สังคมศึกษา ม.ปลาย สค31001

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 93

กจิ กรรมเรอ่ื งท่ี 2 แหลงอารยธรรมโลก 2บทท่ี

กจิ กรรมที่ 6 ใหศกึ ษาคน ควา และทาํ รายงานสง ประ ัวติศาสต ร
ใหเปรยี บเทียบอารยธรรมของโลกตะวนั ออกและตะวนั ตก

กิจกรรมท่ี 7 จงทําเครอื่ งหมาย  หนาคาํ ตอบที่ถูกตอ งท่ีสดุ เพียงขอ เดียว
1. ขอ ใดตรงกับความหมายของคาํ วา อารยธรรม
ก. สภาพโบราณ
ข. สภาพประวตั ิศาสตร
ค. การถา ยทอดอดีตสปู จจุบนั
ง. สภาพท่ีพน จากความปาเถื่อน
2. อารยธรรมเมโสโปเตเมยี กาํ เนดิ ในบริเวณลุมแมน ํ้าใด
ก. แมน ้าํ ไททรัสและแมน้ํายูเฟรตีส
ข. แมนา้ํ ไทกรสี และแมน ้ําสเุ มเรียน
ค. แมนาํ้ ยเู ฟรตีสและแมน ้าํ สเุ มเรียน
ง. แมน าํ้ ยูเฟรตสี และแมน้ําอะมอไรต
3. ประวตั ศิ าสตรของจีนแบง เปน กย่ี ุค
ก. 3
ข. 4
ค. 5
ง. 6
4. โคลอสเซียม เปน สถาปต ยกรรมของอารยธรรมประเทศใด
ก. ฝร่ังเศส
ข. อยี ปิ ต
ค. โรมัน
ง. กรกี
5. อารยธรรมของโลกตะวนั ออก มรี ากฐานมาจากแหลง อารยธรรมประเทศอะไร
ก. จนี และกมั พูชา
ข. จนี และอนิ เดยี
ค. อินเดียและกัมพูชา
ง. จีนและประเทศไทย



ประวตั ิศาสตร 94 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม

เร่อื งที่ 3 ประวัตศิ าสตรช าตไิ ทย

ความเปนมาของดินแดนประเทศไทยในสมัยโบราณสวนใหญมาจากหลักฐานดาน
โบราณคดีและเอกสารประวัติศาสตรจีนโบราณและภาพถายทางอากาศและเห็นถึงที่ต้ังและ
สภาพของแหลง ชมุ ชนโบราณในประเทศไทย สภาพคนู า้ํ และคนั ดนิ ในแหลง โบราณคดแี ตล ะ
แหง แสดงใหเ หน็ วา ชมุ ชนนนั้ ไดเ รมิ่ ตงั้ ถนิ่ ฐานอยา งถาวรแลว เชน ชมุ ชนบงึ คอกชา ง จงั หวดั
อุทยั ธานี มคี ูน้ําและคนั ดนิ ลอมรอบถึง 3 ชั้นดว ยกนั ซ่ึงแสดงวาชุมชนดงั กลาวมปี ระชากร
ตงั้ ถ่ินฐานอยอู ยางตอเน่ือง และมปี ระชาชนเพิ่มมากข้นึ จนตอ งขยายเขตชมุ ชนออกไป

ดินแดนในประเทศไทยมีท้ังพฒั นามาจากอาณาจักรเดิมและมกี ารอพยพยา ยเขามา
ของกลุมคนพูดภาษาไทย – ลาวจากถ่ินบรรพบุรุษ ซึ่งอยูตอนใตของประเทศจีนเดิม เขา

2บทที่ มายงั ดนิ แดนเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตร าวครสิ ตศ ตวรรษที่ 10 รฐั ของชาวไทยมคี วามสาํ คญั
ตามยคุ สมัย ไดแก อาณาจกั รโยนกเชียงแสน อาณาจักรลา นนา อาณาจกั รสโุ ขทัย อาณาจกั ร
อยุธยา และไดพฒั นามาเปนสมยั กรุงรตั นโกสินทร นับตง้ั แต พ.ศ. 2325 เปน ตน มา
อาณาจกั รสยามเผชญิ กบั การคกุ คามในสมยั ยคุ ลา อาณานคิ มของประเทศตะวนั ตก
แตส ยามสามารถรอดพน จากการถกู ยดึ ครองโดยประเทศเจา อาณานคิ มได และหลงั จากการ
ปฏิวตั ิเพ่อื เปลีย่ นแปลงระบบการปกครอง ในป พ.ศ. 2475 ประเทศไทยยังคงอยใู นชว งท่ี
ปกครองโดยรฐั บาลทหารเปนสว นใหญ จนกระทงั่ อกี 60 ปถ ัดมา จึงไดมรี ะบบการเลือกต้งั
ท่ีเปน ประชาธปิ ไตยอยา งแทจรงิ
ประวตั ศิ าสตรท ม่ี กี ารคน พบในประเทศไทยทเ่ี กา แกท ส่ี ดุ คอื ทบ่ี า นเชยี ง โดยสง่ิ ของ
ทีข่ ดุ พบมาจากในสมัยยคุ 3,600 ปกอ นครสิ ตศกั ราช โดยมกี ารพัฒนาเครื่องบรอนซ และ
มีการปลูกขา ว รวมถึงการตดิ ตอ ระหวางชมุ ชนและมรี ะบอบการปกครองขน้ึ
มหี ลายทฤษฎที พ่ี ยายามหาทม่ี าของชนชาตไิ ทย ทฤษฎดี งั้ เดมิ เชอ่ื วา ชาวไทยในสมยั
กอนเคยมีถ่ินอาศัยอยูข้ึนไปทางตอนเหนือถึงแถบเทือกเขาอัลไต จากน้ัน ไดมีการทยอย
อพยพเคลื่อนยา ยลงมาทางใตสูค าบสมุทรอินโดจนี หลายละลอกเปนเวลาตอ เนอ่ื งกนั หลาย
พนั ป โดยเชอ่ื วา เกดิ จากการแสวงหาทรพั ยากรใหม แตท ฤษฎนี ขี้ าดหลกั ฐานทางโบราณคดี
ท่ีนาเชื่อถือได ในขณะเดียวกันก็มีหลายทฤษฎีที่อธิบายวาเดิมชนชาติไท ไดอาศัยอยูเปน
บริเวณกวางขวางในทางตอนใตของจีนจนถึงภาคเหนือของไทยและไดมีการอพยพลงใต
เรื่อยๆ เขา มาอาศัยอยูในดนิ แดนคาบสมทุ รอนิ โดจนี จากน้ันไดอ าศยั กระจดั กระจายปะปน
กบั กลมุ ชนดง้ั เดมิ ในพน้ื ท่ี โดยไมม ปี ญ หามากนกั ซง่ึ อาจเนอ่ื งดว ยดนิ แดนคาบสมทุ รอนิ โด
จนี ในชว งเวลานนั้ ยงั มพี น้ื ทแ่ี ละทรพั ยากรธรรมชาตเิ ปน จาํ นวนมาก ในขณะทม่ี กี ลมุ ชนอาศยั
อยเู บาบาง ปญ หาการแยง ชงิ ทรพั ยากรจงึ ไมร นุ แรง รวมทง้ั ลกั ษณะนสิ ยั ของชาวไทยนน้ั เปน
ผูออนนอมและประนีประนอม ความสัมพันธระหวางชาวไทยกลุมตางๆ อาจมีการติดตอ
อยา งใกลช ดิ อยบู า ง ในฐานะของผมู ภี าษาวฒั นธรรมและทม่ี าอนั เดยี วกนั แตก ารรวมตวั เปน
นคิ ม

รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 95

ขนาดใหญหรือแวนแควนยังไมปรากฏ ในเวลาตอมาเม่ือมีชาวไทยอพยพลงมาอาศัยอยูใน 2บทที่
ดินแดนคาบสมทุ รอนิ โดจีนเปน จาํ นวนมากขน้ึ ชาวไทยจึงเริ่มมบี ทบาทในภมู ภิ าค แตก ย็ งั
คงจาํ กดั อยเู พยี งการเปน กลมุ อาํ นาจยอ ยๆ ภายใตอ าํ นาจการปกครองของชาวมอญและขอม ประ ัวติศาสต ร
กระทั่งอํานาจของขอมในดินแดนที่ราบลุมแมน้ําเจาพระยาเร่ิมออนกําลังลง กลุมชนที่เคย
ตกอยภู ายใตอ าํ นาจปกครองของขอม รวมทง้ั กลมุ ของชาวไทย

ในชวงตอมา มีการปกครองของหลายอาณาจักรในบริเวณท่ีเปนประเทศไทยใน
ปจจบุ ัน ไดแ ก ชาวมาเลย ชาวมอญ ชาวขอม โดยอาณาจกั รท่ีสําคัญ ไดแก อาณาจกั รทวาร
วดใี นตอนกลาง อาณาจกั รศรวี ชิ ยั ในตอนใต และอาณาจกั รขอมซงึ่ มศี นู ยก ลางการปกครอง
ที่นครวัด โดยคนไทยมีการอพยพมาจากดินแดนทางตะวันตกเฉียงใตและทางใตของจีน
ผา นทางประเทศลาว

ภาคกลาง
1. อาณาจกั รทวารวดี
2. อาณาจักรละโว

ภาคใต
1. อาณาจักรศรวี ิชัย
2. อาณาจักรตามพรลิงก

ภาคอีสาน
1. อาณาจักรฟูนาน
2. อาณาจักรขอม
3. อาณาจักรศรโี คตรบรู ณ

ภาคเหนือ
1. อาณาจักรหริภุญชยั
2. อาณาจักรโยนกเชียงแสน
ดินแดนในประเทศไทยมีทั้งพฒั นามาจากอาณาจักรเดิมกอ นหนา นั้น เชน ละโว

ศรีวชิ ยั ตามพรลงิ ก ทวารวดี ฯลฯ อาณาจกั รที่สาํ คญั ของไทยในชวงปลายพทุ ธศตวรรษที่
19 ถงึ ปจจุบนั ไดแก อาณาจักรสโุ ขทัย อาณาจักรอยุธยา กรงุ ธนบรุ ี และรตั นโกสินทร

กรุงธนบรุ ี พ.ศ. 2310 – 2325

หลังจากพระเจาตากสินไดกอบกูกรุงศรีอยุธยากลับคืนจากพมาไดแลว
พระเจาตากสินทรงเห็นวากรุงศรีอยุธยาถูกพมาเผาผลาญเสียหายมาก ยากท่ีจะฟนฟูให
เหมือนเดิม พระองคจึงยายเมืองหลวงมาอยูที่กรุงธนบุรีแลวปราบดาภิเษกข้ึนเปนกษัตริย
ทรงพระนามวา “พระบรมราชาธริ าชที่ 4” (แตป ระชาชนนยิ มเรยี กวา สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ
มหาราชหรอื สมเดจ็ พระเจา กรงุ ธนบรุ )ี ครองกรงุ ธนบรุ อี ยู 15 ป นบั วา เปน พระมหากษตั รยิ 
พระองคเดียวทป่ี กครองกรุงธนบุรี

ประวตั ิศาสตร 96 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม
สมเด็จพระเจาตากสินทรงยายเมืองหลวงมาอยูท่ีกรุงธนบุรี เนื่องจากสาเหตุดังตอ

ไปน้ี
1. กรงุ ศรอี ยธุ ยาชาํ รดุ เสยี หายมากจนไมส ามารถบรู ณปฏสิ งั ขรณใ หด เี หมอื นเดมิ ได

กาํ ลังรี้พลของพระองคมีนอยจงึ ไมส ามารถรักษากรงุ ศรีอยุธยาเปนเมืองใหญได
2. ทาํ เลที่ต้งั ของกรุงศรอี ยธุ ยาทาํ ใหข า ศกึ โจมตีไดง าย
3. ขา ศกึ รูเ สนทางการเขา ตกี รุงศรีอยุธยาดี
สวนสาเหตุท่ีพระเจาตากสินทรงเลือกกรุงธนบุรีเปนเมืองหลวงเนื่องจากทําเลที่ต้ัง

กรงุ ธนบรุ อี ยใู กลท ะเล ถา เกดิ มศี กึ มาแลว ตงั้ รบั ไมไ หวกส็ ามารถหลบหนไี ปตงั้ มน่ั ทางเรอื ได
กรุงธนบุรีเปนเมืองเล็ก จึงเหมาะกับกําลังคนท่ีมีอยูพอจะรักษาเมืองไดกรุงธนบุรีมีปอม
ปราการทีส่ รา งไว ต้ังแตส มยั กรุงศรีอยธุ ยาหลงเหลอื อยู ซง่ึ พอจะใชเปนเคร่อื งปองกนั เมอื ง

2บทท่ี ไดในระยะแรก
ดานการปกครอง
หลังจากกรุงศรีอยุธยาเสียใหแกพมา เม่ือ พ.ศ. 2310 บานเมืองอยูในสภาพไม
เรยี บรอ ย มกี ารปลน สะดมกนั บอ ย ผคู นจงึ หาผคู มุ ครองโดยรวมตวั กนั เปน กลมุ เรยี กวา ชมุ นมุ
ชมุ นมุ ใหญๆ ไดแก ชมุ นุมเจาพระยาพษิ ณุโลก ชุมนมุ เจาพระฝาง ชุมนุมเจาพิมาย ชุมนมุ
เจานครศรธี รรมราช เปนตน สมเด็จพระเจาตากสนิ ทรงใชเ วลาภายใน 3 ป ยกกองทพั ไป
ปราบชมุ ชนตา งๆ ทตี่ ง้ั ตนเปน อสิ ระจนหมดสนิ้ สาํ หรบั ระเบยี บการปกครองนนั้ พระองคท รง
ยึดถือและปฏิบัติตามระเบียบการปกครองแบบสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลายตามที่สมเด็จ
พระบรมไตรโลกนาถทรงวางระเบยี บไว แตร ดั กมุ และมคี วามเดด็ ขาดกวา คนไทยในสมยั นนั้
จึงนิยมรับราชการทหาร เพราะถาผูใดมีความดีความชอบ ก็จะไดรับการปูนบําเหน็จอยาง
รวดเรว็
ลักษณะการปกครอง ในสว นกลางมีตาํ แหนงอคั รมหาเสนาบดี 2 ตําแหนง ไดแ ก
สมหุ นายก ควบคมุ ดูแลหัวเมืองฝายเหนอื
สมุหกลาโหม ควบคมุ ดูแลหวั เมืองฝา ยใต
นอกจากนย้ี งั มีเสนาบดีอกี 4 ตําแหนง คอื เสนาบดีจตุสดมภ ไดแ ก เสนาบดกี รม
เมอื ง (นครบาล) เสนาบดกี รมวงั (ธรรมาธกิ รณ) เสนาบดกี รมคลงั (โกษาธบิ ด)ี และเสนาบดี
กรมนา (เกษตราธิการ)
สว นภมู ภิ าคแบง เปน หวั เมอื งชน้ั ใน คอื เมอื งทร่ี ายรอบพระนครและหวั เมอื งชน้ั นอก
คือ เมืองทอี่ ยไู กลพระนคร
ดา นเศรษฐกจิ และสงั คม ตลอดระยะเวลาทบ่ี า นเมอื งไมส งบ สภาพเศรษฐกจิ ตกตา่ํ
ลงอยา งมาก เพราะพลเมอื งไมเ ปน อนั ทาํ มาหากนิ เมอื่ กเู อกราชไดแ ลว ความอดอยากหวิ โหย
ก็ยังคงมีอยู เปนเหตุใหมีโจรผูรายชุกชุมและเกิดโรคระบาด ผูคนลมตายเปนจํานวนมาก
สภาพหัวเมืองตางๆ จึงเหมือนเมืองราง สมเด็จพระเจากรุงธนบุรีไดสละพระราชทรัพยซื้อ
ขาวสารราคาแพงจากพอคาตางเมืองเพ่ือนํามาแจกจายราษฎรนอกจากน้ันไดพระราชทาน
เสอ้ื ผา เคร่ืองนุงหม ดว ย

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 97

สมยั กรงุ ธนบรุ ี ประชาชนทาํ การขดุ ทรพั ยส มบตั จิ ากแหลง ซอ นทรพั ยใ นกรงุ ศรอี ยธุ ยา 2บทท่ี
ซ่ึงผูคนนํามาฝงซอนไว การขุดแตละครั้งผูขุดจะไดทรัพยสินเงินทองมากมาย แตก็ทําให
โบราณวตั ถถุ กู ทําลายลง ประ ัวติศาสต ร

ดานศาสนา หลังจากท่ีพระเจาตากสินขึ้นครองกรุงธนบุรีแลว พระองคจึงไดจัด
ระเบยี บสังฆมณฑลรวบรวมพระไตรปฎ กและบูรณปฏิสังขรณว ดั

ดา นวฒั นธรรมและศลิ ปกรรม สมเด็จพระเจากรุงธนบุรีทรงพระราชนิพนธ
รามเกียรตไ์ิ ว 4 ตอน นอกจากนั้นก็มกี วีทส่ี าํ คัญในสมยั น้นั คือ หลวงสรวิชติ (หน) นายสวน
มหาดเล็กและพระยามหานภุ าพ

ดา นศลิ ปกรรม เกิดศิลปกรรมหลายแขนง เชน นาฏกรรม จิตรกรรม และ
สถาปตยกรรม

หลกั ฐานทางประวัตศิ าสตรกรุงธนบรุ ี
เนื่องจากสมัยกรุงธนบรุ ีเปนราชธานีเปนชวงระยะเวลาสัน้ ๆ และมพี ระมหากษตั รยิ 
เพยี งพระองคเ ดยี ว (สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราชเสดจ็ สวรรคตใน พ.ศ. 2325 พระชนมายุ
ได 45 พรรษา) ดังนั้นหลักฐานทปี่ รากฏจึงไมม ากนกั ไดแก
1. บันทึกสวนเอกชน เชน จดหมายเหตคุ วามทรงจํากรมหลวงนรนิ ทรเ ทวี
2. เอกสารไทยรว มสมยั ไดแ ก เอกสาราชการ เชน หมายรบั สง่ั จดหมายเหตรุ ายงาน
การเดินทพั จดหมายเหตุโหร พระราชกําหนด และอีกประเภทหนง่ึ คอื งานวรรณกรรมรวม
สมัยอิงประวัติศาสตร เชน คําโคลงยอพระเกียรติพระเจากรุงธนบุรีของนายสวนมหาดเล็ก
นิราศเมืองกวางตุงของพระยามหานุภาพและสังคีติยวงศ ของสมเด็จพระวันรัตน
วัดพระเชตุพน
3. พระราชพงศาวดารกรงุ ธนบรุ ี
4. เอกสารตางประเทศ ไดแก เอกสารจีน เอกสารประเทศเพื่อนบานและเอกสาร
ตะวันตก

กรงุ รัตนโกสินทร พ.ศ. 2325 – ปจจบุ ัน

หลงั จากปราบดาภเิ ษกขน้ึ เปน พระมหากษตั รยิ  ในป พ.ศ. 2325 แลว สมเดจ็ เจา พระยา
มหากษตั รยิ ศ กึ ทรงใชพ ระนามวา “พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลก” และไดย า ย
ราชธานีจากกรุงธนบุรีขามแมน้ําเจาพระยามายังฝงตรงขาม และตั้งช่ือราชธานีใหมน้ีวา
“กรุงเทพมหานคร” พรอมๆ กับการสถาปนาราชวงศจักรีขึ้นมา โดยกําหนดในวันท่ี 6
เมษายน ของทกุ ปเ ปนวนั จกั รี

เหตุผลในการยา ยราชธานี
1. พระราชวังเดิมไมเหมาะสมในแงยุทธศาสตร เพราะมีแมนํ้าไหลผานกลางเมือง
ยากแกก ารปอ งกนั รักษา
2. ฝง ตะวนั ออกของแมน า้ํ เจา พระยามชี ยั ภมู ดิ กี วา เพราะเปน ดา นหวั แหลม มลี าํ นาํ้
เปน พรมแดนกวาครงึ่

ประวตั ิศาสตร 98 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

3. เขตพระราชวงั เดมิ ขยายไมไ ด เพราะมวี ดั กระหนาบอยทู งั้ สองขา ง ไดแ ก วดั แจง
และวัดทายตลาด

ลกั ษณะของราชธานใี หม
ราชธานีใหมท ี่พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราชโปรดฯ ใหสรางข้นึ
ไดท าํ พิธียกเสาหลกั เมอื ง เม่อื วันที่ 21 เมษายน พ.ศ. 2325 การสรา งราชธานใี หมน โี้ ปรดฯ
ใหส รา งเลยี นแบบกรุงศรอี ยธุ ยา กลา วคอื กําหนดผงั เมืองเปน 3 สว น
1. สวนที่เปนบริเวณพระบรมมหาราชวัง วังหนา วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
(วดั พระแกว ) ทงุ พระเมรุ และสถานทส่ี าํ คญั อน่ื ๆ มอี าณาบรเิ วณตง้ั แตร มิ ฝง แมน า้ํ เจา พระยา
มาจนถึงคเู มอื งเดมิ สมยั กรุงธนบรุ ี
2. สวนท่ีเปนบริเวณท่ีอยูอาศัยภายในกําแพงเมือง เริ่มตั้งแตคูเมืองเดิมไปทางทิศ

