สังคมศึกษา ม.ปลาย สค31001

หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม

รายวชิ าสังคมศึกษา

(สค31001)

ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย

หลักสูตรการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน
พทุ ธศักราช 2551

หา มจําหนา ย

หนงั สือเรยี นเลมนี้ จัดพมิ พดว ยเงนิ งบประมาณแผน ดินเพ่ือการศึกษาตลอดชวี ิตสําหรบั ประชาชน
ลขิ สิทธ์เิ ปนของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ

สํานกั งานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั
สาํ นักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ

หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001)

ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย

เอกสารทางวิชาการหมายเลข 33/2554

คํานํา

สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการ
จัดทําหนังสือเรียนชุดใหมนี้ขึ้น เพื่อสําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษา
นอกระบบ ระดับการศึกษาข้ันพ้ืนฐานพุทธศักราช 2551 ที่มีวัตถุประสงคในการพัฒนา
ผเู รยี นใหม คี ณุ ธรรม จรยิ ธรรม มสี ตปิ ญ ญาและศกั ยภาพในการประกอบอาชพี การศกึ ษาตอ
และสามารถดํารงชีวิตอยูในครอบครัว ชุมชน สังคมไดอยางมีความสุขโดยผูเรียนสามารถ
นาํ หนงั สอื เรยี นไปใชด ว ยวธิ กี ารศกึ ษาคน ควา ดว ยตนเอง ปฏบิ ตั กิ จิ กรรม รวมทงั้ แบบฝก หดั
เพอ่ื ทดสอบความรคู วามเขา ใจในสาระเนอื้ หา โดยเมอื่ ศกึ ษาแลว ยงั ไมเ ขา ใจ สามารถกลบั ไป
ศกึ ษาใหมไ ด ผเู รยี นอาจจะสามารถเพม่ิ พนู ความรหู ลงั จากศกึ ษาหนงั สอื เรยี นน้ี โดยนาํ ความรู
ไปแลกเปลย่ี นกบั เพอื่ นในชน้ั เรยี น ศกึ ษาจากภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ จากแหลง เรยี นรแู ละจากสอื่
อื่นๆ

ในการดําเนินการจัดทําหนังสือเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการ
ศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ไดร บั ความรว มมอื ทดี่ จี ากผทู รงคณุ วฒุ แิ ละผเู กยี่ วขอ ง
หลายทานท่ีคนควาและเรียบเรียงเน้ือหาสาระจากส่ือตางๆ เพ่ือใหไดสื่อท่ีสอดคลองกับ
หลกั สตู รและเปน ประโยชนต อ ผเู รยี นทอ่ี ยนู อกระบบอยา งแทจ รงิ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษา
นอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั ขอขอบคณุ คณะท่ปี รึกษาคณะผูเ รยี บเรียง ตลอดจน
คณะผจู ดั ทาํ ทกุ ทานท่ีไดใหความรวมมอื ดวยดี ไว ณ โอกาสน้ี

สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั หวงั วา หนงั สอื เรยี น
ชดุ นีจ้ ะเปนประโยชนในการจัดการเรียนการสอนตามสมควร หากมีขอ เสนอแนะประการใด
สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอนอมรับไวดวยความ
ขอบคณุ ยงิ่

สํานกั งาน กศน.



สารบัญ

หนา
คาํ นํา
สารบัญ
คําแนะนาํ ในการใชหนงั สือเรียน
โครงสรางรายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001)
บทท่ี 1 ภูมศิ าสตรก ายภาพ...........................................................................1

เร่อื งท่ี 1 สภาพภมู ิศาสตรกายภาพ ........................................................... 2
เร่ืองที่ 2 ลักษณะการเกิดปรากฏการณท างธรรมชาติท่สี ําคัญ

และการปองกนั อนั ตราย...........................................................35
เร่อื งที่ 3 วธิ ีใชเ ครอื่ งมอื ทางภูมิศาสตร....................................................46
เรอ่ื งท่ี 4 ปญ หาการทาํ ลายทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ ม

ผลการจัดลําดบั ความสําคัญของปญหาทรัพยากรธรรมชาติ
และสิ่งแวดลอ ม .......................................................................55
เร่อื งท่ี 5 แนวทางปอ งกันแกไขปญ หาการทาํ ลายทรัพยากรธรรมชาติ
และส่ิงแวดลอม โดยประชาชน ชุมชน องคกร ภาครัฐ
ภาคเอกชน .............................................................................77
บทที่ 2 ประวัติศาสตร ................................................................................81
เรอ่ื งที่ 1 การแบงชวงเวลาและยุคสมยั ทางประวัตศิ าสตร..........................82
เร่ืองท่ี 2 แหลง อารยธรรมของโลก..........................................................87
เร่อื งที่ 3 ประวัตศิ าสตรช าติไทย.............................................................94
เรอ่ื งที่ 4 บุคคลสําคญั ของไทยและของโลกในดา นประวตั ศิ าสตร............111
เร่ืองที่ 5 เหตุการณส าํ คญั ของโลกท่มี ีผลตอ ปจจบุ นั ..............................131
บทท่ี 3 เศรษฐศาสตร...............................................................................136
เรอ่ื งที่ 1 ความรเู บอ้ื งตน เกยี่ วกับเศรษฐศาสตร .....................................137
เรอ่ื งท่ี 2 ระบบเศรษฐกิจ......................................................................143
เรื่องท่ี 3 กระบวนการทางเศรษฐกจิ ......................................................154
เร่ืองที่ 4 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ..................................173
เรือ่ งท่ี 5 สถาบนั การเงนิ และการเงินการคลงั .........................................185
เรอ่ื งท่ี 6 ความสมั พนั ธแ ละผลกระทบเศรษฐกจิ ระหวา งประเทศ
กับภูมิภาคตางๆ ของโลก......................................................203
เรอื่ งที่ 7 การรวมกลุมทางเศรษฐกจิ .....................................................210

บทที่ 4 การเมอื งการปกครอง ...................................................................217
เร่อื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย ..........................................218
เรอื่ งที่ 2 การปกครองระบบเผดจ็ การ ...................................................223
เร่ืองท่ี 3 พัฒนาการของระบอบประชาธปิ ไตย
ของประเทศตางๆ ในโลก ......................................................228
เร่อื งท่ี 4 เหตุการณสาํ คญั ทางการเมืองการปกครองของประเทศไทย......235
เร่ืองที่ 5 เหตกุ ารณสําคัญทางการเมืองการปกครองของโลก
ทส่ี ง ผลกระทบตอประเทศไทย................................................241
เรื่องท่ี 6 หลกั ธรรมมาภบิ าล.................................................................246

แนวเฉลยกิจกรรม ............................................................................................252
บรรณานุกรม ............................................................................................256
คณะผจู ดั ทาํ ............................................................................................257

คาํ แนะนาํ ในการใชห นังสือเรยี น

หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาสังคมศึกษา รหัส สค31001 ระดับ
มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย เปน หนงั สอื เรยี นทจี่ ดั ทาํ ขน้ึ สาํ หรบั ผเู รยี นทเ่ี ปน นกั ศกึ ษาการศกึ ษา
นอกระบบ

ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาสังคมศึกษา ผูเรียนควร
ปฏบิ ตั ดิ ังนี้

1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอสาระสําคัญ ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง
และขอบขายเนอ้ื หา

2. ศกึ ษารายละเอยี ดเนอ้ื หาของแตล ะบทอยา งละเอยี ด และทาํ กจิ กรรมตามทก่ี าํ หนด
แลวตรวจสอบกับแนวเฉลยกิจกรรมท่ีกําหนด ถาผูเรียนตอบผิดควรกลับไปศึกษาและ
ทําความเขา ใจในเน้อื หานั้นใหม ใหเขา ใจกอ นทีจ่ ะศกึ ษาเรื่องตอ ไป

3. ปฏิบัติกิจกรรมทายบทของแตละบท เพ่ือเปนการสรุปความรู ความเขาใจของ
เนื้อหาในเร่อื งน้ันๆ อกี ครง้ั

4. หนงั สือเรียนเลม นมี้ ี 4 บท คอื
บทท่ี 1 ภมู ศิ าสตรกายภาพ
บทที่ 2 ประวัตศิ าสตร
บทที่ 3 เศรษฐศาสตร
บทที่ 4 การเมืองการปกครอง

โครงสรา งรายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001)

สาระสําคัญ

ประชาชนทุกคนมีหนาที่สําคัญในฐานะพลเมืองดีของชาติ การเคารพและปฏิบัติ
ตามกฎหมายภายใตการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย มีความรูในเร่ืองลักษณะ
ทางกายภาพ การปฏิสัมพันธระหวางมนุษยกับส่ิงแวดลอมและสามารถบริหารจัดการ
ทรพั ยากรธรรมชาตใิ หเ ออื้ ประโยชนต อ คนในชาติ การศกึ ษาความเปน มาและประวตั ศิ าสตร
ของชนชาตไิ ทยทาํ ใหเ กิดความรูความเขา ใจและภาคภูมิใจในความเปน ไทย

ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวัง

1. อธิบายขอมูลเกี่ยวกับภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง
การปกครองทีเ่ กยี่ วขอ งกบั ประเทศตา งๆ ในโลก

2. วิเคราะห เปรียบเทียบสภาพภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร
การเมอื งการปกครองของประเทศตางๆ ในโลก

3. ตระหนกั และคาดคะเนสถานการณร ะหวา งประเทศทางดา นภมู ศิ าสตร ประวตั ศิ าสตร
เศรษฐศาสตร การเมอื ง การปกครองที่มผี ลกระทบตอ ประเทศไทยและโลกในอนาคต

4. เสนอแนะแนวทางในการแกป ญ หา การปอ งกนั และการพฒั นาทางดา นการเมอื ง
การปกครอง เศรษฐกิจและสังคมตามสภาพปญหาท่ีเกดิ ข้ึนเพ่อื ความมั่นคงของชาติ

สาระการเรยี นรู

บทที่ 1 ภมู ิศาสตรกายภาพ
บทท่ี 2 ประวัตศิ าสตร
บทที่ 3 เศรษฐศาสตร
บทท่ี 4 การเมอื งการปกครอง

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 1

1ภูมิศาสตรก ายภบาทพที่

สาระสาํ คัญ

ลักษณะทางกายภาพและสรรพสิ่งในโลก มีความสัมพันธซึ่งกันและกัน และมี
ผลกระทบตอ ระบบนเิ วศธรรมชาติ การนาํ แผนทแี่ ละเครอื่ งมอื ภมู ศิ าสตรม าใชใ นการคน หา
ขอมูลจะชวยใหมีขอมูลที่ชัดเจนและนําไปสูการใชการจัดการไดอยางมีประสิทธิภาพ การ
ปฏิสัมพันธระหวางมนุษยกับสภาพแวดลอมทางกายภาพ ทาํ ใหเกดิ สรางสรรคว ฒั นธรรม
และจติ สาํ นกึ รว มกนั ในการอนรุ กั ษท รพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ มเพอื่ การพฒั นาทย่ี ง่ั ยนื

ตัวชว้ี ดั

1. มีความรูความเขาใจเก่ียวกับสภาพทางภูมิศาสตรกายภาพของประเทศไทยกับ
ทวปี ตา งๆ

2. เปรยี บเทยี บสภาพภมู ศิ าสตรกายภาพของประเทศไทยกบั ทวปี ตางๆ
3. มคี วามรูค วามเขาใจในปรากฏการณทางธรรมชาติทีเ่ กิดขึ้นในโลก
4. มที ักษะการใชเครอื่ งมือทางภูมิศาสตรทสี่ าํ คัญๆ
5. รวู ธิ ปี องกันตนเองใหปลอดภัยเม่อื เกิดภัยจากปรากฏการณธรรมชาติ
6. สามารถวเิ คราะหแ นวโนม และวกิ ฤตสง่ิ แวดลอ มทเี่ กดิ จากการกระทาํ ของมนษุ ย
7. มคี วามรคู วามเขา ใจในการใชน วตั กรรมและเทคโนโลยดี า นสงิ่ แวดลอ มเพอื่ พฒั นา

ทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ มทยี่ ่งั ยนื

ขอบขายเน้ือหา

เร่อื งที่ 1 สภาพภูมศิ าสตรกายภาพ
เรือ่ งที่ 2 ลักษณะการเกดิ ปรากฏการณท างธรรมชาติ และการปอ งกนั อนั ตราย
เรอื่ งที่ 3 วธิ ใี ชเครือ่ งมือทางภูมิศาสตร
เร่ืองที่ 4 ปญหาการทาํ ลายทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอม

การจดั ลาํ ดบั ความสําคญั ของปญหาทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอม
เรอ่ื งท่ี 5 แนวทางปอ งกนั แกไ ขปญ หาการทาํ ลายทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม

โดยประชาชน ชมุ ชน องคก ร ภาครฐั ภาคเอกชน

2 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม

เร่ืองท่ี 1 สภาพภูมศิ าสตรกายภาพ

ภมู ศิ าสตรกายภาพประเทศไทย

ทาํ เลท่ตี งั้
ประเทศไทยต้ังอยูในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต ซึ่งประกอบดวยสวนที่เปน
แผนดินใหญหรือเรียกวาคาบสมุทรอินโดจีนหรือแหลมทอง และสวนท่ีเปนหมูเกาะใหญ
นอ ยหลายพนั เกาะ ตงั้ อยใู นแหลมทองระหวา งละตจิ ดู 5 องศา 37 ลปิ ดาเหนอื กบั 20 องศา
22 ลปิ ดาเหนอื และลองจิจดู 97 องศา 22 ลิปดาตะวันออก กบั 105 องศา 37 ลิปดา
ตะวันออก
ขนาด
1บทที่ ประเทศไทยมเี นอ้ื ท่ี 513,115 ตารางกโิ ลเมตร ถา เปรยี บเทยี บขนาดของประเทศไทย
กบั ประเทศในภมู ภิ าค เอเชยี ตะวันออกเฉยี งใตด วั ยกันแลว จะมพี นื้ ทขี่ นาดใหญเ ปน อนั ดบั
ภมู ศิ าสตรก ายภาพ ท่สี าม รองจากอนิ โดนเี ซยี และพมา ความยาวของประเทศวัดจาก เหนือสดุ ท่อี ําเภอแมส าย
จงั หวดั เชยี งรายไปจดใตส ดุ ทอี่ าํ เภอเบตง จงั หวดั ยะลา ประมาณ 1,260 กโิ ลเมตร สว นความ
กวา งมากทส่ี ดุ วดั จากดา นพระเจดยี ส ามองคอ าํ เภอสงั ขละบรุ ี จงั หวดั กาญจนบรุ ไี ปจดตะวนั
ออกสุด ที่อาํ เภอสริ ินธร จงั หวดั อุบลราชธานี ยาวประมาณ 780 กิโลเมตร สาํ หรบั สวนที่
แคบทสี่ ดุ ของประเทศไทยอยใู นเขตจงั หวดั ประจวบครี ขี นั ธ วดั จากพรมแดนพมา ถงึ ฝง ทะเล
อาวไทยเปน ระยะทางประมาณ 10.5 กโิ ลเมตร
อาณาเขตตดิ ตอ
ประเทศไทยมอี าณาเขตติดตอ กบั ประเทศเพอ่ื นบา นโดยรอบ 4 ประเทศคอื พมา
ลาว กมั พูชา และมาเลเซียรวมความยาวของพรมแดนทางบก ประมาณ 5,300 กิโลเมตร
และมอี าณาเขตติดตอ กับชายฝง ทะเลยาว 2,705 กิโลเมตร คือ แนวฝงทะเลดานอา วไทย
ยาว 1,840 กโิ ลเมตร และแนวชายฝง ดานทะเลอนั ดามนั ยาว 865 กิโลเมตรดังนี้

แผนที่แสดงอาณาเขตประเทศไทย

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 3

1. เขตแดนทต่ี ดิ ตอ กบั พมา เรมิ่ ตน ทอ่ี าํ เภอแมส ายจงั หวดั เชยี งรายไปทางตะวนั ตก 1บทที่
ผา นที่จังหวัดแมฮ องสอน ไปสิ้นสุดทจ่ี ังหวดั ระนอง จังหวดั ชายแดนดา นนี้มี 10 จังหวัดคือ
เชยี งราย เชยี งใหม แมฮอ งสอน ตาก กาญจนบรุ ี ราชบรุ ี เพชรบุรี ประจวบครี ขี ันธ ชมุ พร ูภ ิมศาสต รกายภาพ
และ ระนอง มที วิ เขา 3 แนว เปน เสนกน้ั พรมแดน ไดแก ทิวเขาแดนลาว ทวิ เขาถนนธงชัย
และทวิ เขาตะนาวศรี นอกจากนนั้ ยังมแี มนํ้าสายส้ันๆ เปนแนวกน้ั พรมแดนอยอู ีกคือแมน ํ้า
เมย จงั หวัดตากและแมน า้ํ กระบรุ ี จังหวดั ระนอง

2. เขตแดนทตี่ ดิ ตอ กบั ลาว เขตแดนดา นน้ี เรมิ่ ตน ทใ่ี นอาํ เภอเชยี งแสน ไปทางตะวนั
ออกผา นทอี่ าํ เภอเชยี งของ จงั หวดั เชยี งรายเขา สจู งั หวดั พะเยา ไปสน้ิ สดุ ทจี่ งั หวดั อบุ ลราชธานี
ดนิ แดนทต่ี ดิ ตอกบั ลาวมี 11 จังหวัดคือ เชียงราย พะเยา นาน อตุ รดติ ถ พษิ ณโุ ลก เลย
หนองคาย นครพนม มุกดาหาร อํานาจเจริญ และอุบลราชธานี มีแมนํ้าโขงเปนเสนกั้น
พรมแดนทางนาํ้ ทส่ี าํ คญั สว นพรมแดนทางบกมที วิ เขาหลวงพระบางกน้ั ทางตอนบนและทวิ
เขาพนมดงรกั บางสว นกั้นเขตแดนตอนลาง เขตแดนท่ีติดตอกบั กัมพชู า เริ่มตน ทีพ่ ื้นทบี่ าง
สว นของภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื ตอนลา ง

3. จากอาํ เภอนา้ํ ยนื จงั หวดั อบุ ลราชธานี มาทางทศิ ตะวนั ตก แลว วกลงใตท จ่ี งั หวดั
บุรีรัมย ไปสิ้นสุดท่ีจังหวัดตราด จังหวัดชายแดนที่ติดตอกับกัมพูชา มี 7 จังหวัด คือ
อุบลราชธานี ศรีสะเกษ สุรนิ ทร บุรีรัมย สระแกว จนั ทบรุ ี และ ตราด มีทิวเขาพนม
ดงรกั และทวิ เขาบรรทดั เปนเสนก้นั พรมแดน

4. เขตแดนทีต่ ิดตอกบั มาเลเซยี ไดแก เขตแดนทางใตส ดุ ของประเทศ ในพื้นท่ี 4
จังหวัด คือ สตลู สงขลา ยะลา และนราธิวาส มแี นวเทอื กเขาสนั กาลาครี ี และแมน ้าํ โก-ลก
จงั หวัดนราธิวาสเปนเสนกน้ั พรมแดน

ภาคเหนือ

ภาคเหนอื ประกอบดว ยพ้นื ทีข่ อง 9 จังหวดั ไดแ ก 1. เชียงราย 2. แมฮ อ งสอน 3.
พะเยา 4. เชยี งใหม 5. นา น 6. ลาํ พนู 7. ลาํ ปาง 8. แพร 9. อุตรดติ ถ

ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศทว่ั ไป เปน เทอื กเขาสงู ทอดยาวขนานกนั ในแนวเหนอื -ใต และ
ระหวางเทือกเขาเหลาน้ีมีท่ีราบและมี
หบุ เขาสลบั อยทู ว่ั ไปเทอื กเขาทส่ี าํ คญั
คอื เทือกเขาหลวงพระบาง เทือกเขา
แดนลาว เทือกเขาถนนธงชัย เทือก
เขาผีปนนํ้า เทือกเขาขุนตาลและ
เทอื กเขาเพชรบรู ณ ยอดเขาทสี่ งู ทสี่ ดุ
ในภาคน้ี ไดแก ยอดอนิ ทนนท อยูใน
จังหวดั เชยี งใหม มีความสูงประมาณ
2,595 เมตร เทือกเขาในภาคเหนือ

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ4 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม

เปน แหลง กาํ เนดิ ของแมน าํ้ สายยาว 4 สาย ไดแ ก แมนาํ้ ปง วงั ยม และนาน แมน ้ําดงั กลาว
นไี้ หลผา นเขตทร่ี าบหบุ เขา พนื้ ทท่ี ง้ั สองฝง ลาํ นาํ้ จงึ มดี นิ อดุ มสมบรู ณเ หมาะแกก ารเพาะปลกู
ทาํ ใหม ผี คู นอพยพไปตง้ั หลกั แหลง ในบรเิ วณดงั กลา วหนาแนน นอกจากนภ้ี าคเหนอื ยงั มแี มน าํ้
สายส้ันๆ อีกหลายสาย ไดแกแมน้ํากก และแมน้ําอิง ไหลลงสู แมน้ําโขง สวนแมนํ้าปาย
แมน ้าํ เมย และแมน า้ํ ยม ไหลลงสแู มน ้ําสาละวิน

ภาคกลาง

ภาคกลางประกอบดวยพ้ืนท่ีของ 22 จังหวัด ไดแก 1.สุโขทัย 2.พิษณุโลก
3.กําแพงเพชร 4.พิจิตร 5.เพชรบูรณ(ภาคกลางตอนบน) 6.นครสวรรค 7.อุทัยธานี
8.ชัยนาท 9.ลพบุรี 10.สิงหบุรี 11.อางทอง 12.สระบุรี 13.สุพรรณบุรี

