กาลานุกรม ครั้งที่๒๘

ทีวี โผล่มานดิ ติดสงครามโลก ๖ ปี จากบนซ้าย:
จน ๒๔๘๘ ผ่าน จึงบานไมห่ ุบ เมืองฮิโรชิมา
เมอื งนากาซากิ
พ.ศ. ๒๔๘๒ (ค.ศ. 1939) ท่ีสหรฐั อเมรกิ า วัน ประธานาธบิ ดที รูแมน
ที่ ๓๐ เมษายน มีการเปดิ งานแสดงสนิ ค้าโลกทีเ่ มือง หนา้ ตรงข้ามจากบน:
นวิ ยอร์ก (New York World’s Fair) NBC ไดเ้ ปิดตัวเรมิ่ ระเบิดปรมาณู Little boy
ออกรายการประจำำ� ของโทรทัศน์ โดยทำ�ำการถ่ายทอดพธิ ี ระเบิดปรมาณู Fat Man
ทป่ี ระธานาธิบดี Franklin D. Roosevelt เป็นประธาน อ่าวเพอร์ล
กล่าว และกลายเป็นประธานาธิบดคี นแรกท่อี อกโทรทศั น์

ก่อนนั้น BBC ไดเ้ ร่ิมบรกิ ารทีวเี ปน็ เจ้าแรกของโลก
ที่ลอนดอน ในปี 1936 และออกถา่ ยทอดภายนอกคร้งั
แรก คือแพรภ่ าพขบวนงานราชาภเิ ษกของพระเจา้ ยอร์จ
ที่ ๖ (King George VI) ในเดือน พ.ย. 1937

เมือ่ เกิดสงครามโลกครงั้ ท่ี ๒ (1939-1945/
๒๔๘๒-๒๔๘๘) โทรทัศน์เงยี บเฉา เพราะโรงงานเปล่ยี น
ไปเป็นที่ผลติ อาวุธยทุ โธปกรณ์ แต่เม่ือสงครามโลกจบ
แล้ว อตุ สาหกรรมโทรทัศนใ์ นอเมริกา และในอังกฤษ ก็
เบ่งบานอยา่ งรวดเรว็ ทวี เี ขา้ มาเมอื งไทยใน พ.ศ. ๒๔๙๘

(อ่านเรื่องเต็ม ใน ภาคพเิ ศษ ทา้ ยเล่ม)

188 กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก

สงครามโลกครั้งที่ 2 ความสญู เสยี ในสงครามนไ้ี ม่อาจไดต้ ัวเลขเพยี งพอ
แตร่ ้คู ร่าวๆ วา่ ทหารไปรบราว ๗๐ ลา้ นคน คา่ ใชจ้ ่าย
คนตาย ๔๕ ลา้ น ราว ๑,๑๕๔,๐๐๐,๐๐๐,๐๐๐ เหรยี ญอเมริกัน
สูอ่ วสานของลัทธิอาณานิคม
คนตายทง้ั หมดราว ๔๕ ลา้ นคน (ทหาร ๑๕-๒๐
พ.ศ. ๒๔๘๒-๘๘ (ค.ศ. 1939-45) สงครามโลก ลา้ นคน + พลเรือน ๒๕-๓๐ ล้าน)
คร้ังที่ ๒ (World War II) ระหวา่ งฝา่ ยอักษะ (Axis
Powers มีเยอรมนี ญ่ีปุ่น อติ าล)ี กบั ฝา่ ยสัมพันธมิตร ทหารท่ตี ายน้ั น ฝ่ายอกั ษะ เยอรมนีตาย ๓.๕
(Allies มอี ังกฤษ ฝรง่ั เศส สหภาพโซเวียต สหรฐั ฯ จีน ลา้ น ญ่ีป่นุ ๑.๕ ลา้ น อิตาลี ๒ แสน ฝา่ ยสมั พนั ธมติ ร
เปน็ ตน้ ) สืบเนอ่ื งจากความรสู้ กึ กดดนั เคยี ดแค้นต่อสนธิ สหภาพโซเวียตตาย ๗.๕ ล้าน จนี ๒.๒ ล้าน องั กฤษกว่า
สัญญาสนั ตภิ าพเม่อื จบสิ้นสงครามโลกคร้ังที่ ๑ ทบ่ี ีบรดั ๓ แสน สหรฐั ฯ ๒.๙๒ แสน ฝรงั่ เศส ๒.๑ แสน
ขม่ ขเ่ี ยอรมันมาก และไดเ้ กิดระบอบเผดจ็ การทหารขึ้นใน
เยอรมนี ญ่ีปนุ่ และอติ าลี ประกอบกบั ภาวะเศรษฐกจิ ที่ พลเรอื นท่ตี าย ฝา่ ยอักษะ เยอรมนตี าย ๕ แสน
ตกต่่� ำำและป่ันป่วนไปทัว่ โลก ญี่ปุน่ ๖ แสน อติ าลี ๑.๔๕ แสน ฝ่ายสมั พันธมติ ร
สหภาพโซเวยี ตตาย ๑๐-๑๙ ลา้ น จนี ๖-๑๐ ล้าน
สงครามเรมิ่ เมอื่ เยอรมนโี จมตีโปแลนดใ์ นวนั ที่ ๑ ฝรั่งเศส ๔ แสน อังกฤษกวา่ ๖.๕ หม่ื น สหรัฐฯ ๖ พนั คน
กันยายน ๒๔๘๒ ต่อมาเม่อื ญ่ปี ุน่ โจมตอี า่ วเพอร์ล (Pearl
Harbor) ในวันที่ ๗ ธ.ค. ๒๔๘๔ กท็ ำำ� ให้สหรฐั อเมริกา ทง้ั หมดนไ้ี ม่รวมคนยิวที่ถูกพวกนาซีกวาดต้อนไป
ประกาศสงครามเข้ารบด้วย ในท่สี ดุ เยอรมนยี อมแพ้ ฆ่าอีกราว ๖ ลา้ นคน (สว่ นมากจากยโุ รปตะวันออก)
โดยไม่มเี ง่ือนไข ในวันที่ ๗ พ.ค. ๒๔๘๘ ตอ่ มาในเดือน
สิงหาคม ปเี ดียวกันน้ั น ประธานาธิบดที รแู มนแหง่ สหรัฐฯ หลงั จบสงครามโลกครง้ั ท่ี ๒ แลว้ ระบบอาณานคิ ม
ไดต้ ดั สินใจใช้ระเบิดปรมาณู และไดใ้ ห้ทิง้ ระเบิดปรมาณู ก็จบส้ิ นไปดว้ ย ประเทศตา่ งๆ ทยอยได้รับอิสรภาพตาม
ลูกแรกที่เมืองฮิโรชมิ า (Hiroshima) ในวันที่ ๖ ส.ค. และ กันมาโดยลำำ� ดบั
ลกู ท่ี ๒ ท่ี นากาซากิ (Nagasaki) ในวนั ที่ ๙ ส.ค. ทำ�ำให้
ญ่ีปนุ่ ประกาศยอมแพใ้ นวันที่ ๑๔ ส.ค. ๒๔๘๘ และ
สงครามโลกครัง้ ท่ี ๒ กจ็ บส้ิ นลง

สมเดจ็ พระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตฺโต ) 189



๘ ๐ ๐ ปี ท่ี อิ น เ ดี ย ไ ม่ มี พุ ท ธ ศ า ส น า

ค) พุทธศาสนาฝา่ กระแสโลกาภวิ ตั น์ ผา่ นเข้าสหัสวรรษใหม่

วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี: คอมพวิ เตอร์ (Computer) คอมพิวเตอร์ รุ่นที่ ๓ (third-generation
ความก้าวหน้าที่ควรสังเกต computer) คือเคร่ืองท่ใี ช้วงจรอินทีเกรต (ใช้ ICs เปน็
ถอื กันวา่ อะตานาซอฟฟ์ (John V. Atanasoff) integrated circuit computer) ได้แก่เครอ่ื ง main-
พ.ศ. ๒๔๘๐-๒๕๔๓ (ค.ศ. 1937-2000) ตั้งแต่ นักคณติ ศาสตร์และนกั ฟสิ กิ สช์ าวอเมริกนั เปน็ ผู้สร้าง frame และ minicomputer ในช่วงปลายทศวรรษ
ระยะสงครามโลกครัง้ ที่ ๒ ถงึ ปัจจุบนั มคี วามกา้ วหน้า อิเล็กทรอนกิ ดจิ ิตอลคอมพิวเตอร์เคร่อื งแรกในปี ๒๔๘๒- 1960s และทศวรรษ 1970s
ทางวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยที ี่น่าสังเกต คือ ๘๕/1939-1942 จากน้ั นจึงเกิด
คอมพวิ เตอร์ รนุ่ ท่ี ๔ (fourth-generation
จากซ้าย: คอมพวิ เตอร์ รนุ่ ที่ ๑ (first-generation com- computer) คือเคร่ืองทใี่ ชว้ งจรอินทีเกรตรวมใหญแ่ ละ
อะตานาซอฟฟ์ puter) คอื เครือ่ งทใ่ี ช้หลอดสุญญากาศ เครอ่ื งแรกคอื ใหญม่ าก (LSI=large-scale integration พฒั นาในชว่ ง
คอมพิวเตอร์ รุ่นท่ี ๑-๓ ENIAC เสร็จ ก.พ. ๒๔๘๙/1946 แต่ UNIVAC I ซึ่งสำำ� เร็จ ทศวรรษ 1970s และ VLSI=very-large-scale integra-
หน้าตรงขา้ มจากซ้าย: ในปี ๒๔๙๔/1951) เป็นเครือ่ งคอมพิวเตอร์แรกท่ี ทำ�ำออก tion พัฒนาในชว่ งทศวรรษ 1980s
คอมพิวเตอร์ ร่นุ ที่ ๔-๕ จำำ� หนา่ ยในสหรัฐ (ขายได้ ๔๖ เครอ่ื ง)
Mac Plus LSI ทำ�ำใหเ้ กิด microprocessor ซงึ่ ชว่ ยให้สร้าง
Motorola DynaTAC 8000X คอมพวิ เตอร์ รนุ่ ที่ ๒ (second-generation microcomputer ทีเ่ รียกกนั ว่า personal computer
computer) คอื เครอ่ื งท่ีใชท้ รานซิสเตอร์ เครื่องแรกคือ หรอื PC ข้ึ นได้
UNIVAC Model 80 เสรจ็ ปี ๒๕๐๑/1958 [ทรานซสิ เตอร์
/transister นั้นประดิษฐข์ ้ึ นไดใ้ นปี ๒๔๙๐/1947]

192 กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก

Intel Corp. ทำ�ำ microprocessor chip, 8080 1992) งานไม่ทนั ตามกำำ� หนด และในทส่ี ดุ กไ็ ดท้ งิ้ เลกิ ไป เคร่ืองส่อื สาร
ออกขายครง้ั แรกในปี ๒๕๑๗ (ค.ศ.1974) แลว้ PC แรก ขณะน้ี การจำำ� แนกคอมพวิ เตอรเ์ ป็นรนุ่ (genera-
คอื Altair 8800 ก็ออกจำ�ำหน่ายในปี ๒๕๑๘/1975 แต่ ท่คี วรทราบ คอื โทรเลขเกิดปี ๒๓๘๐/1837
PC ทีข่ ึ้นมาเป็นหลกั คือ IBM PC ซึ่งเปิดตวั ในปี ๒๕๒๔/ tions) ไมเ่ ป็นท่ี นิยมตอ่ ไปแลว้ โทรศัพท์เกดิ ปี ๒๔๑๙/1876 วิทยเุ กดิ ปี ๒๔๔๒/1899
1981 พอถึงปี ๒๕๒๙/1986 Apple Computer, Inc. สง่ิ ควรรอู้ กี บางอย่าง คือ IBM เริ่มออกขาย Flop- โทรทศั น์ (ทวี )ี เกิดปี ๒๔๖๙/1926 แต่เพิ่งออกสมู่ วลชน
(บดั น้ี คอื Apple Inc.) กเ็ ปิดตัว Mac Plus (ประสาน ไดจ้ รงิ ในปี ๒๔๘๒/1939 (มาถึงเมอื งไทยราวปี ๒๔๙๕)
กับ LaserWriter แหง่ ปี 1985) ขึ้นมาเป็นผนู้ ำ�ำในระบบ py Disk ในปี ๒๕๑๓/1970 บ.ฟลิ ิปส์ ทเี่ นเธอรแ์ ลนด์ โทรทัศนส์ เี ริม่ ปี ๒๔๘๓/1940
desktop publishing (DTP) และ บ.โซน่ี ทญี่ ี่ปุน่ ผลิต CD-ROM ข้ึ นเรม่ิ แรกในปี
๒๕๒๓/1980 Microsoft Corporation เริ่มออก Micro- โทรศพั ทม์ อื ถอื ซง่ึ มจี ดุ เรม่ิ จาก cellular phones
คอมพวิ เตอร์ รุ่นที่ ๕ (fifth-generation soft Windows ในปี ๒๕๒๘/1985 ท่ี บ. โมโตโรลา (Motorola) ให้คนขบั รถในเมอื งชคิ าโก
computer) คือเคร่อื งท่ีพฒั นาในโครงการที่เน้นปญั ญา ทดลองใชเ้ มอ่ื ปี ๒๕๒๖/1983 เมือ่ ถงึ ทศวรรษปัจจบุ นั
ประดิษฐ์ (AI=artificial intelligence) ซ่ึงเปน็ โครงการท่ี Internet กอ่ รปู ขึ้นโดยเป็นววิ ฒั นาการจาก ปรากฏว่ามีอิทธพิ ลตอ่ วถิ ขี องสังคมเป็นอยา่ งมาก
รัฐบาลญ่ีปุน่ เปน็ เจา้ ทุนใหห้ ลายบรษิ ทั ร่วมกันทำำ� เรมิ่ ในปี ARPANET ทเี่ กดิ ขึ้นในวงการทหารของสหรัฐชว่ งปลาย
๒๕๒๔/1981) ครบกำำ� หนด ๑๑ ปีใน พ.ศ. ๒๕๓๕ (ค.ศ. ทศวรรษ 1960s และเมอ่ื เกิด World Wide Web จงึ
แพรส่ ่มู วลชนในปี ๒๕๓๔/1991) พอถงึ ปี ๒๕๔๐/1997
มี Web Sites มากกวา่ ๑๐๐ ลา้ น

สมเดจ็ พระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยตุ โฺ ต ) 193

๑ มกราคม เป็นวันข้ึนปีใหม่ ใน ร. ๗ ทรงพระราชดำ�ำริวา่ การศกึ ษาไมค่ วรจะแยกจาก
วดั จึงโปรดให้ยา้ ยกรมธรรมการกลบั เข้ามา และเปล่ยี น
พ.ศ. ๒๔๘๔ (ค.ศ. 1941) ทปี่ ระเทศไทย ใน ช่ือกระทรวงศึกษาธกิ าร เป็นกระทรวงธรรมการอย่างเดมิ
รชั กาลท่ี ๘ โดยประกาศของรัฐบาลอนั มี จอมพล ป. บัดนี้ มาถงึ ยคุ ประชาธิปไตย รัฐบาลหลงั เปลย่ี นแปลงการ
พบิ ูลสงคราม เป็นนายกรฐั มนตรี กำ�ำหนดให้ถือวนั ข้ึ น ปกครอง ได้มีมติให้เปล่ยี นชื่อกระทรวงธรรมการ เป็น
ปีใหม่ตามสากลนยิ ม ในวนั ที่ ๑ มกราคม ตงั้ แต่ พ.ศ. กระทรวงศกึ ษาธกิ ารอีก และกรมธรรมการไดช้ ื่อใหมว่ ่า
๒๔๘๔ เป็นต้นไป แทนวนั ข้ึ นปใี หม่เดิมในวนั ท่ี ๑ กรมการศาสนา เปน็ ส่วนงานในกระทรวงศกึ ษาธกิ ารน้ั น
เมษายน (ปี พ.ศ. ๒๔๘๓ จึงมเี พยี ง ๙ เดือน)
พระได้ พ.ร.บ. คณะสงฆ์ใหม่
กระทรวงธรรมการ ตามยคุ สมยั ของระบบการปกครอง
กับกระทรวงศึกษาธกิ าร
กลับกันไปมา เปน็ ปัญหามานาน พ.ศ. ๒๔๘๔ (ค.ศ. 1941) ท่ีประเทศไทย ใน
รัชกาลที่ ๘ รัฐบาลออก พ.ร.บ. คณะสงฆ์ พ.ศ. ๒๔๘๔
พ.ศ. ๒๔๘๔ (ค.ศ. 1941) ทีป่ ระเทศไทย ใน เมอ่ื วนั ท่ี ๑๔ ตลุ าคม เพอื่ เปลยี่ นแปลงระบบการปกครอง
รชั กาลที่ ๘ นบั แต่ ร. ๕ ทรงตัง้ กระทรวงธรรมการ คณะสงฆ์ให้สอดคลอ้ งกบั การปกครองฝา่ ยบ้านเมอื ง
สำำ� หรบั ดูแลการพระศาสนาและการศึกษาของชาติรวม ทีไ่ ด้เปลีย่ นจากสมบรู ณาญาสทิ ธิราชย์ เป็นระบอบ
อยดู่ ้วยกันใน พ.ศ. ๒๔๓๕ แล้ว ตอ่ มา ใน ร. ๖ ทรง ประชาธปิ ไตย โดยใหส้ มเดจ็ พระสังฆราช ทรงบัญญตั ิ
พระราชปรารภว่า ราชการของกรมธรรมการ กับกรม สังฆาณัตโิ ดยคำำ� แนะนำ�ำของสงั ฆสภา ทรงบรหิ ารการ
ศึกษาธิการ ต่างชนดิ กัน “ยากทจ่ี ะเลือกหาเจ้ากระทรวง คณะสงฆ์ทางคณะสังฆมนตรี ทรงวินิจฉัยอธกิ รณท์ าง
ผสู้ ามารถบัญชาไดด้ ีท้งั ๒ กรม” จึงโปรดให้ย้ายกรม คณะวนิ ัยธร
ธรรมการมารวมอยู่ในพระราชสำำ� นกั ตามประเพณีเดมิ
และเปลย่ี นเรยี กกระทรวงธรรมการ เป็นกระทรวง
ศึกษาธกิ าร ใน พ.ศ. ๒๔๖๒ กาลล่วงมาถึง พ.ศ. ๒๔๖๙

พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู วั อานนั ทมหิดล
194 กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก

ก้าวสำำ� คญั ของพนั ธศุ าสตร์ สมัยน้มี ีปากกาลูกลื่น หาได้แสนงา่ ย 1934-1935) ในท่สี ุด ไดป้ ระกาศตัง้ สาธารณรัฐประชาชน จากซ้าย:
เขยี นไดแ้ สนสบาย งานอยา่ งเลศิ ทแี่ สนดี จีน (People’s Republic of China) ขึ้นใน พ.ศ. ๒๔๙๒ เอเวอรี่
พ.ศ. ๒๔๘๗ (ค.ศ. 1944) เอเวอร่ี (Oswald T. นา่ จะไดผ้ ลติ ไดม้ ีขนึ้ มามากมาย เปลี่ยนประเทศจนี เปน็ คอมมนู สิ ต์ โดยเมาเซตงุ เป็น เมาเซตุง
Avery) ชาวอเมริกนั ค้นพบว่า DNA เป็นฐานท่ีแท้ของ ประธานพรรคคอมมูนิสต์ และเป็นประมุขของรัฐ (๒๔๙๒
พันธกุ รรม พ.ศ. ๒๔๘๘ (ค.ศ. 1945) วันท่ี ๒๙ ต.ค. ที่ –๒๕๐๒/1949-1959) ไดด้ ำำ� เนนิ นโยบายกา้ วกระโดด
สหรฐั อเมริกา ห้าง Gimbel Bros. เมืองนิวยอร์ก วาง (Great Leap Forward) ตั้งคอมมนู แม้หลังปี ๒๕๐๒ ก็
จดุ เร่ิม ส่ปู ัญหาอาหรับกบั ยิว จำำ� หน่ายปากกาลกู ล่ื น (ballpoint pens) ด้ามละ ยงั เปน็ ประธานพรรคต่อมา และไดท้ ำำ� ใหเ้ กิดการปฏิวัติ
$12.50 มีบนั ทกึ ว่า เป็นความสำำ� เร็จทางพาณิชยค์ รง้ั วัฒนธรรม (Cultural Revolution, ๒๕๐๙–๑๒/1966-
พ.ศ. ๒๔๘๘ (ค.ศ. 1945) ชาวอาหรับได้ ใหญ่ พอถึงปี 1949 ปากกาลกู ลื่นก็ติดตลาด และมสี ถติ ิ 1969) เพ่อื ฟ้ืนจติ สำำ� นกึ ในการปฏวิ ตั ิ สุดท้าย สิ้นชีพในปี
พยายามรวมตัวกนั ด้วยคตชิ าตนิ ิยมอาหรบั (Arab จำำ� หน่ายชนะปากกาหมึกซมึ เป็นครง้ั แรก ๒๕๑๙/1976
nationalism) ซ่ึงตามหลักใหห้ มายถึงทุกคนผู้เป็นอาหรบั
โดยภาษา วฒั นธรรม และความจงรักภักดี โดยมีการ ย้อนดูความเป็นมา ถอื ว่าปากกาลกู ลื่นเกดิ ข้ึ นใน
นบั ถอื ศาสนาอสิ ลามร่วมกนั และในท่สี ดุ ไดต้ ง้ั สนั นิบาต ปี 1938/๒๔๘๑ โดยเปน็ ประดิษฐกรรมของชาวฮงั การี
อาหรับ (Arab League) ข้ึ นใน พ.ศ.๒๔๘๘ ประกอบ สองพี่น้อง นามสกุล Bíró (ไบโร) เป็นที่นิยมในอังกฤษ
ดว้ ยสมาชกิ คือ Algeria, Bahrain, Djibouti, Egypt, เรยี กวา่ “biro” และมีผูน้ ำ�ำปากกานี้ไปพฒั นาผลิตออก
Iraq, Jordan, Kuwait, Lebanon, Libya, Mauritania, มาวางขายท่อี เมรกิ า ในปี 1945/๒๔๘๘ ดงั ไดเ้ ล่าขา้ งต้น
Morocco, Oman, Qatar, Saudi Arabia, Somalia, เรยี กวา่ “ballpoint pen”
Sudan, Syria, Tunisia, the United Arab Emirates,
Yemen และ the Palestine Liberation Organiza- (อา่ นเรื่องเตม็ ใน ภาคพเิ ศษ ทา้ ยเล่ม)
tion แต่ถกู ตั้งขอ้ สงั เกตวา่ สันนบิ าตอาหรับนี้เป็นทชี่ าว
อาหรับมาทะเลาะกนั เอง มากกว่าจะเปน็ ทีม่ าประสาน จนี เปลี่ยนเปน็ คอมมนู ิสต์
หรือร่วมมอื เพราะยงั มีการถือฝักถอื ฝา่ ยกัน (faction-
alism) อย่างแก้ไขไดย้ าก หลงั ปี ๒๔๙๑ (ค.ศ. 1948) พ.ศ. ๒๔๙๒ (ค.ศ. 1949) เมาเซตงุ หรือ
แลว้ เอกภาพของสันนบิ าตอาหรับ อาศัยการต่อต้าน เหมาเจอ๋ ตง (Mao Tse-tung หรอื Mao Ze dong) ได้
อิสราเอลเป็นเคร่อื งผนกึ ไว้ ตั้งพรรคคอมมนู ิสต์จนี ขึ้นตงั้ แตป่ ี ๒๔๖๔ และนำำ� ขบวน
เดนิ ทางไกล ๖,๐๐๐ ไมล์ (Long March, ๒๔๗๗–๗๘/

สมเดจ็ พระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยตุ โฺ ต ) 195

อฟั กานสิ ถาน บังคลาเทศ
ปากีสถาน

อนิ เดยี

196 กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก

ชมพทู วีปไดอ้ ิสรภาพ ผู้ชู “อหิงสา”
แต่ต้องแยกเปน็ อนิ เดีย ปากสี ถาน ถูกพิฆาตเพราะความกลวั วหิ งิ สา

พ.ศ. ๒๔๙๐ (ค.ศ. 1947) ณ วันท่ี ๑๕ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๙๑ (ค.ศ. 1948) ณ วันที่ ๓๐ มกราคม
หลงั จากปกครองมานาน ๒๐๐ ปี อังกฤษให้อสิ รภาพ มหาตมา คานธี (Mahatma Gandhi) ผู้นำำ� ในการกู้
แกด่ ินแดนชมพทู วีป ซงึ่ ตกลงแบง่ แยกส่วนทีป่ ระชากร อสิ รภาพของอินเดียดว้ ยวธิ กี ารแบบอหงิ สา (nonvio-
ขา้ งมากเปน็ ฮินดู ใหเ้ ป็นอินเดีย และสว่ นทีป่ ระชากร lence) ถูกสงั หารโดยชาวฮินดูทห่ี ว่ั นกลัววา่ แนวคิดและ
ขา้ งมากเป็นมสุ ลมิ ใหเ้ ปน็ ปากสี ถาน พร้อมกันนั้น ต้อง วิธีการของคานธจี ะทำำ� ให้ศาสนาฮินดูฝา่ ยของตนและ
อพยพชาวมสุ ลิมจากอินเดยี ไปอยูใ่ นปากีสถานประมาณ อินเดยี เสียเปรียบแกท่ างฝา่ ยมุสลมิ และปากสี ถาน
๑๐ ล้านคน และอพยพชาวฮินดูจากปากสี ถานไปอยู่ใน
อินเดยี ประมาณ ๑๐ ล้านคน นาลันทาใหม่ ตงั้ ขึ้นไวเ้ ปน็ อนสุ รณ์
แหง่ นาลนั ทาโบราณ
พระเจ้าอโศกนำำ� พระพุทธศาสนา
เขา้ มาไวใ้ นธงชาติอนิ เดีย พ.ศ. ๒๔๙๔ (ค.ศ. 1951) ท่ีอนิ เดยี รัฐบาลแหง่
รัฐพิหารได้ต้งั นวนาลนั ทา มหาวิหาร ข้ึ น ณ ท่ใี กล้ท่ี
ในปนี ้ี (พ.ศ. ๒๔๙๐) ประเทศเอกราชใหม่คือ ตั้งของมหาวิทยาลัยนาลนั ทา คอื นาลันทามหาวหิ ารเดิม
อนิ เดีย ไดต้ กลงนำ�ำวงพระธรรมจกั รทท่ี ูนอยู่บนเศียรสิงห์ เพอ่ื เปน็ คารวานุสรณแ์ ห่งประวตั กิ ารณท์ างการศกึ ษา
ท้งั สีเ่ หนือยอดเสาศลิ าจารกึ แห่งสารนาถของพระเจ้า อนั เคยร่งุ โรจน์ในรฐั นี้ แตค่ รัง้ เปน็ แควน้ มคธในอดตี กาล
อโศกมหาราช มาสถติ เปน็ ตราท่ใี จกลางธงชาติ และ เรยี กช่อื เป็นภาษาอังกฤษวา่ Nalanda Institute of
กำำ� หนดใหร้ ูปเศียรสิงหท์ ้งั สหี่ นา้ ที่ทนู วงพระธรรมจักรน้ั น Post-Graduate Studies and Research in Buddhist
เป็นตราแผ่นดินของประเทศอินเดีย Learning and Pali (สถาบันบณั ฑิตศึกษาและวจิ ัยดา้ น
พทุ ธศาสน์และภาษาบาลีแหง่ นาลันทา)

