свздсрд1н калыптасуына улес косады. Балалардьщ сейлеу мэдениет1н калыптастыру кез1нде ата-аналардьщ улпс! ете манызды. Ата-аналар кушж1гер1н1н аркасында балага дурыс сейлеуд! уйретеддал дурыс сейлсуд! атаанасынан уйренген бала окуга, мектепте жазуга дайын екенн1н б1рден-б1р 6earici болып табылады 8. Мектеп табалдырыгын аттайын деп жатцан баланын, бойында эстетикальщ тэрбиен! дамыту ете мацызды, жэне бул жерде басты рел ата-анасына xnecini. Эстетикальщ тэрбие баланьщ кундел1кт1 вм1р кубылыстарына, объекгшерге, кундел1кт1 0Mip салтына назар аударуында жаксы дамиды. 9. Отбасында ойын ic-шараларын дамыту жэне жаксарту керек. Ойындар баланьщ бойындагы ойлау мен сейлеу процестерш дамытады. Ойнау барысында бала математика жэне т1лд1 дамытуга ариалган пэндерге икем! жогары келед!. Бала ойнап, ез icxepiH жоспарлауды уйренед! жэне де болашакта оку жоспарын куруга да кемектесед!. 10. Балага сурет салуды, мус1ндер жасауды, курауцы уйрету керек. Бул баланьщ шыгармашьшьщ куйш аньщтайды, ез бойындагы эмоционалды кощл-куйш керсетед!. Сурет салу, курау, мус1ндер жасау балага керуд!, коршаган ортаны талдауды, олардьщ тус1н дурыс аныктауды, би1кппн, молшер1н дурыс аныктауды уйретед!. Осы кабшетгерд1ц барлыгы мектепте ете мацызды рел аткарады. 11. Баланы тэрбиелеу мен опыту барысында оны б1р кызыксыз, унатпайтын, балага кажет емес нэрсеге айналдырып алуга болмайды. Ата-аналармен карымкатынасты тузеу, жэне балалармен б1рлес1п жумыс 1стеу балаларга куаныш сыйлауы керек, оку даму мотивациясын дамытады. Баланьщ акылын жуктеуцен коркатын ата-аналар кате п1к1рде. Кептеген ата-аналар балаларына шашырацкы акпарат пен аз жасына сай емес акпараттармен толыктырады, бул да кате болып табылады. Ата-аналар осы жагдайда балаларын уакыттан тыс дамып жатыр деп ойлайды. Шын мэн1нде СОЛ балалардьщ б1л1мш механикалык тургыдан бакыласак олардьщ б1л1м1 тек кана таяз дэрежеде багаланады. Tinxi ем1рл1к жагдайларда, бала акылды кер1нген1мен, ол ез1 айтып не койганын б1лмейд1. Баланьщ тэрбиесш ерте уакыттан бастап колга алу керек, себеб! бала тэрбие ci жаксы дамыган болса, оньщ мектептег! б1л1м1 мен тэрбиес! тольщканды болады. Баланы мектепке дайындау уш1н белг1л1 б1р идеяларды усыну гана емес, сапалы акыл-ой кабшетгер1н калыптастыру да бар. Жэне ен бастысы оган психологиялык дайындыгын калыптастыру - ецбеккорльщ, табандылык, назар, есте сактау, логикальщ ойлау, ер1кг1лерд1ц куш-куатына деген кызыгушылыгы мен кажетгшпн дамыту. Бутан тек арнайы мамандар аркьшы гана емес, сондайак, айналадагы ем1рмен танысу нэтижес1нде - ойындар, жумыс, замандастармен жэне курдастарымен карым-катынаста кол жетк1з1лед1. Мектепке дайындьщ кешенд! кезкарасты кажет етед1: б1з балага эрдайым акыл-ой каб1лет1н1ц есу1не, колда бар белгш б1р бш1мн1д жинакталуына, сондай-ак алынган психологиялык касиеттерге байланысты балага кемектесу1м1з керек. 151
K^asipri замангы отбасылар баланы мектепке дайындауга толык жауапкерш!л11ст1 алуга дайын емес cc6e6i педагогикалык сауаттылыктыд xnicri денгей! жок. 0p6ip ата-ана баланы мектепке окуга, жазуга, есепке алуга немесе дайындауга KipicneftiHUie, мектепке даярлаудын, турлер1нщ бар екен1н де бшмейд!. K^aaipri уакытта б1зд{н ел1м1зде кептеген балаларга арналган даму ортальщтары, мектептерге дайындык уш1н сабактары жэне балаларды мектепке дайындайтын баска да мекемелер бар, Ата-аналар баланьвд мектепке дайындагын толыгымен мугал1мдерге ауыстырмауы керек. Баланьщ мектепке барынша толык, жан-жакты дайындыгын камтамасыз ету уш1н жумыс ек1 жакты болуы керек. Осылайша, мектеп жасына дей1нг1 баланьщ дамуына ересектерд1ц белсендш1п мацызды рел аткарады. Ол балаларга элеуметт1к тэж1рибен1 беру функциясын орындайды. Баланы мектепке дайындау процес1н уйымдастырган кезде ересек адамньщ мотивациясы мен дайындыгы баланьщ одан api мектептеп бш1м алу куштарлыгына байланысты болады. 12.4 Мектеп жасына дей!нп балалардыц мектепте окуга даярлыгын диагностикалау Мектеп жасына дей1нп балаларды мектепке дайындаудьщ диагностикасы балабакшада, мектепте немесе отбасында журпз1лед1. Диагностикалык нэтижелер бала туралы, оньщ жет1спктер1 мен кемшшктер! туралы акпарат алуга кемектесед!. Диагностика жург1зу кез1нде келес! кагидаттарды колдану кажет: - диагностика баланы мектепке дайындау барысында комек керсетуге багытталган, диагностикалык нэтижелер! акпарапык мугал!мнщ эмоциялык nkipi бойынша (ол жаксы, жаман) алынуы ти!ст! емес; - тестщеу (ойын, сыныпта серуендеу кез!нде) балага таныс ортада жузеге асырылады; - мониторинг процес!нде-баланьщ калыпты дамуыньщ жет!ст!ктерш салыстыр; - бала туралы акпаратты тэрбиеш! оны бакылау аркылы, ата-анасымеи сухбаттасу, балабакша кызметкерлер!мен сейлесу аркылы жинайды, жэне барлык жиналган акпаратты толыгымен талдау жасап, баланьщ бойындагы кемшшктерд! аныктап, олардьщ алдын алу жолын карастырады. Диагностика эд!стер1: бакылау, ата-аналармен сухбат, сауалнама, карапайым тесттер, эртурл! тапсырмалар, балалар !с-эрекетш!н ешмдЫгш талдау. Мысалы, баланьщ мектепке дешнп дайындык децгей!н диагностикалау эд!стер1: - элеуепн аныктауга арналган тапсырмалар; - ептшкт! аныктауга арналган тапсырмалар; - тез!мдш!кт1 аныктауга арналган тапсырмалар; Aiicri аныктауга арналган тапсырмалар; 152
- кимылдык оелсенд1Л11сг1 аньщтауга арналган тапсырмалар. Балапьщ мектепте окуга деген интеллектуалды дайьшдыгы на1^ты б1л1ммеи, дагдылар мен каб1леттерд1ц калыптасуымен, о б ъ е т л е р д ! ж1ктей алуымен, талдау, туй1ндеу, корытынды жасау, ой-тк1р1н б1лд1ру, логикалыц ойлауды дамыту, сейлеуд! дамыту, к;ол моторикасын дамыту, таньшдык кызыгушылыкты дамыту аркылы багалануы мумюн. Баланыц мектепке интеллектуалдык дайындыгын диагностикалау эд1стер1; - эр турл! такырыпта баламен эцг1мелесу; - тэуелс!зд1к KepiniciH бакылау; - кызметтеп 1скерл1пн ба1д>1лау; - кызыгушыльщтьщ KepiHiciH бам-шау. Бала; - Ережеге сэйкес жумыс icxey; - yлгiлepдi жацгырту; - жеке дыбыстарды сезбен тану; - сю ж етпк иллюстрацияларды дэйект! турде жасап жэне олардьщ н еп з1нде эцттме куру. Туракты эмоционалдьщ жатдай енш д1 окытуцын, асыру кабшетшщ бейтаныс ортада жедел дамуцьщ, езш-ез1 жузеге жэне элеуметг1к байланыстардьщ курьшуыньщ кепш. Эмоциялык саланы диагностикалау турл! эд1стер непзгнде жузеге асырылады: - релд1к ойындар - балага белгш! 6ip релд! (жануарды, отбасы мушелершщ 6ipiH, жансыз затгарды, epreri кешпкерлерш) кабылдау жэне орындауга шакырады; - психологияльщ-гимнастикалык ойындар - мундай ойындардын барысында балалар ездершщ атын жэне м1нез-кулкын белгшейд!, езш-вз! тану дабшетш калыптастырады. Баланыц мектепте окуга деген дайындыгын оныц мектепке, бшм беру кызмет1не, мугал1мдерге, оз-ез1не деген кезкарасына карай отырып бага беруге болады. Баланьщ мектепке жеке дайындыгын диагностикалау эд1стер1: бацылау сухбат, сауалнама. Бакылау: - мектепке, мектеп атрибуттарына кызыгушылык танытады; - мектеп туралы ересектерден жш сурайды; - мектепте ез курдастарымен 6ipre бш1м алу туралы бш1мдер1мен бвлкед!; - суреттерде жэне ойындарда мектеп OMipin корсетед!. Балага келес! сурацтарды коюга болады: -С1з мектепке баргьщыз келе ме? - Неге мектепке бару керек? - Окушылар мектепте не ктейд!? - Сабак деген1м1з не? - Мектепте окушы ез1н-0з1 калай устауы керек? 153
- Окушыньщ портфелшде кандай заттар болуы керек? Yfi шаруашылыктарын б1лу децгей1н жэне балалардьщ сырткы элe^^дeгi багдарына байланысты сурактар кою аркылы тексер1лу1 мумк1н; - CeniH атын к1м? - TeriH KiM? - Сен1ц жасьщ нешеде? - Ата-ананньщ ес1мдер1 к1м? Атанньщ, эженн1ц аты к1м? - Сен туратын каланьщ, ауылдьщ аты калай? - Сен туратын кеше калай аталады? - 0з1цн1ц уй1н1Н1Н HeMipiH жэне пэтер HOMipin ата. - Сен кай мемлекетте турасьщ? - Б1зд1н ел1м1зд1ц астанасын ата. - Б1зд1ц ел1м1здеп кандай калаларды бшесщ? - Сенде эпкен, аган, шщ, карындасыц бар ма? Олардьщ аттары к1м? Олардьщ жасы нешеде? - Сен кай балабакшага барасьщ? - Сенщ досьвдньщ аты К1м? -Кандай жануарларды бшес1ц? Маган уй жануарлары мен жабайы жануарларды ахай аласьщ ба? - Кандай ес1мд11ггерд1 бшес1н? - Жыл маусымдарын ахай аласьщ ба? Кай мезплде агашхарда жапырак пайда болады? Кай жыл маусымында агашхардан жапырактар хусед!? - Кай уакыххарда сен оянасыц, хуск! ас iuiecin, жэне уйыкхауга дайындаласьщ? - Кандай ки1мд1 адамдар кысха, жазда, кектемде немесе кузде киед1? - Сен кандай ас куралдарын колданасын,? - Кандай келш куралдарын 6iaecin? - Апха ахтарын маган ахал берш1. Баланьщ мекхепке дайындыгын аныдтау баланьщ белгш! 6ip пэндерге бей1мдш1пн аныктауга муммндш беред!, бул жагдайда оныц шехел тшдер1не, махематикага, лингвисхикага икемд1л1пн аныктауга болады жэне де окуда кездесеххн киындыкхарга жол бермеуге эсер1н хипзед!. 'Озш-ез! бакылауга арналган сурактар 1. Баланы мекхепке дайындау, баланьщ мекхепке дайындыгы, мекхеп жаеына толу децгеш хуралы ойды ашьщыз. 2. Баланьщ бойындагы «окыху» жэне «дайындау» араеындагы байланысты тус1нд1рщ1з 3. Баланьщ мекхепке дайын болуы канша хурлерге бел1нед1? 4. Баланьщ мекхепке арнайы дайындыгы хуралы туе1нкке не к1ред1? 5. Мазмунды ашьщыз; - баланьщ дене дайындыгы; - баланьщ интелекххуалды дайындыгы; ц эмоционалды дайындыгы; 154
- баланын жеке дайындыгы; - баланьщ элеуме1-т1к-психологиялык дайындыгы. 6. Мектеп жасына дей1нп балалардьщ даму ерекшел1ктер1 кандай? 7. Балабакшадагы баланьщ мектепке дайындыгын схемалык 1скерл1к аркылы тэрбиеш! калай керсету керек? 8. Баланы оцытуга дайындауда отбасыньщ рел! кандай? Студенттерд1ц вз!нд{к жумысына арналган тапсырмалар «Баланьщ мектепке дайындыгын аньщтау» TyciHiriH окып, журналды Окуга дайындык турлер! Сипаттамалар ¥сыныстар Физиологиялык Интеллектуалдык Эмоционалдык-epiKTiK 0зш дк 0леуметт1к-психологиялык 2. Балабакша тобындагы ул бала мен кыз баланы кадагаладыз жэне кестен! ¥л бала мен кыз баланьщ вз1н-вз1н устауындагы ерекшел!ктер1 ^ыз бала ¥л бала 3. Керн-Йирасек техникасын колдану аркьшы баланьщ мектепке дайындыгын диагностикаланыз: https://teddyclub.info/ru/2-6-let/podgotovka-k-shkole/test-kemajiraseka-proverka-gotovnosti-rebenka-k-shkole 4. «Баламалы, томен жэне жогары дэрежеде езш-ез1 багалауы бар балалар» такырыбына сценарлы карикатураны суреттещз. Балаларды мектепке дайындауда балабакшадагы тэрбиешшщ рвл1 Балаларды мектепке дайындауда отбасыньщ рел1 155
* 13 БАЛАБАК;ША МЕН ОТБАСЫ АРАСЫНДАГЫ 03АРА ЭРЕКЕТТЕСТ1К 13.1 Жеке тулганы калыптастырудагы отбасыныц рел1 Отбасы - бул элеуметт1к мекеме, бул баланьщ жеке басын калыптастыруга улес косатын тутас бш1м беру жуйес!. Отбасыньвд элеуметт1к кызмет! жас урпакты тэрбиелеу. Ата-ананыц eMipi мен карттыгы, мемлекетт1ч жаркын болашакы ол эрине жаца урпакка т1келей байланысты. Бурын б1зд1ц елде балаларды тэрбиелеу жауапкершш1п когамга жуктелд!. Кептеген жылдар бойы eлiмiздe цогамдьщ тэрбиеге кеп кецш белшд! де отбасыныц элеуметт1к институт репндег! рел1 томендеп кетт! (11 кесте). 11 -кесте - 0леуметт1к жэне отбасыльщ тэрбие арасындаты айырмашыльщ Е о г а м д ы к т эр б и е (когам, мемлекет, бш !м беру мекемелер! аркьшы ж узеге асырылады) О т б а с ы л ы к т э р б и е О тбасы лы к тэрбие - бул жеке, бейсаналы к тэрбие жуйес!. Е о г а м д ы к т э р б и е ге т э н : - улкен тьшыми непздем е, - максаттыльщ, - жоспарланган, - ж огары органдарды бакьш ауы Е о г а м д ы к т э р б и е уш 1н ж етк1л1кс1з: - махаббат - жылулык, - отбасы ны ц ш ынайлылыты. О тбасы лы к тэрбие беруде неп зш ен еш кандай тьшыми кезкарас жок, ол бала туралы турмы сты к ойларта непзделген. Тэрбие беру жуйес! эмпирикальщ жолдар аркылы калыптасады. Отбасылык тэрбие котам уш1н улкен артьщшылыкка ие, оныц куш! мен тшмдшш кез-келген тэрбиеге, т!пт! балабакшада вте б!л!кт! тэрбиелеуге тецдес! жок. Сондыктан балаларды тэрбиелеуде отбасы институтыныц рел!н арлтыру тенденциясы кецшен таралган. Б1л!м беру саласында жург!з!л!п жаткан взгер1стер мектепке дей1нг! уйымдардыц отбасымен озара эрекеттест!г!н!ц сипаты мен сапасьша жаца талаптар кояды. Мемлекеттщ отбасына катынасы озгерд!, ал отбасы да баска сипатка ие болды. Отбасы букш адамзат тарихында адамзаттыц ец кунаы кундылыктарыныц 6ipi. Ешб!р улт, б!рде-б!р мэдениет б!рлест!г! отбасынсыз ем!р суре алмайды. Ьуазакстан балаларды тэрбиелеудег! отбасыныц рел!не улкен мэн беред!. Казакстан Республикасыныц Президент! Назарбаев «К|азакстан-2050» отпятегиясыныц багдарламасында отбасы ерекше орын алатындыгын атап етт!. 156