2บทที่ ตะวนั ออกจนจดคเู มอื งทขี่ ดุ ใหมห รอื คลองรอบกรงุ ประกอบดว ย คลองบางลาํ พู และคลอง
โอง อา ง และเพอ่ื สะดวกในการคมนาคม โปรดใหข ดุ คลองสองคลอง คอื คลองหลอด 1 และ
คลองหลอด 2 เช่ือมคเู มอื งเกากับคูเมืองใหมติดตอ ถึงกัน ตามแนวคลองรอบกรุงน้ี ทรง
สรางกําแพงเมอื ง ประตูเมืองและปอ มปราการขึน้ โดยรอบ นอกจากน้ียงั โปรดใหสรางถนน
สะพาน และสถานทอ่ี น่ื ๆ ทจ่ี าํ เปน ราษฎรทอ่ี าศยั อยใู นสว นนป้ี ระกอบอาชพี คา ขายเปน หลกั
3. สว นทเ่ี ปน บรเิ วณทอ่ี ยอู าศยั นอกกาํ แพงเมอื ง มบี า นเรอื นตง้ั อยรู มิ คลองรอบกรงุ
เปนหยอมๆ กระจายกันออกไป คลองสําคญั ทโ่ี ปรดใหขดุ ขึ้น คอื คลองมหานาค ราษฎรใน
สวนน้ีประกอบอาชีพการเกษตร และผลติ สนิ คาอุตสาหกรรมทางชา งประเภทตางๆ
สําหรับการสรางพระบรมมหาราชวังน้ัน นอกจากจะใหสรางปราสาทราชมณเฑียร
แลว ยงั โปรดใหส รา งวดั พระศรรี ัตนศาสดาราม (วัดพระแกว) ขึน้ ภายในวังดวย เหมอื นวดั
พระศรสี รรเพชญสมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยา แลว ใหอ ญั เชญิ พระแกว มรกตมาประดษิ ฐานเปน สริ มิ งคล
แกกรุงเทพมหานคร และพระราชทานนามใหมวา พระพุทธมหามณีรัตนปฏมิ ากร สาํ หรับ
พระนครเม่ือสรางเสร็จสมบูรณในป พ.ศ. 2328 แลวจัดใหมีการสมโภช และพระราชทาน
นามพระนครใหมวา กรุงเทพมหานครบวรรัตนโกสินทร มหินทรายุธยามหาดิลก ภพ
นพรัตนราชธานีบุรีรมยอุดมราชนิเวชมหาสถาน อมรพิมานอวตาลสถิตสักกะทัศติยวิศนุ
กรรมประสิทธ์ิแตตอมาในสมัยรัชกาลท่ี 4 ทรงเปล่ียน จากบวรรัตนโกสินทร เปน อมร
รัตนโกสนิ ทร สืบมาจนปจจุบัน
สภาพภูมปิ ระเทศ
สภาพภูมิประเทศของกรุงรัตนโกสิทรนั้นต้ังอยูบริเวณแหลมยื่นลงไปในแมน้ํา
เจา พระยาฝง ตะวนั ออก มแี มน า้ํ เจา พระยาไหลผา นลงมาจากทางเหนอื ผา นทางตะวนั ตกและ
ใตกอ นทจ่ี ะมงุ ลงใตสูอา วไทย ทําใหดคู ลา ยกับกรุงศรอี ยุธยา รชั กาลที่ 1 โปรดเกลา ใหขดุ คู
พระนครตง้ั แตบางลําพูไปถงึ วดั เลยี บ ทําใหกรงุ รัตนโกสนิ ทรมสี ภาพเปนเกาะสองช้นั คอื
สว นทเ่ี ปน พระบรมมหาราชวงั กบั สว นระหวา งคเู มอื งธนบรุ ี (คลองคเู มอื งเดมิ ) กบั คพู ระนคร
ใหม ในขณะเดียวกันไดมีการสรางพระบรมมหาราชวังแบบงายๆ เพื่อใชประกอบพระราช
พิธีบรมราชาภิเษก พอประกอบพิธีแลวจึงรื้อของเกาออกและกออิฐถือปูน สวนกําแพง

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 99

พระนครนัน้ นาํ อฐิ จากกรงุ ศรอี ยุธยามาใชส รา งและถือวามชี ยั ภูมชิ ้ันเยี่ยมในการปองกันศึก 2บทท่ี
ในสมยั นนั้ คอื พมา เพราะไดม นี า้ํ เจา พระยาขวางทางตะวนั ตก อกี ทง้ั กรงุ ธนบรุ เี ดมิ กส็ ามารถ
ดดั แปลงเปน คา ยรบั ศกึ ได แตเ หตกุ ารณท พี่ มา เขา เหยยี บชานพระนครกไ็ มเ คยเกดิ ขน้ึ สกั ครง้ั ประ ัวติศาสต ร
เปน ทสี่ งั เกตเหน็ ไดว า การสรา งกรงุ รตั นโกสนิ ทรน น้ั เปน การลงหลกั ปก ฐานของคนไทยอยา ง
เปนทางการหลังกรุงแตก เพราะมีการสรางปราสาทราชมณเฑียรท่ีสวยสดงดงามจากสมัย
ธนบรุ ี ทั้งๆ ทข่ี ณะนน้ั เกดิ สงครามกบั พมาคร้ังใหญ

การขยายพระนคร
การขยายพระนครนั้นเริม่ ในรชั กาลท่ี 4 เม่ือมกี ารขดุ คลองผดงุ กรุงเกษมข้นึ พรอม
สรางปอมแตไมมีกําแพง นอกจากน้ันยังมีการตัดถนนเจริญกรุงและพระรามส่ีหรือสมัยน้ัน
เรยี กถนนตรง ทาํ ใหค วามเจรญิ ออกไปพรอ มกบั ถนน กส็ รปุ ไดว า ในรชั กาลที่ 4 เมอื งไดข ยาย
ออกไปทางตะวนั ออก ในรัชกาลท่ี 5 ความเจรญิ ไดต ามถนนราชดําเนินไปทางเหนือพรอม
กับการสรางพระราชวังดุสิตขึ้น กําแพงเมืองตางๆ เร่ิมถูกร้ือเนื่องจากความเจริญและศึก
ตา งๆ เริ่มไมม แี ลว ความเจริญไดตามไปพรอ มกับวงั เจานายตางๆ นอกพระนคร ทงุ ตา งๆ
กลายเปน เมอื ง ในสมัยรัชกาลท่ี 6 ไดเกดิ สะพานขามแมน ํ้าเจาพระยาแหง แรก เปน สะพาน
ขามทางรถไฟชื่อสะพานพระรามหก พอมาถึงรัชกาลที่ 7 ฝงกรุงธนบุรีกับพระนครไดถูก
เช่ือมโดยสะพานปฐมบรมราชานุสรณ (สะพานพุทธ) ทําใหประชาชนเกิดความสะดวกข้ึน
มามากในการสญั จรเมอ่ื เกดิ สงครามโลกครงั้ ทส่ี องในรชั กาลท่ี 8 พระนครถกู โจมตที างอากาศ
จากฝายสมั พนั ธมิตรบอยครัง้ แตพระบรมมหาราชวังปลอดภัยเนือ่ งจากทางเสรไี ทยไดร ะบุ
พิกัดพระบรมมหาราชวงั มิใหม ีการยิงระเบดิ เมื่อส้ินสงครามแลว พระนครเริ่มพฒั นาแบบไม
หยดุ เกิดการรวมจงั หวดั ตา งๆ เขา เปนกรงุ เทพมหานคร และไดเ ปน เขตปกครองพิเศษหน่งึ
ในสองแหง ของประเทศไทย
พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลัย (รัชกาลที่ 2) เสด็จพระราชสมภพเมอื่
วนั ที่ 24 กุมภาพนั ธ พ.ศ. 2310 พระนามเดิมวา ฉิม เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเดจ็
พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช พระองคท รงใฝพ ระทยั ในศลิ ปวฒั นธรรมมาก ทงั้ ทางดา น
วิจิตรศิลปและวรรณคดีพระองคไดรับการยกยองวาเปนกษัตริยผูเปนอัครศิลปน ทรงสราง
และบูรณะวัดวาอารามจํานวนมาก ท่ีสําคัญท่ีสุดคือโปรดเกลาฯ ใหบูรณะ วัดสลักใกล
พระราชวังเดิมฝงธนบุรี จนยิ่งใหญสวยสงากลายเปนวัดประจํารัชกาลของพระองคและ
พระราชทานนามวา “วัดอรุณราชวรารามมหาวิหาร” ความเปนศิลปนเอกของพระองค
เห็นไดจากการท่ีพระองคทรงแกะสลักบานประตูหนาวัดสุทัศนฯ ดวยพระองคเอง ผลงาน
อนั วจิ ติ รชน้ิ นป้ี จ จบุ นั เกบ็ รกั ษาไวท พ่ี พิ ธิ ภณั ฑส ถานแหง ชาตกิ รงุ เทพฯ นอกจากฝพ ระหตั ถ
เชิงชา งแลว รัชกาลที่ 2 ยงั ทรงพรอ มอัจฉรยิ ภาพในทางกวีดวย พระราชนิพนธช ิ้นสาํ คญั
ของพระองค บทละครเรื่อง อิเหนา และรามเกียรต์ิ
นอกจากทรงพระราชนพิ นธด ว ยพระองคเ องแลว ยงั ไดช อ่ื วา เปน องคอ ปุ ถมั ภบ รรดา
ศิลปน และกวดี ว ย ยุคน้ีจงึ เรยี กไดวา เปน ยคุ สมยั ที่กวรี ุงเรืองท่สี ดุ กวีเอกท่ีปรากฏในรัชกาล
ของพระองค คอื พระศรีสนุ ทรโวหาร (ภู) ทคี่ นไทยทั่วๆ ไปเรยี กวา “สุนทรภู”

ประวตั ิศาสตร 100 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม
ในดา นการตา งประเทศ พระองคท รงไดเ รม่ิ ฟน ฟคู วามสมั พนั ธก บั ประเทศตะวนั ตก

ใหม หลงั จากหยดุ ชะงกั ไปตงั้ แตส มยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช โดยมพี ระบรมราชานญุ าต
ใหโปรตุเกสเขา มาตั้งสถานทตู ไดเ ปน ชาติแรก

พระบาทสมเด็จพระน่งั เกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี 3) เสดจ็ พระราชสมภพ เม่อื วัน
ท่ี 31 มีนาคม พ.ศ. 2330 มพี ระนามเดมิ วา พระองคเจาทับ เปน พระราชโอรสในพระบาท
สมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลยั และเจา จอมมารดาเรยี บ เปน กษตั รยิ ผ ทู รงเครง ครดั ในศาสนา
พทุ ธ ชาวตะวนั ตกมกั มองวาพระองคต งึ และตอ ตา นศาสนาอ่นื แมก ระน้นั กท็ รงอนญุ าตให
มิชช่ันนารีจากอเมริกานําแพทยแผนตะวนั ตกเขามาเผยแพรไ ด

ความจริงในสมัยรัชกาลท่ี 3 ประเทศสยามตองรบั บรรดาทตู ตา งๆ จากชาติตะวนั
ตกท่ีเขามาทําสัญญาทางการคาบางแลว โดยเฉพาะการมาถึงของเซอรจอหน เบาริ่ง จาก

2บทที่ องั กฤษทเี่ ขา มาทาํ สญั ญาเบารง่ิ อนั สง ผลอยา งใหญห ลวงตอ งานประเทศสยามในเวลาตอ มา
อยางไรก็ตามผลจากการเปดประเทศมาปรากฎอยางเดนชัดในสมัยพระบาทสมเด็จ
พระจอมเกลาเจา อยหู ัว รชั กาลที่ 4 ซึง่ ทรงสนพระทยั ในศิลปะวิทยาการของตะวนั ตกมาก
พระองคท รงศกึ ษาวชิ าการตา งๆ อยา งแตกฉาน ทรงเขา ใจภาษาบาลเี ปน อยา งดตี ง้ั แตค รง้ั ที่
ออกผนวชเปน เวลาถึง 27 พรรษากอ นทรงขนึ้ ครองราชย สวนภาษาอังกฤษน้ันทรงไดเรยี น
กบั มชิ ชนั นารจี นสามารถตรสั ไดเ ปน อยา งดี นอกจากนย้ี งั มคี วามรใู นวทิ ยาศาสตรแ ขนงตา งๆ
โดยเฉพาะดาราศาสตร ในยคุ สมยั ของพระองค ขนมธรรมเนยี มตา งๆ ในราชสาํ นกั ไดเ ปลย่ี น
ไปมาก เชน การแตง กายเขา เฝา ของขนุ นาง ทรงใหส วมเสอ้ื ผา แบบตะวนั ตกแทนทจี่ ะเปลอื ย
ทอนบนเชน สมัยกอ น หรอื ยกเลกิ ประเพณีหมอบคลาน เปนตน
สว นในดานการศาสนาน้นั ทรงตง้ั นกิ ายธรรมยตุ ิข้นึ มา ซ่งึ เปนการเริ่มตนการรวม
อํานาจของคณะสงฆ ซ่งึ เคยกระจดั กระจายทั่วประเทศใหเขา มาอยทู ี่สว นกลาง พระองคน บั
วาทรงเปนกษัตริยผูมีวิสัยทัศนยาวไกล และทรงตระหนักถึงภัยจากลัทธิลาอาณานิคมของ
ประเทศตะวันตก ซึ่งในเวลาน้ันเขายึดครองประเทศเพื่อนบานของสยามจนหมดส้ินแลว
พระองคทรงมีพระราชดําริวา ความเขมแข็งแบบตะวันออกของสยามไมสามารถชวยให
ประเทศรอดพน จากการตกเปนอาณานคิ มได จึงทรงเนนใหประเทศสยามพฒั นาใหท นั สมยั
เพือ่ ลดความขดั แยง กบั ชาติตะวนั ตก
ยคุ สมยั นก้ี ลา วไดว า ประเทศสยามเรมิ่ หนั ทศิ ทางไปสตู ะวนั ตกแทนทจี่ ะแขง็ ขนื อยา ง
ประเทศเพอื่ นบา น ซง่ึ ถงึ ทสี่ ดุ แลว กไ็ มอ าจสคู วามไดเ ปรยี บทางเทคโนโลยขี องชาตติ ะวนั ตก
ไดใ นราชสาํ นกั ทรงจา งครฝู รง่ั มาสอนภาษาใหแ กพ ระราชโอรสและพระราชธดิ า สว นภายนอก
มชี าวตา งประเทศจาํ นวนมากที่มาประกอบกิจการในเมอื งสยาม สมยั นม้ี ีหนงั สือพิมพภ าษา
ไทยออกมาเปนคร้ังแรก นัน่ คอื บางกอกรีคอดเดอรของหมอบัดเลย 
พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยหู วั (รชั กาลที่ 4) เสด็จพระราชสมภพเมอ่ื
วนั ที่ 18 ตุลาคม พ.ศ. 2347 เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหลานภาลยั
และสมเด็จพระศรีสรุ เิ ยนทราบรมราชินี มีพระนามเดิมวา เจาฟามหามาลา เมื่อพระชมมายุ
ได 9 พรรษา ไดรบั สถาปนาเปน เจาฟา มงกุฎมีพระราชอนชุ ารวมพระราชมารดา คอื เจา ฟา

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 101

จุฬามณี ซง่ึ ตอ มาไดรบั สถาปนาเปน พระบาทสมเดจ็ พระปนเกลาเจา อยูหัว เม่อื พระชนมายุ 2บทที่
ได 21 พรรษา ไดอ อกผนวชตามประเพณแี ละอยใู นเพศบรรพชิต ตลอดรชั สมัยรชั กาลที่ 3
เม่อื รัชกาลท่ี 3 สวรรคตจึงไดล าสกิ ขามาขนึ้ ครองราชยสมบตั ิ ประ ัวติศาสต ร

ระหวางท่ีทรงผนวช ประทับอยูท่ีวัดมหาธาตุ แลวทรงยายไปอยูวัดราชาธิวาส
(วดั สมอราย) พระองคไ ดทรงต้ังคณะสงฆ ชือ่ “คณะธรรมยุตนิ กิ าย” ขน้ึ ตอ มาทรงยา ย
ไปอยูวัดบวรนิเวศวิหารไดรับแตงต้ังเปนพระราชาคณะ และไดเปนเจาอาวาสวัดบวรนิเวศ
องคแ รก ทรงรอบรภู าษาบาลแี ละแตกฉานในพระไตรปฏ ก นอกจากนนั้ ยงั ศกึ ษาภาษาลาตนิ
และภาษาอังกฤษจนสามารถใชง านไดด ี ในรชั สมัยของพระองค องั กฤษ สหรฐั อเมริกา และ
ฝรัง่ เศส ตางก็สงทตู มาขอทาํ สนธสิ ญั ญาในเรื่องสทิ ธิสภาพนอกอาณาเขตใหแ กค นในบงั คบั
ของตน และสทิ ธกิ ารคาขายเสรี ตอมาไทยไดทาํ สญั ญาไมตรกี ับประเทศนอรเ วย เบลเยี่ยม
และอติ าลี และไดท รงสง คณะทตู ออกไปเจรญิ พระราชไมตรกี บั ตา งประเทศ นบั เปน ครงั้ ทส่ี อง
ของไทย นบั ตอ จากสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช โดยไปยงั ประเทศองั กฤษ และฝรง่ั เศส

ทรงจา งชาวยโุ รปมารบั ราชการในไทย ในหนา ทลี่ า มแปลเอกสารตาํ รา ครฝู ก วชิ าทาง
ทหารและตาํ รวจ และงานดานการชา ง ทรงต้ังโรงพมิ พข องรฐั บาล ต้งั โรงกษาปณเ พอ่ื ผลิต
เงนิ เหรยี ญ แทนเงินพดดวงและเบีย้ หอยที่ใชอ ยเู ดิม มีโรงสไี ฟ โรงเลอ่ื ยจกั ร เปด ท่ที าํ การ
ศลุ กากร ตัดถนนสายหลกั ๆ ไดแก ถนนบํารงุ เมอื ง ถนนเฟองนคร ถนนเจริญกรงุ และ
ถนนสีลม มีรถมาขึ้นใชครั้งแรกขุดคลองผดุงกรุงเกษม คลองมหาสวัสดิ์ คลองภาษีเจริญ
คลองดาํ เนินสะดวก และคลองหัวลาํ โพง

ดา นการปกครอง ไดจ ดั ตงั้ ตาํ รวจนครบาล ศาล แกไ ขกฎหมายใหท นั สมยั ใหเ สรภี าพ
ในการนับถือศาสนาดา นศาสนา ไดส รา งวดั ราชประดิษฐ วดั มงกฎุ กษัตริยารามและวดั ปทมุ
วนาราม เปนตน ทรงเชยี่ วชาญทางโหราศาสตร สามารถคาํ นวนการเกดิ จนั ทรปุ ราคา และ
สุริยุปราคาไดอยางแมนยํา ทรงคํานวณการเกิดสุริยุปราคาหมดดวงในวันขึ้น 1 ค่ํา เดือน
10 ป พ.ศ. 2411 ณ ตาํ บลหวากอ (คลองวาฬ) จังหวัดประจวบคีรขี ันธ ไดอ ยางถกู ตอ ง

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี 5) เสดจ็ พระราชสมภพเมอื่
วันท่ี 20 กนั ยายน พ.ศ. 2396 มพี ระนามเดิมวา เจาฟาจฬุ าลงกรณ เปนพระราชโอรสใน
พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว และสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย กอนขึ้นครอง
ราชยท รงดาํ รงพระยศเปนกรมขุนพินิตประชานาถ

พระองคไดท รงสรางความเจรญิ รงุ เรอื งใหแกประเทศนานปั การ ทรงบริหารประเทศ
กาวหนาทัดเทียมนานาอารยประเทศ ทรงประกาศเลิกทาส ปรับปรุงระบบการศาล ต้ัง
กระทรวงยตุ ธิ รรม ปรบั ปรงุ กฎหมายตา งๆ สง เสรมิ การศกึ ษาอยา งกวา งขวางในหมปู ระชาชน
ทว่ั ไป ตงั้ กระทรวงธรรมการ ตง้ั โรงเรยี นฝก หดั ครู สง นกั เรยี นไทยไปศกึ ษาในยโุ รป สรา งการ
รถไฟ โดยทรงเปด เสน ทางเดนิ รถไฟสายกรงุ เทพฯ ถงึ นครราชสมี า เมอื่ วนั ที่ 9 มนี าคม พ.ศ.
2421 สรางโรงไฟฟาจัดใหม กี ารเดินรถรางขึ้นในกรงุ เทพฯ จัดตงั้ การ ไปรษณียโทรเลข เมอื่
พ.ศ. 2421 สรางระบบการประปา ฯลฯ

ประวตั ิศาสตร 102 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม
ดา นการตา งประเทศ ทรงมวี สิ ยั ทศั นก วา งไกลยง่ิ นกั ไดท รงนาํ ประเทศไทยใหร อดพน

จากการเปน เมอื งขน้ึ ของชาตติ ะวนั ตกไดต ลอดรอดฝง โดยดาํ เนนิ การผกู สมั พนั ธไมตรกี บั
ประเทศมหาอาํ นาจเพื่อคานอํานาจ พระองคไดเ สดจ็ ประพาสยุโรป ถึงสองครัง้ ไดเ สดจ็
เยือนประเทศ ฝรัง่ เศส รัสเซีย เยอรมนี อังกฤษ ออสเตรยี ฮงั การี เบลเยีย่ ม อติ าลี สวีเดน
และเดนมารก เมอ่ื ป พ.ศ. 2440 ทรงแตง ตง้ั ราชทตู ไปประจาํ ประเทศตา งๆ ในป พ.ศ. 2424
ไดแก อติ าลี เยอรมนั เนเธอรแ ลนด เบลเยี่ยม ออสเตรีย ฮงั การี เดนมารก สวเี ดน โปรตุเกส
นอรเ วย และสเปน อังกฤษ ในป พ.ศ. 2425 สหรัฐอเมริกาในป พ.ศ. 2427 รสั เซยี ในป
พ.ศ. 2440 และญี่ปนุ ในป พ.ศ. 2442