จากบน:
ตราแผน่ ดนิ ของอนิ เดยี
ธงชาตอิ นิ เดยี
มหาตมา คานธี

สมเดจ็ พระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตโฺ ต ) 197

รฐั บาลอินเดียฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ
ไดอ้ นสุ รณ์ใหม่

พ.ศ. ๒๔๙๙ (ค.ศ. 1956) รฐั บาลอนิ เดยี จดั “พทุ ธ
ชยนั ตี” ฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ (จัดก่อนไทย เน่ืองจาก
อินเดียนับพทุ ธศกั ราชตามแบบลงั กา ซ่ึงเร็วกวา่ ประเทศ
ไทย ๑ ป)ี โดยเฉพาะไดเ้ ตรยี มการตอ้ นรับพทุ ธชยันตีนั้น
ดว้ ยการบรู ณะสงั เวชนยี สถานทง้ั ๔ และพทุ ธสถานทกุ แหง่
เปน็ การใหญ่ กบั ทง้ั สรา้ งทพ่ี กั สำำ� หรบั ผจู้ ารกิ บญุ ไวใ้ นที่น้ั นๆ

พร้อมนั้น ไดเ้ ชญิ ชวนและให้โอกาสแก่ประเทศ
พทุ ธศาสนาท้ังหลายท่ีจะสร้างวัดของตนๆ ไว้ในทีซ่ ึง่ จัด
สรรใหใ้ กลพ้ ุทธคยา ดงั ทรี่ ฐั บาลไทยก็ไดส้ รา้ งวดั ขึ้นดว้ ย
คอื “วัดไทยพุทธคยา” (Wat Thai Buddhagaya) และ
ได้สง่ พระสงฆไ์ ทยไปประจำ�ำตัง้ แต่ พ.ศ. ๒๕๐๓ เปน็ ตน้ มา

งานอีกอย่างหนึง่ ทรี่ ฐั บาลอินเดียได้จดั ทำ�ำ ซึ่งเป็น
ประโยชนอ์ ยา่ งมาก คือการจดั พิมพ์หนังสอื อนุสรณ์
เกี่ยวกบั พระพทุ ธศาสนาในอนิ เดยี เช่น 2500 Years of
Buddhism และ The Way of the Buddha

กำำ� เนดิ พทุ ธมณฑล มาในชื่อวา่ พทุ ธมณฑล พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั กรงุ รัตนโกสินทร์ ๒๐๐ ปี จงึ ได้มพี ิธสี มโภชพระพทุ ธรปู
ภูมิพลอดลุ ยเดช รัชกาลท่ี ๙ ไดเ้ สด็จพระราชดำำ� เนนิ ไป ประธานพุทธมณฑล โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ
พ.ศ. ๒๔๙๘ (ค.ศ. 1955) ทป่ี ระเทศไทย สบื ทรงประกอบรฐั พิธีก่อฤกษพ์ ทุ ธมณฑล ในเนอ้ื ท่ี ๒๕๐๐ สยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็ ฯ แทนพระองคพ์ ระบาทสมเดจ็
เนื่องจากร่าง “พรบ.อนุมัติพระราชกำำ� หนดจดั สร้าง ไร่ ในเขตอำำ� เภอนครชยั ศรี จงั หวดั นครปฐม ณ ตำำ� แหนง่ พระเจา้ อยู่หวั ไปทรงประกอบพิธเี ปิด ปา้ ยพระนาม
พทุ ธบรุ มี ณฑล พ.ศ. ๒๔๘๗ พ.ศ. ๒๔๘๗” ทตี่ กไปเพราะ ฐานพระพุทธรูปพระประธานพุทธมณฑล ณ ๒๙ ก.ค. “พระศรศี ากยะทศพลญาณประธานพทุ ธมณฑลสทุ รรศน”์
สภาผ้แู ทนราษฎรลงมติไม่อนุมตั ิ และรัฐบาลจอมพล ป. ๒๔๙๘ แตเ่ น่ืองจากเหตุผันผวนทางการเมอื ง เปน็ ต้น ณ วันองั คารท่ี ๒๑ ธนั วาคม ๒๕๒๕ เปน็ ปฐมวารในการ
พิบลู สงคราม ส้ิ นสุดลง เพราะนายกรัฐมนตรลี าออก ตอ่ งานสรา้ งพทุ ธมณฑลจงึ คา้ งมา จนในที่สุด ในการสมโภช เปิดพทุ ธมณฑลแก่ประชาชน
มาถึง พ.ศ. ๒๔๙๗ รฐั บาลไดจ้ ดั ทำำ� โครงการเฉลมิ ฉลอง
๒๕ พุทธศตวรรษ และรือ้ ฟืน้ โครงการพทุ ธบุรีมณฑลข้ึ น

198 กาลานกุ รม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก

ดร.อัมเบดการ์ the Indian constitution) แตใ่ นฐานะทมี่ กี ำำ� เนดิ เปน็
หน้าตรงขา้ ม: จณั ฑาล ซงึ่ เปน็ คนช้ั นต่่� ำำนอกวรรณะ (untouchable)
วัดไทยพทุ ธคยา กถ็ กู รงั เกยี จเหยยี ดหยาม ในทส่ี ดุ เขาส้ิ นหวงั ตอ่ ระบบ
หนังสืออนุสรณ์ วรรณะของศาสนาฮนิ ดู และเมอื่ ไดศ้ กึ ษาเลอื กเฟน้ อยา่ ง
จรงิ จงั แลว้ กต็ ดั สนิ ใจละทงิ้ ศาสนาฮนิ ดู และนำำ� ชนจณั ฑาล
พุทธศาสนาเร่มิ ฟื้นขึ้นมาในตวั คน ประมาณ ๒ แสนคน ประกอบพธิ ปี ฏญิ าณตนเปน็
พทุ ธมามกะทเ่ี มอื งนาคปรุ ใ์ นเดอื นตลุ าคม ๒๔๙๙
พ.ศ. ๒๔๙๙ (ค.ศ. 1956) ดร.อมั เบดการ์
(Bhimrao Ramji Ambedkar, 1891-1956) แมจ้ ะได้ เหตกุ ารณน์ ้ี นบั วา่ เปน็ สว่ นหนง่ึ แหง่ การกลบั ฟน้ื
เปน็ รฐั มนตรยี ตุ ธิ รรม และเปน็ ผนู้ ำำ� ในการรา่ งรฐั ธรรมนญู ของพระพทุ ธศาสนาในอนิ เดยี แตต่ วั ดร.อมั เบดการไ์ ด้
ของอนิ เดยี ตงั้ แต่ พ.ศ. ๒๔๙๐ (ค.ศ. 1947) จนไดส้ มญั ญา ถงึ มรณกรรมใน พ.ศ. ๒๔๙๙ น้ั นเอง ชาวพทุ ธสาย ดร.
วา่ เปน็ “สถาปนกิ แหง่ รฐั ธรรมนญู อนิ เดยี ” (architect of อมั เบดการน์ ี้ ซง่ึ ไดเ้ พมิ่ ขยายจำำ� นวนเปน็ ประมาณ ๔ ลา้ น
คนในเวลาไมน่ าน เรมิ่ แรกโนม้ มาทางพระพทุ ธศาสนา
เถรวาท แตต่ อ่ มาไดจ้ ดั ปรบั พฒั นาจนมวี ถิ ที างทเี่ ปน็
ลกั ษณะพเิ ศษของตน ดร.อมั เบดการ์ ไดด้ ำำ� เนนิ การตา่ งๆ
เพอื่ ยกฐานะชนจณั ฑาล โดยเฉพาะในดา้ นการศกึ ษา ไดต้ งั้
วทิ ยาลยั และสถาบนั การศกึ ษาพทุ ธ เชน่ สทิ ธารถวทิ ยาลยั
ทางนติ ศิ าสตร์ ชนชาวจณั ฑาลเคารพบชู าทา่ นดจุ เปน็
พระโพธสิ ตั ว์ หรอื ยงิ่ เทพเจา้

พระศรีศากยะทศพลญาณ
ประธานพทุ ธมณฑลสทุ รรศน์

สมเด็จพระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยตุ ฺโต ) 199

พระมหากษัตรยิ ์ไทย ไทยฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ
ทรงสบื ประเพณบี วชเรยี น ให้เกิดพทุ ธมณฑล

พ.ศ. ๒๔๙๙ (ค.ศ. 1956) ทป่ี ระเทศไทย พระบาท พ.ศ. ๒๕๐๐ วนั ที่ ๑๒–๑๘ พฤษภาคม ประเทศ
สมเด็จพระเจา้ อยูห่ วั ภูมพิ ลอดลุ ยเดช รัชกาลที่ ๙ เสดจ็ ไทยมงี านฉลอง ๒๕ พทุ ธศตวรรษ ณ มณฑลพธิ สี นามหลวง
ออกผนวชที่วัดพระศรรี ตั นศาสดาราม ณ ๒๒ ต.ค. และ ในการนี้ มกี ารพิมพ์พระไตรปฎิ กบาลี เพม่ิ เตมิ จากที่ขาด
ประทบั ทวี่ ดั บวรนิเวศวิหาร ๑๕ วัน จึงทรงลาผนวช คราว พมิ พ์ พระไตรปฎิ กภาษาไทย อนุสรณ์งานฉลอง
๒๕ พุทธศตวรรษ พทุ ธศกั ราช ๒๕๐๐ ซึ่งเป็นพระ
พม่าฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ ไตรปฎิ กแปลภาษาไทยครบชดุ ฉบบั แรก ชุดละ ๘๐ เล่ม
ด้วยฉฏั ฐสังคีติ (ในการพมิ พค์ รงั้ ต่อมา ได้จัดใหล้ งเปน็ ชดุ ละ ๔๕ เลม่
ตรงกบั ฉบับภาษาบาล)ี แสดงพทุ ธมณฑลจำ�ำลองทางด้าน
พ.ศ. ๒๔๙๙ (พม่านับวา่ พ.ศ. ๒๕๐๐) ในโอกาส เหนอื ของท้องสนามหลวง ออกพรบ. นริ โทษกรรมแกผ่ ้ไู ด้
แหง่ การฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ รัฐบาลพมา่ ไดเ้ ปน็ กระทำำ� ความผิดฐานกบฎ จลาจล ฯลฯ พรบ.ลา้ งมลทินฯ
เจา้ ภาพจัดฉฏั ฐสังคีติ (สังคายนาครั้งที่ ๖) ท่ี กรงุ รา่ งกงุ้ พรก. พระราชทานอภัยโทษ พรบ.กำ�ำหนดเขตอภยั ทาน
ตั้งแต่ พ.ค. ๒๔๙๗ ถึง พ.ค. ๒๔๙๙ โดยอาราธนาพระ แกส่ ตั ว์ ฯลฯ
สงฆ์และผูแ้ ทนชาวพทุ ธนานาประเทศจำ�ำนวนมากไปรว่ ม
ศาสนกิจ แล้วจะจัดพิมพ์พระไตรปิฎกบาลี และคัมภรี ท์ ง้ั
หลายขึ้นให้พร้อมและบริสุทธบ์ิ ริบรู ณ์เท่าทีจ่ ะทำ�ำได้

จากซา้ ย:
รชั กาลที่ ๙ ทรงผนวช
ฉัฏฐสังคตี ิ
หน้าตรงข้ามจากซ้าย:
Sputnik 1
พระพุทธเจ้าทรงโปรด
พระเบญจวัคคีย์ ภาพสนี ้�้ำำ
ฝีมอื จักรพนั ธุ์ โปษยกฤต

200 กาลานุกรม พระพุทธศาสนาในอารยธรรมโลก

โซเวยี ตปล่อยดาวเทียม ฉลอง ๒๕ พทุ ธศตวรรษแล้ว
อเมรกิ นั เปลี่ยนแนวการศกึ ษา ได้บูชาในวันเพ็ญอาสาฬหะทกุ ปี

พ.ศ. ๒๕๐๐ (ค.ศ. 1957) ณ วันที่ ๔ ต.ค. พ.ศ. ๒๕๐๑ (ค.ศ. 1958) ทีป่ ระเทศไทย ใน
สหภาพโซเวยี ตปลอ่ ยดาวเทยี มดวงแรก คือ Sputnik 1 รัชกาลท่ี ๙ หลังเสรจ็ งานสมโภชครง้ั ย่ิงใหญ่ในการฉลอง
หนกั ๘๓ กก. หมนุ รอบโลกใน ๙๓ นาที ถอื วา่ เป็นการ ๒๕ พุทธศตวรรษ แหง่ พ.ศ. ๒๕๐๐ แลว้ คณะสงฆ์ไทย
เรม่ิ ยคุ อวกาศ ไดป้ ระชุมกนั มมี ติว่า วันเพญ็ เดือน ๘ ทีพ่ ระพทุ ธเจ้าทรง
แสดงปฐมเทศนาโปรดพระเบญจวัคคีย์ เปน็ วนั ที่สำำ� คญั
เหตกุ ารณ์นี้ถือวา่ เป็นชยั ชนะของโซเวียต และ มาก เพราะเปน็ การประดษิ ฐานพระพุทธศาสนา สมควร
ทำ�ำใหช้ าวอเมริกนั โทมนัสมาก โดยเฉพาะด้านการศกึ ษา จัดข้ึ นเป็นวันสำ�ำคัญท่ีมกี ารเฉลมิ ฉลองเปน็ พุทธบูชาอีกวัน
ได้หนั ไปโทษการศกึ ษาแบบมเี ด็กเปน็ ศนู ย์กลาง (child- หนึ่ง จงึ แจง้ ตอ่ รฐั บาล ซ่ึงได้เหน็ ชอบ และประกาศให้วนั
centered education) ที่นิยมกันมาราวคร่งึ ศตวรรษ อาสาฬหบูชา เป็นวนั หยดุ ราชการประจำำ� ปี ต้งั แต่ พ.ศ.
ว่าเป็นเหตใุ หเ้ ดก็ อเมรกิ นั อ่อนแอและออ่ นวชิ า จากนี้ ๒๕๐๑ เป็นตน้ มา
อเมริกันหนั กลับไปนิยมการศกึ ษาแบบมีครูและเน้ือหา
วิชาเป็นศูนยก์ ลาง (teacher- and subject-centered แผนพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติ -
education) ต่อมาอกี เกือบ ๓๐ ปี จึงวกเวียนมาหา แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ
child-centered education ใหมอ่ ีก
พ.ศ. ๒๕๐๒ (ค.ศ. 1959) ท่ปี ระเทศไทย ใน
รชั กาลที่ ๙ สงั คมไทยได้ก้าวเข้าสู่ยคุ พฒั นา และ ออกไปโดยเพมิ่ คำำ� ว่า “และสังคม” เขา้ ไปในช่ือ กลาย
ประเทศไทยกไ็ ด้มีแผนพัฒนาการเศรษฐกจิ แห่งชาติ เป็น แผนพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ ฉบับ
ฉบบั แรก คอื ฉบบั ที่ ๑ พ.ศ. ๒๕๐๖–๒๕๐๙ ซึง่ มุง่ เนน้ ท่ี ๒ พ.ศ. ๒๕๑๐–๒๕๑๔ และในแผนน้ี ได้เรม่ิ มีคำำ� วา่
เศรษฐกิจ (แผน ๑ นี้ ในช่ือมคี ำำ� ว่า “การ” แต่ไมม่ ี “และ “ศลี ธรรม” (ในฉบบั ต่อๆ มา ค่อยๆ ถูกแทนท่ีดว้ ยคำ�ำวา่
สังคม”) ตอ่ มา เมอื่ ไดเ้ หน็ ความสำำ� คัญของปัญหาสงั คม “จรยิ ธรรม”) โดยเฉพาะได้เกดิ มีคำ�ำว่า “พัฒนาจติ ใจ” ซง่ึ
ทีพ่ ่วงมากบั ความเหอ่ วัตถแุ ละปญั หาความเสอื่ มจากศลี - เปน็ จุดเนน้ ที่กลา่ วถึงสืบมาอีกหลายแผน ตอ่ มา เม่อื ขึ้นสู่
ธรรม จงึ เป็นเหตใุ ห้แผนพัฒนาฉบบั ตอ่ มา ขยายขอบเขต แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ ฉบบั ท่ี ๓ พ.ศ.
๒๕๑๕–๒๕๑๙ ในช่ือแผนไมม่ ีคำ�ำวา่ “การ” อีกต่อไป

สมเดจ็ พระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตโฺ ต ) 201

ทเิ บตหนจี ีน ไปก้าวหนา้ ในอเมริกา กฎหมายใหส้ งิ หฬเป็นภาษาราชการแต่เพียงภาษาเดยี ว
และในปี 1972/๒๕๑๕ ไดป้ ระกาศใชร้ ฐั ธรรมนญู ฉบบั ใหม่
พ.ศ. ๒๕๐๒ (ค.ศ. 1959) ทะไล ลามะ ได้รับ ซึ่งไดเ้ ปลี่ยนประเทศ Ceylon เปน็ สาธารณรฐั มีชอ่ื ว่า
ความกดดันจากจีน จงึ พร้อมดว้ ยศิษย์จำ�ำนวนมากหนจี าก Sri Lanka (ศรลี ังกา)
ทเิ บตสอู่ ินเดยี ตะวนั ตกเฉยี งเหนือ ลภ้ี ัยอยทู่ เ่ี มอื งธรรม
ศาลา บนลาดเขาหมิ าลัย ในรฐั หมิ าจลั ประเทศ จากท่ี นี้ คนรนุ่ ใหม่ ไมร่ ูว้ า่ คุณปู่ย่าตายาย
พระลามะไม่นอ้ ยไดไ้ ปศึกษา และตง้ั สำำ� นักเผยแพร่ แค่ใชเ้ คร่อื งดูเวลา
พระพุทธศาสนาในประเทศตะวันตก ต่อมาไมน่ านนกั ทั้งยุ่งยากใชเ้ งนิ เสยี เวลาแคไ่ หน
คนตะวนั ตก โดยเฉพาะในอเมริกา ไดม้ าสนใจพทุ ธศาสนา
เชน่ สมาธแิ บบทเิ บตกันมาก จนสำ�ำนกั ทเิ บตเดน่ ขึ้นใน พ.ศ. ๒๕๐๓ (ค.ศ. 1960) วันที่ ๒๕ ต.ค. ท่ี
อเมริกาเคยี งสำำ� นักเซนของญี่ปุ่น สหรฐั อเมรกิ า ห้าง Bulova นำ�ำนาฬิกา Accutron ออก
วางขาย เป็นนาฬิกาขอ้ มอื อเิ ล็กทรอนิกส์เรือนแรกของ
อเมรกิ ันจะเรมิ่ ใชเ้ ลเซอร์ โลก คร้ั นถงึ เดือน ธ.ค. 1967/๒๕๑๐ มกี ารเปดิ ตวั
นาฬกิ าข้อมอื ควอตซ์อิเล็กทรอนิกส์ (electronic
พ.ศ. ๒๕๐๓ (ค.ศ. 1960) นกั ฟสิ ิกส์อเมรกิ นั quartz wristwatch) ที่อเมริกา เป็นนิมติ ของการทีโ่ ลก
ชือ่ ไมแมน (Theodore H. Maiman) ทำ�ำแสงเลเซอร์ จะเข้าส่ยู ุคท่ี นาฬกิ าเปน็ ของหางา่ ย ราคาถกู ใช้สะดวก
(Laser) สำำ� เร็จ อาศัยเพยี งแบตเตอรเ่ี ลก็ ๆ ทเ่ี ปลยี่ นได้งา่ ย และเทย่ี งตรง
แมน่ ยำำ� อย่างย่งิ (ว่าตามหลัก ความผดิ พลาดมเี พยี ง ๑
ศรีลงั กา วนิ าที ตอ่ ๑๐ ปี)
มนี ายกรัฐมนตรีหญงิ คนแรกของโลก
(อ่านเร่อื งเต็ม ใน ภาคพเิ ศษ ท้ายเล่ม)
พ.ศ. ๒๕๐๓ (ค.ศ. 1960) นางสริ มิ าโว พนั ทรา
ไนยเก (Sirimavo R.D. Bandaranaike) ชนะเลือกต้ัง อกี ก้าวของพนั ธุศาสตร์
ไดเ้ ปน็ นายกรฐั มนตรีของประเทศลังกา นบั ว่าเปน็ นายก
รัฐมนตรหี ญิงคนแรกของโลก เธอไดเ้ ปน็ นายกรัฐมนตรี พ.ศ. ๒๕๐๔ (ค.ศ. 1961) นกั ชวี วทิ ยาชาว
๓ สมัย (1960-1965/๒๕๐๓–๐๘, 1970-1977/๒๕๑๓– ฝร่ังเศสอธิบายการคุมการทำ�ำงานของยนี (Gene Regu-
๒๐, 1994-2000/๒๕๓๗–๔๓) ในช่วงสมัยแรกไดอ้ อก lation) ให้เหน็ ว่าเซลลค์ วบคุมกิจกรรมของยนี อย่างไร

จากบนซ้าย: ทะไล ลามะ, สมเด็จพระสังฆราช, Potala Palace , ไมแมน, สริ ิมาโว พนั ทราไนยเก

202 กาลานุกรม พระพุทธศาสนาในอารยธรรมโลก

จากซา้ ย: ครสิ ตค์ าทอลิกปรบั ตัวคร้ังใหญ่ - อาเซยี น/ASEAN ต้งั เปา้ หมายไว้
โป๊ปจอห์น ๒๓ วางนโยบายใหม่ ประชาคมอาเซยี น จะมีไดท้ ันปี ๒๕๕๘/
วัดพทุ ธปทปี 2015
พ.ศ. ๒๕๐๕-๘ (ค.ศ. 1962-5) โปป๊ จอหน์ ๒๓
บ้านเมืองปฏิวตั ิ จดั ใหม้ กี ารประชมุ มหาสมชั ชาวาติกันที่ ๒ เพือ่ ให้ พ.ศ. ๒๕๑๐ (ค.ศ. 1967) วนั ท่ี ๘ สงิ หาคม ท่ี
การปกครองคณะสงฆ์กอ็ นวุ ตั ิ ศาสนาคริสตค์ าทอลิกปรบั ตวั ทนั โลกยุคปจั จบุ ัน ในการ ประเทศไทย ณ วงั สราญรมย์ กรงุ เทพฯ มกี ารก่อต้ัง
เก่ยี วข้องกบั ศาสนาอ่ื น และในการเผยแผศ่ าสนา เป็นตน้ อาเซียน/ASEAN คอื สมาคมประชาชาตแิ ห่งเอเชีย
พ.ศ. ๒๕๐๕ (ค.ศ. 1962) ทีป่ ระเทศไทย ใน ตะวันออกเฉียงใต้ (Association of South East Asian
รัชกาลที่ ๙ ในยุคของรฐั บาลคณะปฏวิ ัติ ระหวา่ งทสี่ ภา เมืองไทยเปน็ ทตี่ ้ังถาวร Nations) โดยปฏญิ ญากรุงเทพ (Bangkok Declaration)
รา่ งรฐั ธรรมนญู ยงั ดำำ� เนินการร่างรัฐธรรมนญู อยู่ รัฐบาล ของสำำ� นักงานใหญ่ พสล. ซงึ่ ลงนามโดยรฐั มนตรีว่าการกระทรวงการตา่ งประเทศ
ออก พ.ร.บ. คณะสงฆ์ พ.ศ. ๒๕๐๕ (ประกาศใน สมาชิกกอ่ ตงั้ ๕ ประเทศ คอื อินโดนีเซีย ฟลิ ปิ ปินส์
ราชกจิ จานเุ บกษา ๓๑ ธ.ค. ๒๕๐๕ เรมิ่ ใชบ้ งั คับต้งั แต่ ๑ พ.ศ. ๒๕๐๘ (ค.ศ. 1965) องค์การพุทธศาสนกิ มาเลเซยี สงิ คโปร์ และไทย
ม.ค. ๒๕๐๖ เปน็ ต้นไป) โดยมีเหตุผลวา่ “การจดั ดำ�ำเนนิ สมั พันธ์แหง่ โลก/The World Fellowship of Buddhists
กิจการคณะสงฆ์ มใิ ช่เป็นกจิ การอันพงึ แบง่ แยกอำ�ำนาจ (พสล./WFB) ได้มาต้ังสำ�ำนักงานใหญใ่ นประเทศไทยตาม ประเทศสมาชกิ อาเซียน (ASEAN Member
ดำำ� เนินการด้วยวตั ถุประสงค์เพื่อการถ่วงดลุ ย์แหง่ อำ�ำนาจ กำ�ำหนดเวลา ๔ ปี ต่อมาในการประชุมใหญ่ครั้งท่ี ๙ พ.ศ. States) ปจั จุบนั มี ๑๐ ประเทศ ประกอบดว้ ยสมาชกิ
เชน่ ทเ่ี ปน็ อยตู่ ามกฎหมายในปัจจุบัน (คอื พ.ร.บ. คณะ ๒๕๑๒ ไดม้ ีมติใหส้ ำำ� นักงานใหญ่ตงั้ อย่ใู นประเทศไทย เมือ่ เรม่ิ กอ่ ตัง้ ในปี 1967 ไดแ้ ก่ ๕ ประเทศขา้ งตน้ และ
สงฆ์ พ.ศ. ๒๔๘๔) … จงึ สมควรแก้ไขปรับปรงุ เสียใหม่ เปน็ การถาวร อกี ๕ ประเทศทีร่ บั เขา้ ร่วมตามลำำ� ดับต่อมา คอื บรไู น
ให้สมเดจ็ พระสงั ฆราช องคส์ กลมหาสังฆปรณิ ายก ทรง ดารุสซาลาม (1984) เวยี ดนาม (1995) ลาว (1997) พม่า
บัญชาการคณะสงฆท์ างมหาเถรสมาคม …” วดั ไทยแห่งแรกในตะวันตก (1997) และ กัมพชู า (1999) โดยมีประชากรรวมกัน
ประมาณ ๕๐๐ ล้านคน มีเนือ้ ที่ ๔.๕ ลา้ น ตร.กม. (๑.๗
พ.ศ. ๒๕๐๙ (ค.ศ. 1966) ณ ๑ ส.ค. พระบาท ลา้ น ตร.ไมล)์
สมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ภูมิพลอดลุ ยเดช ร.๙ เสดจ็ เปน็
ประธานทรงเปดิ วัดพุทธปทปี (Buddhapadipa Temple) ในการประชมุ สดุ ยอดอาเซียน ครัง้ ท่ี ๑๓ (13th
ในกรงุ ลอนดอน ประเทศองั กฤษ เปน็ วดั ไทยแห่งแรกใน ASEAN Summit) ที่สิงค์โปร์ สมาชิกได้ลงนาม (เมอ่ื
ประเทศตะวันตก ๒๐ พ.ย. 2007/๒๕๕๐) ตรา กฎบัตรอาเซยี น (ASEAN
Charter) ซ่ึงเป็นธรรมนญู อาเซียน อนั จะขับเคล่อื นการ
รวมตัวเป็นประชาคมอาเซยี นภายในปี 2015/๒๕๕๘