Ол осы элечтметок институттыц эл-аукаты когамдагы жэне мемлекеттег! барлык сен1мд! 1с-эрекетгерд1н непз! екен1н атап erri. Еллш бил)п казакстандык отбасыларга жан-жак;ты колдау корсету, саясат пен экономикадагы элеуметт1к саланы дамытуга жатдай жасайды, Отбасы Kaaipri замангы когамдагы б1л1м беру процес1не белсене катысып, балаларды тэрбиелеу мен окытуга жауапты болуы кажет. Отбасылык бш1м беру басымдыктарын тану мектепке дейшп уйымдардыц отбасымен ж^мыс icxey жатдайын езгертед!. Мектеп жасына дей1нг1 балалар тултасьш калыптастыру кеп жагдайда балабакшаньщ жэне отбасыньщ езара эрекеттесттне байланысты. Балабакша отбасымен карым-катынас жасай отырып, балата бшм беру acepiH кушейтед! жэне нытайтады. Баланы тэрбиелеуде балабакша мен отбасынын кел1спеушшп баланьщ туракты мшез-кулкыньщ, пайдалы дагдылар мен эдетгер1нщ калыптасуына кедерп болады, бала психикасына Kepi эсер етед1, мундай жатдайларда олардыц жур1с-турысында вз-ез1не деген сешмс1зд1к, ек1жактылык пайда болады. Отбасында бала дамуыньщ эртурл! кырларыньщ Heriai каланады. Балабакша мен отбасы арасындагы ынтымактастыктын кажеттшп эр баланыц вм1ршде отбасыныньщ ерекше орын алатындыгына байланысты. Отбасында бала жатадхананьщ нормаларын, адамдар арасындагы карымкатынас нормаларын игеред!, жаксыльщ пен зулымдык сабактарын алады. Отбасында баланыц сыртцы элемге деген кезкарасы калыптасады, сондай-ак отбасында ол мшез-кулыктыц адамгершш1к нормаларыныц тэж1рибесш алады. Отбасыда жеке тулганыц Heriai каланады. Бала отбасында сэби кез1ндеп иеленген жылдарын ем1р1нщ кеЙ1нп кезецдершде де ес1нде сактайды. Отбасыньщ тэрбиелеу институты реындеп мацыздылыгы, баланыц ем1р1шц ец мацызды кезецш осында етк1зу1мен байланысты, адамга эсер етуде куш! мен узакдыгына карай тэрбиелеу институттарыныц ешкайсысы отбасымен салыстыруга келмейд!. 13.2 Балабакша мен отбасы ынтымакгастытыньщ формалары Kasipri кезде балабакша мен ата-аналар арасындагы езара ынтымактастыктын дэстурл! нысандары ескзрген, бул сала жаца тэсшдерд! 1здеуд1 кажет етед1. Балабакша мен ата-аналар арасындагы ынтымактастыктын табысты болуынын басты шарты - сешмд! карым-катынас. Отбасымен ата-аналар балабакшадагы педагогикалык процест! уйымдастыруцы, балабакшада етк1з1лет1н ic-шараларга катысуды калайтындай, балаларды Top6HeHeyniH нэтижес! уш1н жауапкершшк сез1м1, балаларды тэрбиелеудег! табыска жету кажетгш1п, ез кушше сешмдшт пайда болатындай етш байланыс орнату кажет. Буг1нп кун! бул мэселен! шепзуге барлык ата-аналар дайын емес. K^ipri замангы отбасы дагдарысты бастан кешуде, отбасьшык жэне моральдык 157
дэстурлер жогалып, ата-аналар мен балалар арасындагы карым-катынас езгерген, ауыспалы экономикалык жагдайда ата-аналар балаларды тэрбиелеу процес1нен алыстап, вм1р суру кездер1н 1здеуде, сонымен катар Kasipri замангы ата-аналардьщ жеке мэселелер! (шаршау, акыл-ой мен физикалык сфесстер, тус1нкс1зд1к, балаларыньщ алдында ездер1н1н сэтс1зд1пнен жэне дэрменс1зд1г1нен к1нэлау сез1м1н1н жотарылауы) оларды балалардын назарынан тыс калдырады - бул баланьщ тэрбиес1не xepic эсер етед1. Осыган орай балабакша мен ата-аналар арасындагы ынтымактастьщ Кажеттш1г1 кумэн тудырмайды, ал букаралык тэж1рибе балабакша мен атааналар арасындагы заманауи езара ынтымактастыктьщ 'micri дэрежеде емес екендтн керсетед!. Ынтымактастыктьщ табысты болзы кеб1несе балабакша мен отбасыньщ езара карым-катынасына байланысты, егер ею таран ынтымактастыктын мацыздылыгын, балага максатка багытталган эсер етуд1ц кажеттшпн Tycinin, 6ip-6ipiHC ceniM артса, ынтымактастьщ ти1мд1рек орнайды. bsaaipri кезенде ата-аналарды бЫм беру процесшщ субъектзс! рет1нде жузеге асыруда балабакшаньщ устанымын eareprin, катысушылардын icэрекеттер1не теч cepiicrecTep репнде белсенд! турде тарту кажет. Ата-аналардьщ балабакшаньщ оку удер1с1не катысуы ец алдымен балага кажет. K^aaipri уакьзтта интернет-сайт балабакша мен ата-аналардьщ ынтымактастыгыньщ ти1мд1 reriri болып отыр. Сайт - балабакшаньщ басты flinreri. Сайттьщ кемепмен ата-аналарга балабакша жайлы, балабакшадагы педагогикалык пронеси уйымдастыру, балабакшадагы кун тэриб!, балалардьщ тамактануы, эр топтагы балалардын OMipi туралы акпаратты таратуга болады. Сайт тэулщ бойы кол жет1мд1, барльщ ата-аналар калаган уакытында акпарат ала алады. Сайт ата-аналарды мектеп жасына дей1нп балаларды тэрбиелеуге жэне окытуга байланысты балабакшаньщ б1рлескен кызмеине катысуга кемектесед!, ата-аналардьщ баласыньщ ерекшел1ктер1не жэне жеке тулга ретшде калынтасуына деген кызыгушылыгын дамытады. Сайтты пайдалану аркылы балабакша ата-аналарды балабакшадагы балалардын OMipi, балабакшадагы педагогикалык процесиц курьшымы туралы акпаратпен камтамасыз erin, тэрбиешшер мен ата-аналар арасында жаксы карым-катынасты орнатып, ата-аналарды балабакшада балалармен журпзшетш жеке ic-шараларга тарта алады. Сайт б1рнеше кызметтерд! орындайды: - б1р1ншшен, сайт балабакша туралы акпарат тасып, визиткалык карточка кызметш аткарады; - екшшщен, сайт акпараттык паракша реттнде кызмет етед1, сайттьщ аркасында ата-аналар балаларды тэрбиелеу туралы пайдалы акпарат алады; - уш1ншщен, сайт жариялау куралы бола алады; 158
- тврт1нш1ден, сайт б1л1м беру процес1нщ барлык адтысушыларына арналган коммуннкативт1к алац болып табылады. Балабакша сайтыныц Herisri беттерй 1. Балабакша сайтыньщ басты бет1нде: балабакша жайлы, ба^табакшанын тарихы, балабакша дэстурлер!, балабакшанын маньвды жет1ст1ктер1, балабакшадагы кун тэрт1б1, балабакшанын педагогикалык ужымы, баданы балабакшага кабылдау ережелер! туралы акпараттар орын алады. 2. 0р кунн1н жаналыктары (кундел1кт1 орын алкан окикалар жарык керед!): акпарат унем! жанартылып отырады. 3. Баланы балабакшага бей1мдеу: ата-аналар баланьщ балабакшага бей1мделу1, онын жагдайы туралы акпарат, ата-аналарга баланьщ балабакшанын жагдайына corri бешмделу1не арналган кенес бершед!. 4. Фотогалерея. 5. Балабакшадагы ашьщ сабактар: сабактын мазмуны, балалардын сабакка катысуы баяндалады. 6. Балабакша балаларынын шыгармашылык жумыстары (коленер буйымдары, балалар cyperrepi орналастырылады). 7. Ата-аналарга ерте жэне мектеп жасына дейшл балаларды тэрбиелеу туралы кенестер. 8. Б1здщ 6epiK отбасы: балабакша мен отбасы - ата-аналар мен балалардын балабакшадагы б1рлескен ic-шаралары. 9. С1зд1н баланыздьщ желспкгер! (эр топ туралы акпарат). 10. Ата-аналарды педагогикалык агарту - бул бел1м ата-аналардьщ педагогикалык мэдениетш жаксартуга ьщпал етед1. 11. Баланы мектепке даярлау. 12. Ата-аналардьщ сауалдарына жауап. Осылайша, сайтгын аркасында ата-аналар балабакшада болган окигалар туралы б1лед1, сондай-ак ата-аналардьщ ездер! балабакша вм1р1не катысады. Непзшен мектепке дейшп уйымдар тэж1рибес1нде, отбасымен жумыс 1стеуд1н келес! турлер! бел1нед1: - ата-аналармен немесе жеке отбасымен жумыс 1стеу; - ата-аналардьщ ужыммен жумыс icTcyi; - мектепке дей1нг1 уйымньщ ата-аналардьщ педагогикалык б1л1м1не катысуы. Жумыстын бул турлер1н1н эркайсысы эр турл! формаларда журпзигед!. Ата-аналармен жеке жумыс кез1нде мектепке дей1нг1 уйымдардьщ тэрбиешшер! отбасылык сапарларды, жеке энг1мелерд!, кенес берулерд!, атааналармен хат алмасуды жург1зед1. Тэрбиеш1н1н ата-аналармен жеке сейлесу! мектепке дейшг! жастагы балаларды отбасылык тэрбиелеуде жагымсыз факторларды жоюга жэне позитивт! факторларды ныгайтуга мумк1нд1к беред!. ТэрбиешМн жеке жург1з1лет1н энпмелер! максатка жету! уш1н жэне онын сез1 бала тэрбиес1нде басшьшыкка алынуы уш1н , ата-аналарга уакытында кажетт! кенес бер1п кана коймай, сойлесу барысында дурыс карым-катынас формасын табу керек. 159
Тэрбиеш! мен ата-аналар арасындагы одрыс карым-катынастьщ кажетт! шарттарыньщ 6ipi педагогикалык эдепт! сактау болып табылады. К.Д.Ушинский бул хуралы тэрбиеш1н1н жумысында «эзшге жол бере отырып, барлык icxi калжыцга айналдырмайтындай байыптылык, эс1рел1к танытпайтындай суй1спеншш1к, м1нш1лд1кс1з эд1лд1к, элс1зд1кс1з мей1р1мдш1к, такуашылдьщсыз Tspxin жэне басхысы хуракхы саналы эрекех билеу! керек», - деп жазды. Топхык п1к1рталастар мен кецес берулермен кахар хопхык жэне жалпы жиналысхар ехызшед!, охбасында балаларды хэрбиелеу жэне окыху мэселелер{ хуралы конференциялар, кермелер, викхориналар, аха-аналар клубы, аха-аналар Kenixepi, дебаххар уйымдасхырылып, аха-аналар бурышы рэс1мделед1. Аха-аналармен жумыс icxeyaiH кызыкхы xypi аха-аналар кешхер! болып хабылады. Аха-аналар Kenii - аха-аналар ркымын керемех 6ipiKxipexiH жумыс xypi. Ата-аналар кеш1н балалардьщ катысуымен немесе олардьщ кахысуынсыз ехюзуге болады. Аха-аналар кештершщ такырыптары эртурл!: 1. Мен1ц баламныц достары. 2. Б1зд1ц отбасымыздагы жазалау жэне мадацтау. 3. Баланын охбасы жатдайында интеллектуалды дамуы. 4. Охбасында баланьщ кешбасшыльщ касиеттер1н{ц калыпхасуы. 5. Б1здщ отбасымыздыц дэсхурлер!. 6. Отбасындагы дагдарыс. 7. Охбасы жагдайында табысты баланы налай хэрбиелеу керек. Ата-аналардыц мэдениет1н калыптастырудын ти1мд1 xypine ата-аналар тренинг! жатады. Ата-аналар тренингхер! ата-аналардьщ охбасындагы мэселел!к жагдайларды туйс!н!п, баламен карым-катынасын озгертуц!, оны ашык эр! сен!мд! ехуд! калайтын жэне ез баласын тэрбиелеуде жана б!л!мдер мен !скерл!ктерд! менгеру кажетт!л!г!н хус!нех!н ата-аналармен жумыс !стеуд!н белеенд! тур!. Кейде аха-аналар мен балалардьщ б!рлескен тренингтер! ехк!з!лед!, мундай тренинг ата-аналарга кундел!кт! ем!рдег! кейб!р жагдайларды баланьщ кезшен карауга жэне ол ем!р суретщ элемд! ашуга мумк!нд!к беред!. Ата-аналармен жург!з!лет!н топхык жумысхардьщ кеп харалган тур! - ахааналар жиналысы. Ата-аналар жиналысы мазмунына карай агымдык, такырыптык, корытынды бол)^1 мумк!н. Ата-аналардьщ агымдык жиналысы - бул кун тэрт!б!ндег! дэстурл! жиналыс; балалардыц дамуын талдау нэтижелер!, агымдагы !с-шаралар мен мерекелердщ нэтижелер!. Такырыптык ата-аналар жиналысы - ерте жэне мектеп жасына дей!нг! балаларды тэрбиелеу мен окытудыц езект! мэселелер!не арналган жиналыс. Такырыптык ата-аналар жиналысы тэрбиел!к сипатка ие жэне ата-аналардыц балаларды тэрбиелеу саласында бш мдерш кенейтуге багытталган. Ата-аналардыц корытьшды жиналысы - бул балалардыц белгш! б!р уакдга аральпыцда дамуыныц нэтижелерш корытындылау м!ндет! к!рет!н жиналыс. 160