พระองคท รงปกครองอาณาประชาราษฎร ใหเ ปน สขุ รมเยน็ โปรดการเสด็จประพาส
ดวยตนเองเพ่ือใหไดทรงทราบความเปนอยูที่แทจริงของพสกนิกร ทรงสนพระทัยในวิชา

2บทที่ ความรู และวิทยาการแขนงตา ง ๆ อยางกวางขวาง และนํามาใชบ รหิ ารประเทศใหเจรญิ รุด
หนา อยางรวดเร็ว พระองคจ ึงไดรับถวายพระราชสมญั ญานามวา สมเด็จพระปยมหาราช
ดา นการพระศาสนาทรงทาํ นบุ าํ รงุ และจดั การใหเ หมาะสมเจรญิ รงุ เรอื ง ทรงสถาปนา
มหาจุฬาลงกรณร าชวิทยาลยั ขึ้น ณ วัดมหาธาตุ และมหามงกฎุ ราชวิทยาลัยขึน้ ณ วัดบวร
นิเวศวิหารเพื่อใหเปนสถานศึกษาพระปริยัติธรรม และวิชาการช้ันสูง นอกจากนั้น ยังทรง
สรางวัดเทพศิรนิ ทราวาส และวดั เบญจมบพติ ร ซ่งึ นับวา เปนสถาปต ยกรรมที่งดงามยิง่ แหง
หนึ่งของกรุงเทพฯ
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 6) เสดจ็ พระราชสมภพเมือ่
วนั ท่ี 1 มกราคม พ.ศ. 2423 มพี ระนามเดมิ วา สมเดจ็ เจา ฟา มหาวชริ าวธุ เปน พระราชโอรส
ในพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั และสมเดจ็ พระศรพี ชั รนิ ทราบรมราชนิ นี าถ ได
รับสถาปนาเปน สมเดจ็ เจา ฟา กรมขนุ เทพทวาราวดี เมอ่ื พระชนมายไุ ด 8 พรรษา เมือ่ พระ
ชนมายไุ ด 11 พรรษา ไดเ สดจ็ ไปศกึ ษาวชิ าการทป่ี ระเทศองั กฤษ ทรงศกึ ษาในมหาวทิ ยาลยั
ออกซฟ อรด และศกึ ษาวชิ าการทหารบกท่ีโรงเรียนนายรอยแซนดเฮิสต ไดรบั สถาปนาเปน
สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าชสยามมกฎุ ราชกมุ าร เมือ่ ป พ.ศ. 2437
เสด็จกลับประเทศไทยแลว ทรงเขารับราชการในตําแหนงจเรทัพบก และทรง
บัญชาการทหารมหาดเล็กดํารงพระยศพลเอก
เสดจ็ ขน้ึ ครองราชยส มบตั ิ เมอ่ื วนั ท่ี 23 ตลุ าคม พ.ศ. 2453 ไดท รงปรบั ปรงุ ดา นการ
ศกึ ษาของไทย โปรดใหต ราพระราชบญั ญตั ิ ประถมศกึ ษา ใหเ ปน การศกึ ษาภาคบงั คบั ทรงตง้ั
กระทรวงการทหารเรอื กองเสอื ปา และกองลกู เสอื โรงพยาบาลจฬุ าลงกรณ กรมศลิ ปากร โรง
ไฟฟา หลวงสามเสน คลงั ออมสนิ กรมสถติ พิ ยากรณ กรมสรรพากร กรมตรวจเงนิ แผน ดนิ กรม
มหาวทิ ยาลยั กรมรถไฟหลวง และเปด เดนิ รถไฟไปเชอ่ื มกบั มลายู ตง้ั สถานเสาวภาและกรมรา ง
กฎหมาย ทรงเปลย่ี นการใชร ตั นโกสนิ ทรศ ก (ร.ศ.) เปน พทุ ธศกั ราช (พ.ศ.)
พระองคไ ดท รงปลกู ฝง ความรกั ชาตใิ หเ กดิ ขนึ้ ในหมปู ระชาชาวไทย ทรงเปน ศลิ ปน
และสง เสริมงานประพันธเ ปนอยางมาก ทรงเปนผูน ําในการประพันธวรรณคดไี ทย ทัง้ ท่เี ปน

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 103

รอยแกวและรอยกรอง ทรงเขียนหนังสือทางดานประวัติศาสตร และดานการทหารไวเปน 2บทที่
จาํ นวนมากประมาณถึง 200 เคร่อื ง พระองคจ ึงไดร บั ถวายพระราชสมัญญานามวา สมเด็จ
พระมหาธรี ราชเจา ทรงเปนนกั ปราชญท ย่ี ่ิงใหญพ ระองคห น่ึงของไทย ประ ัวติศาสต ร

การปกครองประเทศไดทรงเจริญรอยตามสมเด็จพระราชบิดา สานตองานท่ียังไม
เสรจ็ สน้ิ ในรชั สมยั ของพระองคไ ดเ กดิ สงครามโลกครงั้ ที่ 1 โดยมสี มรภมู อิ ยใู นทวปี ยโุ รป ทรง
ตดั สนิ พระทยั ประกาศสงครามกบั เยอรมนั โดยเขา รว มกบั สมั พนั ธมติ รไดส ง ทหารไทยไปรว ม
รบ ณ ประเทศฝรง่ั เศส ผลทสี่ ดุ ไดเ ปน ฝา ยชนะสงคราม ทาํ ใหไ ทยไดร บั การแกไ ขสนธสิ ญั ญา
ท่ไี ทยเสยี เปรยี บตางประเทศไดเปน อันมาก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจาอยูห ัว (รัชกาลที่ 7) เสด็จพระราชสมภพเม่อื วนั
ที่ 8 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2436 มพี ระนามเดมิ วา สมเดจ็ เจา ฟา ประชาธปิ กศกั ดเิ ดชน เปน พระ
ราชโอรส พระองคเล็กของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว และสมเด็จศรีพัชริน
ทราบรมราชนิ นี าถไดร บั สถาปนาเปน กรมขนุ สโุ ขทยั ธรรมราชา เมอ่ื พระชนมายไุ ด 12 พรรษา
ไดเ สด็จไปศึกษาวิชาการทหารบกทปี่ ระเทศอังกฤษ และฝรั่งเศส สําเร็จการศึกษาแลวเสดจ็
กลับประเทศไทย เขารับราชการที่กองพันทหารปนใหญที่ 1 รักษาพระองคในตําแหนงผู
บงั คบั กองรอ ย ตอ มาไดร บั ราชการในตาํ แหนง ผบู งั คบั การโรงเรยี นนายรอ ยทหารบกชน้ั ปฐม
ปลดั กรมเสนาธกิ ารทหารบก ผบู ญั ชาการกองพลทหารบกที่ 2 แลว ไดท รงกรมเปน กรมหลวง
สโุ ขทยั ธรรมราชา

เสด็จข้นึ ครองราชยส มบัติ เมือ่ วนั ท่ี 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 ในชว งเวลาที่
เศรษฐกิจของประเทศและของโลกกาํ ลงั ทรุดหนัก อันเปน ผลเน่อื งมาจากสงครามโลก ครง้ั
ท่ี 1 ซึ่งพระองคก็ไดทรงแกไขอยา งเต็มพระกาํ ลังความสามารถจนประเทศไทย ไดรอดพน
จากวกิ ฤตกิ ารณน น้ั ได ในรชั สมยั ของพระองค ไทยสามารถตดิ ตอ กบั นานาประเทศทางวทิ ยุ
และโทรเลขไดโดยท่ัวไปเปนคร้ังแรก ทรงพระราชทานนามหอสมุดแหงชาติ พิมพพระ
ไตรปฎ กเลมใหม สรา งโรงเรียนวชริ าวธุ วทิ ยาลยั เปด เดินรถไฟไปถึงชายแดนไทยตดิ ตอกบั
เขมร แกไขระบบการจัดเก็บภาษาอากรใหม ตั้งสถานีวิทยุกระจายเสียงแหงประเทศไทย
ประกาศพระราชบญั ญตั เิ งนิ ตรา และทรงตรากฎหมายอนื่ ๆ อกี เปน จาํ นวนมาก สรา งสะพาน
พระปฐมบรมราชานุสรณ (สะพานพระพุทธยอดฟาฯ) วันที่ 24 มถิ ุนายน พ.ศ. 2475 คณะ
ราษฎรไ ดป ฏวิ ตั ิเปล่ยี นแปลงการปกครองตอ มาเมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2477 พระองค
ไดต ดั สนิ พระทยั สละราชสมบตั ิ ตอ มาไดเ สดจ็ สวรรคต เมอ่ื วนั ท่ี 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2484
ณ ประเทศอังกฤษ

พระราชหัตถเลขาที่ทรงลาออกจากราชบัลลังก มีความตอนหน่ึงวา “ขาพเจามี
ความเห็นใจท่ีจะสละอํานาจอันเปนของขาพเจาอยูเดิมใหแกราษฎรโดยท่ัวไป แต
ขา พเจา ไมย นิ ยอมยกอาํ นาจทง้ั หลายของขา พเจา ใหแ กผ ใู ด คณะใดโดยเฉพาะ เพอื่ ใช
อํานาจโดยสทิ ธิขาดและโดยไมฟง เสียงอนั แทจ ริงของประชาราษฎร”

104 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัวอานันทมหิดล (รชั กาลที่ 8) เสดจ็ พระราชสมภพ
เมือ่ วันที่ 20 กันยายน 2468 ณ เมอื งไฮเดลเบิรก ประเทศเยอรมนั ทรงเปน พระราชโอรส
องคท ี่สองของสมเดจ็ พระมหติ ลาธเิ บศร อดุลยเดชวิกรม บรมราชชนก และสมเด็จพระศรี
นครนิ ทราบรมราชชนนี
เม่อื พระชนมายุได 3 เดอื น ไดต ามเสด็จพระบรมราชชนกนาถและพระราชมารดา
ไปประทับอยู ณ ประเทศฝรั่งเศสและสหรัฐอเมริกา จนพระชนมายไุ ด 3 พรรษา จึงเสดจ็
กลับประเทศไทย เมื่อป พ.ศ. 2471 หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง สมเด็จพระราชชนนีได
นาํ เสด็จไปประทับอยู ณ เมอื งโลซานน ประเทศสวติ เซอรแลนด เมื่อป พ.ศ. 2476
เมอ่ื พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยหู วั ทรงสละราชสมบตั ิ เม่อื วนั ที่ 2 มนี าคม
พ.ศ. 2477 พระองคไดเ สดจ็ ขึ้นครองราชย เมอ่ื พระชนมายุได 10 พรรษา จึงตองมีคณะผู
สาํ เรจ็ ราชการแผน ดินปฏบิ ัติหนา ที่แทนพระองค พระเจาวรวงศเ ธอ กรมหมน่ื อนวุ รรตนจา
2บทท่ี ตุรงต เปน ประธาน ตอมาพระองคเจาอาทิตยท พิ อาภา เปน ประธาน
พระองคม นี า้ํ พระราชหฤทยั เปย มดว ยพระเมตตากรณุ าในพสกนกิ รโปรดการศกึ ษา
การกีฬา การชาง และการดนตรีไดเสด็จไปศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนดเมื่อ
ประวตั ิศาสตร สงครามโลกครั้งท่ี 2 สงบ ไดเสด็จนิวัติประเทศไทย เม่ือวันท่ี 5 ธันวาคม พ.ศ. 2488
ผูสาํ เรจ็ ราชการแทนพระองค จงึ ไดถวายราชกจิ เพ่อื ใหทรงบรหิ ารโดยพระราชอาํ นาจ
เมือ่ วันท่ี 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ไดเ กิดเหตุการณอ ันไมค าดฝน พระองคต อ ง
อาวุธปนเสด็จสวรรคต ณ ที่นั่งบรมพิมานในพระบรมมหาราชวัง ยังความเศราสลด และ
ความอาลยั รกั จากพสกนิกรเปนทย่ี ่ิง
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช (รัชกาล ท่ี 9) เสด็จ
พระราชสมภพ เมอ่ื วนั ท่ี 5 ธนั วาคม พ.ศ. 2470 ณ มลรฐั แมซซาชเู ซทส ประเทศสหรฐั อเมรกิ า
เปน พระราชโอรส องคเ ล็กของสมเดจ็ พระมหติ ลาธิเบศรอดลุ ยเดชวกิ รม บรมราชชนกและ
สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี เมอ่ื พระชนมายไุ ด 1 พรรษา ไดเ สดจ็ นวิ ตั สปู ระเทศไทย
ในป พ.ศ. 2471 ภายหลงั จากทส่ี มเดจ็ พระราชบดิ าเสดจ็ ทวิ งคตแลว ไดเ สดจ็ กลบั ไปประทบั
ทีเ่ มืองโลซานน ประเทศสวิตเซอรแลนด และเขารบั การศกึ ษา ณ ท่ีนั้น เมื่อสมเดจ็ พระบรม
เชษฐาธริ าช พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั อานนั ทมหดิ ลเสดจ็ สวรรคตเมอ่ื วนั ที่ 13 มถิ นุ ายน
พ.ศ. 2489 ไดเ สดจ็ ขึ้นครองราชยส ืบแทน เม่ือพระชนมายไุ ด 19 พรรษา โดยมีผสู ําเร็จ
ราชการแทนพระองค แลว ทรงเสดจ็ ไปศกึ ษาตอ ในวชิ านติ ศิ าสตร ทป่ี ระเทศสวติ เซอรแ ลนด
พระองคไ ดเ สดจ็ นวิ ตั สิ ปู ระเทศไทย เมอื่ ป พ.ศ. 2493 เพอื่ ถวายพระเพลงิ พระบรม
ศพพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลและไดทรงเขาพระราชพิธี อภิเษกสมรสกับ
สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ซ่ึงขณะนั้นดํารงพระยศ เปน ม.ร.ว.สิริกิต์ิ
กิติยากร พระธิดาของพระวรวงศเธอ กรมหม่ืนจันทบุรีสุรนาถ และไดประกาศพระบรม
ราชโองการสถาปนาเปนสมเดจ็ พระบรมราชนิ ี
ไดม ีพระบรมราชาภเิ ษก เฉลมิ พระปรมาภไิ ธยวา พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหา
ภมู พิ ลอดลุ ยเดช มหติ ลาธเิ บศร รามาธบิ ดี จกั รนฤบดนิ ทร สยามนิ ทราธริ าช บรมนาถบพติ ร
เมื่อวนั ที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 105

ไดเ สดจ็ กลบั ไปทรงศกึ ษาตอ ณ ประเทศสวติ เซอรแ ลนด เมอ่ื วนั ที่ 5 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2บทที่
2493 จนถึงป พ.ศ. 2494 จึงเสด็จนิวัติพระนคร ไดเสด็จออกผนวช ณ วัดพระ
ศรีรตั นศาสดารามเมอ่ื วันท่ี 22 ตลุ าคม พ.ศ. 2499 แลวเสด็จประทบั ณ วัดบวรนเิ วศวหิ าร ประ ัวติศาสต ร
ระหวา งทที่ รงผนวชสมเดจ็ พระนางเจา ฯ พระบรมราชนิ ี ทรงเปน ผสู าํ เรจ็ ราชการแทนพระองค
จงึ ไดร บั โปรดเกลา ฯ ใหส ถาปนาเปน สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชนิ นี าถ

พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ ทรง
บาํ เพ็ญพระราชกรณยี กิจเปนเอนกประการแผไพศาลไปท่ัวทั้งในประเทศและตา งประเทศ

ทรงเสด็จพระราชดาํ เนินเยอื นตางประเทศท้งั ในยุโรป เอเชยี และอเมริกา เพ่ือเจรญิ
พระราชไมตรีอยางกวางขวาง ปรากฏพระเกียรติคุณอยางที่ไมเคยปรากฎมากอน ดานใน
ประเทศทรงเสดจ็ เยยี่ มเยยี นราษฎรในชนบททอี่ ยหู า งไกลเพอื่ รบั ทราบปญ หาตา งๆ โดยตรง
และไดท รงรเิ รม่ิ โครงการตามพระราชดาํ ริ เพอ่ื แกป ญ หาเหลา นนั้ พรอ มทง้ั พฒั นาใหด ขี น้ึ เพอ่ื
ใหสามารถชวยตนเองได

พระราชกรณยี กจิ ของพระองค ทงั้ ในฐานะทท่ี รงเปน พระประมขุ ของประเทศและใน
ฐานะสว นพระองคเปน ไปอยา งไมห ยดุ ยง้ั ทรงเตม็ เปย มดว ยทศพธิ ราชธรรม ทรงมพี ระอจั ฉ
รยิ ภาพในดา นตา งๆ ยากทจี่ ะหาผเู สมอเหมอื น ทรงมพี ระราชศรทั ธาตง้ั มน่ั และแตกฉานใน
พระศาสนาและทรงถา ยทอดแกพ สกนกิ รของพระองคใ นทกุ โอกาส ดงั เราจะไดพ บในพระบรม
ราโชวาทที่พระราชทานแกป ระชาชนในโอกาสตา งๆ

การเปลย่ี นแปลงการปกครอง
ภายหลงั การปฏิรปู การปกครองและการปฏริ ูปการศกึ ษาในรัชกาลท่ี 5 พระองคไ ด
มีกระแสความคิดที่จะใหประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบ
สมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบการปกครองท่ีมีรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดในการ
ปกครองประเทศ โดยมีรัฐสภาเปนสถาบันหลักท่ีจะใหประชาชนมีสวนรวมในการปกครอง
มากข้ึนเปนลําดับ จนกระทั่งไดมีคณะนายทหารชุดกบฏ ร.ศ.130 ซึ่งมีความคิดที่ปฏิบัติ
การใหบรรลุความมุงหมายดังกลาว แตไ มท ันลงมือกระทาํ การกถ็ ูกจับไดเสียกอ นเม่อื พ.ศ.
2454 ในตน รชั กาลที่ 6
อยางไรก็ตาม เสียงเรียกรองใหม กี ารเปลี่ยนแปลงการปกครองก็ยงั คงมีออกมาเปน
ระยะๆ ทางหนาหนังสือพิมพ แตยังไมผลตอการเปล่ียนแปลงใดๆ มากนัก นอกจากการ
ปรบั ตวั ของรฐั บาลทางดา นการเมอื งการปกครองใหท นั สมยั ยงิ่ ขนึ้ กวา เดมิ เทา นน้ั แตก ย็ งั ไม
ไดม กี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู เปน กฎหมายสงู สดุ ในการปกครองประเทศแตป ระการใด จน
กระทงั่ ในสมยั รชั กาลท่ี 7 ไดม คี ณะผกู อ การภายใตก ารนาํ ของ พ.อ.พระยาพหลพลพยหุ เสนา
ซ่ึงไดกอ การเปล่ยี นแปลงการปกครองเปนผลสําเรจ็ ใน พ.ศ. 2475
ดงั นนั้ การเปลย่ี นแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 จงึ เปน การเปลยี่ นแปลงทางการ
เมืองทสี่ ําคญั ของประวตั ศิ าสตรชาตไิ ทย

ประวตั ิศาสตร 106 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม
สภาพการณโ ดยท่วั ไปของบานเมืองกอ นเกิดการเปล่ียนแปลงการปกครอง
สงั คมไทยกาํ ลงั อยใู นชว งเวลาของการเปลย่ี นแปลงเขา สคู วามทนั สมยั ตามแบบตะวนั ตก
ในทกุ ๆ ดา น อนั เปนผลสืบเน่อื งมาจากการปฏริ ปู แผน ดินเขาสูความทันสมยั ในรชั กาลที่ 5
(พ.ศ. 2411 – 2453) ความจริงแลวสงั คมไทยเริ่มปรับตัวใหเขากับกระแสวัฒนธรรมตะวนั
ตกมาต้ังแตสมยั รชั กาลท่ี 4 ภายหลังไดทาํ สนธสิ ัญญาบาวรง่ิ กับอังกฤษใน พ.ศ. 2398 และ
กับประเทศอน่ื ๆ ในภาคพื้นยโุ รปอีกหลายประเทศ และทรงเปด รับประเพณีและวฒั นธรรม
ของตะวนั ตก เชน การจา งชาวตะวนั ตกใหเ ปน ครสู อนภาษาองั กฤษแกพ ระราชโอรสและพระ
ราชธิดาในพระบรมมหาราชวัง การใหขาราชการสวมเส้ือเขาเฝา การอนุญาตใหชาวตาง
ประเทศเขาเฝา พรอมกับขนุ นางขา ราชการไทยในงานพระบรมราชาภิเษก เปน ตน
ในสมยั รัชกาลท่ี 5 ไดทรงดาํ เนินพระบรมราโชบายปลดปลอ ยไพรใหเ ปน อสิ ระและ