(อ่านเรอื่ งเตม็ ใน ภาคพิเศษ ทา้ ยเลม่ )

สมเดจ็ พระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตฺโต ) 203

“ฮปิ ป”้ี บง่ ช้ีปฏิกริ ิยาภายใน แบบวตั ถุนยิ ม ซึ่งวุ่นวายแตเ่ ร่ืองหาเงนิ ทองและการ แมว้ ่าขบวนการเหลา่ นจี้ ะจางหายไป โดยเฉพาะ
ตอ่ สงั คมวตั ถนุ ิยม แข่งขัน พวกฮปิ ปปี้ ฏเิ สธระเบยี บแบบแผนของสงั คม ต่อ เมือ่ จบสงครามเวยี ดนาม (สงครามราว ๒๑ ป=ี ๒๔๙๗-
ต้านอำ�ำนาจและความรุนแรง ละทิง้ วถิ ีชีวิตของบรรพบรุ ษุ ๒๕๑๘/1954-75) แตก่ ระแสปฏิกิริยาทางสังคมยังไม่จบ
พ.ศ. ๒๕๑๐ (ค.ศ. 1967) ในเดือนสิงหาคม อเมริกนั สรา้ งวิถชี ีวติ แบบใหม่ของพวกตนที่เปน็ อยงู่ ่ายๆ จงึ มขี บวนการอื่นๆ ท่ีหนุม่ สาวอเมริกันผู้แปลกแยกจาก
นิตยสาร/นสพ. เดน่ ๆ หลายฉบับ เช่น Time, News- รกั เพ่ือนมนษุ ย์ รกั ธรรมชาติ อยู่กบั ปจั จุบัน สนใจเรือ่ ง สงั คมของตนไปพ่งึ พาเข้าร่วมตอ่ มาอีกจนถงึ ชว่ งทศวรรษ
week, Life, Look, the New York Times พากันออก ลกึ ทางจิต เร่ืองสมาธิ โดยเฉพาะศาสนาตะวนั ออก เช่น 1980s เช่น ขบวนการหรกิ ฤษณะ (Hare Krishna) ลทั ธิ
ฉบับพิเศษหรอื พิมพร์ ายงานพิเศษเร่อื ง “ฮิปปี้” (hippie) โยคะ และเซน บา้ งกไ็ ปทางโหราศาสตร์หรอื ไสยศาสตร์ ซัน ยงั มนู (Sun Myung Moon) [ขบวนการเหล่าน้ี ตอ่
แตไ่ ปสดุ โต่งจนกลายเปน็ ไมท่ ำ�ำงานอาชพี ตามปกติ ตง้ั มาบา้ งก็ตอ้ งคดีลา้ งสมอง/brainwashing]
พวกฮปิ ป้ี ซ่งึ เร่ิมข้ึ นทีซ่ านฟรานซสิ โกราว พ.ศ. ชุมชน (communes) ทอ่ี ยกู่ ันอย่างปล่อยตัวทางเพศ
๒๕๐๘ ไดข้ ยายตัวเปน็ ขบวนการคนขาวช้ั นกลางรนุ่ หนมุ่ เสพตดิ กญั ชาและสารรา้ ยแรง มีลกั ษณะเดน่ ทเ่ี ปน็ จดุ อนง่ึ ยงั มีผลจากขบวนการเหล่านี้สบื เน่อื งมาใน
สาว (อายุ ๑๕-๒๕ ป)ี และเปน็ ปรากฏการณใ์ หญใ่ นสงั คม สังเกตของคนท่ัวไปวา่ ฮปิ ปีผ้ มยาว-รองเทา้ ยาง-เสอ้ื ผา้ ยยู่ ี่ สังคมอเมรกิ นั อีก โดยเฉพาะความตื่นตัวสนใจในเรอื่ ง
จดั กันว่าเปน็ วฒั นธรรมสวนกระแส (counterculture; นิเวศวิทยาและปัญหาสงิ่ แวดล้อม ความสนใจเปิดใจรับ
และเปน็ วัฒนธรรมกล่มุ ย่อย คอื subculture บางที่ พวกฮิปปน้ี ี้ สืบเน่ืองมาจากพวกซ้ายใหม่ (New หลักปฏบิ ัตทิ างจติ สายต่างๆ และความระแวงระวงั ตอ่
ถกู เรียกว่า anti-culture คอื ตอ่ ตา้ นวฒั นธรรม) ซงึ่ ส่อื Left) แตห่ นั เหจากการเมืองมาทางวัฒนธรรม จากการ ความสัตยส์ จุ รติ เจตนาดีรา้ ยของผู้นำ�ำทางเศรษฐกจิ และ
ความหมายว่าสงั คมอเมริกันถึงจุดอืดเฟอ้ เขา้ ประจญั และรนุ แรง มาเป็นสลัดออกและยมิ้ ใหแ้ ก่โลก การเมือง เปน็ ต้น

ขบวนการนี้ เปน็ ปฏิกริ ิยาตอ่ การทำำ� สงคราม
เวยี ดนาม และต่อสงั คมอเมริกันทคี่ นรุน่ พอ่ แม่มีวิถีชวี ิต

204 กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก

ย่างก้าวแรกบนดวงจันทร์ ฝรั่งเขา้ ยคุ ตน่ื ตระหนก (วดั ไทยทเ่ี กิดขึ้นในช่วงเวลาใกล้เคียงต่อจากน้ี คือ หนา้ ตรงข้าม จากซ้าย:
ปัญหาสิง่ แวดล้อม วัดไทยกรงุ วอชิงตนั ดีซ/ี Wat Thai of Washington, ฮปิ ป้ี
พ.ศ. ๒๕๑๒ (ค.ศ. 1969) ท่สี หรฐั อเมรกิ า วนั ที่ D.C. ซึง่ เร่ิมมพี ระสงฆ์ได้รบั นมิ นต์ไปประจำ�ำเม่อื ๕ ก.ค. หรกิ ฤษณะ
๒๐ ก.ค. ถอื เปน็ วาระทม่ี นุษยไ์ ดย้ ่างเหยียบก้าวแรกบน พ.ศ. ๒๕๑๓ (ค.ศ. 1970) ณ ๒๒ เม.ย. มีการ ๒๕๑๗/1974; วดั วชริ ธรรมปทีป/Vajiradhammapadip ซนั ยัง มนู
ดวงจนั ทร์ สมตามทปี่ ระธานาธบิ ดี John F. Kennedy ได้ จัดฉลองวนั โลกครง้ั แรก (First ‘Earth Day’) ในสหรฐั Temple ทีเ่ มืองนวิ ยอร์ก ได้รบั อนญุ าตตามกฎหมาย จากซา้ ย:
กล่าวปราศรัยแกร่ ัฐสภา ใน ค.ศ.1961 เรยี กร้องใหส้ หรัฐ เพ่อื ให้คนตื่นตวั มองเห็นภยั จากความเสือ่ มโทรมของ เมอ่ื ๒๒ ก.ค. ๒๕๑๘/1975 มตี ้นกำำ� เนิดจาก Buddhist วดั ไทยลอสแองเจลีส
นำำ� มนุษยไ์ ปลงบนดวงจันทร์ ก่อนส้ิ นทศวรรษ 1960’s ส่งิ แวดลอ้ ม และกระตอื รอื รน้ ท่จี ะอนุรกั ษธ์ รรมชาติ Study Center ซงึ่ ตงั้ ข้ึ นเป็นสมาคมเม่ือปี ๒๕๐๘/1965; วดั ไทยกรงุ วอชิงตันดซี ี
วัดพทุ ธวราราม/Wat Buddhawararam of Denver, วัดวชริ ธรรมปทีป
ในวันที่ ๑๖ ก.ค. 1969 ยานอวกาศ Apollo 11 เกิดวัดไทยแหง่ แรกในอเมรกิ า Inc. ท่ีเมืองเดนเวอร์ รฐั โคโลราโด ซ่งึ ได้รับอนุญาตตาม วดั พทุ ธวราราม
ทะยานสูเ่ วหา โดยจรวด Saturn 5 พาข้ึ นไป บรรทุก กฎหมาย ณ ๒๕ มี.ค. ๒๕๑๙/1976; วัดธมั มาราม/Wat วดั ธัมมาราม
นกั บนิ อวกาศ ๓ คน คอื Neil A. Armstrong, Buzz พ.ศ. ๒๕๑๔ (ค.ศ. 1971) ณ ๒๒ ธ.ค. กำำ� เนดิ Dhammaram ท่ีเมอื งชคิ าโก มชี ่อื ตามท่ที างการอนญุ าต
Aldrin และ Michael Collins วัดไทยแหง่ แรกในสหรฐั อเมริกา ที่นครลอสแองเจลสี ใน เมอื่ ๑๗ พ.ค. ๒๕๑๙/1976 ว่า The Thai Buddhist
รัฐแคลิฟอรเ์ นยี มชี ่อื เมอ่ื แรกต้งั ว่า “ศูนยพ์ ทุ ธศาสนา Temple; หลังจากนว้ี ดั ไทยเกดิ ข้ึ นในอเมรกิ าจนถึง
นักบิน ๒ คนแรกนำ�ำยานอวกาศท่อนท่ี ๓ ลงจอด เถรวาท” (The Theravada Buddhist Center, Inc.) ปัจจบุ นั อีกมากมาย ทั้งท่ีไดก้ ารรบั รองแล้วและยัง รวม
ท่ี Sea of Tranquility ณ ๒๐ ก.ค. 1969 Armstrong ตอ่ มาเปล่ียนชอื่ เป็น วดั ไทยลอสแองเจลสี (Wat Thai ใกลร้ ้อยวัด)
ยา่ งเทา้ กา้ วลงบนดวงจนั ทร์ พร้อมกับกลา่ ววา่ “สำำ� หรบั of Los Angeles) เมื่อวันท่ี ๑๑ มถิ นุ ายน ๒๕๒๒
คนผหู้ น่ึง น่ั นเปน็ แคย่ า่ งก้าวเลก็ ๆ ก้าวหนงึ่ (แตม่ ัน) คอื
ก้าวโลดคร้ังมโหฬารสำำ� หรับมนษุ ยชาต”ิ (“That’s one
small step for a man, one giant leap for mankind.”)

(อ่านเร่ืองเต็ม ใน ภาคพเิ ศษ ทา้ ยเลม่ )

สมเด็จพระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยตุ ฺโต ) 205

UN จดั ประชุมใหญ่ พนั ธุศาสตรก์ า้ วต่อไปถงึ ตัดแต่งยีน ทุพภกิ ขภยั ในชว่ งเวลา ๔ ปที ่เี ขมรแดงปกครองประเทศ
หาทางแก้ไขปญั หาสิ่งแวดล้อม (ถึง ๗ ม.ค. ๒๕๒๒) ประมาณว่าชาวเขมรถูกสังหาร
พ.ศ. ๒๕๑๖ (ค.ศ. 1973) ในวิชาพันธวุ ิศวกรรม และลม้ ตาย ๑.๕ – ๓ ล้านคน บา้ งว่าเกนิ ๑ ใน ๓ ของ
พ.ศ. ๒๕๑๕ (ค.ศ. 1972) สมัชชาใหญ่ (Genetic Engineering) มีการตดั แต่งยนี (gene splic- จำำ� นวนประชากรทัง้ ประเทศเวลานั้น บา้ งวา่ อาจถงึ ๔
สหประชาชาติ จดั การประชมุ ใหญ่เร่อื งสง่ิ แวดลอ้ ม ing) ครั้งแรก โดยทำ�ำกบั DNA ของแบคทีเรีย ล้านคน (ตำำ� ราแสดงตวั เลขตา่ งกันไป โดยเฉพาะพระสงฆ์
ของมนษุ ย์ (UN Conference on the Human ถกู ทำ�ำลายถือวา่ หมดส้ิ น ทไี่ ม่ยอมลาสิกขาหรอื หนีไป ได้
Environment) ที่กรุงสตอกโฮล์ม (Stockholm) เพอ่ื เขมรแดงเข้ามา ถูกสงั หารประมาณ ๘๐,๐๐๐ รูป)
หาทางแกป้ ญั หาส่ิงแวดลอ้ ม ท้งั ด้านความร่อยหรอของ เปลย่ี นกัมพูชาเปน็ คอมมนู สิ ต์
ทรัพยากรธรรมชาติ และความเส่อื มคุณภาพของสิง่ พอล พต
แวดลอ้ มโดยเฉพาะเรอื่ งมลภาวะ ทเี่ ปน็ ปัญหารนุ แรงขึ้น พ.ศ. ๒๕๑๘ (ค.ศ. 1975) หลังจากนายพล
เรื่อยๆ หลงั จากสงครามโลกคร้ังท่ี ๒ สืบเนอ่ื งจากการท่ี ลอน นอล ยดึ อำ�ำนาจขณะทเี่ จา้ นโรดม สีหนุ เสด็จไป
ประชากรของโลกเพิม่ ขยายจำำ� นวนอย่างมากมาย และ ต่างประเทศ ในต้นปี ๒๕๑๓/1970 และเปลีย่ นประเทศ
การพัฒนาเศรษฐกิจที่พงึ่ กระบวนการอุตสาหกรรม เป็นสาธารณรฐั ในปลายปีเดียวกันน้ั นแล้ว กพ็ อดีเป็น
เวลาท่สี งครามเวียดนามเข้าสูช่ ่วงขยายตัวรนุ แรง และ
ทง้ั นี้ ปัญหาน้ั นเป็นท่ีรูต้ ระหนกั ในประเทศ กมั พูชาถกู ดงึ เข้าไปในสงครามน้ั นด้วยเตม็ ตวั พร้อมกัน
อตุ สาหกรรม ซง่ึ เปน็ กล่มุ ประเทศทพ่ี ัฒนาแล้ว จากนั้นก็ น้ั น ในกมั พูชาเอง เขมรแดง (Khmer Rouge) กร็ ุกรบ
ขยายไปทั่ว จนกระทั่งเม่อื ถงึ ปี ๒๕๑๓/1970 เรอ่ื งความ เตม็ ท่ี โดยเวยี ดนามหนุนดว้ ย แลว้ ณ วันท่ี ๑๗ เม.ย.
เส่อื มโทรมของสงิ่ แวดล้อมก็ปรากฏเดน่ ชดั ท่ัวโลก กลาย ๒๕๑๘ เขมรแดงก็ยึดอำำ� นาจได้ และเปลีย่ นชื่อประเทศ
เปน็ ปญั หานานาชาติ จนสหประชาชาติตอ้ งจัดประชมุ เปน็ กัมพูชาประชาธิปไตย โดยมนี ายพอล พต (Pol
ดังกล่าว ซ่งึ มผี ลคือทำ�ำใหส้ หประชาชาติจัดตงั้ “โครงการ Pot หรือซาลอท ซาร์/Saloth Sar) เป็นเลขาธิการพรรค
สิ่งแวดลอ้ มของสหประชาชาต”ิ (UN Environment คอมมนู ิสต์กัมพชู า แลว้ ตอ่ มาเป็นนายกรฐั มนตรี และได้
Programme; UNEP) ขึ้นเพ่ือปฏิบัติการตามข้อกำำ� หนด ปกครองประเทศดว้ ยระบบสังคมนยิ มแบบพลกิ แผ่นดนิ
แนะของทป่ี ระชุมท่ีสตอกโฮลม์ นั้น เช่น ยกเลิกธนาคาร เงนิ ตรา และทรัพย์สินส่วนตวั บังคับ
คนในเมืองให้ย้ายถิ่นออกไปใชแ้ รงทำ�ำงานหนกั ในชนบท
ใหร้ าษฎรเปลีย่ นชอื่ ใหม่ ฆ่าขา้ ราชการเก่าและปญั ญาชน
จำ�ำนวนมาก ล้มศาสนาและคณะสงฆ์ ตามมาดว้ ย

206 กาลานุกรม พระพุทธศาสนาในอารยธรรมโลก

พระธาตุพนม ล้มแล้วคนื คง ลาวเลิกรบ
ยนื ยงเป็นมงิ่ บชู นีย์ จบลงด้วยคอมมูนิสต์

พ.ศ. ๒๕๑๘ (ค.ศ. 1975) วนั ท่ี ๑๑ สิงหาคม ท่ี พ.ศ. ๒๕๑๘ (ค.ศ. 1975) นับแต่ปี ๒๕๐๓/
ประเทศไทย หลังจากฝนตกพายุพดั แรงตดิ ต่อมาหลาย 1960 ทีล่ าวแตกเป็น ๓ ฝา่ ย (ฝา่ ยขวา ฝ่ายกลาง และ
วัน พระธาตพุ นม เจดีย์บรรจพุ ระอุรังคธาตุ ณ วดั พระ ฝา่ ยซา้ ยทเี่ ป็นคอมมูนสิ ต์) แล้ว ก็ไดส้ ู้รบกนั เร่ือยมาจนถงึ
ธาตุพนมวรมหาวหิ าร จงั หวัดนครพนม ไดพ้ ังทลายลง ๒๑ ก.พ. ๒๕๑๖ สงครามจงึ ยุติ และต้งั รัฐบาลผสมข้ึ น
ตอ่ มา ๑๗ ต.ค. ๒๕๑๘ ทา่ มกลางซากปรกั หกั พงั ได้ แบ่งเขตกนั ปกครอง แต่อำำ� นาจของฝา่ ยคอมมูนสิ ตเ์ พิ่ม
พบองค์พระธาตบุ รรจใุ นผอบแก้วซ้อนอยูใ่ นผอบทองคำ�ำ ข้ึ นโดยลำำ� ดับ กระท่งั ในทส่ี ุด เจา้ มหาชวี ติ ศรีสว่างวฒั นา
ภายในพระเจดีย์ทองคำำ� จากนั้น ดว้ ยทุนบรจิ าคของ กษตั ริยอ์ งค์สดุ ท้ายของลาว ก็ทรงสละราชสมบัติ และ
ประชาชนท้งั ประเทศ รัฐบาลไดก้ อ่ สรา้ งองคพ์ ระธาตุ เจา้ สวุ รรณภูมา ก็ลาออกจากตำ�ำแหน่งนายกรฐั มนตรลี าว
ขึ้นใหมต่ ามแบบเดิมจนเสรจ็ สิ้น แล้วมีพระราชพธิ ีบรรจุ แลว้ ขบวนการประเทดลาวก็เขา้ ปกครองประเทศ และ
พระอรุ งั คธาตุ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั และสมเด็จ ประกาศเปลยี่ นพระราชอาณาจักรลาว เปน็ สาธารณรฐั
พระนางเจ้าพระบรมราชนิ นี าถ เสด็จมาทรงบรรจุพระ ประชาธิปไตยประชาชนลาว เมื่อ ๒ ธ.ค. ๒๕๑๘
อุรังคธาตุ ในวนั ท่ี ๒๓ มนี าคม ๒๕๒๒
(ตามตวั เลขของราชการลาว เมอ่ื ส้ิ นปี ๒๕๓๐/
พระธาตุพนม เปน็ พระเจดยี ์เก่าแกท่ ีส่ ดุ องค์หนง่ึ 1987 มปี ระชากร ๓,๘๐๐,๐๐๐ คน มีพระภกิ ษสุ ามเณร
ของไทย มีรูปทรงสี่เหล่ียม สงู จากพื้นดินถึงยอดฉตั ร ๑๕,๖๒๖ รูป [=ภกิ ษุ ๖,๐๐๐ + สามเณร ๙,๖๒๖] มวี ดั
ทองคำ�ำ ๕๗ เมตร ฐานกวา้ งด้านละ ๑๒.๓๔ เมตร ๒,๘๒๗ (เฉพาะในเวียงจันทน์มี ๑,๒๑๒ วดั )
สันนิษฐานวา่ สรา้ งขึ้นแรกเร่ิมระหวา่ ง พ.ศ. ๑๐๐๐ –
๑๔๐๐

จากบน:
พระธาตพุ นม
เจ้ามหาชีวิตศรสี ว่างวัฒนา
เจ้าสวุ รรณภมู า

สมเดจ็ พระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตฺโต ) 207

เวียดนามรวมประเทศ เป็นคอมมูนสิ ต์ ในสงครามน้ี คนเวยี ดนามตาย ๑,๓๐๐,๐๐๐ คน (จัดเป็นลัทธิวันโลกประลยั /Doomsday Cult, หรอื
อเมรกิ นั ตาย ๕๖,๐๐๐ คน ชาวเวียดนามอพยพล้ีภัย นบั ลัทธวิ นั สิ้นโลก ทีโ่ ยงกับคติ “millennium” ลัทธิ
พ.ศ. ๒๕๑๙ (ค.ศ. 1976) นับแตท่ ี่ประชมุ เจนวี า เฉพาะระยะตน้ กว่า ๑๔๐,๐๐๐ คน สหรัฐฯ สิ้นเงนิ ช่วย หน่ึง) สอนวา่ ไม่ชา้ นโี้ ลกจะพินาศ ตัวเขาเปน็ ท่พี ง่ึ หนึง่
(Geneva Conference) เม่ือปี ๒๔๙๗/1954 ตกลงแบ่ง เหลอื ราว $141,000,000,000 (ไมน่ ับเงินช่วยเหลือผ้ลู ี้ภัย เดยี วที่มานำำ� มนษุ ย์ให้รอดปลอดภยั และในปี 1977 ได้
เวยี ดนามเปน็ ๒ ประเทศแล้ว ก็ไดเ้ กิดการสรู้ บระหว่าง อินโดจนี อกี $405,000,000) อพยพจาก San Francisco ไปต้ังเป็นชมุ ชนใหญ่เรยี ก
พวกคอมมูนิสต์เวียดกงหนุนโดยเวียดนามเหนือ กบั วา่ Jonestown ในประเทศกายอานา (Guyana) ใน
รัฐบาลเวยี ดนามใตท้ ่ีสหรัฐโอบอมุ้ จนในทีส่ ดุ กองทพั วันโลกประลยั ใกล้เข้ามา อเมริกาใต้ ครั้นถึงวันที่ ๑๘ พ.ย. ๒๕๒๑ ก็ได้บัญชาให้
เวียดกงและเวียดนามเหนอื เขา้ ยึดไซ่งอ่ น เมอื งหลวงของ คนกาหลลนลาน อยไู่ มถ่ งึ สาวกด่มื ยาพษิ ฆา่ ตัวตายพรอ้ มกัน รวมตายท้ังสิ้น ๙๑๓
เวยี ดนามใตไ้ ด้ (๓๐ เม.ย. ๒๕๑๘/1975) จบสงคราม คน (รวมทัง้ เด็ก ๒๗๖ คน)
เวยี ดนาม และจดั การปกครองใหม่ แล้วประกาศใหว้ ัน พ.ศ. ๒๕๒๑ (ค.ศ. 1978) ทส่ี หรฐั อเมรกิ า สาธคุ ณุ
ท่ี ๒ กรกฎาคม ๒๕๑๙ เปน็ วันรวมประเทศเวยี ดนาม Jim Jones ซง่ึ ไดต้ งั้ ตนเปน็ เจา้ ลทั ธิ People’s Temple (อา่ นเรือ่ งเพิ่มได้ในภาคผนวก)
โดยมฮี านอยเปน็ เมอื งหลวงของสาธารณรัฐสังคมนิยม จากซ้าย:
เวยี ดนาม และเปล่ียนช่อื เมอื งไซ่ง่อนเป็นเมืองโฮจิมินห์ โฮจมิ ินห์
สงครามเวียดนาม
ศพเวยี ดกง
เวียดนามเหนอื -ใต้

จีน
เวยี ดนามเหนือ
ลาว

ไทย

กมั พูชา
เวียดนามใต้

208 กาลานกุ รม พระพุทธศาสนาในอารยธรรมโลก

จากซา้ ย:
Jim Jones
เฮงสมั รนิ
เจา้ นโรดม สีหนุ
สมเดจ็ ฮุน เซน
เจา้ นโรดม รณฤทธ์ิ
สมเด็จฯ นโรดม สีหมนุ ี