Ата-аналармен жумыстьщ кызьщты xypi ~ ата-аналар клубтары. Атааналар клубы ата-аналарды кызыгушылыктарына карай 6ipiKTipexiH. отбасында балаларды тэрбиелеу жэне окыту мэселелер1не кызыгушылыктарын арттыруга мумк1нд1к берет1н, ата-аналардьщ ез1н-ез1 багалауын, ез балаларыньщ тэрбиес! хуралы сыни кезкарасхарын калыпхасхырахын б1рлесх1к. Аха-аналардьщ эрхурл! мерекелерге, спорттык сайыстарха, балабакша Жаргысын эз1рлеуге, балабакшаны жендеуге, топтарда тэрбиел1к ic-шараларды отюзуге катысуы балабакшаньщ мен отбасыньщ ынхымацтастыгын ныгайтуга ыкпал етед1. Балабакша мен охбасыньщ ынтымактасхыгында ата-аналардын мектепке дей1нп уйымнын; эк1мшш1пмен кездесулер! улкен мадызга ие. Балабакшаньщ педагогикальщ насихаттауга катысу турлер! да эр хурл1: ата-аналар уш1н кашыктан дэр1стер, семинарлар етюзу, тэрбиешшерд1ц баспа, радио жэне теледидар аркылы сез сейлеу!, балабакша хуралы «Б1здщ балабакша» сиякты журналдар, жинактар басып шыгару. Эрине, 6ip гана тэpбиeшi бул мэселелерд! шеше алмайды, ата-аналарды психологиялык-педагогикалык агартуда психологтарды, дэршерлерд!, зацгерлерд! тарту кажет. Ата-аналармен жумыс icxeyae ата-аналардьщ балабакшадаты бш1м берутэрбиелеу кещстшне Tneciai екенш Tyciny мадызды. Ол уш1н ата-аналарга мектепке дейшп уйымныц бш1м беру-тэрбиелеу кед1сх1пне деген мэдениетш калыптастыру етратегиясын эз1рлеу мадызды. Баланыд балабакшата баруыныц алгашкы кундер1нен бастап, ата-аналар балаларды мектепке дей1нп уйымныц тарихымен, оныд дэстурлер1мен, окыту мен тэрбиелеудеп жет1ст1кгер1мен танысуы керек. Ата-аналардьщ бш1м беру кещслгше enyi балабакшаны аралап, балабакша эимшшпмен танысудан басталады: - балабакшаньщ мектепке дешнг! шактагы балаларга 6epLxexiH талаптарымен, балабакша Жартысымен; - топтаты оку удер1сш уйымдастыруцыд мазмуны мен эдюнамасымен, топтыд жумыс жоспарымен; - ата-аналардыд балабакшадаты педагогикалык процесс туралы акпараттануымен. Осылайша, ата-аналардыд балабакша ккыметше Kipyi олардьщ мыналарга катысуын болжайды: - оку процес1н уйымдастыру; - дамытушы ортаны уйымдастыру; - ата-аналарды балабакша кызметш багалау мен бакылауга тарту; - коеымша кызметтерд! усыну; - жоспарлауцы эз1рлеу; жалпы мектепке дешнг! жоспарларды, балалардыд тэуелс1з кызмет1н1д, балалар мен ересе!сгерд1д б1рлескен кызмет1н. Отбасы мен балабакша ынтымактастыгыныд жада фияософиясыныд непз1нде ата-аналар балаларды тэрбиелеуге жауапты, ал балабакша олардьщ тэрбиелеу кызмет1н баскаруга жэне тольщтыруга кемектесед!. 161
Т У Ж Ы Р Ы М Д А М А Н Ы Н А К Т Ы Л А Й М Ы З Балабакшаиын жэне отбасыньщ езара карым-катынасы байланыс аркылы б1рлескен кызметт{ уйьшдастырудьщ Tsci.ii болып табылады, байланыс б1рдей децгейде жузеге асырылады. ата-аналар арасындагы сер1ктестерд1ц тецд1г1н, эркайсысынын мен кабшеттер1н ескере Тэрбиешшер мен ынтымактастык устанымдарынын жеке мумк1нд1ктер1 отырып, езара эрекеттесетш тараптарга курметпен карауды б1лд1ред1. Ынтымактастьщ езара эрекеттермен катар, езара ryciHicTiKri де камтиды. Бул сипаттамалар езара тыгыз байланысты жэне езара тэуелд!. Сер1ктестер 6ip6ipiH каншалыкты жаксы б1лсе жэне xyciHce, олардьщ жеке жэне 1скерл1к катынастарды оц калыптастыруга, кел1с1мге келуге, ортак эрекеттерд! Keaicin шешуге мумк1нд1ктер1 кеп. Ынтымактастык орнатудьщ бастамашысы балабакшаныц тэрбиеш1лер1 болуы керек, себеб! олар тэрбиел1к жумыс уш1н кэс1би дайындыктан еткен, демек оньщ жет1стт балаларды тэрбиелеудеп кел1сушш1кке жэне сабактастыкка байланысты екен1н тус1нед1. Тэрбиеш! бундай ынтымактастыктьвд баланьщ муддесше сай екен1н жэне бул ушш ата-аналарды сенд1ру керек екен1н тус1нед1. Отбасы мен балабакшанын жаксы курылган жэне уйымдастырылган езара эрекеттест1п ата-аналарга мектепке дейшп уйымньщ оку процес1не катысу кажетгшгш тус1нуге мумюндш беред!. »ь/0з1н-вз1 бакылауга арналган сурактар 1. Балабакша мен отбасыньщ «езара эрекеттесу жэне ынтымактастык» угымдарын ашьщыз. 2. Бала тулгасын калыптастырудагы отбасыньщ рел1 кандай? 3. Балабакша мен отбасы арасындагы езара эрекеттесудщ турлерш керсет1н1з. ^^^Студенттерд1ц вз1нд1к жумысына арналган тапсырмалар 1. Балабакша мен отбасылык карым-катынастьщ баламалы улпс1н усыньщыз. 2. Балабакша сайттарыньщ 6ipiH талдай отырып, оньщ жумысыньщ мыкты жактары мен оны жаксарту ушш кажетт! усыныстарды уеыньщыз. 3. Ет жазбалы кунделтт1 тполтырыцыз Балабакша мен отбасыньщ езара эрекеттесу турлер! Сипаттамалары Ата-аналарга арналган тренинг Ата-аналар мен балалар арасындагы карым-катынасты жаксарту 162
ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР TI3IMI Heriari 1. Бабунова Т.М. Дошкольная педагогика. Учебное пособие. - М.: ТЦ Сфера, 2007. - 208 с. 2. Болотина Л.Р., Баранов С.П., Комарова Т.С. Дошкольная педагогика: учебное пособие для студентов высших учебных заведений. 2-е изд., испр. и доп. -М .: Академический Проект; Культура, 2005.-240 с. 3. Гогоберидзе А.Г., Солнцева О.В. Дошкольная педагогика с основами методик воспитания и обучения. ~ СПб.: Питер, 2016. - 464 с. 4. Дошкольное образование в Казахстане (справочно-аналитический обзор) / Кусаинов А.К., Амирова А.С., Масырова Р.Р. - Алматы, 2011. - 216 с. 5. Козлова С.А. Дошкольная педагогика: учебник для студентов сред, проф. учебных заведений / С.А. Козлова, Т.А. Куликова. - 8-е изд. - М.: Издательский центр «Академия», 2007. - 416 с. 6. Микляева Н.В., Микляева Ю.В., Виноградова Н.А. Дошкольная педагогика: учебник для академического бакалавриата. -- 2-е изд., перераб. и доп. - М.: Издательство Юрайт, 2015. - 496 с. 7. Микляева И.В. Дошкольная педагогика. Обзорные лекции по подготовке студентов к итоговому междисциплинарному экзамену. - М.: Форум, 2012. - 256 с. 8. Микляева Н.В. Дошкольная педагогика. Теория воспитания: учеб, пособие для студ. учрежд. высш. проф. образования». -М .: Издательский центр «Академия», 2013. - 208 с. 9. Микляева Н.В. Методика обучения и воспитания в области дошкольного образования: Учебник и практикум для академического бакалавриата. - М.: Издательство Юрайт, 2014. - 433 с. 10. Пастюк О.В. Дошкольная педагогика в схемах и таблицах. — Ростов на Дону: Феникс, 2009. - 196 с. Ь^осымша 1. Агапов Е.П. Методы исследования в социальной работе. Учебное пособие для бакалавров. - М., 2013. - 224 с. 2. Айзман Р.И., Жарова Г.Н. Ефимова С.П. и др. Подготовка ребенка к школе. -М ., 1991. 3. Артамонова О. Предметно-пространственная среда: ее роль в развитии личности // Дошкольное воспитание. - 2005. - №4. 4. Безруких М.М., Ефимова С.П. Ребенок идет в школу. - М., 2000. 5. Белкина В.Н. Психология раннего и дошкольного детства. - М.: Академический проект, 2005. - С.162-165. 6. Березина Н.О., Веннецкая О.Е., Герасимова Е.Н. Успех. Советы для родителей - М.: Просвещение, 2012. - 143 с. 163
7. Введение в научное исследование по педагогике / под ред. В.И. Журавлева. ~ М., 1988. 8. Венгер Л.А., Агаева Е.Л., Бардина Р.И. и др. Психолог в детском саду. -http://dob.lseptember.ra/2003/05/l l.htm 9. Вигман С.Л. Педагогика в вопросах и ответах. - М.: Проспект, 2005. 10. Государственный общеобязательный стандарт дошкольного воспитания и обучения Республики Казахстан. - Астана, 2016. 11. Гринева И.А., Жомир М.Ю. Первый раз в детский сад. - Воронеж, 2007. 12. Добренькое В.И. Методы социологического исследования. - М., 2013.-768 с. 13. Зуева Л.Н., Шевцова Е.Е. Настольная книга логопеда: справочнометодическое пособие. - М.: ACT; Астрель, 2005. - 400 с. 14. Ильина И.С. Адаптация ребенка к детскому саду. Общение, речь, эмоциональное развитие. - М, 2008. 15. Костяк Т. В. Психологическая адаптация ребенка в детском саду. - М, 2008. - 176 с. 16. Краевский В.В. Методология педагогического исследования. Пособие педагога-исследователя. - Самара, 1994. 17. Леонтьев А.Н. Учение о среде в педагогических работах Л.С. Выготского (критическое исследование) // Вопросы психологии. - 2006. - №1. 18. Микляева Ю.В., Сидоренко В.Н. Развитие речи детей в процессе их адаптации к ДОУ. - М.: Айрис-пресс, 2005. - 80 с. 19. Национальные системы образования: общая характеристика, структура / А.К. Кусаинов и др. - Алматы; РОНД, 2004. - 160 с. 20. Новоселова С.Л. Развивающая предметно-игровая среда. // Дошкольное воспитание. - 2005. - №4. - 76 с. 21. Об образовании. Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года №319-111. 22. Педагогическое сопровождение семейного воспитания; Программы родительского всеобуча / под. ред. О.И. Волжиной. - СПб.: КАРО, 2005. - 144 с. 23. Петровский В.А., Кларина Л.М., Смывина Л.А., Стрелкова Л.П. Построение развивающей среды в дошкольном учреждении. - М., 2003. - 211 с. 24. Система индикаторов компетентностного развития детей (от 1 до 6 лет).- Методическое пособие.- Астана 2010, с. 112. 25. Скаткин М.Н. Методология и методика педагогических исследований. - М., 1986. 26. Склярова Т.В., Носкова Н.В. Возрастная психология для социальных педагогов. — М., Изд-во ПСТГУ, 2010. - 336 с. 27. Смирнова Е.О. Детский сад. Оценка предметно-развивающей среды. //Дошкольное воспитание.- №4, 2010. 164
28. Типовые правила .цеятельности дошкольных организаций, утвержденные постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 августа 2016 года. 29. Шкляр М.Ф. Основы научных исследований. - М., 2009. - 244 с. 30. Шмидт В.Р. Психологическая помощь родителям и детям: тренинговые программы. - М.; ТЦ Сфера, 2007. - 256 с. 31. Я - компетентный родитель. Программа работы с родителями дошкольников / под, ред. Л.В. Коломийченко. - М. ТЦ Сфера, 2013. 128 с. 165
ГЛОССАРИИ Адаптация (лат. adaptare - бей1мделу) - агзаньщ к^^рылымы мен кызмет!, оньщ агзалары мен жасушаларын сыртцы орта жатдайына бей1мдеу. Азаматтык-патриоттык тэрбие - б^л баланьщ азаматтык жэне патриоттык касиеттер1н к;алыптастыруга батытталтан жас здшакты даярлаудагы адамгерш1л1кт1к процесс. Арнайы максаттарга арналатан мектепке дейшг! уйымдар- есту, сейлеу, кору, интеллектуалдык жэне xipex кимылдарында ауыткуы бар балаларга арналтан мекемелер. Эд1С - бул гылымныц фaктiлepдi алу тэсЫ жэне жолы. Эдкнама - эд1с хуралы бшмдер, шытармашылык рет1нде тылыми бш1мдер мен гылыми зерхтеулерд1н зандылыктары мен эд1стер1шц теориялык мэселелер1мен айналысады. Балабакша - балаларды 2 айдан 7 жаска дешн тэрбиелейт1н мектепке дейшп уйымныц непзп xypi. Балалар уйлер! мен мектепке дейшп балалар уйлер! - турл! себептерге байланысты отбасында тэрбие беру кцын, жет1м балаларды немесе балаларды тэрбиелеу орталыгы. Балаларды мектепке дайындау - балабакшада тэрбие жумысын уйымдастыру, ол мектеп жасына дейшп балаларды жалпы, жан-жакты дамытудьвд жотары децгей1н камтамасыз етед1; бастауыш мектепте мецгерет1н бш м беру пзндерш мецгеруге арнайы балаларды дайындау. Балалардыц амплификациялык дамуы (лат. amplificatio-xapaiy, ултайту)-осы жаска катысты ен колайлы болып табылатын кей кунды касиеттерд1ц барышна орналасуы, оларды байыту, кабылдау. Баланы элеуметтенд1ру - бул когамда бар элеуметт1к нормалар, кундылыкдар мен катидаттардьщ баланьщ мецгеру процес!. Балапыц мектепке дайындыгы-б1р1нш1 сыныпты оцытудыц сэттшшн немесе сэтс1зд1пн болжаута мумкшд1к берет1н, кешенд! керсеткш. Бей1мделу кезеш - агзаньщ жаца ортага бауыр басу немесе бешмделу кезечА. Белсендш1к - xipi агзалардьщ ортак сипаттамасы; психикальщ касиет; жеке тулгальщ касиет. Ерте жэне мектеп жасына дешнп балалык шак физикалык, акыл-ой, элеуметт1к сиякты непзп кызмет турлерш дамытумен сипатталады. Б1л1м - адамзат жинактаган гылыми жэне мэдени кундыльщтарды менгеру npoHCci. Бш1м алу мазмуны - оку процесшде колданылатын акпарат. БШм алу- бул акпарат беру, ондеу жэне жацасын жасау уш1н багытталган ересек (педагог, мугал1м, ата-аналар жэне т.б.) балалармен езара эрекеттесуге арналган арнайы процесс.