1บทท่ี 14.พระนครศรีอยุธยา 15.นครนายก 16.ปทุมธานี 17.นนทบุรี 18.นครปฐม
19. กรงุ เทพมหานคร 20. สมทุ รปราการ 21. สมทุ รสาคร 22. สมทุ รสงคราม
ลักษณะภูมิประเทศท่ัวไป เปนที่ราบดินตะกอนท่ีลําน้ําพัดมาทับถม ในบริเวณ
ทร่ี าบนมี้ ภี เู ขาโดดๆ ซงึ่ สว นใหญเ ปน ภเู ขาหนิ ปนู กระจาย อยทู วั่ ไป ภมู ปิ ระเทศตอนบนของ
ภาคกลางเปน ทรี่ าบลกู ฟกู คอื เปน ทสี่ งู ๆตาํ่ ๆ และมภี เู ขาทม่ี แี นวตอ เนอ่ื งจากภาคเหนอื เขา
มาถึงพ้ืนท่ีบางสวนของจังหวัดพิษณุโลก และเพชรบูรณ สวนพื้นที่ตอนลางของภาคกลาง
นนั้ เปน ดนิ ดอนสามเหลย่ี มปากแมน าํ้ เจา พระยา ซง่ึ เกดิ จากการรวมตวั ของแมน าํ้ ปง วงั ยม
นา น นอกจากแมน าํ้ เจาพระยา แลวตอนลา งของภาคกลางยังมแี มนํา้ ไหลผา นอกี หลายสาย
ไดแก แมนาํ้ แมกลอง แมน ้าํ ทา จีน แมน ้าํ ปา สกั และแมนาํ้ นครนายก เขตน้เี ปน ทรี่ าบกวาง
ขวางซง่ึ เกดิ จากดนิ ตะกอน หรอื ดนิ เหนยี วทแ่ี มน าํ้ พดั พามาทบั ถมเปน เวลานาน จงึ เปน พนื้ ที่
ทอ่ี ดุ มสมบรู ณเ หมาะแกก ารเพาะปลกู มาก และเปน เขตทมี่ ปี ระชากรมากทส่ี ดุ ในประเทศไทย
ฉะน้ันภาคกลางจงึ ไดช ื่อวาเปนอูขาว อูนาํ้ ของไทย
แมน ้าํ เจาพระยา

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 5

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 1บทที่

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประกอบดวยพื้นท่ีของ 19 จังหวัด ไดแก 1.เลย ูภ ิมศาสต รกายภาพ
2.หนองคาย 3.อุดรธานี 4.สกลนคร 5.นครพนม 6.ขอนแกน 7.กาฬสินธุ 8.มุกดาหาร
9.ชยั ภมู ิ 10.มหาสารคาม 11.รอ ยเอด็ 12.ยโสธร 13.นครราชสมี า 14.บรุ รี มั ย 15. สรุ นิ ทร
16.ศรีสะเกษ 17.อบุ ลราชธานี 18.อํานาจเจริญ 19.หนองบวั ลําภู

ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศทวั่ ไป มลี กั ษณะเปน แอง คลา ยจาน ลาดเอยี งไปทางตะวนั ออก
เฉียงใตมีขอบเปนภูเขาสูงทางตะวันตกและทางใตขอบทางตะวันตก ไดแก เทือกเขา
เพชรบรู ณ และเทอื กเขาดงพญาเยน็ สว นทางใต ไดแ ก เทอื กเขาสนั กาํ แพง และเทอื กเขาพนม
ดงรัก พื้นที่ดานตะวันตกเปนท่ีราบสูง เรียกวา ที่ราบสูงโคราช ภูเขาบริเวณนี้เปนภูเขา
หินทราย ท่รี จู ักกนั ดเี พราะเปนแหลงทองเทย่ี ว คือ ภูกระดึง ภูหลวง ในจงั หวดั เลย แมน ้าํ ที่
สาํ คัญของภาคนี้ไดแ ก แมนาํ้ ชี และแมนา้ํ มลู ซ่ึงมีแหลงกาํ เนิดจากเทอื กเขาทางทิศตะวัน
ตก และทางใตแ ลว ไหลลงสแู มน าํ้ โขง ทาํ ใหส องฝง แมน าํ้ เกดิ เปน ทรี่ าบนา้ํ ทว มถงึ เปน ตอนๆ
พนื้ ทร่ี าบในภาคะวนั ออกเฉยี งเหนอื มกั มที ะเลสาบรปู แอง เปน จาํ นวนมาก แตท ะเลสาบเหลา
นจ้ี ะมนี า้ํ เฉพาะฤดฝู นเทา นนั้ เมอื่ ถงึ ฤดรู อ นนา้ํ กจ็ ะเหอื ดแหง ไปหมด เพราะดนิ สว นใหญเ ปน
ดนิ ทรายไมอ มุ นา้ํ นา้ํ จงึ ซมึ ผา นได
เร็ว ภาคนี้จึงมีปญหาเรื่องการ
ขาดแคลนนํ้า และดินขาดความ
อดุ มสมบรู ณ ทาํ ใหพ นื้ ทบ่ี างแหง ไม
สามารถใชประโยชนในการเกษตร
ไดอยางเต็มที่ เชน ทุงกุลารองไห
ซ่ึงมีเนื้อท่ีถึงประมาณ 2 ลานไร
ครอบคลุมพื้นท่ี 5 จังหวัด ไดแก
รอยเอ็ด สุรินทร มหาสารคาม
ยโสธร และศรีสะเกษ ซ่ึงปจจุบันรัฐบาลไดพยายามปรับปรุงพ้ืนที่ใหดีขึ้น โดยใชระบบ
ชลประทานสมยั ใหม ทาํ ใหสามารถเพาะปลูกไดจ นกลายเปน แหลงเพาะปลกู ขาวหอมมะลทิ ี่
ดที ีส่ ดุ แหง หนง่ึ ของประเทศไทย แตก ็ปลกู ไดเ ฉพาะหนา ฝนเทาน้นั หนา แลงสามารถทาํ การ
เพาะปลูกไดเ ฉพาะบางสว นเทาน้ัน ยงั ไมค รอบคลมุ บรเิ วณทัง้ หมด

ภาคตะวนั ตก

ภาคตะวันตก ประกอบดวยพ้ืนท่ีของ 5 จังหวัด ไดแก 1.ตาก 2.กาญจนบุรี
3.ราชบุรี 4.เพชรบรุ ี 5.ประจวบครี ีขันธ

ลกั ษณะภูมิประเทศทัว่ ไป สว นใหญเปนเทอื กเขาสูง ไดแก เทอื กเขาถนนธงชัย
และเทือกเขาตะนาวศรีเปนแนวภูเขาท่ีซับซอนมที ่รี าบแคบๆ ในเขตหุบเขาเปน แหง ๆ และ
มที ร่ี าบเชงิ เขาตอ เนอ่ื งกบั ทร่ี าบภาคกลางเทอื กเขาเหลา นเ้ี ปน แหลง กาํ เนดิ ของ แมน าํ้ แควนอ ย
(แมนํ้าไทรโยค) และแมน้ําแควใหญ (ศรีสวัสด์ิ) ซ่ึงไหลมาบรรจบกัน เปนแมน้ําแมกลอง

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ6 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสงั คม
อา วมะนาว จงั หวัดประจวบคีรีขันธ

1บทท่ี ระหวางแนวเขามีชองทางติดตอกับพมาได ที่สําคัญคือ ดานแมละเมาในจังหวัดตาก และ
ดานพระเจดยี สามองค ในจงั หวดั กาญจนบรุ ี
ภาคตะวันออก
ภาคตะวนั ออก ประกอบดว ยพน้ื ทขี่ อง 7 จงั หวดั ไดแ ก 1.ปราจนี บรุ ี 2.ฉะเชงิ เทรา
3.ชลบรุ ี 4.ระยอง 5.จันทบรุ ี 6.ตราด 7.สระแกว
ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศทว่ั ไป คอื เปน ทร่ี าบใหญอ ยทู างตอนเหนอื ของภาค มเี ทอื กเขา
จนั ทบรุ อี ยทู างตอนกลางของภาคมเี ทอื กเขาบรรทดั อยทู างตะวนั ออกเปน พรมแดนธรรมชาติ
ระหวางประเทศไทยกับประเทศกัมพูชา และมีที่ราบชายฝงทะเลซ่ึงอยูระหวางเทือกเขา
จนั ทบรุ ีกบั อาวไทย ถงึ แมจะเปน ทร่ี าบแคบๆ แตก็เปน พ้ืนดินท่อี ุดมสมบรู ณเ หมาะสําหรบั
การปลูกไมผล ในภาคนี้มจี ังหวดั ปราจนี บุรแี ละจังหวัดสระแกว เปนจงั หวัดที่ไมมีอาณาเขต
จดทะเล นอกน้นั ทกุ จังหวัดลว นมีทางออกทะเลท้ังสิ้น ชายฝง ทะเลของภาคเรมิ่ จากแมนํา้
บางปะกง จงั หวดั ฉะเชงิ เทราไปถงึ แหลมสารพดั พษิ จงั หวดั ตราด ยาวประมาณ 505 กโิ ลเมตร
เขตพนื้ ทช่ี ายฝง ของภาคมแี หลมและอา วอยเู ปน จาํ นวนมากและมเี กาะใหญน อ ยเรยี งรายอยู
ไมห า งจากฝงนัก เชน เกาะชา ง เกาะกูด เกาะสีชัง เกาะลาน เปน ตน
เกาะสีชัง

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 7

ภาคใต 1บทที่

ภาคใตประกอบดวยพ้ืนที่ของ 14 จังหวัดไดแก 1.ชุมพร 2.สุราษฎรธานี ูภ ิมศาสต รกายภาพ
3.นครศรีธรรมราช 4.พัทลงุ 5.สงขลา 6.ปตตานี 7.ยะลา 8.นราธิวาส 9.ระนอง 10.พังงา
11.กระบี่ 12.ภูเก็ต 13.ตรัง 14.สตูล

ลักษณะภูมิประเทศท่ัวไป เปนคาบสมุทรยื่นไปในทะเล ทางตะวันตกของ
คาบสมทุ รมเี ทอื กเขาภเู กต็ ทอดตวั เลยี บชายฝง ไปจนถงึ เกาะภเู กต็ ตอนกลางของภาคมเี ทอื ก
เขานครศรีธรรมราช สวนทางตอนใตสุดของภาคใตมีเทือกเขาสันกาลาคีรี วางตัวในแนว
ตะวนั ออก-ตะวนั ตก และเปน พรมแดนธรรมชาตกิ ัน้ ระหวา งไทยกับมาเลเซียดวยพ้ืนทีท่ าง
ชายฝง ตะวนั ออกมที ร่ี าบมากกวา ชายฝง ตะวนั ตก ไดแ ก ทร่ี าบในเขตจงั หวดั นครศรธี รรมราช
พทั ลงุ สงขลา ปต ตานี และนราธวิ าส ชายฝง ทะเลดา นตะวนั ออกของภาคใตม ชี ายหาดเหมาะ
สาํ หรบั เปน ทต่ี ากอากาศหลายแหง เชน หาดสมหิ ลา จงั หวดั สงขลาและหาดนราทศั น จงั หวดั
นราธวิ าส เปนตน เกาะทีส่ าํ คัญทางดา นน้ี ไดแ ก เกาะสมุยและเกาะพงนั สว นชายฝงทะเล
ดานมหาสมุทรอินเดีย มีเกาะที่สําคัญคือ เกาะภูเก็ต เกาะตรุเตา เกาะยาวและเกาะลันตา
นอกจากน้ี ในเขตจงั หวดั สงขลาและพทั ลงุ ยงั มที ะเลสาบเปด (lagoon) ทใ่ี หญท สี่ ดุ แหง หนงึ่
ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต คือ ทะเลสาบสงขลา มีความยาวจากเหนือจดใตประมาณ 80
กิโลเมตร สวนที่กวางท่ีสุด ประมาณ 20 กิโลเมตร คิดเปนเน้ือที่ประมาณ 974 ตาราง
กโิ ลเมตร สว นเหนือสดุ ของทะเลสาบเปน แหลง นํ้าจืดเรียกวา ทะเลนอ ย แตทางสว นลางน้ํา
ของทะเลสาบจะเค็ม เพราะมีนานนํ้าติดกับอาวไทย นํ้าทะเลจึงไหลเขามาได ในทะเลสาบ
สงขลามีเกาะอยูห ลายเกาะ บางเกาะเปนท่ีทาํ รงั ของนกนางแอน บางเกาะเปนที่อยูข องเตา
ทะเล นอกจากน้ีในทะเลสาบยงั มี ปลา และกุงชกุ ชุมอีกดว ย สวนชายฝง ทะเลดา นตะวนั
ตกของภาคใตมีลักษณะเวาแหวงมากกวาดานตะวันออก ทําใหมีทิวทัศนท่ีสวยงามหลาย
แหง เชน หาดนพรตั นธารา จงั หวัดกระบ่ี หมูเกาะซิมลิ ัน จงั หวัดพงั งา ชายฝง ตะวันตกของ
ภาคใตจ งึ เปนสถานท่ีทองเทยี่ วทส่ี าํ คัญแหง หนงึ่ ของประเทศ แมน ํ้าในภาคใต สวนใหญเปน
แมนํ้าสายสัน้ ๆ ไหลจากเทอื กเขาลงสูทะเล ทส่ี ําคญั ไดแก แมนาํ้ โก-ลกซ่ึงกน้ั พรมแดนไทย
กบั มาเลเซยี ในจงั หวดั นราธวิ าส แมน าํ้ กระบรุ ซี งึ่ กน้ั พรมแดนไทยกบั พมา ในเขตจงั หวดั ระนอง
แมนํ้าตาปใ นจังหวัดสรุ าษฏรธานี และแมน ้าํ ปตตานีในจงั หวดั ยะลาและปต ตานี

ทวีปเอเชีย

1. ขนาดทีต่ ้ังและอาณาเขตติดตอ
ทวปี เอเชยี เปน ทวปี ทมี่ ขี นาดใหญท สี่ ดุ มพี น้ื ทปี่ ระมาณ 44 ลา นตารางกโิ ลเมตร เปน
ทวีปที่มีพ้ืนท่ีกวางท่ีสุดในโลกตั้งอยูทางทิศตะวันออกของโลก ทวีปเอเชียตั้งอยูระหวาง
ละตจิ ดู 1 องศา 15 ลิปดาเหนือถงึ 77 องศา 41 ลิปดาเหนอื และลองตจิ ดู 24 องศา 4
ลปิ ดา ตะวนั ออกถงึ 169 องศา 40 ลปิ ดาตะวันตก

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ8 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม

อาณาเขตติดตอ
ทศิ เหนอื ติดกบั มหาสมทุ รอารก ตกิ
ทิศใต ตดิ กบั มหาสมุทรอนิ เดยี
ทศิ ตะวนั ออก ติดกบั มหาสมทุ รแปซิฟก
ทิศตะวนั ตก ตดิ กบั เทอื กเขาอรู าล ทวปี ยุโรป

2. ลักษณะภมู ิประเทศของทวปี เอเชีย
ทวีปเอเชียมีลักษณะเดนคือ มภี มู ิประเทศท่ีเปนภูเขาสงู อยูเกอื บใจกลางทวปี ภูเขา
ดังกลาวทําหนาท่ีเหมือนหลังคาโลกเพราะเปนจุดรวมของเทือกเขาสําคัญๆ ในทวีปเอเชีย
จดุ รวมสาํ คญั ไดแ ก ปามรี น อต ยนู นานนอต และอามเี นยี นนอต เทอื กเขาสงู ๆ ของทวปี เอเชยี
วางแนวแยกยายไปทุกทิศทุกทางจากหลังคาโลกเชน เทือกเขาหิมาลัย เทือกเขาคุนลุน

1บทท่ี เทอื กเขาเทยี นชาน เทอื กเขาอลั ตนิ ตกั เทอื กเขาฮนิ ดกู ซู เทอื กเขาสไุ ลมาน ยอดเขาเอเวอรเ รสต
มรี ะดับสูง 8,850 เมตร (29,028 ฟตุ ) เปนยอดเขาสงู ท่ีสุดในโลกต้ังอยูบ นเทอื กเขาหิมาลัย
ระหวางเทอื กเขาเหลาน้ีมีพ้ืนทค่ี อนขา งราบแทรกสลบั อยู ทาํ ใหเ กิดเปนแอง แผน ดินท่ีอยูใ น
ที่สูง เชน ท่รี าบสงู ทิเบต ทีร่ าบสงู ตากลามากัน ทรี่ าบสูงมองโกเลยี ทรี่ าบสงู ยูนาน ลกั ษณะ
ภูมิประเทศดังกลาวขางตนทําใหบริเวณใจกลางทวีปเอเชียกลายเปนแหลงตนกําเนิดของ
แมน าํ้ สายสาํ คญั ทมี่ รี ปู แบบการไหลออกไปทกุ ทศิ โดยรอบหลงั คาโลก เชน ไหลไปทางเหนอื
มีแมนํ้า อ็อบ เยนิเซ ลีนา ทางตะวันออกเฉียงเหนือมีแมนํ้าอามูร ทางตะวันออกมีแมนํ้า
ฮวงโห (หวงเหอ แยงซีเกียง (ฉางเจียง) ซเี กยี ง (ซเี จียง) ทางตะวนั ออกเฉยี งใตมแี มนาํ้ แดง
โขง เจา พระยา สาละวนิ อิระวดี ทางใตม ีแมน้ําพรหมบุตร คงคา สินธุ ทางตะวันตกมแี มน าํ้
อามู ดารย า จากทส่ี งู อามเี นยี นนอต มแี มน าํ้ ไทกรสี ยเู ฟรตสี บทบาทของลมุ นาํ้ เหลา น้ี คือ
พัดพาเอาตะกอนมาทับถมทร่ี าบอนั กวางใหญไ พศาล กลายเปนแหลง เกษตรกรรมและทอ่ี ยู
อาศัยสําคัญๆ ของชาวเอเชยี โดยเฉพาะท่ีราบดินดอนสามเหลยี่ มปากแมน ํา้ จงึ กลายเปน
แหลงท่มี ีประชากรอาศยั อยหู นาแนน ท่สี ดุ
3. ลกั ษณะภมู ิอากาศของทวีปเอเชีย
ทวีปเอเชียโดยสวนรวมประมาณคร่ึงทวีปอยูภายใตอิทธิพลของลมมรสุมต้ังแต
ปากสี ถานถงึ คาบสมทุ รเกาหลี เปน ผล
ทาํ ใหม ฝี นตกชกุ ในฤดมู รสมุ ตะวนั ตก
เฉยี งใต และมอี ากาศหนาวในฤดมู รสมุ
ตะวันออกเฉียงเหนือในเขตละติจูด
กลางหรอื เขตอบอนุ แถบจนี และญป่ี นุ
จะไดร บั อทิ ธพิ ลจากแนวปะทะอากาศ
บอยครั้ง ทางชายฝงตะวันออกของ
ทวีปต้ังแตญ ่ปี ุน อินโดนีเซีย จะไดรับ

รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 9

อทิ ธพิ ลของลมไตฝ นุ และดเี ปรสชนั่ ทาํ ใหด นิ แดนชายฝง ตะวนั ออกของหมเู กาะไดร บั ความ 1บทท่ี
เสียหายจากลมและฝนเสมอ ทางเอเชียตะวันออกเฉียงใตและเอเชียใต ซ่ึงอยูใกลศูนยสูตร
จะมปี รากฏการณข องหยอ มความกดอากาศตา่ํ ทาํ ใหม อี ากาศลอยตวั กอ เปน พายฟุ า คะนอง ูภ ิมศาสต รกายภาพ
เกดิ ขนึ้ เปน ประจาํ ในเวลาบายๆ หรอื ใกลคํ่า แถบท่ีอยลู ึกเขาไปในทวปี หางไกลจากทะเลจะ
มภี มู ิอากาศแหง แลงเปนทะเลทราย

4. สภาพทางสังคม วฒั นธรรม ภาษา ศาสนา
เชื้อชาติเผาพนั ธุ ประชากร 2 ใน 3 ของประชากรทัง้ หมด เปนพวกมองโกลอยด
มพี วกคอเคซอยดอ ยบู า ง เชน ชาวรสั เซยี อพยพมาจากยโุ รปตะวนั ออก ประชากรของเอเชยี
มีความหลากหลาย ดานประกอบอาชีพ เศรษฐกิจของประเทศในเอเชียข้ึนอยูกับภาค
เกษตรกรรม ประชากรสวนใหญ ประกอบอาชีพดานการเกษตร คือ การเพาะปลูก ขาว
ขา วโพด และมีการเล้ยี งสัตว ทัง้ เล้ยี งไวเปน อาหาร และทาํ งาน นอกจากนย้ี ังมีการคา ขาย
การประมง การทาํ เหมอื งแร
ลักษณะทางเศรษฐกิจ
1. การเพาะปลูกทําในที่ราบลุมของแมนํ้าตางๆ ไดแก ขาว ยางพารา ปาลม ปอ
ฝาย ชา กาแฟ ขา วโพด
2. การเลี้ยงสัตว ในเขตอากาศแหงแลงจะเลี้ยงแบบเรรอนซึ่งเลี้ยงไวใชเนื้อและนม
เปน อาหารไดแ ก อฐู แพะ แกะ โค มา และจามรี
3. การทาํ ปา ไม ปา ไมใ นเขตเมอื งรอ นจะเปน ไมเ นอื้ แขง็ ผลผลติ ทไี่ ดส ว นใหญน าํ ไป
กอ สราง
4. การประมง ทาํ ในบริเวณแมน ้าํ ลาํ คลอง หนอง บงึ และชายฝง ทะเล
5. การทาํ เหมอื งแร ทวีปเอเชยี อุดมไปดว ยแรธาตนุ านาชนิด
6. อุตสาหกรรม การทําอุตสาหกรรมหลายประเทศในเอเชีย เร่ิมจากอุตสาหกรรม
ในครวั เรอื นแลวพัฒนาขึ้นเปนโรงงานขนาดเลก็ ขนาดกลาง ขนาดใหญ