เป็นคอมมูนสิ ต์แลว้ ๑๘ ปีผา่ นมา เลอื กจากผเู้ คยเป็นพระภกิ ษทุ ่ถี ูกเขมรแดงบงั คบั ใหล้ า และกองทัพเวียดนาม แล้วมีกลมุ่ อื่นเข้ารว่ มศึก ในท่สี ดุ
กัมพูชากลบั เป็นราชอาณาจกั ร สิกขาไป ผ้บู วชรปู แรกคอื พระเทพวงศ์ สว่ นอปุ ัชฌาย์ เวยี ดนามซ่งึ ถกู นานาชาตกิ ดดันมาก ตอ้ งถอนทหารออก
กเ็ ป็นพระภิกษุเขมรทีห่ นีเขมรแดงไปอยใู่ นเวียดนาม) ไปจนหมดในเดือน ก.ย. ๒๕๓๒/1989 (ทางฝ่ายเขมรแดง
พ.ศ. ๒๕๒๒ (ค.ศ. 1979) หลงั จากเขมรแดง เมื่อถึงปี ๒๕๒๕/1982 จำำ� นวนพระสงฆ์เพ่มิ ข้ึ นเปน็ ยงั ส้รู บต่อมา แตอ่ อ่ นกำำ� ลังลงไปเร่อื ยๆ ในทสี่ ุด พอล พต
ยดึ อำำ� นาจไดแ้ ล้ว รฐั บาลกมั พชู าประชาธปิ ไตยของนาย ๒,๓๐๐ รปู (ถงึ ปี ๒๕๔๒/1999 จำ�ำนวนพระสงฆ์เพมิ่ เปน็ สิ้นชพี ในปี ๒๕๔๑/1998 และหลงั จากนั้นไมน่ าน ขบวนการ
พอล พต ได้หันกลับไปเป็นปฏิปกั ษต์ ่อเวียดนาม เวลา ๕๐,๐๘๑ รปู , วัดตามสถติ ิเดมิ กอ่ นยคุ เขมรแดงมที ัง้ หมด เขมรแดงก็จบส้ิ น)
ผา่ นมาถึงวนั ที่ ๗ ม.ค. ๒๕๒๒ กองทัพเวยี ดนามไดเ้ ขา้ ๒,๗๕๐ วัด)
ยดึ ครองกรงุ พนมเปญ แล้วสภาปฏิวัติของประชาชน ครั้นถงึ ปี ๒๕๓๖/1993 กัมพชู าได้รฐั ธรรมนูญ
แหง่ กมั พูชาข้ึ นจัดการปกครอง และเปลีย่ นช่อื ประเทศ ในยุคของเฮง สมั ริน พระสงฆใ์ นกัมพูชารวมเปน็ ใหม่ มกี ารเลอื กตงั้ โดยมีนายกรฐั มนตรี ๒ คน (สมเดจ็
เปน็ สาธารณรฐั ประชาชนกมั พูชา โดยมเี ฮง สมั ริน เป็น คณะสงฆ์เขมรอนั เดียว โดยมพี ระเทพวงศ์เปน็ ประธาน ฮุน เซน กบั เจา้ นโรดม รณฤทธ,์ิ คนหลงั ถกู บบี ออก
ประธานาธบิ ดี (แตห่ ลงั จากเจา้ นโรดม สหี นุ กลบั เขา้ กมั พชู าในเดอื น ธ.ค. จากตำ�ำแหนง่ ในปี ๒๕๔๐/1997) ประเทศกลับเป็นราช
๒๕๓๔/1991 แล้ว กโ็ ปรดฯ ให้พระเทพวงศ์เป็นสมเด็จ อาณาจกั รกมั พูชา โดยมีกษัตรยิ ค์ อื พระเจา้ นโรดม สีหนุ
รัฐบาลใหม่สง่ เสริมพระพุทธศาสนา แตก่ ็ควบคมุ พระสังฆราชของมหานิกาย และตัง้ ธรรมยุตติกนิกายทมี่ ี ครองราชย์จนถงึ ปี ๒๕๔๗/2004 ได้ทรงสละราชสมบัติ
อย่างระมัดระวัง เชน่ ห้ามบวชคนอายุต่่� ำำกว่า ๕๐ ปี สมเดจ็ พระสงั ฆราชตา่ งหากขึ้นอีก เหมือนในอดีต) และโอรสข้ึ นครองราชย์สืบมา (คอื พระบาทสมเด็จ
คณะสงฆเ์ ขมรไดร้ ับการฟื้นขึ้นใหม่ โดยนมิ นตพ์ ระสงฆ์ พระบรมนาถ นโรดม สหี มุนี)
เถรวาทจากเวยี ดนามใต้มาให้อุปสมบทชาวเขมร มีพธิ ี เขมรแดงซ่งึ เสียอำำ� นาจ ได้ต่อสู้กบั รัฐบาลใหม่
อุปสมบทพระภกิ ษุสงู อายุ ๗ รูป ท่ีวดั อณุ าโลม ในกรงุ
พนมเปญ ในเดอื น ก.ย. ๒๕๒๒/1979 (นาคทั้ง ๗ นี้ คัด

สมเดจ็ พระพุทธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยตุ โฺ ต ) 209

จากซา้ ย: ตง้ั วัดปา่ นานาชาตแิ บบไทย ในองั กฤษ มอบหมายใหป้ ฏิบตั ศิ าสนกิจอยู่ในกรุงลอนดอน ไดเ้ ป็น
พระโพธิญาณเถระ ผู้นำำ� ในการต้งั วัดปา่ จติ ตวิเวก (Wat Pah Cittaviveka
พระราชสเุ มธาจารย์ พ.ศ. ๒๕๒๒ (ค.ศ. 1979) English Sangha หรอื Chithurst Forest Monastery) ขึ้นที่ West Sus-
วัดป่าจิตตวเิ วก Trust (มลู นธิ ิท่ีชาวพุทธอังกฤษตงั้ ขึ้นในกรุงลอนดอนเมือ่ sex ใน พ.ศ. ๒๕๒๒ เป็นวดั ป่าวัดแรกในประเทศองั กฤษ
Sun Myung Moon ปี ๒๔๙๙/1956 เพอ่ื ประดิษฐานคณะสงฆใ์ นประเทศ
Swami Prabhupada องั กฤษ) ไดน้ ิมนตพ์ ระโพธญิ าณเถระ ที่เรียกกนั ทั่วไปว่า ต่อมา ในเดอื น ส.ค. ๒๕๒๗ ได้ตงั้ วัดขึ้นใหม่อกี
วดั อมราวตี อาจารย์ชา แห่งวดั หนองป่าพง อุบลราชธานี ใหเ้ ดนิ ทาง แห่งหน่งึ ใกล้กรุงลอนดอน ชอ่ื วา่ วัดอมราวตี (Amara-
Maharishi Mahesh Yogi ไปยังประเทศอังกฤษใน พ.ศ. ๒๕๒๐ ต่อมา พระสุเมโธ vati Buddhist Centre) และหลังจากนี้ก็ได้มกี ารเปิด
Bhagwan Shree Rajneesh (ได้ดำำ� รงสมณศกั ด์ทิ ี่ พระสุเมธาจารย์ และต่อมาเป็นพระ สำ�ำนักสาขาในทต่ี า่ งๆ เพิม่ ขึ้นตามลำำ� ดบั
210 กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก ราชสเุ มธาจารย์) ซึ่งเปน็ ศษิ ยต์ ดิ ตามไปด้วย และได้รบั

จบั ตวั ไวรสั โรคเอดส์ได้ แตย่ งั แกไ้ ขไมไ่ ด้ (“กูรู”) ครุ ุ (ภควาน) ศรี รชั นศี (“รชั นีศ” แปล ไทยทำ�ำพระไตรปฎิ กคอมพิวเตอร์
วา่ “เจ้าราตรี” คือ พระจันทร์) มีศษิ ย์จากตะวนั ตกไป ฉบับแรกของโลก
พ.ศ. ๒๕๒๖ (ค.ศ. 1983) นักวิทยาศาสตร์ หามากมายต้ังแต่อยู่อาศรมในอินเดีย คร้ั นถงึ ปี 1981/
กำ�ำหนดจบั ตวั ไวรัสท่ีเปน็ สาเหตขุ องโรคเอดส์ (AIDS= ๒๕๒๔ จงึ เข้ามาอเมรกิ า ซื้อท่ดี นิ ราว ๑๖๐,๐๐๐ ไร่ ใน พ.ศ. ๒๕๓๑ (ค.ศ. 1988) ท่ีประเทศไทย เริม่ ตน้
acquired immune deficiency syndrome) ได้ (กรณี รฐั ออรกิ อน (Oregon) ตั้งเป็นเมืองรัชนีปุระ สานุศษิ ย์ ในปี ๒๕๓๐ มหาวิทยาลยั มหดิ ลปรารภวโรกาส
คนไขโ้ รคเอดส์ มีรายงานครัง้ แรกๆ จากซานฟรานซิสโก หลายพันคนมาอยูด่ ว้ ยโดยเป็นสันยาสี (ผู้สละโลก) มชี ่อื รชั มังคลาภิเษก ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา
และนิวยอรก์ ในสหรัฐ ปี ๒๕๒๔/1981) ที่ต้ังให้ใหม่ ทา่ นมัง่ ค่ังมาก มเี คร่ืองบนิ สว่ นตัว พรอ้ มด้วย ภมู พิ ลอดลุ ยเดช ณ วันท่ี ๒ กรกฎาคม ๒๕๓๑ ได้ดำำ� เนนิ
รถยนต์ Rolls-Royce ๑๔ คนั แมจ้ ะเปน็ นกั บวชฮินดู การจดั ทำ�ำพระไตรปิฎกฉบบั คอมพิวเตอร์ เพอื่ เฉลิม
สงบจติ +โอ่วตั ถุ ออกบวช+หากาม แตเ่ น้นคำำ� สอนพทุ ธแบบเซนคลุกเคล้าตันตระ กลมกลืน พระเกยี รติ และประสบความสำ�ำเร็จ เสร็จทันวันวิสาขบูชา
สละโลก+สุดมัง่ มี จบทไ่ี หน วัตถุนยิ มเข้ากบั วถิ แี ห่งจิต ผสมผสานชวี ิตแบบตะวันตก ๓๐ พ.ค. ๒๕๓๑ กอ่ นถงึ วโรกาสรชั มงั คลาภเิ ษก และไดน้ ำำ�
กับตะวนั ออกเขา้ ด้วยกัน ใช้เทคนคิ ในการเจรญิ สมาธิ ข้ึ นทูลเกล้าฯ ถวาย นับวา่ เป็นพระไตรปฎิ กคอมพิวเตอร์
พ.ศ. ๒๕๒๘ (ค.ศ. 1985) ทส่ี หรฐั อเมริกา จาก เรียกวา่ “dynamic meditation” ประกาศโมกษะดว้ ย ฉบับแรกของโลก
กระแสสงั คมอเมริกนั ในยคุ สบื จากบบุ ผาชนผ้สู บั สนและ ความรักเสรี (salvation through free love) จนมผี ู้
แสวงหา ซงึ่ หนั มารับวิถีแหง่ จติ ของศาสนาตะวนั ออก ขนานนามวา่ เป็น “sex guru” พระไตรปฎิ กฉบบั คอมพิวเตอรน์ ้ี ไดพ้ ฒั นาต่อมา
และตื่นสมาธิ ทเ่ี ชิญชวนโยคี ฤาษี ให้หล่ังไหลเขา้ ไปเปน็ จนถึงปัจจุบนั เป็น Version VI (BUDSIR VI) ซึ่งมีพระ
Guru (คุรุ/คร,ู คนไทยนิยมเรียกใหค้ ล้ายเสยี งฝรงั่ เป็น ในท่สี ุด ครุ ุ ศรี รัชนศี ถูกดำ�ำเนินคดหี ลายเรือ่ ง ไตรปฎิ กทง้ั ฉบบั ภาษาบาลี และฉบบั แปลภาษาไทย พรอ้ ม
“กรู ู”) ดงั ทมี่ หาฤาษีมเหษโยคีนำ�ำ TM (Transcendental ทง้ั ลกั ลอบขนยาเสพตดิ พยายามฆา่ คน วางเพลิง โกง ทง้ั คมั ภรี อ์ ื่นๆ ตงั้ แตอ่ รรถกถาลงไปอกี มาก รวมเปน็ คมั ภรี ์
Meditation) เข้าไป มดี าราวงดนตรี the Beatles มา การเลือกตัง้ ทำ�ำผดิ กฎหมายคนเขา้ เมอื ง แลว้ ในเดอื น และตำ�ำราทจ่ี ะค้นดศู ึกษาได้ ๒๐๐ เลม่ และนอกจาก
เปน็ ศิษย์ พาใหก้ ระห่มึ ภกั ติเวทานตะ สวามปี ระภปุ าทะ พฤศจิกายน ๒๕๒๘ ก็ถกู ขับไลอ่ อกจากอเมริกา และถูก อกั ษรไทย ยงั สามารถอ่านในอกั ษรอ่ื นๆ มีอักษรโรมนั
เขา้ ไปตั้งขบวนการหริกฤษณะ (คำำ� เรียกตามเสยี งของชาว หา้ มเขา้ ๒๑ ประเทศ เป็นต้น ดว้ ย
อเมริกัน แต่ถา้ ออกเสียงใหถ้ กู เปน็ “หเร กฤษณะ” คอื
Hare Krishna) ซนั ยัง มนู (Sun Myung Moon) นำำ� อย่างไรก็ดี ความผดิ และข้อเสยี หายดังวา่ น้ี เปน็
ศาสนาคริสตแ์ บบใหม่จากเกาหลีเขา้ ไปต้งั เปน็ Unifica- ขอ้ มลู ของทางการอเมริกันและตามท่ปี รากฏในเอกสาร
tion Church จดั พธิ ีแตง่ งานหมคู่ รั้งละเปน็ หม่ื นคู่ ต่อมา ทั่วไป แต่ผู้ทีเ่ ลอ่ื มใสในท่านคุรนุ ี้ถอื กันว่าเปน็ การใส่ความ
ปรากฏวา่ “กูร”ู (ครุ )ุ หลายทา่ นร่่� ำำรวยมหาศาล แก่ท่านโดยไมเ่ ปน็ ความจริง

สมเดจ็ พระพุทธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยตุ โฺ ต ) 211

เปิดกำ�ำแพงเบอร์ลนิ สิน้ สดุ สงครามเยน็ ระหวา่ งนี้ องคก์ รโลกไดส้ รปุ ยอมรบั วา่ การพฒั นา
ของโลกตลอดยคุ อตุ สาหกรรมทผี่ า่ นมา เปน็ การพัฒนาที่
พ.ศ. ๒๕๓๒ (ค.ศ. 1989) ณ ๙ พ.ย. เยอรมนี ไมย่ ง่ั ยืน (unsustainable development) ความเจริญ
ตะวนั ออกเปดิ กำ�ำแพงเบอรล์ ิน (Berlin Wall) ถอื กนั นยั ทางเทคโนโลยี บนฐานของความกา้ วหนา้ ทางวทิ ยาศาสตร์
หนึ่งว่าเปน็ การสนิ้ สุดสงครามเย็น (Cold War) ท่เี ร่มิ ขึ้น ทีเ่ ปน็ แกนของการพฒั นาอุตสาหกรรมเพอื่ สร้างความ
เม่อื ปี ๒๔๘๙/1946 พรั่งพรอ้ มสมบรู ณท์ างเศรษฐกจิ ไดก้ ลายเป็นเคร่อื งมอื
ทำ�ำลายธรรมชาติ นำ�ำมาสคู่ วามเสอ่ื มโทรมของส่งิ แวดล้อม
โซเวียตสลาย อเมริกาเปน็ ใหญ่ผูเ้ ดียว
ความหวังของมนษุ ยส์ มยั ใหม่ ทฝี่ ากไว้กับ
พ.ศ. ๒๕๓๔ (ค.ศ. 1991) ณ ๘ ธ.ค. สหภาพ วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ตามคตแิ หง่ ความก้าวหน้า
โซเวียต ชาติอภิมหาอำำ� นาจค่แู ขง่ ของสหรฐั อเมริกา ลม่ (idea of progress) บนฐานแห่งแนวคิดพชิ ิตธรรมชาติ
สลาย คงเหลอื สหรฐั เปน็ มหาอำ�ำนาจใหญส่ ุดผเู้ ดยี ว (conquest of nature) ซึ่งไดห้ ลอ่ เลย้ี งความเจริญในยคุ
อุตสาหกรรมตลอดมานั้น บัดน้ีถงึ กาลแตกสลาย และ
ชมุ นุมใหญส่ ุดผนู้ ำ�ำนานาชาติ อารยธรรมมนุษย์มาถงึ จดุ วกิ ฤตติดตนั
ได้แค่ประกาศวา่ แกป้ ัญหายงั ไม่ได้
ที่ประชมุ ระดบั โลกไม่วา่ ครงั้ ไหน ทำ�ำไดเ้ พยี งหา
พ.ศ. ๒๕๓๕ (ค.ศ. 1992) เดอื น มิ.ย. มกี าร ทางกำำ� หนดมาตรการทจ่ี ะใหม้ นษุ ยร์ กั ษาสง่ิ แวดลอ้ ม
ประชมุ ใหญ่ของสหประชาชาติวา่ ดว้ ยสิ่งแวดลอ้ มและ ให้อย่ดู ีได้ พร้อมกับทีส่ ามารถพัฒนาเศรษฐกจิ ให้เจรญิ
การพฒั นา (UN Conference on Environment and เตบิ โตต่อไป ท้งั ทใี่ นความเปน็ จริง สง่ิ แวดลอ้ มมีแตเ่ สื่อม
Development) ท่ี กรุงรโิ อเดอจาเนโร (Rio de Janeiro) โทรมลงไปเรือ่ ยๆ โดยท่มี นษุ ยท์ พี่ ฒั นาแลว้ ทัง้ หลายไม่มี
เรยี กส้ั นๆ ว่า Earth Summit ซึง่ เปน็ การชมุ นมุ ผู้นำ�ำ ความมั่นใจเลยวา่ จะหลุดพ้นปัญหานไ้ี ปได้
นานาชาติคร้งั ใหญท่ ่สี ดุ ในประวตั ิศาสตร์ เพ่อื หาทางแก้
ปัญหาส่งิ แวดล้อมทเี่ คยพจิ ารณาในการประชุมเมอื่ ๒๐ จากบน:
ปีก่อน ซึง่ ยอมรบั กันว่าระหวา่ งเวลาทีผ่ า่ นมาน้ั น การแก้ กำำ� แพงเบอรล์ นิ
ปัญหาไมไ่ ด้ผลจริง มีแต่สภาพท่ที รุดลง ประเทศทงั้ หลาย Commonwealth of
ส่วนใหญไ่ มพ่ รอ้ มเลยทีจ่ ะรบั มอื กบั สถานการณ์ Independent States
Earth Summit 1992

212 กาลานุกรม พระพุทธศาสนาในอารยธรรมโลก

จากซา้ ยบน: ลทั ธโิ ลกประลยั ปว่ นจติ ใจไปถงึ การเมอื ง ในประเทศแคนาดา ซงึ่ ฆา่ ตัวตายและถูกฆ่า รวม ๕๓ คน
David Koresh ตวั เจา้ ลทั ธซิ ง่ึ กต็ ายดว้ ย ไดส้ อนเตอื นสาวกไวว้ า่ วนั สน้ิ โลก
Marshall Herff Applewhite (Bo) พ.ศ. ๒๕๓๖ (ค.ศ. 1993) ที่สหรฐั อเมริกา ลัทธิ กำำ� ลังจะมาถงึ และในปตี ่อมา (1995/๒๕๓๘) สมาชกิ ก็
Timothy J. McVeigh Branch Davidians มีเดวดิ โกเรช (David Koresh) ฆา่ ตัวตายในประเทศฝรัง่ เศสอกี ๑๖ คน
Shoko Asahara เปน็ เจ้าสำ�ำนกั อย่ใู กล้เมอื งเวโก้ รฐั เทกซัส (Waco, Texas)
สอนเน้นเรือ่ งคำ�ำทำำ� นายวันสนิ้ โลก ต่อมา ในเดอื น ก.พ. พ.ศ. ๒๕๓๘ (ค.ศ. 1995) ในเดอื นมนี าคม ท่ี กรงุ
๒๕๓๖ รฐั บาลสง่ กองกำ�ำลังไปตรวจคน้ โดยขอ้ หาว่ามีการ โตเกยี ว ประเทศญป่ี ุ่น มผี กู้ อ่ การร้ายปล่อยแกส๊ พษิ ซาริน
สะสมอาวธุ ผดิ กฎหมาย เกดิ การปะทะยงิ กนั ทางฝา่ ยลทั ธิ (sarin) ในสถานีรถไฟใต้ดนิ เปน็ เหตุให้คนตาย ๑๒ คน
ถอื วา่ นั่นเป็นสัญญาณว่ามหาประลยั (apocalypse) บาดเจบ็ กวา่ ๕,๕๐๐ คน ในทส่ี ุดสืบได้ตัวการคอื Shoko
กำำ� ลงั จะมาถงึ หลงั จากปดิ ลอ้ มอยู่ ๕๑ วนั ถึงวนั ที่ ๑๙ Asahara เจ้าลทั ธิ “โอม ชนิ ริเกยี ว” (Aum Shinrikyo)
เม.ย. ๒๕๓๖ เจา้ หนา้ ทไ่ี ด้บุกจ่โู จม และตามข่าวของ ซ่งึ นำำ� เอาคำำ� สอนของโยคะเชิงตันตระ พทุ ธศาสนาและ
รฐั บาลวา่ ชาวลทั ธเิ องไดจ้ ดุ ไฟเผาสำำ� นกั ฆา่ ตวั ตายหมู่ ๘๓ คน เต๋า มาประสานเขา้ กับคำำ� ทำ�ำนายแบบคริสต์ เขาสอนวา่
มหาประลัยวนั สิ้นโลกจะมาถงึ ในปี 1999/๒๕๔๒ และ
ตอ่ มา วันท่ี ๑๙ เม.ย. ๒๕๓๘ (1995) ตรงกับวัน ประเทศญป่ี นุ่ จะประสบมหาวนิ าศในอกี ไมช่ า้ ลทั ธขิ องเขา
เกิดกรณี “เวโก”้ ครบ ๒ ปี ได้มผี กู้ ่อการร้ายจุดระเบิด จะชว่ ยใหร้ อดพน้ จากโลกนี้ ข้ึ นไปสอู่ นตุ รภมู แิ หง่ บรมสจั จะ
ทำำ� ลายอาคารที่ทำำ� การรัฐบาลกลาง ท่เี มืองโอคลาโฮมา
คนตาย ๑๖๘ คน บาดเจบ็ กวา่ ๕๐๐ คน นาย Timothy พ.ศ. ๒๕๔๐ (ค.ศ. 1997) ทีส่ หรฐั อเมรกิ า วนั
J. McVeigh ตัวการใหญท่ ถ่ี ูกตดั สินประหารชีวิต ใหก้ าร ท่ี ๒๖ มนี าคม ไดพ้ บศพคนฆา่ ตัวตายหมู่ ๓๙ คน ท่ี
ว่า เขาทำำ� การคร้ังนี้ เพ่อื แก้แค้นใหแ้ กช่ าวลทั ธิ Branch ชานเมืองซานดิเอโก รัฐแคลฟิ อร์เนยี เป็นสมาชิกของ
Davidians ท่เี วโก้ ซึ่งถูกรัฐบาลปราบเม่ือ ๒ ปกี ่อนน้ั น ลัทธิ “ประตูสวรรค”์ (Heaven’s Gate) มีผนู้ ำำ� เรียกวา่
ทา่ น “โบ” (“Bo”) และทา่ น “ป๊ปี ” (“Peep”) ซึ่งบอก
(อา่ นเรอ่ื งเพมิ่ ได้ในภาคผนวก) วา่ เป็นตวั แทนมาจากภพภมู สิ งู ในโลกอ่ื น ไดน้ ำำ� สาวกถอื
ข้อปฏบิ ตั ิเพอ่ื เตรยี มตัวไปอยู่ในแดนสวรรค์ คร้ั นถงึ เวลา
โลกยังไมบ่ รรลยั คนทยอยประลัย ปรากฏของดาวหางเฮล-บอ๊ ปป์ (Comet Hale-Bopp)
ไปกระทง่ั ญ่ปี ุ่น จงึ พรอ้ มใจกันกนิ ยาพษิ ฆา่ ตวั ตาย เปน็ การทง้ิ ร่างพน้ ไป
จากโลกในวาระมหาประลยั เพอื่ จะไดโ้ ดยสารยานอวกาศ
พ.ศ. ๒๕๓๗ (ค.ศ. 1994) วันที่ ๔ และ ๕ ต.ค. ที่แฝงตามท้ายดาวหางน้ั นมา เหนิ ไปเข้าสู่ประตสู วรรค์
ตำำ� รวจพบศพสมาชิกลทั ธสิ รุ ยิ เทวาลยั (Solar Temple)
ในประเทศสวิตเซอรแ์ ลนด์ และท่ีเมืองควิเบก (Quebec) (อา่ นเรอื่ งเพ่ิมได้ในภาคผนวก)

สมเด็จพระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยตุ ฺโต ) 213

ทาลิบนั ขจู่ ะทำ�ำลายพระพทุ ธรูปใหญ่ อหิ ร่าน
พามิยาน
พ.ศ. ๒๕๔๐ (ค.ศ. 1997) เดือน เม.ย.-พ.ค. ชาว
ศรลี ังการว่ มกับชาวพุทธทว่ั โลกรวมทง้ั มสุ ลิม เรียกรอ้ ง เฮรัต กาบุล
ไมใ่ หท้ ำำ� ลายพระพทุ ธรปู ใหญ่ ทพี่ ามยิ าน ในอฟั กานสิ ถาน กนั ทหาร
หลงั จากพวกมุสลิมทาลิบัน (Taliban) ไดข้ ู่ว่าจะทำำ� ลาย
ปากสี ถาน

อนิ เดีย

จากบน: โคลนนงิ่ รายแรกของโลก ดับดิน้ ก่อนวนั ส้ินโลก
Dr.Ian Wilmut จบสหัสวรรษเกา่ ทีอ่ าฟริกา
กับแกะ Dolly พ.ศ. ๒๕๔๐ (ค.ศ. 1997) ณ ๒๗ ก.พ. นัก
โปป๊ จอห์นปอลที่ ๒ วทิ ยาศาสตรอ์ ังกฤษคณะหน่งึ สร้างลกู แกะข้ึ นดว้ ยวธิ ี พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ. 2000) ท่ปี ระเทศยกู นั ดา
ผู้นำ�ำลัทธิ MRTC โคลนนง่ิ สำำ� เร็จเป็นครัง้ แรก (ต้งั ชอื่ ลูกแกะน้ั นวา่ ดอลล/่ี (Uganda) ในทวปี อาฟริกา วนั ที่ ๑๗ มีนาคม เกิดไฟไหม้
214 กาลานกุ รม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก Dolly) โบสถข์ องขบวนการกูพ้ ระบญั ญัติ ๑๐ ประการขององค์
พระเปน็ เจ้า (Movement for the Restoration of the
โป๊ปประกาศขอขมาตอ่ โลก Ten Commandments of God/MRTC) ชาวลทั ธิถูก
ไฟคลอกตายกว่า ๕๓๐ คน ตอนแรกเขา้ ใจกันว่าเป็นการ
พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ. 2000) ณ ๑๒ มี.ค. โปป๊ ฆา่ ตัวตายหมู่ แตต่ อ่ มา ขดุ พบศพฝังหมอู่ ีกหลายแหง่
จอห์นปอลท่ี ๒ ประกาศในโอกาสทศี่ าสนาคริสตก์ ำ�ำเนิด รวมแลว้ เกนิ ๙๐๐ คน ได้ความวา่ ตามที่ผู้นำำ� ของลัทธิ
มา ๒ สหัสวรรษ จะขึ้นสหสั วรรษที่ ๓ ขอขมา (Apolo- บอกไว้ วันที่ ๓๑ ธ.ค. ส้ิ นปี 1999/๒๕๔๒ เปน็ วนั สิ้น
gy) ใหแ้ ก่ ศาสนจักรโรมันคาทอลกิ ในการทไ่ี ดก้ ่อกรรม โลก และองคพ์ ระเป็นเจา้ หรอื พระแม่พรหมจารนิ ีแมรี จะ
อันขาดขนั ตธิ รรม และท่เี ปน็ การอยุติธรรม ต่อชาวยวิ โปรดทรงช่วยชาวลทั ธินใ้ี หร้ อด แตว่ ันน้ั นผ่านไปโดยไมม่ ี
สตรี ชนชาติพื้นถ่ิ นพื้นเมืองทงั้ หลาย และเหล่าชนอ่ื นๆ อะไรเกดิ ข้ึ น ชาวลทั ธพิ ากนั เรยี กรอ้ งขอเงินบรจิ าคคนื จงึ
ทัง้ ในอดตี และปจั จุบัน ถูกสังหารดงั ปรากฏ