2บทท่ี ทรงประกาศเลกิ ทาสใหเ ปน ไทแกต นเอง พรอ มกนั นนั้ ยงั ทรงปฏริ ปู การศกึ ษาตามแบบตะวนั
ตก เพอื่ ใหค นไทยทกุ คนไดร บั การศกึ ษาถงึ ขน้ั อา นออกเขยี นไดแ ละคดิ เลขเปน ไมว า จะเปน
เจานาย บุตรหลาน ขุนนาง หรือราษฎรสามัญชนทพ่ี นจากความเปนไพรหรอื ทาส ถา บุคคล
ใดมสี ตปิ ญ ญาเฉลยี วฉลาดกจ็ ะมโี อกาสเดนิ ทางไปศกึ ษาตอ ยงั ประเทศตะวนั ตกโดยพระบรม
ราชานุเคราะหจ ากผลการปฏริ ปู การศกึ ษา ทําใหค นไทยบางกลมุ ท่ไี ดรับการศกึ ษาตามแบบ
ตะวันตก เริ่มรับเอากระแสความคิดเก่ียวกับการเมืองสมัยใหม ที่ยึดถือรัฐธรรมนูญเปน
กฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศมาจากตะวันตก และมีความปรารถนาที่จะเห็นการ
เปลยี่ นแปลง
สมยั รชั กาลท่ี 5 ทรงปฏริ ปู ประเทศเขา สคู วามทนั สมยั สงั คมไทยกเ็ รมิ่ กา วเขา สคู วาม
มีเสรีในการแสดงความคิดเห็นมากข้ึน โดยเร่ิมเปดโอกาสสื่อมวลชนเสนอความคิดเห็นตอ
สาธารณชนไดค อ นขางเสรี ดงั นนั้ จึงปรากฏวาสื่อมวลชนตา งๆ เชน น.ส.พ. สยามประเทศ,
ตลุ วภิ าคพจนกจิ , ศริ พิ จนภาค, จนี โนสยามวารศพั ท ซงึ่ ตพี มิ พจ าํ หนา ยในรชั กาลท่ี 5 น.ส.พ.
บางกอกเมอื ง ซ่งึ พิมพจาํ หนายในสมัยรัชกาลที่ 6 และน.ส.พ. สยามรวี ิว ซึง่ พมิ พจ ําหนาย
ในสมัยรชั กาลท่ี 7 ไดเรียกรอ งและช้ีนําใหมีการเปลย่ี นแปลงการปกครองประเทศไปสรู ะบบ
รฐั สภา โดยมีรัฐธรรมนญู เปน หลกั ในการปกครองประเทศอยา งตอเนอื่ ง
อยา งไรกต็ าม เนอ่ื งจากการปลดปลอยไพรและทาสใหเปน อิสระในสมัยรชั กาลท่ี 5
ไดผ า นพน ไปไดเ พยี ง 20 ปเ ศษ ดงั นน้ั สภาพสงั คมสว นใหญใ นสมยั รชั กาลท่ี 7 กอ นทจี่ ะเกดิ
การเปลย่ี นแปลงการปกครอง จงึ ยงั ตกอยภู ายใตอ ทิ ธพิ ลของวฒั นธรรมในระบบเจา ขนุ มลู นาย
นอกจากนค้ี นสว นนอ ยยงั คงมฐี านะ สทิ ธผิ ลประโยชนต า งๆ เหนอื คนไทยสว นใหญ คนสว น
ใหญม กั มคี วามเหน็ คลอ ยตามความคดิ ทสี่ ว นนอ ยซง่ึ เปน ชนชน้ั นาํ ของสงั คมไทยชนี้ าํ ถา จะ
มคี วามขัดแยงในสังคมกม็ ักจะเปนความขัดแยง ในทางความคิด และความขดั แยงในเชิงผล
ประโยชนในหมูชนช้ันนําของสังคมท่ีไดรับการศึกษาจากประเทศตะวันตกมากกวาจะเปน
ความขัดแยงระหวางชนชน้ั นาํ ของสังคมไทยกบั ราษฎรท่ัวไป
สภาพการณทางการเมืองและการปกครองของไทยกําลังอยูในระยะปรับตัวเขาสู
แบบแผนการปกครองของตะวันตก เหน็ ไดจากพระบรมราโชบายของพระมหากษตั รยิ ไ ทย

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 107

ทุกพระองค ภายหลังท่ีไทยไดมีการติดตอกับประเทศตะวันตกอยางกวางขวาง นับต้ังแต 2บทที่
สมยั รับกาลท่ี 4 – 7 สมัยรชั กาลที่ 4 ยงั ไมไดทรงดาํ เนินนโยบายปรบั ปรงุ การปกครองให
เปนแบบตะวนั ตก แตก ท็ รงมีแนวพระราชดาํ ริโนมเอียงไปในทางเสรีนิยม เชน ประกาศให ประ ัวติศาสต ร
เจา นายและขา ราชการเลอื กตงั้ ตาํ แหนง มหาราชครปู โุ รหติ และตาํ แหนง พระมหาราชครมู หธิ ร
อันเปนตําแหนงตุลาการท่ีวางลง แทนท่ีจะทรงแตงตั้งผูพิพากษาตามพระราชอํานาจของ
พระองค และเปลย่ี นแปลงวธิ ถี วายนาํ้ พพิ ฒั นส ตั ยาดว ยการทพ่ี ระองคท รงเสวยนาํ้ พพิ ฒั นส ตั ยา
รวมกับขุนนางขาราชการและทรงปฏิญาณความซื่อสัตยของพระองคตอขุนนางขาราชการ
ท้ังปวงดว ย

สมัยรัชกาลที่ 5 ทรงปฏิรปู การเมอื งการปกครองครัง้ ใหญ เพอื่ ใหก ารปกครองของ
ไทยไดเจริญกาวหนาทัดเทียมกับชาติตะวันตก โดยจัดต้ัง สภาที่ปรึกษาราชการแผนดิน
(Council of State) และสภาท่ปี รกึ ษาสวนพระองค (Privy Council) ใน พ.ศ. 2417 เพ่ือ
ถวายคาํ ปรกึ ษาเกย่ี วกบั การบรหิ ารราชการแผน ดนิ ในเรอ่ื งตา งๆ ทพ่ี ระองคข องคาํ ปรกึ ษาไป
นอกจากนพ้ี ระองคย งั ทรงปฏริ ปู การปกครองทสี่ าํ คญั คอื การจดั ตงั้ กระทรวงแบบใหมจ าํ นวน
12 กระทรวงข้ึนแทนจตุสดมภในสวนกลางและจัดระบบการปกครองหัวเมืองตางๆ ในรูป
มณฑลเทศาภิบาลในภูมภิ าค โดยเร่มิ ตัง้ แต พ.ศ. 2435 เปนตนมา นอกจากนี้พระองคทรง
ริเรม่ิ ทดลองการจัดการปกครองทองถิน่ ในรูปสขุ าภิบาล จดั ตง้ั รัฐมนตรสี ภา เพ่อื ทําหนา ท่ี
ตามกฎหมาย ใน พ.ศ. 2437 ตามแบบอยางตะวันตก

สมัยรัชกาลที่ 6 ทรงริเร่ิมทดลองการปกครองแบบประชาธิปไตยโดยการจัดตั้ง
ดสุ ิตธานี เมอื งประชาธิปไตยขน้ึ ในบริเวณพระราชวงั ดสุ ิต พ.ศ. 2461 เพือ่ ทดลองฝกฝน
ใหบ รรดาขา ราชการไดท ดลองปกครองตนเองในนครดสุ ติ ธานี เหมอื นกบั การจดั รปู แบบการ
ปกครองทองถนิ่ ท่ีเรยี กวา “เทศบาล” นอกจากนยี้ ังทรงจดั ตงั้ กระทรวงขน้ึ มาใหมจากที่มี
อยูเดมิ และยุบเลกิ กระทรวงบางกระทรวงใหมีความทนั สมัยมากข้นึ โดยทรงจัดตงั้ มณฑล
เพมิ่ ขน้ึ และทรงปรบั ปรงุ การบรหิ ารงานของมณฑลดว ยการยบุ รวมมณฑลเปน หนว ยราชการ
ที่เก่ียวกับการปกครองเรียกวา มณฑลภาค เพ่ือใหการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาลมี
ความคลอ งตวั มากขน้ึ

สมยั รชั กาลที่ 7 (พ.ศ. 2468 – 2475) ทรงเลง็ เหน็ ความจาํ เปน ทจี่ ะตอ งเปลยี่ นแปลง
การปกครองใหทันสมัย และตองเตรียมการใหพรอมเพิ่มมิใหเกิดความผิดพลาดได โดย
พระองคไดทรงจดั ตั้งอภิรฐั มนตรีสภา เพอื่ เปน ท่ีปรกึ ษาราชการแผนดิน พ.ศ. 2468 และ
ทรงมอบหมายใหอ ภริ ฐั มนตรสี ภาวางระเบยี บสาํ หรบั จดั ตงั้ สภากรรมการองคมนตรี เพอื่ เปน
สภาท่ีปรึกษาสวนพระองคอ กี ดวย

นอกจากน้ีทรงมอบหมายใหอภิรัฐมนตรีวางรูปแบบการปกครองทองถิ่นในรูป
เทศบาลดวยการแกไขปรับปรุงสขุ าภบิ าลทม่ี อี ยใู หเ ปน เทศบาล แตไ มม โี อกาสไดประกาศใช
เพราะไดเ กิดการเปลีย่ นแปลงการปกครองขึ้นกอ น นอกจากนี้ยังทรงโปรดเกลาฯ ใหพ ระยา
ศรีวิศาลวาจาและนายเรยมอนด บี. สตเี วนส ซึง่ เปน ทีป่ รกึ ษากระทรวงการตางประเทศชวย
กนั รา งรฐั ธรรมนญู ตามกระแสพระราชดาํ รใิ น พ.ศ. 2474 มีสาระสาํ คัญดังนี้

ประวตั ิศาสตร 108 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม

อาํ นาจนติ บิ ญั ญัตจิ ะมีการเลอื กตั้งสมาชิกสภาผแู ทนราษฎรทางออ ม โดยมีสมาชกิ
2 ประเภท คอื มาจากการเลอื กตง้ั และการแตง ตง้ั สว นผทู มี่ สี ทิ ธสิ์ มคั รเลอื กตง้ั จะตอ งมอี ายุ
ไมต่าํ กวา 30 ป มีพน้ื ฐานความรูอานออกเขียนได สวนอาํ นาจบรหิ ารใหพ ระมหากษตั ริย
ทรงเลือกนายกรัฐมนตรี แตเน่ืองจากอภิรัฐมนตรีมีความเห็นประชาชนยังไมพรอม ดังนั้น
การประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ควรระงบั ไวช วั่ คราว จนกระทงั่ ไดเ กดิ การเปลย่ี นแปลงการปกครอง
เสียกอนจึงมิไดม ีการประกาศใชแตอ ยางใด

สาเหตกุ ารเปลย่ี นแปลงการปกครองในพ.ศ. 2475

1. ความเสือ่ มของระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธิราชย
การทค่ี ณะนายทหารหนมุ ภายใตก ารนาํ ของ ร.อ. ขนุ ทวยหาญพทิ กั ษ (เหลง็ ศรจี นั ทร)

2บทท่ี ไดว างแผนยดึ อาํ นาจการปกครอง เพอ่ื เปลย่ี นแปลงการปกครองจากระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย
มาเปน ระบอบทจ่ี าํ กดั พระราชอาํ นาจของพระมหากษตั รยิ ใ หอ ยใู นฐานะประมขุ ของประเทศ
ภายใตร ฐั ธรรมนญู เมอื่ พ.ศ. 2454 แตไ มป ระสบความสาํ เรจ็ เพราะถกู จบั กมุ กอ นลงมอื ปฏบิ ตั ิ
งาน แสดงใหเหน็ ถึงความเส่ือมของระบอบนอี้ ยางเหน็ ไดช ัด ขณะเดียวกันในสมัยรัชกาลที่
6ไดมีการวิพากษวิจารณกันอยางกวางขวางเกี่ยวกับการใชจายเงินงบประมาณท่ีไมดุลกับ
รายรบั ทาํ ใหมีการกลา วโจมตรี ฐั บาลวา ใชจ ายฟมุ เฟอยเกนิ ไป ครั้งตอมาในสมยั รชั กาลท่ี 7
พระองคก็ถูกโจมตีวาทรงตกอยูใตอิทธิพลของอภิรัฐมนตรีสภา ซ่ึงเปนสภาที่ปรึกษาที่
ประกอบดวยสมาชกิ ทเ่ี ปน พระบรมวงศานวุ งศช ้ันสงู และบรรดาพระราชวงศก ม็ ีบทบาทใน
การบริหารบานเมืองมากเกินไป ควรจะใหบุคคลอ่ืนที่มีความสามารถเขามีสวนรวมในการ
บริหารบานเมืองดวย ปรากฎการณดังกลาวสะทอนใหเห็นถึงความไมพอใจตอระบอบการ
ปกครองทมี่ พี ระมหากษตั ริยอ ยเู หนือกฎหมาย ซ่ึงนบั วันจะมีปฏิกริ ิยาตอตา นมากขึ้น
2. การไดร บั การศกึ ษาตามแนวความคดิ ตะวนั ตกของบรรดาชนชน้ั นาํ ในสงั คมไทย
อทิ ธพิ ลจากการปฏริ ปู การศกึ ษาในสมยั รชั กาลท่ี 5 ทาํ ใหค นไทยสว นหนงึ่ ทไ่ี ปศกึ ษา
ยงั ประเทศตะวันตก ไดร ับอทิ ธพิ ลแนวคดิ ทางการเมอื งสมยั ใหม และนํากลับมาเผยแพรใ น
ประเทศไทย ทาํ ใหค นไทยบางสว นทไ่ี มไ ดไ ปศกึ ษาตอ ในตา งประเทศรบั อทิ ธพิ ลแนวความคดิ
ดงั กลา วดว ย อทิ ธพิ ลของปฏริ ปู การศกึ ษาไดส ง ผลกระตนุ ใหเ กดิ ความคดิ ในการเปลยี่ นแปลง
การปกครองมากข้ึน นับตั้งแตคณะเจานายและขาราชการเสนอคํากราบบังคมทูลให
เปลย่ี นแปลงการปกครอง ในพ.ศ. 2427 นกั หนงั สอื พมิ พอ ยา งเทยี นวรรณ (ต.ว.ส.วณั ณาโภ)
ก.ศ.ร.กหุ ลาบ (ตรษุ ตฤษณานนท) ไดเ รยี กรอ งใหป กครองบา นเมอื งในระบบรฐั สภา เพอื่ ให
ประชาชนมีสวนรวมในการปกครองและยังไดกลาววิพากษวิจารณสังคม กระทบกระเทียบ
ชนชั้นสูงท่ีทําตัวฟุงเฟอ ซึ่งตัวเทียนวรรณเองก็ไดกราบบังคมทูลถวายโครงรางระบบการ
ปกครองทเ่ี ปน ประชาธปิ ไตยแดร ชั กาลท่ี 5 ตอ มาในรชั กาลที่ 6 กลมุ กบฏ ร.ศ.130 ทวี่ างแผน
ยึดอํานาจการเปล่ียนแปลงการปกครอง ก็เปนบุคคลท่ีไดรับการศึกษาแบบตะวันตกแตไม
เคยไปศกึ ษาในตา งประเทศ แตค ณะผกู อ การเปลย่ี นแปลงการครองในพ.ศ. 2475 เปน คณะ

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 109

บคุ คลทส่ี ว นใหญผ า นการศกึ ษามาจากประเทศตะวนั ตกแทบทง้ั สนิ้ แสดงใหเ หน็ ถงึ อทิ ธพิ ล 2บทที่
ของความคดิ ในโลกตะวนั ตกทมี่ ตี อ ชนชน้ั ผนู าํ ของไทยเปน อยา งยง่ิ เมอื่ คนเหลา นเี้ หน็ ความ
สาํ คญั ของระบอบประชาธปิ ไตยทมี่ พี ระมหากษตั รยิ เ ปน ประมขุ การเปลยี่ นแปลงการปกครอง ประ ัวติศาสต ร
จงึ เกดิ ขนึ้

3. ความเคล่อื นไหวของบรรดาสื่อมวลชน
ส่ือมวลชนมีบทบาทในการกระตุนใหเกิดความตื่นตัวในการปกครองแบบใหม

และปฏิเสธระบบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย เชน น.ส.พ.ตุลวิภาคพจนกิจ
(พ.ศ. 2443 – 2449) น.ส.พ.ศริ พิ จนภาค (พ.ศ. 2451) น.ส.พ.จนี โนสยามวารศพั ท (พ.ศ.
2446 – 2450) น.ส.พ. บางกอกการเมอื ง (พ.ศ. 2464) น.ส.พ. สยามรวี วิ (พ.ศ. 2430)
น.ส.พ. ไทยใหม (พ.ศ. 2474) ตา งกเ็ รยี กรอ งใหม กี ารปกครองในระบบรฐั สภาทม่ี รี ฐั ธรรมนญู
เปนหลักในการปกครองประเทศ โดยชใี้ หเหน็ ถึงความดงี ามของระบอบประชาธิ ปไตยที่จะ
เปนแรงผลักดันใหประชาชาติมีความเจริญกาวหนามากกวาที่เปนอยู ดังเชนท่ีปรากฎเปน
ตัวอยางในหลายๆ ประเทศท่ีมีการปกครองในระบอบรัฐธรรมนูญ กระแสเรียกรองของ
สื่อมวลชนในสมัยนั้นไดมีสวนตอการสนับสนุนใหการดําเนินของคณะผูกอการในอันท่ีจะ
เปลยี่ นแปลงการปกครองบรรลผุ ลสาํ เร็จไดเหมอื นกัน

4. ความขดั แยงทางความคดิ เก่ยี วกบั การปกครองในระบอบประชาธิปไตย
รชั กาลที่ 7 ทรงเล็งเห็นความสาํ คญั ของการมรี ัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสงู สุดใน

การปกครองประเทศและทรงเต็มพระทัยท่ีจะสละพระราชอํานาจมาอยูภายใตรัฐธรรมนูญ
เมอ่ื ถงึ เวลาทเ่ี หมาะสม แตเ มอื่ พระองคท รงมกี ระแสรบั สงั่ ใหพ ระยาศรวี ศิ าลวาจาและนายเรย
มอนด บ.ี สตเี วนส รางรฐั ธรรมนูญข้ึนมาเพอื่ ประกาศใช พระองคไดท รงนําเรอ่ื งนไ้ี ปปรึกษา
อภริ ฐั มนตรสี ภา แตอ ภริ ฐั มนตรสี ภากลบั ไมเ หน็ ดว ย โดยอา งวา ประชาชนยงั ขาดความพรอ ม
และเกรงจะเปนผลเสียมากกวาผลดี ทั้งๆ ท่ีรัชกาลท่ี 7 ทรงเห็นดวยกับการประกาศใช
รัฐธรรมนูญ แตเมือ่ อภิรัฐมนตรสี ภาคดั คาน พระองคจึงมีนํา้ พระทัยเปนประชาธิปไตยโดย
ทรงฟงเสียงทัดทานจากอภิรัฐมนตรีสภาสวนใหญ ดังนั้นรัฐธรรมนูญจึงยังไมมีโอกาสไดรับ
การประกาศใช เปน ผลใหค ณะผกู อ การชงิ ลงมอื ทาํ การเปลยี่ นแปลงการปกครองในวนั ที่ 24
มถิ นุ ายน 2475 ในทีส่ ดุ

5. สถานการณคลังของประเทศและการแกปญ หา
การคลงั ของประเทศเริม่ ประสบปญ หามาตงั้ แตสมยั รัชกาลที่ 6 เพราะการผลติ

ขาวประสบความลมเหลว เน่ืองจากเกิดภาวะน้ําทวมและฝนแลงติดตอกันใน พ.ศ.2460
และ พ.ศ. 2462 ซง่ึ กอ ใหเ กดิ ผลเสยี หายตอ การผลติ ขา วรนุ แรง ภายในประเทศกข็ าดแคลน
ขาวท่จี ะใชใ นการบริโภค และไมสามารถสง ขา วไปขายยังตา งประเทศได ทาํ ใหร ฐั ขาดรายได
เปนจํานวนมาก รัฐบาลจึงตองจัดสรรเงินงบประมาณชวยเหลือชาวนา ขาราชการ และผู
ประสบกบั ภาวะคาครองชีพท่สี งู ข้ึน มที ั้งรายจายอ่ืนๆ เพมิ่ ข้ึนจนเกนิ งบประมาณรายได ซ่งึ

ประวตั ิศาสตร 110 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

ใน พ.ศ. 2466 งบประมาณขาดดลุ ถงึ 18 ลา นบาท นอกจากนรี้ ัฐบาลไดนาํ เอาเงินคงคลงั
ท่ีเก็บสะสมไวอ อกมาใชจ า ยจนหมดส้ิน ในขณะที่งบประมาณรายไดต่ํา รัชกาลท่ี 6 ทรงแก
ปญ หาดว ยการกเู งนิ จากตา งประเทศ เพอื่ ใหม เี งนิ เพยี งพอกบั งบประมาณรายจา ย ทาํ ใหเ กดิ
เสยี งวพิ ากษว จิ ารยว า รฐั บาลใชจ า ยเงนิ งบประมาณอยา งไมป ระหยดั ในขณะทเี่ ศรษฐกจิ ของ
ประเทศกาํ ลงั คับขนั

ตอมาสมัยรัชกาลที่ 7 ทรงดําเนินนโยบายตัดทอนรายจายของรัฐบาลลดจํานวน
ขาราชการในกระทรวงตางๆ ใหนอยลง และทรงยินยอมตัดทอนงบประมาณรายจายสวน
พระองคใ หน อ ยลง เมอ่ื พ.ศ. 2469 ทาํ ใหร ฐั บาลมรี ายไดเ พม่ิ ขน้ึ ปล ะ 3 ลา นบาท แตเ นอ่ื งจาก
เศรษฐกจิ ของโลกเรมิ่ ตกตา่ํ มาเปน ลาํ ดบั ตง้ั แต พ.ศ. 2472 ทาํ ใหม ผี ลกระทบตอ ประเทศไทย
อยา งไมม ที างหลกี เลยี่ ง รฐั บาลตอ งตดั ทอนรายจา ยอยา งเขม งวดทสี่ ดุ รวมทงั้ ปลดขา ราชการ