 ประชากร

ทวปี เอเชยี มปี ระชากรมากทส่ี ุดในโลกประมาณ 3,155 ลา นคน ประชากรสวนใหญ
มาจากพนั ธมุ องโกลอยดป ระชากรอาศยั อยหู นาแนน บรเิ วณชายฝง ทะเลและทรี่ าบลมุ แมน าํ้
ตางๆ เชน ลุมแมน้ําเจาพระยา ลุมแมนํ้าแยงซีเกียง ลุมแมนํ้าแดงและลุมแมนํ้าคงคาสวน
บริเวณท่ีมีประชากรเบาบาง จะเปนบริเวณที่แหงแลงกันดารหนาวเย็นและในบริเวณท่ีเปน
ภเู ขาซบั ซอน ซึ่งสวนใหญจะเปนบริเวณกลางทวีป

 ภาษา

1. ภาษาจนี
ภาษาทใี่ ชก นั มากในทวปี เอเชยี โดยใชก นั ในประเทศจนี ในเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ10 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม

เชน สงิ คโปร ประมาณวา ประชากรเอเชยี 1,000 ลานคน พดู ภาษาจีน แตเปนภาษาทีแ่ ตก
ตางกันไป เชน ภาษาแตจ ๋ิว ไหหลํา จนี กลาง หรือที่เรียกวาภาษาแมนดาริน

2. ภาษาอินเดยี
เปนภาษาที่ใชกันแพรหลายรองลงมาอันดับ 2 โดยสวนใหญใชกันในประเทศ

อินเดยี และปากีสถาน
3. ภาษาอาหรับ
เปน ภาษาทใ่ี ชก นั แพรห ลายมากอนั ดบั 3 โดยใชก นั ในแถบเอเซยี ตะวนั ตกเฉยี งใต
4. ภาษารสั เซีย
เปน ภาษาทใ่ี ชกนั มากอันดับ 4 โดยใชกันในรัสเซยี และเครือจักรภพ

 ศาสนา

1บทท่ี ทวปี เอเชยี เปน แหลง กาํ เนดิ ศาสนาทส่ี าํ คญั ของโลก เชน ศาสนาครสิ ต ศาสนาอสิ ลาม
ศาสนาพุทธ ศาสนาฮินดู และยูดาห ในเอเชียตะวันตกเฉียงใตประชากรสวนใหญนับถือ
ศาสนาฮนิ ดกู วา 500 ลา นคนในอนิ เดยี รองลงมาคอื ศาสนาอสิ ลามมผี นู บั ถอื ประมาณ 450
ลา นคน นอกจากนี้ยงั มลี ัทธิเตา ลัทธิขงจ๋อื ท่ีแพรหลายในจนี ลทั ธชิ นิ โตในญ่ปี นุ
ทวีปยุโรป
1. ขนาดท่ีต้งั และอาณาเขตตดิ ตอ
ทวีปยุโรปเปนทวีปที่มีลักษณะทางกายภาพท่ีเหมาะสมในการตั้งถ่ินฐานทั้งในดาน
ลักษณะภมู ิประเทศทมี่ ีทร่ี าบลุม เทือกเขาท่ไี มตั้งกนั้ ทางลม มีแมน้ําหลายสาย ลกั ษณะภมู ิ
อากาศที่อบอุน ชุม ช่นื มีทรพั ยากรธรรมชาติ คือ เหลก็ และถานหนิ ซ่ึงเปน สวนสาํ คัญอยา ง
ยง่ิ ตอการพฒั นาอุตสาหกรรมขนาดใหญ จงึ สงผลใหท วปี ยุโรปมีประชากรตง้ั ถน่ิ ฐานหนา
แนนที่สดุ ในโลก อกี ท้งั เปน ทวปี ที่มีอารยธรรมที่เกา แก คอื อารยธรรมกรกี และโรมัน

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 11

ทวีปยุโรป เปนทวปี ทีต่ ั้งอยรู ะหวา งละตจิ ดู 36 องศา 1 ลปิ ดาเหนอื ถึง 71 องศา 1บทที่
10 ลปิ ดาเหนือและระหวางลองตจิ ูด 9 องศาตะวันตก ถงึ 66 องศาตะวนั ออก จากพกิ ัด
ภูมิศาสตรจะสังเกตไดวา ทวีปยุโรปมีพื้นท่ีท้ังหมดอยูในซีกโลกเหนือและอยูเหนือเสนทรอ ูภ ิมศาสต รกายภาพ
ปคออฟแคนเซอร มเี สนสาํ คญั ท่ีลากผา นคือ เสน อารกติกเซอรเ คลิ และเสน ลองตจิ ดู ท่ี 0
องศา มีเนือ้ ทีป่ ระมาณ 9.9 ลา นตารางกิโลเมตร จึงเปนทวีปทม่ี ขี นาดเล็ก โดยมขี นาดเลก็
รองจากทวปี ออสเตรเลีย

อาณาเขตติดตอ
ทศิ เหนอื ตดิ กบั มหาสมทุ รอารก ตกิ และขว้ั โลกเหนอื จดุ เหนอื สดุ อยทู แ่ี หลมนอรท
(North Cape) ในประเทศนอรเวย
ทศิ ใต ตดิ กับทะเลเมดิเตอรเ รเนียน จุดใตส ดุ อยูทีเ่ กาะครีต ประเทศกรีช
ทศิ ตะวนั ออก ตดิ ตอ กับทวปี เอเชีย โดยมเี ทอื กเขาอูราล เทอื กเขาคอเคซสั และ
ทะเลแคสเปย นเปนเสนกน้ั พรมแดน
ทศิ ตะวนั ตก ตดิ ตอ กบั มหาสมทุ รแอตแลนตกิ จดุ ตะวนั ตกสดุ ของทวปี อยทู แ่ี หลม
โรคาประเทศโปรตุเกส

2. ลกั ษณะภมู ิประเทศ

ลกั ษณะภูมิประเทศแบง ออกเปน 4 เขต ไดแก
1. เขตเทอื กเขาตอนเหนอื ไดแ ก บรเิ วณคาบสมทุ รสแกนดเิ นเวยี ภมู ปิ ระเทศสว น
มากประกอบดว ยเทอื กเขาสงู และทรี่ าบชายฝง ทะเล เทอื กเขาทสี่ าํ คญั ในบรเิ วณนไี้ ดแ ก เทอื ก
เขาเซอรอนและเทือกเขาแกรมเปยน เน่ืองจากทวีปยุโรปเคยถูกปกคลุมดวยนํ้าแข็งมากอน
บริเวณชายฝงทะเลถูกธารน้ําแข็งกัดเซาะและทับถม ทําใหเกิดชายฝงเวาแหวงและอาวนํ้า
ลึกทเ่ี รียกวา ฟยอรด พบมากในประเทศนอรเ วยแ ละแควน สกอตแลนด
2. เขตที่ราบสูงตอนกลาง ประกอบดวยท่ีราบสูงสําคัญ ไดแก ท่ีราบสูง
แบล็กฟอเรสตตอนใตของเยอรมันนี ท่ีราบสูงโบฮีเมีย เขตติดตอระหวางเยอรมันนีและ
สาธารณรัฐเช็คท่ีราบเมเซตา ภาคกลางของคาบสมุทรไซบีเรีย ในเขตประเทศสเปนและ
โปรตเุ กส ที่ราบสูงมสั ชพี ซองตรลั ตอนกลางของประเทศฝรั่งเศส
3. เขตท่ีราบตอนกลาง ครอบคลุมพ้ืนท่ีตั้งแตชายฝงมหาสมุทรแอตแลนติกไป
จนถงึ เทอื กเขาอูราลในรัสเซยี ตะวันตกของฝร่งั เศส ตอนใตของสหราชอาณาจักรเบลเยีย่ ม
เนเธอรแ ลนด เดนมารก ภาคเหนอื ของเยอรมนั นโี ปแลนดแ ละบางสว นของรสั เซยี เปน บรเิ วณ
ทม่ี ปี ระชากรอาศยั อยหู นาแนน ทส่ี ดุ และมคี วามสาํ คญั ทางเศรษฐกจิ อยา งมาก เนอื่ งจากเปน
พนื้ ทเ่ี กษตรกรรมทส่ี าํ คญั ของทวปี ในบรเิ วณนม้ี แี มน าํ้ ทส่ี าํ คญั ไดแ ก แมน าํ้ ไรน แมน า้ํ เชน แม
นํา้ ลัวร และแมน ้ําเอลเบ
4. เขตเทือกเขาตอนใต ประกอบดวยเทือกเขาสูง เทือกเขาท่ีสําคัญในบริเวณน้ี
ไดแก เทือกเขาแอลป ซึ่งเปนเทือกเขาท่ีมีขนาดใหญที่สุดในทวีปยุโรป ทอดตัวยาวต้ังแต
ตะวนั ออกเฉยี งใตข องฝรงั่ เศส ผา นสวติ เซอรแ ลนด เยอรมนั นี ออสเตรยี เซอรเ บยี ไปจนถงึ

12 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

ทางเหนอื ของอติ าลี บรเิ วณยอดเขามธี ารนาํ้ แขง็ ปกคลมุ เกอื บตลอดทง้ั ป บางชว งเปน หบุ เขา
ลึก ยอดเขาที่สูงที่สุดในเทือกเขาแอลป คือ มองตบลังก สูง 4,807 เมตร นอกจากนี้ยัง
ประกอบดวยยอดเขาคอเคซสั ทางตอนใตของรัสเซียมียอดเขาเอลบรูส สูง 5,642 เมตร ซง่ึ
เปน ยอดเขาทสี่ งู ทส่ี ุดในยุโรป

 แมน้ํา แมน ้ําท่สี ําคัญในทวีปยโุ รป มีดังนี้

แมนํ้าโวลกา เปนแมน้ําสายยาวท่ีสุดในทวีป มีตนน้ําอยูบริเวณตอนกลางของ
สหพนั ธร สั เซยี ไหลลงสูท ะเลแคสเปยน
แมน าํ้ ดานูบ มตี นกําเนิดจากเทือกเขาทางภาคใตข องเยอรมัน ไหลผา นประเทศ
ออสเตรีย ฮังการี ยูโกสลาเวีย พรมแดนระหวางประเทศบัลแกเรยี กบั ประเทศโรมาเนีย แลว
ไหลลงสูทะเลดํา แมน้ําดานูบเปนแมน้ําท่ีไหลผานหลายประเทศ ดังน้ันจึงถือวาเปนแมนํ้า
1บทท่ี นานาชาติแตในดานความสําคัญของการขนสงสินคาอุตสาหกรรมน้ันมีไมมากเทากับแมน้ํา
ไรน เนอ่ื งจากแมน ํา้ ดานูบไหลออกสูทะเลดาํ ซึง่ เปน ทะเลภายใน
ภมู ศิ าสตรก ายภาพ แมน าํ้ ไรน มตี น กาํ เนดิ จากเทอื กเขาแอลปท างตอนใตข องสวสิ เซอรแ ลนด ไหลขนึ้
ไปทางเหนอื ระหวา งพรมแดนฝรงั่ เศสและเยอรมนั ไปยงั เนเธอรแ ลนด แลว ไหลลงทะเลเหนอื
แมน าํ้ ไรนเ ปน แมนาํ้ ท่มี คี วามสาํ คญั มาก มีปรมิ าณนํา้ ไหลสมา่ํ เสมอ ไหลผา นที่ราบและไหล
ผา นหลายประเทศจงึ ถือวา เปนแมน ้ํานานาชาติ และยงั เปน เสน ทางขนสง วตั ถดุ บิ และสินคา
ทีส่ ําคัญ คอื ถา นหนิ แรเ หลก็ และแปงสาลี โดยเฉพาะการขนสงถานหนิ ซ่งึ มีปรมิ าณมากใน
ยานอุตสาหกรรมถานหนิ ของเยอรมัน แมน้าํ สายน้จี ึงไดรับสมญานามวา “แมน าํ้ ถา นหิน”
การขนสง สนิ คา ผา นทางแมน าํ้ ไรนน ี้ จะออกสบู รเิ วณปากแมน า้ํ ซงึ่ เปน ทตี่ ง้ั ของเมอื งทา รอต
เตอรดมั (เนเธอรแลนด) ซ่งึ เปน เมอื งทาทส่ี าํ คัญที่สดุ ของทวปี

3. ลักษณะภูมอิ ากาศ เขตอากาศ

ปจ จัยท่มี อี ทิ ธิพลตอ ภูมภิ าคอากาศของทวปี ยโุ รป
1. ละติจดู ทวปี ยุโรปมที ่ตี งั้ อยรู ะหวางละติจูด 36 องศา 1 ลิปดาเหนอื ถงึ 71
องศา 10 ลปิ ดาเหนือ พื้นทีส่ ว นใหญอยูใ นเขตอบอนุ มีเพียงตอนบนของทวีปทีอ่ ยูใ นเขต
อากาศหนาวเยน็ และ ไมม สี วนใดของทวีปท่อี ยูในเขตอากาศรอ น
2. ลมประจํา ลมประจําท่ีพัดผานทวีปยุโรป คือ ลมตะวันตก ซ่ึงพัดมาจาก
มหาสมุทรแอตแลนติกเขาสูทวีปทางดานตะวันตก มีผลทําใหบริเวณฝงตะวันตกของทวีป
มีปรมิ าณฝนคอนขา งมาก อุณหภูมิระหวา งฤดูรอ นกบั ฤดหู นาวไมคอ ยแตกตางกนั มากนกั
แตถ า ลกึ เขา มาภายในทางดา นตะวนั ออกของทวปี ซงึ่ ตดิ กบั ทวปี เอเชยี นน้ั ปรมิ าณฝนจะลด
ลงและจะมีความแตกตา งของอณุ หภมู ิระหวา งฤดรู อ นกบั ฤดฝู นมากข้นึ ดวย
3. ความใกลไกลทะเล ทวีปยุโรปมีชายฝงทะเลยาวและเวาแหวง ประกอบกับมี
พื้นทต่ี ดิ ทะเลถึง 3 ดา น ทําใหไดร บั อิทธิพลจากทะเลและมหาสมทุ รอยางทัว่ ถงึ โดยเฉพาะ
บริเวณทอ่ี ยูใกลชายฝง ดังนั้นจึงไมมพี น้ื ท่ใี ดในทวปี ยุโรปทมี่ ภี มู ิอากาศแหง แลง

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 13

4. ทิศทางของเทือกเขา เทอื กเขาสว นใหญใ นทวปี วางตัวในแนวทิศตะวันออก 1บทท่ี
ตะวนั ตก ทาํ ใหไมกัน้ ขวางทางลมตะวันตกท่พี ัดเขา สูท วีป
ูภ ิมศาสต รกายภาพ
5. กระแสน้ําในมหาสมุทร บริเวณชายฝงมีกระแสน้ําอุนแอตแลนติกเหนือ
ไหลผา นทางตะวนั ตกและตะวนั ตกเฉยี ง
เหนอื ของทวปี ทาํ ใหน า นนา้ํ บรเิ วณเกาะ
บริเวนใหญและประเทศนอรเวยไมเปน
นํ้าแข็งในฤดูหนาว จึงแตกตางจาก
บริเวณทะเลบอลติกท่ีนํ้ากลายเปน
นา้ํ แขง็ ทาํ ใหป ระเทศสวเี ดน ตอ งเปลย่ี น
เสนทางการขนสงสินคาจากทางเรือไป
เปนการขนสงโดยใชเสนทางรถไฟจาก
สวีเดนไปยังนอรเวยแลวจึงนําสินคา
ลงเรือที่เมืองทาประเทศนอรเวย

เขตภมู อิ ากาศแบง ออกไดเปน 7 เขต ดงั นี้
1. ภมู อิ ากาศแบบทะเลเมดเิ ตอรเ รเนย่ี น ไดแ ก บรเิ วณชายฝง ทะเลเมดเิ ตอรเ รเนยี น
ในเขตประเทศอติ าลี ฝร่ังเศส ภาคใตของสเปน แอลเบเนีย กรซี บัลแกเรีย และเซอรเ บีย
ฤดูรอนมีอากาศรอน อุณหภูมิเฉลี่ย 23 องศาเซสเซียส ในฤดูหนาวมีอากาศอบอุนและมี
ฝนตกอณุ หภมู เิ ฉล่ยี 8 องศาเซลเซยี ส ปรมิ าณฝนตกเฉลี่ย 500-1,000 มิลลเิ มตรตอป
2. ภูมิอากาศแบบทุงหญา
กงึ่ ทะเลทราย ไดแ ก บรเิ วณภาคกลาง
ของคาบสมทุ รไซบเี รยี ตอนเหนอื ของ
ทะเลดําและทะเลแคสเปยน ในเขต
ประเทศฮังการี ยเู ครน โรมาเนยี และ
ตอนใตข องรัสเซยี มฝี นตกนอยมาก
เฉลีย่ ปละ 250-500 มลิ ลิเมตรตอ ป
3. ภมู อิ ากาศแบบพนื้ สมทุ ร
ไดแ ก สหราชอาณาจกั ร เนเธอรแ ลนด
ฝรง่ั เศส เดนมารก เบลเย่ยี ม และ
ตอนเหนือของเยอรมนี มีฝนตกชุก
ตลอดทั้งปเฉล่ีย 750-1,500 มิลลิเมตรตอป ฤดูหนาวอากาศไมหนาวจัด อุณหภูมิเฉลี่ย
1-7 องศาเซลเซียส เนอ่ื งจากไดร ับอทิ ธพิ ลจากกระแสน้ําอุน แอตแลนติกเหนือ
4. ภมู อิ ากาศแบบอบอนุ ชนื้ ไดแ ก บรเิ วณทรี่ าบลมุ แมน าํ้ ดานบู ในฮงั การตี อนเหนอื
ของเซอรเ บยี และโรมาเนยี มอี ากาศอบอนุ ฝนตกตลอดทง้ั ปเ ฉลย่ี 500-1,000 มลิ ลเิ มตรตอ ป
เนอื่ งจากไดร ับอิทธพิ ลความชืน้ จากทะเล

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ14 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม

5. ภมู อิ ากาศแบบอบอนุ ชนื้ ภาคพ้ืนทวีป ไดแ ก ยโุ รปตะวนั ออก และยโุ รปกลาง
รสั เซีย สาธารณรฐั เซ็ก สาธารณรฐั สโลวกั และโปแลนด ฤดูหนาวมีอากาศหนาวและแหง แลง
ฤดูรอนมีอากาศอบอุนและมีฝนตก อุณหภูมิเฉลี่ย 19-20 องศาเซลเซียส ปริมาณฝน
500-750 มลิ ลเิ มตรตอป

6. ภูมอิ ากาศแบบไทกา ไดแก ตอนเหนอื ของฟน แลนด สวเี ดน และนอรเวย ฤดู
หนาวมอี ากาศหนาวเยน็ และยาวนาน อณุ หภมู เิ ฉลยี่ 6 องศาเซลเซยี ส ฤดรู อ นอากาศอบอนุ
อุณหภูมิเฉล่ีย 17 องศาเซลเซียส มีปริมาณฝนตกนอยและสวนมากเปนหิมะเฉลี่ย 600
มลิ ลิเมตรตอป

7. ภูมิอากาศแบบข้วั โลกหรือภูมิอากาศแบบทุนดรา ไดแ ก ทางเหนอื ของทวีป
ที่มีชายฝงติดกับมหาสมุทรอารกติก ฤดูหนาวมีอากาศหนาวจัดและยาวนานปละ 10-11

1บทที่ เดอื น ฤดูรอนมอี ากาศอบอนุ และสั้นเพยี ง 1-2 เดือน อุณหภูมิเฉลี่ยตลอดทัง้ ปประมาณ 10
องศาเซลเซยี ส ปริมาณฝนตกนอ ยมากและสวนมากเปน หมิ ะ
4. ลักษณะเศรษฐกจิ และ สภาพแวดลอ มทางสังคมวฒั นธรรม
ลักษณะเศรษฐกิจ
ทวีปยุโรปมีความเจริญทั้งในดานเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม โดยมีเขต
เกษตรกรรมและอุตสาหกรรม ดังนี้
การทาํ เกษตรกรรม
1. เขตปลกู ขา วสาลี ไดแ ก บรเิ วณทร่ี าบภาคกลาง โดยเฉพาะบรเิ วณประเทศฮงั การี
โรมาเนยี ยเู ครน ซ่ึงเปน แหลงผลิตขาวสาลีแหลงใหญ
2. เขตทําไรปศุสัตว สวนใหญจะพบในบริเวณเขตอากาศแหงแลง ไมคอยเหมาะ
กับการเพาะปลูกแตมีหญาที่สามารถเลี้ยงสัตวได เชน บริเวณชายฝงทะเลแคสเปยน และ
ทีร่ าบสูงของทวีป สตั วท เ่ี ลีย้ งไดแก โคเนอื้ แกะ แพะ สว นการเลี้ยงโคนม จะพบบริเวณเขต
อากาศชื้นภาคพื้นสมทุ ร เนือ่ งจากมีทุงหญา อุดมสมบรู ณมากกวา
3. เขตเกษตรกรรมแบบผสม ไดแก เขตที่มีการเลี้ยงสัตวควบคูกับการปลูกพืช
เชน การปลกู ขาวสาลี ขา วบาเลย การเล้ยี งสัตว เชน โคเน้ือ โคนม ซงึ่ พบมากบริเวณภาค
ตะวนั ตก และภาคกลางของทวีป
4. เขตเกษตรแบบเมดิเตอรเ รเนยี น พบบริเวณเขตชายฝง ทะเลเมดเิ ตอรเรเนยี น
เชน อติ าลี กรซี พชื สําคญั ไดแ ก สม องนุ มะกอก
5. เขตเลยี้ งสตั วแ บบเรร อ น มีการเล้ยี งสัตวแบบทม่ี กี ารยายถิ่นทอี่ ยเู พอ่ื หาแหลง
อาหารแหลง ใหมท อ่ี ดุ มสมบรู ณก วา บรเิ วณทมี่ กี ารเลยี้ งสตั วแ บบเรร อ น คอื บรเิ วณทม่ี อี ากาศ
หนาวเยน็ เชน ชายฝงมหาสมทุ รอารกตกิ หรือเขตอากาศแบบทุนดรา