(อ่านเรอ่ื งเพมิ่ ไดใ้ นภาคผนวก)

พระพุทธรูปใหญ่สลายเพราะทาลบิ ัน

พ.ศ. ๒๕๔๔ (ค.ศ. 2001) พวกทาลบิ นั ประกาศจะ
ทำ�ำลายพระพุทธรูปและรปู เคารพท้งั หมดในอฟั กานสิ ถาน

ในเดือนมนี าคม (ตามขา่ วกำ�ำหนดจะทำ�ำการใน
วนั ฮัจญ์ ซ่งึ เป็นวันศกั ด์ิสทิ ธิ์ที่สดุ ประจำ�ำปีของชาวมสุ ลมิ )
พวกทาลบิ ันกไ็ ดใ้ ชป้ นื ใหญแ่ ละวตั ถรุ ะเบดิ ทำ�ำลายพระ
พุทธรปู ใหญท่ งั้ ๒ องค์ อายรุ าว ๑๗๐๐ ปี ซ่งึ แกะสลักไว้
ทีห่ นา้ ผา (สงู ๕๓ และ ๓๗ เมตร) ทพ่ี ามยิ าน (Bamiyan
หรือ Bamian) จนแหลกละเอยี ดหมดสิ้นไป

จบ Y2K ข้ึน millennium ที่ 3 on Y2K ข้ึ นครั้งแรกเมือ่ กลางเดอื น ธ.ค. 1998/๒๕๔๑ ใหมข่ องคนทว่ั ไปนี้ แต่ชีแ้ จงว่า สหสั วรรษเก่า (ท่ี ๒) จะ
สาเหตขุ องปัญหา Y2K คอื เครื่องคอมพิวเตอร์ ส้ิ นสุดในวนั ท่ี ๓๑ ธันวาคม ๒๕๔๓ (December 31,
พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ. 2000) คนในสังคมตะวันตกมี 2000) แล้วสหัสวรรษใหม่ (ท่ี ๓) จงึ จะเรมิ่ ตน้ ในวนั ท่ี ๑
ความเชือ่ สบื กันมาตามคติ “millennium” (พันปที ี่พระ รนุ่ เกา่ มหี น่วยความจำ�ำทจ่ี ุขอ้ มูลได้เพยี งเลก็ น้อย จำ�ำต้อง มกราคม ๒๕๔๔ (January 1, 2001) คืออีก ๑ ปถี ดั ไป
จะมาโปรด) เมือ่ ใกลถ้ งึ ปเี ปลี่ยนสหัสวรรษ จงึ มกั รสู้ กึ ประหยดั ท่วี ่าง ผู้ออกแบบเคร่ืองและนักเขียนโปรแกรมจึง จากที่ได้ฉลองกนั แล้วน้ั น
หวาดหวั่นพร่ั นพรึงต่อวาระมหาประลยั (apocalypse) แสดงหนว่ ยเวลาปี ซึง่ มีตวั เลข ๔ ตวั เชน่ 1965, 1987, (อา่ นเรอื่ งเพ่มิ ไดใ้ นภาคผนวก)
หรือวนั ส้นิ โลก (doomsday) ดงั ทีว่ าระส้ิ นปี ค.ศ. 2000 1993 ดว้ ยตัวเลขท้ายเพียง ๒ ตวั เปน็ 65, 87, 93 แต่
หรอื Y2K (Year 2 Kilo; Kilo=1000) ซ่งึ เปน็ ปีท่คี รบจบ พอถงึ ปี 2000 เลขทา้ ย ๒ ตัวเปน็ 00 คอมพวิ เตอร์เหลา่
ส้ิ น millennium ท่ี 2 ได้เปน็ เร่ืองใหญท่ ีต่ ่ื นเต้นกนั มาก น้ั น แทนทจ่ี ะแปลความหมาย 00 เปน็ 2000 กจ็ ะแปล
00 เปน็ 1900 หรอื เปน็ ปี 0 ไปเลย แลว้ ทุกอย่างก็จะผดิ
คนย่ิงตระหนกตกใจหนกั ขึ้น เมือ่ เรื่องนมี้ าโยงกบั พลาดหมด
ปญั หาคอมพิวเตอร์ ท่ีเรยี กว่า “Y2K problem” หรอื
“Millennium Bug” ปญั หาก็คอื เม่อื วนั เวลาเปลย่ี น อย่างไรกต็ าม ปีใหม่ ๒๕๔๓ ก็มาถงึ โดยไม่มี
จากปี 1999 ข้ึ นเปน็ 2000 ระบบคอมพวิ เตอรม์ ากมาย เหตกุ ารณร์ า้ ยท่ี สำำ� คญั ใดๆ เกดิ ขึ้น คนทวั่ โลกฉลองวันท่ี
ทัว่ โลกจะล้ม และประดากิจการของมนุษยใ์ นโลกบัดนี้ ๑ มกราคม ๒๕๔๓ (January 1, 2000) โดยถือเป็นการ
ท่อี ิงอาศัยระบบคอมพิวเตอร์แทบท้งั ส้ิ น ก็จะวบิ ตั ิ ขึ้นสสู่ หัสวรรษใหม่ เป็น 3rd millennium
มีการรีบเร่งแก้ปญั หากันอยา่ งแตกตื่นโกลาหล แมแ้ ต่
สหประชาชาติกไ็ ด้จัดใหม้ ี International Conference กระน้ั นกต็ าม พวกผู้ร้มู ิไดย้ อมรับวนั ขึ้นสหสั วรรษ

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตโฺ ต ) 215



ต่ อ จ า ก ก ล า ง ปี พุ ท ธ ศั ก ร า ช ๒ ๕ ๔ ๓

ชมพูทวปี ในปจั จุบัน ตามสภาพปจั จุบนั ของชมพูทวีป มีสถติ ทิ ่คี วร ๓. ปากสี ถาน (ช่อื ทางการว่า สาธารณรัฐอสิ ลาม
ทราบ (ตวั เลขโดยประมาณ จาก Microsoft Encarta แหง่ ปากีสถาน/Islamic Republic of Pakistan) มี
พ.ศ. ๒๕๔๔ (ค.ศ. 2001) ชมพทู วีป เมอื่ เทยี บ Reference Library 2002 และ Encyclopædia ประชากร 144,616,639 คน เปน็ มุสลิม 97% (4/5 เปน็
คร่าวๆ วา่ ตรงกบั ดินแดนของ ๔ ประเทศในปจั จบุ ัน คอื Britannica 2002) ดังนี้ สุหน่ี 1/5 เปน็ ชีอะฮ์) ชาวพุทธมเี ล็กนอ้ ยไม่ทราบตวั เลข
อินเดีย บงั คลาเทศ ปากีสถาน และอฟั กานิสถาน
๑. อินเดีย (ช่ือทางการวา่ สาธารณรัฐอินเดีย/ ๔. อฟั กานสิ ถาน (ชือ่ ทางการว่า รัฐอสิ ลาม
(บงั คลาเทศ ตรงกับแคว้นวงั คะ หรอื วงั ครฐั ว่า Republic of India เรียกตามภาษาฮนิ ดีว่า ภารตั หรอื แห่งอัฟกานสิ ถาน/Islamic State of Afghanistan) มี
โดยเคร่งครัด ไมจ่ ัดเข้าในชมพูทวปี เพียงแต่อยถู่ ดั จาก ภารตวรรษ) มีประชากร 1,029,991,100 คน เปน็ ฮนิ ดู ประชากร 26,813,057 คน เปน็ มสุ ลมิ 99% (เป็นสหุ นี่
แควน้ องั คะ หรืออังครฐั ซึ่งอยู่ในชมพูทวีป แตใ่ นท่ี นี้ 82% มสุ ลิม 12% (ส่วนใหญ่เป็น สุหนี่ มกี ลมุ่ ชาวชีอะฮ์ 84% เป็นชีอะฮ์ 15%) มฮี ินดู และสกิ ขบ์ า้ ง เปน็ ตัวเลข
ได้รวมเข้ามา เพราะอาณาจกั รในชมพูทวปี อยา่ งสมยั ท่เี ข้มแขง็ อยบู่ ้างในคชุ ราต และในเมืองใหญ่อย่างลัคเนาว์ เพยี งหลักพัน
พระเจา้ อโศกกร็ วมถึงแควน้ นดี้ ว้ ย และการกำำ� หนดเขต และไฮเดอราบาด ทคี่ นชั้นสงู มเี ชอื้ สายเปอรเ์ ซยี ) ชาวครสิ ต์
ท่ตี ั้งแควน้ โบราณน้ีตามที่ถอื กันอาจจะยงั ยตุ เิ ดด็ ขาด 2.3% สกิ ข์ 2% ชาวพทุ ธ 0.7% (0.7%=7.2 ล้านคน สำำ� หรับอินเดยี แมว้ า่ ประชากรส่วนใหญเ่ ปน็ ฮินดู
ไม่ได;้ คำำ� ว่า “วังคะ” แผลงเป็น พงั คะ เขยี นแบบโรมัน สว่ นมากอย่ใู นรัฐมหาราษฎร์ สกิ กิม อรุณาจัลประเทศ โดยแยกดินแดนฝา่ ยท่ีคนส่วนมากเป็นมสุ ลมิ ออกไปเปน็
เปน็ Banga เปน็ ทีม่ าของคำ�ำว่า เบงกอล/Bengal และ ชมั มู และกัศมีร/์ แคชเมยี ร์) เชน 0.4% อื่นๆ 0.6% ประเทศปากสี ถานแล้ว แตเ่ พราะอินเดียมีประชากรมาก
Bangladesh ซงึ่ ถ้าเขียนเปน็ ไทยให้ถูกแท้ ตอ้ งเป็น เปน็ ท่ี ๒ ของโลก (รองจากจนี ทมี่ ปี ระชากรมากท่สี ุด คอื
“พังคลเทศ”; ส่วนปากสี ถาน และอฟั กานิสถาน กพ็ ดู ๒. บงั คลาเทศ (ชื่อทางการวา่ สาธารณรฐั 1,273,111,300 คน) อินเดยี ก็ยงั มปี ระชากรท่ีเป็นมสุ ลมิ
ครา่ วๆ ว่า คือ คันธาระ และกมั โพชะ รวมท้งั โยนก โดย ประชาชนแห่งบงั คลาเทศ/People’s Republic of มากเป็นที่ ๒ หรอื ท่ี ๓ ของโลก คือ รองจากอินโดนีเซีย
ตดั ส่วนทีอ่ ยู่ในอาเซียกลางออกไป) Bangladesh เรียกตามภาษาเบงคลีว่า คณะประชาตนั ตรี ที่มีประชากร 228,437,870 คน เป็นมุสลิม 87% และ
พงั คลเทศ) มปี ระชากร 131,269,860 คน เปน็ มสุ ลมิ 88% ไล่เล่ยี กบั ปากสี ถานที่มีตวั เลขดงั แสดงขา้ งต้น
(เปน็ สุหนี่เกอื บท้งั หมด) ฮินดู 10% พทุ ธ น้อยกวา่ 1.0%

นานาทวีป: ศาสนา-ศาสนิก ทัว่ โลก
มวลประชา 6,615,847,000
218 กาลานุกรม พระพุทธศาสนาในอารยธรรมโลก ครสิ ต์ - 2,199,817,400 มุสลมิ - 1,387,454.500
ฮินดู - 875,726,000 พุทธิกะ - 385,609,000
สกิ ข์ - 22,927,500 ยวิ - 14,956,000
(ตวั เลขของ Encyclopædia Britannica กลางปี ๒๕๕๑)

© SDNP Bangladesh

University of Texas Libraries University of Texas Libraries University of Texas Libraries

หมายเหต:ุ ๓. ปากีสถาน 167,762,040 อัฟกานิสถาน บงั คลาเทศ
ตามตวั เลขโดยประมาณใน พ.ศ. ๒๕๕๑ (ค.ศ. ๔. อฟั กานิสถาน 32,738,376 ปากีสถาน
ทง้ั นี้ อัตราส่วนรอ้ ยละของประชากรท่ี นับถอื
2008) จำำ� นวนประชากรใน ๔ ประเทศขา้ งตน้ เพม่ิ ขึ้นเปน็ ศาสนาต่างๆ โดยทัว่ ไป นบั วา่ เหมอื นเดมิ อินเดีย
๑. อนิ เดีย 1,147,995,900
๒. บงั คลาเทศ 153,546,900

ประเทศไทย (ท่มี า: สำำ� มะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. ๒๕๕๔
มวลประชา 65,981,659 สำ�ำนกั งานสถิตแิ หง่ ชาติ กระทรวงเทคโนโลยสี ารสนเทศ
พุทธกิ ะ - 61,746,429 มุสลิม - 3,259,340 และการส่อื สาร)
คริสต์ - 789,376 อื่นๆ - 182,694
ไม่ทราบศาสนา -3,820

สมเดจ็ พระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตฺโต ) 219

เหตกุ ารณส์ ำำ� คญั ตอ่ จาก
กลางปี พ.ศ. ๒๕๔๓

ในระหว่าง และหลังจากจดั ทำ�ำกาลานกุ รมน้เี สรจ็
ใน พ.ศ. ๒๕๔๔ มีเหตุการณ์สำำ� คัญทางพระพุทธศาสนา
จำ�ำเพาะบางอย่างทเ่ี ห็นควรบนั ทกึ ไว้ดว้ ย ดังนี้

สหประชาชาติใหว้ นั วิสาขบูชา ชาวพุทธนานาชาติ ธมฺมจิตฺโต) อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ-
เปน็ วันสำำ� คัญสากล จดั ฉลองวนั วสิ าขบชู าโลกในประเทศไทย ราชวิทยาลัย เป็นประธานคณะกรรมการดำ�ำเนินการจัด
และมีมตใิ หพ้ ุทธมณฑล กิจกรรมนานาชาติ ในการจัดประชุมชาวพุทธนานาชาติ
พ.ศ. ๒๕๔๒ วนั ท่ี ๑๕ ธันวาคม ทป่ี ระชุมสมชั ชา เปน็ ศูนยก์ ลางพระพุทธศาสนาโลก เน่ืองในวันวิสาขบูชาโลก มีกิจกรรมกุศลในระดับสากล
สหประชาชาติ สมัยสามัญ ครั้งที่ ๕๔ วาระการประชมุ และภายในราชอาณาจักร ท้ังท่พี ทุ ธมณฑล ศนู ยป์ ระชุม
ที่ ๑๗๔ “การรับรองใหว้ นั วสิ าขบูชาเป็นวนั สำ�ำคัญสากล” พ.ศ. ๒๕๔๗ และต่อมา หลังจากสมัชชา สหประชาชาติ และมณฑลพธิ ที อ้ งสนามหลวง เฉพาะ
(International recognition of the Day of Vesak) สหประชาชาติมีมติรับรองวันวิสาขบูชาเป็นวันสำ�ำคัญ อยา่ งยง่ิ งานใน พ.ศ. ๒๕๔๙ (๗-๑๐ พ.ค.) จดั เปน็ กจิ กรรม
ซ่งึ แจกจ่ายในวนั ท่ี ๑๓ ธ.ค. ได้สนับสนนุ รา่ งมติวา่ “ให้ สากล เม่ือเดือนธันวาคม ๒๕๔๒ แล้ว ประเทศไทย เฉลมิ พระเกยี รตริ ่วมฉลองสิรริ าชสมบตั คิ รบ ๖๐ ปีของ
วันวสิ าขบูชาเปน็ วันสำำ� คัญสากล ซ่ึงสำำ� นกั งานใหญแ่ ละ ได้จัดงานวันวิสาขบูชาในฐานะวันสำ�ำคัญสากลตั้งแต่ พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัวภมู ิพลอดลุ ยเดช
ที่ทำ�ำการขององคก์ ารสหประชาชาตจิ ะจัดใหม้ ีการรำ�ำลึก พ.ศ. ๒๕๔๓ ตลอดมาทุกปี และในปี ๒๕๔๗ ก็ได้เริ่ม
ถึงตามความเหมาะสม” และมีประเทศท่ใี ห้การสนับสนุน จัดกิจกรรมฉลองในระดับนานาชาติ โดยในช่วงเดือน อนึง่ ในงานฉลองวันวิสาขบชู าโลก พ.ศ. ๒๕๔๘
เพิม่ เติม ลงท้ายด้วยสหรัฐอเมริกา (ตามลำำ� ดับอักษร) พ.ค.-มิ.ย. นอกจากจัดประชุมผู้นำ�ำชาวพุทธนานาชาติ ทีป่ ระชมุ ชาวพทุ ธนานาชาติ ๔๒ ประเทศ มมี ตเิ ห็นชอบ
เป็นอันยุตใิ นวนั ท่ี ๑๖ ธ.ค. ๒๕๔๒ ทง้ั นี้ เปน็ ไปตามการ ณ หอประชุมพุทธมณฑลแล้ว ก็ได้จัดกิจกรรมเน่ือง ลงนามในแถลงการณร์ ว่ มในวันปิดประชมุ ที่ ๒๐ พ.ค.
เสนอของศรลี งั กา ตามมติของที่ประชมุ พุทธศาสนิกชน ในวันวิสาขบูชา วันสำ�ำคัญสากลของสหประชาชาติ ณ ๒๕๔๘ ให้พทุ ธมณฑลเปน็ ศูนย์กลางพระพทุ ธศาสนา
สากล (International Buddhist Conference) ที่ สำำ� นกั งานใหญ่ องค์การสหประชาชาติ นครนิวยอร์ก โลก และใหจ้ ดั ฉลองวันวิสาขบชู าโลกในประเทศไทยตอ่
กรุงโคลัมโบ ในเดอื นพฤศจกิ ายน ๒๕๔๑ และหลังจาก ไป โดยใหม้ หาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย เป็น
สมชั ชาสหประชาชาติมีมตแิ ล้ว กระทรวงการตา่ งประเทศ ใน พ.ศ. ๒๕๔๘ และปีต่อๆ มา ก็มีมติมหาเถร- องคก์ รประสานงานและดำ�ำเนนิ การ
ได้แถลงข่าวในประเทศไทย ในวันท่ี ๒๕ เมษายน ๒๕๔๓ สมาคม ให้มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
เป็นหน่วยงานหลัก โดยมีพระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร

220 กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก

สมเด็จพระพทุ ธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตโฺ ต ) 221

จ บ Y 2 K ข้ึ น m i l l e n n i u m ท่ี 3

ชาวตะวนั ตกมีความเช่อื สืบกันมา อนั เนอื่ งจากคำ� หาทส่ี งู ที่สุดขน้ึ ไปรอรบั เสด็จ เช่นบนยอดเขาแห่งหนงึ่ ใน วนั โลกประลัยใกลเ้ ขา้ มา
สอนในคมั ภรี ์ Book of Revelation (The Apocalypse รฐั นวิ ยอรก์ เมือ่ ไมส่ มตามคำ�ทำ�นาย ในทส่ี ุดก็ทำ�ให้เกิด คนกาหลลนลาน อยไู่ มถ่ ึง
กเ็ รียก) ของศาสนาคริสต์ ทีเ่ รยี กงา่ ยๆ ว่า คติ “millen- ภาวะแห่งความผิดหวังอนั ใหญห่ ลวง (“The Great
nium” (พนั ปีทีพ่ ระจะมาโปรด) ซ่งึ มีความหมายซบั ซอ้ น Disappointment”) พ.ศ. ๒๕๒๑ (ค.ศ. 1978) ทสี่ หรฐั อเมรกิ า สาธ-ุ
อยู่บา้ ง แตพ่ ูดพอให้เข้าใจกนั งา่ ยๆ วา่ ตามความเชอ่ื นนั้ คุณ Jim Jones ศาสนาจารย์โปรเตสแตนต์ (นิกาย
ถือเปน็ การทำ�นายวา่ หลังพระเยซูอุบัตผิ า่ นไปในระยะ กระนนั้ กต็ าม ชาวขบวนการผูน้ ับถือตามนาย เมธอดิสต์/Methodist) ผู้มีช่ือเสียง มีแนวคดิ ท่เี รียกว่า
พันปี จะถึงวาระมหาประลยั (apocalypse) จะเกดิ ภัย มลิ เลอร์ (เรียกกนั มาวา่ “Millerites”) กย็ ังมีความเชอ่ื “apostolic socialism” ต่อมาไดต้ ั้งตนเปน็ เจ้าลทั ธิ
พบิ ตั ิ มนษุ ยย์ ากเข็ญสดุ ลำ�เค็ญและโลกจะพนิ าศ ในวาระ มน่ั ในคำ�ทำ�นายนัน้ เพยี งแต่เห็นว่าคำ�นวณหรอื ตีความ People’s Temple และในปี 1977 ได้นำ�ำสาวกอพยพ
นั้น พระจะมาโปรด พระเยซูจะมาครองโลก จะเหลอื คน ผดิ ไป และประดาผทู้ เ่ี ชอ่ื ก็ไดร้ วมตวั กัน กลายเป็นต้ัง จาก San Francisco ไปตง้ั ชุมชนใหญใ่ นถิ่นป่าดงซงึ่ ได้
จำ�นวนน้อยนดิ รอดอยไู่ ด้ ซง่ึ เป็นผทู้ ี่อยูใ่ นธรรมเชื่อฟังคำ� นิกายใหม่ขน้ึ เกดิ เปน็ Seventh-day Adventist เตรียมไวต้ ้ังแตป่ ี 1974 ท่ีประเทศกายอานา (Guyana)
พระเจา้ แล้วกจ็ ะมีสุขเป็นแดนสวรรค์นับพันปี คนนอก church (ในเมืองไทยบางทใี ชช้ ่ือเปน็ ทางการวา่ “คริสต์ ในอเมริกาใต้ ชุมชนน้ีเตบิ โตขึ้นกลายเปน็ เมืองเรยี กว่า
นัน้ ท่เี ป็นส่วนใหญ่ จะมลายสูญสิ้น ประสบทกุ ข์ภัยพบิ ัติ จกั ร เซเว่นธเ์ ดย์แอด๊ เวนตสี ”) และต่อมา ในช่วงใกลป้ ี Jonestown
ยอ่ ยยบั 1914/๒๔๕๗ เหตกุ ารณท์ ำ�นองเดียวกนั น้ี ก็ไดท้ ำ�ให้เกดิ
นกิ ายใหม่ทีเ่ รยี กว่า “Jehovah’s Witnesses” ครั้นถึงวนั ท่ี ๑๘ พฤศจิกายน 1978 Jim Jones
คตินที้ ำ�ให้มกี ารคาดหมายและทำ�นายกนั เกีย่ วกับ ไดบ้ ัญชาให้สาวกดม่ื ยาพษิ ไซยาไนด์ (cyanide) ฆ่าตัว
กำ�หนดเวลาวา่ วาระนน้ั จะมาถงึ เมอ่ื ใดแน่ และการทำ�นาย เวลาผา่ นไป พอใกลส้ ้นิ คริสต์ศตวรรษที่ 20 เขา้ ตายพร้อมดว้ ยกนั เรยี กวา่ “revolutionary suicide”
น้นั ๆ กเ็ ป็นเหตใุ หเ้ กดิ ผลตอ่ คนและสงั คมหนักหรือเบา มา เกดิ ภาวะกระช้นั จวนเจียน อิทธพิ ลของความเชอื่ นี้ (อัตวินิบาตกรรมเชิงปฏวิ ัติ คือตายโดยไม่ยอมเอาชมุ ชน
ตามความแรงของความเช่อื คงจะแรงยิ่งขึ้น จึงทำ�ให้เกิดเหตุการณร์ ุนแรงต่างๆ ท่ีน่า ของตนไปประนปี ระนอมกบั ระบบสงั คมท่เี ปน็ อยู่) รวม
สังเกตสำ�หรบั สังคมมนษุ ย์ อันควรบันทกึ ไว้ ดังขอนำ�มา ตายทั้งส้ิ น ๙๑๓ คน (มเี ดก็ รวมอยู่ดว้ ย ๒๗๖ คน, คน
การทำ�นายครัง้ ทีร่ ู้จักกันมากทีส่ ุดในอเมริกา ซง่ึ เลา่ พอเหน็ สภาพท่ัวไป ตอ่ ไปน้ี แทบท้ังหมดทำำ� ตามอยา่ งว่าง่าย แตม่ บี างคนไมย่ อมดม่ื
มกั ยกมาเลา่ กนั ว่าเปน็ กรณที รี่ กู้ นั ชัดคราวแรก เกดิ ข้นึ ยาพษิ กถ็ ูกยงิ หรือไม่กถ็ ูกจบั ฉดี ยาพษิ , ตัว Jim Jones
เมือ่ ทา้ ยครสิ ต์ศตวรรษท่ี 19 กล่าวคอื นาย William ตายดว้ ยลกู ปนื ยงิ ทศี่ ีรษะ สนั นษิ ฐานวา่ คงยิงตวั เอง, มีผู้
Miller ได้ทำ�นายว่า พระเยซูจะเสด็จกลับมา (“Second หนไี ปได้ ๓๒ คน)
Advent”) วนั ใดวนั หนง่ึ ระหวา่ ง ๒๑ ม.ี ค. 1843/๒๓๘๖
ถึง ๒๑ ม.ี ค. 1844/๒๓๘๗ แตแ่ ลว้ ก็ไม่เป็นจริงอยา่ งที่ Jim Jones สอนสาวกวา่ ไม่ช้าน้ี จะเกดิ สงคราม
ทำ�นายนนั้ ประดาผู้ที่เช่ือคิดกันว่าเป็นเพราะคำ�นวณ เธอรโ์ มนวิ เคลียร์ โลกจะพนิ าศ และในโลกทีเ่ ลวรา้ ยเดือด
ผิดไป ก็กำ�หนดวนั ทำ�นายใหมว่ ่าจะส้นิ โลกและพระเยซู ร้อนน้ี ตวั เขาเปน็ ทพ่ี งึ่ หน่งึ เดียวที่มานำำ� มนุษยใ์ หร้ อด
เสดจ็ มาโปรดในวันท่ี ๒๒ ตลุ าคม 1844 แลว้ เตรียมตวั ปลอดภยั สคู่ วามสุขสวสั ดี ท้งั นี้ สาวกจะต้องเช่ือฟงั เขา
กนั เตม็ ท่ี แตถ่ งึ วนั น้นั ก็ไม่มีอะไรเกดิ ข้นึ คนท่เี ชือ่ นาย อยา่ งเด็ดขาดส้ิ นเชงิ
มลิ เลอรน์ ้นั มากมาย (เล่ากันมาว่าประมาณ ๕๐,๐๐๐
คน) และเตรยี มตวั ต้อนรบั กนั ดว้ ยศรัทธาอย่างยง่ิ พากนั ลัทธิของ Jim Jones ถกู จดั เปน็ ลทั ธิวนั โลก
ประลัย (หรือลทั ธวิ นั ส้ิ นโลก) ลัทธหิ นึง่ (Doomsday
Cults, Encyclopædia Britannica, Book of the