2บทที่ ออกจากตําแหนง เปนอันมาก จัดการยุบมณฑลตา งๆ ทวั่ ประเทศ งดจา ยเบย้ี เล้ยี งและเบีย้
กันดารของขา ราชการ รวมทง้ั การประกาศใหเ งินตราของไทยออกจากมาตรฐานทองคํา
พ.ศ. 2475 รัฐบาลไดประกาศเพมิ่ ภาษรี าษฎรโดยเฉพาะการเกบ็ ภาษเี งนิ เดอื นจาก
ขาราชการ แตมาตรการดังกลาวก็ไมสามารถจะกอบกูสถานการณคลังของประเทศได
กระเตอื้ งขน้ึ ได จากปญ หาเศรษฐกจิ การคลงั ทร่ี ฐั บาลไมส ามารถแกไ ขใหม สี ภาพเปน ปกตไิ ด
ทาํ ใหค ณะผกู อ การใชเ ปน ขอ อา งในการโจมตปี ระสทิ ธภิ าพการบรหิ ารงานของรฐั บาล จนเปน
เงือ่ นไขใหค ณะผกู อ การดาํ เนนิ การเปลีย่ นแปลงการปกครองเปนผลสาํ เร็จ

กจิ กรรม เรอื่ งท่ี 3 ประวัติศาสตรชาติไทย

กจิ กรรมที่ 8 ใหผูเรียนแบงกลุม 4 กลุม แตละกลุมศึกษาคนควาและทํารายงานสง
พรอ มกบั นาํ เสนอ โดยมหี วั เรือ่ ง ดังนี้

กลมุ ท่ี 1 ประวตั ิความเปน มาของชาติไทย ตงั้ แตสมยั โบราณจนถงึ กรงุ ธนบรุ ี
กลุมท่ี 2 ประวัติความเปนมาของกรงุ รัตนโกสนิ ทร
กลุม ท่ี 3 การเปลีย่ นแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475
กลมุ ท่ี 4 ใหว เิ คราะหส ถานการณป จ จบุ นั ของกรงุ เทพมหานครฯ วา แนวโนม

ประเทศไทยจะยา ยเมืองหลวงไปยงั แหง ใหม หรอื ไม เพราะเหตใุ ด

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 111

เรอ่ื งที่ 4 บคุ คลสําคัญของไทยและของโลกในดา นประวตั ิศาสตร 2บทที่

จากการศึกษาประวัติศาสตรไทยและของโลกทําใหเราไดทราบเรื่องราวและผลงาน ประ ัวติศาสต ร
ทดี่ าํ รงความเปน เอกราช มวี ฒั นธรรมดา นตา งๆ ทเ่ี ปน เอกลกั ษณ และทสี่ รา งคณุ คา ประโยชน
ส่งิ ทดี่ ีงามใหแกม วลมนษุ ย ฉนัน้ อนชุ นรุนหลังจะตอ งเอาใจใสด ูแลรกั ษามรดกตางๆ เหลานี้
เพอ่ื ถา ยทอดสคู นรนุ หลงั ตอ ไป

บุคคลสาํ คัญของไทยและของโลก

1. สมยั กรงุ สโุ ขทยั
1.1 พอ ขนุ รามคําแหงมหาราช
พอขุนรามคําแหงมหาราช เปนพระราชโอรสของพอขุนศรีอินทราทิตย

(บางกลางทาว) กบั นางเสือง มพี ระนามเดิมวา พระราม เมอ่ื ชนมายุ 19 พรรษา ไดตาม
เสด็จพระบิดาไปในการสงครามระหวา งสโุ ขทยั กบั เมอื งฉอด ทรงชว ยพระบดิ าทํายุทธหัตถี
ชนะขนุ สามชน เจา เมอื งฉอด พระบิดาจึงเฉลิมพระนามใหเปน “พระรามคาํ แหง”

พระราชกรณียกจิ ที่สาํ คัญ
1. ทรงขยายอาณาเขตออกไปกวางขวางกวารัชสมัยใดๆ และสรางความสัมพันธ
อันดกี บั รฐั ใกลเคียง เชน พญาเมง็ รายแหง อาณาจักรลา นนา พญางําเมอื งแหงแควนพะเยา
พระเจา ฟารว่ั แหงอาณาจกั รมอญ
2. ทรงประดษิ ฐตวั อักษรไทยใน พ.ศ. 1826
3. ทรงสง เสริมการคา ทัง้ การคา ภายในและการคาภายนอก เชน ใหงดเวน การเก็บ
จังกอบหรือภาษีดา น
4. ทรงบํารุงศาสนา เชน ใหนิมนตพระสงฆนิกายเถรวาทแบบลังกาวงศจาก
นครศรธี รรมราชมาเปนพระสงั ฆราช และรเิ ร่มิ การนมิ นตพ ระสงฆมาแสดงธรรมในวันพระ
5. ทรงดูแลทกุ ขส ขุ ของราษฎรอยา งใกลช ิด เชน ใหผเู ดือดรอ นมาสั่นกระดิง่ ถวาย
ฎกี าไดใ หทายาทมสี ิทธิไดร ับมรดกจากพอ แมทเ่ี สียชีวิตไป เปน ตน
1.2 พระมหาธรรมราชาที่ 1

พญาลิไท หรือ พระยาลไิ ท หรือ พระศรีสรุ ยิ พงศร ามมหาธรรม-ราชาธิราช หรอื
พระมหาธรรมราชาท่ี 1 ทรงเปน พระราชโอรสของพระยาเลอไทและพระราชนดั ดา (หลานป)ู
ของพอขุนรามคําแหง ครองราชย พ.ศ. 1890 แตไมทราบปสิ้นสุดรัชสมัยที่แนนอน
สนั นษิ ฐานวา อยรู ะหวา ง พ.ศ. 1911 – 1966 พระมหาธรรมราชาท่ี 1 ทรงเปนแบบฉบับ
ของกษตั รยิ ใ นคตธิ รรมราชา ทรงปกครองบา นเมอื งและอาณาประชาราษฎรด ว ยทศพธิ ราชธรรม
ทรงทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาใหเจริญรุงเรืองจนสุโขทัยกลายเปนศูนยกลางของพระพุทธ
ศาสนาและทรงปฏิบัติพระองคชักนําชนทั้งหลายใหพนทุกข หลักฐานสําคัญอีกชิ้นหน่ึงท่ี

ประวตั ิศาสตร 112 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

แสดงวา พระองคม คี วามรแู ตกฉานในพระไตรปฎ กเปน อยา งดี ไดแ ก วรรณกรรมเรอื่ ง ไตรภมู ิ
พระรวง วรรณคดชี ้ินแรกของประเทศไทย เม่ือป พ.ศ. 1888 ทีท่ รงนพิ นธขน้ึ ต้งั แตกอ น
เสวยราชยหลังจากทรงเปน รัชทายาทครองเมอื งศรสี ชั นาลัยอยู 8 ป จงึ เสด็จมาครองสโุ ขทัย
เมอ่ื ป พ.ศ. 1890 โดยตอ งใชก าํ ลงั ทหารเขา มายดึ อาํ นาจเพราะทส่ี โุ ขทยั หลงั สน้ิ รชั กาลพอ ขนุ งวั
นําถมแลวเกดิ การกบฏการสบื ราชบัลลงั กไ มเ ปน ไปตามครรลองครองธรรม

พระราชกรณียกิจทีส่ าํ คัญ
1. การทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาศูนยรวมจิตใจของคนในชาติ เพราะสุโขทัยหลัง
รชั สมยั พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราชแลว บา นเมอื งแตกแยกแควน หลายแควน ในราชอาณาจกั ร
แยกตัวออกหางไป ไมอ ยูในบังคับบัญชาสโุ ขทัยตอไป
2. พญาลิไททรงคิดจะรวบรวมสุโขทัยใหกลับคืนดังเดิม แตก็ทรงทําไมสําเร็จ

2บทที่ นโยบายการปกครองท่ีใชศาสนาเปนหลักรวมความเปนปกแผนจึงเปนนโยบายหลักใน
รชั สมัยนี้
3. ทรงสรา งเจดียที่นครชุม (เมอื งกาํ แพงเพชร) สรางพระพทุ ธชนิ ราชทพี่ ษิ ณโุ ลก
ทรงออกผนวช เมือ พ.ศ. 1905 การท่ีทรงออกผนวช นบั วา ทําความมนั่ คงให
พทุ ธศาสนามากข้นึ ดงั กลา วแลววา หลังรัชสมัยพอขนุ รามคาํ แหงมหาราชแลว บา นเมือง
แตกแยกวงการสงฆเ องก็แตกแยก แตล ะสาํ นักแตละเมืองก็ปฏบิ ตั แิ ตกตา งกนั ออกไป เมื่อ
ผนู าํ ทรงมีศรัทธาแรงกลา ถึงขั้นออกบวช พสกนิกรทั้งหลายกค็ ลอ ยตามหนั มาเลอื่ มใสตาม
แบบอยา งพระองค กิตตศิ ัพทข องพระพทุ ธศาสนาในสโุ ขทัยจึงเลอ่ื งลือไปไกล พระสงฆช ัน้
ผใู หญห ลายรปู ไดอ อกไปเผยแพรธ รรมใสแ ควน ตา งๆ เชน อโยธยา หลวงพระบาง เมอื งนา น
พระเจา กือนา แหงลา นนาไทย ไดนมิ นตพระสมณะเถระไปจากสุโขทยั เพ่อื เผยแพรธรรมใน
เมืองเชียงใหม
2. สมยั กรุงศรีอยธุ ยา
2.1 สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ
สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ เปน พระราชโอรสของสมเดจ็ พระบรมราชาธบิ ดที ่ี 2
(เจาสามพระยา) กับพระราชธดิ าของพระมหาธรรมราชาท่ี 2 แหง สโุ ขทัย พระองคจึงเปน
เชื้อสายราชวงศส ุพรรณบุรีและราชวงศพ ระรวง
พระรว ง ทรงเปน พระมหากษตั รยิ ท ย่ี ง่ิ ใหญพ ระองคห นง่ึ ของอยธุ ยา ขน้ึ เสวยราชย
ใน พ.ศ. 1991 เสดจ็ สวรรคตใน พ.ศ. 2031 ทรงอยใู นราชสมบตั ิ 40 ป นับวา นานที่สุด
พระราชกรณียกิจท่ีสําคญั
1. การรวมอาณาจักรสุโขทัยเขากับอยุธยา เมื่อสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถข้ึน
เสวยราชยใ น พ.ศ. 1991 นนั้ ทางสโุ ขทยั ไมม พี ระมหาธรรมราชาปกครองแลว คงมแี ตพ ระยา
ยทุ ธษิ เฐยี ร พระโอรสของพระมหาธรรมราชาท่ี 4 ไดร บั แตง ตงั้ จากอยธุ ยาใหไ ปปกครองเมอื ง
พิษณุโลก ถงึ พ.ศ. 1994 พระยายุทธษิ เฐียรไปเขา กับพระเจาติโลกราชแหง ลานนา พระราช

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 113

มารดาของสมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถไดป กครองเมอื งพษิ ณโุ ลกตอ มาจนสนิ้ พระชนมเ มอ่ื 2บทท่ี
พ.ศ. 2006 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถไดเ สด็จไปประทับท่พี ิษณุโลกและถอื วา อาณาจักร
สุโขทัยถูกรวมเขา กบั อาณาจกั รอยุธยานบั ตัง้ แตน ัน้ เปนตนมา ประ ัวติศาสต ร

2.2 สมเดจ็ พระรามาธบิ ดีท่ี 2
สมเด็จพระรามาธิบดีท่ี 2 เปนพระราชโอรสของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ
ครองราชย พ.ศ. 2034 ถึง พ.ศ. 2072
ใน พ.ศ. 2054 โปรตเุ กสไดเ ขา มาตดิ ตอ กบั กรงุ ศรอี ยธุ ยา นบั เปน ชาวตะวนั ตกชาติ
แรกที่เขามาเจริญสัมพันธไมตรีกับไทย ไทยจึงเร่ิมเรียนรูศิลปวิทยาของชาวตะวันตก โดย
เฉพาะดา นการทหาร ทําใหส มเด็จพระรามาธิบดที ่ี 2 ทรงพระราชนพิ นธตาํ ราพชิ ัย-สงคราม
ของไทยไดเ ปน ครั้งแรก นอกจากนีท้ รงใหทาํ สารบัญชี คอื การตรวจสอบจดั ทําบัญชีไพรพ ล
ทง้ั ราชอาณาจกั ร นบั เปน การสาํ รวจสาํ มะโนครัวครั้งแรก โดยทรงตงั้ กรมสรุ ัสวดีใหม ีหนาท่ี
สาํ รวจและคมุ บญั ชไี พรพ ลทางดา นศาสนา สมเดจ็ พระรามาธบิ ดที ่ี 2 ทรงสรางวัดพระศรี
สรรเพชญไ วในเขตพระราชฐาน และใหห ลอ พระศรสี รรเพชญ สุง 8 วา หุม ทองคาํ ไวในพระ
มหาวหิ ารของวัดดว ย ในรัชสมยั นอี้ ยุธยาและลา นนายังเปน คสู งครามกนั เชนเดมิ เนื่องจาก
กษตั รยิ ล า นนา คอื พระเมอื งแกว (ครองราชย พ.ศ. 2038 – 2068) พยายามขยายอาณาเขต
ลงมาทางใต จนถงึ พ.ศ. 2065 มีการตกลงเปนไมตรกี ัน สงครามจึงสิ้นสดุ ลง
ทางดานศาสนา
สมเดจ็ พระรามาธบิ ดที ี่ 2 ทรงสรา งวดั พระศรสี รรเพชญไ วใ นเขตพระราชฐานและให
หลอ พระศรสี รรเพชญ สงู 8 วา หมุ ทองคาํ ไวในพระมหาวิหารของวัดดว ย ในรัชสมยั นี้
อยธุ ยาและลานนายังเปน คูสงครามกนั เชน เดมิ เนื่องจากกษัตริยลา นนา คือ พระเมืองแกว
(ครองราชย พ.ศ. 2038 - 2068) พยายามขยายอาณาเขตลงมาทางใต จนถงึ พ.ศ. 2065 มี
การตกลงเปน ไมตรกี นั สงครามจงึ สน้ิ สดุ ลง
2.3 สมเด็จพระนเรศวรมหาราช

สมเด็จพระนเรศวรมหาราช เปนโอรสของสมเดจ็ พระมหาธรรมราชาในราชวงศ
สโุ ขทยั กบั พระวสิ ทุ ธกิ ษตั รยิ  พระราชธดิ าของสมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดิ ประสตู เิ มอ่ื พ.ศ. 2098
ท่ีเมืองพิษณุโลกเม่ือพระชนมายุได 9 พรรษา ทรงถูกสงไปเปนตัวประกันที่กรุงหงสาวดี
เพราะพมายึดเมืองพิษณุโลกได ทรงไดรับการเล้ียงดูในฐานะพระราชบุตรธรรมเปนเวลา 7
ป จน พ.ศ. 2112 กรงุ ศรอี ยธุ ยาเสียแกพมา พระมหาธรรมราชาไดรบั การสถาปนาข้ึนเปน
กษตั รยิ ข องกรงุ ศรอี ยธุ ยาในฐานะเมอื งขนึ้ ของกรงุ หงสาวดี และอนญุ าตใหพ ระนเรศวรกลบั
กรงุ ศรอี ยธุ ยา และไดร บั การสถาปนาใหเ ปน เจา เมอื งพษิ ณโุ ลกและมตี าํ แหนง อปุ ราช ระหวา ง
นนั้ ทรงทาํ สงครามกบั เขมรและพมา เพอื่ ปอ งกนั อยธุ ยา พระเจา หงสาวดเี หน็ ดงั นจี้ งึ คดิ กาํ จดั
พระนเรศวร แตพระองคทรงทราบจึงทรงประกาศอิสรภาพท่ีเมืองแครง รวมเวลาท่ีกรุง
ศรอี ยธุ ยาตกอยภู ายใตก ารปกครองของพมา เปน เวลา 15 ป หลงั จากประกาศอสิ รภาพกท็ รง
ทาํ สงครามกบั พมา หลายครง้ั และไดก วาดตอ นผคู นจากหวั เมอื งฝา ยเหนอื มาไวเ ปน กาํ ลงั ได

ประวตั ิศาสตร 114 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม

มาก ตอ มาใน พ.ศ. 2133 สมเดจ็ พระธรรมราชาสวรรคต พระนเรศวรจงึ เสดจ็ ขนึ้ ครองราชย
และทรงสถาปนาพระเอกาทศรถพระอนุชาขึ้นเปนพระมหาอุปราช พระราชภารกิจของ
พระองค ไดแก การทําศกึ สงคราม โดยเฉพาะสงครามครั้งสําคัญ คือ สงครามยทุ ธหัตถี ท่ี
ทรงรบกับพมาที่ตําบลหนองสาหราย แมแตฝายแพก็ยังไดรับการยกยองวาเปนนักรบแท
หลังจากน้ันตลอดระยะเวลา 150 ป กรุงศรีอยุธยาไมถูกรุกรานจากพมาอีก สมเด็จ
พระนเรศวรมหาราชทรงขยายอาณาเขตออกไปอยา งกวา งขวางครอบคลมุ ทง้ั ลา นนา ลา นชา ง
ไทยใหญ และกมั พูชา รวมถงึ พมา คร้งั สุดทาย คือ การเดนิ ทัพไปตเี มอื งองั วะ ซึ่งพระองค
ประชวร และสวรรคตทเี่ มืองหาง ใน พ.ศ. 2148 พระชนมายไุ ด 50 พรรษา เสวยราชสมบัติ
ได 15 ป สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช ทรงเปน วรี กษตั รยิ ท ไี่ ดร บั การจารกึ ไวใ นประวตั ศิ าสตร
ในฐานะผูกอบกูเอกราชใหแกกรุงศรีอยุธยา ประชาชนชาวไทยจึงยกยองพระองคใหเปน

2บทที่ มหาราช พระองคห นง่ึ
พระราชกรณียกจิ ทส่ี าํ คญั
1. การลดสวยและงดเกบ็ ภาษอี ากรจากราษฎรเปน เวลา 3 ปเ ศษ
2. การประกาศใชกฎหมายพระราชกําหนดและกฎหมายเพม่ิ เติมลกั ษณะรับฟอ ง
3. การสงเสรมิ งานดานวรรณกรรม หนงั สอื ทแี่ ตงในสมัยนี้ เชน สมทุ รโฆษคาํ ฉันท
โคลงทศรถสอนพระราม โคลงพาล-ี สอนนอง โครงราชสวสั ดิ์ เพลงพยากรณกรุงเกา เพลง
ยาวบางบท รวมถึงวรรณกรรมชิ้นสําคญั คือ โครงเฉลิมพระเกยี รติสมเด็จพระนารายณนับ
เปน ยุคทองแหง วรรณกรรม ของไทยยคุ หนง่ึ
4. การทาํ ศกึ สงครามกบั เชียงใหมและพมา พ.ศ. 2203 และไดอัญเชิญพระพุทธสิ
หิงค ลงมาอยธุ ยาดวย
5. ดา นความสมั พนั ธก บั ตา งประเทศนนั้ เจรญิ รงุ เรอื งมาทง้ั ประเทศตะวนั ออก เชน
จนี อนิ เดีย และประเทศตะวันตกทีส่ ําคัญ ไดแ ก โปรตุเกส ฮอลันดา องั กฤษ และฝร่งั เศส
ทงั้ ดา นการเชอ่ื มสมั พนั ธไมตรแี ละการปอ งกนั การคมุ คามจากชาตติ า งๆ เหลา นจ้ี ากพระราช
กรณียกิจตางๆ ดังกลา ว จงึ ทรงไดรบั การยกยองวา ทรงเปน มหาราช พระองคห น่งึ อกี ทั้ง
ในรัชสมัยของพระองคยังไดรับการยกยองวาเปนบุคคลสําคัญดานศิลปวัฒนธรรมยุคหนึ่ง
ดวย สมเดจ็ พระนารายณม หาราชเสด็จสวรรคตใน พ.ศ. 2231 ที่เมอื งลพบรุ ี ราชธานที ่ีสอง
ท่พี ระองคโ ปรดเกลาฯ ใหสรา งขึน้
3. สมัยกรุงธนบรุ ี
สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช มนี ามเดมิ วา สนิ ประสตู เิ มอ่ื วนั ท่ี 1 เมษายน พ.ศ.
2277 ในรัชสมัยสมเด็จพระเจาอยหู ัวบรมโกศ เปนบุตรของนายไหฮอง และนางนกเอ้ยี ง
เจา พระยาจกั รีรบั ไปเปนบตุ รบุญธรรม ตอ มาเขารบั ราชการจนไดต าํ แหนงหลวงยกกระบตั ร
เมืองตาก และเปนเจาเมืองตากครัน้ เมือ่ พมา ลอ มกรงุ ใน พ.ศ. 2308 พระยาตากถกู เรียกตัว
เขาปองกันพระนครหลวง แตเกิดทอใจวาหากสูกับพมาท่ีอยุธยาตองเสียชีวิตโดยเปลา