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 15

การปาไม 1บทท่ี
แหลง ปา ไมท ส่ี าํ คญั ของทวปี คอื เขตภมู อิ ากาศแบบไทกา บรเิ วณคาบสมทุ ร สแกน
ดเิ นเวยี ซง่ึ จะมปี าสนเปนบริเวณกวา ง ูภ ิมศาสต รกายภาพ
การประมง
จากลักษณะภูมิประเทศของทวีปยุโรปที่มีชายฝงทะเลยาวและเวาแหวง ติดทะเล
ท้ัง 3 ดาน ประกอบกับการมีกระแสนํ้าอุนแอตแลนติกเหนือไหลผานทําใหในฤดูหนาว
นา้ํ ไมเ ปนนา้ํ แข็ง จงึ กลายเปนแหลงประมงท่สี าํ คัญของทวปี มชี ือ่ วา “ดอกเกอรแ บงก
(Dogger Bank)
การเหมอื งแร
ทวีปยุโรปมที รพั ยากรที่มีความสาํ คญั มากตอการทาํ อุตสาหกรรม ไดแ ก เหลก็ และ
ถา นหนิ
แรถานหิน ใชเปนเช้ือเพลิงในการถลุงเหล็ก โดยมีแหลงถานหินท่ีสําคัญ เชน
ภาคเหนอื ของฝรัง่ เศสและภาคกลางของเบลเยย่ี ม เยอรมัน เปนตน
แรเ หล็ก เมื่อผา นการถลงุ แลวจะนาํ ไปใชในอตุ สาหกรรมเหลก็ และเหล็กกลา โดยมี
แหลง แรเ หลก็ ท่ีสําคญั เชน ประเทศสวเี ดน ฝร่ังเศส
นํา้ มันปโ ตรเลยี มมี 2 แหลง ทสี่ ําคัญ คือ ทะเลเหนือ และทะเลดํา
การอตุ สาหกรรม
ทวปี ยโุ รปเปน ศนู ยก ลางอตุ สาหกรรมทสี่ าํ คญั แหง หนง่ึ ของโลก ประเทศทม่ี ชี อื่ เสยี ง
มาก คือ สหราชอาณาจักร ฝรั่งเศส เบลเยีย่ ม สวเี ดน โดยบรเิ วณนจี้ ะมแี รเหล็กและถา นหนิ
ซง่ึ เปน สวนสําคญั ในการทําอุตสาหกรรม

สภาพแวดลอ มทางสังคมและวฒั นธรรม

ลกั ษณะประชากร
1. มปี ระชากรมากเปนอันดบั 4 ของโลก และหนาแนน มากเปนอนั ดบั 2 ของโลก
2. มีการกระจายประชากรทั่วท้ังทวีป เนื่องจากความเหมาะสมในดานสภาพ
ภูมิประเทศ ภูมิอากาศและทรพั ยากร
3. บริเวณทม่ี ีประชากรหนาแนน คือ บรเิ วณที่ราบภาคตะวนั ตกและภาคกลางของ
ทวีป สวนบริเวณที่มีประชากรเบาบาง คือ บริเวณคาบสมุทรสแกนดิเนเวีย และเขตยุโรป
ตะวันออก
ประวตั ศิ าสตร แบง ได 3 สมยั คือ
1. สมัยโบราณ หรือ อารยธรรมสมัยคลาสสิค มกี รีกและโรมนั เปนศูนยก ลางความ
เจรญิ โดยตัง้ ม่นั อยูทางตอนใตข องทวปี ยุโรปในแถบทะเลเมดเิ ตอรเรเนียน

16 หนังสอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม

กรีก ชนชาติกรกี ไดถ า ยทอดมรดกทางศิลปวัฒนธรรมไวหลายประการ ไดแ ก

1. การปกครอง ชาวกรีกไดใหสิทธิราษฎรในการลงคะแนนเสียงเลือกเจาหนาที่
ฝายปกครอง

2. ศิลปวัฒนธรรม ชาวกรีกมีความสามารถในดานวรรณคดี การละคร และ
สถาปต ยกรรม สถาปตยกรรมที่มชี ่อื เสียง คือ วหิ ารพาเธนอน นอกจากน้ยี งั มีการแขง ขนั
กีฬาท่ีเปน ท่รี ูจ ักกันดี คอื กฬี าโอลมิ ปก

3. ปรชั ญาความคิด นักปรัชญากรีกท่ีมีชือ่ เสียง คือ อรสิ โตเติล และเพลโต

โรมนั ชนชาตโิ รมนั ไดรบั ความเจรญิ ตา งๆ จากกรกี สิ่งที่ชาวโรมนั ไดถ ายทอดให
กบั ชนรนุ หลงั คอื ประมวลกฎหมาย และภาษาละตนิ

1บทที่ 1. สมัยกลาง ในชว งนยี้ ุโรปมศี กึ สงครามเกอื บตลอดเวลา จนทาํ ใหการพัฒนาดาน
ตา งๆ ตอ งหยดุ ชะงกั ยคุ นจ้ี งึ ไดช อ่ื วา เปน “ยคุ มดื ” หลงั จากผา นพน ชว งสงครามจงึ เปน ชว ง
ของการฟน ฟศู ลิ ปะวทิ ยาการเรม่ิ ใหค วามสาํ คญั กบั มนษุ ยม ากขน้ึ เรยี กยคุ นว้ี า ยคุ เรอเนสซองซ
ภมู ศิ าสตรก ายภาพ (Renaissance)
2. สมยั ใหม ยคุ นเี้ ปน ยคุ แหง การแสวงหาอาณานคิ ม ทาํ ใหศ ลิ ปวฒั นธรรมของชาติ
ตะวันตกแผขยายไปยังดินแดนตางๆ นอกจากนี้ยังมีเหตุการณสําคัญ คือ การปฏิวัติ
วิทยาศาสตรและการปฏวิ ตั ิอตุ สาหกรรม

ทวปี อเมริกาใต

1. ขนาดทตี่ ง้ั และอาณาเขตติดตอ
ทวีปอเมริกาใตเปนทวีปท่ีใหญเปนอันดับ 4 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย
ทวปี แอฟรกิ า และทวปี อเมรกิ าเหนอื มพี น้ื ทป่ี ระมาณ 17.8 ลา นตารางกโิ ลเมตร มปี ระชากร
ประมาณ 299 ลานคน รูปรางของทวีปอเมริกาใตคลายคลึงกับทวีปอเมริกาเหนือ คือ
มีลักษณะคลายรูปสามเหล่ียมหัวกลับ มฐี านกวางอยูทางทิศเหนือ สว นยอดสามเหลีย่ มอยู
ทางทศิ ใต
ต้ังอยใู นแถบซีกโลกใต ระหวางละตจิ ูด 12 องศา 25 ลปิ ดาเหนอื ถึง 56 องศาใต
และลองติจูด 34 องศา 47 ลปิ ดาตะวนั ตก ถงึ 81 องศา 20 ลิปดาตะวันตก อาณาเขตของ
ทวีปอเมริกาใตม ีดงั นี้
อาณาเขตติดตอ
ทศิ เหนอื ตดิ กบั ทวีปอเมรกิ าเหนอื โดยมคี ลองปานามาเปน เสน ก้นั เขตแดนและ
ติดตอกับทะเลแคริบเบียน ในมหาสมุทรแอตแลนติก จุดเหนือสุดอยูที่แหลมกายีนาส
ในประเทศโคลอมเบีย
ทศิ ใต ตดิ กบั ทวปี แอนตารก ตกิ า มชี อ งแคบเดรกเปน เสน กนั้ เขตแดน จดุ ใตส ดุ อยู
ท่แี หลมโฟรว ารด ในคาบสมุทรบรนั สวกิ ประเทศชลิ ี

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 17

ทศิ ตะวนั ออก ตดิ กบั มหาสมทุ รแอตแลนตกิ จดุ ตะวนั ออกสดุ อยทู แี่ หลมโคเคอรสู 1บทท่ี
ในประเทศบราซลิ
ูภ ิมศาสต รกายภาพ
ทิศตะวันตก ติดกับมหาสมุทรแปซิฟก จุดตะวันตกสุดอยูที่แหลมปารีนเยสใน
ประเทศเปรู

2. ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ
ลักษณะภูมปิ ระเทศของทวีปอเมริกาใตส ามารถแบง ออกได 3 ลักษณะไดแ ก
1. เขตเทอื กเขาตะวนั ตก ไดแ ก บรเิ วณเทอื กเขาแอนดสี ซง่ึ ทอดตวั ยาวขนานไป
กบั ชายฝง มหาสมทุ รแอตแลนตกิ ตง้ั แตท างเหนอื บรเิ วณทะเลแครบิ เบยี นไปจนถงึ แหลมฮอรน
ทางตอนใต มีความยาวประมาณ 7,200 กิโลเมตร เปนแนวเทือกเขาท่ียาวที่สุดในโลก
ยอดเขาสงู ทสี่ ดุ ในบรเิ วณน้ี คอื ยอดเขาอะคองคากวั สงู ประมาณ 6,924 เมตร บรเิ วณตอน
กลางของเทือกเขามที ่รี าบสงู ที่สําคัญคือ ที่ราบสงู โบลิเวีย มคี วามสูงถึง 4,500 เมตร และ
มขี นาดกวา งใหญเ ปน อนั ดบั 2 ของโลก รองจากทร่ี าบสงู ทเิ บต บนทรี่ าบสงู แหง นมี้ ที ะเลสาบ
ซึ่งเปน ทะเลสาบทสี่ งู ทสี่ ดุ ในโลก ไดแก ทะเลสาบติติกากา ในประเทศเอกวาดอร
2. เขตที่ราบสูงตะวนั ออก ประกอบดว ยท่รี าบสงู สําคญั 3 แหง ไดแ ก
ที่ราบสูงกิอานา ตั้งอยูทางตอนเหนือของทวีป ในเขตประเทศเวเนซูเอลา
กายอานาซรู ินาเม เฟรนซเกยี นา และภาคเหนอื ของบราซลิ มลี ักษณะทเี่ ปน ที่ราบสงู สลบั
กบั เทอื กเขาสลับซบั ซอน
ทรี่ าบสงู บราซลิ ต้งั อยตู อนกลางของทวปี บรเิ วณตะวนั ออกของประเทศบราซลิ
ตง้ั อยรู ะหวา งทรี่ าบลมุ แมน า้ํ แอมะซอน ทรี่ าบลมุ แมน า้ํ ปารานา และทร่ี าบลมุ แมน า้ํ ปารากวยั
ทางตะวันออกมคี วามสงู ชนั จากนน้ั คอ ยๆ ลาดตา่ํ ลงไปทางตะวันตก
ท่ีราบสูงปาตาโกเนีย ต้งั อยูทางตอนใตข องทวปี ในเขตประเทศอารเจนตนิ าทาง
ตะวนั ออกคอ นขางราบเรยี บและคอ ยๆ สงู ข้นึ ไปเรื่อยๆ ทางตะวันตก
3. เขตทรี่ าบลมุ แมน าํ้ อยบู รเิ วณตอนกลางของทวปี เปน ทร่ี าบดนิ ตะกอนทม่ี คี วาม
อดุ มสมบรู ณแ ละกวา ง ตง้ั อยรู ะหวา งเทอื กเขาแอนดสี และทรี่ าบสงู ทางตะวนั ออก เขตทร่ี าบ
ลุมแมน ํ้าท่ีสาํ คัญของทวีปอเมรกิ าใตมี 2 บรเิ วณไดแก
ทร่ี าบลมุ แมน ํา้ แอมะซอนหรืออเมซอน เปน ทรี่ าบลุมแมนาํ้ ท่ีใหญท ส่ี ดุ ในโลก มี
พนื้ ที่ประมาณ 7 ลานตารางกิโลเมตร มแี มนา้ํ หลายสายไหลผาน สวนมากมีตน กําเนิดจาก
เทือกเขาแอนดสี และไหลสมู หาสมุทรแอตแลนตกิ แมนา้ํ ทีส่ าํ คัญท่สี ดุ ในบรเิ วณนี้คือ แมนา้ํ
แอมะซอน
ท่ีราบลุมแมน้ําโอริโนโค อยูทางตอนเหนือของทวีป ในเขตประเทศโคลอมเบีย
และเวเนซุเอลา บริเวณนเี้ ปนเขตเลี้ยงสตั วท ่สี าํ คัญของทวปี อเมริกาใต
แมนา้ํ ท่ีสาํ คัญในทวีปอเมริกาใต ไดแ ก
แมนํ้าแอมะซอน มีความยาว 6,440 กิโลเมตร เปนแมนํ้าท่ีมีความยาวเปน
อนั ดบั 2 ของโลก รองจากแมนา้ํ ไนล มีตน กาํ เนิดจากเทือกเขาแอนดีส ไหลผานประเทศ
บราซลิ ไหลลงสมู หาสมุทรแอตแลนตกิ

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ18 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม

แมน ้าํ ปารานา มคี วามยาว 2,800 กิโลเมตรมตี น กาํ เนดิ จากท่สี ูงทางตะวนั ออก
ของทวปี ไหลผา นประเทศบราซลิ ปารากวยั อารเ จนตนิ า ลงสมู หาสมทุ รแอตแลนตกิ บรเิ วณ
อาวรโิ อเดอลาพลาตา

แมน าํ้ ปารากวยั มคี วามยาว 2,550 กิโลเมตร มตี น กําเนดิ จากทีส่ งู ในประเทศ
บราซลิ ไหลผา นประเทศบราซลิ ปารากวยั ไปรวมกบั แมน าํ้ ปารานาในเขตประเทศอารเ จนตนิ า

3. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ
ปจจัยทีม่ ีอทิ ธพิ ลตอ ภมู อิ ากาศของทวีปอเมรกิ าใต
1. ละตจิ ดู พื้นทส่ี วนใหญของทวีปครอบคลมุ เขตอากาศรอ น และประมาณ 1 ใน
3 ของพนื้ ทที่ วปี เปน อากาศแบบอบอนุ ภมู ภิ าคทางเหนอื ของทวปี จะมฤี ดกู าลทตี่ รงขา มกบั
ภูมิภาคทางใต

1บทท่ี 2. ลมประจาํ ไดแก
2.1 ลมสนิ คาตะวันออกเฉยี งเหนือ พดั ผา นมหาสมุทรแอตแลนตกิ จึงนาํ ความ
ชมุ ชนื้ เขา สูทวีปบริเวณชายฝงตะวันออกเฉยี งเหนือ
2.2 ลมสนิ คา ตะวนั ออกเฉยี งใต พดั ผา นมหาสมทุ รแอตแลนตกิ จงึ นาํ ความชมุ ชน้ื
เขา สทู วีปบริเวณชายฝง ตะวันออกเฉยี งใต
2.3 ลมตะวนั ตกเฉยี งเหนอื พัดผานมหาสมทุ รแปซฟิ กจึงนาํ ความชุม ชนื้ เขา สู
ทวปี บรเิ วณชายฝงตะวันตกของทวีป ต้งั แตประมาณละติจูด 40 องศาใตลงไป
3. ทิศทางของเทือกเขา ทวีปอเมริกาใตมีเทือกเขาสูงอยูทางตะวันตกของทวีป
ดังนั้นจึงเปนส่ิงที่กั้นขวางอิทธิพลจากทะเลและมหาสมุทร ทําใหบริเวณท่ีใกลเทือกเขา
คอนขางแหงแลง แตในทางตรงกันขาม ชายฝงดานตะวันออกจะไดรับอิทธิพลจากทะเล
อยางเตม็ ที่
4. กระแสนาํ้ มี 3 สายทส่ี าํ คญั คอื
4.1 กระแสนํา้ อนุ บราซิล ไหลเลียบชายฝงของประเทศบราซลิ
4.2 กระแสนํ้าเยน็ ฟอลก แลนด ไหลเลียบชายฝง ประเทศอารเ จนตินา
4.3 กระแสนํ้าเย็นเปรู (ฮมั โบลด) ไหลเลียบชายฝง ประเทศเปรแู ละชิลี
เขตภมู อิ ากาศแบงออกไดเปน 8 เขต ดังนี้
1. ภมู อิ ากาศแบบปา ดิบชืน้ ไดแก บรเิ วณที่ราบลมุ แมน าํ้ แอมะซอน เปน บริเวณท่ี
มอี ากาศเยน็ ปา ดบิ ชนื้ ทก่ี วา งใหญท ส่ี ดุ ในโลกสว นใหญม พี นื้ ทอ่ี ยปู ระเทศบราซลิ มอี ณุ หภมู ิ
สงู เฉลีย่ 27 องศาเซลเซียส มีฝนตกชกุ เกอื บตลอดทง้ั ปประมาณ 2,000 มิลลเิ มตรตอ ป
2. ภมู อิ ากาศแบบทงุ หญา เขตรอ น ไดแก บรเิ วณตอนเหนอื และใตของลุมแมนาํ้
แอมะซอน มีอากาศรอนและแหงแลง ฤดูรอนมีฝนตกแตไมชุกเหมือนในเขตปาดิบชื้น
อณุ หภูมสิ ูงเฉลีย่ 27 องศาเซลเซยี ส มีลกั ษณะอากาศคลายกับภาคกลางและภาคตะวนั ออก
เฉยี งเหนอื ของประเทศไทย

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 19

3. ภูมิอากาศแบบทะเลทราย ไดแก ภาคใตของเปรูและภาคเหนือของชิลี เปน 1บทท่ี
บรเิ วณทร่ี อ นและแหง แลง มาก มปี รมิ าณฝนตกเฉลย่ี ตาํ่ กวา 250 มลิ ลเิ มตรตอ ป และบางครง้ั
ฝนไมตกยาวนานติดตอกันหลายเดือน ทะเลทรายที่สําคัญในบริเวณนี้ไดแก ทะเลทราย ูภ ิมศาสต รกายภาพ
อะตากามาในประเทศชลิ ี ในบรเิ วณนมี้ ฝี นตกนอ ยกวา 50 มลิ ลเิ มตรตอ ป บางครงั้ ฝนไมต ก
ตดิ ตอกันเปน เวลานานหลายป จดั เปนทะเลทรายทแี่ หงแลงมากทีส่ ดุ แหงหนง่ึ ของโลก

4. ภูมิอากาศแบบทุงหญากึ่งทะเลทราย ไดแก ทางตะวันออกของประเทศ
อารเ จนตนิ าจนถงึ ทร่ี าบสงู ปาตาโกเนีย อณุ หภูมไิ มส งู นักเฉล่ีย 18 องศาเซลเซยี ส ฤดหู นาว
มอี ากาศหนาวเยน็ ฤดรู อนมอี ากาศรอน ปริมาณฝนนอ ยประมาณ 500 มลิ ลเิ มตรตอ ป

5. ภมู อิ ากาศแบบเมดเิ ตอรเ รเนยี น ไดแ ก บรเิ วณชายฝง มหาสมทุ รแปซฟิ ก ตอน
กลางของประเทศชิลี ในฤดรู อนมอี ากาศรอ นและแหง แลง ฤดหู นาวมฝี นตก

6. ภูมอิ ากาศแบบอบอุนชนื้ ไดแก บรเิ วณตะวนั ตกเฉียงใตของทวปี ต้ังแตต อน
ใตของบราซิล ปารากวัย อุรุกกวัย และตะวันออกเฉียงเหนือของอารเจนตินา อากาศใน
บรเิ วณนไ้ี มแ ตกตา งกนั มากนกั ฤดหู นาวมอี ากาศอบอนุ ฤดรู อ นมฝี นตกเฉลยี่ 750 – 1,500
มิลลเิ มตรตอ ป

7. ภมู อิ ากาศแบบภาคฟน สมุทร ไดแก บรเิ วณชายฝงทะเลอากาศหนาวจดั มีฝน
ตกเกือบตลอดท้งั ปโดยเฉพาะในฤดหู นาวและฤดูใบไมรวงเฉลีย่ 5,000 มิลลิเมตรตอ ป

8. ภูมิอากาศแบบท่ีสูง ไดแก บริเวณเทือกเขาแอนดีส เปนบริเวณที่มีความแตก
ตางกันมาก ขน้ึ อยกู บั ระดบั ความสูงของพ้นื ที่ คอื บรเิ วณทรี่ าบมีอุณหภมู ิสงู และฝนตกชกุ
เมื่อสูงขึ้นอุณหภูมิและปริมาณน้ําฝนจะลดลงไปเร่ือยๆ ย่ิงสูงกวาระดับน้ําทะเลประมาณ
3,000 เมตร มีอณุ หภูมเิ ฉล่ยี ตลอดทั้งปป ระมาณ 15 องศาเซลเซียส ปรมิ าณฝนตกเฉลี่ย
1,000 มลิ ลิเมตรตอ ป ในขณะทป่ี ระเทศอ่นื ท่อี ยูบ ริเวณเสนศนู ยส ูตร แตต้งั อยูบนท่ีราบ
เชน มาเลเซีย มีอุณหภูมิเฉล่ีย 27 องศาเซียส และมีฝนตกชุกตลอดทั้งปสูงกวา 2,500
มลิ ลเิ มตรตอป

4. ลักษณะเศรษฐกิจและ สภาพแวดลอ มทางสงั คม วฒั นธรรม

ลกั ษณะเศรษฐกิจ
การทําเกษตรกรรม
1. จากลักษณะอากาศของทวปี เหมาะกบั การปลกู พชื เมืองรอ น เชน กาแฟ กลวย
โกโก ออย ยาสูบ โดยเฉพาะกาแฟมผี ูผลิตรายใหญ คอื บราซลิ และโคลมั เบยี
2. บรเิ วณท่รี าบลุมแมนํ้าปารานา – ปารากวยั – อรุ กุ วยั มคี วามเหมาะสมในการ
ปลูกขาวสาลี เนื่องจากอยูในเขตอบอุนและเปนท่ีราบลุมแมน้ําท่ีมีความอุดมสมบูรณ
โดยเฉพาะในเขตประเทศอารเจนตนิ า
3. การเพาะปลกู ในทวปี มที ง้ั การเพาะปลกู เปน ไรก ารคา ขนาดใหญ ทเ่ี รยี กวา เอสตนั เซยี
และมีการเพาะปลูกแบบยงั ชีพ