Б1л1м беруд1н кагидалары - объективт! завдар мен оку процес1н1ц зандарын керсетет1н бастапкы дидактикалык ережелер жэне жеке тулганын дамуына назар аудару. Даму - эртурл! факторлардьщ, оньщ шшде Tsp6HeHiH эсер1нен болатьш сандык жэне сапалык earepicxep. Мектеп жасына деганп баланьщ м1нездемелер1нде жастыц дамуы туралы эдпмелеу (эр баланьщ жас ерекшелш, касиеттер! жэне даму зандылыгы, биологияльщ емес психологияльщ дамуы манызды), жеке даму (epeKmeniK, даму ерекшел1ктер1), жеке тулгалык даму (жеке касиеттерш калыптастыру, дамыту, олардьщ ерекшел1ктер(). Даму дагдарысы - кутпеген жэне ipi earepicrep мен ауысулардьщ, баланьщ жеке басындагы езгер1стер мен сынулардьщ шогырлануы. Дарынды бала - анык, кейде ерекше жет1ст1кгер1 бар (немесе осындай жет1ст1ктерге 1шк1 алгышарттары бар) бала, ез курдастарынан белсендшпмен кезге тусед!. Дене шыныктыру - бул адам денес1н1ц формасы мен кызметш жет1лд1руге багытгалган педагогикалык процесс. Жакын (элеуетг!) даму аймагы-бала езд1гшен шешетш (дамудыц накды денгей!) жэне ересек адамныц басшылыгымен, киындыкгардагы сэйкесазд1к. Жас аралыгы-адамныц туылганынан OMipiniH сонына дешнп кезещ, адамныц вм1р1ндеп кезендерд1ц жас шамаларын аныктау, когамда кабылданган жастьщ стратификация жуйес1н аныктайды. Жас дамуы-бул жаска тэн дамудыц ерекшел1ктер1 мен зандылыктары. Жас кезещндеп дагдарыс - каркынды касиезлермен, адамныц элеуметгк карым-катынасындагы жуйел! earepicTepMCH, белсендшкпен жэне психикальщ уйымдастыруымен ерекшеленетш, дамудыц 6ip кезещнен екшш1сше ету кезец!- Жеке даму факторлары - бул адамныц жеке басын калыптастыратын козтаушы куштер. Жетекш! к-эрекет - бул психиканыц мацызды езгерктерш, оныц даму сатысында жаца курылымдар пайда болуын аныктайтын кызмет lypi; ез oMipimH даму кезещнде баланьщ ацыл-ой дамуына коп ыкпал етет1н ic-эрекет. Ж1ктеу - белгш! 6ip сипаттамалармен немесе непздермен ерекшелЬсгер1н топтау. ]^алыптастыру - бул факторлардьщ жиынтьщын ескере отырып, баланьщ букш ем1рл1к белсендшМн уйымдастырып арнайы баскару. ^оршаган орта - материалдьщ, рухани, вм1р суруц1ц табига жагдайлары, калыптасуы мен кызмет!, сондай-ак осы жагдайлардьщ ортак байлытьшен байланысты адамдардыц жиынтыгы. Мектеп жасына деШнп балаларды гендерл1к тарбиелеу- балалардыц жыныс туралы тус!н!пн калыптастыру болып табылады,сондай-ак эйелдер мен ерлерд1н м!нез-кулыктыц карапайым улгшер! туралы. Мектеп жасына дейшп балалардыц эстетикалык тэрбиес! -бул — ------ жэне онердеп сулулыкты тусшу жэне кабылдау, эстетикалык 167
сезшдерд!, п1к1рлерд1, талгамдарды, енердеп жэне емфдеп сулулыкты калыптастыруга катысу кабшет! мен кажетт1л1г1н тэрбиелеу. Мектеп жасына дей1нп баланы ецбекке тэрбиелеу - балалардьщ енбек 1с-эрекет1н уйымдастыру жэне ынталандыру, олардьщ ецбек б1л1ктер1 мен датдыларын калыптастыру, ецбекке деген адал кезцарасын калыптастыру, шыгармашылыкты ынталандыру, бастамашылык пен жогары нэтижелерге умтылу nponeci. Мектеп жасына дей1нг1 баланын экономикалык; тэрбиес! - мектеп жасындагы тултаньщ экономикалык мэдениеын калыптастыруга багытталган уйымдастырылган педагогикалык жумыс. Мектеп жасына толу - бул бала тулгасыньщ сапалы интеграцияльщ жанадан калыптасуы, ол оган б1рлескен оку-танымдьщ кызметт1н талаптарына csiri бей1мделуге жэне педагогикалык процесте элеуметт1к-интеллекгуалдык езш-ез1 жузеге асыру мэселелер1н шыгармашылык турде шешуге мумшнд1к беред!. Мектеп жасына дей!нп балалардын сенсорлык тэрбиес! - бул балаларда сез1мталдыкты жэне ез1н-вз1 дамытуды калыптастыруга жэне ынталандыруга багытталган психологиялык-педагогикалык эсер ету жуйес!. Мектеп жасына деЙ1нп балалардьщ экологиялык тэрбиес! - экологиялык кезкараска непзделген, балаларды табигат пен коршаган ортамен таныстыру. Мектепке дейшп балалык шак - бул баланьщ туылудан мектепке келу1не дей1нг1 кезен. Мектепке дейшп бш1м беру - бул баланьщ физикальщ жэне психикалык дамуы, бш1м беру жуйее1н1н келес! кезенше уакытылы кешуд! камтамасыз ететш максатты, функционалды тэрбиелеу жэне окыту процес!. Мектепке дейшп бш1м беру жуйес! - непзп жалпы бш1м беру багдарламалары, мектепке дей1нп уйымдардын жел1с1. Мектеп жасына дей!нг1 кезец - бул баланьщ психикалык даму кезещ 3- тен 6-7 жаска дей1н. Мектеп жасына дей1нп балалардыц акыл-ой тэрбиес! - бул адамгершш1к идеалдар мен кагидаттарга сэйкес балаларда жогары сана мен адамгершшк сез1мдерд1 жэне м1нез-кулыктарды максатты калыптастыру пронес!. Мектеп жасына дейшп балалардын тулгалык дамуы- мектеп жасына дешнп балалардын тулгалык касиеггер!шн пайда болуы. Мектеп жасына дей{нг1 балалардыц лидерл1к касиеттер! - бул лидерлш мщдеттер мен функциялардьщ табысты орындалуын камтамасыз етет!н топпен озара эрекеттесу уш!н психологиялык касиеттердщ, бш к жэне кабшеттердщ жиынтыгы. Мектеп жасына дей!нп баланы жеке дамыту - эрб!р баланьщ жеке епек1ттел!ктер!. 168
Мектеп жасына дейшп баланыц адамгерш)Л1КТ1к тэрбиес! - адамгерш1л1кт1к к^ндылыктар мен м1нез-к¥лык кагидаттарына сэйкес адамгерш1л1кт1к сез1м мен м1нез-ьс¥лкын, максатты турде балалардьщ жогары санасын калыптастыру кызмет!. Мектепке дей1нг1 педагогика - бул балалардьщ туылуынан мектепке баруына дей1нг1 жас ерекшел1ктер1н ашатын педагогикальщ гылым. Мектепке деЙ1нп педагогиканын пэш- зандылыктар, карымкатынастардьщ кайшыльщтары, бала тулгасыныц дамуын аныктайтын оку процес1н уйымдастыру технологиялары. Мектепке дей1нп педагогиканыц нысаны - туганнан жет1 жаска дeйiнгi кезевдеп бала. Мектепке дейшп тэрбие - бул ерте жэне мектеп жасына дей1нп балалардьщ отбасылык жэне когамдык тэрбиес!. Мектепке дейшп уйымдагы педагогикалык процес -мектепке дешнп уйым жагдайында окыту мен тэрбиелеу максаттарын 6ipryrac жэне озара байланысты турде 6ipiKTiperiH процесс, педагог пен тэрбиеленуш1н1Ц езара эрекеттесу1не багытталган. Мектепке дейшп уйымдар -ерте жэне мектеп жасына дешнп балаларды 0Щ)1туга арналган б1л1м беру уйымдары. Ойын - адамныц шындыкты езгерте алатын кабшетдн корсетепн эрекет. Ойын позициясы - ойын 1с-эрекепне арналган тулганьщ мацызды сапасы; ойын техникасын пайдалану аркьшы, ересектерд1ц (ата-ана, педагог) балага ерекше карым-катынасы; тыгыз байланысты рефлексияны камтитын курделшкп калыптастыру (сырттагы жагдайды кере б1лу жэне ондагы ойын мумк1нд1ктер1н окшаулау мумюнд1п),инфантилизация (баскалармен сен1мд1 карым-катынас орнату мумюндш), эмпатия (баска адамдардын, ойын куй1н сез1ну кабшеп), белсенд1л1к (максатка жетудвд стандартты емес жолдарын табу мумшнд1п). Ойыншык-ойнауга арналган курал. Оку эд1стемес1 - педагог пен тэрбиеленуш1нщ окытудын белпл! 6ip максатына жетуге багытталган б1рлескен кызмет!. Окыту TYpi- окыту процес1н уйымдастырудьвд сырткы жагы. Окытуды уйымдастыру формасы - бул оку процес1нде жеке сабактардьщ, белпл! 6ip сабак турш1ц курылымы. Отбасы-бул туыстык катынастармен байланыскан адамдар тобы. Педагогикалык зертгеулер - педагогикальщ npouecri же-плд1ру жолдарын, куралдарын жэне эдicтepiн 1здеу. Педагогикалык зертгеулер эд1стер1 - педагогикалык кубыпыстарды жэне Typni гылыми жэне педагогикалык мэселелерд! шешуге багытталган эд1стемелер мен жумыстардьщ жиынтьиы. Педагогикалык зерттеулердш логикасы - гьшыми таным кезендер1н1ц 169
Сензитивт! (сез1мталдьщ) жас- б^л белпл! 6ip психикалык кызметт! ти1мд1 дамыту кезец1, ocipece коршаган ортага эсерд1н белгш! 6ip lypine сез1мталдык. Тэрбие- элеуметт1к кубылыс рет1нде - мектеп жасына дей1нг1 балаларды ем1рге жэне мектепке дайындау. Тэрбие - педагогикальщ магынасы-бул баланьщ дамуына улес косатын, арнайы жасалган жагдай. Тэрбиелеу эд1с1 - тэрбиен1н мазмунын игеруд! камтамасыз етет1н тэрбиеш! мен тэрбиеленушшерд1н езара эрекеттесу жуйес!. Тэрбиелеу эд1стемес1- тэрбие эдктер1шц ажырамас бел1п; педагогикальщ эз1рленген ic-шаралар. Тэрбиелеу кагидаттары - бул бастапцы максаттар, Herisri багыттар, максаттар мен м1ндеттер, эртурл! мазмундык багыттар жэне эртурл! б1л1м беру эд1стер1н1ц жиынтыгы сияцты компоненттерд! камтитын тэрбие жумысыньщ барлык курдел! жуйес1н уйымдастыру жэне ретгеу. Тэрбиелеу куралдары - уйымдаскан жэне уйымдаспаган эсер ету тэс1лдер1, оньщ кемег1мен тэрбиешшер психологияльщ касиеттер мен мшезкульщ формаларын калыптастыру жэне дамыту арщдлы тэрбиеленушшерге эсер етед1. Тэрбиелеуд1ц зацдылыктары -обьективт! турде, кайталанатын, турацты, мацызды тэрбие процес1шц кубылыстары. Тэрбиелеудщ мазмуны - бала тулгасына эсер1н сипаттайтын мацсаттар, ic-шаралар, эд1стер, багыттар жэне баска да параметрлер жиынтыгы. Тукым куалаушылык - бул баланьщ туьшган кез1нде ата-анасынан алган биологиялык белгшершщ генетикальщ багдарламасы. Тулга- адам бул когамдьщ Tipi агза,когамдьщ сананьщ тасымалдаушысы. Фактор - козгаушы куш, ceбeптepдi немесе жагдайларды эрекетке экелетш процесс. 170
КОСЫМША А TIPEK СЫЗБАЛАР Sags G^4I'«UU> М с к т е и к а д я й й т яедашнЕЗ ~шзг ‘JeeayejM •Sai»S0eaa> ’^ittwsaae ! М ект« тж денш Н П1>лагйгяжага)>ш. Д1>г. тзюкхм { X O L a sm ^ |Ш Д ««а^ ) |Ш « И М .> • iiiiejtretta?* Л Л £яяш яип ‘1Ж9»аяяч!»л* 'ЖЖСжххеа* ‘ИЖБмааЖ 'XC..S>B«raaft К ш к ж • ИЛ1Ьата(ця -• JCSSRSMJSJ» -С-^.Щ%яя •• Е-к-?гяка=*« • МГООЕЕвКЯЯ »!CJ? Tpiieesi • U.!S‘Si^9!ass3^ • 2LB*«^e9aat .ь . j:ij...... ""■” !.v;“*ii II'&taeas д~Д^11~’ 4».i '.w Н» 6К»ЯЮ«Р1СЭ^?«ЦШК i ГршасиЕ1»||р|т 171