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 115

ประโยชนเปนแน จึงพาทัพตีฝาหนีไปต้ังตัวท่ีจันทบูร(จันทรบุรี) พอถึงเดือนเมษายน 2บทท่ี
พ.ศ. 2310 กรงุ ศรอี ยธุ ยา ก็เสยี แกพมา แตหลังจากนั้น 7 เดือน พระยาตากกไ็ ดยกทพั มา
ขบั ไลพ มา ออกจากกรงุ ศรอี ยธุ ยา ไดท ง้ั หมด แตเ หน็ วา กรงุ ศรอี ยธุ ยาเสยี หายมาก จงึ สถาปนา ประ ัวติศาสต ร
กรุงธนบุรีเปนเมืองหลวง และประกอบพิธีบรมราชาภิเษกข้ึนครองราชยใน พ.ศ. 2310
ทรงพระนามวา สมเด็จพระบรมราชาที่ 4 แตคนทั่วไปนิยมออกพระนามวา สมเด็จ
พระเจา ตากสนิ พรอ มทงั้ พระราชทานนามเมอื งวา กรงุ ธนบรุ ศี รมี หาสมทุ ร เหตทุ เ่ี ลอื กธนบรุ ี
เปนเมืองหลวง เน่ืองจากทรงเห็นวาธนบุรีเปนเมืองเล็กปองกันรักษางายอยูใกลปากอาว
สะดวกแกการติดตอคาขายกับตางชาติ และการลําเลียงอาวุธ มีเสนทางคมนาคมสะดวก
โดยเฉพาะทางเรอื มแี มน าํ้ คนั่ กลาง เชน เดยี วกบั พษิ ณโุ ลกและสพุ รรณบรุ ี เพอ่ื จะไดใ ชก องทพั
เรือสนบั สนนุ การรบ และตง้ั อยูไ มไกลศูนยก ลางเดิมมากนัก เปน แหลงรวมขวญั และกาํ ลงั ใจ
ของผูค น โดยอาศยั มผี นู าํ ท่เี ขม แขง็

พระราชกรณยี กจิ ที่สาํ คัญที่สุด
การรวบรวมบรรดาหัวเมืองตางๆ เขาอยูภายใตการปกครองเดียวกัน เน่ืองจากมี
คนพยายามตงั้ ตวั ขนึ้ เปน ผนู าํ ในทอ งถนิ่ ตา งๆ มากมาย เชน ชมุ นมุ เจา เมอื งพษิ ณโุ ลก ชมุ นมุ
เจา เมืองพมิ าย ชุมนุมเจา เมอื งนครศรีธรรมราช เปนตน ตลอดรัชกาลมศี กึ สงครามเกดิ ขน้ึ
มากมาย ไดแก ศกึ พมาท่บี างกุง ศกึ เมืองเขมร ศึกเมืองเชยี งใหม ศกึ เมอื งพชิ ัย ศึกบางแกว
ศกึ อะแซหวนุ กี้ ศกึ จาํ ปาศกั ด์ิ ศกึ เวยี งจนั ทน ซงึ่ พระเจา กรงุ ธนบรุ ไี ดร บั ชยั ชนะในการศกึ ษา
มาโดยตลอด ในสมัยกรงุ ธนบรุ ตี อนปลาย
4. สมยั กรงุ รัตนโกสินทร

4.1 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจฬุ าโลก
ในรัชสมัยสมเด็จพระเจาอยูหัวบรมโกศ เมื่อวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2279
พระบดิ ามีพระนามเดิมวา ทองดี พระมารดาชื่อ หยก
เมือ่ ทรงมพี ระชนั ษา 21 พรรษา ทรงผนวชเปน พระภิกษุ 3 เดือน เมื่อลาสกิ ขา
ก็ทรงเขารบั ราชการในแผนดินสมเด็จพระเจา อุทุมพร คร้นั ถึงแผน ดินสมเดจ็ พระเจา เอกทัศ
ทรงไดรบั ตาํ แหนงเปนหลวงยกกระบตั ร ประจําเมืองราชบุรี พระองคท รงมีความชํานาญใน
การรบอยา งยง่ิ จงึ ไดร บั พระราชทานปนู บาํ เหนจ็ ความดคี วามชอบใหเ ลอ่ื นเปน พระราชวรนิ ทร
พระยาอภัยรณฤทธิ์ พระยายมราชวาที่สมุหนายก เจาพระยาจักรี และในที่สุดไดเล่ือนเปน
เจา พระยามหากษตั รยิศ์ กึ มีเคร่อื งยศอยา ง เจาตางกรม เมือ่ ทรงตไี ดเวยี งจนั ทร พระองคไ ด
อญั เชญิ พระพทุ ธมหามณรี ตั นปฎมิ ากร (พระแกว มรกต) จากเมอื งเวยี งจนั ทนม ายงั กรงุ ธนบรุ ี
ดวย ตอมาเกิดเหตุจลาจล ขาราชการและประชาชนจึงอัญเชิญเปนพระมหากษัตริยแทน
สมเด็จพระเจาตากสนิ มหาราช
พระราชกรณยี กิจทสี่ ําคัญ
พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราชทรงเปน ทง้ั นกั ปกครองและนกั การ
ทหารที่ยอดเยี่ยม ทรงแตงต้ังใหเจานายท่ีเคยผานราชการทัพศึกมาทําหนาที่ชวยในการ
ปกครอง บา นเมืองโปรดเกลาฯ

ประวตั ิศาสตร 116 หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม

1. ใหช าํ ระกฎหมายใหส อดคลอ งกบั ยคุ สมยั ของบา นเมอื ง คอื กฎหมายตราสามดวง
2. รวมถงึ การชาํ ระพระพทุ ธศาสนาใหบ รสิ ทุ ธอิ์ นั เปน เครอ่ื งสง เสรมิ ความมนั่ คงของ
กรงุ รตั นโกสนิ ทร
3. นอกจากนี้พระองคยังคงทรงสงเสริมวัฒนธรรมของชาติ ท้ังดานวรรณกรรมท่ี
ทรงแสดงพระปรีชาสามารถในการประพนั ธ โดยพระราชนิพนธ บทละครเรื่องรามเกียรต์ิ
บทละครเรอ่ื งอณุ รทุ บทละเครอื่ งอเิ หนา บทละครเรอ่ื งดาหลงั เพลงยาวรบพมา ทท่ี า ดนิ แดง
นอกจากดานวรรณกรรมแลว พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชยังทรงสง
เสรมิ ศิลปะดา นสถาปต ยกรรม ประตมิ ากรรม และนาฏกรรม
4. ภายหลังทค่ี รองกรงุ รตั นโกสนิ ทรเ พยี ง 3 ป ไดเกดิ ศึกพมา ยกทัพมาตีเมอื งไทย
พระองคทรงจดั กองทพั ตอสูจนทพั พมา แตกพา ย ยงั ความเปน เอกราชใหก ับแผน ดินไทยมา

2บทที่ จนทกุ วนั น้ี พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราชทรงเปน พระมหากษตั รยิ ท ที่ รง
มีพระมหากรุณาธิคุณอยางลนพนตอพสกนิกรชาวไทย เปน มหาราชอีกพระองคหน่ึงใน
ประวตั ศิ าสตรไ ทย และทรงเปน ปฐมบรมกษตั รยิ แ หง ราชจกั รวี งศ ทปี่ กครองบา นเมอื งใหเ กดิ
ความสงบสขุ จวบจนปจ จบุ นั
4.2 พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจา อยูหัว
พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยหู ัว มีพระนามเดมิ วา สมเด็จพระเจา ลูกยาเธอ
เจา ฟามงกุฎ เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลศิ หลา นภาลยั รัชกาลท่ี 2 กบั
กรมสมเดจ็ พระศรสี รุ เิ ยนทราบรมราชนิ ี ทรงพระราชสมภาพเมอ่ื วนั ท่ี 17 ตลุ าคม พ.ศ. 2347
ในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราชเมอ่ื พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ
หลา นภาลยั จะเสดจ็ สวรรคตนนั้ พระองคม ไิ ดต รสั มอบราชสมบตั ใิ หแ กเ จา นายพระองคใ ด ที่
ประชมุ พระบรมวงศานวุ งศแ ละขนุ นางผใู หญจ งึ ปรกึ ษายกราชสมบตั ใิ หแ กพ ระเจา ลกู ยาเธอ
กรมหมื่นเจษฎาบดินทร ฝายเจามงกุฎซ่ึงทรงผนวชตามราชประเพณีกอนพระราชบิดา
สวรรคตไมก่ีวัน จึงไดดํารงอยูในสมณเพศตอไปถึง 26 พรรษา ทําใหพระองคมีเวลาทรง
ศึกษาวิชาการตางๆ อยางมากมาย โดยเฉพาะภาษาตางประเทศ เปนเหตุใหทรงทราบ
เหตุการณโลกภายนอกอยางกระจางแจง ทั้งยังไดเสด็จธุดงคจาริกไปนมัสการปูชนียสถาน
ตามหัวเมืองหา งไกล ท่ที าํ ใหทรงทราบสภาพความเปน อยูของราษฎรเปนอยางดี
พระราชภารกจิ ทส่ี าํ คญั
1. การทําสนธิสญั ญากับอังกฤษ เพ่ือแลกกับเอกราชของประเทศ ยอมใหต้ังสถาน
กงสุลมีสิทธิสภาพนอกราชอาณาเขต ยอมเลิกระบบการคาผูกขาดเปนการคาเสรี เก็บภาษี
ขาเขาในอตั รารอยชกั สาม
2. ทรงปรบั ปรงุ การรกั ษาความมนั่ คงของประเทศ มกี ารตงั้ ขา หลวงปก ปน พระราช
อาณาเขตชายแดนดานตะวันตกรวมกับอังกฤษ ทรงจางผูเช่ียวชาญชาวยุโรปมาสํารวจทํา
แผนที่พระราชอาณาเขตชายแดนดานตะวันออก จางนายทหารยุโรปมาฝกสอนวิชาทหาร

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 117

แบบใหม ทรงใหตอเรือกลไฟข้ึนใชหลายลําและผลจากการทําสัญญากับอังกฤษทําให 2บทที่
เศรษฐกจิ เจริญรุงเรืองมาก
ประ ัวติศาสต ร
3. พระองคจึงขยายพระนครออกไปทางทิศตะวันออก ไดม ีการขุดคลองและสรา ง
ถนนขึ้นมากมาย เชน คลองผดุงกรุงเกษม คลองภาษีเจริญ คลองดําเนินสะดวก ถนน
เจรญิ กรุง ถนนบาํ รงุ เมอื ง ถนนเฟอ งนคร

4. ไดเ กิดกจิ การแบบตะวันตกข้ึนหลายอยาง เชน ใชร ถมาเดินทาง มตี กึ แบบฝรง่ั
มโี รงสไี ฟ โรงเลอ่ื ยจกั ร เปน ตน นอกจากนยี้ งั มกี ารรบั ชาวตา งประเทศเขา มารบั ราชการ ออก
หนังสอื ราชกิจจานเุ บกษา ต้งั โรงกษาปณ ฯลฯ

5. พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวไดพระราชทานเสรีภาพในการนับถือ
ศาสนา เพราะทรงเห็นวาไมมผี ลตอกจิ การแผนดิน

6. พระองคไดท รงปญ ญัติกฎหมายขึ้นเกือบ 500 ฉบับ ซึง่ เปน กฎหมายที่เต็มไป
ดว ยมนุษยธรรม

7. พระองคทรงเปนนักวิทยาศาสตร ทรงยอมรับวิชาการทางตะวันตกมาใช เชน
การถา ยรปู การกอ สรา ง และงานเครื่องจกั ร เปน ตน ท้ังยงั ทรงมีพระปรชี าสามารถในดาน
ดาราศาสตร คือ ทรงคํานวณเวลาเกิดสุริยุปราคาหมดดวงในประเทศไทย ที่ตําบลหวากอ
แขวงเมอื งประจวบครี ขี นั ธ ไดว า จะเกดิ ขนึ้ วนั ท1ี่ 8 สงิ หาคม พ.ศ. 2411 เวลา 10.32 นากิ า
เวลาดวงอาทติ ยมืดเต็มดวง คอื 6 นาที 46 วินาที และเหตกุ ารณไดเ กิดขนึ้ จริงตามท่ที รง
คาํ นวณไวทกุ ประการ

ในการเสดจ็ ไปทอดพระเนตรสรุ ยิ ปุ ราคาครงั้ นนั้ ทาํ ใหพ ระองคป ระชวรดว ยไขส บั สนั่
อยางแรง และเสด็จสวรรคตเมือ่ วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 สิริพระชนมายไุ ด 64 พรรษา
รวมเวลาครองราชยได 17 ปเ ศษ

4.3 พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจา อยูห ัว
พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั เปน พระราชโอรสในรชั กาลท่ี 4 และสมเดจ็
พระเทพศริ นิ ทราบรมราชนิ ี พระราชสมภพเม่อื วนั ที่ 20 กนั ยายน พ.ศ. 2396 มพี ระนาม
เดิมวา สมเด็จพระเจาลูกยาเธอ เจาฟาจุฬาลงกรณ ทรงไดรับการศึกษาข้ันตนในพระบรม
มหาราชวังเมอ่ื พระชนมายุ 13 พรรษา ทรงเปน กรมขนุ พินติ ประชานาถ เสวยราชยเม่ือวัน
ที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411
ขณะมพี ระชนมพรรษาเพยี ง 15 พรรษา โดยมเี จา พระยาศรสี รุ ยิ วงศ (ชว ง บนุ นาค)
เปนผสู าํ เร็จราชการแผนดิน จนถงึ พ.ศ. 2416 ทรงบรรลนุ ิติภาวะ พระชนมพรรษาครบ 20
พรรษา จึงมีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกคร้ังที่ 2 ทรงครองราชยสมบัติยาวนานถึง 42 ป
สวรรคตเมอ่ื วนั ท่ี 23 ตลุ าคม พ.ศ. 2453
พระราชกรณยี กจิ ที่สาํ คญั
เพอื่ ใหไ ทยเจรญิ กา วหนา ทดั เทยี มอารยประเทศและรอดพน จากภยั จกั รวรรดนิ ยิ มท่ี
กาํ ลงั คมุ คามภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตอ ยขู ณะนน้ั รชั กาลท่ี 5 ทรงพฒั นาและปรบั ปรงุ
ประเทศ ทุกดาน เชน

ประวตั ิศาสตร 118 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสังคม

การปกครอง
ทรงปฎริ ูปการปกครองใหมต ามอยางตะวนั ตก แยกการปกครองออกเปน 3 สว น
คือ การปกครองสวนกลาง แบงเปนกระทรวงตางๆ การปกครองสวนภูมิภาคโดยระบบ
เทศาภิบาลและการปกครองสว นทอ งถน่ิ ในรูปสขุ าภิบาล
กฎหมายและการศาล
ใหต ้งั กระทรวงยตุ ธิ รรมรบั ผดิ ชอบศาลยตุ ิธรรม เปนการแยกอาํ นาจตุลาการ ออก
จากฝา ยบรหิ ารเปน ครงั้ แรก ยกเลกิ จารตี นครบาลทใี่ ชว ธิ โี หดรา ยทารณุ ในการไตส วนคดคี วาม
ตั้งโรงเรียนกฎหมายขึ้น และประกาศใชประมวลกฎหมายลักษณะอาญาอันเปนประมวล
กฎหมายฉบบั แรกของไทย การปรบั ปรงุ กฎหมายและการศาลนเี้ ปน ลทู างทที่ าํ ใหป ระเทศไทย
สามารถแกป ญ หาสิทธิสภาพนอกอาณาเขตไดใ นภายหลัง

2บทที่ สงั คมและวัฒนธรรม
ทรงยกเลิกระบบทาสและระบบไพร ใหประชาชนมีอิสระในการดํารงชีวิต ยกเลิก
ประเพณที ่ลี า สมัย และรบั เอาวัฒนธรรมตะวนั ตกเขา มา
การเงนิ การธนาคารและการคลงั
ผลจากการทําสนธิสญั ญาเบาวร งิ ในสมยั รชั กาลท่ี 4 ทําใหเ ศรษฐกิจการคาขยายตวั
มชี าวตา งประเทศเขามาทาํ กจิ การในประเทศไทยมากขนึ้ รัชกาลท่ี 5 จงึ ใหอ อกใชธนบัตร
และมกี ารกาํ หนดอตั ราแลกเปลยี่ นทแ่ี นน อนเปน ครง้ั แรก ทรงอนญุ าตใหธ นาคารพาณชิ ยข อง
ตา งประเทศเขา มาตง้ั สาขาและสนบั สนนุ ใหค นไทยตงั้ ธนาคารพาณชิ ยข น้ึ ในดา นการคลงั มี
การจัดทํางบประมาณแผนดินเปนคร้ังแรก และปรับปรุงระบบจัดเก็บภาษีอากรใหมี
ประสิทธิภาพขึน้
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงมีพระกรุณาธิคุณตอประชาชนชาว
ไทยและประเทศไทยอยางใหญหลวง จึงทรงไดรับพระราชสมัญญาวา พระปยมหาราช
อนั หมายถึงวา ทรงเปนทร่ี กั ยงิ่ ของปวงชนชาวไทย และในโอกาสครบรอบ 150 พรรษาแหง
วันคลา ยวันพระราชสมภพ วนั ที่ 20 กันยายน พ.ศ.2546 องคการศกึ ษาวทิ ยาศาสตรและ
วัฒนธรรมแหง สหประชาชาติ หรอื ยูเนสโก (UNESCO) ไดประกาศยกยองใหพ ระองคเปน
บคุ คลสาํ คญั และมผี ลงานดเี ดน ของโลกทางสาขาการศกึ ษา วฒั นธรรม สงั คมศาสตร มนษุ ย
วิทยา การพัฒนาสงั คม และสื่อสาร
4.4 สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพ
สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพ เปน พระโอรสในรชั กาลท่ี 4
กับเจาจอมมารดาชุม มีพระนามเดิมวา พระองคเจาดิศวรกุมาร ประสูติเมื่อวันท่ี 21
มถิ นุ ายน พ.ศ. 2405 ทรงไดร บั การศกึ ษาเบอ้ื งตน ในพระบรมมหาราชวงั ในสมยั รชั กาลท่ี 5
ไดรับการสถาปนาเปนกรมหมื่นดํารงราชานุภาพ แลวเล่ือนเปนกรมหลวง ตอมาในสมัย
รชั กาลท่ี 6 ไดเล่ือนข้ึนเปน กรมพระยา และเมือ่ ถงึ สมยั รชั กาลท่ี 7 ไดร บั การสถาปนาเปน

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 119

สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ สมเด็จฯ กระพระยาดํารงราชานุ 2บทท่ี
ภาพทรงเปน กาํ ลงั สาํ คญั ในการพฒั นาบา นเมอื ง โดยเฉพาะการปฏริ ปู ประเทศในสมยั รชั กาล
ที่ 5 ทรงปฏิบตั ิหนา ท่ีราชการดานความวิรยิ ะอตุ สาหะ มีความรอบรู มีความซื่อสตั ย และ ประ ัวติศาสต ร
จงรักภักดตี อ พระมหากษตั ริยท ุกพระองค

กรณยี กิจท่ีสาํ คัญ
การศึกษา
ใน พ.ศ. 2423 ทรงไดร ับแตง ตงั้ ใหด ํารงตําแหนงผูบ ังคบั การกรมทหารมหาดเล็ก
จึงเกยี่ วของกบั การศึกษามาต้งั แตนัน้ เนือ่ งจากมีการต้งั โรงเรยี นทหารมหาดเล็กขึ้นในกรม
ทหารมหาดเล็ก ตอ มาเปล่ียนเปนโรงเรยี นเรยี นพลเรอื น จนถึง พ.ศ. 2433 ทรงเปนอธิบดี
กรมศึกษาธิการและกํากับกรมธรรมการ จึงปรับปรุงงานดานการศึกษาใหทันสมัย เชน
กาํ หนดจดุ มงุ หมายทางการศกึ ษาใหส อดคลอ งกบั ความตอ งการของประเทศ คอื ฝก คนเพอ่ื
เขารับราชการกําหนดหลักสูตร เวลาเรียนใหเปนแบบสากล ทรงนิพนธแบบเรียนเร็วขึ้นใช
เพื่อสอนใหอานไดภายใน 3 เดือน มีการตรวจคัดเลือกหนังสือเรียน กําหนดแนวปฏิบัติ
ราชการในกรมธรรมการ และริเริม่ ขยายการศึกษาออกไปสูราษฎรสามญั ชน เปน ตน
การปกครอง
ทรงตําแหนงเสนาบดกี ระทรวงมหาดไทยคนแรกเปน เวลานานถึง 23 ป ติดตอกนั
ต้งั แต พ.ศ. 2435 – 2458 ทรงมบี ทบาทสําคญั ในการวางรากฐานระบบการบรหิ ารราชการ
แผน ดนิ สว นภมู ภิ าพในแนวใหม โดยยกเลกิ การปกครองทเี่ รยี กวา ระบบกนิ เมอื ง ซงึ่ ใหอ าํ นาจ
เจา เมืองมาก มาเปน การรวมเมอื งใกลเ คียงกนั ตง้ั เปน มณฑล และสง ขา หลวงเทศาภบิ าลไป
ปกครองและจายเงินเดือนใหพอเล้ียงชีพ ระบบนี้เปนระบบการรวมอํานาจเขาสูศูนยกลาง
นอกจากนมี้ กี ารตง้ั หนว ยงานใหมข น้ึ ในกระทรวงมหาดไทย เพอื่ ทาํ หนา ทดี่ แู ลทกุ ขส ขุ ราษฎร
เชน กรมตาํ รวจ กรมปา ไม กรมพยาบาล เปน ตน ตลอดเวลาทที่ รงดแู ลงานมหาดไทย ทรง
ใหความสําคัญแกการตรวจราชการเปนอยางมาก เพราะตองการเห็นสภาพเปนอยูที่แทจริง
ของราษฎร ดูการทํางานของขาราชการ และเปนขวญั กาํ ลงั ใจแกขา ราชการหวั เมอื งดว ย
งานพระนิพนธ
ทรงนพิ นธง านดา นประวตั ศิ าสตรโ บราณคดี และศลิ ปวฒั นธรรมไวเ ปน จาํ นวนมาก
ทรงใชวิธีสมัยใหมในการศึกษาคนควาประวัติศาสตรและโบราณคดี จนไดรับการยกยองวา
เปนบิดาทางโบราณคดีและประวตั ิศาสตรไทย สมเดจ็ ฯ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพทรงลา
ออกจากตาํ แหนง เสนาบดีกระทรวงมหาดไทยเมอื่ พ.ศ. 2458 ในสมยั รชั กาลท่ี 6 เนือ่ งจาก
มปี ญ หาดานสุขภาพ แตตอ มาเสดจ็ กลับเขารบั ราชการอีกคร้ัง ในตาํ แหนง เสนาบดีมุรธาธร
และเมอ่ื ถงึ สมยั รชั กาลท่ี 7 ทรงดาํ รงดาํ แหนง อภริ ฐั มนตรี งานสาํ คญั อน่ื ๆ ทที่ รงวางรากฐาน
ไว ไดแ ก หอสมดุ สาํ หรบั พระนคร และงานดา นพพิ ธิ ภณั ฑแ ละหอจดหมายเหตุ สมเดจ็ ฯ กรม
พระยาดาํ รงราชานภุ าพสน้ิ พระชนมเ มอ่ื พ.ศ. 2486 ทรงเปน ตน ราชสกลุ ดศิ กลุ ใน พ.ศ. 2505