20 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม

การเลย้ี งสัตว

การเลย้ี งสตั วในทวปี อเมริกาใตก ระทาํ อยางกวา งขวาง ดงั นี้
1. ทุงหญาปามปส เปน เขตปศุสัตวขนาดใหญ มีการเลย้ี งโคเนอ้ื โคนม แกะ
2. ทงุ หญา ยาโนส และทงุ หญา แกมโปส เปน เขตเล้ยี งโคเน้อื
3. ทุงหญา กงึ่ ทะเลทราย บริเวณทร่ี าบสงู ปาตาโกเนีย มกี ารเลี้ยงแกะพันธุขน
ประเทศที่สงเนื้อสัตวเปนสนิ คา ออกจํานวนมาก คอื ประเทศอารเ จนตนิ า อรุ กุ วัย
บราซิล

การประมง

แหลง ประมงทส่ี ําคญั ของทวปี คอื บริเวณชายฝงประเทศเปรูและชลิ ี ซึ่งมีกระแสนํ้า
เย็นเปรู (ฮมั โบลด) ไหลผาน มีปลาแอนโชวีเปน จาํ นวนมาก นอกจากนยี้ ังมกี ารจับปลาตาม
1บทที่ ลมุ แมนํ้าตา ง ๆ โดยชาวพืน้ เมอื งอกี ดวย แตเปน การจบั ปลาเพือ่ ยังชีพ

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ การปาไม

การทําปาไมในทวีปมีไมมากนักเน่ืองจากความไมสะดวกในการคมนาคมและ
การขนสง เขตทม่ี ีความสําคัญในการทําปาไม คือ ภาคตะวนั ออกเฉยี งใตของบราซลิ

การทําเหมืองแร

ทวปี อเมรกิ าใตเ ปน แหลง ผลติ พชื เมอื งรอ นและสนิ แร การทาํ เหมอื งแรม คี วามสาํ คญั
รองจากการทําเกษตรกรรม โดยมีแหลง แรท่สี าํ คญั ดงั น้ี

อตุ สาหกรรม

การอตุ สาหกรรมในทวีปยงั ไมค อ ยมคี วามเจรญิ มากนกั เนอ่ื งจากขาดเงนิ ทุน และ
ยังตองอาศัยความรวมมือและการรวมลงทุนจากตางชาติ ประเทศท่ีมีความเจริญทางดาน
อตุ สาหกรรม คือ อารเจนตนิ า บราซิล ชลิ ี เวเนซุเอลา

ทวีปอเมรกิ าเหนอื

1. ขนาดทตี่ ้งั และอาณาเขตตดิ ตอ

ทวปี อเมรกิ าเหนอื เปน ทวปี ทมี่ ขี นาดกวา งใหญโ ดยมขี นาดใหญเ ปน อนั ดบั ที่ 3 ของ
โลกรองจากทวปี เอเชยี และทวปี แอฟรกิ ามพี นื้ ทป่ี ระมาณ 24 ลา นตารางกโิ ลเมตร รปู รา งของ
ทวีปอเมริกาเหนือมีลักษณะคลายสามเหลี่ยมหัวกลับมีฐานกวางอยูทางทิศเหนือสวนยอด
สามเหล่ียมอยูทางทิศใต ดวยความกวางใหญของทวีปจึงมีความหลากหลายทั้งในดาน
ลักษณะทางกายภาพทรัพยากรธรรมชาติและเปนท่ีรวมของชนชาติหลายเช้ือชาติจนกลาย
เปน เบา หลอมทางวฒั นธรรม อกี ทงั้ มคี วามเจรญิ กา วหนา ในดา นเทคโนโลยแี ละเปน ศนู ยร วม
ของวัฒนธรรมตา ง ๆ ตัง้ อยใู นแถบซกี โลกเหนือระหวางละติจดู 7 องศา 15 ลปิ ดาเหนือ

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 21

ถงึ 83 องศา 38 ลิปดาเหนอื และลองจจิ ูด 55 องศา 42 ลปิ ดาตะวันตก 172 องศา 30 1บทท่ี
ลปิ ดาตะวันออก

อาณาเขตตดิ ตอ
ทศิ เหนอื ตดิ กบั ทะเลโบฟอรต ในมหาสมทุ รอารก ตกิ และขว้ั โลกเหนอื จดุ เหนอื สดุ
อยูทีแ่ หลมมอริสเจซุป เกาะกรนี แลนดแ ละประเทศแคนาดา
ทิศใต ตดิ กับทวปี อเมริกาใต (มคี ลองปานามาเปน เสน แบง ทวีป) ทะลแคริบเบียน
ในมหาสมทุ รแปซิฟกและอาวเมก็ ซิโกในมหาสมทุ รแอตแลนติก
ทิศตะวันออก ติดกับมหาสมุทรแอตแลนติก จุดตะวันออกสุดของทวีปอยูท่ี
คาบสมุทรลาบราดอร ประเทศแคนาดา
ทิศตะวนั ตก ติดกับมหาสมทุ รแปซฟิ ก จุดตะวนั ตกสดุ ของทวปี อยูท่แี หลมปรินซ
ออฟเวลรัฐอะลาสกา ประเทศสหรฐั อเมรกิ า

ูภ ิมศาสต รกายภาพ

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ22 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสังคม

2. ลกั ษณะภมู ิประเทศ

ลกั ษณะภูมิประเทศของทวีปอเมริกาเหนือ สามารถแบง ออกได 3 ลกั ษณะ
ไดแ ก

1. เขตเทอื กเขาภาคตะวนั ออก เรม่ิ ตง้ั แตเ กาะนวิ ฟน ดแ ลนดท างตะวนั ออกเฉยี งเหนอื
ของแคนาดา จนถงึ ตะวนั ออกเฉยี งใตข องสหรฐั อเมรกิ า ประกอบดว ยเทอื กเขาและทร่ี าบสงู
แตไ มส ูงนกั ยอดเขาที่สงู ท่สี ดุ คือ ยอดเขามติ เชล มีความสูง 2,037 เมตร เทอื กเขาทีส่ าํ คญั
คือ เทอื กเขาแอปปาเลเซยี น นอกจากนย้ี งั มที ร่ี าบแคบๆ ขนานไปกับชายฝง ทะเล บางสวน
ลาดลงทะเลกลายเปนไหลทวปี

2.เขตเทือกเขาสูงภาคตะวันตก ไดแก พ้ืนที่ชายฝงตะวันตกดานมหาสมุทร
แปซิฟก ต้ังแตเทือกเขาตอนเหนือสุดบริเวณชองแคบแบริง ทอดตัวยาวทางใตของทวีป

1บทท่ี ประกอบดว ยเทอื กเขาสงู สลบั ซบั ซอ นจาํ นวนมาก ยอดเขาทส่ี งู ทสี่ ดุ คอื ยอดเขาแมกคนิ เลย
สงู 6,096 เมตร ในเทอื กเขาอะลาสกา นอกจากนย้ี งั มเี ทอื กเขารอ็ กกแี ละเทอื กเขาแมกเคนซี
ระหวา งเทอื กเขาสูงมที ีร่ าบสงู จํานวนมาก ทสี่ าํ คญั ไดแก ทร่ี าบสงู อะลาสกา ท่รี าบโคโรราโด
ทรี่ าบสงู เมก็ ซโิ ก และทร่ี าบสงู บรติ ชิ โคลมั เบยี เขตเทอื กเขาสงู บรเิ วณนม้ี ภี มู ปิ ระเทศทส่ี วยงาม
ทมี่ ที งั้ เทอื กเขาสงู สลบั กบั ทรี่ าบสงู หบุ เขาลกึ ชนั เกดิ เปน โตรกเขาทเี่ กดิ จากการกดั เซาะของ
แมน ้ํา โตรกเขาทม่ี ชี ือ่ เสยี งท่ีสุด คอื แกรนดแคนยอน (grand canyon) ที่เกดิ จากการ
กัดเซาะของแมนาํ้ โคโรราโด รัฐแอรโิ ซนาประเทศสหรัฐอเมรกิ า
3. เขตทีร่ าบภาคกลาง เปนที่ราบขนาดกวา งใหญ อยูระหวางเทือกเขาตะวันออก
และตะวันตก เริ่มต้ังแตชายฝงมหาสมุทรอารติกจนถึงชายฝงอาวเม็กซิโก มีลักษณะเปน
ท่ีราบลูกคล่ืนอันเกิดจากการกระทําของธารนํ้าแข็งและการทับถมของตะกอนจากแมน้ํา
ท่ีราบที่สําคัญ ไดแก ที่ราบลุมทะเลสาบทั้งหา ที่ราบลุมแมนํ้าแมกแคนซี ท่ีราบลุมแมนํ้า
มสิ ซิสซปิ ป-มิสซรู ่ี ทรี่ าบแพรแี ละทร่ี าบชายฝง อาวเม็กซิโก
แมน าํ้ แมน ้ําท่ีสาํ คัญในทวปี อเมรกิ าเหนือ มดี ังน้ี
แมน ํ้ามิสซสิ ซิปป เกดิ จากเทือกเขาสูงทางตะวนั ตกของทวปี เปน แมน้ําสายทยี่ าว
ทสี่ ดุ ในทวปี ไหลผา นทร่ี าบกวา งลงสอู า วเมก็ ซโิ ก เปน เขตทรี่ าบทมี่ ตี ะกอนทบั ถมเปน บรเิ วณ
กวา ง จึงเหมาะแกการเพาะปลกู และเปน เขตประชากรหนาแนน
แมนํ้าเซนตลอวเรนซ ไหลจากทะเลสาบเกรตเลคออกสูมหาสมุทรแอตแลนติก
แมนํ้าสายน้ีใชในการขนสงสินคาหรือวัตถุดิบทางอุตสาหกรรม (เนื่องจากบริเวณรอบๆ
เกรตเลคเปน เขตอุตสาหกรรม) แตป ญหาสําคญั ของแมนํ้าสายน้ี คอื จะมีระยะทเ่ี ดินเรอื ไม
ไดในฤดหู นาว ลกั ษณะพิเศษของแมนาํ้ เซนตลอวเ รนซ คอื มีการขุดรองนา้ํ และสรางประตู
กั้นน้ําเปนระยะๆ เนื่องมาจากบริเวณแมนํ้ามีแกงนํ้าตกขวางหลายแหง เสนทางการขนสง
สินคา และเดินเรอื น้ี เรียกวา “เซนตล อวเรนซซ ีเวย” (St. Lawrence Seaway)
แมน ้าํ ริโอแกรนด กั้นพรมแดนระหวา งประเทศสหรัฐอเมรกิ ากบั ประเทศเม็กซิโก

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 23

3. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ 1บทท่ี

ปจ จัยที่มีอทิ ธิพลตอ ภูมิอากาศของทวีปอเมริกาเหนอื ูภ ิมศาสต รกายภาพ
1. ละตจิ ดู ทวปี อเมรกิ าเหนือตั้งอยูระหวา งละติจดู 7 องศา 15 ลิปดาเหนอื ถึง
83 องศา 38 ลปิ ดาเหนอื ใกลข วั้ โลกเหนอื จงึ ทาํ ใหม เี ขตภมู อิ ากาศทกุ ประเภทตงั้ แตอ ากาศ
รอ นไปจนถงึ อากาศหนาวเย็นแบบขว้ั โลก
2. ลมประจํา ลมประจําที่พัดผา นทวปี อเมรกิ าเหนือ มีความแตกตา งกันตามชว ง
ละติจดู มีลมประจําท่ีสาํ คญั ดงั น้ี

1) ลมดา นตะวันออกเฉียงเหนือ พดั ตั้งแตละติจูด 40 องศาเหนือลงไปทางใต
พดั ผา นมหาสมทุ รแอตแลนตกิ เขา สทู วปี จงึ นาํ ความชมุ ชน้ื มาใหช ายฝง ตะวนั ออกของทวปี
ตลอดทง้ั ป ตงั้ แตต อนใตของสหรัฐอเมรกิ า อเมรกิ ากลางและหมเู กาะอินดิสตะวันตก

2) ลมตะวันตกเฉยี งใต พัดตั้งแตล ะติจดู 40 องศาเหนือถึง 60 องศาเหนอื พัด
จากมหาสมุทรแปซิฟกเขาสูตอนกลางถึงตอนเหนือของสหรัฐอเมริกาและตอนใตของ
แคนาดา

3) ลมขว้ั โลก พดั อยบู รเิ วณขว้ั โลกนาํ ความหนาวเยน็ มาใหพ น้ื ทท่ี างตอนบนของทวปี
3. ความใกลไ กลทะเล จากลกั ษณะรูปรา งของทวีปอเมรกิ าเหนือ ซึ่งตอนบนจะ
กวา งใหญ และคอยๆ เรยี วแคบลงมาทางตอนใต ทําใหต อนบนของทวปี ไดรบั อทิ ธพิ ลจาก
มหาสมุทรนอย จงึ ทําใหพื้นที่ตอนบนมีภมู ิอากาศคอนขางแหงแลง
4. ทศิ ทางของเทอื กเขา ทศิ ทางการวางตวั ของเทือกเขาในทวปี อเมรกิ าเหนือเปน
สว นสาํ คญั ในการทาํ ใหพ นื้ ทที่ างตอนในของทวปี มอี ากาศคอ นขา งแหง แลง โดยเฉพาะเทอื ก
เขาทางตะวนั ตกของทวปี ซง่ึ เปน เทอื กเขายุคใหมท ี่สูงมาก จึงขวางกนั้ ความชืน้ ที่มากบั ลม
ประจํา
5. กระแสนาํ้ ทวีปอเมรกิ าเหนอื มีกระแสนาํ้ 4 สาย ซึง่ มีอิทธพิ ลตอ อากาศบรเิ วณ
ชายฝงโดยกระแสน้ําอุน ทําใหอากาศบริเวณชายฝงอบอุนชุมชื้น สวนกระแสน้ําเย็นทําให
อากาศบริเวณชายฝงเยน็ และแหงแลง

1) กระแสน้ําอุนกัลฟสตรีม ไหลเลียบชายฝงตะวันออกของเม็กซิโก และ
สหรฐั อเมรกิ าทางใตข ึน้ ไปทางตะวนั ออกเฉียงเหนอื ของเกาะนวิ ฟนดแ ลนดข องแคนาดา

2) กระแสนาํ้ เยน็ แลบราดอร ไหลเลยี บชายฝง ตะวนั ตกของเกาะกรนี แลนดล งมา
จนถึงชายฝงตะวันออกของแคนาดา พบกับกระแสนํ้าอุนกัลฟสตรีม บริเวณเกาะ
นิวฟนดแ ลนดจ งึ ทาํ ใหบริเวณนีเ้ ปนแหลง ปลาชุม เนอ่ื งจากมีอาหารปลาจํานวนมาก กลาย
เปนเขตทาํ ประมงทส่ี าํ คัญ เรยี กบริเวณนว้ี า “แกรนดแบงค” (Grand Bank)

3) กระแสนํ้าอุนอลาสกา ไหลเลียบชายฝงตะวันตกของรัฐอลาสกาข้ึนไปทาง
เหนอื จนถึงชอ งแคบเบริง ทาํ ใหชายฝง อบอนุ นา้ํ ไมเ ปนนา้ํ แข็งสามารถจอดเรือไดต ลอดป

4) กระแสนาํ้ เยน็ แคลฟิ อรเ นยี ไหลเลยี บชายฝง ตะวนั ตกของสหรฐั อเมรกิ าลงมา
ทางใตจนถงึ ชายฝง คาบสมทุ รแคลฟิ อรเ นยี ทาํ ใหช ายฝงมีอากาศเยน็ และแหง

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ24 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

พายุ พายทุ ีม่ อี ิทธพิ ลตอ ลมฟาอากาศของทวปี อเมริกาเหนอื เปน อยางมากคือ
1. พายุเฮอริเคน เปนพายุหมุนเขตรอน เชนเดียวกับใตฝุน พายุน้ีเกิดในทะเล
แครเิ บยี น และอา วเมก็ ซโิ ก เปน พายทุ ท่ี าํ ใหฝ นตกหนกั คลน่ื ลมแรงเคลอ่ื นตวั จากทะเลเขา สู
ชายฝงของสหรฐั อเมริกา เมก็ ซิโก และหมูเ กาะในทะเลแครเิ บยี น
2. พายทุ อรนาโด เนอ่ื งจากบริเวณภาคกลางของสหรัฐอเมริกาเปน พนื้ ทโ่ี ลง กวาง
ทําใหม วลอากาศปะทะกนั ไดง ายเกดิ เปน พายหุ มนุ ทอรนาโด มีกาํ ลังแรงมาก กอใหเกิด
ความเสียหายกับบานเรือนในรอบ 1 ปเกิดพายุนี้ไดบอยครั้ง จนไดรับสมญานามวา
“พายปุ ระจําถนิ่ ” ของสหรัฐอเมริกา
เขตภมู ิอากาศแบงออกไดเ ปน 12 เขต ไดแ ก
1. ภมู ิอากาศแบบรอนชน้ื ไดแ ก บริเวณชายฝง ตะวันออกของอเมรกิ ากลาง และ

1บทท่ี บางสว นของหมเู กาะอนิ ดสี ตะวนั ตก มอี ากาศรอ นเกอื บตลอดทงั้ ป อณุ หภมู เิ ฉลยี่ 18 องศา
เซลเซียสและมฝี นตกชกุ เฉลย่ี 1,700 มลิ ลิเมตรตอ ป ในเขตนไ้ี มม ีฤดหู นาว
2. ภมู อิ ากาศแบบทะเลทราย ไดแ ก บรเิ วณภาคตะวนั ตกเฉยี งใตข องสหรฐั อเมรกิ า
และภาคเหนอื ของเมก็ ซโิ ก มอี ากาศรอ นจดั และมฝี นตกนอ ยมาก เฉลย่ี 250 มลิ ลเิ มตรตอ ป
3. ภมู อิ ากาศแบบทงุ หญา เขตรอ น ไดแ ก ชายฝง ตะวนั ตกของอเมรกิ ากลาง พน้ื ที่
สว นใหญข องเมก็ ซโิ ก บางสว นของหมเู กาะอนิ ดสี ตะวนั ตก และทางตอนใตส ดุ ของคาบสมทุ ร
ฟลอรดิ า มอี ณุ หภมู แิ ตกตา งกนั มากระหวา งฤดรู อ นและฤดหู นาว คอื ฤดหู นาวอากาศหนาวจดั
ฤดรู อนมีอากาศรอนจัดและมฝี นตก
4. ภมู อิ ากาศแบบทงุ หญา กง่ึ ทะเลทราย ไดแ ก บรเิ วณชายขอบของเขตทะเลทราย
เรม่ิ ต้ังแตบ างสวนของประเทศแคนาดาและเม็กซิโก ทางตะวันตกและตะวันตกเฉียงใตข อง
สหรัฐอเมริกา มลี กั ษณะภูมอิ ากาศก่ึงแหงแลง ฤดูหนาวมีอากาศหนาวจัด ฤดูรอนมีอากาศ
รอนและแหง แลง ปริมาณฝนไมม ากนัก แตม ากกวา ในเขตทะเลทราย
5. ภูมิอากาศแบบเมดิเตอรเรเนียน ไดแก บริเวณชายฝงมหาสมุทรแปซิฟก
ในเขตรฐั แคลฟิ อรเ นยี ของสหรฐั อเมรกิ า ในฤดรู อ นมอี ากาศไมร อ นจดั ในฤดหู นาวมอี ากาศ
อบอนุ แหงแลงและมฝี นตก
6. ภมู อิ ากาศแบบอบอนุ ชน้ื ไดแ ก บรเิ วณทรี่ าบชายฝง มหาสมทุ รแอตแลนตกิ และ
ทรี่ าบตอนกลางของทวปี อณุ หภมู เิ ฉลย่ี ตลอดทง้ั ปม คี วามใกลเ คยี งกนั มฝี นตกเกอื บตลอด
ท้งั ปเฉลยี่ 750 มิลลเิ มตรตอ ป
7. ภมู อิ ากาศแบบภาคพน้ื สมทุ รชายฝง ตะวนั ตก ไดแ ก ชายฝง มหาสมทุ รแปซฟิ ก
ในเขตสหรฐั อเมริกาและแคนาดา มีฝนตกชกุ เกอื บตลอดท้งั ปเ ฉลย่ี 2,000 มิลลเิ มตรตอ ป
ฤดูรอนมอี ากาศรอ นชื้นและ ฤดหู นาวมีอากาศเย็นสบาย
8. ภูมิอากาศแบบช้ืนภาคพ้ืนทวีป ไดแก ตอนใตของประเทศแคนาดารอบๆ
ทะเลสาบท้ัง 5 และภาคเหนอื ของสหรัฐอเมรกิ า ในฤดูหนาวมอี ากาศหนาวเยน็ ในฤดรู อ น
มอี ากาศอบอุนและมฝี นตก

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 25

9. ภมู อิ ากาศแบบไทกา ไดแ ก ภาคเหนอื ของประเทศแคนาดา และตอนใตข องรฐั 1บทท่ี
อะลาสกา สหรัฐอเมริกา เปนบริเวณที่มีอากาศหนาวจัด มีหิมะตกติดตอกันหลายเดือน
ฤดรู อ นมีอากาศเยน็ มีปริมาณฝนตกนอยและระยะสั้นๆ ูภ ิมศาสต รกายภาพ

10. ภูมิอากาศแบบทุนดรา ไดแก ชายฝงมหาสมุทรอารกติก ภาคเหนือของ
แคนาดา รฐั อะลาสกาของสหรฐั อเมรกิ า และชายฝง เกาะกรีนแลนด มอี ากาศหนาวจดั เกือบ
ตลอดทั้งป ฤดูรอนมชี วงส้ันและอณุ หภมู ิตาํ่ เฉลี่ยตลอดทงั้ ป 10 องศาเซลเซียส

11. ภูมิอากาศแบบขั้วโลก ไดแก ตอนกลางของเกาะกรนี แลนด มอี ากาศหนาว
จัดมีนํ้าแข็งปกคลุมเกือบตลอดท้ังป บริเวณตอนกลางของเกาะมีน้ําแข็งปกคลุมหนาถึง
3,000 เมตร