ภาคผนวก 223

Year, 1997) คอื เปน็ ลัทธทิ ่ีโยงกบั คติ “millennium” Seventh-day Adventist ได้ตง้ั สำำ� นกั ทใี่ กล้เมืองเวโก้ รฐั เครอื่ งบนิ ชนตกึ World Trade Center และตกึ Pentagon)
(พนั ปที ่ีพระจะมาโปรด) ท่ี กล่าวข้างต้น เมื่อใกล้ ค.ศ. เทกซสั (Waco, Texas) ตงั้ แตป่ ี 1935/๒๔๗๘ ต่อมา ใน หลังเหตกุ ารณ์ รฐั บาลได้ร้อื อาคารนั้นและสร้างอทุ ยาน
2000 คอื millennium ท่ี 2 กำ�ำลังจะส้ิ นสดุ ลง คนในสาย ปี1987/๒๕๓๐ เดวดิ โกเรช (David Koresh) ไดข้ ึ้นเปน็ เป็นอนุสรณ์สถานแห่งชาติ (Oklahoma City National
ความเชอ่ื อยา่ งนั้น กห็ ว่ั นไหวและแสดงอาการหวาดหวั่น เจา้ สำำ� นกั เขาสอนเนน้ เรอ่ื งคำำ� ทำำ� นายวนั สน้ิ โลก และแสดง Memorial) ข้ึ น ณ ที่น้ั น และทำ�ำพธิ อี ุทศิ เมอื่ ปี 2000
พรั่นกลัวออกมาต่างๆ มีทง้ั ทีอ่ ยู่ในหลกั ศาสนาคริสตเ์ อง ตนวา่ เขาคือ “Lamb” (พระเมษโปดก) ทร่ี ะบไุ วใ้ นพระ
และเกดิ เปน็ ลทั ธิใหมๆ่ ขึ้นมา ต่ื นตระหนกหวาดผวา คัมภรี ์ (Revelation 5:6) เป็นพระผู้มาโปรด (Messiah) จากการสอบสวนได้ความวา่ นาย Timothy J.
ต่อนานาภยั พิบัติ โรคระบาดใหญ่ อาวุธรา้ ย มหันตภัย McVeigh ตัวการใหญ่ท่ีถูกตดั สินประหารชวี ิต และเพ่ือน
ธรรมชาติ ดาวอื่นมาชนโลก มนษุ ย์ต่างดาวจะยกกนั มา ครั้นถึงเดอื นกุมภาพนั ธ์ ๒๕๓๖ รฐั บาลส่งกอง ร่วมการ เป็นทหารผ่านศกึ อิรกั ในสงครามอา่ วเปอรเ์ ซีย
ฯลฯ และหวังรอผู้มาโปรดทจี่ ะมาชว่ ยคนใหร้ อดพ้น โดย กำ�ำลังไปตรวจคน้ สำ�ำนัก โดยขอ้ หาว่ามีการสะสมอาวุธ (Persian Gulf War, 1991) และมีโยงใยกบั ขบวนการ
เฉพาะลัทธทิ ีเ่ กดิ ขึ้นใหมๆ่ มากหลาย กลายเปน็ เร่อื งโหด ร้ายแรงผดิ กฎหมายจำำ� นวนมาก ทำ�ำธรุ กจิ คา้ ปืน เป็นตน้ คนรักชาติต่อตา้ นรัฐบาล ซงึ่ กำ�ำลงั ขยายตัวมกี ำำ� ลงั มากข้ึ น
รา้ ยรุนแรง มกี ารปะทะยิงกันตายไปบา้ งท้งั สองฝา่ ย แลว้ ปดิ ล้อมอยู่ ดว้ ยการส่ือสารกันทาง Internet เขาให้การว่า เขาระเบดิ
๕๑ วนั ฝา่ ยลทั ธแิ บรนชเ์ ดวเิ ดยี นสถ์ อื วา่ นั่นเปน็ สญั ญาณ ตกึ ที่ทำำ� การรฐั บาลทีโ่ อคลาโฮมาครั้งน้ี เพอ่ื แก้แคน้ ให้แก่
ว่าโดยท่ัวไป ลทั ธิเหล่าน้ีใหค้ นท่ีเชอ่ื แยกตวั จาก บอกถึงมหาประลยั (apocalypse) ที่กำำ� ลงั จะมาถึง ใน ชาวลทั ธิ Branch Davidians ท่ีเวโก้ ซง่ึ ไดต้ ายไปเพราะ
คนสว่ นใหญ่ และมาอยรู่ วมกนั เปน็ หมทู่ จี่ บั ตวั กนั แนน่ หรอื ท่ีสดุ ณ วันที่ ๑๙ เมษายน ๒๕๓๖ เจ้าหนา้ ที่ไดบ้ กุ จูโ่ จม ถูกรฐั บาลปราบเม่อื ๒ ปกี อ่ นนั้น
เป็นชมุ ชนท่ีมีความผูกพันกันมั่นสนิท มีสำำ� นกึ วา่ พวกตน ใชแ้ กส๊ บงั คบั ใหอ้ อกมา และตามขา่ วของรฐั บาลวา่ ชาวลทั ธิ
เปน็ กลมุ่ คนพเิ ศษน้อยนดิ ท่พี ระผมู้ าโปรดไดท้ รงคดั เลอื ก เองได้จดุ ไฟเผาสำำ� นกั ฆา่ ตัวตายหมู่ ๘๓ คน รวมทัง้ ตวั เจา้ โลกยังไมบ่ รรลยั คนทยอยประลัย
แลว้ และเจ้าลัทธเิ ป็นผู้มองดูการณ์ขา้ งหน้าเพ่ือประโยชน์ ลทั ธเิ องดว้ ย (บางตำำ� ราวา่ ตาย ๗๔ คน, มเี ดก็ ตาย ๑๗ คน)
แกพ่ วกเขา จึงต้องเช่ือเจ้าลัทธนิ ้ั นเป็นผนู้ ำำ� อย่างเดด็ ขาด พ.ศ. ๒๕๓๗ (ค.ศ. 1994) วันท่ี ๔ และ ๕ ต.ค.
ส้ิ นเชงิ เฉพาะอยา่ งยง่ิ คอยฟงั คำำ� ทำำ� นายวา่ ทา่ นใหเ้ วน้ ใหล้ ะ กรณี “เวโก้” นี้ เป็นเหตกุ ารณใ์ หญ่บนจอทีวีทวั่ ตำ�ำรวจพบศพสมาชิกลทั ธสิ ุรยิ เทวาลยั (Solar Temple)
และจะใหท้ ำ�ำอะไร เพื่อให้ทรงโปรดและไมท่ รงพโิ รธ เอา ประเทศ ตอ่ มา ในวันที่ ๑๙ เมษายน ๒๕๓๘ (1995) ทห่ี มบู่ ้าน ๒ แห่งในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ๔๘ คน และ
ทรัพย์สนิ มาบรจิ าคหรือมอบรวมไว้ดว้ ยกัน มกี ิจกรรมท่ี ตรงกับวนั เกดิ เหตรุ า้ ยท่ี “เวโก้” ครบ ๒ ปีพอดี (และ ที่เมืองควเิ บก (Quebec) ในประเทศแคนาดา ก็พบศพ
แสดงอาการคลงั่ ไคลห้ รอื รนุ แรง บางทถี งึ กบั พากนั ฆา่ ตวั ตาย ตรงกบั วันผู้รักชาต/ิ Patriots’ Day ท่ชี าวอเมริกนั ลกุ ฮอื ของอกี ๕ คน รวมเป็น ๕๓ คน มที ง้ั ชาย หญิง และเดก็
ต่อต้านทางการอังกฤษเม่อื ๒๒๐ ปีก่อน ณ ๑๙ เม.ย. ผลการพิสจู นว์ า่ เปน็ การฆ่าตัวตายและถูกฆา่ โดยยงิ ที่
ตอ่ นี้ไปจนถงึ ปี 2000 จะมีเหตุการณท์ ำำ� นองน้ีเกิด ๒๓๑๘/1775) ไดม้ ผี ู้ก่อการร้ายเอาระเบิดทำ�ำเอง (ทำำ� ตาม ศีรษะหรือไม่ก็อุดปากจมูกรดั คอ พรอ้ มทั้งเผาบ้านเรือน
ขึ้นเรอ่ื ยๆ สตู รที่หาได้จาก Internet) ใส่รถบรรทกุ ขบั มุ่งมาตรงหน้า
อาคารที่ทำำ� การรฐั บาลกลาง ที่กลางเมอื งโอคลาโฮมา และ ตวั เจ้าลัทธิซ่ึงเปน็ ชาวเบลเย่ยี ม ที่ตายพรอ้ มกับ
ลทั ธิโลกประลัย หนุนดว้ ยไอที จุดระเบิดขึ้นทำ�ำลายอาคารนั้น คนตาย ๑๖๘ คน บาดเจ็บ สาวกทงั้ หมดน้ั น (ทุกคนเป็นชนพดู ภาษาฝรัง่ เศส) ได้สอน
ปว่ นจติ ใจไปถึงการเมอื ง กว่า ๕๐๐ คน (มีเด็กอายุตํ่ากวา่ ๕ ขวบ ตาย ๑๙ คน) เตือนสาวกไวว้ ่า วันสิน้ โลกกำ�ำลังจะมาถงึ เพราะพวก
เรยี กวา่ กรณี “Oklahoma City bombing” ถอื กันว่า มนุษย์ทำำ� รา้ ยส่ิงแวดล้อม และในปีตอ่ มา (1995/๒๕๓๘)
พ.ศ. ๒๕๓๖ (ค.ศ. 1993) ท่สี หรฐั อเมริกา ลทั ธิ เปน็ การกอ่ การร้ายคร้ังรนุ แรงท่สี ดุ บนผืนแผ่นดินอเมรกิ า สมาชิกก็ฆ่าตัวตายในประเทศฝร่ังเศสอีก ๑๖ คน
Branch Davidians ซ่ึงแตกสาขาออกมาจากครสิ ตจ์ ักร ก่อนเหตกุ ารณ์ ๑๑ กนั ยายน ๒๕๔๔/2001 (กรณขี บั

224 ภาคผนวก

วนั สิน้ โลก กระทบประเทศที่พฒั นาไกลแล้ว มนษุ ยต์ า่ งดาว มาชว่ ยพาใหพ้ น้ ภยั วนั สนิ้ โลก สละท้งิ ทรัพยส์ มบตั แิ ละออกจารกิ ไปยงั รฐั แคลิฟอรเ์ นยี
ไม่แคลว้ ถงึ ญ่ีปุน่ แล้วต้งั สำ�ำนักทีช่ านเมอื งซานดเิ อโกในปี 1996/๒๕๓๙ ใช้
พ.ศ. ๒๕๔๐ (ค.ศ. 1997) ทส่ี หรัฐอเมริกา วัน เครอื ข่าย Internet จัดทำำ� Web site ของตนเองข้ึ นมา
พ.ศ. ๒๕๓๘ (ค.ศ. 1995) ในเดอื นมนี าคม ที่กรงุ ที่ ๒๖ มีนาคม ได้พบศพคนฆ่าตัวตายหมู่ ๓๙ คน ใน นำำ� เสนอใหผ้ คู้ นรูจ้ กั “ประตสู ูส่ วรรค”์
โตเกียว ประเทศญ่ปี นุ่ มผี ู้กอ่ การร้ายปล่อยแกส๊ พิษซาริน คฤหาสน์หลังหนึง่ ที่ชานเมอื งซานดิเอโก รฐั แคลฟิ อรเ์ นีย
(sarin) ในสถานรี ถไฟใต้ดิน เปน็ เหตุให้คนตาย ๑๒ คน ปรากฏว่าเป็นสมาชิกของขบวนการศาสนา “ประตู คร้ั นถึงเดอื นมนี าคม ๒๕๔๐ ตามกำำ� หนดเวลา
บาดเจบ็ กว่า ๕,๕๐๐ คน ในทสี่ ดุ เจา้ หนา้ ทสี่ ืบทราบวา่ สวรรค”์ (Heaven’s Gate) ซึ่งเปน็ กลมุ่ หนึ่งในลทั ธิ ปรากฏของดาวหางเฮล-บอ๊ ปป์ (Comet Hale-Bopp)
เปน็ การกระทำ�ำตามคำ�ำส่งั ของ Shoko Asahara เจา้ ลัทธิ UFO (unidentified flying object ท่ีเรยี กกันว่าจานบิน สมาชิก ๓๙ คน ซ่ึงรวมทง้ั ท่านผ้นู ำ�ำ “โบ” ก็พรอ้ มใจกัน
“โอม ชินรเิ กียว” (ลัทธบิ รมสจั จะ) จึงจับตัวเขาพรอ้ ม และมักโยงกบั เรื่องมนษุ ยต์ ่างดาว) มีผู้นำ�ำเรียกว่าทา่ น กนิ ยาพษิ ฆ่าตวั ตาย เป็นการทิง้ ร่างสลดั พน้ ออกไปจาก
ท้งั คนใกล้ชิด ๔๐ คน “โบ” (“Bo”) และทา่ น “ปปี๊ ” (“Peep”) โลกท่ี กำำ� ลังจะถงึ วาระมหาประลัยวนั สิ้นโลก เพื่อจะได้
โดยสารยานอวกาศที่แฝงตามท้ายดาวหางนั้นมา แล้ว
จากการสอบสวนได้ความวา่ อาซาฮาราตง้ั ลทั ธิ เรือ่ งมคี วามเป็นมาวา่ เม่ือปี 1972/๒๕๑๕ เหนิ ไปเขา้ สู่ประตสู วรรค์เบ้ืองบนขา้ งหน้าตามคำำ� สอนของ
“โอม ชนิ รเิ กยี ว” ขึ้นมาตง้ั แต่ปี 1987/๒๕๓๐ โดยนำำ� เอา Marshall Applewhite (คอื ท่าน “โบ”/“Bo” ซึ่งบางที ทา่ นผนู้ ำำ� ต่อไป
คำำ� สอนของลทั ธิโยคะเชงิ ตนั ตระ ผสมกบั หลักพุทธศาสนา เรยี กตวั เองวา่ “โด”/“Do”) ได้พบกบั Bonnie Nettles
และเต๋า มาผนวกเขา้ กบั คำำ� ทำ�ำนายแบบครสิ ต์ เขาสอนว่า (คงจะไดแ้ ก่ท่าน “ป๊ปี ”/“Peep” แต่ระยะแรกเรยี กวา่ ดบั ดนิ้ กอ่ นวันสิ้นโลก
มหาประลยั วันสิ้นโลกจะมาถงึ ในปี 1999/๒๕๔๒ และ “ตี้”/“Ti”, บุคคลนี้ส้ิ นชวี ิตไปกอ่ นในปี 1985/๒๕๒๘) จบสหสั วรรษเกา่ ที่อาฟริกา
ประเทศญี่ปุ่นจะประสบมหาวนิ าศในอกี ไมช่ ้า ศรทั ธาและ ทงั้ สองมั่นใจวา่ ตนเป็น “my two witnesses” (“พยาน
การปฏิบัตติ ามลัทธขิ องเขา จะชว่ ยใหร้ อดพ้นจากโลกน้ี ทั้งสองของเรา” ผ้รู ูเ้ ห็นวาระโลกประลัยและการที่ พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ. 2000) ที่ประเทศยกู ันดา
ขึ้นไปสู่อนตุ รภมู ิแหง่ บรมสัจจะ (การท่เี ขาปลอ่ ยแก๊สพิษ พระผเู้ ป็นเจา้ ทรงพพิ ากษาประดาคนที่ได้ตายไป) ซ่งึ พระ (Uganda) ในทวีปอาฟรกิ า วันที่ ๑๗ มนี าคม เกิดไฟไหม้
ให้คนตายนั้น ก็คือการชว่ ยใหค้ นรอดพ้นไปได้ก่อนที่มหา ผเู้ ป็นเจา้ ทรงระบุไวใ้ นพระคัมภรี ์ (Revelation 11:3) ท่ีโบสถ์ของขบวนการกพู้ ระบญั ญัติ ๑๐ ประการของ
วินาศภัยจะมาถึงโลกในไมช่ ้านี้ หรือไมก่ เ็ ปน็ การทำำ� ให้ และถอื ว่าตนเป็นตัวแทนมาจากโลกอ่ื นท่เี ป็นภพภูมิอนั องคพ์ ระเป็นเจา้ (Movement for the Restoration of
เห็นสมจรงิ ว่าโลกกำำ� ลังจะถึงมหาวนิ าศ) สูง โดยเฉพาะท่านโบนั้นอา้ งว่าไดเ้ คยมายังโลกน้ีครัง้ หนึ่ง the Ten Commandments of God/MRTC) ชาวลทั ธิ
แลว้ ในรา่ งของพระเยซู นี้ถกู ไฟคลอกตายมากกว่า ๕๓๐ คน ตอนแรกเขา้ ใจกนั
ลัทธิ “โอม ชนิ ริเกียว” ซ่ึงมสี มาชกิ มากมาย ทั้ง ว่าเป็นการฆา่ ตวั ตายหมู่ แต่ต่อมา ได้ขดุ พบศพฝงั หมู่อีก
ในญี่ปุ่น รสั เซีย เยอรมนี และสหรัฐอเมริกา เป็นภยั รา้ ย หลงั จากนั้น ท้งั สองก็ไดจ้ ัดชมุ นมุ รวมคนที่รฐั มากมายในทีห่ ลายแห่งซ่งึ เปน็ ทรพั ยส์ ินของเจ้าลทั ธิ รวม
แรงต่างจากลทั ธิวนั โลกประลัยอื่นๆ ตรงท่วี ่า ลทั ธอิ ่ื นมัก แคลฟิ อร์เนยี และรฐั ออริกอน แลว้ กเ็ ร่มิ มสี าวกรุ่นแรก แล้วบางแหลง่ วา่ มากกวา่ กรณี Jonestown ท่อี เมรกิ า
ชวนกันตายเฉพาะชาวลัทธนิ ้ั นเอง แต่ลัทธนิ ีอ้ อกช่วยคน ซึ่งถอนตวั ออกจากสังคมมาอยูก่ ับท่านทั้งสองเพ่อื เตรยี ม เม่อื ปี 1978/๒๕๒๑ (คราวนั้นตาย ๙๑๓ คน)
อื่นใหต้ ายด้วย ตัวไปมีชีวิตใหม่ในยานอวกาศ ตอ่ มา คนกลุม่ นี้ก็ไปตัง้
ชมุ ชนอยู่สงบเงียบแทบไม่ติดต่อกบั ใครในรฐั เทกซัส ถอื เร่อื งมวี า่ ผนู้ ำ�ำของลทั ธิน้ี คืออดีตบาทหลวงโรมนั
เมอ่ื คดสี ิ้นสดุ ในปี 1996/๒๕๓๙ นอกจากยบุ สลาย ข้อปฏบิ ตั ิเพอ่ื เตรียมตัวให้พรอ้ มที่จะไปอยู่ในภพภูมอิ นั สงู คาทอลกิ ชอื่ วา่ Joseph Kibwetere กบั สตรผี ูส้ ื่อสาร
ลทั ธินี้ลงอยา่ งเปน็ ทางการและยึดทรพั ย์สนิ แลว้ รัฐบาล แหง่ อาณาจักรสวรรค์ (kingdom of heaven) สวรรคช์ อื่ วา่ Credonia Mwerinde ซง่ึ อา้ งตนวา่ เปน็ ผรู้ บั
ญป่ี นุ่ ไดอ้ อกกฎหมายมาควบคมุ กจิ กรรมของกลมุ่ ชนในลทั ธิ พระเสาวนยี ข์ องพระแมพ่ รหมจารินแี มรี (Virgin Mary)
ศาสนาทง้ั หลาย เพอ่ื ปอ้ งกนั มใิ หเ้ หตกุ ารณเ์ ชน่ นเ้ี กดิ ข้ึ นอกี คร้ั นถงึ ปี 1994/๒๕๓๗ ก็เรมิ่ งานเผยแผ่ใหม่ ได้

ภาคผนวก 225

ชาวลทั ธนิ ีเ้ ชื่อตามคำ�ำสัง่ สอนว่า โลกจะประลยั แต่องค์ ปัญหาคอมพิวเตอร์น้ั น ซง่ึ เรยี กว่า “Y2K prob- สาเหตขุ องปัญหา Y2K คอื เครื่องคอมพวิ เตอร์
พระเปน็ เจ้าหรือพระแมพ่ รหมจารินีแมรจี ะโปรดทรง lem” (หรอื “year 2000 problem”) บา้ ง “Millen- รุน่ แรกๆ เชน่ ๓๐ ปีก่อนน้ี มหี นว่ ยความจำ�ำเพียงเล็กน้อย
ช่วยชาวลัทธนิ ี้ให้รอด โดยมกี ำ�ำหนดวา่ วนั ส้ิ นปี 1999/ nium Bug” บ้าง “Y2K Bug” บา้ ง มสี าระอยทู่ ่วี ่า ใน จุข้อมูลได้แสนจำ�ำกดั จำำ� ตอ้ งประหยดั ที่ว่างใหแ้ ก่หนว่ ย
๒๕๔๒ (Dec. 31, 1999) จะเปน็ วนั ส้นิ โลก แต่เม่ือวนั ทันทีที่วนั เวลาเปลย่ี นจากปี 1999 ขึ้นเป็น 2000 ระบบ ความจำ�ำเทา่ ทจี่ ะทำำ� ได้ ผูอ้ อกแบบเครื่องและนกั เขียน
น้ั นผ่านไปโดยไมม่ ีเหตุรา้ ยเกิดข้ึ น พวกชาวลทั ธิน้ั นกเ็ สอ่ื ม คอมพวิ เตอร์มากมายท่ัวโลกจะล้ม จะรวน หรือทำำ� งาน โปรแกรมจึงแสดงหน่วยเวลาปี ซ่ึงมีตวั เลข ๔ ตวั เชน่
ศรทั ธา พากนั เรียกร้องขอเงนิ และทรพั ย์สนิ ทไ่ี ดบ้ ริจาคไป ผิดพลาดขนานใหญ่ และประดากจิ การของมนษุ ยใ์ น 1965, 1987, 1993 ดว้ ยตัวเลขทา้ ยเพยี ง ๒ ตวั เปน็ 65,
กลบั คืน ท่านผ้นู ำำ� ทัง้ สองจงึ ดำ�ำเนนิ การสังหารคนเหลา่ น้ั น โลกบัดนี้ ท่ีอิงอาศัยระบบคอมพวิ เตอรแ์ ทบทงั้ สิ้น ก็จะ 87, 93 ดงั นเี้ ป็นต้น และคอมพวิ เตอร์รนุ่ เกา่ จำำ� นวนมาก
แล้วหลบลีไ้ ป วบิ ัติ อยา่ งเบากป็ ั่นปว่ นวุน่ วาย ไม่ว่าจะเปน็ ราชการ งาน กร็ ู้จกั แต่ปีท่เี ป็นเลข ๒ ตัวแบบน้ี เวลาผา่ นมาๆ กไ็ ม่มี
สาธารณูปโภค ธนาคาร บริษัทประกนั ภัย การขนส่ง สาย ปญั หาอะไร แต่พอถึงปี 2000 เลขทา้ ย ๒ ตัวเป็น 00
จบ Y2K ขนึ้ millennium ที่ 3 การบิน โรงพยาบาล การไฟฟา้ โทรศัพท์ ฯลฯ เครอื่ งบนิ ถึงตอนน้ี กจ็ ะเกดิ ปัญหา เพราะคอมพิวเตอร์เหล่าน้ั น
อาจจะตกหรอื ชนกนั เกดิ อุบัติเหตใุ นการทหาร แม้แต่ แทนท่ีจะแปลความหมาย 00 เปน็ 2000 กจ็ ะแปล 00
พ.ศ. ๒๕๔๓ (ค.ศ. 2000) คนในสงั คมตะวันตกมี ลฟิ ต์ เครอื่ งปรับคุมอณุ หภูมิ อปุ กรณ์การแพทย์ และ เปน็ 1900 หรอื เป็นปี 0 ไปเลย คราวนท้ี ุกอย่างกจ็ ะ
ความเช่อื สบื กันมาตามคติ “millennium” (พันปที พี่ ระ สารพัดส่ิงท่ีใช้ computer chips จะวิบตั หิ รือวิปริตไป วปิ รติ ผิดพลาดหมด หรอื เครือ่ งอาจจะปดิ ดบั ไปเฉยๆ
จะมาโปรด) อันเนอื่ งมาจากคำ�ำสอนในพระครสิ ต์ธรรม หมดสิ้น
คมั ภีร์ Book of Revelation (Revelation 20:1-7) ดงั ดว้ ยเหตุนี้ คนจงึ พากนั หวาดหว่ั นพร่ั นพรึงวา่ เมือ่
น้ั น เม่ือใกล้ถึงปีเปล่ยี นสหสั วรรษ ท่ีจะจบสิ้นพนั ปีเกา่ ความหวาดกังวลน้ี ทำ�ำให้ผทู้ เ่ี ก่ียวขอ้ ง ทั้งราชการ ผ่านเท่ยี งคืน สิ้นปี 1999 ข้ึ นเปน็ Jan. 1, 2000 คอื วนั ที่
ข้ึ นสูช่ ่วงเวลาของพนั ปีใหม่ จงึ มกั รู้สกึ หวาดหวั่นพร่ั นพรึง และวงงานธุรกิจ รีบเร่งแก้ปัญหากันอย่างแตกตื่นโกลาหล ๑ มกราคม ๒๕๔๓ ความวบิ ตั วิ นิ าศอะไรจะเกดิ ข้ึ นแกโ่ ลกนี้
ตอ่ วาระมหาประลัย (apocalypse) โยงไปถงึ วันส้ิ นโลก ตั้งแต่ปลายปี 1998/๒๕๔๑ โดยตงั้ เปา้ แกใ้ ห้ทนั ก่อนส้ิ น
(doomsday คือวนั ทีพ่ ระเป็นเจา้ ทรงพิพากษาคนท่ไี ด้ เดอื นธันวาคม 1999/๒๕๔๒ แมแ้ ต่สหประชาชาติก็ได้ อย่างไรก็ตาม ท่ามกลางความไหวหวั่นระทึกใจ
ตายไป) แลว้ มีจนิ ตนาการและแสดงพฤติกรรมกนั ไปต่างๆ จัดใหม้ กี ารประชมุ นานาชาติวา่ ด้วยปญั หา Y2K (Inter- น้ั น ปใี หม่ ๒๕๔๓ ก็มาถงึ โดยไม่มีเหตกุ ารณ์รา้ ยท่ี สำำ� คญั
ดงั จะเห็นว่า ปี ค.ศ. 2000 หรือ Y2K (Year 2 Kilo; Kilo national Conference on Y2K) ขึ้นเปน็ ครัง้ แรกเม่อื ใดๆ เกดิ ข้ึ น คนทวั่ โลกฉลองวันท่ี ๑ มกราคม ๒๕๔๓
= 1000) ซึ่งเปน็ ปีทค่ี รบจบสิ้น millennium ที่ 2 ได้เป็น กลางเดือน ธ.ค. 1998/๒๕๔๑ ทางฝา่ ยอนุกรรมาธิการ (January 1, 2000) โดยถือเป็นการข้ึ นสสู่ หสั วรรษใหม่
เร่ืองท่ี สำำ� คัญโดดเดน่ มาก บางทีเรียกวา่ apocalyptic คณะหนึง่ ของสภาผู้แทนราษฎรอเมรกิ นั ก็แนะให้ เปน็ 3rd millennium และไดร้ บั การบนั ทกึ ไวว้ า่ เป็น
year (ปีโลกประลัย หรอื ปีมหาวินาศ) ประธานาธิบดีพจิ ารณาประกาศภาวะฉกุ เฉินแหง่ ชาติ งานฉลองทีย่ ง่ิ ใหญ่ทส่ี ดุ ในประวตั ศิ าสตร์
ให้ทันก่อน ๑ ม.ค. 2000 หลายรฐั ของอเมรกิ าวางแผน
ประจวบพอดีว่า ความตื่นเต้นประหว่ั นพรั่นพรงึ ใหก้ องกำ�ำลงั รักษาดนิ แดนแห่งชาติ (National Guard) กระน้ั นกต็ าม ผรู้ ้ทู ัง้ หลายมิไดย้ อมรบั งานฉลอง
เรอ่ื งปีเปลีย่ นสหสั วรรษนั้น มาโยงเขา้ กับปญั หา เตรียมพร้อม องคก์ รสำำ� คัญบางแหง่ เชน่ กาชาด ถึงกบั การข้ึ นสหัสวรรษใหมต่ ามนยิ มของคนทวั่ ไปน้ี แต่ไดช้ ้แี จง
คอมพวิ เตอร์ จงึ ยง่ิ ทำำ� ใหค้ นตระหนกตกใจ เห็นสมจรงิ แนะนำำ� ประชาชนใหเ้ ตรยี มเก็บปจั จัยยงั ชพี ที่จำำ� เปน็ เช่น ไวใ้ ห้เปน็ หลกั ฐานว่า สหัสวรรษเกา่ (ที่ ๒) จะสิ้นสดุ ใน
และขยายวงความวิตกหวาดกลัวไปทวั่ สังคม บา้ งถึงกับ อาหาร นํ้า และยา สำ�ำรองไว้ รายการทีวี ภาพยนตร์ วนั ที่ ๓๑ ธนั วาคม ๒๕๔๓ (December 31, 2000) แลว้
ตีความวา่ นี่คืออวสานของอารยธรรมสมยั ใหม่ เพลง ก็ประโคมเร่ือง Millennium และ apocalypse สหัสวรรษใหม่ (ท่ี ๓) จงึ จะเร่ิมตน้ ในวันท่ี ๑ มกราคม
๒๕๔๔ (January 1, 2001) คอื อีก ๑ ปีถัดไปจากที่ได้
ฉลองกนั แลว้ นั้น