I-------------------------------------------- :-------------------------------- ! кЛглКСТАНЛАГЫ МЕКТГПК! Л1ШНГ1 БОШ БЕРУ аДИГС! ; 11 i>'5«3s“ SasES 1 1 P*i:2VSE3B3Ci£H3Or2015 }£sRsrocs i i -£»^a)CU2’шшгкжвг&г ewpr не» ee^^SHkije* ; ; Js®4?5 Ss^TE£Ci£S^ atrgTTM : !б»2Т1ят^мзя«^дайшзМ ***Ч»?***Ч1*..... • ¥»aiffisp шше?4HUf пшпж : r 356-SEa.. З^кетеакв seees 172
пз
IPTI ЖЭНЕ ЖКТЕП Ж.\СЫН.\ ДЕШНП Б.ЛЛ.ЛЛ.АРДЫ ТЭРБИЕЛЕ^’ДЩ ЗАНИЫЛЬЩЕ.«Ы МЕН В;ЛГИД.«ТАРЫ та^тешн Ж4.зпи мижишгст^ял хгжгт * 1. ыги-муплдж ?№ад?^?к ia® z^bszTiTi I * 1. Ъзшо/х. TS^Sed озю? нсагепнЁщ j гаажуза^асур»: * З.Т5р®й1^разшся»у№ззйлндещ55гз12аа8 Трт! &ЛС4КЕ1гаГЗНХКГ£5н)5Пф^' t^soBtKSS^ СЖЯКЗСЯ® l»^CSty£&£§? ' 3. Is^Sas z^Q^iass •^is^fssi «cviii^ шу щ>&: ' 6. Тзр§^$у!^о:ж1^€:гп£^щ ^ssai сшазщла- 'sssisi c^^aey as^ex та<втп» т тпКАМШТДВД * s^s^TSiszice. 1ргшаас£, " i^p^fssis «dp ' cv2«hy ^y y s-w wbr-S^'SS? ЩЛК2£31р^ ?sp^eE«V ^гааешг; * дсЭва^ешжтэЕ san-asg xsa S»o^ Kiptsy; ёз^Е^вз^жзсхт^хтаз^^ i^ss5mdx:pss к^урттемк, ^Z3£»i^ x«3cs р»ш ^sarof ?^гг?зу таридЕтн! а.;:цптрт т о ™ ™ ™ ••sTigEnatfg эвяйгзд» авжзеп &раж жая^аищ жзааеягы xsss -Esianap set фвшеда! 7'fi^ ^acsiB^Bie жвгда! ' Spisx»' te-ecfisi ТЭГЕИЕШЯ ТЭСЬТИЛ * ^csig аи^ацс saeii. №s«d ЙСЯСС 63^ Mkpv таяшЕНШ Kvp\ju\pu * ^fis snmsv^SBkmebiassf мояш ж4сынАЛ1й1НПЕАДАЛЙэытаркиог»-эжгтттпн xncmiia'■' 1 Т ^ага а я с д н а е зе saas^B cnig^" « K 3 ip 1 ^ р ^ зс ^ й а щ зв и « зё ^ х s e t к ч р а г а н dafusscssssT зак?$а Iz-ip& S!^ i s e УТГТЧ'ССТ1УИруЗ>^<-М Тж sod 'P^Skia ж е г z iis s ^ stticstei ишго№. nm oss^ $ a a a ia « egrisefc M i^R ж ^дак аж l a s e y с я о ^ t a a s s s ^ ?13^фм& ж гтш у : ^ф е?у а е з е г а ^ е я к 73С£Е.с1;агс sa«5aZ!3Kaf^ XilSIS}; MSSSX73T i s a ^ ’o r k s ^ «iaao ;^ « iri EteatraB JO is г ^ а ш в у н сгзазказя. C‘ tpiSSnsiS HS^JCfCH T& issv 174
ШКТЕП УКЛСЪША ;1ЕЙ1НП БАЛ4Л.АРЛЫ БАЛА1^АК;Д14ДА ОКЪПУ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР! Дндмвш СПГИ{ TiJVy СА.1АСЫ - "йжгю: t—. Фраггаадк НЬе^швы *С«шпк* С^ыгкк йск U52X £e:;srvac Hwrr« жлгяятя &адаляьяиСВ1ПТМктте ■«■стаям |у«а1И «№ Г|^ * тиятаза£е, * Т9р^2пж€^ЙЁм Bi^’r^iaexia * Cmescsxsss^ ‘r a c i n i l i i H r w fiT TB i r C i H H H « a g i SISgBgccTMSggatga 1.Ж&тяву 2.Sfog«aaP^' 1.Т\'£евх;ю я ^ 3ss3epe«se«2T^ згк я ^ 9 г е в м T «a^es^sce y«»5*JJ'*S»«*a5'3»t. ’fstax* 4 КвеЕюе и я в а в т ^ iv 4 .C * a « jic r» » ises T^cjaHagaga*. easA s^tat. т в 'я а я ^ " Sutb! як в@аюЕН oestKf ' Ъвт.}(1^1вс»жш:и1лт.жя
Шк-ТРП Ж.ЛСЫН.4 ЛЕШНГ1 БА.ХЛНЫН вХДРИОЕП ойьш Ш^ниадш i улы« ^«антчм? 01ШНХ№Т1тк:тлпги^«1К\11Ияа11 Кмиц^тшп- ' Юми-чаьо; : 'C^ise^aar тф’ккз^кг?! : &^i£S2Si {^. Фрв&а»); фшзглш с<5кнд^, : о^ашз^;: cstsy си^н^э^; ' П И свккдгвдаг Terrors ^£«7ЕД!: ){в€шты5 ^ ' cKMta^; atssH'^yaraag deaic^; зшитежг?!^ - ^ сфск£^. ISifлsFЛSi ^яавща^а. c»£R^'£»£?h:s£>{s, ЯЙНИЕЬрК^ГТТ * SmSC^SRIS ^S£3^ > Озкщцг» кязнюс ^ix- »i ics^^ ' Kc3«yffi^?KSn£ * ^3issa эед^етзж ' C^baqg^ ту^етушшЕ * l^Etn-ку^ Eftp^jyssrbti* I ^>ВМШМ^.-Ч^ ТШЯТ; * 8ЩЦЖ иааагда!?^ * a'sjreasi * gesspeagg ' 3(0?Ж * * 'xsas^tsc' * km^i^is^asiaa^i ' saaat apsan^i * КЭЖЯ» Б1.1ЛНЫЦ БАЛ.ЛБД1цЦШ-А БЕЙ1Щ ЕЛ11 Ф И ТО.ИМ-МИ.ТЫ1^ алеуметш е ЯОСЕОД^йаОПИИПД? ^•Ьф ж«ва :гЖ 1 орташа Балабдктадуя »^»^лдаюан ^даьсгейадуы кю«с; ¥с№0«вз бехш^са^зх^ зеес^^»з%х^а£кс$<а|шше^' ЮПИ ап ев» аане avm vsu 5аас«чп €onv T\*f^xxecvP^' 176
E.4.T.VEUaiL\ М ЕН ОТБЛСЫ « К Ы Н Д ^ Г Ы 0 3 . т ЭРЕКЕТГЕСТ1К !; '£¥’^-зкг>"»«*г:1£»--ггкг\^^а! ЕзлвгьаЕ ж*вг ! о?ез.:ги Si x&:sTia- т^: j^isnspfsi дашг-шл :jpri кя«кя?дик« ^ |}£з4^1 $Э$5^ДК Ч *za?r кзютет»*-» ; Ч а к з ^ 4 т я с * ж « ( \ ж^вббьуа^езр^е"! ; т- г^щавияи^ааж I Ч мк^ягмакаав ^esarxr ; i х«зел'а»*Е»Ьа sssst^spxtx i : к>г6з?8^ iasap. : , a^e^fWsiSuxesAC: Qiraaa«agaaMC : ip»igsaie9KeEisi^.' К А ЛГА И РТЬГМ ЕК ТРП ТЕ О КУГА .ХЛЙЫНЕЬ»' i .........................1 ' ....... i : 'Ф кж цяякзав Ш ^ ю я м * 1 a a s t M a u - 1 Щ т т -;; 1.:: ^ГШШТ , J, M i;№ H q am - 1 1 ^нта^срказе 1 1 &ванаяк eas-ed i t-------------.^-..,.-.-.^-.^™~ 1~Ъа'в1^иЩ 1-5зш а^\ i :, i ........................... 1 ^ Ifts m жмяяа s*ife*^ | |&ЗИЭ@ЙЯЙбЕЙ&5ЕЙ1ЙВ \ ,. ^ ^:аииаспЕкааа'j ^:i: 'Sisfs^^ssrmi “"^gy^gjtgg^gaiaggii v y 3jef5jajg^^X ^tsynsnix livaruff^ifrv^AmrtiFr, в5 8«й«жаб1йуаях* 177
1<ОСЫМША 0 БАКЫЛАУ-0ЛШЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ \ МЕКТЕПКЕ ДЕЙ1НГ1 ПЕДАГОГИКА ГЫЛЫМ РЕТ1НДЕ 1 . Е р т е ж эн е м е к т е п ж а с ы н а д е й !н п б а л а л а р д ы т э р б и е л е у ж эн е о к ы т у д ы з е р т т е й т 1н п е д а г о г и к а н ь щ 6ip са л я сы A . М ектепке деЙ1н п педагогика B. П едагогика C . Ерте дам у педагогикасы D . Kimi ж астагы б ш м алуш ы педагогикасы E. П едагогика тарихы Е.Отбасы педагогикасы О .Балалы к ш ак педагогикасы Н .Тузету педагогикасы 2 . М е к т е п к е д е й ш п п е д а г о г и к а н ы с а н ы A . Туганнан жег! ж аска дей1нп бала B . З ж астан 5 ж аска дей1нп бала C . 2 ж астан 6 ж аска д еш н п бала D. 1 ж астан 5 ж аска дей1нп бала E . М ектеп ж асы на дей1нг1 бала F. Kiuii сынып окушысы О.Тэрбиеш ! Н .Бала, ата-ана 3 . Б а л а ж е к е т у л г а с ы н ы н д а м у ы н а н ы к г а й т ы н б!л !м б е р у уд е р !с1н у й ы м д а с т ы р у м ен ж у з е ге а с ы р у т е х н о л о г и я л а р ы , к а р ы м -к а т ы н а с т а р д ы н к а й ш ы л ы к т а р ы , к а р а м а - к а й ш ы л ы к т а р ы ... A. М ектепке д е ш н п педагогика пэн! B. М ектепке д е й ш п педагогика объекттс! C. М ектепке дей!ш т педагогиканьщ мiндeттepi D. М ектепке д е й ш п педагогиканьщ кайшьшьщтары E. О кы ту технологиялары F. П едагогикалы к удер^с G. М ектеп ж асы на д ей ш п балаларды окы ту эд1стемес1 H. М ектепке д е й ш п педагогиканьщ максаты 4 .М е к т е п к е д е й ш п п е д а г о г и к а н ь щ м ш д е т т е р ! A. Е рте ж астагы ж эне мектеп ж асы на д е ш н п балаларды окы ту ж эне тэрбиелеудщ жаца тужы ры мдамаларьш эзгрлеу B. 0ртурл1 жас топтары ндагы мектеп ж асы на д ей ш п тэрбиеленушшерди); жумысында вариациялык багдарламаларды колдануды н технологиялары н ж эне aflicrepin тьшыми неп зд еу C. М ектепке дей1нп уйы мдарды н ж эне бастауыш мектептщ бш 1м беру кы зм еп ш н мазмуны нда сабактасты кты гылы ми непздеу 178
D. Турл1 жастагы балалармен жумыс мазмунын аныктау E . Е р е к ш е каж стт1Л 1ктер1 б а р б а л а л а р м е н ж у м ы с ic r e y вД1с н а м а с ы н а н ы к т а у F. Жаке тулганы калыптастыру жэне онын жеке ерекшел1г1, б1регейЛ1П, G. Бастауыш 6iaiM беруд1Н Heriari бш1м беру багдарламасын мецгерудщ жоспарлы нэтижeлepiнe кол жетк!зу H. Сапалы б1л1мге кол жетк1зуд1 камтамасыз ету 5. М е к т е п к е д е й 1н п п е д а г о г и к а н ы н ф у н к ц и я л а р ы A. Жобалау B. С ипаттама-колданбалы C. А налитикалык D. Сипаттама-синтездеу E. Трансформация С .Ш ы гармаш ы лы к трансформация F. Тузету G. Прогностикалык H. Орындауш ылык 6. А к п а р а т т ы б е р у , о н ы в н д е у ж эн е ж а н а с ы н к у р у г а б а г ы т т а л г я н е р е с е к т е р м ен б а л а л а р а р а с ы н д а г ы е за р а э р е к е т т е с у п р о ц е с! A. Тэрбиелеу B. Окыту C. Бш1м беру D. Дамыту E. Калы птасты ру F. Н ускау беру G. Э леум етгенд1ру H. Бей1мдеу 7 . А д а м з а т ж и н а к т а г а н г ы л ы м и ж эн е м э д ен и к у н д ы л ы к г а р д ы м е н г е р у у д е р к ! A. Дамыту B. О кыту C. Тэрбиелеу D. Б1л1м беру E. Калыптастыру F. FlycKay беру G. 0леумезтенд1ру FI. БеЙ1мдеу 8. Б а л а н ы ц д а м у ы н а ы к п а л етет1н а р н а й ы к у р ы л г а н ж а гд а й л а р A. Тэрбиелеу B. Бш1м беру C. Дамыту D. Окыту E. Калыптастыру F. FlycKay беру 179
G. 0леуметтенд1ру H. Бей1мдеу 9. Э р ту р л! ф а к то р л а р д ы н эсер1нен о р ы н а л а т ы н с ан д ы к ж эне с а п а л ы к в згер 1стер процес! A. Тэрбие беру B. Б1л1м беру C. Дамыту D. О кыту E. Калыптастыру F. Н ускау беру G. 0леуметтенд1ру H. Бей1мдеу 10. Б а л а н ы н п с и х и к а л ы к д а м у кезен ! 3 -т е н 6 -7 ж а с к а дей !н A . М ектеп ж асы на дей1н B. Н эрестел1к кезец C. Kimi мектеп жасы D. Ж еткш ш ек жас E. Ж аца туылган нэресте F. Ж асты к кезен G. Бозбалалык ш ак Г. Геронтологиялык жас 1 1 . М е к т е п к е д е й ш п п е д а г о г и к а т эуел с1з г ы л ы м р е т !н д е д а м ы д ы A. X IX гасырда B. X V III гасырдьщ б1р1нш1 жартысында C. X V III гасырдьщ екш ш ! жартысында D. X IX гасырдьщ екш ш ! ж арты сы нда E. X V I гасырда F. X V II гасырдьщ dipium i жартысында G. XV I гасырдьщ екщ щ ! ж арты сы нда H. X V II гасырды ц екщ ш ! жартысында 12 . М е к т е п к е д е й ш п п е д а г о г и к а н ы н г ы л ы м и н е п з ш эз!р л еген A. К оменский Я.А. B. Руссо Ж .Ж . C. П естолоцци И.Г. D. Ф ребель Ф. E. Гольдш.мит Э.Х. F. Ш тейнер Р. G. Гербарт И.Ф. H. Д истерверг А. 13 . « А н а л а р к 1та б ы н е м е се а н а л а р г а а р н а л г а н н у с к а у л ы к , б а л а л а р д ы с е й л с у ге . б а к ы л а у г а у й р е т у » к 1т а б ы н ы н а в т о р ы 180