12. ภมู อิ ากาศแบบบรเิ วณภเู ขาสงู ไดแ ก เทอื กเขาสงู ในภาคตะวนั ตก เปน บรเิ วณ
ท่ีมีอุณหภูมิแตกตางกันมาก ข้นึ อยกู บั ความสงู ของพนื้ ท่ี เชน ในฤดรู อ นดานทร่ี บั แสงแดด
อากาศรอ นจดั ในดา นตรงกนั ขา มจะมอี ากาศหนาวเยน็ ในแถบหบุ เขาจะมอี ากาศหนาวเยน็
โดยเฉพาะในเวลากลางคืน อุณหภูมิจะตํ่าลงเม่ือความสูงเพิ่มขึ้น บริเวณยอดเขามีน้ําแข็ง
ปกคลุมอยู ในบรเิ วณนี้มฝี นตกนอย

4. สภาพเศรษฐกิจ และสภาพแวดลอมทางสงั คมวัฒนธรรม

ลกั ษณะเศรษฐกจิ ลกั ษณะเศรษฐกจิ ของทวปี อเมรกิ าเหนอื จะมคี วามแตกตา งกนั
คอื ในสหรฐั อเมรกิ า แคนาดา จะเปน เขตเศรษฐกจิ ทม่ี คี วามเจรญิ สงู สว นในเขตของเมก็ ซโิ ก
อเมริกากลางและหมเู กาะอนิ ดีสตะวนั ตกจะมที ง้ั เขตเศรษฐกจิ ที่เจรญิ แลว และเขตท่ียังตอง
ไดรับการพฒั นา

การทาํ เกษตรกรรม
1. เขตปลูกขาวสาลี บริเวณท่ีมกี ารปลกู ขา วสาลี ซง่ึ ถอื เปน แหลงสําคัญของโลก
คือ บริเวณภาคกลางของแคนาดาและสหรัฐอเมรกิ า
2. เขตทําไรป ศสุ ัตว พบในบริเวณทีภ่ ูมอิ ากาศคอนขางแหงแลง เชน ภาคตะวนั
ตกของแคนาดา สหรัฐอเมรกิ า และเม็กซิโก สัตวที่เล้ียง คือ โคเนอื้
3. เขตเกษตรกรรมแบบผสม ไดแก เขตที่มีการเลี้ยงสัตวควบคูกับการปลูกพืช
เชน ขา วสาลี ขา วโพด สวนสัตวเ ล้ยี งคือ โคเนอ้ื โคนม การเกษตรลกั ษณะนพ้ี บบริเวณทาง
ตะวันออกของสหรัฐอเมรกิ าและแคนาดา
4. เขตปลูกฝาย ไดแก บริเวณทางตะวันตกของสหรัฐอเมริกา ซ่ึงเปนเขตท่ีมี
อากาศคอ นขา งรอ นและแหงแลง
5. เขตปลูกผัก ผลไมและไรยาสูบ ไดแก บริเวณท่ีราบชายฝงมหาสมุทร
แอตแลนติก
6. เขตปลูกพืชเมอื งรอ น พชื เมอื งรอนที่นยิ มปลกู คือ กลว ย โกโก ออ ย กาแฟ ซ่ึง
มมี ากบรเิ วณอเมริกากลางและหมเู กาะอินดสี ตะวนั ตก

26 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม

การประมง

บรเิ วณท่มี ีการทาํ ประมงกนั อยา งหนาแนน คือ แกรนดแ บงค และบรเิ วณชายฝง
มหาสมทุ รแปซิฟกโดยเฉพาะบริเวณทมี่ กี ระแสนํ้าเยน็ แคลิฟอรเนียไหลผาน

การทาํ เหมอื งแร

ถานหนิ สหรัฐอเมรกิ าและแคนาดา สามารถผลติ ถานหินไดเ ปนจาํ นวนมาก โดย
มแี หลง ผลติ ทสี่ าํ คญั คอื บรเิ วณเทอื กเขาแอปปาเลเซยี น ในสหรฐั อเมรกิ า และมณฑลควเิ บก
ของแคนาดา
เหล็ก แหลงสําคัญ คือ ทะเลสาบเกรตแลค
นํา้ มนั และกาซธรรมชาติ พบบริเวณเทือกเขาแอปปาเลเซียนลมุ แมน ํา้ มิสซิสซิปป
อา วเมก็ ซิโก แคลฟิ อรเ นีย อลาสกา
1บทท่ี การทําอุตสาหกรรม สหรัฐอเมริกาเปนประเทศผูนําในการทําอุตสาหกรรมระดับ
โลก สวนใหญเปนอุตสาหกรรมขนาดใหญใชเงินทุนเปนจํานวนมาก สวนประเทศเม็กซิโก
ภมู ศิ าสตรก ายภาพ และอเมริกากลาง รวมถึงประเทศในหมูเกาะอินดีสตะวันตก อุตสาหกรรมสวนใหญเปน
อตุ สาหกรรมเกษตรการแปรรปู ผลผลิตตางๆ ซึง่ ตองอาศัยการพฒั นาตอไป

สภาพแวดลอ มทางสังคมและวัฒนธรรม

ประชากร
1. บรเิ วณทม่ี ปี ระชากรหนาแนน ไดแ ก ชายฝง ตะวนั ตกของสหรฐั อเมรกิ า ลมุ แมน าํ้
มิสซิสซปิ ป ลุมแมน าํ้ เซนตลอรวเ รนซ ทร่ี าบสงู ในเมก็ ซิโก หมเู กาะอนิ ดีสตะวันตก
2. มผี ูค นหลากหลายเชอื้ ชาติ เชน อินเดยี นแดง เอสกโิ ม ยุโรป แอฟริกัน เอเชยี
และกลมุ เลือดผสม
เขตวัฒนธรรม
1. แองโกอเมริกา หมายถึง สหรฐั อเมรกิ าและแคนาดา
2. ลาตินอเมริกา หมายถึง กลุมคนในเมกซิโก อเมริกากลาง และหมูเกาะอินดีส
ตะวันตก (ซึง่ ไดร บั อทิ ธพิ ลจากสเปนและโปรตเุ กส)

ทวีปแอฟริกา
1. ขนาดทีต่ ั้งและอาณาเขตติดตอ

ทวีปแอฟริกามขี นาดใหญเ ปนอนั ดับ 2 รองจากทวีปเอเชีย มพี ื้นทป่ี ระมาณ 30.3
ลา นตารางกโิ ลเมตร มปี ระชากร 600 ลา นคน อยูระหวางละติจดู ที่ 37 องศา 21 ลปิ ดา
เหนอื ถงึ 34 องศา 50 ลปิ ดาใต ลองตจิ ูดที่ 51 องศา 24 ลิปดาตะวันออกถงึ 17 องศา
32 ลิปดา

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 27

อาณาเขตติดตอ 1บทท่ี
ทศิ เหนอื ตดิ กบั ทะเลเมดเิ ตอรเ รเนยี น ในมหาสมทุ รแอตแลนตกิ ชอ งแคบยบิ รอลตาร
จุดเหนือสดุ ของทวปี อยูท่แี หลมบอน ประเทศตนู ิเซยี ูภ ิมศาสต รกายภาพ
ทศิ ใต ตดิ กบั มหาสมุทรแอตแลนตกิ และมหาสมทุ รอนิ เดีย จดุ ใตสุดของทวีป
อยูที่แหลมอะกอลฮัส (Agulhas) ในประเทศแอฟรกิ าใต
ทศิ ตะวันออก ตดิ กับทะเลแดง ในมหาสมุทรอินเดยี จดุ ตะวนั ออกสุดของทวีปอยู
ทแี่ หลมฮาฟูน ประเทศโซมาเลยี
ทิศตะวนั ตก ติดกบั มหาสมุทรแอตแลนตกิ จุดตะวนั ตกสุดของทวปี อยทู ่ีแหลม
เวิรดประเทศเซเนกัล

2. ลักษณะภมู ิประเทศ

ลกั ษณะภูมปิ ระเทศทวปี แอฟรกิ าสามารถแบงออกไดเ ปน 3 ลักษณะดังนี้
1. เขตทร่ี าบสูง
พ้ืนท่เี กือบท้ังหมดของทวีปเปนที่ราบสูง จนไดร บั สมญาวา เปน ทวปี แหง ท่รี าบสูง
โดยทางซกี ตะวนั ออกจะสงู กวา ซกี ตะวนั ตก ลกั ษณะเดน ของบรเิ วณทร่ี าบสงู ทางภาคตะวนั
ออกของทวปี คอื เปน พน้ื ทท่ี ม่ี ภี เู ขาสงู และภเู ขาไฟ ภเู ขาไฟทม่ี ชี อ่ื เสยี ง คอื ภเู ขาคลิ มิ นั จาโร
(แทนซาเนยี ) และมที ะเลสาบหลายแหง เชน ทะเลสาบวคิ ตอเรีย (ทะเลสาบนา้ํ จืดใหญเปน
อันดบั 2 ของโลก) ทะเลสาบแทนแกนยกิ าและทะเลสาบไนอะซา

แผนที่ทวปี แอฟรกิ า

28 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม

2. เขตท่รี าบ ทวีปแอฟริกามที ร่ี าบแคบๆ บริเวณชายฝง ทะเล
3. เขตเทอื กเขา
เขตเทอื กเขาทางทิศตะวันตกเฉียงเหนอื คือ เทือกเขาแอตลาส วางตัวขนานกับ
ชายฝงทะเลเมดเิ ตอรเ รเนียน เปน เทือกเขายุคใหม
เทอื กเขาทางทศิ ใต คอื เทอื กเขาดราเคนสเบริ ก วางตวั ขนานกบั ชายฝง มหาสมทุ ร
อินเดีย เปน เทือกเขายุคเกา
แมน าํ้ แมน าํ้ ในทวปี แอฟรกิ าสว นใหญเ กดิ จากทร่ี าบสงู ตอนกลาง และทางตะวนั ออก
ของทวีป ซ่ึงมีฝนตกชุก เน่ืองจากพ้ืนที่ตางระดับ แมน้ําจึงกัดเซาะพ้ืนที่ใหเกิดเปน
แกงนํ้าตกขวางลําน้ํา จึงเปนอุปสรรคตอการคมนาคม แตสามารถใชประโยชนในการผลิต
กระแสไฟฟาไดแ มน้ําทส่ี ําคญั ไดแก
แมน าํ้ ไนล เปน แมน าํ้ สายทยี่ าวทสี่ ดุ ในโลก ไหลลงสทู ะเลเมดเิ ตอรเ รเนยี น ประกอบ
1บทท่ี ดว ยแควสําคัญ คือ ไวทไ นว บลไู นลแ ละอัตบารา ปากแมน า้ํ เปน เดลตา
แมน าํ้ ซาอรี  (คองโก) เปน แมน าํ้ สายยาวอนั ดบั 2 ของทวปี และเปน ทรี่ าบลมุ แมน าํ้
ภมู ศิ าสตรก ายภาพ ทีก่ วา งขวาง น้าํ ในแมน้าํ ไหลลงสูมหาสมุทรแอตแลนตกิ
แมน ้ําไนเจอร ไหลลงสูอา วกนิ ี
แมน ้าํ แซมเบซี ไหลลงสูม หาสมุทรอนิ เดีย ไหลผา นท่ีราบสงู และไหลเช่ียวมาก

3. ลักษณะภมู ิอากาศ เขตอากาศ

ปจจยั ทีม่ ีอทิ ธิพลตอ ภูมิอากาศของทวีปแอฟรกิ า
1. ละตจิ ดู ทวปี แอฟรกิ ามเี สน ศนู ยส ตู รผา นเกอื บกงึ่ กลางทวปี และตง้ั อยรู ะหวา ง
เสน ทรอปค ออฟแคนเซอร กบั เสน ทรอปค ออฟแคปรคิ อรน ทาํ ใหม เี ขตอากาศรอ นเปน บรเิ วณ
กวา ง มีเฉพาะสว นเหนอื สดุ และใตส ดุ ทีอ่ ยใู นเขตอบอุน
2. ลมประจํา มี 2 ชนิดคอื
ลมสนิ คา ตะวนั ออกเฉยี งใต พดั จากมหาสมทุ รอนิ เดยี และมหาสมทุ รแอตแลนตกิ
ทาํ ใหฝ นชกุ บริเวณชายฝงแอฟรกิ าตะวันออกและตะวนั ออกเฉยี งใตกับชายฝง อา วกนิ ี
ลมสินคาตะวันออกเฉียงเหนือ พัดจากตอนในของทวีปมาสูชายฝง จึงนําความ
แหงแลง มาสชู ายฝง ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ของทวีป
3. กระแสนํา้ ไดแ ก
กระแสนาํ้ อนุ กนิ ี ไหลผา นชายฝง ตะวนั ตกจากมหาสมทุ รแอตแลนตกิ ไปยงั อา วกนิ ี
กระแสนาํ้ เยน็ คานารี ไหลเลียบชายฝงตะวันตกเฉียงเหนอื ของทวปี
กระแสน้ําเย็นเบงเก-ลา ไหลเลยี บชายฝง ตะวนั ตกเฉียงใตข องทวปี
กระแสน้ําอุนโมซัมบิก ไหลผานบริเวณชองแคบโมซมั บกิ
4. ระยะหางจากทะเล ดว ยความกวา งใหญของทวปี การมีท่ีสงู อยโู ดยรอบทวปี
ทาํ ใหอ ทิ ธพิ ลของมหาสมทุ รเขา ไปไมถ งึ ประกอบกบั ไดร บั อทิ ธพิ ลจากทะเลทรายของทวปี
เอเชียทางดานตะวันออกเฉียงเหนือของทวีป ทําใหทวีปแอฟริกามีเขตภูมิอากาศแหงแลง
เปน บริเวณกวาง

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 29

ทวปี แอฟริกาสามรถแบงเขตอากาศไดเ ปน 8 เขตดังนี้ 1บทที่
1. ภมู อิ ากาศแบบทะเลทราย ไดแ ก บรเิ วณทะเลทรายสะฮาราและทะเลทรายลเิ บยี
ทางตอนเหนือของทวีป ในเขตประเทศไนเจอร ชาด ลเิ บยี มาลี บุรก นิ าฟาโซ มอริเตเนีย ูภ ิมศาสต รกายภาพ
คดิ เปน พ้นื ที่รอยละ 30 ของพื้นทใี่ นทวปี แอฟรกิ า และถือเปน เขตทะเลทรายทม่ี ีขนาดใหญ
ทีส่ ดุ ในโลก ทะเลทรายท่ีสาํ คัญอีกแหงหน่งึ คือ ทะเลทรายกาลาฮารี ทางตอนใตของทวปี
ในเขตประเทศบอตสวานาและนามิเบีย มีลักษณะอากาศรอนและแหงแลงเฉล่ียสูงกวา 35
องศาเซลเซียส อณุ หภมู ริ ะหวางกลางวันและกลางคืนแตกตา งกนั มาก มฝี นตกนอย เฉลี่ย
ต่าํ กวา 250 มลิ ลเิ มตรตอ ป
2. ภูมิอากาศแบบทุงหญาก่งึ ทะเลทราย ไดแ ก บรเิ วณทีร่ าบสงู ตอนในของทวปี
ชายฝง ตะวนั ตกและตอนใตข องเสน ศูนยสูตร ในฤดูรอนมอี ากาศรอ นจัดและมฝี นตกแตไม
มากนกั ประมาณ 600 มลิ ลเิ มตรตอ ป ฤดหู นาวมอี ากาศหนาวจดั บางครงั้ อาจถงึ จดุ เยอื กแขง็
3. ภูมิอากาศแบบปาดิบช้ืน ไดแ ก บรเิ วณลมุ แมนาํ้ คองโก ทร่ี าบสูงในแอฟริกา
ตะวนั ออก ฝง ตะวนั ออกของเกาะมาดากสั การ และชายฝง รอบอา วกนิ ี มอี ากาศรอ นอณุ หภมู ิ
เฉล่ีย 27 องศาเซลเซยี ส และฝนตกชกุ ตลอดท้ังปมากถึง 2,000 มลิ ลเิ มตรตอ ป
4. ภมู อิ ากาศแบบทุง หญา สะวันนา ไดแ ก บริเวณเหนือและใตแนวเสนศนู ยสูตร
ในเขตประเทศเอธิโอเปย ซูดาน เคนยา คองโก สาธารณรฐั คองโก แทนซาเนีย และดา น
ปลายลมของเกาะมาดากสั การ มอี ุณหภูมริ อ นเกือบตลอดทั้งป ในฤดูรอ นมอี ากาศรอ นและ
มฝี นตกปริมาณ 1,500 – 2,000 มลิ ลเิ มตรตอ ป ฤดหู นาวมอี ากาศหนาวและแหงแลง
5. ภูมิอากาศแบบเมดิเตอรเ รเนยี น ไดแ ก บริเวณชายฝงของประเทศตูนิเซยี
แอลจีเรีย โมร็อกโก และตอนใตของประเทศแอฟริกาใต มีอุณหภูมิไมแตกตางกันมากนัก
ในฤดูรอนมอี ากาศรอนและแหงแลง ในฤดหู นาวมอี ากาศอบอุนและมีฝนตก
6. ภูมิอากาศแบบมรสุม ไดแ ก ประเทศไลบเี รยี และโกตดิววั ร เนอ่ื งจากไดรับ
อิทธิพลจากลมประจําตะวันตกและกระแสนํ้าอุนกินี สงผลใหมีฝนตกชุกประมาณ 2,500
มลิ ลิเมตรตอ ปและมอี ากาศรอ นชนื้ อุณหภมู เิ ฉล่ีย 20 องศาเซลเซียส
7. ภูมิอากาศแบบอบอุนชื้น ไดแก บริเวณตะวันออกเฉียงใตของทวีป ในเขต
ประเทศแทนซาเนยี แซมเบยี โมซมั บกิ ซมิ บบั เว มาลาวี สวาซแิ ลนด เลโซโท และแอฟรกิ าใต
ไดรับอิทธิพลจากกระแสนํ้าอุนโมซัมบิก และลมคาตะวันออกเฉียงเหนือ ทําใหฤดูหนาวมี
อากาศอบอุน ในฤดูรอนมีฝนตก
8. ภมู ิอากาศแบบภเู ขา ไดแก ที่ราบสูงเอธิโอเปย และท่รี าบสงู เคนยา ทางตะวนั
ออกของทวีป ลกั ษณะอากาศชื้นอยกู ับความสงู ของพน้ื ท่ี ยง่ิ สงู ขึ้นอากาศจะเยน็ ลง และมี
ปรมิ าณฝนตกนอ ยลง

30 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม

4. ลักษณะเศรษฐกิจ และสภาพแวดลอ มทางสงั คมวฒั นธรรม

ลกั ษณะเศรษฐกจิ

การเกษตรกรรม

1. การเพาะปลูกแบบยังชีพ เปน การปลูกพชื เพือ่ บริโภคภายในครอบครวั
2. การทาํ ไรข นาดใหญ เปน การเพาะปลกู เพอ่ื การคา พชื ทปี่ ลกู เชน ยางพารา ปาลม
นา้ํ มัน
3. การเกษตรแบบผสม คือ การเพาะปลูกแบบเลี้ยงสัตวควบคกู นั ไป พชื ทีป่ ลูกคอื
ขา วโพดขาวสาลี สตั วท เี่ ลีย้ ง คอื โคเน้ือ โคนม แกะ
4. การเกษตรแบบเมดิเตอรเรเนียน คือปลูกองุน มะกอก บริเวณชายฝงทะเล
เมดเิ ตอรเ รเนยี นและตอนใตของทวปี
1บทที่ 5. การทําไรปศุสัตว สวนใหญจะเปนการเลี้ยงแบบปลอยคือ การปลอยใหสัตว
หากินในทุงหญาตามธรรมชาติ
ภมู ศิ าสตรก ายภาพ 6. การเล้ยี งสัตวแ บบเรร อ น เปนการเล้ยี งสตั วใ นพืน้ ที่ที่เปน ทะเลทราย

การปา ไม

พ้ืนที่ท่ีมีความสําคัญในการทําปาไม คือ แอฟริกาตะวันตก แอฟริกากลาง ปาไม
สวนใหญส ูญเสยี ไปเนอ่ื งจากการทําไรเ ลื่อนลอยและการขาดการบาํ รงุ

การลาสตั วและการประมง

ชนพื้นเมืองจะดํารงชีพดวยการลาสัตว สวนการประมงมีความสําคัญไมมาก การ
ประมงนาํ้ จืดจะทําตามลมุ แมน ํ้าสายใหญ และทะเลสาบวิคตอเรีย สว นประมงนํา้ เคม็ มกั จะ
ทําบรเิ วณทม่ี ีกระแสนํ้าเย็นเบงเก-ลา ไหลผาน

การทาํ เหมอื งแร

เปน ทวปี ทมี่ สี นิ แรอ ยเู ปน จาํ นวนมาก ทสี่ าํ คญั คอื เพชร ทองคาํ นา้ํ มนั กา ซธรรมชาติ

การอุตสาหกรรม

การทาํ อุตสาหกรรมสวนใหญในทวีปแอฟริกา เปนอตุ สาหกรรมทีเ่ กยี่ วของกบั การ
แปรรปู ผลติ ผลการเกษตร การอตุ สาหกรรมสว นใหญย งั ไมค อ ยเจรญิ มากนกั เนอื่ งจากยงั ขาด
เงนิ ทนุ และผูเ ชีย่ วชาญดานการพฒั นาอุตสาหกรรม

ประชากร

มีประชากรมากเปนอนั ดับ 2 รองจากทวปี เอเชยี
ประชากรหนาแนนบรเิ วณลมุ แมน ้ํา และบริเวณชายฝง ทะเล
ประกอบดวยเช้ือชาตนิ กิ รอยดและคอเคซอยด

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 31

ทวีปออสเตรเลยี และโอเซยี เนยี 1บทท่ี

1. ขนาดที่ตั้งและอาณาเขตติดตอ ูภ ิมศาสต รกายภาพ

ทวปี ออสเตรเลยี และโอเซยี เนยี เปน ทตี่ ง้ั ของประเทศออสเตรเลยี ประเทศนวิ ซแี ลนด
ทวปี ออสเตรเลยี ไดร บั สมญานามวา ทวปี เกาะ สว นหมเู กาะแปซฟิ ก ซงึ่ เปน ทต่ี ง้ั ของประเทศ
อนื่ ๆ ตอเน่อื งไปถงึ ทวปี แอนตารก ติก เรยี กวา โอเชยี เนีย หมายถงึ เกาะ และหมเู กาะ
ในภาคกลางและภาคใตของมหาสมุทรแปซิฟก รวมท้ังหมูเกาะไมโครนีเซีย เมลานีเซีย
โปลีนเี ซยี ออสเตรเลยี นิวซีแลนด และหมเู กาะมลายู

