปากขอยืมตังค์กันได้ ครั้งนั้น
เขา พร้อมลูกชาย เตรียมตัวจะทาใบเหยียบแผ่นดิน หรือใบผ่านแดน
หรือ Border Pass เพื่อเข้าลาว แต่ติดปัญหาเร่ืองค่าถ่ายรูปติด
เอกสาร เขาต้องการจะประหยัดเพ่ือเก็บเงินไว้ใช้จ่ายในลาว ซ่ึงค่า
ครองชีพถีบตวั สงู ขนึ้ ทุกวัน

เมือ่ ได้เงนิ แล้ว เขาก็จูงมือลูกชายเข้าร้านถ่ายรูป เพียงเห็นรูป
เท่านั้น ผู้เขียนถึงกับหัวเราะก๊าก (ในใจ) เพราะแทนที่จะถ่ายรูปและ
เสียค่าบริการ ๒ คร้ัง เพราะมีกัน ๒ คน แต่เขากลับนาลูกชายเข้าไป
ถ่ายรูปคู่กัน แล้วให้ช่างใช้กรรไกรตัดแบ่งรูป เท่าน้ีก็ประหยัดค่า
ถา่ ยรูปไปได้อยา่ งงา่ ยๆ

คร้ังหน่ึงเขาเล่าเร่ืองท่ีร่วมกับพรรคพวกทานิตยสาร “คิด
ฮอด” เขาผู้ซ่ึงเป็นบรรณาธิการต้องหอบอาร์ทเวิร์ควิ่งกวดเพื่อให้ทัน
รถโดยสารอย่างทุลักทุเล เพื่อเข้าโรงพิมพ์ให้ทันเวลา และพบกันอีก
คร้ังหนึ่ง รูปร่างของเขาผิดรูป ชนิดที่สมัยเข้าป่ายังไม่โทรมขนาดน้ัน
เขาบอกว่ากาลังจะปฏิวัติตัวเองด้วยการเลิกบุหรี่และสุรา ตามลาดับ
และครง้ั ลา่ สุด เม่ือเร็วๆ น้ี เขาปรารภเรื่องจะขายควาย ๑ ใน ๕ ควาย
งามระดับแชมป์ เพ่ือนาเงินไปใช้ค่าซ่อมรถ เพราะลูกชายขับไปชน

68 วงปชี ีวติ สมคิด สิงสง 45 ปคี นกบั ควาย 197

ต้นไม้ข้างทาง
ตัวอย่างท่ยี กมาเปน็ เพยี งเรื่องขี้ผง เรอ่ื งปัจเจก ไมใ่ ชเ่ ร่อื งใหญ่

สาหรับเขา เพราะเร่อื งหนักหนาสาหสั ในชวี ิตของเขามมี ากกว่ามากนกั
เม่ือศึกษาชีวิตของเขาแล้ว จึงเห็นได้ว่า สมคิด สิงสง เป็น

ตัวอยา่ งของคนที่ยืนหยัดต่อสู้ในทุกเร่ือง ตั้งแต่เร่ืองเล็กไปจนถึงเรื่อง
ใหญ่ ทุกยา่ งก้าวของชีวิตมนั เต็มไปด้วยโจทยท์ ่ยี ากจนเกินจะแกส้ าหรับ
คนอ่ืน แต่เขาต้องแก้ และแก้อย่างหมดจดในทุกเรื่อง ด้วยวิธีการและ
ขั้นตอนปฏบิ ตั ิทีผ่ ่านกระบวนการคร่นุ คิดอย่างหนัก

การเผชิญชีวิตสอนให้เขาเปน็ คนละเอยี ดในทุกเร่ือง ไม่ใช่แบบ
ที่เรียกว่า “คุณละเอียด” แต่อยู่ในระดับท่ีต้องยกให้เป็น “ท่านผู้หญิง
ละเอยี ด” เลยทเี ดยี ว

แตเ่ หนอื ส่ิงอืน่ ใด คนชือ่ สมคิด สิงสง คือ คนไม่หนีปัญหา และ
ไม่เคยหนีปัญหา ไม่วา่ จะเปน็ ปัญหาเล็กหรอื ใหญ่

ที่สาคัญท่ีสุด คือ ในหัวใจของชายผู้นี้มีประชาชนผู้ด้อยโอกาส
หรือผเู้ สียเปรยี บในสังคมนัง่ ครองเป็นเจา้ หวั ใจ

สม บทสมบาทแท้ คนจริง
คิด ครนุ่ ใครแ่ ลหลงิ พน่ี อ้ ง
สิง สถติ จติ กายองิ คนยาก
สง ครามคามคุกขอ้ ง ปบสไู้ ปถ่ อยฯ

แวง พลังวรรณ
สิงหา ๒๕๖๑

198 68 วงปชี วี ิตสมคดิ สิงสง 45 ปีคนกับควาย

68 วงปชี ีวติ สมคดิ สิงสง 45 ปคี นกับควาย 199

200 68 วงปีชวี ติ สมคิด สงิ สง 45 ปีคนกบั ควาย