226 ภาคผนวก

อ่ า น รู้ ก็ ดี อ่ า น เ ล่ น ก็ ไ ด้

228 ภาคพเิ ศษ

ฝรงั่ เศสนำ�ำหนา้ เป็นตน้ ไป แต่ไมว่ ่ารฐั บาลจะทำำ� อยา่ งไร ประชาชนก็ไม่ = ประมาณ ๖ ไร่ ๑ งาน
พาระบบเมตริกแพรไ่ ปทัว่ โลก สนใจ คนอเมริกันไม่ใช้ระบบเมตริก เว้นแต่ในบางวงการ 1 ตร.กม. = 0.3861 ตร.ไมล์
เช่น วิทยาศาสตร์ การแพทย์ และกรีฑา ขณะทปี่ ระเทศ (๑ ไร่ = 1,600 ตร.เมตร)
พ.ศ. ๒๓๔๒ (ค.ศ. 1799) ทป่ี ระเทศฝรัง่ เศส อื่นสว่ นใหญใ่ ชร้ ะบบเมตรกิ กันแทบท้งั หมด
หลังปฏิวัตใิ หญ่ (French Revolution) ในปี 1789 แล้ว ค) น้�้ำำหนกั - ชง่ั = 1/16 lb = 28.35 g
ในปตี อ่ มา คือ 1790 มีการต้งั คณะกรรมการขึ้นพิจารณา [เมื่อเดือนตลุ าคม 1960/๒๕๐๓ ท่ี กรุงปารีส ไดม้ ี 1 ounce (oz) = 0.45 kg
แกป้ ัญหาการใช้มาตราช่ัง-ตวง-วัด ท่ยี งั ลักล่ั นสับสน คร้ั น การประชุมระหว่างชาติจดั ปรบั ระบบเมตริกให้เปน็ 1 pound (lb) = 0.035 oz
ถึงปี 1793 ณ วันที่ ๑ ส.ค. ไดม้ ขี อ้ ยุตขิ ้ั นตน้ ในการใช้ มาตรฐานใหมท่ นั กับความกา้ วหน้าทางเทคโนโลยี วาง 1 gram (g) = 2.205 lb
ระบบเมตรกิ (metric system) เริ่มดว้ ยการชั่งน้้� ำำหนักเป็น เป็นระบบนานาชาติ เรยี กสั้นๆ ว่า “SI” (Système 1 kilogram (kg) = 2,000 lb
กโิ ลกรัม (kilogram) ต่อมา ๑๐ ธ.ค. 1799 จึงได้กำ�ำหนด Internationale d’Unités = International System 1 ton (short) = 2,240 lb
ค่าของมาตราลงไวใ้ นกฎหมายใหเ้ ป็นการแนช่ ดั ลงไป of Units)] 1 ton (long) = 2,205 lb = 1,000 kg
1 ton (metric) = 1.1 short tons
จากนั้น ความนยิ มในระบบเมตรกิ น้ี กแ็ พรข่ ยาย เทียบมาตราบางหนว่ ยไว้ เพ่อื ประโยชน์ทาง
เพราะเปน็ ระบบทศนยิ ม (decimal system) อนั ใชเ้ ลข ปฏบิ ัติ ดังน้ี
ฐานสิบ ทีม่ แี บบแผนใหค้ ำ�ำนวณไดง้ ่าย กับทง้ั ไดอ้ ิทธพิ ล
แหง่ ชยั ชนะของจกั รพรรดนิ ะโปเลยี นเปน็ แรงหนนุ ดว้ ย แต่ ก) ระยะทาง = 2.54 cm ง) ความจุ - ตวง
เวลาก็ผา่ นมาจน ๒๐ พ.ค. 1875/๒๔๑๘ ประเทศต่างๆ 1 นิว้ (in) = 12 in = 30.48 cm 1 tablespoon (tbsp.)= 1/2 fl oz
ในยุโรปอีก ๑๗ ประเทศจึงได้ตกลงใช้ระบบเมตริกนี้ 1 ฟุต (ft) = 3 ft. = 09144 m = 15 cc/mL
1 หลา (yd) = 1,760 yd = 1.609 km = 3 teaspoons
เมอ่ื ปี 1965/๒๕๐๘ องั กฤษไดต้ กลงว่าจะหนั มา 1 ไมล์ (mi) = 0.39 in = 3.28 ft 1 ounce (fl oz) = 29.57 cc/mL
ใชร้ ะบบเมตริกแทนระบบเก่าของตน (English Units of 1 เซนตเิ มตร (cm) = 39.37 in = 0.62 mi 1 cup = 8 oz = 237 cc/mL
Measurement หรอื inch-pound system) คราวน้ั น 1 เมตร (m) = 3,281 ft 1 gallon (U.S.) = 0.84 imperial gallon
แคนาดา ออสเตรเลีย นวิ ซแี ลนด์ และแอฟริกาใต้ ก็ตาม 1 กโิ ลเมตร (km) = 3.785 L
อย่างและเปลี่ยนสำ�ำเร็จไปแลว้ อย่างรวดเรว็ กอ่ นองั กฤษ
ส่วนในอเมรกิ า รัฐบาลสหรัฐได้พยายามใหใ้ ช้ ข) เน้อื ที่ 1 gallon (imperial) = 1.2 U.S. gallons = 4.5 L
ระบบเมตริกตั้งแตป่ ี 1821/๒๓๖๔ เรอ่ื ยมาจนกระท่งั 1 acre/เอเคอร์ = 43,560 ตร.ฟุต 1 cubic centimeter (cc) = 1 milliliter (mL)
ในปี 1971 ถึงกบั คิดวางเป็นแผน ๑๐ ปี ใหเ้ ปลีย่ นแบบ = 0.405 hectare= ๒.๕ ไร่ 1 milliliter (mL) = 0.034 fl oz
สมัครใจ แลว้ ในปี 1975/๒๕๑๘ ประธานาธบิ ดีฟอรด์ 1 ตร.ไมล์ = 640 เอเคอร ์ = 2.59 ตร.กม. 1 liter (L) = 0.264 gallon
(Gerald R. Ford) ก็ลงนามในกฎหมาย Metric Con- 1 hectare/เฮกตาร ์ = 10,000 ตร.เมตร = 1,000 mL
version Act ขอให้คนหนั มาใช้ระบบเมตรกิ นั้นโดยสมคั ร = 2.471 acres = 1,000 cc/cm3
ใจ และในปี 1988 ถึงกบั มีข้อกำำ� หนดให้ทุกหนว่ ยราชการ
ใช้ระบบเมตริกในบรรดาธรุ กรรมตัง้ แต่ปี 1992/๒๕๓๕

ภาคพเิ ศษ 229

Sir Richard ไดโนเสารเ์ พือ่ นร่วมยุคของเต่าหายไป
Owen บ้างกลายเป็นนก
หมดจากโลกแต่ไดโนเสาร์
แต่เต่ายงั อยมู่ าเป็นคขู่ องกระตา่ ย

พ.ศ. ๒๓๘๕ (ค.ศ. 1842) ก่อนน้ั น ไมเ่ คยมีใคร
ได้ยนิ คำ�ำว่า “ไดโนเสาร”์ หรอื แมแ้ ตเ่ คยนึกเคยคิดถงึ สัตว์
อะไรอยา่ งน้ี แมว้ า่ จะเคยเจอกระดูก เจอซาก รอยเทา้
จนถึงโครงกระดูกของมนั ดงั ท่ใี นปี 1824 รายหนึ่งตงั้ ชือ่
ข้ึ นมาว่า “Megalosaurus” และในปี 1832 อีกรายหน่ึง
ต้ังช่อื วา่ “Hylaeosaurus” ก็ยงั จับอะไรๆ ไมเ่ ข้าทาง
ของเร่อื ง

จนกระท่งั ถงึ ปี 1841 ที่ประเทศองั กฤษ Sir
Richard Owen เชอ่ื มโยงเรือ่ งราวได้ความเขา้ ใจเป็นหลกั
ข้ึ นมา แล้วทำำ� รายงานโดยเรยี กเป็นชื่อรวมของสัตวเ์ หลา่
นี้วา่ “Dinosauria” พิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกในปี 1842
แลว้ หลังจากนั้น ความสนใจและศกึ ษาในเรอ่ื งไดโนเสารก์ ็
ขยายแพร่หลายออกไป จนคนพูดคำำ� วา่ “dinosaur” กัน
เป็นสามญั รูจ้ ักกนั ไปทั่วโลก

“ไดโนเสาร”์ เป็นคำ�ำท่ีอ่านออกเสียงแบบไทย คำ�ำ
เดิมคือ dinosaur ซ่งึ เจ้าของภาษาอา่ นว่า “ไดโนซอร์”
มาจากคำำ� กรกี คือ deinos (แปลว่า monstrous คอื
อยา่ งยักษ์ หรือมหมึ า) + sauros (แปลวา่ lizard คือ
กิง้ กา่ ) จึงแปลวา่ “กง้ิ กา่ ยกั ษ”์ แตท่ ่ีจริง ไดโนเสาร์ไม่ใช่
กง้ิ กา่ ถึงจะมีสายสมั พันธก์ นั กห็ า่ งไกล อีกท้งั ไดโนเสาร์
สว่ นใหญ่ก็มิไดน้ า่ กลวั อะไร ตัวก็มใิ ชม่ แี ต่ใหญ่

ไดโนเสาร์เปน็ สัตว์เล้ือยคลานก่อนประวัตศิ าสตร์
ซึ่งต้ังแตเ่ กดิ มขี ้ึ นมา จนกระทั่งสูญพันธ์ไุ ป นานประมาณ

230 ภาคพเิ ศษ

๑๗๕ ลา้ นปี รวมอยู่แคใ่ นมหายคุ เดียว ที่เรยี กว่า Meso- ๒. Mesozoic Era (มหายคุ มีโซโซอิก) คือกาละ แต่กอ่ นน้ี นกั วิทยาศาสตรค์ ดิ วา่ ไดโนเสารเ์ ปน็
zoic era ของสตั วเ์ ล้ือยคลาน (age of reptiles) แยกยอ่ ยเป็น สตั วร์ า้ ยทงี่ มุ่ งา่ ม หรอื อยุ้ อา้ ย โง่ ปรบั ตวั เขา้ กบั สงิ่ แวดลอ้ ม
๓ ยคุ (Period) รวมคอื ๒๕๑-๖๕.๕ ลา้ นปลี ่วงแล้ว ทเี่ ปลีย่ นแปลงไปไมค่ ่อยได้ แต่แลว้ ก็รูใ้ หมเ่ ปลยี่ นไปว่า
ที่ว่าไดโนเสารอ์ ยู่ในมหายุค Mesozoic era นั้น (ไดโนเสาร์มใี นมหายคุ น้ี) ไดโนเสารห์ ลายพวกเป็นสัตวท์ ค่ี ล่องวอ่ งไว และเปน็ สตั ว์
จะเข้าใจได้ ก็ตอ้ งรจู้ ักธรณีกาล (geologic time) ซง่ึ ทุก จำ�ำพวกหน่ึงทีป่ รับตัวได้เก่งทสี่ ดุ บางชนดิ กฉ็ ลาด
คนควรรู้จกั ไว้เพือ่ ประโยชนท์ างการศึกษา อยา่ งนอ้ ยพอ ๓. Cenozoic Era (มหายุคซีโนโซอิก) คือกาละ
ผา่ นตาไว้ ของสัตวเ์ ล้ยี งลูกด้วยน้้� ำำนม (age of mammals) แยก อกี อยา่ งหน่งึ นกั วทิ ยาศาสตรเ์ ช่ือกนั อยนู่ านวา่
ย่อยเป็น ๒ ยุค (Period) ซง่ึ ซอยออกไปเปน็ ๔ และ ๒ ไดโนเสารห์ มดสิ้นสญู พนั ธ์ไุ ปเลย ไมม่ ีเชอ้ื สายสบื ทอดเปน็
ธรณกี าลนั้นมกี ารแบง่ ไว้ โดยแยกเปน็ era สมัย (epoch) ตามลำ�ำดบั รวมคอื ๖๕.๕-๑.๘ ลา้ นปี และ อะไรตอ่ มาอกี แต่ในปจั จบุ นั ความเช่ือนเ้ี ปลย่ี นแทบพลกิ
(มหายุค) แลว้ ซอยเป็น period (ยุค) ซ่งึ อาจจะแบง่ ย่อย ๑.๘ ล้านปี – ปจั จุบัน ตามลำ�ำดบั ไปเลย นับจากทศวรรษ 1960’s มา งานวจิ ยั ไดโนเสาร์
ออกไปอีกเป็น epoch (สมัย) แสดงหลกั ฐานอนั หนักแน่นซึง่ บง่ บอกวา่ ประดานกน้เี ปน็
(ในมหายุคที่ ๓ นี้ ควรทราบพเิ ศษด้วยวา่ ในช่วง สตั วท์ ี่สบื เชือ้ สายโดยตรงมาจากไดโนเสาร์กินเนอื้ จำำ� พวก
ทั้งนี้ ก่อนจะข้ึ น era (มหายุค) ท่ี ๑ แรกทเี ดียว มี อดีต ๕-๑.๘ ลา้ นปี ไดเ้ กดิ มีลิงคล้ายคน คร้ั นถึงราว ๑ ธโี รปอด (theropod) ชนดิ เลก็ นกั วิทยาศาสตร์และผู้
กาลเวลาพเิ ศษ ๒ ระยะ คอื แสนปมี าแล้วน้ี จงึ ปรากฏมี homo sapiens คือ มนุษย์ เช่ยี วชาญจำำ� นวนไม่นอ้ ยถงึ กบั ถอื วา่ หรือจัดนกท้งั หลายว่า
แบบปจั จบุ ัน และเมือ่ ราว ๑๐,๐๐๐ ปีมานเ้ี อง จึงเปน็ เปน็ ไดโนเสาร์ น่ี กเ็ ทา่ กบั บอกวา่ ไดโนเสารย์ งั ไมส่ ญู พนั ธจ์ุ รงิ
ก) Azoic time (บรมยคุ อะโซอกิ ) ตง้ั แต่โลกนี้ epoch คอื สมยั ท่มี นุษย์เร่ิมมอี ารยธรรม)
กอ่ ตวั ขึ้นมาเป็นแผ่นผวิ เปลือกโลกและผืนน้�้ำำ ไม่มี การวิวฒั นอ์ ย่างนี้เกดิ ขึ้นในยุคท่ี ๒ ของ Meso-
บรรยากาศทีจ่ ะกั้นขวางอุกกาบาต นคี่ อื ๔,๕๕๐-๓,๘๐๐ ในมหายุคมโี ซโซอิก (Mesozoic Era) ซงึ่ เรม่ิ เม่ือ zoic Era ใกล้ ๑๕๐ ล้านปีมาแล้ว พดู ง่ายๆ ว่าในช่วง
ลา้ นปลี ว่ งแล้ว ไมม่ ีชวี ติ ใดๆ ๒๕๑ ลา้ นปีทล่ี ว่ งแลว้ ซ่ึงมกี ารพัฒนาของสัตว์เล้ือยคลาน กลางมหายุคมีโซโซอกิ น้ั น ซึง่ เป็นระยะกาลเดียวกับที่
บนิ ได้ พืชมดี อก และเริม่ มนี กรนุ่ แรกๆ นั้น ไดโนเสาร์ เร่ิมปรากฏพืชมีดอก เกิดต้นไมป้ ่าจำ�ำพวกสน แมกโนเลีย
ข) Precambrian time (บรมยคุ พรีแคมเบรยี น เกดิ ข้ึ นเมอ่ื ราว ๒๔๐ ล้านปี และไดส้ ญู สิ้นไปในตอนจบ โอ๊ก ปาล์ม และหลวิ อย่างดกึ ดำำ� บรรพ์ นกสูญพนั ธุ์แล้ว
แต่บางทา่ นเรยี กว่า Precambrian Era) ผิวเปลือกโลก มหายคุ ที่ ๓ เม่ือ ๖๕.๕ ลา้ นปีนั้น ซงึ่ มีในยุคน้ี ชือ่ ว่าอารค์ ีออพเทรกิ ซ์ (archaeopteryx)
อยตู่ วั มั่นคง แรโ่ ลหะพอกพนู ทับถมสะสมตัว ก่อเกิด ท่ีมลี กั ษณะของสตั วเ์ ลอ้ื ยคลาน ก็เปน็ หลกั ฐานหนงึ่ ที่
หินแปร มีการกร่อนตัว เกิดหินตะกอน นคี่ ือ ๓,๘๐๐- ทงั้ น้ี เตา่ ซ่งึ เป็นสัตว์เลอื้ ยคลานเกา่ แก่ กม็ ีมา สนบั สนุนความเขา้ ใจนี้ คอื แสดงวา่ เป็นช่วงตอ่ ระหว่าง
๗๐๐ ล้านปลี ่วงแล้ว เรมิ่ เกิดชวี ติ ในทะเล จำ�ำพวกสาหร่าย ตั้งแต่ครงั้ ไดโนเสารร์ นุ่ แรกๆ แตเ่ ตา่ ยงั คงอยู่มาจนบัดนี้ สตั วเ์ ล้ือยคลานกับนก และปจั จบุ นั นี้ นกั วิทยาศาสตร์ได้
เขยี ว มกี ารสงั เคราะห์ด้วยแสง จึงเกดิ บรรยากาศท่อี ดุ ม ไมไ่ ดส้ ูญพันธไ์ุ ปด้วย จดั ตวั อาร์คีออพเทริกซ์น้ี วา่ เป็นทงั้ ไดโนเสาร์ และเปน็
ดว้ ยออกซเิ จน เกดิ ชวี ติ จำ�ำพวกคล้ายหนอน และเรม่ิ มี นกด้วย นอกจากน้ั น ไดโนเสาร์ธโี รปอดชนิดหนงึ่ ที่ชอ่ื วา่
ซากดกึ ดำ�ำบรรพ์ (fossils) เวลาผา่ นไปๆ ความร้คู วามเขา้ ใจในเร่ือง ออร์นิธอมมิ ัส (Ornithomimus) มรี ูปร่างและขนาดคลา้ ย
ไดโนเสาร์ ไดเ้ ปล่ยี นไปอยา่ งมากมาย รวมทัง้ เกิดมีทฤษฎี อย่างนกกระจอกเทศ ทไ่ี มม่ ีขน หางยาว และว่งิ เร็วเช่น
จากน้ี ตามดว้ ย ๓ มหายุค (Era) คอื ใหม่ๆ เชน่ เคยจดั กันมาวา่ ไดโนเสาร์เป็นสตั วเ์ ลอ้ื ยคลาน เดยี วกัน
๑. Paleozoic Era (มหายคุ พาลีโอโซอิก) สตั ว์ เลอื ดเยน็ (cold-blooded reptiles) แตแ่ ลว้ ไม่นานนี้
ไม่มีกระดูกสนั หลงั และสตั ว์ภาคพื้นมหาสมทุ ร แยกย่อย ก็พบหลกั ฐานท่ี ทำำ� ใหส้ รุปกนั วา่ อย่างนอ้ ยบางชนดิ เปน็
เปน็ ๖ ยคุ (Period) รวมคอื ๕๔๒-๒๕๑ ลา้ นปีล่วงแลว้ หรืออาจเคยเปน็ สตั ว์เลือดอนุ่ (warm-blooded)
(ตำำ� ราเกา่ วา่ ๗๐๐-๒๓๐ ล้านปลี ่วงแล้ว)