ทวีปออสเตรเลียเปนทวีปท่ีมีขนาดเล็กท่ีสุดในโลก มีพื้นที่ 7.6 ลาน ตร.กม.
มีประชากร 17.5 ลา นคน ทตี่ ้ังของทวปี ออสเตรเลียอยูในซีกโลกใตท ้งั หมด ตั้งแตล ะตจิ ดู
ที่ 10 องศา 41 ลปิ ดาใต ถึง 43 องศา 39 ลปิ ดาใต และลองจิจูด 113 องศา 9 ลิปดา
ตะวนั ออก ถงึ 153 องศา 39 ลปิ ดาตะวันออก

อาณาเขตตดิ ตอ
ทศิ เหนอื ติดตอกบั ทะเลเมดเิ ตอรเรเนียนในมหาสมุทรแปซิฟก จดุ เหนือสดุ ของ
ทวีปอยทู ่แี หลมยอรกมชี อ งแคบทอรเรสก้ันจากเกาะนวิ กนิ ี
ทิศตะวันออก ติดกับทะเลคอรัลและทะเลแทสมันในมหาสมุทรแปซิฟก จุดดาน
ตะวันออกสดุ อยทู แ่ี หลมไบรอน
ทศิ ใต ตดิ กบั มหาสมุทรอินเดยี จดุ ใตสดุ อยูท ่แี หลมวิลสนั มีชอ งแคบบาสสกั้นจาก
เกาะแทสมาเนีย
ทศิ ตะวนั ตก ตดิ กบั มหาสมทุ รอินเดยี จดุ ตะวันตกสุดอยทู ีแ่ หลมสตฟี
ภมู ภิ าคและประเทศตา งๆ ของทวปี ออสเตรเลยี
1. ออสเตรเลยี ไดแ ก ออสเตรเลยี และนิวซีแลนด
2. หมเู กาะในมหาสมทุ รแปซฟิ ก ไดแ ก ปาปว นวิ กนิ ี หมเู กาะเซโลมอน ฟจ ิ วานอู าตู
คริ บิ าส ซามวั ตะวนั ตก ตองกา ตูวาลู นาอรู ู ไมโครนีเซีย

2. ลักษณะภูมิประเทศของทวปี ออสเตรเลยี และโอเซยี เนีย

มเี ขตทส่ี งู ทางดา นตะวนั ออก มีฝนตกชุกท่ีสดุ ของทวีป มเี ทอื กเขาเกรตดไิ วดิงอยู
ทางดานตะวันออก มีลักษณะเปนสันปนนํ้าท่ีแบงฝนท่ีตกลงใหไหลสูลําธาร เขตท่ีราบต่ํา
ตอนกลาง พ้ืนท่ีราบเรียบ มีลํานํ้าหลายสายไหลมาอยูบริเวณนี้ และเขตที่ราบสูงทางดาน
ตะวนั ตกตอนกลางของเขตนเี้ ปน ทะเลบรเิ วณทางใตแ ละทางตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ใชเ ปน เขต
ปศุสัตวแ ละเพาะปลูก

3. ลกั ษณะภมู ิอากาศของทวีปออสเตรเลยี และโอเซยี เนยี

ปจจยั สาํ คัญท่ที าํ ใหทวีปออสเตรเลียมภี มู อิ ากาศตา งๆ กนั คอื ตัง้ อยูในโซนรอนใต
และอบอนุ ใต มลี มประจําพดั ผา น ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศและมกี ระแสน้าํ อนุ และกระแสน้าํ เย็น
ไหลผาน

32 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม

ลักษณะภูมิอากาศของทวีปออสเตรเลียและโอเซียเนียแบงเขตภูมิอากาศเปน
6 ประเภทคือ

1. ภมู ิอากาศทงุ หญา เขตรอน
2. ภมู อิ ากาศทุงหญา กึ่งทะเลทราย
3. ภมู ิอากาศทะเลทราย
4. ภมู ิอากาศเมดเิ ตอรเ รเนยี น
5. ภมู อิ ากาศอบอนุ ช้นื
6. ภมู ิอากาศภาคพ้ืนสมุทรชายฝง ตะวันตก

4. สภาพทางสงั คม เชอ้ื ชาติ เศรษฐกจิ ศาสนาและวัฒนธรรม

1บทที่ ประชากร
เช้ือชาติเผาพันธุของออสเตรเลีย ชาวพื้นเมืองดั้งเดิมเปนพวกผิวดําเรียกวา
อะบอรจิ นิ สเ ปน พวกทอี่ พยพมาจากหมเู กาะในมหาสมทุ รแปซฟิ ก สว นใหญอ ยทู างภาคเหนอื
ภมู ศิ าสตรก ายภาพ และภาคตะวันตกปจจุบันมี ชาวผิวขาว ซ่ึงสวนใหญเปนชาวอังกฤษอาศัยอยูจํานวนมาก
รฐั บาลไดจ ดั ทอี่ ยใู นเขตนอรท เทริ น เทรทิ อร่ี รฐั ควนี สแลนด และรฐั ออสเตรเลยี ตะวนั ตก พวก
ผิวเหลอื งเปน พวกท่ีอพยพมาภายหลงั สงครามโลกคร้งั ท่ี 2 ไดแ ก ชาวจนี ญปี่ นุ พวกผวิ
ขาว สวนใหญเปนพวกท่ีอพยพมาจากประเทศอังกฤษ มีการประกอบอาชีพทางดาน
การเกษตรคือปลูกพืชและเล้ียงสตั ว การประมง และอุตสาหกรรม
การกระจายประชากร
รฐั บาลออสเตรเลยี มนี โยบายสงวนพนื้ ทไ่ี วส าํ หรบั ชาวผวิ ขาว คอื นโยบายออสเตรเลยี
ขาวกีดกันผิวโดยจํากัดจํานวนคนสีผิวอ่ืนท่ีไมใชผิวขาวเขาไปต้ังถิ่นฐานในออสเตรเลีย
บริเวณที่ประชากรอาศัยอยูหนาแนน ไดแก ภาคตะวันออกเฉียงใต บริเวณที่มีประชากร
เบาบาง ไดแ ก ตอนกลางของทวีป ภาคเหนือ และภาคตะวันตก
ศาสนา
ชาวออสเตรเลยี นบั ถอื ศาสนาครสิ ตห ลายนกิ าย ไดแ ก แองกลกิ นั โรมนั คาทอลกิ
โปรแตสแตนส ภาษาทใี่ ชมากคือภาษาอังกฤษ
การปกครอง
การแบง แยกทางการเมอื ง ออสเตรเลยี มรี ะบบการปกครองแบบสหพนั ธรฐั ประกอบ
ดว ยรัฐตางๆ รวม 6 รัฐและดินแดนอสิ ระทีไ่ มข ึ้นกบั รัฐใดๆ อีก 2 แหง คอื
1. รฐั นวิ เซาทเ วล เมอื งหลวง ซิดนยี 
2. รฐั วิกตอเรีย เมอื งหลวง เมลเบริ น
3. รฐั ควนี สแลนด เมอื งหลวง บรสิ เบรน
4. รฐั ออสเตรเลียใต เมืองหลวง แอเดเลด
5. รฐั ออสเตรเลียตะวนั ตก เมืองหลวงเพิรธ
6. รฐั แทนสเมเนยี เมืองหลวง โอบารต

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 33

ดินแดนอสิ ระ 2 บรเิ วณ ไดแก
นอรท เทริ น แทริทอรี เมืองหลวง ดารว นิ
ออสเตรเลีย แคปตอลเทริทอรี เมืองหลวงแคนเบอรรา ออสเตรเลียเปนประเทศ

เอกราชในเครือจักรภพอังกฤษ มีพระนางเจาอลิซาเบธที่ 2 เปนพระราชินีและเปนประมุข
ของประเทศ มขี าหลวงใหญเ ปน ผูสาํ เรจ็ ราชการแทนพระองค

จัดการปกครองระบอบประชาธิปไตยในรูปแบบ สหพันธรัฐการปกครองของ
ออสเตรเลยี เปน แบบรัฐบาลรวม คอื มีรฐั บาล 2 ระดบั ไดแ ก

รัฐบาลกลาง
รฐั บาลของรฐั

กิจกรรมที่ 1.1 สภาพภมู ิศาสตรก ายภาพ 1บทท่ี
1. ใหบ อกลกั ษณะภมู ปิ ระเทศและลกั ษณะเศรษฐกจิ ของประเทศไทยและทวปี ยโุ รป
ูภ ิมศาสต รกายภาพ
ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ ลกั ษณะเศรษฐกจิ

ประเทศไทย

ทวปี ยโุ รป

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ34 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

กจิ กรรมท่ี 1.1 สภาพภมู ศิ าสตรก ายภาพ
2. ปจ จยั ทีม่ อี ทิ ธพิ ลตอภูมิอากาศของทวปี อเมรกิ าใต คือ

.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

1บทที่ .....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
3. ปจ จยั สําคญั ทที่ ําใหทวปี ออสเตรเลยี มีสภาพภูมิอากาศที่แตกตา งกนั
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.........................................................................................................................

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 35

เร่ืองท่ี 2 ลกั ษณะปรากฏการณทางธรรมชาติท่สี าํ คญั และ 1บทท่ี
การปอ งกันอันตราย
ูภ ิมศาสต รกายภาพ
ปรากฏการณธรรมชาติ คือ การเปล่ียนแปลงของธรรมชาติ ท้ังในระยะยาวและ
ระยะสนั้ สภาพแวดลอ มของโลกเปลย่ี นแปลงไปตามเวลา ทง้ั เปน ระบบและไมเ ปน ระบบ เปน
สง่ิ ทอี่ ยูรอบตัวเรา มกั สงผลกระทบตอ เรา ในธรรมชาติ การเปลย่ี นแปลงบางอยา งมผี ลกระ
ทบตอ เรารนุ แรงมาก สาเหตขุ องการเปลยี่ นแปลงมที ง้ั เกดิ ขนึ้ เองตามธรรมชาตแิ ละเปน สงิ่ ที่
มนุษยทําใหเกิดขึ้น ในเรื่องน้ีจะกลาวถึงสาเหตุและลักษณะปรากฏการณทางธรรมชาติที่
สาํ คญั ดังนี้

1) พายุ

พายุ คือ สภาพบรรยากาศที่เคล่ือนตัวดวยความเร็วมีผลกระทบตอพื้นผิวโลก
โดยบางครั้งอาจมีความเร็วที่ศูนยกลางถึง 400 กิโลเมตร/ชั่วโมง อาณาบริเวณท่ีจะไดรับ
ความเสียหายจากพายุวาครอบคลุมเทาใดข้ึนอยูกับความเร็วของการเคล่ือนตัวของพายุ
ขนาด ความกวา ง เสนผา ศูนยกลางของตัวพายุ หนวยวดั ความเรว็ ของพายคุ อื หนวยริก
เตอรเ หมือนการวดั ความรนุ แรงแผนดนิ ไหว

พายแุ บงเปนประเภทใหญๆ ได 3 ประเภท คือ
2.1 พายฝุ นฟา คะนอง มลี ักษณะเปนลมพดั ยอนไปมา หรือพัดเคล่อื นตวั ไปใน
ทศิ ทางเดยี วกนั อาจเกดิ จากพายทุ อ่ี อ นตวั และลดความรนุ แรงของลมลง หรอื เกดิ จากหยอ ม
ความกดอากาศต่ํา รองความกดอากาศต่ํา อาจไมมีทิศทางที่แนนอน หากสภาพการณ
แวดลอ มตางๆ ของการเกดิ ฝนเหมาะสม ก็จะเกดิ ฝนตก มีลมพดั
2.2 พายหุ มนุ เขตรอ น (Tropical cyclone) ไดแ ก เฮอรร เิ คน ไตฝ นุ และไซโคลน
ซ่ึงลว นเปนพายหุ มนุ ขนาดใหญเ ชน เดียวกนั และจะเกิดข้นึ หรือเรม่ิ ตนกอ ตวั ในทะเล หาก
เกิดเหนือเสนศูนยสูตร จะมีทิศทางการหมุนเวียนทวนเข็มนาิกา และหากเกิดใต
เสนศนู ยส ูตรจะหมนุ ตามเข็มนากิ า โดยมีชอ่ื ตา งกันตามสถานที่เกดิ คือ

2.1.1 พายเุ ฮอรรแิ คน (hurricane) เปนชือ่ เรยี กพายหุ มุนทเ่ี กดิ บรเิ วณทศิ
ตะวนั ตกของมหาสมทุ รแอตแลนตกิ เชน บริเวณฟลอรดิ า สหรฐั อเมริกา อาวเม็กซิโก ทะเล
แคริบเบยี น เปน ตน รวมทัง้ มหาสมทุ รแปซฟิ ก บรเิ วณชายฝง ประเทศเมก็ ซิโก

2.1.2 พายุไตฝุน (typhoon) เปนช่ือพายุหมุนที่เกิดทางทิศตะวันตกของ
มหาสมุทรแปซิฟก เหนอื เชน บริเวณทะเลจีนใต อา วไทย อาวตังเกยี๋ ประเทศญป่ี นุ แตถา
เกิดในหมเู กาะฟลปิ ปน ส เรียกวา บาเกียว (Baguio)

2.1.3 พายุไซโคลน (cyclone) เปนชื่อพายุหมุนที่เกิดในมหาสมุทรอินเดีย
เหนือ เชน บรเิ วณอาวเบงกอล ทะเลอาหรบั เปน ตน แตถาพายนุ ้ีเกดิ บริเวณทะเลตมิ อรและ
ทศิ ตะวนั ออกเฉียงเหนือ ของประเทศออสเตรเลยี จะเรียกวา พายวุ ิลลี-วลิ ลี (willy-willy)

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ36 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม
2.1.4 พายุโซนรอ น (tropical storm) เกดิ ข้นึ เมอื่ พายเุ ขตรอ นขนาดใหญ

ออ นกาํ ลงั ลง ขณะเคลอ่ื นตวั ในทะเล และความเรว็ ทจี่ ดุ ศนู ยก ลางลดลงเมอ่ื เคลอ่ื นเขา หาฝง
2.1.5 พายดุ เี ปรสชนั (depression) เกดิ ขน้ึ เมอ่ื ความเรว็ ลดลงจากพายโุ ซน

รอ น ซึ่งกอใหเกิดพายุฝนฟา คะนองธรรมดาหรอื ฝนตกหนกั
2.1.6 พายทุ อรน าโด (tornado) เปน ชอื่ เรยี กพายหุ มนุ ทเี่ กดิ ในทวปี อเมรกิ า

มีขนาดเน้ือท่ีเล็กหรือเสนผาศูนยกลางนอย แตหมุนดวยความเร็วสูง หรือความเร็วท่ี
จุดศูนยกลางสูงมากกวาพายุหมุนอื่นๆ กอความเสียหายไดรุนแรงในบริเวณที่พัดผาน
เกิดไดท้ังบนบก และในทะเล หากเกิดในทะเล จะเรียกวา นาคเลนนํ้า (water spout)
บางคร้ังอาจเกิดจากกลุมเมฆบนทอ งฟา แตห มุนตวั ยื่นลงมาจากทองฟาไมถึงพืน้ ดนิ มีรปู
รางเหมือนงวงชา ง จึงเรยี กกนั วา ลมงวง

1บทที่

อนั ตรายของพายุ

1. ความรนุ แรงและอนั ตรายอนั เกดิ จากพายไุ ตฝุน
เมอื่ พายทุ ม่ี กี าํ ลงั ขนาดไตฝ นุ พดั ผา นทใี่ ดยอ มทาํ ใหเ กดิ ความเสยี หายรา ยแรงทวั่ ไป
เชน บนบกตนไมจะลม ถอนราก ถอนโคน บานเรือนพังทับผูคนในบานและที่ใกลเคียง
บาดเจ็บหรอื ตาย สวน ไรนาเสยี หายหนักมาก เสาไฟฟา ลม สายไฟฟาขาด ไฟฟา ช็อต เกิด
เพลิงไหมแ ละผูคนอาจเสียชวี ติ จากไฟฟา ดูดได ผูคนท่มี ีอาคารพกั อาศัยอยูริมทะเลอาจถูก
นาํ้ พดั พาลงทะเลจมนา้ํ ตายได ดงั เชน ปรากฎการณท แ่ี หลมตะลมุ พกุ จงั หวดั นครศรธี รรมราช
ในทะเลลมแรงจดั มากคลื่นใหญ เรือขนาดใหญ ขนาดหมน่ื ตนั อาจจะถกู พัดพาไป
เกยฝง ลม จมได บรรดาเรอื เลก็ จะเกดิ อนั ตรายเรอื ลม ไมส ามารถจะตา นความรนุ แรงของพายุ
ได คล่ืนใหญซัดขึ้นริมฝงจะทําใหระดับนํ้าขึ้นสูงมากจนทวมอาคารบานชองริมทะเลได
บรรดาโปะ จบั ปลาในทะเลจะถกู ทาํ ลายลงโดยคลืน่ และลม
2. ความรุนแรงและอนั ตรายจากพายุโซนรอน
พายโุ ซนรอ นมคี วามรนุ แรงนอ ยกวา พายไุ ตฝ นุ ฉะนนั้ อนั ตรายจะเกดิ จากการทพ่ี ายุ

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 37 ูภ ิมศาสต รกายภาพ
นพี้ ดั มาปะทะลดลงในระดบั รองลงมาจากพายไุ ตฝ นุ แตค วามรนุ แรงทจ่ี ะทาํ ใหค วามเสยี หาย
ก็ยังมมี ากเหมือนกัน ในทะเลลมจะแรงมากจนสามารถทาํ ใหเ รือขนาดใหญๆ จมได ตนไม
ถอนรากถอนโคน ดังพายโุ ซนรอนทีป่ ะทะฝง แหลมตะลุมพกุ จังหวัดนครศรธี รรมราช

ถา การเตรยี มการรบั สถานการณไ มเ พยี งพอ ไมม กี ารประชาสมั พนั ธใ หป ระชาชนได
ทราบเพ่ือหลีกเล่ียงภัยอันตรายอยางท่ัวถึง ไมมีวิธีการดําเนินการท่ีเขมแข็งในการอพยพ
การชวยเหลอื ผปู ระสบภัยตา งๆ ในระหวา งเกดิ พายุ การสญู เสียก็ยอมมีการเสยี ท้งั ชีวติ และ
ทรพั ยส มบัติของประชาชน

1บทท่ี

3. ความรุนแรงและอันตรายจากพายดุ ีเปรสชนั่
พายดุ เี ปรสชน่ั เปน พายทุ ม่ี กี าํ ลงั ออ น ไมม อี นั ตรายรนุ แรงแตท าํ ใหม ฝี นตกปานกลาง
ทว่ั ไป ตลอดทางทพ่ี ายดุ เี ปรสชนั่ พดั ผา น และมฝี นตกหนกั เปน แหง ๆ พรอ มดว ยลมกรรโชก
แรงเปนครั้งคราว ซ่ึงบางคราวจะรุนแรงจนทําใหเกิดความเสียหายได ในทะเลคอนขางแรง
และคลืน่ จดั บรรดาเรอื ประมงเล็กขนาดตํ่ากวา 50 ตนั ควรงดเวน ออกทะเลเพราะอาจจะ
ลมลงได และพายุดีเปรสชั่นนี้เม่ืออยูในทะเลไดรับไอนํ้าหลอเลี้ยงตลอดเวลา และไมมี
ส่ิงกีดขวางทางลมอาจจะทวีกําลังขึ้นได โดยฉับพลัน ฉะน้ัน เม่ือไดรับทราบขาววามีพายุ
ดีเปรสชั่นข้ึนในทะเลก็อยาวางใจวาจะมีกําลังออนเสมอไปอาจจะมีอันตรายไดเหมือนกัน
สาํ หรบั พายุพดั จดั จะลดนอ ยลงเปน ลาํ ดับ มีแตฝ นตกทั่วไปเปนระยะนานๆ และตกไดมาก
ถึง 100 มิลลเิ มตร ภายใน 12 ช่ัวโมง ซง่ึ ตอไปก็จะทาํ ใหเ กิดนาํ้ ปา ไหลบา จากภเู ขาและปา
ใกลเ คยี งลงมาทว มบานเรือนไดในระยะเวลาสนั้ ๆ หลังจากพายไุ ดผานไปแลว
4. ความรนุ แรงและอนั ตรายจากพายฤุ ดรู อน
พายฤุ ดรู อ นเปน พายทุ เี่ กดิ ขน้ึ โดยเหตแุ ละวธิ กี ารตา งกบั พายดุ เี ปรสชน่ั และเกดิ บน
ผืนแผนดินท่ีรอนอบอาวในฤดูรอนแตเปนพายุท่ีมีบริเวณยอมๆ มีอาณาเขตเพียง 20-30
ตารางกิโลเมตร แตอาจมลี มแรงมากถงึ 47 น็อต หรอื 87 กโิ ลเมตรตอ ชัว่ โมง พายุนีม้ กี ําลัง
แรงที่จะทําใหเกิดความเสียหายไดมาก แตเปนชวงระยะเวลาสั้นๆ ประมาณ 2-3 ช่ัวโมง

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ38 หนังสอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

อนั ตรายทเี่ กดิ ขน้ึ คอื ตน ไมห กั ลม ทบั บา นเรอื นผคู น ฝนตกหนกั และอาจมลี กู เหบ็ ตกได ใน
กรณีทีพ่ ายมุ ีกําลังแรง

การเตรยี มการปองกนั อนั ตรายจากพายุ
1. ติดตามสภาวะอากาศ ฟง คาํ เตอื นจากกรมอตุ ุนิยมวิทยาสมาํ่ เสมอ
2. สอบถาม แจง สภาวะอากาศรอนแกก รมอตุ นุ ยิ มวทิ ยา
3. ปลกู สรา ง ซอ มแซม อาคารใหแ ข็งแรง เตรียมปอ งกันภัยใหส ัตวเ ลย้ี งและพืชผล