А. Пестояшщи И.Г. 3. Руссо Ж.Ж. C. Коменский Я.А, D. Фребель Ф. E. Оуэн Р. F. Монтессори М. G. Гольдшмит Э.Х. H. Гербарт И.Ф. 14. « Б а л а б а к ш а » т е р м и н ш е н п зге н A. Ф ребель Ф. B. О уэн Р. C. М онтессори М. D. Ф рене С. E. Гольдш мит Э.Х. F. Ш тейнер Р. G. Гербарт И.Ф. H. Д истерверг А 1 5 . Б а л а л а р г а а р н а л г а н о й ы н т р к ы р ы м д а м а с ы н ы н а в т о р ы A. У ш инский К.Д. B. М акаренко А.С. C. А монаш вили Ш.А. D. Толстой Л.Н. E. Щ етинин М .П. F. С ухомлинский В.А. G. Ш ацкий С.Ф. H . Ш аталов В.Ф. 16 . Б а л а б а к ш а г а е ц б е к к е б а у л у ж э н е т а б и г а т п ен т а н ы с т ы р у са б а ты н е н п з г е н A. Симанович А.С. B. Тихеева Е.И. C. В одовозова Е.Н. D. Крупская Н.К. E. Левченко Т.А. F. Ж иенбаева С.Н. G. СеверзшоваЕ.А. H. Манкеш А.Е. 1 7 . М е к т е п к е дей 1нг1 п е д а г о г и к а д а а л г а ш к ы л а р д ы н 6 ip i б о л ы п , б а л а л а р д ы н а к ы л -о й ы м ен а д а м гер ш 1л 1к тэр б и е сш 1н п р о б л е м а л а р ы н а н ы к т а т а н A. В одовозова Е.Н. B. С иманович А.С. C. Тихеева Е.И. D. Л еуш ина А.М . Б. Левченко Т .Л F. Ж иенбаева С.Н. 181
G. Северинова E.A. H. Манкеш A.E. 18. М е к т е п ж а с ы н а д е й ш п б а л а л а р д а с е й л е у м е н о й л а у д ы д а м ы т у д ы н а д к т е м е Ы н ж а с а г а н A. Тихеева Е.И. B. В одовозова Е.Н. C. Симанович А.С. D. Астраханская А.С. E. Левченко Т.А. F. Ж иенбаева С.Н. G. Северинова Е.А. H . Манкеш А.Е. 1 9 . 1 ^ а за к с т а н д а м е к т е п к е дей1нг1 б1л1м б е р у ж уйес1н д а м ы т у т а р и х ы к а ш а н б а с т а л д ы ? A. X X г. басында B. 30 жылдардьщ басы мен 50 ж ылдарды ц ортасы C. 50 жьш дардыц екш ш ! жартысынан 90 жылдардьщ басына дейш D. XX F. ЗОжылдары E. XIXf . аягы F. XX г. ек1нш1 ж артысы G. X V IIIF. б1р1нш1 жартысы H. 20 жылдардьщ басы мен 60 ж ылдардьщ ортасы 20. « Б а л а л а р д ы н ж а с ер ек ш ел 1к те р 1» (1934) а т т ы ю т а п т ы н а в т о р ы A. Блонский П.П. B. В ы готский Л.С. C. С иманович А.С. D. Бехтерев В.М. E. Л урия А.Р. F. Сеченов И.М . G. Рубинш тейн С.Л. H. Л еонтьев А.Н. 2 1 . ] ^ а з а к с т а н д а г ы м е к т е п к е дей1нг1 б1л1м беруд1н а л г а ш к ы т е о р е т и п м е н у й ы м д а с т ы р у ш ы л а р ы A. К улж анова Н. B. М ухля О.Д. C. Романова Е.Л. D. М ендаякова К.М . E. Ж иенбаева С.Н. F. М анкеш А.Е. G. Шерьяз11ИНОваХ.Т. H. СупейменоваР.А 22. ^ а з а к с т а н д а г ы а л г а ш к ы б а л а б а к ш а н ы а ш т ы А. М ухля О.Д. 182
в. Баймуратоаа Б. C. К_улжанова Н. D. Травина К.Д. E. Левченко Т.А. F. Жиенбаева С.Н. G. Северинова Е.А. H. Манкеш А.Е. 23. К енес вк!мет!н1н алгашцы жылдарында Цазакстандагы м ек теп к е д е й ш п уйымдар К¥Рылды A. Балалар ойын алавдары ж эне мектепке дей1нг1 ки1з уйлер B. Балалардьщ ойын алавдары C. М ектепке дей ш п ки13 уйлер D. Балабакш алар E. Балалар лагер! F. Санаторий уйде G. Балалар уйлер! H. Д ам ы ту орталы кгары 24. М е к т е п к е д е й !н п п е д а г о г и к а к о зд ер ! A. О тбасы нда тэрбиеш !н!ц жеке кызмет! B. П едагогикалы к тэж ф ибе C. Тэрбие беру тэж!рибес! D. М ектеп ж асы на д ей ш п балаларды тэрбиелеу E. Э дебиеттер мен монографиялар F. П едагогикалы к журналдар Г. Б!л!кт!л!кг! жогарьш ату курстары Н. 1здеу жуйелер! 25. М е к т е п к е дей{нг1 п е д а г о г и к а м е н б а й л а н ы с т ы г ы л ы м A. Ф изика B. А натомия ж эне физиология C . Б ш м беру экономикасы П .Ф илософия E. М аш ина ж асау F. Н еврология Г. М емлекетт!к зертгеулер Е1.Астрофизика 2 М Е К Т Е П К Е Д Е Й 1 Н Г 1 П Е Д А Г О Г И К А Н Ь Щ Э Д 1 С Н А М А Л Ь Щ Н Е П З Д Е И 1 .М е к т е п к е д е й ш п б !л !м бер уд!н п е д а г о г и к а л ы к т е о р и я с ы н ы н б а с т а п к ы у с т а н ы м ы т у р а л ы б !л !м ж уй ес!: A. 0д!стем ел!к тэс!лдер B. Эд!стемел!к принциптер 183
с. Педагогиканьщ эд1стемес1 D. Мектепке дей1нг1 б1л1м беруд^н эд1стемел1к тэс1лдер| E. Мектепке дей1нп б1л1м беру эд1стемес1 F. Еьшыми-зерттеу эд1снамасы G. Зерттеу эд1снамасы H. М ектепке дей1нг1 педагогиканьщ эд1стемес1 2. Адамнын б1л1м, тзрбиелеу жэне вз1н-вз1 дамытуда пайда болган кундылыцтардынжиынтыгы: A . Аксиологиялык тэс1лдеме B. А нтропологиялы к тэсш деме C. Жуйелш1к тэсш деме D. Синергетикалык тэс1лдеме E. Тулгалык тэс1лдеме F. 1с-эрекетт1к тэсш деме G. Жуйелш1к тэсш деме H. М эдениетганымдьщ тэсш деме 3. М е к т е п к е д е й ш г ! к езен дег! а к с и о л о ги я л ы к к у н д ы л ы к т а р A. М эдениеттер диалогы B. Танымньщ мэн| C. К арым-катынас куаныш ы D. О йын E. Баланьщ ж акы н корш аган ортасын есепке алу F. Кукыктьщ кундьшьщ G. Этникалык; кундьшык H. Экологияльщ кундьшык 4. М э д е н и е т т а н ы м д ы к т э с ш н е п з ш к а л а у ш ы : A. П.Я. Гальперин B. Д.Б. Элъконин C. А. Д истервег D. К.Д. Ушинский E. А.Н. Л еонтьев F. А. Гезелл G. 3. Ф рейд H. А.А. Агаева З .М э д е н и е т т а н ы м д ы к т э с ш д е м е к а м т и д ы : A. Баланьщ жакын корш аган орта ерекшел1ктер1 B. Е лдщ еткен тарихы C. А дамдардьщ кундьшык; багдарлары D. Тултаньщ психосексуалды дамуы E. Х алы ктьщ коммуникативт1к карым-катынасы F. Таным кундьшыкдары G. С алт-дэстурлер H. Ш ыгармашыльщ кы змет T3*ipn6eci 184
6.Б |'ртртас т у т а с т ы к к ^руд ы н в зар а б а й л а н ы ст ы элем ен ттер! мен о л ар д ы н ар ас ы н д а гы к ат ы н а с т а р д ы н р еттелген ж и ы н т ы г ы : A. Ж у й ел ш к тэс1лдеме B. Жуйел1л1к-1с-эрекетт1к C. А нтропологиялык D. Тулгалык E. М эдениеттанымдык F. А ксиологиялык G. 1с-эрекетт1к H. Синергетикалык 7.0ЙЫН жетекш! кызмет ретшде: A. Ш ыгармашыльщ табигаты B . 0з1н-ез1 уйымдастыру C. Баланьщ элеуеп н аш ады D. Баланьщ ез1н-ез1 белсенд1ру1 E. Педагогпен унем! Kepi байланысын талап етед! F. Kinii мектеп ж асында жузеге асырылады G. 031н-вз1 таны ту ymiH эмоционалды тартымды H. Ережелерге сэйкест1кт1 талап ету 8. Э р б а л а н ь щ эл е уе т ш а ш у г а , о н ь щ к -э р е к е т к е д еге н к а б {л е тт 1л к 1я е , ш ы г а р м а ш ы л ы к каб гп етш е, б а с т а м а с ы н а н е п зд е л ге н тэс1лд ем е: A. Ж уйелтк-1с-эрекетт1к B. 1с-эрекетг1к C. 1с-эрекетг1к-шыгармашылык D. Аксиологиялык E. А нтропологиялы к F. М эдениеттанымдык G. Синергетикалы к H. Тулгалык 9. Б а л а н ы н су р а у л а р ы н , т ь д е к те р ш , к ы з ы г у ш ы л ы г ы н , и к е м д Ш п н д а м ы т у д ы к а м г и т ы и т э с ш д е м е : A. Тулгалык B. Жуйелш1к-1с-эрекетт1к C. Антропологиялык D. А ксиологиялык E. Ic-apeKeTTiK F. К узы реттш к G. Синергетикалык FI. М эдениеттанымдык 10. Б !л 1м б е р у п роц ес1н де эрб1р к а т ы с у ш ы н ы в з д к ш е и д а м и т ы н ш а гы н ж ун ен щс у б ъ е к т к ! р е тш д е' к а р а с т ы р а т ы н т э с ш д е м е А. Синергетикалык 185
в. Жуйел1л1к-1с-эрекетт1к C. Антропологиялык D. Аксиологиялык E. 1с-эрекетг!к F. Кузыретг1л1к G. Жуйел1л1к И. Мэдениеттанымдык П . И н н о в ац и я ж агд а й ы н д а м ек теп к е д е й ш п тэрби елеу м ен о к ы т у д ы н м ем лскетг1к с та н д а р ты н д аг ы н е п з п тэсш дем е A. Синергетикалык B. Жуйелш1к-1с-эрекетт1к C. Антропологиялык D. А ксиологиялык E. 1с-эрекетт1к F. К узы реттш к G. Жуйелш1к H. М эдениеттаны мды к 1 2 . М е к т е п к е д е й !н п п е д а го ги к а н ы ц э д 1с н а м а л ы к т э с щ д е м е л е р ! а н ы к т а л а д ы ; A. М ектеп ж асы на fleffinri балаларды тэрбиелеуд1ц мазмуны B. О кы ту формалары C. Т эрбие куралдары н тавдау D. П едагогикалык зерттеулердщ логикасы E. B ia iM беру процесш уйы мдасты ру F. Б ала тулгасы на педагогтщ кещ л белу! G. Балаларды тэрбиелеу мен окытуда оз рвЛ1н тус1ну FI. П едагогтщ позициясы 13 . ^ а з 1 р п з а м а н г ы м е к т е п к е деЙ1нг1 п е д а г о г и к а э д 1с н а м а л ы к б а г д а р ретзнде м ы н а д а й б а л а л ы к ш а к т у ж ы р ы м д а м а с ы н бе л е д !: A. Д. Д Б Эльконин тужырымдамасы B. D. Ф ельдш тейн тужырымдамасы C. В.Кудрявцев тужырымдамасы D. Ф .Тэйлор тужырымдамасы E. А. Ф айоль тужырымдамасы F. И .Барнард тужырымдамасы G. Т. Питерс тужырымдамасы H. Р. Уотерман тужырымдамасы 14 . Б а л а л ы к ш а к ш екс1зд1к п ен бтрегей лтктц оз1нд1к ж эн е а д а м д а р уш 1н е р е к ш е м и сси я ретзн де а н ы к т а л а д ы : A. В. Зенковскийдщ балалы к ш ак тужырымдамасы B. D. Эльконин тужырымдамасы C. Ф .Тейлор тужырымдамасы D. Ш . А монаш вили тужырымдамасы E. А. Ф айоль тужырымдамасы F. И. Барнард тужырымдамасы 186