ภาคพิเศษ 231

นักวิทยาศาสตรว์ า่ ไดโนเสารม์ ีร่างกายคล้ายนก ทว่ี า่ ไดโนเสารม์ มี ากมายนั้น มกี ารจดั ตามลกั ษณะ พวกธโี รปอด (theropod) นี้ เดินหรือวง่ิ ดว้ ย ๒
หลายอยา่ ง เช่น มีคอโค้งเหมอื นตวั S กระดูกหนา้ อกต่อ โครงกระดกู เป็น ๒ กลมุ่ ใหญ่ คือ ไดโนเสารส์ ะโพกกิ้งก่า ขาหลัง สว่ นสองขาหนา้ สั้น มีนิ้วเป็นกรงเลบ็ ใชเ้ ปน็ มอื
คอเปน็ ง่าม (เป็นรูปตวั V) เทา้ เหมอื นนก คือมี ๓ นิ้วหลัก (“lizard hips” บางทีว่า reptile-hipped; คำำ� ทางการวา่ จบั และฉีกเหยอื่ พวกตัวใหญ่หวั ยาวใหญ่ คอสั้น พวกตวั
โดยนว้ิ ที่ ๔ อยขู่ า้ งหลงั หากนิ แถบชายทะเล ทล่ี มุ่ รมิ แมน่ ้้� ำำ Saurischia) กับไดโนเสาร์สะโพกนก (“bird hips” หรือ เล็กหัวเล็ก แต่คอยาว ลำำ� ตวั ส้ั น ๒ ฟุตกม็ ี ยาว ๘ ฟุตกม็ ี
ลำำ� ธาร แต่ข้ึ นไปสร้างรังในท่ีเนนิ สูง แถบภูเขา โดยพา bird-hipped; คำ�ำทางการว่า Ornithischia) แลว้ กแ็ ยก มีตั้งแตต่ ัวเลก็ เทา่ กา จนถึงตัวใหญ่มหึมา (คือพวกทีแรน
กันข้ึ นไปเปน็ ประจำำ� ปี ดังเช่นทเ่ี ทอื กเขารอคกี (Rocky ย่อยออกไปหลายชนิดหลายประเภท ท้งั ขนาดเลก็ ขนาด โนเสาร์) หนัก ๖ ตนั ขึ้นไป บา้ งกเ็ ดนิ โย่งขาระหง รา่ ง
Mountains) มบี รเิ วณหนง่ึ ทถ่ี งึ กบั ตง้ั ชอื่ วา่ “Egg Mountain” ใหญ่ ทง้ั พวกกินพืช และพวกกนิ เน้อื แตส่ ่วนมากกินพชื เพรยี ว วิง่ ได้เร็ว จับกนิ สตั ว์ทีเ่ ล็กกว่าตน แมลง และไข่
(ท่ีพาตะโกเนยี /Patagonia ในอารเ์ จนตินา มีถ่ิ นสรา้ งรัง เทา่ ที่รูก้ นั ไดโนเสาร์สะโพกนกทง้ั หมดเปน็ ประเภทกนิ พชื กนิ ไดโนเสารท์ ่ี กินพืช จนถึงกินแมแ้ ตพ่ วกเดียวกันเองกม็ ี
วางไขไ่ ดโนเสารห์ ลายตารางกิโลเมตร) แลว้ วางไข่ และกก มีท้ังพวกสองขา และพวกสี่ขา และพวกสข่ี า บางทีมเี ขา ไดโนเสาร์ธโี รปอด ชนิดทแี รนโนเสาร์ (tyrannosaur
ไข่ อย่างไก่อย่างนก อาจจะเล้ยี งลูกแบบเดยี วกับนก ด้วยเขาเดียวบ้าง สามเขาก็มี ชนดิ หนึ่งท่เี รยี กวา่ แองกิโล แปลตามตวั วา่ “กง้ิ ก่าทรชาติ”) เป็นสัตวก์ นิ เน้ือจอมโหด
เสาร์ (ankylosaur) เดนิ สข่ี า มแี ผน่ กระดกู เปน็ ตาๆ คลุม ตัวใหญ่มาก เวลายนื ตรงสงู กว่า ๒๑ ฟตุ แคส่ ะโพกกส็ งู ถงึ
ในระยะใกลป้ ี 2000/๒๕๔๓ มาจนถงึ บัดนี้ มีการ หลังและสขี ้าง เหมือนเปน็ เกราะห้มุ ตวั ๑๒ ฟุต แต่ตามปกตจิ ะอยใู่ นท่าหลงั ราบ โดยยกหางข้ึ น
คน้ พบมากขึ้นๆ ที่ทำ�ำให้แน่ใจกนั แล้ววา่ มีไดโนเสาร์ทมี่ ี ดุลไว้ ในทา่ นย้ี าวถงึ ๔๖ ฟตุ หนัก ๔-๗ ตนั หวั โตยาว ๔
ขนอยา่ งนก และไม่เฉพาะไดโนเสารส์ ะโพกก้งิ กา่ สายกิน ชนิดกนิ พืชท่อี ยมู่ ายืนยาวและพัฒนาขั้นสงู สดุ ใน ฟุตครงึ่ มีฟนั แหลมคมราว ๖๐ ซ่ี ยาวซ่ลี ะ ๖ นวิ้ ไดค้ รอง
เนื้อเทา่ นั้นทีม่ ีขนอยา่ งนก ไดโนเสาร์สะโพกนกกินพชื บาง ยคุ สดุ ท้ายใกลส้ ญู พนั ธุ์ เปน็ พวกสะโพกนก ชื่อว่า ฮาโดร ความยง่ิ ใหญ่อยู่ในตอนทไี่ ดโนเสาร์จะสูญพนั ธ์ุไปเม่อื
พวกกอ็ าจจะมขี นขึ้นด้วย เสาร์ (hadrosaur) เป็นไดโนเสาร์สองเทา้ ปากเปด็ ขา ๖๕.๕ ลา้ นปมี าแลว้ นั้น
กรรไกรแบนกว้าง มฟี นั เป็นแผงๆ ละเกิน ๒๐ ซ่ี รวมเป็น
ถ้าพดู โยงยอ้ นจากปัจจุบนั กบ็ อกวา่ บรรดาสัตว์ หลายร้อยซี่ ไว้เคี้ยวใบไม้และพืชทีแ่ ขง็ เหนียว เทา้ มพี ังผดื ไดโนเสาร์ใหญ่ทีส่ ุด เปน็ พวกกนิ พืช คอื พวก
ท่สี ืบสายมาจากสัตว์เลื้อยคลานดึกดำำ� บรรพเ์ ชน่ เดียวกบั ระหวา่ งนิ้ว วา่ ยน้้� ำำเดินบกได้ ถนัดกินพืชน้้� ำำ สงู ถงึ ๑๘ เสาโรปอด (sauropod, อ่านคล้อยตามต้นเสยี งไทย ถ้า
ไดโนเสาร์ กม็ ีเต่า จระเข้ งู และก้ิงก่า แลว้ จระเข้นลี่ ะ คือ ฟุต ยาวถึง ๔๐ ฟตุ ก็มี อ่านอย่างฝรงั่ ก็เป็น สอโรพ่อด) เปน็ พวกอยนู่ ้้� ำำไดด้ ว้ ย
ญาตใิ กล้ชดิ ทสี่ ุดของนก และเปน็ ตัวเชอื่ มตอ่ กับสตั วเ์ ลอ้ื ย หางก็ยาว คอกย็ าว แตห่ วั เลก็ ในพวกน้ี ชนิดหนง่ึ มสี ่ีเท้า
คลานกอ่ นประวัติศาสตร์อยา่ งไดโนเสาร์ ในกลุม่ ไดโนเสารส์ ะโพกก้งิ กา่ ซึง่ แบง่ เป็น ๓ กลุ่ม ใหญม่ หึมา ตวั ยาว ๘๗ ฟตุ หนกั ถึง ๘๐ ตัน บางตำ�ำรา
ยอ่ ยนั้น กลมุ่ ย่อยท่สี าม คอื Theropoda รวมจำ�ำพวก บอกวา่ ชนิดใหญ่ท่ีสุดยาว ๑๓๐ ฟตุ ใหญก่ ว่าชา้ งเกนิ
อีกเรื่องหนึ่งที่สำ�ำคญั คือ สาเหตุให้ไดโนเสารส์ ูญ ไดโนเสารก์ ินเนื้อท้งั หมด กับทงั้ นกดว้ ย ท้งั ท่ีช่อื แปลวา่ ๑๐ เท่า สัตว์ปัจจบุ ันทจ่ี ะเทยี บขนาดได้ ก็มแี ต่ปลาวาฬ
สิ้นไปจากโลก ความรคู้ วามเขา้ ใจในเร่อื งนี้ ก็ก้าวหน้า มเี ทา้ สตั วป์ ่า แต่ตวั จริงมเี ทา้ เหมือนนก จนบางทีเรยี ก บางชนดิ ซึง่ มใี นน้�้ำำเทา่ นั้น บางชนิดมีฟันและหนังคลา้ ย
เปล่ียนแปลงมาเรือ่ ย ขอยกไปเลา่ ในตอนจบ วา่ ไดโนเสาร์เทา้ นก (bird-footed dinosaur) และนกก็ อย่างจระเขเ้ วลาน้ี
สืบเช้ือสายมาจากไดโนเสารธ์ ีโรปอดสายหนง่ึ ทีเ่ ปน็ ขนาด
การท่ีคนได้ยินเรือ่ งไดโนเสาร์กนั อยเู่ รอ่ื ย กส็ มกบั เล็ก นกจงึ ถูกจดั เขา้ ในกลุม่ ยอ่ ย Theropoda นี้ดว้ ย (พงึ ดังไดก้ ล่าวแล้วว่า ไดโนเสาร์เคยมีมากมายแพร่
การท่ไี ดโนเสาร์เป็นสตั ว์ที่เคยมจี ำ�ำนวนมากมาย และได้ สังเกตว่า นก แทนที่จะมาจากไดโนเสารส์ ะโพกนก กลับ ไปท่วั โลกและครองโลกอย่นู านถึง ๑๗๕ ลา้ นปี บรรดาผู้
ครองโลกอยู่นานถึงประมาณ ๑๗๕ ลา้ นปี ดังทมี่ ีข่าวการ มาจากพวกสะโพกกงิ้ กา่ ) เช่ียวชาญพยายามหาคำำ� ตอบวา่ เหตุใด ไดโนเสาร์จึงสูญ
คน้ พบบ่อยมากไม่รจู้ กั จบ ตำำ� ราบอกว่า นกั วิทยาศาสตร์
ค้นพบไดโนเสาร์ใหมๆ่ เฉลย่ี แลว้ ปลี ะ ๗ ชนิด

232 ภาคพิเศษ

ไปหมดส้ิ นอยา่ งฉับพลัน และพรอ้ มกันทั้งหมด ในตอนสิ้น นานนี้ ได้มที ฤษฎีใหม่ทีเ่ ชื่อกันหนกั แน่นขึ้นว่า เป็นเพราะ
ยุคสดุ ทา้ ยคอื ยคุ ท่ี ๓ ของมหายุค Mesozoic Era เมือ่ เกดิ เหตกุ ารณฉ์ บั พลนั คือ ตอนน้ั น มดี าวเคราะหน์ ้อย
๖๕.๕ ลา้ นปีลว่ งแลว้ และก็ตอบกนั ไปตา่ งๆ มากหลาย (asteroid) มาชนโลก และอาจจะไมใ่ ช่ชนคร้ังเดียว มี
อยา่ ง หลักฐานท่ี ทำำ� ใหค้ าดไดว้ า่ อาจมดี าวตกมาต่อเนอ่ื งเป็นชุด
เปน็ ช่วง เปน็ อันวา่ มี ๒ ทฤษฎีใหญ่
คำ�ำตอบทย่ี อมรับกันมากในระยะแรก คือบอกวา่
เป็นเพราะการที่ภูมอิ ากาศคอ่ ยๆ เปลี่ยนไป เร่ิมแตท่ ะเล คำ�ำตอบหลังน้โี ยงไปหาคำ�ำตอบแรกด้วย คือเปน็
ตื้นแห้งไป ทำำ� ให้ภมู อิ ากาศผิดแผกกนั ไปท่วั ฤดูหนาวก็ เหตุใหภ้ ูมอิ ากาศเปลี่ยนแปลงไป แต่เป็นแบบหนาวเยน็
หนาวจัด ฤดรู ้อนกร็ ้อนจดั ไดโนเสารต์ วั โตเกินกวา่ ท่จี ะหา เฉียบพลัน กลา่ วคือ เมอ่ื ดาวเคราะหน์ ้อยชนกับโลก ก็
ท่หี ลบซ่อน รา่ งกายก็ไมม่ เี คร่อื งปกป้องหรือระบบระบาย ทำ�ำให้หนิ ดินเป็นตน้ นบั พันล้านตัน ฟ้งุ ข้ึ นไปเป็นเมฆฝนุ่
ความรอ้ น ทนไม่ไหวจึงคอ่ ยๆ ตายหมดไป แต่ตอ่ มาไม่ ใหญ่ และเกิดไฟใหญ่ไหม้ไปท่วั ทั้งควันไฟและเมฆฝุ่น

ภาคพเิ ศษ 233

234 ภาคพเิ ศษ

ปกคลมุ โลกมืดมดิ ไมม่ แี สงอาทิตยล์ งมายาวนานถงึ ๓ ปี แปลกกนั ไปมากขึ้นๆ พืชพันธ์ุและเหล่าสัตวป์ รบั ตัว
พชื และตน้ ไมต้ าย การสังเคราะหด์ ว้ ยแสงทำำ� ไม่ได้ วงจร เปลีย่ นแปลงไป มีสตั วพ์ วกใหมเ่ พม่ิ ชนดิ ข้ึ น แม้แต่
อาหารลม่ (พืชฟ้นื ได้เพราะยงั มีเมล็ดและรากฝังอยู่) ไดโนเสารเ์ องขนาดเลก็ บางชนดิ ที่กนิ เนอื้ ถงึ ยุคกลาง
หนาวเยน็ จัด ทง้ั ไดโนเสาร์และชีวิตในรูปอ่ื นมากมายจงึ ได้ ของมหายคุ นี้ กเ็ รม่ิ ววิ ัฒนาการเรม่ิ กลายเป็นนกไป และ
สญู สิ้นไป ทเี่ หลอื อยไู่ ด้ ก็คือ พวกท่มี รี ะบบช่วยบรรเทา เรมิ่ เกิดมงี ู ถงึ ตอนน้ี ดินฟ้าอากาศ การเปน็ อยู่ อาหาร
ความหนาว มขี น พวกอยู่ในทม่ี แี สงแดดน้อยอย่แู ลว้ รวม การกินทุกอยา่ งเปลี่ยนแปลงไปในทางทไี่ ม่เก้ือกลู ทีจ่ ะให้
ท้ังพวกท่ีอยู่ใต้ดิน ในน้้� ำำลกึ ในทะเลลกึ ไดโนเสารอ์ ยดู่ ีได้ รวมท้ังเกิดเหตกุ ารณใ์ หญ่รา้ ยแรง เช่น
ภูเขาไฟระเบิดระบาด ทงั้ ความเปลย่ี นแปลงทีค่ ่อยเปน็ ไป
อยา่ งไรกต็ าม นกั วิทยาศาสตรไ์ มน่ อ้ ยไม่สนิทใจ และเหตกุ ารณ์ใหญ่ที่เกดิ ข้ึ นมา กพ็ าใหไ้ ดโนเสาร์หมดสิ้น
เพราะหลังดาวเคราะห์น้อยชนโลกแลว้ มหี ลกั ฐานว่า ยัง ไป แตร่ วมแล้วผเู้ ชี่ยวชาญก็ยงั ได้แคส่ ันนษิ ฐาน ไม่ทำำ� ให้
มไี ดโนเสารบ์ างชนดิ อยู่ตอ่ มาอีกถงึ ล้านปี อย่างน้อยก็ สิ้นสงสยั
คดิ กนั ว่าท้ังความเปลี่ยนแปลงของภูมอิ ากาศและดาว
เคราะหช์ นโลก เป็นเหตปุ ระกอบกนั ที่สำ�ำคญั คอื ความ แมจ้ ะไดศ้ ึกษากันมามากมายยาวนาน นกั
เปลี่ยนแปลงแกช่ ีวิตบนผนื โลกน่ีเอง ไดโนเสารม์ ใิ ชส่ ญู สิ้น วทิ ยาศาสตร์ก็รับวา่ มนุษยย์ ังรู้เรือ่ งไดโนเสารไ์ ม่เพยี งพอ
ไปพรอ้ มกนั หมดทเี ดียวฉบั พลัน แตใ่ นระหว่างทมี่ คี วามรยู้ งั ไม่ทันไรนี้ มนษุ ยก์ ไ็ ด้เกดิ มี
ความเขา้ ใจผดิ ตอ่ ไดโนเสารแ์ ลว้ หลายอย่าง ถ้าไม่กา้ วไป
ในสมยั แรกมไี ดโนเสาร์นั้น ภูเขาอย่างเช่นหมิ าลัย กับการศกึ ษา มนษุ ย์กจ็ ะติดอยู่ในความเข้าใจผิดเหล่าน้ั น
หรือเทือกเขาแอลป์ ยงั ไมเ่ กดิ มี แผ่นดนิ เป็นผนื เดียว ล้อม และนา่ สงั เกตดว้ ยว่า ไดโนเสาร์น้ั น กว่าจะสูญพนั ธ์ุไป ได้
รอบดว้ ยทะเลกวา้ งใหญไ่ พศาล แล้วตอ่ มาในมหายุค ครองโลกอย่นู านถงึ ประมาณ ๑๗๕ ลา้ นปี แตม่ นุษย์เองน้ี
Mesozoic Era น้ั นแหละ ผนื แผ่นดนิ ก็ได้เริ่มแตก แยก ยงั ไมท่ นั ได้ ๑ ลา้ นปี ก็ทำำ� ทา่ จะไมไ่ หว พดู ถึงแคศ่ ตวรรษ
ตัวออกไป กลายเปน็ ทวปี และเกดิ มีมหาสมทุ รทง้ั หลาย เดยี วขา้ งหน้า กช็ ักระอาใจว่าจะอย่ไู ปได้รอดพน้ หรือไม่
ผนื ทวปี เล่ือน แตกออกเป็นส่วนๆ พ้ื นทะเลแผข่ ยาย ทวีป แถมจะพาทัง้ โลกให้ย่อยยับไปกับตวั เสียอีกด้วย
เหลา่ น้ั นคอ่ ยๆ เลือ่ นตัวหา่ งกนั ออกไปปีละ ๒-๓ ซม. จน
มาอยู่ในตำำ� แหนง่ ที่ปรากฏในปัจจุบัน หน้าตรงข้ามจากซา้ ยบน:
Sauropod
เม่ือบรรดาทวปี เคลอื่ นย้ายทอี่ อกไป สภาพพื้นผิว Hadrosaur
แผ่นดินและภูมอิ ากาศก็เปลีย่ นแปลง พ้ื นดินท่เี คยมีทะเล T Rex
ต้ื นๆ คลุมทั่วไป และมีปา่ ทึบเลียบชายฝ่งั ทะเล ตอ่ มา Archaeopteryx
ทะเลน้้� ำำต้ื นกแ็ ห้งงวด ภเู ขาใหญ่โตทั้งหลายก่อตวั ขึ้นมา ไดโนเสารส์ ะโพกนก
พื้นราบลมุ่ ท่ีหากนิ กห็ ดลดลง อากาศทีเ่ คยช่มุ ช้ื นกแ็ ห้ง ไดโนเสารส์ ะโพกกิ้งก่า
บางท่ี กลายไปในทางจะเปน็ ทะเลทราย ฤดกู าลผนั แผก

ภาคพเิ ศษ 235

236 ภาคพเิ ศษ

อเมรกิ าออกหน้า รว่ มด้วยแคนาดา แยกดนิ แดนออกไปเปน็ เขตๆ เรยี กวา่ เขตเวลา (time ปฐม หรอื เส้นศนู ย์ (prime meridian หรือ zero
ชวนจัดเขตเวลาใชก้ นั ทง้ั โลก zones) โดยให้ในเขตเวลาหนึ่ง ก็มีเวลามาตรฐานหน่ึง meridian) คือเปน็ จุดกำ�ำหนด เปน็ ทตี่ ัง้ ตน้ เรม่ิ นบั ใน
ซึง่ ตรงเปน็ อนั เดียวกนั เมอ่ื อยู่ในต่างเขตเวลา กม็ เี วลา การจัดแบง่ เขตเวลาที่ว่านั้น (“initial meridian for
พ.ศ. ๒๔๒๗ (ค.ศ. 1884) ที่สหรัฐอเมรกิ า และ มาตรฐานทต่ี า่ งกันอนั เปน็ เฉพาะของตน longitude”)
แคนาดา ย้อนหลงั ไปหลายปี กจิ การรถไฟไดเ้ จริญข้ึ น
ขยายออกไปๆ ทำ�ำใหก้ ารคมนาคมขนส่งไปทัว่ ถงึ กนั และ เม่อื เข้าใจความหมาย ๒ ดา้ นน้แี ลว้ จะพดู รวมไป สาระของระบบทวี่ ่านี้ คือ เมื่อสมมติเสน้ เมรเิ ดยี น
ในเม่อื ประเทศทง้ั สองนี้มีดนิ แดนท่ี กวา้ งใหญไ่ พศาล โดย ด้วยกันให้ครบทีเดยี วกไ็ ดว้ ่า เขตเวลามาตรฐาน (stand- กรีนชิ (Greenwich meridian) เปน็ เสน้ เลขศูนยท์ ต่ี ้ังต้น
แคนาดาใหญเ่ ป็นที่ ๒ ของโลก รองจากรสั เซยี และสหรฐั ard time zones) เป็นอนั ใชแ้ ก้ปัญหาได้ ความขอ้ งขัดก็ แล้ว เดนิ หนา้ ไปขวาหรือถอยหลงั ไปซา้ ย วนไปจนรอบ
ใหญ่เป็นท่ี ๔ ของโลกถดั ลงมาจากจนี ความขยายออก สลาย กลายเปน็ ความคล่องแคลว่ โลกที่เปน็ วงกลมมาบรรจบทีเ่ สน้ เลขศนู ย์น้ี ครบรอบก็คอื
ไปของการเดินทางรถไฟ กบั ความกวา้ งใหญข่ องดนิ แดน ๓๖๐ องศา เรารกู้ ันวา่ โลกหมุนรอบตวั เอง ๑ รอบ คือ
๒ ประการน้ี ก็จึงไดเ้ ปน็ เง่ือนไขที่บังคบั ให้ตอ้ งจัดการ ขอเล่าแทรกว่า ในองั กฤษ ก็มีเร่อื งราวเล่ามาวา่ ครบ ๓๖๐ องศา เปน็ ๑ วัน ใชเ้ วลา ๒๔ ชว่ั โมง กเ็ อาเลข
กำ�ำหนดเวลา คือ สถานีรถไฟทกุ แห่งในประเทศนั้นใชน้ าฬิกาบอกเวลาเมือง ๒๔ นีไ้ ปหาร ๓๖๐ องศานั้น ได้ ๑ ช่ัวโมง ต่อ ๑๕ องศา
กรีนิช คือ Greenwich time เปน็ อันเดียวกนั มาตงั้ แต่
๑. ในทอ้ งถิ่นใหญ่โตเป็นเมอื ง เป็นมหานคร จน ราวปี 1840/๒๓๘๓ นบั ไดว้ ่าเป็นเขตเวลาเขตแรก เพอื่ ให้พดู กันรู้เร่อื ง เข้าใจกันได้ กท็ ำ�ำเปน็ ขีดบอก
แมก้ ระท่ังเป็นรัฐ แตล่ ะทอ้ งทย่ี อ่ มมเี วลาแตกตา่ งกนั ไป ย้อนไปเลา่ เรือ่ งที่อเมริกา ในปี 1869/๒๔๑๒ คุณครูใหญ่ องศานี้ ลากจากขวั้ โลกเหนือลงไปจดขัว้ โลกใต้ ขีดหนึ่ง
ตามลำำ� ดบั กอ่ นหลงั ของการได้รับแสงของดวงอาทติ ยท์ ี่ โรงเรยี นหนึ่งท่ี Saratoga Springs ในรฐั นิวยอรก์ ชอื่ วา่ เปน็ องศาหนึ่ง เรยี กขดี น้ีวา่ ลองจจิ ดู (longitude) ก็
ผ่านไป จึงไม่มีที่ใดมีเวลาตรงกนั เลย แต่เม่อื คนเดนิ ทาง Charles F. Dowd ไดเ้ สนอใหจ้ ดั เขตเวลา (time zones) ลงตัววา่ จากเส้นเมรเิ ดียนกรีนิชซง่ึ เปน็ เสน้ เลขศนู ยท์ ี่ตง้ั
ติดตอ่ ไปมาอย่างนี้ กต็ ้องมีการกำำ� หนดนัดหมายในเรื่อง ดังท่วี า่ นั้น และมีคนขานรบั สนบั สนนุ อยา่ งแข็งขนั รวม ตน้ น้ี เปน็ ลองจิจูด ๐ องศา เดินหนา้ ไปทางตะวนั ออก
เวลา อยา่ งงา่ ยที่สดุ เมอ่ื รถไฟว่งิ ไป กต็ อ้ งมีจุดท่ีหยุดรับ ท้ัง Sir Sandford Fleming ท่านผนู้ ีเ้ ปน็ นักวางแผน จนถงึ ลองจิจดู ๑๕ องศา ก็เปน็ ช่วั โมงหนึง่ ทอ้ งถิ่นดิน
สง่ คนและของ ดังทต่ี ั้งเป็นสถานี เม่ือจะให้คนมาบรรจบ และวิศวกรการรถไฟของแคนาดา ไดใ้ ชเ้ วลาในชว่ งปลาย แดนท้ังหมดบนพ้ื นโลกทวั่ บริเวณภายใน ๑๕ องศานี้ ก็
พอดกี บั รถไฟ ก็ต้องมกี ารนดั หมายเวลา ดังน้ั น บรรดา ทศวรรษตอ่ มาดำ�ำเนนิ การวางแผนเวลามาตรฐานท่วั ทัง้ ถอื เวลาเดียวกัน เป็น time zone คือเขตเวลาหนึง่ แล้ว
คนหมดทั่วทั้งถ่ิ นน้ั น จะต้องตกลงกำำ� หนดเวลาทใี่ ชใ้ หเ้ ปน็ โลก พอถงึ ปี 1883 การรถไฟท้งั ของสหรฐั และแคนาดา เดินหน้าตอ่ ไปถงึ ลองจิจูด ๓๐ องศา ได้อกี ๑๕ องศา ก็
อย่างหนงึ่ อยา่ งเดยี วกัน นี่คอื ตกลงกันตงั้ เปน็ เวลาหนง่ึ ก็ไดต้ กลงใชเ้ ขตเวลา เป็นอกี ชั่วโมงหน่ึง ดนิ แดนท่ัวบรเิ วณภายใน ๑๕ องศาที่
เดียวของท้องถิ่นดินแดนนั้นร่วมกันทั้งหมด มชี ว่ั โมง นาที สองน้ี ก็ถือเวลาเดียวกัน เป็น time zone คืออกี เขตเวลา
วนิ าที ตรงกนั เรียกวา่ เวลามาตรฐาน (standard time) สบื เนือ่ งจากท่ี กล่าวมาน้ี ปีตอ่ มา 1884/๒๔๒๗ หน่ึง ฯลฯ เลอ่ื นไปทีละ ๑๕ องศาอยา่ งนจี้ นครบ ๒๔
ในเดือนตุลาคม ผู้แทนจาก ๒๗ ชาติได้มาประชุมที่กรุง ชวั่ โมง จบ ๓๖๐ องศา ก็เปน็ อันรอบโลก จึงไดเ้ ขตเวลา
๒. แต่ในดนิ แดนที่กวา้ งใหญ่มาก จะวางกำำ� หนด วอชิงตัน ดีซี และตกลงรบั ระบบการจดั เขตเวลา ๒๔ เขต (24 standard time zones)
เวลามาตรฐานลงไปเปน็ อันเดียวกันท้งั หมด ก็ไม่อาจเป็น มาตรฐานโดยมีมตใิ ห้ถือเสน้ เมริเดยี น (meridian) ที่
ไปได้ อย่างในอเมริกาน้ั น ในรฐั หนึง่ สุดทางน้ี ดวงอาทติ ย์ ลากหรอื ขดี จากขัว้ โลกเหนอื ถึงข้วั โลกใต้ ผ่านหอดูดาว เน่ืองจากเอาเสน้ เมริเดยี นกรนี ิชเปน็ เสน้ เลขศนู ย์
ขึ้นโด่ง ผคู้ นลงจากบ้านไปทำ�ำงานแล้ว แต่ในอกี รฐั หนึ่งสดุ เมอื งกรีนิช (Greenwich, เป็นเมืองย่อยของมหานคร ท่ตี ้งั ต้นนบั เวลา ตามท่ีตกลงกนั ในปี 1884 นั้น เวลาที่จุด
ทางโนน้ ราตรียังไม่สิ้น ฟา้ ยังไมส่ าง คนยังไมล่ ุกมาล้าง ลอนดอน) ประเทศองั กฤษ (สมมตวิ า่ ) เป็นเส้นเมรเิ ดยี น น้ี คือ Greenwich time จงึ ถือเปน็ เวลาสากล เรียกว่า
หน้า อย่างน้ีจะทำ�ำอย่างไร นจ่ี งึ เป็นเหตใุ หต้ ้องจดั แบง่

ภาคพิเศษ 237