การเกษตร
4. ฝก ซอ มการปองกนั ภัยพบิ ตั ิ เตรยี มพรอ มรับมือ และวางแผนอพยพหากจาํ เปน
5. เตรยี มเครอ่ื งอปุ โภค บรโิ ภค ไฟฉาย แบตเตอรี่ วทิ ยกุ ระเปา หว้ิ เพอื่ ตดิ ตามขา วสาร
6. เตรียมพรอมอพยพเมอ่ื ไดรับแจง ใหอพยพ

1บทที่
2) นํา้ ทว ม
สาเหตสุ าํ คญั ขนึ้ อยกู บั สภาพทอ งท่ี และความวปิ รติ ผนั แปรของธรรมชาตแิ ตใ นบาง
ทอ งท่ี การกระทาํ ของมนุษยก ็มีสว นสําคญั และ เกดิ จากมนี ้ําเปนสาเหตุ อาจจะเปน นํา้ ทว ม
นา้ํ ปา หรอื อนื่ ๆ โดยปกติ อทุ กภยั เกดิ จากฝนตกหนกั ตอ เนอื่ งกนั เปน เวลานาน บางครงั้ ทาํ ให
เกดิ แผน ดนิ ถลม อาจมสี าเหตจุ ากพายหุ มนุ เขตรอ น ลมมรสมุ มกี าํ ลงั แรง รอ งความกดอากาศ
ตา่ํ มกี ําลังแรงอากาศแปรปรวน น้ําทะเลหนนุ แผน ดินไหว เข่ือนพงั ซ่งึ ทําใหเกดิ อุทกภัยได
สาเหตกุ ารเกดิ อุทกภยั แบงไดเปน 2 ชนดิ ดงั นี้
2.1 จากนา้ํ ปา ไหลหลากและนาํ้ ทว มฉบั พลนั เกดิ จากฝนตกหนกั ตดิ ตอ กนั หลาย
ชั่วโมง ดินดูดซับไมทัน น้ําฝนไหลลงพ้ืนราบอยางรวดเร็ว ความแรงของนํ้าทําลายตนไม
อาคาร ถนน สะพาน ชีวติ ทรัพยสิน
2.2 จากนํา้ ทวมขังและนา้ํ เออ นอง เกิดจากนา้ํ ในแมน า้ํ ลําธารลนตล่งิ มีระดับสูง
จากปกติ ทว มและแชข งั ทาํ ใหก ารคมนาคมชะงกั เกดิ โรคระบาด ทาํ ลายสาธารณปู โภค และ
พชื ผลการเกษตร
การปอ งกนั น้าํ ทว มปฏบิ ัตไิ ดด งั นี้
1. ตดิ ตามสภาวะอากาศ ฟง คาํ เตือนจากกรมอตุ นุ ยิ มวิทยา
2. ฝก ซอมการปอ งกันภัยพบิ ัติ เตรยี มพรอมรับมือ และวางแผนอพยพหากจําเปน
3. เตรียมน้ําด่ืม เคร่ืองอุปโภค บริโภค ไฟฉาย แบตเตอร่ี วิทยุกระเปาหิ้วเพื่อ
ตดิ ตามขาวสาร
4. ซอมแซมอาคารใหแขง็ แรง เตรยี มปองกันภัยใหส ัตวเล้ยี งและพืชผลการเกษตร
5. เตรียมพรอมเสมอเม่ือไดรับแจงใหอพยพไปที่สูง เม่ืออยูในพ้ืนที่เสี่ยงภัย และ
ฝนตกหนักตอเนือ่ ง
6. ไมลงเลนน้าํ ไมข บั รถผานน้าํ หลากแมอ ยบู นถนน ถา อยูใกลนาํ้ เตรยี มเรือเพื่อ
การคมนาคม

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 39

7. หากอยใู นพน้ื ทน่ี า้ํ ทว มขงั ปอ งกนั โรคระบาด ระวงั เรอื่ งนาํ้ และอาหารตอ งสกุ และ 1บทที่
สะอาดกอ นบริโภค
ูภ ิมศาสต รกายภาพ
3) แผน ดนิ ไหว

เปนปรากฏการณ การสั่นสะเทือนหรอื เขยา ของพ้นื ผวิ โลก สาเหตุของการเกดิ แผน
ดนิ ไหวนนั้ สว นใหญเ กดิ จากธรรมชาติ โดยแผน ดนิ ไหวบางลกั ษณะสามารถเกดิ จากการกระ
ทาํ ของมนษุ ยไ ดเ ชน การทดลองระเบดิ ปรมาณู การปรบั สมดลุ เนอื่ งจากนาํ้ หนกั ของนา้ํ ทกี่ กั
เก็บในเขือ่ นและแรงระเบดิ การทําเหมอื งแรเ ปนตน

การปฏบิ ัตปิ อ งกันตัวเองจากการเกดิ แผน ดินไหว
กอ นเกดิ แผนดนิ ไหว
1. ควรมไี ฟฉายพรอ มถา นไฟฉาย และกระเปา ยาเตรยี มไวใ นบา น และใหท กุ คนทราบ
วาอยทู ่ีไหน
2. ศกึ ษาการปฐมพยาบาลเบอื้ งตน
3. ควรมีเครื่องมือดับเพลิงไวในบา น เชน เครอ่ื งดับเพลงิ ถุงทราย เปนตน
4. ควรทราบตาํ แหนง ของวาลว ปด นาํ้ วาลว ปด กา ซ สะพานไฟฟา สาํ หรบั ตดั กระแส
ไฟฟา
5. อยาวางสิ่งของหนักบนชั้น หรือห้ิงสูงๆ เมื่อแผนดินไหวอาจตกลงมากเปน
อนั ตรายได
6. ผกู เครอ่ื งใชห นกั ๆ ใหแนน กับพ้นื ผนังบาน
7. ควรมกี ารวางแผนเรอื่ งจดุ นดั หมาย ในกรณที ต่ี อ งพลดั พรากจากกนั เพอ่ื มารวม
กนั อีกคร้ใั นภายหลัง
ระหวางเกิดแผนดินไหว
1. อยา ตื่นตกใจ พยายามควบคุมสติอยูอยา งสงบ
2. ถา อยใู นบา นใหย นื หรอื หมอบอยใู นสว นของบา นทม่ี โี ครงสรา งแขง็ แรงทสี่ ามารถ
รบั น้ําหนกั ไดมาก และใหอ ยหู างจากประตู ระเบยี ง และหนาตาง
3. หากอยใู นอาคารสูง ควรตัง้ สติ และรีบออกจากอาคารโดยเรว็ หนีใหห า งจากสิง่ ที่
จะลม ทับได
4. ถาอยูในท่ีโลงแจง ใหอยูหางจากเสาไฟฟา และสิ่งหอยแขวนตางๆ ท่ีปลอดภัย
ภายนอกคอื ท่ี โลง แจง
5. อยา ใช เทยี น ไมข ดี ไฟ หรอื ส่ิงทีท่ ําใหเกดิ เปลวหรือประกายไฟ เพราะอาจมีแกส
ร่วั อยบู รเิ วณนนั้
6. ถา กําลังขับรถใหหยดุ รถและอยูภายในรถ จนกระทง่ั การสน่ั สะเทือนจะหยดุ
7. หา มใชลิฟทโดยเด็ดขาดขณะเกดิ แผนดินไหว
8. หากอยชู ายหาดใหอ ยหู า งจากชายฝง เพราะอาจเกดิ คลน่ื ขนาดใหญซ ดั เขา หาฝง

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ40 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

หลงั เกิดแผน ดนิ ไหว
1. ควรตรวจตวั เองและคนขา งเคยี งวา ไดร บั บาดเจบ็ หรอื ไม ใหท าํ การปฐมพยาบาล
ข้นั ตนกอ น
2. ควรรบี ออกจากอาคารทเี่ สยี หายทนั ที เพราะหากเกดิ แผน ดนิ ไหวตามมา อาคาร
อาจพงั ทลายได
3. ใสรองเทา หุมสนเสมอ เพราะอาจมเี ศษแกว หรือวสั ดแุ หลมคมอืน่ ๆ และสิง่ หกั
พังทมิ่ แทงได
4. ตรวจสายไฟ ทอนํา้ ทอแกส ถา แกส รว่ั ใหปด วาลว ถงั แกส ยกสะพานไฟ อยา
จุดไมขดี ไฟ หรือกอ ไฟจนกวาจะแนใจวา ไมมีแกส รว่ั
5. ตรวจสอบวา แกส รว่ั ดว ยการดมกลิน่ เทานัน้ ถา ไดก ลิ่นใหเ ปดประตูหนาตา ง

1บทที่ ทกุ บาน
6. ใหออกจากบริเวณทส่ี ายไฟขาด และวสั ดสุ ายไฟพาดถึง
7. เปดวทิ ยุฟง คําแนะนําฉกุ เฉิน อยาใชโทรศัพท นอกจากจาํ เปนจรงิ ๆ
8. สํารวจดคู วามเสยี หายของทอ สวม และทอนํา้ ทิ้งกอนใช
9. อยาเขาไปในเขตท่มี คี วามเสยี หายสงู หรอื อาคารพงั

4) ปรากฏการณเ รอื นกระจก

คําวา เรือนกระจก (greenhouse) หมายถึง อาณาบริเวณท่ีปดลอมดวยกระจก
หรือวัสดุอื่นซึ่งมีผลในการเก็บกักความรอนไวภายใน ในประเทศเขตหนาวนิยมใชเรือน
กระจกในการเพาะปลกู ตน ไมเ พราะพลงั งานแสงอาทติ ยส ามารถผา นเขา ไปภายในไดแ ตค วาม
รอ นทอี่ ยภู ายในจะถกู กกั เกบ็ โดยกระจกไมใ หส ะทอ นหรอื แผอ อกสภู ายนอกไดท าํ ใหอ ณุ หภมู ิ
ของอากาศภายในอบอุน และเหมาะสมตอการเจริญเติบโตของพืชแตกตางจากภายนอกท่ี
ยังหนาวเย็น นักวิทยาศาสตรจึงเปรียบเทียบปรากฏการณที่ความรอนภายในโลกถูกกับดัก
ความรอ นหรอื กา ซเรือนกระจก (Greenhouse gases) เกบ็ กกั เอาไวไมใหส ะทอนหรอื แผ
ออกสูภ ายนอกโลกวาปรากฏการณเ รอื นกระจก

โลกของเราตามปกติมีกลไกควบคุมภูมิอากาศโดยธรรมชาติอยูแลว กระจกตาม
ธรรมชาติของโลก คือ กาซคารบอนไดออกไซดและไอนํ้าซึ่งจะคอยควบคุมใหอุณหภูมิ
ของโลกโดยเฉลี่ยมีคา ประมาณ 15 °C และถา หากในบรรยากาศไมมกี ระจกตามธรรมชาติ
อณุ หภมู ขิ องโลกจะลดลงเหลอื เพยี ง -20°C มนษุ ยแ ละพชื กจ็ ะลม ตายและโลกกจ็ ะเขา สยู คุ
นาํ้ แขง็ อกี คร้งั หนึง่

สาเหตสุ าํ คญั ของการเกดิ ปรากฎการณเ รอื นกระจกมาจากการเพมิ่ ขนึ้ ของกา ซเรอื น
ก(CรHะจ4ก)ไปนรตะเรภัสทอตอากงๆไซไดด แ(กN ค2Oา)รบแอลนะคไดลอออโรกฟไซลูดออ (โCรOค2า)รไบออนนาํ้ (H(C2OF)Csโ)อโใซนนสว(นOข3)อมงกเี ทานซ

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 41

คารบอนไดออกไซดจะเกิดการหมุนเวียนและรักษาสมดุลตามธรรมชาติ ปญหาในเร่ือง 1บทที่
ปรากฏการณเ รอื นกระจกจะไมส ง ผลกระทบทรี่ นุ แรงตอมนษุ ยชาติโดยเดด็ ขาด
ูภ ิมศาสต รกายภาพ
แตป ญ หาทโี่ ลกของสงิ่ มชี วี ติ กาํ ลงั ประสบอยใู นปจ จบุ นั กค็ อื ปรมิ าณกา ซเรอื นกระจก
ที่อยูในบรรยากาศเกิดการสูญเสียสมดุลข้ึน ปริมาณความเขมของกาซเรือนกระจกบางตัว
เชน คารบ อนไดออกไซด มเี ทน ไนตรสั ออกไซดแ ละคลอโรฟลอู อโรคารบ อนกลบั เพม่ิ ปรมิ าณ
มากขึ้น นับต้ังแตเกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรม (industrial revolution) หรือประมาณป
พ.ศ. 2493 เปน ตนมา

กจิ กรรมตา งๆ ทที่ าํ ใหเ กดิ การเพมิ่ ขน้ึ ของกา ซเรอื นกระจกมดี งั นค้ี อื 57% เกดิ จาก
การเผาไหมของเช้ือเพลิงฟอสซิล (น้ํามันเชื้อเพลิง ถานหินและกาซธรรมชาติ) 17%
เกดิ จากการใชส ารคลอโรฟลอู อโรคารบ อน 15% เกดิ จากการผลติ ในภาคเกษตรกรรม 8%
เกิดจากการตดั ไมท ําลายปา สว นอกี 3% เกดิ จากการเปลีย่ นแปลงตามธรรมชาติ

นกั วทิ ยาศาสตรท วั่ โลกไดต ดิ ตามการเพม่ิ ขน้ึ ของปรมิ าณกา ซเรอื นกระจก โดยการ
ใชวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีอันทันสมัย เชน การใชดาวเทียมสํารวจอากาศและสามารถ
สรุปไดวาในแตละปสัดสวนของกาซเรือนกระจกท่ีถูกปลอยออกจากโลก โมเลกุลของ
คารบ อนไดออกไซดจ ะมผี ลตอ การตอบสนองในการเกบ็ กกั ความรอ นนอ ยมาก แตเ นอ่ื งจาก
ปรมิ าณของคารบ อนไดออกไซดท เี่ กดิ จากกจิ กรรมตา งๆ ของมนษุ ยม มี ากทส่ี ดุ ดงั นน้ั หวั ใจ
สําคัญของการแกปญหาจึงตองมุงประเด็นตรงไปที่การลดปริมาณคารบอนไดออกไซด
ซึ่งเกิดจากการเผาไหมข องเชื้อเพลิง ฟอสซลิ กอ นเปน อนั ดบั แรก ตอ จากนนั้ จึงคอยลดและ
เลกิ การใชค ลอโรฟลอู อโรคารบ อนรวมถงึ การควบคมุ ปรมิ าณของมเี ทนและไนตรสั ออกไซด
ท่ีจะปลอยขึน้ สูบรรยากาศ

ผลกระทบตอมนุษยชาติจากการเกดิ ปรากฎการณเรอื นกระจก
จากการคาดการณข องนกั วิทยาศาสตร อุณหภมู โิ ดยเฉล่ยี ของโลกสงู ขนึ้ ถึงแมก าร
เพม่ิ สงู ขนึ้ จะแสดงออกมาเปน ตวั เลขเพยี งเลก็ นอ ย แตอ าจสง ผลกระทบทร่ี นุ แรงตอ โลกของ
ส่ิงมีชีวิต เพราะการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิเฉลี่ยของโลกดังที่เกิดข้ึนในปจจุบันทําใหความ
แตกตางระหวางอุณหภูมิบริเวณเสนศูนยสูตรกับบริเวณข้ัวโลกลดนอยลงทําใหเกิดความ
ผนั ผวนขน้ึ ในอณุ หภมู อิ ากาศของโลก เชน แนวปะทะระหวา งอากาศรอ นกบั อากาศเยน็ ของ
ลมเปลยี่ นไปอยา งมากเกดิ สภาวะความกดอากาศตา่ํ มากขน้ึ ทาํ ใหม ลี มมรสมุ พดั แรง เกดิ ลม
พายุชนิดตางๆ เชน พายโุ ซนรอน ใตฝ นุ ดเี ปรสชัน่ และทอรนาโดขน้ึ บอยๆ หรืออาจเกดิ
ฝนตกหนักผิดพื้นท่ี สมดุลทางธรรมชาติจะเปลี่ยนแปลงไปทําใหเกิดภัยธรรมชาติ เชน
ดินถูกนํา้ เซาะพังทลายหรือเกดิ อุทกภัยเฉียบพลนั เปนตน
นอกจากน้ีนักวิทยาศาสตรยังมีความเชื่อวาหากอุณหภูมิเฉลี่ยของโลกสูงมาก
จะทําใหนํ้าแข็งบริเวณข้ัวโลกละลาย น้ําในทะเลและมหาสมุทรจะเพ่ิมปริมาณและทวมทน
ทําใหเกาะบางแหงจมหายไป เมืองที่อยูใกลชายทะเลหรือมีระดับพื้นที่ต่ําเชน กรุงเทพฯ
จะเกดิ ปญ หานา้ํ ทว มขน้ึ และถา นา้ํ แขง็ บรเิ วณขว้ั โลกละลายอยา งตอ เนอื่ ง กจ็ ะสง ผลใหร ะดบั

ภมู ศิ าสตรก ายภาพ42 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

นํ้าทะเลทั่วโลกเพ่ิมสูงข้ึนอีกสามเมตรหรือมากกวาน้ัน ซ่ึงหมายถึงอุทกภัยครั้งใหญจะเกิด
ขนึ้ ในโลกอยางแนน อน จากเอกสารของโครงการสิ่งแวดลอ มขององคการสหประชาชาตไิ ด
ประมาณการณวาอุณหภมู เิ ฉลีย่ ของโลกอาจสูงขน้ึ 2 ถงึ 4°C และระดับนํา้ ทะเลอาจสงู ขน้ึ
20-50 เซนตเิ มตร ในระยะเวลาอกี 10 – 50 ปนับจากปจ จบุ นั

มาตรการปอ งกนั ผลกระทบจากการเกดิ ปรากฎการณเรอื นกระจก
หลกั จากทเี่ ราไดท ราบมลู เหตแุ หง การเกดิ ปรากฎการณเ รอื นกระจกแลว ขอ สรปุ ทด่ี ี
ท่สี ดุ ในการแกไ ขปญหา คือ การลดปรมิ าณกา ซเรอื นกระจกทจ่ี ะถูกปลอ ยออกสูบรรยากาศ
ใหอยูในสัดสวน และปริมาณท่ีนอยที่สุดเทาท่ีจะกระทําได การรักษาระดับความหนาแนน
ของกาซเรือนกระจกในบรรยากาศท่ีทั่วโลกกํากลังปฏิบัติมีหลายวิธี ยกตัวอยางเชน
มาตรการของ IPCC (Intergovermental Panel on Climate Change) ซ่งึ ประมาณ

1บทท่ี การณเ อาไวว า การรกั ษาระดบั ความหนาแนน ของกา ซเรอื นกระจกในบรรยากาศใหอ ยใู นระดบั
เดยี วกบั ปจ จบุ นั จะตอ งลดการปลดปลอ ยกา ซเรอื นกระจกจากการกระทาํ ของมนษุ ยใ หต า่ํ ลง
จากเดมิ 6% และไดเสนอมาตรการตางๆ ดงั น้ี
1. สงเสริมการสงวนและการใชพลังงานอยางมีประสิทธิภาพสูงสุดดังจะยกตัวอยาง
ในบานเมืองของเราก็เชน การใชเ ครื่องไฟฟาท่มี ีสลากประหยัดไฟ หรือการเลอื กใชห ลอด
ฟลูออเรสเซนต ชนดิ หลอดผอมเปน ตน
2. หามาตรการในการลดปรมิ าณคารบอนไดออกไซด เชน กาํ หนดนโยบายผทู ําให
เกดิ มลพษิ ตอ งเปน ผรู บั ผดิ ชอบคา ใชจ า ยในการบาํ บดั ในบางประเทศมกี ารกาํ หนดใหม กี าร
เก็บภาษีผูท่ีทําใหเกิดกาซคารบอนไดออกไซดใหมากข้ึน ท้ังน้ีจะสงผลตอการประหยัด
พลังงานของประเทศทางออ มดว ย
3. เลิกการผลติ และการใชคลอโรฟลอู อโรคารบอน (CFCs) รวมท้งั คน หาสารอนื่ มา
ทดแทนคลอโรฟลอู อโรคารบ อน ในบางประเทศกาํ หนดใหใ ชไ ฮโดรฟลอู อโรคารบ อน(HFCs)
แทน สาํ หรับประเทศไทยของเรามกี ารสงเสรมิ การสรางคานิยมในการใชส เปรย และอุปกรณ
ท่อี ยใู นประเภทท่ปี ราศจากคลอโรฟลอู อโรคารบ อน (Non-CFCs) เปนตน
4. หนั มาใชเ ชอื้ เพลงิ ทก่ี อ ใหเ กดิ คารบ อนไดออกไซดใ นปรมิ าณทนี่ อ ยกวา เมอ่ื เทยี บ
กบั คา พลังงานที่ได เชน การกอสรางโครงการรถไฟฟาของกรงุ เทพมหานครจะชวยลดการ
ใชน ้าํ มันเช้ือเพลิงจากการขนสง มวลชนในแตล ะวนั ไดอ ยางดแี ละประสิทธภิ าพท่ีสุด
5. สนบั สนุนการวจิ ัยเก่ยี วกบั แหลง พลงั งานทดแทนอน่ื ๆ เชน พลงั งานแสงอาทิตย
และพลงั งานนวิ เคลยี รใ หเ กดิ เปน รปู ธรรมและไดร บั ความเชอ่ื มน่ั จากประชาชนวา จะไมก อ ให
เกิดมหนั ตภยั มวลมนุษยชาติดังท่เี กดิ ขึ้นในเชอรโ นบิวล
6. หยดุ ยงั้ การทาํ ลายปา ไมแ ละสนบั สนนุ การปลกู ปา ทดแทน สาํ หรบั ในประเทศไทย
การรณรงคในเรอ่ื งการปลกู ปาเฉลิมพระเกียรตินบั เปน โครงการทนี่ าสนับสนนุ อยางมาก