G. Т. Питерс тужырымдамасы H. Р. Уотерман тужырымдамасы 15.0ЙЫН баланын дене жане психикалык сез!мдерш б1лд|руге кызмет етедк A. В. Зенковскийд1ц балалык так тркырымдамасы B. D. Эльконин тркырымдамасы C. Ш. Амонашвили тркырымдамасы D. Д. Фельдштейн тркырымдамасы F, И. Барнард тркы ры м дам асы G, Т. Питерс тужырымдамасы H, Р. Уотерман тркырымдамасы 1 6 .П е д а г о г и к а л ы к те о р и я к а м т и д ы : A. Эд1снамалык тэсшдемелерд! B . 0д1стемел1к усыныстарды C. 0д1снамалы к денгейлер! D. Идеялар, тусш1ктерд1 E. Зандыльщ тарды, кагидаттарды F. 0д1снамалы к мэдениетт! G. Ереже, усыныстарды H. 0д1снамалы к кагидатгары П .Б а л а н ы о к ы т у м ен т э р б и е л е у п р о ц е сш е т э у е л д ! ем е с д е п к а р а с т ы р а т ы н т е о р и я ; A. Гезелл А. B. Ф рейд 3. C. П иаж е Ж. D. Эльконин Д. E. Выготский Л. F. Тейлор Ф. G. Ф айоль А. H. П итерс Т. 18 . А . Г е се л л , 3. Ф р е й д , П и а ж е л е р д ш п е д а г о г и к а л ы к т е о р и я с ы A. Баланы оцыту мен тэрбиелеу аркылы ж анама дамы ту B. Баланы н белсенд! даму аймагы C. Д амы та окытуды мойьш дамайды D. К о л ж ет1 м д тк кагидатын колданады Е Сыни ойлауцы дамытады F. Д амы ту жэне окы ту тепе-тен G Баланы н интеллектуалды дамуын куш ейту Н. Теориялык дайы ндыкты н жогары денгей! 19. Т .М . К о с т ю к , Н .А . М е н ч и н с к а я л а р д ы н п е д а г о г и к а л ы к т е о р и я с ы A. Баланы окы ту мен тэрбиелеу аркылы ж анама дамыту B. Баланы н 6enceHfli дам у аймагы C. Дамыту ж эне окыту тепе-тен D. Дамыту мен окы ту арасындагы катынастарды мойындайды E. Теориялык окытуцын жогары денгей! F. О кыту каш анда алда журед! G. Баланы жан-ж акты дамыту H. С ыни ойлауды дамытады 187
20. Л .С . В ы го т с к и й д !н п е д а г о г и к а л ы к т е о р и я с ы A. Д амы ту жэне окыту 6ip-6ipiHe уксас Б, Баланы окы ту жэне тэрбиелеу аркылы жанама дамыту C. Баланьщ психикалык дамуынын артта калуы D. Окуды ынталандыруда балаларды тэрбиелеу E. Педагог пен бала карым-катынастарын 1згшенд1ру F. Балаларды ц ш ыгармаш ылык кабш етгер!н дамыту G. Балаларды н дамытуцы жеделдету H. Ж акын арадагы даму аймагы 2 1. Д а м ы т а о к ы т у д ы н п е д а г о г и к а л ы к т е о р и я с ы к а м т и д ы : А О кыту киы ндыктары ны н ен жогары теориялы к денгей! B. Ж ы лдам каркынмен окыту C. О ку материалдарын ж ана ж агдайда унем! кайталау D. Педагогикалык теорияны байыту E. Сыни ойлауды дамыту F. Окытудагы дифференциация G. Балага гуманистш кезкарас H . О ку материалдарын ш амадан тыс оцайлату 22. М е к т е п к е д е й ш п т э р б и е ж у м ы с ы н ы ц б а с ы м д ы к т а р ы д а м ы т а о к ы т у т е о р и я с ы н а с эй к е с келед{: A. Б алага гуманист1к карым-катынас B. К иялды ц дамуы C. Балаларды ц ш ыгармаш ьш ык кабш еттерш щ жуйес! D. Д амы ту каркынын ж еделдету E. Баланы дамытуды куш ейту F. H eriari тулгалы к касиеттерд! дамыту G. Р0лд1к м1нез-к¥лкыныц калыптасуы H. Б т м д е р д !, б Ы к ж эне дагдьш арды ж инактау 2 3 .Ж .П и а ж е ш н т е о р и я с ы б о й ы н ш а : к о г н и т и в т ! с а л а н ы д а м ы т у у с ы н ы л т а н A. Когнитивтл B. Психоаналитикалык C. Гуманистж D. Бихевиоризм E. ¥й1р теориясы F. И нтеллект теориясы С .А кы л-ой кы зм етш щ теориясы Н, П рагматикалык о н д а а к ы л -п а р а с а т т ы тэр б и е л е у , и н т ел л е к т , 2 4 .Ф р е й д ж эн е т.б. г а л ы м д а р д ы ц к а л ы п т а с у ы н к а р а с т ы р а д ы : A. Психоаналитикалык B. Когннтивт! C. П сихологиялык D. Н ейробиологиялы к E. Прагматикалык F. Yflip теориясы т е о р и я с ы , ж ы н ы с т ы к -р е л д 1 к м !н е з -к у л к ы н ы н 188
G. Гуманист1к H. Бихевиорист1к 2 5 .Т у л ган ы н м 1нез-к¥лы к к у р а л д а р ы н уйрену а р к ы л ы д ам ы ту д ы к а р я с т ы р а т ы н т ео р и я: A. Yiiip теориясы B. Б ихевиористк C. Гуманист1к D. Психоаналитикалык E. Когнитивт! F. Прагматикалык G. Нейробиологиялык H. П сихологиялык 3 1 ? А З А К ;С Т А Н Д А Г Ы М Е К Т Е П К Е Д Е Й Ш Г 1 Б 1 Л 1 М Б Е Р У Ж У Й Е С 1 I . М е н ш 1к н ы с а н ы н а , т и п т е р ! м ен т у р л е р ш е , д э й е к т ! б1п1м б е р у б а г д а р л а м а л а р ы н а ж эне м е м л е к е т т ж ж а л п ы г а м ш д е т т ! б1л1м б е р у с т а н д а р т т а р ы н а к а р а м а с т я н м е к т е п к е д е й ш п у й ы м д а р д ы н жел1с1 A. М ектепке д е ш н п б ш м беру ЖYЙeci B. М ектепке дей1нп уйы мдар жуйес! C. Балабакш а жуйес! D. М ектепке дей1нг1 тэрбие жуйес! E. М ектепке д ей ш п б М м жуйес! F. М ектепке дей1нг1 окыту жуйес! G. Бебекж ай-балабакш а жуйес! H. М ектепке дей1нг1 дамыту жуйес! 2. М е к т е п к е д е й !н п б1л!м б е р у ж у й е а A. М ектепке д ей ш п уйы мдарды н жел1с1 B. БШ м беру багдарламаларын жалгасты ру C. Мемлекетт1к ж алпы га м1ндетт1 бш1м беру стандарты D. О тбасы мен карым-катынас E. 0д1стемелш комек корсету F. Балалардьщ OMipi мен денсаулыгын коргау G. О нтайлы жагдай жасау H. Сапалы мектепке д ей ш п тэрбие 3. М е к т е п к е д е й ш п б Ш м б е р у ж уй е сш 1н м 1ндеттер1 A. Ж азуды уйрену B. Ж еке касиеттерд! тэрбиелеу C. Сандык тусш1ктерд1 окы ту D. О тбасын 6ipiKTipy E. Ф ункционалды к сауаттылыкгы дамыту F. Балалардьщ OMipi мен денсаулыгын коргау G. О нтайлы ж агдай жасау 189
4. М е к те п к е дейш г! тэрб и е мен о к ы ту т а а р н ал т ан ж ал п ы б1л1м беру б а гд ар л а м ал а р ы н ж узете а с ы р а т ы н б!л!м беру у й ы м д а р ы A. Балаларды дамы ту орталыты B. Ш атын-орталык C. Балалар бары D. М ектепке дей1нп уйымдар E. Балалар лaгepi F. С кауттык лагерь G. О йын аландары H. Балалар санаториясы 5. B ip ж а с т а н а л т ы ж а с к а д е й !н п (ж ег!) ж а с т а г ы б а л а л а р д ы о к ы ту , т эр б и елеу, б ак ы л ау , к у т 1 м ж а с а у ж эн е о н а л т у д ы ж узете а с ы р а т ы н у й ы м д а р A. М ектепке д ей ш п уйымдар B. Балаларды дамы ту орталыты C. Ш атын-орталык D. Балалар бары E. Балалар латер! F. Скауттык лагерь G. О йын аландары H. Балалар санаториясы 6. М е к т е п к е дей 1нг1 у й ы м д а р б а с ш ы л ы к к а а л а д ы A. Казакстан Республикасыньщ Конституциясын B. Б ш м туралы занды C. М ектепке дей1нг1 уйымньвд жартысын D. Балалар уйы мы туралы Ережеш Е Баланы ц медициналы к картасын F. Этикалы к кодекст! G. MeKTeninimK тэрт1пт1 FI. М ектеп жартысын 7. М е к т е п к е д е й ш п т э р б и е м ен о к ы т у д ы ц ж а л п ы б!л !м береттн о к у б а т д а р л а м а л а р ы A. М ектепке д еш н п тэрбиелеу стандартгары B. М ектепке дей1нг1 окыту стандартгары C. С тандарт D. М ектепке деЙ1нтт тэрбиелеу ж эне окы ту стандартгары E. М ектепке д ей ш п тэрбие мен окытудыц MeMaeKerriK стандартгары F. М ектепке деЙ1н п окыту мен тэрбиелеуд1н м ем лекеттк жалпы га м в д е тт ! стандартгары С Тэрбиелеу мен окыту стандартгары H. О ку стандарты Н. Сапалы мектепке дей1нг1 тэрбие 190
8. М ектеп ке дей1н г 1 д а й ы н д ы к ж ^'ргш лед! A. Отбасында B. Мектепке дей1нг1 уйымдарда C. Мектептердег! мектепалды сыныптарында D. Бастауыш мектепте E. Даму орталыктарында F. Репетиторлык орталыктарда G. Мектепке деш нп мекемелерде H. Мектепке дeйiнгi мектеп-интернаттарда 9. К а з а к с т а н д а г ы м е ю -еп к е д е й !н п у й ы м д а р A. Жекеменш1к балалар кешен! B. Бебекж ай-балабакш а C. Л огопедиялык балабакш а D. «М ектеп-балабакш а» кешен! E. Балаларды тузету орталыгы F. Балалар мекемес! О.Балабакш а Н .Балалар лагер! 10. Ж а л п ы д а м у д ы ц м а к с а т ы н а сэй к е с, м е к т е п к е д е й ш г ! у й ы м д а р е р е к ш ел е н е д ! А. Т узету тур! В Л ’йдег! балабакш а C . «Балабакш а-мектеп» кешен! D. С анаторлы к балабакш а E. Балалар мекемес! F. Балалар лагер! Г М ектепке дей!нг! ш агын орталык Н. Балалар уйы мы 1 1 . М е к т е п к е д ей ш гт у й ы м д а р д ы н ж а н а ул г1л е р ! м ен к у р ы л ы м д а р ы A. Уйдег! балабакш а B. «Балабакш а-мектеп» кешен! C. Б!л!м беру уйы мдары ньщ базасы нда мектепке деш нг! ш агын оргальяктар D. Л огопедиялык балабакш а E. Балалар мекемес! F. Балалар лагер! G. М ектепке дей!нг! ш агын орталык H. Балалар уйы мы 12 . М е к т е п к е д е й ш п у й ы м н ы ц ж а р т ы сы н е п з ш д е б е к т л е д ! A. «Б!л!м туралы » Казакстан Республикасьш ын Зады B. М ектепке дейш г! тэрбие мен окытудын мемлекетт!к жалпыга мж детт! стандартгары 191
с, Ynri ережелер! D. Мектеп жаргысы E. Мектепке aeiiiHri б1л1м стандарты F. Балалар уйымы туралы Ереже G. Бакылау кенес! туралы Ереже H. Курылтайшынын буйрыты 13 . М ек т еп к е д е й ш п у й ы м н ы н ж а р г ы с ы у н е м ! б е к т л е д ! A. Директор B. Курылтайшы C. 0д1скер D. Корганшылар кецес! E. Ата-аналар F. 1шк1 icTep департамент! G. Менгеруш! H. Б е к тл м ей д ! 14 . М е к т е п к е д е й ш г ! у й ы м д а р д ы а т т е е т а ц и я л а у ж ург1з1лед1 А А лты жылда 6ip рет В Y ni жылда 6ip p e r C. Т ерт жылда 6ip p e r D. Бес жылда 6ip p e r E. Ж ы л сайын F. А ттестация ж урпзш мейд! G. 0 р е й жылда 6ip p er FI. О н жылда 6ip p e r 1 5 . М е к т е п к е д е ш н п у й ы м д а р д ы б а с к а р у к а г и д а т т а р г а н е п зд е л ед ! A. Авторитарлык B. Демократиялык C. Гьшыми D. Д ара басш ылык E. ¥ж ы м д ы к баскару F. М атериалдык сыйакы G. Прагматикалык H. Кешенд! тэсш деме 16 . А л к а л ы б а с к а р у н ы с а н д а р ы A. М ектепке дей1нг1 уйы мны ц кецес! B. П едагогикалык кецес C. Бакьшау кецес! D. Курьш тайш ылар кецес! E. Ата-аналар кенес! F. Демеуш !л!к уйы мны ц кецес! 192
G. Медициналык кенес H. Мектепке дей!нг1 мекемелерд1н кенес! 17. М е к т е п к е д е й ш п ^ й ы м д ы т1 ке л ей б а с к д р у А. Директор В 0д!скер С.Бакылау кенесш!н терагасы О.Бел!м менгеруш!с! E. Орынбасар F. Ага тэрбиеш! О.Педагогикалык кецест!ц жетекш!с1 Н.Мектепке дей!нп ^йымньщ басшысы 18. М е к т е п к е д е й ш п ^ й ы м н ь щ б а е ш ы сы A. Мектепке дейшп уйым атынан эрекет етед! B. Каражатгы уйлесНруш! C. Ата-анасымен карым-катынас D. Кадрларды тавдайды жэне уйымдастырады E. Эд!стемел!к кенеске жетекшш!к етед! F. Каржы кызметш бакылайды G. Мектепке дей!нп ^йым кызметкерлер!шн кукыктарын б^зады H. Балаларды кабылдаудьщ улп Ережесш беютед! 19. М е к т е п к е д е ш н п у й ы м б а л а л а р д ы к а б ы л д а й д ы A. Б1р жастан алты (жет1) жаска дейш B. Ек1 жастан алты жаска дейш C. Б1р жастан ж еп жаска дейш D. Б1р жастан бес жаска дей1н E. Ym жастан бес жаска дейш F. Туылтаннан бастап алты (жег!) жаска дей1н G. Ек1 жастан сепз жаска дешн H. Ек! айдан алты (жет1) жаска дейш 20. М е к т е п к е д е ш н п у й ы м д а р б а л а л а р д ы ....... нег1з1нде к а б ы л д а й д ы A. Кдаылтайшыньщ ж1бер1мен B . Баланык даму тарихынан кеш!рмелер C. № 086 формасы В.Эпидемиологиялык жагдай бойынша санитарлык-эпидемиологиялык кызметпц аныкгамасы E. Эк1мш1л1ктщ ж1беру1мен F. Денсаулыпл туралы аныктама G. Тургылыкты жер1нен алынтан аппарат H. Б1нтымактастык туралы кел1с1м-шарт 193
21. Ж алпы дамыту гип1ндеп мектепке дейшг! уйымына балалар кабылданбайды A. Жукпалы аурулармен B. Сейлеуд{ц Kemiryi C. TipeK-кимыл аппаратыньщ бузылыстарыньщ ауыр формалары D. 03i тамактана алмайтын E. Нашар тэрбиеленген F. Акыл-ойы аргта калган G. Девиантты м1нез-к¥лыкты H. Элеуметке карсы балалар 22. М е к т е п к е д ей !н г! у й ы м д а р ...... б о й ы н ш а т о п к а ж и н а к т а л а д ы A. Гендерл1к кагидат B. Жеке кагидат C. Дифференциялык кагидат D. Аймакгык кагидат E. Денсаулыгы F. Ана-аналар OTininii G. Эртурл! жас кагидаты F1. Курдастар кагидаты 23. М е к т е п к е д е й 1н п у й ы м д а р д а ....... ж а г д а й д а б а л а л а р о р н ы с а к т а л а д ы A. Ата-аналары ауырып калса B. Балалар ауырганда C. Жазгы кезевде баланы ек1 айга дейш сауыкгыру D. Жуйел! келмей калу E. Ата-анасыныц екеу1 де енбек демалысына шыгу F. Баланьщ денсаулыгын алты айга дей1н сауыкгыру G. Ата-аналардьщ 6ipeyi енбек демалысына шыгу H. Шетелде баланы 3 айдан астам емдеу 24. Б а л а л а р д ы м е к т е п к е д е й ш п у й ы м н а н ш ы г а р у ж ур п з1л ед ! А Тэрбиешшщ eriHimi непз1нде B. Балабакшадан себепс1з 6ip кун калу C. Курылтайшынын буйрыгы бойынша D. Баланын денсаулыгы туралы медицинальщ аныктама непз1нде E. Балабакшага телемакыны уакытында жасамау F. 10 куннен артык уакытка дей1н мерз1мде телемакыны кеш)кт1ру G. Балабакшадан 6ip айдан астам уакыт бойы ce6enci3 калу H. Баланын erm to i бойынша 25. Т э р б и е л е у -о к ы т у п роцес1н!н негдзп субъ ект1с1 A. Субъект B. Объект C. Педагогикалык ужым D. Тэрбиеш! E. 0юмшш1к 194
F. Балалар G. Косалкы кызметкерлер H. Ата-аналар 4 Е Р Т Е Ж Э Н Е М Е К ТЕ П Ж АСЫ Н А Д Е Й Ш П БАЛАЛАРДЫН, ЖАС ЕРЕКШ ЕЛ 1К ТЕР1 I. Ж а с е р е к ш е л 1к д а м у ы н ы н п е д а г о г и к а л ы к к в р се т к 1ш т е р | A . Нейрологиялык керсетк1штер B . Педагогикалык керсетк1штер C . Механикалык керсетиштер D . Анатомиялык керсетк1штер E . Сандык керсетк1штер F . Физиологиялык KopceTKiuiTep G . Сапалык керсетк1штер H. Психологиялык KepcencimTep 2. П .Б л о н ск и й д 1ц ж ас кезендер1не б е л у н е п зд е р ! A. Tic ауысу мерз1мдер1 B. Жыныстык даму C. К^имьш белсендгяш D. Тш дамыту E. С езд к корын арттыру F. Жогары сез1мталдык G. Дамудагы дагдарыс H. Балалардагы жетекш! жетекш! {с-эрекетпц езгеруз 3. К .Ш т р а т ц б о й ы н ш а к езец ге б е л у A. Сексуалдык даму B. Дамудагы дагдарыс C. Кимыл белсендш т D. Тш дамыту E. Сезд1к корын арттыру Е Жогары сез1мталдьщ G. Tic ауысу мepзiмдepi H. Балалардагы жeтeкшi жeтeкшi ic-opcKerrin earepyi 4. Л .С .В ы г е т с к и й д ш к езе н д ер ге б е л у ! A. Дамудагы дагдарыстар B. Балалардагы жeтeкшi жeтeкшi ic-apeKCTriH earepyi C. Кимылдагы белсендшк D. Тш дамыту E. Создш корын арттыру 195
F. Жогары сез1мталдык; G. Дамудагы дагдарыс H. Сексуалдык даму 5. Д. Эльконин бойынша кезенд1л1к непз! A. Кимылдагы белсенд1л!к B. Tic ауысу мерз1мдер1 C. Балалардагы жетекш! жетекш! ic-apeKerrin езгеру! D. Тш дамыту E. Сезд1к корын арттыру F. Жогары сез1мталдык G. Дамудагы дагдарыстар H. Сексуалдык даму 6. Б а л а л а р д ы ж а с к езец д ер !н е белу т у р л е р ! A. Сензитивтж B. Физиологиялык C. Анатомиялык D. Гендерл1к E. Психологиялык F. Педагогикалык G. Эмпатиялык H. Физикалык 7 . Б е л п л ! 6ip к а с и е т т е р д ! д а м ы т у уш 1н о ц т а й л ы ж а гд а й A. Сензитивтж кезен B. Бей1мделуш1 кезен C. Дамудагы дагдарыс D. GineHi кезен E. Косалкы кезен Р.Дайындык кезещ G. Бей1мд1 кезен H. Суйемелдеуш! кезен 8. Т у г а н н а н 2-3 а й га д е й ш п б а л а A. Жана туган нэресте B . Бебек C. Сэби D. Kinii сынып окушысы E. Емшектеп бала F. Бала G. Балапан H. Нэресте 9. 2-3 а й д а н 6ip ж ы л г а д ей !н А. Нэресте 196
в. Мектеп жасына дей1н C. Ерте балачык шак D. Балалык шак E. Емшектеп бала F. Жана туылган нэресте G. Жacecпipiм H. Kimi жастагы мектеп окушысы 10. Т у г а н н а н 1 -2 -3 а й га дей1нг1 к езен с и п а т т а л а д ы A. Тамактануды уйымдастыру B. Сауыктыру процедуралары C. Кимыл белсендш!п D. Tin дамыту Е ¥йьщтау мен сергект1к тэрт1бш сактау F. Ерк1ндшкт1 дамыту Г.Бейнел! ойлауды дамыту FI. Ересектерд! таниды 1 1 . К е ш е н д ! ж а н д а н д ы р у к у р а м ы н а к1р ет!н р е а к ц и я л а р : A. Эмоционалдык B. Дыбыстык C. Кимылдык D. Тусшу E. Перцептивт1к F. Есту G. Керу H. EpiKxiK 12 . 2 ,5-3 а й д а н 5-0 а й г а д е й ш п кезец с и п а т т а л а д ы A. Гушдеу B. Ми жуйес1нщ дамуы C. Жур1п кету D. Реакциялардьщ жетшу! E. Эмоциялык жатдайыньщ т^раксыздыгы F. EpiKTi саласыньщ белсенд! дамуы G. Ересек адамныц дауыс ыртатына рекация беру H. Жотары сез1мталдык 13 . 5 -6 ай да н 9 -10 а й га д е й 1н п к езен с и п а т т а л а д ы A. Эмоционалдык жагдайдьщ тураксыздыгы B. Жур1п кету С Epiicri саланы белсенд! дамыту D. Бьшдырлау E. Сез1мталдыгын артгыру F. Ецбектеу G. Ересектерге ел1ктеу 197
14. 9-10 айдан б1р ж ы лга дей1нг1 кезен сипатталады A. Журу B. Ойыншыктармен максатты манипуляция C. Ересек адамдарга ел1ктеу D. в т е сез1мталдык E. EpiKTi саланьщ белсенд! дамуы F. Былдырлауцы жет1лд1ру G. Т1л дамыту H. Эмоционалдык жагдайдыц тураксыздыгы 15. 3 ж а с т а г ы д а г д а р ы с б е л гш ер ! A. Негативизм B. Касарысу C. Журу D. Жылауьпстьщ E. Эмпатия F. Абдырау G. Белсендшк H. вз1мен-ез1 болу 16. Б а л а н ы н э л е у м е т т 1к д а м у с а т ы сы А. 0 3 i тамак жейд1 В Аяк ки1мш киюге тырысады C. Ойыншьщтарын белюед! D. Курдастарына курметпен карайды E. взгелердщ 1стегенш icrerici келмейд! F. 0з1не cemMcis G. Ересекгермен байланысца тусе алмайды H. 1^урбыларымен агрессивт! 1 7 . Е р т е ж а с т а г ы ж е т е к ш ! ic-э р е к е т A. Заттарга эрекет жасау B. Ересектермен байланыс C . 0Й Ы Н D. 0кы ту E. Ецбек F. Карым-катынас Е. Дене ецбеп Н. Загтык ic-эрекет 18 . М е к т е п ж а с ы н а д е й ш п б а л а л ы к ш а к бвл1нед! А. Нэрестел!к кезен! Н. А йналасы ндагы адамдардьщ сез1н тус 1ну 198
в. Ерте балалык шак кезец! C. BipiHmi балалык шак D. Eh'iHmi балалык шак E. Мектеп жасына дсй1н F. Мектепке дей1нг1 Kimi жас G. Мектепке дей1нг1 орта жас H. Мектепке дей1пг1 естияр жас 19. М ектепке деШнг! к1ш1 жас A. 2-3 жас B. 1-6 жас C. 2-4 жас D. 4-5 жас E. 3-5 жас F. 2-5 жас G. 1-3 жас H. 5-7 жьш 20. в м 1р д 1ц YuiiHuii ж ы л ы б а л а н ы ц зей1н1 ш о г ы р л а н а д ы A. 5-6 минут B. 10-12 минут C. 12-15 минут D. 10-15 минут Е 10-20 минут F. 9-12 минут G. 7-15 минут FI.10-13 мин 2 1 . М е к т е п ж а с ы н а дей1нг1 ж е т е к ш ! 1с-э р е к е т т у р л е р ! A. Ойын B. Оку C. Енбек D. Карым-катынас E. Ересек адаммен эмоционалды байланыс F. Курдастарымен карым-катынас G. Заттык-1с-эрекет FI. Заттармен манипуляция 22. М е к т е п к е дей 1нг1 е ст и я р (ер есек ) ж а с А 3-5 жас В 2-6 жас C. 3-6 жас D. 6-7 жас E. 5-7 жас 199
F. 1-7 жас G. 3-7 жас H. 4-7 жас 23. Б а л а н ы н ж еке б а с ы н д а гы к у р т ж эн е к ур д е л ! e srep icx ep re, е з г е р к т е р г е ж зн е с ы н ы к т а р г а б а й л а н ы с т ы 6ip ж ас кезец1нен ек1нш 1с1не в т у A. Даму дагдарысы B. Бей1мделген (адаптивт!) кезец! C. Бей1мделу (адаптацияльщ) кезец! D. Кик1лж1н жагдайлары E. 0тпел1 кезец F. Психикалыд бузылулар G. Аффективт1к реакция H. Жаца калыптасу кезец! 24. Б е л п л ! 6ip ж а с к езе н ш д е б а л а н ы н а к ы л -о й д а м у ы н а н ы к т а й т ы н ж э н е ж а н а к а л ы п т а с у л а р г а э к ел ет1н ic-э р е к е т т е р A. Жетекш! ic-эрекет B. Herisri ic-эрекет C. Басым ic-эрекет D. Жаца калыптастырушы ic-эрекет E. Тузетуш! ic-эрекет F. Бас ic-эрекет G. Аныктаушы ic-эрекет H. Озык ic-эрекет 2 5 . С э б и л !к к е з е ц д е п н е п з п ic-э р е к е т A. Ересектермен карым-катынас B. Заттармен манипуляция C. Оку D. Ойын E. Ецбек F. 1^арым-катынас G. Кдадастарымен карым-катынас H. Заттык 5 Б А Л А Н Ы Н , Б 1 Р Т ¥ Т А С Д А М У Ы Б А Л А Т ¥ Л Г А С Ы Н Ь Щ 0 Л Е У М Е Т Т Е Н У 1 М Е Н Д А Р А Л А Н У Ы Н Ь Щ К 0 Р 1 Ш С 1 Р Е Т 1 Н Д Е 1. А д а м д а м у ы н ы ц к о з г а у ш ы к у ш ! б о л а т ы н к а й ш ы л ы к т а р А. Факторлар С. Шартгары C. Жагдайлары D. Стрессор (куйзелтиш) E. Резон (себеп) 200