ประวตั ิศาสตร 120 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

ยูเนสโกประกาศยกยองพระองคใหเปนผูมีผลงานดีเดนทางดานวัฒนธรรมระดับโลก นับ
เปนคนไทยคนแรกท่ไี ดรบั เกยี รติ

4.5 สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเ ธอ เจา ฟากรมพระยานรศิ รานุวดั ติวงศ
สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ เปนเจาฟาผูทรง
พระปรีชาสามารถในวิชาการหลายแขนง ทรงเปนปราชญทางอักษรศาสตร ประวัติศาสตร
ดนตรี และงานชา ง พระองคมีพระนามเดิมวา พระองคเ จาจิตรเจริญ เปน พระราชโอรสใน
พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว กับหมอมเจาหญิงพรรณราย ประสูติที่ตําหนักใน
พระบรมมหาราชวงั เมอ่ื วนั ท่ี 28 เมษายน พ.ศ. 2406 ทรงไดร บั การศกึ ษาขน้ั ตน ทโ่ี รงเรยี น
เตรยี มทหาร จากนน้ั ผนวชเปน สามเณรอยทู ว่ี ดั บวรนเิ วศวหิ าร หลงั จากนน้ั ทรงศกึ ษาวชิ าการ
ตา งๆ และราชประเพณี ครน้ั ลาผนวชแลว ทรงรบั ราชการในพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา

2บทท่ี เจา อยหู วั ทรงมีพระสติปญญารอบรู เปน ที่วางพระราชหฤทยั จนไดรับพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ
ใหเล่อื นพระอิสริยยศเปน พระเจา นองยาเธอเจาฟา กรมขนุ นรศิ รานุวัดติวงศ ทรงรบั ราชการ
ในตําแหนงสําคัญ อยูหลายหนวยงานเพ่ือวางรากฐานในการบริหารราชการใหมั่นคง ท้ัง
กระทรวงโยธาธิการ กระทรวงพระคลัง และกระทรวงวัง
ใน พ.ศ. 2452 ทรงกราบบงั คมลาออกจากราชการ เน่อื งจากประชวร ดวยโรค
พระหทัยโต ทรงปลกู ตาํ หนักอยทู ่คี ลองเตย และเรยี กตาํ หนักนว้ี า บา นปลายเนิน ครัน้ เมื่อ
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเลื่อน
พระอสิ รยิ ยศเปน สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ เจา ฟา กรมพระนรศิ รานวุ ดั ตวิ งศ และโปรดเกลา ฯ
ใหท รงกลบั เขารบั ราชการอกี คร้งั หนึ่ง จนกระท่งั มกี ารเปล่ียนแปลงการปกครอง จงึ ทรงพน
จากตําแหนง
ถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ
ใหเลื่อนกรมขึ้นเปน สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ
ในบั้นปลายพระชนมทรงประทับที่บานปลายเนินจนส้ินพระชนมลงเม่ือวันท่ี 10 มีนาคม
พ.ศ. 2490 พระชันษา 83 ป ทรงเปน ตน ราชสกลุ จติ รพงศ
สมเด็จฯ เจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ ทรงมีพระปรีชาสามารถในงานชาง
หลายแขนง ไดท รงงานออกแบบไวเ ปน จาํ นวนมาก ทง้ั งานภาพเขยี นในวรรณคดี ภาพประดบั
ผนงั พระราชลัญจกรและตราสญั ลกั ษณต างๆ ตาลปต ร ตลอดจนสถาปต ยกรรม ซ่ึงเปนที่
รจู กั แพรห ลาย เชน พระอโุ บสถวดั เบญจมบพติ รดสุ ติ วนาราม พระอโุ บสถวดั ราชาธวิ าส พระ
อุโบสถวดั พระปฐมเจดยี  ฯลฯ ดวยพระปรชี าสามารถทางดา นงานชา งนเี้ อง ทําใหทรงไดร บั
พระสมญั ญานามวา นายชา งใหญแ หงกรงุ สยาม
นอกจากนยี้ งั ทรงพระปรชี าสามารถทางดา นดนตรี ทรงพระนพิ นธเ พลงเขมรไทรโยค
เพลงตับนทิ ราชาคริต เพลงตบั จลู ง ฯลฯ สว นดา นวรรณกรรมทรงมีลายพระหตั ถโ ตตอบกับ
สมเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ซึ่งภายหลังไดกลายเปนเอกสารท่ีมีคุณคาดาน
ประวตั ิศาสตรโ บราณคดี ศลิ ปวัฒนธรรมประเพณแี ละอักษรศาสตร ทร่ี จู กั กนั ทว่ั ไปในนาม

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 121

สาสน สมเดจ็ ความทสี่ มเด็จฯ เจา ฟากรมพระยานรศิ รานุวดั ตวิ งศ ทรงพระปรชี าสามารถใน 2บทท่ี
วิชาการหลายแขนง จึงมิไดเปนบุคคลสําคัญของชาติไทยเทาน้ัน หากแตทรงเปนบุคคลที่
ชาวโลกพงึ รจู กั โดยใน พ.ศ. 2506 อนั เปน วาระครบรอ ยปแ หง วนั ประสตู ิ ยเู นสโกไดป ระกาศ ประ ัวติศาสต ร
ใหพระองคเปนบคุ คลสาํ คญั ของโลกพระองคห นงึ่

4.6 ขรัวอนิ โขง
ขรัวอินโขง เปนช่ือเรียกพระอาจารยอิน ซึ่งเปนจิตรกรในสมัยพระบาทสมเด็จ
พระจอมเกลา เจาอยูหวั ขรวั อินโขง เปนชาวบางจาน จงั หวดั เพชรบรุ ี บวชอยูจนตลอดชวี ิต
ที่วดั ราชบรู ณะ (วัดเลยี บ) กรงุ เทพฯ การท่ที า นบวชมานานจึงเรียกวา ขรวั สว นคาํ วา โขง
นนั้ เกดิ จากทานบวชเปน เณรอยนู านจนใครๆ พากันเรยี กวา อนิ โขง ซงึ่ คําวา โขง หรือ โคง
หมายถึง ใหญหรอื โตเกนิ วยั นน้ั เอง
ขรวั อนิ โขง เปน ชา งเขยี นไทยคนแรกทม่ี คี วามรใู นการเขยี นภาพทง้ั แบบไทยทน่ี ยิ ม
เขยี นกนั มาแตโ บราณ และทงั้ แบบตะวนั ตกดว ย นบั เปน จติ รกรคนแรกของไทยทมี่ พี ฒั นาการ
เขยี นรปู จิตรกรรมฝาผนงั โดยการนาํ ทฤษฎกี ารเขยี นภาพแบบสามมติ แิ บบตะวันตกเขา มา
เผยแพรใ นงานจติ รกรรมของไทยยคุ นน้ั ภาพตา งๆ ทข่ี รวั อนิ โขง เขยี นจงึ มแี สง เงา มคี วามลกึ
และเหมอื นจรงิ
ผลงานของขรวั อนิ โขง เปน ทโ่ี ปรดปรานของพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั
มาก เคยโปรดเกลาฯ ใหเขยี นรูปตางๆ ตามแนวตะวนั ตกไวท พ่ี ระอโุ บสถวัดบวรนเิ วศวหิ าร
ซ่ึงเปน ภาพเขียนแรกๆ ของขรัวอินโขง นอกจากนั้นมภี าพเหมอื นพงศาวดารกรงุ ศรีอยุธยา
ทหี่ อพระราชกรมานสุ รณ
ภาพของขรัวอินโขง เทาทม่ี ีปรากฏหลกั ฐานและมีการกลา วอางถงึ อาทิ ภาพเขยี น
ชาดก เร่ืองพระยาชางเผือก ท่ีผนังพระอุโบสถ และภาพสุภาษิตที่หนาตางพระอุโบสถวัด
พระศรีรัตนศาสดาราม ภาพพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทรในหอพระราชพงศานุสรณใน
พระบรมมหาราชวัง ภาพปริศนาธรรมท่ีผนังพระอุโบสถวัดบรมนิวาส ภาพพระบรมรูป
รัชกาลที่ 4 ฯลฯ
ภาพเขยี นจากฝม ือขรวั อนิ โขงเหลา น้ี มีเอกลักษณเฉพาะตวั โดดเดน แปลกตา ใช
สเี ขมและสอี อ นแตกตางจากงานจติ รกรรมท่ีเคยเขยี นกนั มาในยุคนั้น ทาํ ใหเ กดิ รูปแบบใหม
ของงานจติ รกรรมในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั ทเ่ี รยี กกนั วา จติ รกรรมสกลุ
ชางขรัวอนิ โขงที่เปน ตนกาํ เนดิ ของงานจติ รกรรมไทยในยคุ ตอ ๆ มา
4.7 สมเด็จพระศรีนครนิ ทราบรมราชชนนี
สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนชี ทรงมีพระนามเดิมวา สังวาล ตะละภัฏ
พระราชราชสมภพเมื่อ วันอาทิตยที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2443 ทรงเปนบุตรคนที่ 3 ใน
พระชนกชู และพระชนนีคํา ทรงมพี ระภคนิ ี และพระเชษฐา 2 คนซ่งึ ไดถงึ แกก รรมตง้ั แต
เยาวว ยั คงเหลือแตพระอนชุ าออนกวา พระองค 2 ป คอื คณุ ถมยา

ประวตั ิศาสตร 122 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม

สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนอี ภเิ ษกสมรสกบั สมเดจ็ เจา ฟา ฯ กรมขนุ สงขลา
นครินทรไ ดป ระสูติพระโอรสและพระธิดา ดงั นี้

1. หมอมเจากัลยาณิวัฒนามหิดล ภายหลังทรงไดรับการสถาปนาพระอิสริยศักด์ิ
เปน สมเด็จพระเจา พี่นางเธอ เจาฟา กัลยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร

2. หมอ มเจาอานนั ทมหิดล (รชั กาลที่ 8)
3. พระวรวงศเ ธอพระองคเจาภูมพิ ลอดลุ ยเดช (รัชกาลท่ี 9)

พระราชกรณยี กจิ ทสี่ ําคัญ

การแพทย พยาบาล การสาธารณสุข และการศกึ ษา
สมเด็จยา ทรงจดั ต้งั หนว ยและมูลนิธิทีส่ าํ คัญขน้ึ ดงั น้ี

2บทท่ี 1. หนว ยแพทยอ าสาสมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี (พอ.สว.) เปน หนว ย
แพทยอาสาเคลื่อนที่ที่เดินไปในถิ่นทุรกันดาร ประกอบดวย แพทย ทันตแพทย เภสัชกร
พยาบาล เจา หนาที่สาธารณสขุ และสมาชกิ สมทบอกี คณะหนง่ึ ซ่งึ ไมไดรับสิง่ ตอบแทนและ
เบี้ยเลย้ี ง เงินเดือน
2. มูลนิธขิ าเทยี ม จัดต้งั เม่อื 17 สงิ หาคม พ.ศ. 2535
3. มลู นธิ ถิ นั ยรกั ษ ทโ่ี รงพยาบาลศริ ริ าช จดั ตง้ั เมอื่ เดอื นมนี าคม พ.ศ. 2538 เพอื่
ใชเปน สถานทต่ี รวจวนิ จิ ฉัยเตา นม
4. ทรงบริจาคเงนิ เพ่ือสรางโรงเรยี นกวา 185 โรงเรยี น และทรงรบั เอาโครงการ
ของโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดนไวใ นพระราชปู ถมั ภ
การอนุรักษธ รรมชาติ และสง่ิ แวดลอม
สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเปนพระราชวงศท่ีโปรดธรรมชาติมาก
ทรงสรางพระตาํ หนักดอยตุง ขึน้ บรเิ วณดอยตุง เน้ือที่ 29 ไร 3 งาน ที่บา นอีกอ ปากลว ย
อาํ เภอแมฟ า หลวง จงั หวดั เชยี งราย ดว ยพระราชทรพั ยส ว นพระองคเ อง ในพนื้ ทเ่ี ชา ของกรม
ปา ไมเ ปน เวลานาน 30 ป มีความสงู กวาระดบั นาํ้ ทะเลประมาณ 1,000 เมตร โดยทรงเรียก
พระตําหนักน้ีวา บานทีด่ อยตงุ ทรงพฒั นาดอยตงุ และสงเสริมงานใหชาวเขาอกี ดว ย ดังนี้
1. โครงการพัฒนาดอยตงุ เม่ือป พ.ศ. 2531
2. ทรงพระราชทานกลาไมแกผตู ามเสด็จ และทรงปลูกปาดวยพระองคเ อง
3. ทรงนาํ เมลด็ กาแฟพนั ธุอาราบกิ า และไมด อกมาปลูก
4. โครงการขยายพันธุโดยวิธีเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อหนอไมฝร่ัง กลวย กลวยไม เห็ด
หลินจอื สตรอเบอรร ่ี
5. จดั ตง้ั ศนู ยบาํ บดั และฟน ฟูสมรรถภาพผูตดิ ยาเสพติด ท่ีบานผาหมี ตาํ บลเวียง
พางคาํ อาํ เภอแมส าย จังหวดั เชยี งราย
จากพระราชอตุ สาหะดงั กลา ว และโครงการทย่ี งั มไิ ดน าํ เสนอขน้ึ มาขา งตน น้ี ยอดดอย
ทเี่ คยหวั โลน ดว ยการถางปา ทาํ ไรเ ลอื่ นลอยปลกู ฝน จงึ ไดก ลบั กลายมาเปน ดอยทเี่ ตม็ ไปดว ย

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 123

ปาไมตามเดิม ดวยเหตนุ ้ี พระองคจึงทรงไดรบั ขนานนามวา สมเด็จยาแมฟ า หลวงของ 2บทที่
ชาวไทย
ประ ัวติศาสต ร
ในวนั องั คารที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2538 สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี
ทรงไดเ สดจ็ สวรรคต แตพระเกยี รตคิ ุณ และพระมหากรณุ าธคิ ณุ ทีท่ รงปรารถนาใหชาวไทย
มีความสุข ยังคงสถิตถาวรอยูในความทรงจําของพสกนิกรท่ัวไทยตลอดกาล และในวันที่
21 ตลุ าคม พ.ศ. 2543 เปน วนั คลา ยวนั พระราชสมภพครบรอบ 100 ป องคก ารวทิ ยาศาสตร
และวฒั นธรรมแหงสหประชาชาติ หรือ ยเู นสโก ไดเฉลมิ พระเกียรติยกยอ งใหส มเดจ็ พระศรี
นครนิ ทราบรมราชชนนีทรงเปน “บคุ คลสาํ คญั ของโลก”

4.8 พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช (รัชกาลที่ 9)
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช พระราชโอรสพระองค
เล็กในสมเดจ็ เจาฟามหดิ ลอดุลยเดช กรมขุนสงขลานครนิ ทร และหมอ มสังวาล ประสูติ ณ
โรงพยาบาลเมานทอ อเบรน เมอื งเคมบรดิ จ รฐั แมสสาซูเสตต ประเทศสหรัฐอเมรกิ า วนั ท่ี 5
ธันวาคม 2570 ตรงกับวันจันทร เดือนอา ย ข้นึ 12 คํา่ ปเ ถาะ เหตทุ ี่ประสตู ิทอ่ี เมริกาเพราะ
ขณะน้นั พระบรมราชนกเสดจ็ ทรงศึกษาและปฏบิ ัตหิ นา ที่ราชการในตา งประเทศ
ทรงเปนพระมหากษัตริยรัชกาลที่ 9 แหงราชวงศจักรี เสด็จข้ึนครองราชยตั้งแตว ัน
ท่ี 9 มถิ ุนาย พ.ศ. 2489 จนถงึ ปจ จุบัน ทรงพระสถานะเปนประมุขแหง รัฐตามบทบัญญัติ
ของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย
พระองคท รงไดร ับการถวายพระราชสมญั ญาวา “สมเดจ็ พระภทั รมหาราช” ซึ่งมี
ความหมายวา “พระมหากษตั รยิ ผ ปู ระเสรฐิ ยง่ิ ” ตอ มาไดม กี ารถวายพระราชสมญั ญาใหม
วา “พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช” เม่ือ พ.ศ. 2530 และ
“พระภมู พิ ลมหาราช” อนโุ ลมตามธรรมเนยี มเชน เดยี วกบั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา
เจา อยูหวั (รัชกาลท่ี 5) ท่ีทรงไดร บั พระราชสมัญญาวา “พระปยมหาราช” อนึ่ง ประชาชน
ทว่ั ไปนยิ มเรยี กพระองคว า “ในหลวง” คาํ ดงั กลา วคาดวา ยอ มาจาก “ใน (พระบรมมหาราชวงั )
หลวง” บา งกว็ าเพีย้ นมาจากคาํ วา “นายหลวง” ซ่ึงแปลวา เจา นายผูเ ปนใหญ
ท้ังน้ี ทรงเปนพระมหากษัตริยท่ีมีพระชนมชีพอยูและทรงอยูในตําแหนงยาวนาน
ทีส่ ดุ ในโลก และเสวยราชยย าวนานทส่ี ุดในประวัตศิ าสตรช าติไทยดวยเชนกัน
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช ทรงหมน้ั กบั ม.ร.ว. สริ กิ ติ ิ์
เมอื่ วนั ที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2492 เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ นวิ ตั พระนครในปถ ดั มา โดยประทบั
ณ พระท่นี ั่งอมั พรสถาน ตอ มาวันท่ี 28 เมษายน พ.ศ. 2493 พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัว
โปรดเกลาฯ ใหจัดการพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสกับหมอมราชวงศสิริกิต์ิ กิติยากร ณ
พระตาํ หนักสมเด็จพระศรสี วรินทริ าบรมราชเทวี พระพนั วสั สาอยั ยิกาเจา ในวงั สระปทุม ซ่งึ
ในการพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสน้ี มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหสถาปนาหมอม
ราชวงศหญิงสิรกิ ิต์ิ กติ ยิ ากร ขึ้นเปน สมเด็จพระราชนิ ีสริ กิ ิติ์ วันท่ี 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493
ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา กระหมอ มใหต ง้ั การพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกตามแบบอยา งโบราณ

ประวตั ิศาสตร 124 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสงั คม
ราชประเพณขี นึ้ ณ พระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ เฉลมิ พระปรมาภไิ ธยตามทจ่ี ารกึ ในพระสพุ รรณบฏั
วา พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มหติ ลาธเิ บศรามาธบิ ดี จกั รนี ฤ
บดินทร สยามมนิ ทราธิวาส บรมนาถบพิตร พระราชทานพระปฐมบรมราชโองการวา
“เราจะครองแผนดินโดยธรรม เพือ่ ประโยชนส ุขแหง มหาชนชาวสยาม” และในโอกาสน้ี มี
พระบรมราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหเ ฉลมิ พระนามาภไิ ธย สมเดจ็ พระราชนิ สี ริ กิ ติ ์ิ เปน สมเดจ็
พระนางเจาสริ ิกติ ์ิ พระบรมราชนิ ี

2บทที่

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระนางเจาสิริกิต์ิ
พระบรมราชนิ ีนาถมีพระราชโอรส และพระราชธดิ าดว ยกันสี่พระองคต ามลําดบั ดังตอไปน้ี

1. ทูลกระหมอมหญงิ อุบลรตั นราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี (พระนามเดมิ :
สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอเจา ฟา อบุ ลรตั นราชกญั ญา สริ วิ ฒั นาพรรณวดี ประสตู ิ 5 เมษายน 2494
สถานพยาบาล มงตช วั ชี เมอื งโลซาน ประเทศสวติ เซอรแ ลนด) สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอพระองค
นี้ไดทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์แหงพระราชวงศ โดยมีพระโอรสหนึ่งองคและพระธิดา
สององค ทงั้ น้ี คาํ วา “ทลู กระหมอ มหญงิ ” เปน คาํ เรยี กพระราชวงศท มี่ พี ระชนนเี ปน สมเดจ็
พระบรมราชินี

2. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟา มหาวชิราลงกรณ สยามมกฎราชกุมาร
(พระนามเดิม : สมเด็จพระเจาลูกยาเธอ เจาฟาวชิราลงกรณ บรมจักรยาดิศรสันตติวงศ
เทเวศรธํารงสบุ รบิ าล อภคิ ณุ ปู ระการมหติ ตลาดลุ เดช ภูมิพลนเรสวรางกูร กิตตสิ ิริสมบรู ณ
สวางควัฒน บรมขัตตยิ ราชกมุ าร; ประสตู ิ: 28 กรกฎาคม 2495, พระทีน่ ั่งอัมพรสถาน)

3. สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา ฟามหาจักรสี ริ ินธร รฐั สีมาคุณากรปย ชาติ
สยามบรมราชกมุ ารี (พระนามเดมิ : สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจา ฟาสิรนิ ธรเทพรตั นสุดา กิติ
วฒั นาดลุ โสภาคย; ประสตู :ิ 2 เมษายน 2498, พระท่นี ัง่ อัมพรสถาน)

4. สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟา จฬุ าภรณวลยั ลกั ษณ อัครราชกุมารี (ประสูต:ิ

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 125

4 กรกฎาคม 2500, พระทนี่ ัง่ อัมพรสถาน) 2บทท่ี
พระราชกรณยี กิจ พระราชนิพนธ และผลงานอืน่ โดยสงั เขป
ทรงประกอบพระราชกรณียกิจท่ีถึงพรอมท้ังความบริสุทธิ์บริบูรณ จึงเปนชวงเวลา ประ ัวติศาสต ร

60 ป ท่พี สกนกิ รชาวไทยอยไู ดอ ยางรม เยน็ เปน สุขภายใตรม พระบารมี พระราชกรณยี กิจท้งั
หลายทพี่ ระองคทรงบําเพญ็ นบั เปนพระมหากรุณาธคิ ุณอยา งหาทสี่ ุดไมไ ดทพ่ี ระองคท รงมี
ตอประเทศชาตแิ ละประชาชนชาวไทย ดังพระราชกรณียกจิ และพระราชนพิ นธ ดังน้ี

1. มูลนธิ ชิ ัยพัฒนา
2. มลู นิธิโครงการหลวง
3. โครงการสวนพระองคสวนจติ รลดา
4. โครงการหลวงอางขาง
5. โครงการปลูกปา ถาวร
6. โครงการแกมลิง
7. โครงการฝนหลวง
8. โครงการสารานกุ รมไทยสาํ หรบั เยาวชน
9. โครงการแกลงดิน
10. กงั หนั ชยั พฒั นา
11. แนวพระราชดาํ ริ ผลิตแกส โซออลใ นโครงการสว นพระองค (พ.ศ. 2528)
12. แนวพระราชดาํ ริ เศรษฐกิจพอเพียง
13. เพลงพระราชนพิ นธ
14. พระสมเดจ็ จติ รลดา
พระเกยี รตยิ ศ

กงั หนั ชยั พฒั นา

ประวตั ิศาสตร 126 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงไดรับการทูลเกลาฯ ถวาย

รางวัลและเกียรติยศตางๆ มากมาย ท้ังจากบคุ คลและคุณบุคคลในประเทศและตา งประเทศ
อนั เนอ่ื งมาจากพระราชกรณยี กจิ และพระราชอธั ยาศยั ในการแสวงหาความรู ทส่ี าํ คญั เปน ตน วา

1. ประธานรฐั สภายุโรปและสมาชกิ รว มกันทลู เกลา ฯ ถวาย “เหรียญรฐั สภายโุ รป”
(19 กรกฎาคม พ.ศ. 2519)

2. ประธานคณะกรรมมาธกิ ารเพอ่ื สนั ตภิ าพของสมาคมอธกิ ารบดรี ะหวา งประเทศ
ทลู เกลา ฯ ถวาย “รางวัลสันตภิ าพ” (9 กันยายน พ.ศ. 2529)

3. สถาบนั เทคโนโลยแี หง เอเชยี ทลู เกลา ฯ ถวาย “เหรยี ญทองเฉลมิ พระเกยี รตคิ ณุ
ในการนาํ ชนบทใหพ ัฒนา” (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2530)

4. ผูอ ํานวยการใหญโครงการสง่ิ แวดลอ มแหงสหประชาชาติ (UNEP) ทลู เกลาฯ

2บทที่ ถวาย “เหรียญทองประกาศพระเกียรติคุณดานส่ิงแวดลอม” (4 พฤจิกายน
พ.ศ. 2535)
5. ผอู ํานวยการใหญองคก ารอนามัยโลก (WHO) ทูลเกลา ฯ ถวาย “เหรยี ญทอง
สาธารณสขุ เพ่อื มวลชน” (24 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2535)
6. คณะกรรมการสมาคมนิเวศวิทยาเชิงเคมีสากล (International Society of
Chemical Ecology) ทูลเกลา ฯ ถวาย “เหรียญรางวัลเทิดพระเกียรตใิ นการ
สงวนรกั ษาความหลายหลายทางชวี ภาพ” (26 มกราคม พ.ศ. 2536)
7. หวั หนา สาขาเกษตร ฝา ยวชิ าการภมู ภิ าคเอเชยี ของธนาคารโลก ทลู เกลา ฯ ถวาย
“รางวัลหญาแฝกชุบสําริด” สดุดีพระเกียรติคุณในฐานะที่ทรงเปนนักอนุรักษ
ดินและน้าํ (30 ตุลาคม พ.ศ. 2536)
8. ผอู ํานวยการบริหารของยูเอ็นดซี พี ี (UNDCP) แหงสหประชาชาติ ทูลเกลาฯ
ถวาย “เหรยี ญทองคาํ สดดุ พี ระเกยี รตคิ ณุ ดา นการปอ งกนั แกไ ขปญ หายาเสพตดิ ”
(12 ธันวาคม พ.ศ. 2537)
9. องคก ารอาหารและเกษตรแหง สหประชาชาติ (FAO) ทลู เกลา ฯ ถวาย “เหรยี ญ
สดดุ ีพระเกยี รติคณุ ในดา นการพัฒนาการเกษตร” (6 ธันวาคม พ.ศ. 2539)
10. สาํ นกั งานโครงการพฒั นาแหง สหประชาชาติ (UNDP) ทลู เกลา ฯ ถวาย “รางวลั
ความสาํ เรจ็ สงู สดุ ดา นการพฒั นามนษุ ย” จากการทไ่ี ดท รงอทุ ศิ กาํ ลงั พระวรกาย
และทรงพระวิริยะอุตสาหะในการปฏิบัติพระราชกรณียกิจนอยใหญนานัปการ
เพ่ือยังประโยชนและความเจริญอยางย่ังยืนมาสูประชาชนชาวไทยท้ังประเทศ
มาโดยตลอด (26 พฤษภาคม พ.ศ. 2549)
11. ในป พ.ศ. 2550 องคการทรัพยสินทางปญญาโลก (World Intellectual
Property Organization-WIPO) แถลงขาวการทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญ
รางวัลผูนําโลกดานทรัพยสินทางปญญา” (Global Leaders Award) โดย
นายฟรานซิส เกอรรี่ ผูอํานวยการใหญเปนผูนําข้ึนทูลเกลาฯ ถวาย ณ

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 127

พระราชวงั ไกลกงั วล ในวนั ที่ 14 มกราคม 2552 เพ่อื เทดิ พระเกียรตทิ ีท่ รงมี 2บทที่
บทบาทและผลดา นทรัพยสินทางปญญาทีโ่ ดดเดน ทั้งนีพ้ ระองคทรงเปน ผนู าํ
โลกคนแรกท่ไี ดรบั การทลู เกลาฯ ถวายเหรยี ญรางวัลดงั กลา ว ประ ัวติศาสต ร
4.9 พระยากลั ยาณไมตรี (ดร.ฟรานซสิ บี แซร) Dr. Francis Bowes Sayre
ดร.ฟรานซิส บ.ี แซร เปน ชาวตะวนั ตกคนท่ี 2 ทไี่ ดรบั พระราชทานบรรดาศักดเ์ิ ปน
พระยากัลยาณไมตรีชาวตะวนั ตก คนแรกทเ่ี ปนพระยากัลยาณไมตรี มนี ามเดิมวา เจนสไอ
เวอรสันเวสเตนการด (Jens Iverson Westengard) เกิดเม่ือ พ.ศ. 2428 ท่ีมลรัฐ
เพนซลิ วาเนยี สหรัฐอเมรกิ าสําเรจ็ การศกึ ษาจากมหาวิทยาลยั ฮารว ารด เขา มารับราชการใน
ประเทศไทยในสมัยรัชกาลที่ 5-6 โดยใน พ.ศ. 2446-2451 เปนผูชวยท่ีปรึกษาราชการ
แผน ดนิ หลังจากนัน้ เปน ที่ปรึกษาราชการแผนดนิ จนถึง พ.ศ. 2458 จงึ กราบถวายบงั คม
ลาออกกลับไปสหรัฐอเมริกา เวสเตนการดไดรับพระราชทานบรรดาศักดิ์เปนพระยา
กลั ยาณไมตรเี มือ่ พ.ศ. 2454
ดร.แซร มีบทบาทสําคัญในการปลดเปล้ืองขอผูกพันตามสนธิสัญญาเบาวริงท่ีไทย
ทาํ ไวก ับประเทศอังกฤษในสมยั รชั กาลที่ 4 และสนธิสัญญาลกั ษณะเดียวกันทไี่ ทยทาํ ไวก บั
ประเทศอน่ื ซงึ่ ฝา ยไทยเสยี เปรยี บมากในเรอื่ งทค่ี นในบงั คบั ตา งชาตไิ มต อ งขนึ้ ศาลไทย และ
ไทยจะเกบ็ ภาษีจากตางประเทศเกนิ รอยละ 3 ไมได ประเทศไทยพยายามหาทางแกไ ขสนธิ
สญั ญาเสียเปรียบนม้ี าโดยตลอด ตั้งแตสมัยรัชกาลท่ี 5 มาจนถึงสมัยรชั กาลที่ 6 ปรากฏวา
มีเพยี ง 2 ประเทศทยี่ อมแกไขให โดยมขี อแมบางประการ ไดแก สหรัฐอเมรกิ าเปนประเทศ
แรกท่ียอมแกไขใน พ.ศ. 2436 และญ่ปี ุน ยอมแกไ ขใน พ.ศ. 2466
เมื่อ ดร.แซร เขามาประเทศไทยแลว พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจาอยหู วั ทรง
แตงตั้งใหเปนผูแทนประเทศไทยไปเจรจาขอแกไขสนธิสัญญากับประเทศในยุโรป ดร.แซร
เร่ิมออกเดินทางไปปฏิบัตงิ านใน พ.ศ. 2467 การเจรจาเปน ไปอยา งยากลําบาก โดยเฉพาะ
อยา งยง่ิ การเจรจากับอังกฤษ และฝรง่ั เศสซึง่ ตางก็พยายามรักษาผลประโยชนของตนเต็มที่
แตเ นอ่ื งจาก ดร.แซร เปน ผมู ีวิรยิ ะอุตสาหะ มคี วามสามารถทางการทูต และมีความตัง้ ใจดี
ตอ ประเทศไทย ประกอบกบั สถานภาพสว นตวั ของ ดร.แซร ทเี่ ปน บตุ รเขยของประธานาธบิ ดี
วดู โรว วสิ สัน แหง สหรฐั อเมรกิ า จงึ ทาํ ใหการเจรจาประสพความสาํ เร็จ ประเทศในยโุ รปท่ี
ทําสนธิสัญญากับไทย ไดแก ประเทศอังกฤษ ฝร่ังเศส เนเธอรแลนด สเปน โปรตุเกส
เดนมารก สวีเดน อิตาลี และเบลเยี่ยม ยินยอมแกสนธิสัญญาใหเปนแบบเดียวกับที่
สหรฐั อเมรกิ ายอมแกให
ดร.แซร ถวายบังคมลาออกจากหนาที่กลบั ไปสหรฐั อเมริกาใน พ.ศ. 2468 แตก ็ยงั
ยนิ ดที จี่ ะชว ยเหลอื ประเทศไทย ดงั เชน ใน พ.ศ. 2469 หลงั จากทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา
เจาอยูหัวทรงขึ้นครองราชยไดไมนาน ดร.แซรไดถวายคําแนะนําเกี่ยวกับสถานการณบาน
เมือง และแนวทางแกปญ หาตา งๆ ตามทีท่ รงถามไป และยงั ไดร างรฐั ธรรมนญู ถวายใหทรง
พจิ ารณาดว ย
จากคุณงามความดที ี่ ดร.แซร มีตอ ประเทศไทย จงึ ไดรับพระราชทานบรรดาศกั ดิ์

128 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

เปนพระยากลั ยาณไมตรี เม่ือ พ.ศ. 2470 และตอ มาใน พ.ศ. 2511 รัฐบาลไทยไดต ง้ั ชอื่
ถนนขา ง กระทรวงตางประเทศ (วังสราญรมย) วา ถนนกลั ยาณไมตรี พระยากลั ยาณไมตรี
ถงึ แกอ นิจกรรมทปี่ ระเทศสหรัฐอเมริกาเม่ือ พ.ศ. 2515

4.10 หมอบรัดเลย (Dr. Dan Beach Bradley)
ดร.แดน บชี แบรดเลย ชาวไทยเรียกกนั วา หมอบรดั เลย หรือ ปลัดเล เปนชาว
นิวยอรก ประเทศสหรัฐอเมรกิ า เกิดเม่อื พ.ศ. 2345 หมอบรัดเลยเดินทางเขา มายงั สยาม
เมือ่ พ.ศ. 2378 โดยพักอาศยั อยูกับมิชชันนารี ชือ่ จอหนสัน ทวี่ ัดเกาะ เมื่อเขามาอยูเ มือง
ไทย ในตอนแรกหมอบรดั เลยเ ปด โอสถศาลาขน้ึ ทข่ี า งใตว ดั เกาะ รบั รกั ษาโรคใหแ กช าวบา น
แถวนนั้ พรอ มทงั้ สอนศาสนาครสิ ตใ หแ กช าวจนี ทอ่ี ยใู นเมอื งไทย สว นซาราหภ รรยาของหมอ
เปน ครสู อนภาษาอังกฤษ
ตอ มาหมอบรดั เลยย า ยไปอยแู ถวโบสถว ดั ซางตาครสู ขยายกจิ การจากรบั รกั ษาโรค
2บทที่ เปนโรงพิมพ โดยรับพิมพหนังสือเก่ียวกับศาสนาคริสต แจกและพิมพประกาศของทาง
ราชการ เรื่อง หามนําฝนเขามาในประเทศสยามเปนฉบับแรก จํานวน 9,000 แผน เมื่อ
วนั ท่ี 27 เมษายน พ.ศ. 2382 อกี ดว ย กจิ การโรงพมิ พน ีน้ บั เปน ประโยชนสําหรับคนไทย
ประวตั ิศาสตร มาก เอกสารทางประวตั ศิ าสตรท สี่ าํ คญั ซงึ่ คนรนุ หลงั ไดศ กึ ษาสว นหนง่ึ กม็ าจากโรงพมิ พข อง
หมอบรดั เลย นอกจากนท้ี า นไดอ อกหนงั สอื พมิ พร ายปฉ บบั หนง่ึ ชอ่ื วา บางกอกคาเลนเดอร
(Bangkok Galender) ตอ มาไดอ อกหนงั สอื พมิ พรายปก ษอกี ฉบบั หนึง่ เม่ือ พ.ศ. 2387
ชื่อวา บางกอกรีคอรเดอร (Bangkok Recorder) นอกจากหนังสือพิมพแลวยังไดพิมพ
หนงั สอื เลม จาํ หนายอกี ดว ย เชน ไคเกก็ ไซฮ ั่น สามกก เลียดกก หองสิน ฯลฯ หนงั สอื ของ
หมอบรัดเลยนั้นเปนท่ีรูจักแพรหลายในหมูขุนนางและราชสํานัก โดยเฉพาะหนังสือพิมพท่ี
ลงบทความแสดงความคิดเห็นอยา งกวา งขวาง
นอกจากงานดา นโรงพมิ พท ห่ี มอบรดั เลยเ ขา มาบกุ เบกิ และพฒั นาใหว งการสงิ่ พมิ พ
ไทยแลว งานดานการแพทยและดานสาธารณสุขที่ทานทําไวก็มิไดยิ่งหยอนไปกวากัน
หมอบรัดเลย นับเปนหมอฝร่ังคนแรกที่ไดน าํ เอาหลกั วิชาการแพทยสมยั ใหมเขามาเผยแพร
ในเมอื งไทย มกี ารผา ตดั และชว ยรกั ษาโรคตา งๆ โดยใชย าแผนใหม ซง่ึ ชว ยใหค นไขห ายปว ย
อยางรวดเร็ว ทีส่ าํ คญั ที่สดุ คอื การปลกู ฝป อ งกันไขท รพิษ
ดว ยคณุ งานความดีท่ีหมอบรดั เลยมตี อ แผน ดินไทย พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา
เจาอยหู วั จึงไดพระราชทานพระบรมราชา
นญุ าตใหพ วกมชิ ชนั นารี และหมอบรดั เลย
เชาที่หลังปอมวิไชยประสิทธิ์อยูจนถึงรัช
สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยู
หวั จงึ พระราชทานใหอ ยโู ดยไมต อ งเสยี คา
เชาจนกระท่ังหมอบรัดเลยถึงแกกรรมเมื่อ
พ.ศ. 2416 รวมอายุได 71 ป

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 129

บคุ คลสาํ คัญของประเทศไทยทอ่ี งคการศึกษา วทิ ยาศาสตร และวัฒนธรรมแหง
สหประชาชาติ (ยูเนสโก) ยกยอง

อนั ดบั ผูไดร ับยกยอ ง ยกยอง ยกยองเน่อื งในวาระ
เมอื่ วนั ท่ี

1. สมเด็จพระเจา บรมวงศเธอฯ 21 มถิ นุ ายน ฉลองวันประสตู ิ
กรมพระยาดาํ รงราชานุภาพ พ.ศ. 2505 ครบ 100 พรรษา

2. สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอฯ 28 เมษายน ฉลองวันประสูต
กรมพระยานรศิ รานุวดั ติวงศ พ.ศ. 2506 ครบ 100 พรรษา

3. พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ 24 กมุ ภาพนั ธ ฉลองวันพระราชสมภพ 2บทท่ี
หลา นภาลยั พ.ศ. 2511 ครบ 200 พรรษา

4. พระบาทสมเดจ็ พระมงกฏุ เกลา 1 มกราคม ฉลองวนั พระพระราช ประ ัวติศาสต ร
เจา อยูห ัว พ.ศ. 2524 สมภพครบ 100 พรรษา

5. สุนทรภู 26 มถิ ุนายน ฉลองครบชาติกาล
พ.ศ. 2529 200 ป

6. พระยาอนุมานราชธน 14 ธันวาคม ฉลองครบชาตกิ าล 100 ป
พ.ศ. 2531

7. สมเด็จพระมหาสมณเจา กรม 11 ธนั วาคม ฉลองวันประสตู คิ รบ
พระปรมานชุ ติ ชโิ นรส พ.ศ. 2533 200 พรรษา

8. พระเจาวรวงศเ ธอกรมหมืน่ 25 สิงหาคม ฉลองวนั ประสูตคิ รบ
นราธิปพงศป ระพันธ พ.ศ. 2534 100 พรรษา

9. สมเดจ็ พระมหิตลาธเิ บศร 1 มกราคม ฉลองวันพระราชสมภพ
อดลุ ยเดชวกิ รม พระบรมราชชนก พ.ศ. 2535 ครบ 100 พรรษา

10. พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว 9 มิถุนายน ฉลองสิริราชสมบตั ิครบ
ภูมิพลอดลุ ยเดช พ.ศ. 2539 50 ป

11. สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบราชชนนี 11 พฤษภาคม ฉลองวนั พระราชสมภพ
พ.ศ. 2543 ครบ 100 พรรษา

12. นายปรดี ี พนมยงค 20 กันยายน ฉลองครบชาตกิ าล 100 ป
พ.ศ. 2543

13. พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา 20 กันยายน ฉลองวนั พระราชสมภพ
เจาอยูหัว พ.ศ. 2546 ครบ 150 พรรษา

130 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม

อนั ดับ ผไู ดร ับยกยอ ง ยกยอ ง ยกยอ งเนื่องในวาระ
ประวัติศาสตร 14. หมอมหลวงปน มาลากุล เม่อื วันท่ี ฉลองครบชาติกาล
20 ตุลาคม 100 ป
พ.ศ. 2546

15. พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจา 18 ตุลาคม ฉลองวนั พระราชสมภพ
อยหู ัว พ.ศ. 2547 ครอบ 200 พรรษา

16. นายกหุ ลาบ สายประดิษฐ 31 มีนาคม ฉลองครบชาติกาล
พ.ศ. 2548 100 ป

2บทที่ 17. พทุ ธทาสภกิ ขุ 20 ตุลาคม ฉลองครบชาตกิ าล
พ.ศ. 2548 100 ป

18. พระเจาบรมวงศเธอฯ กรมหลวง 19 พฤศจกิ ายน ฉลองวันประสตู คิ รบ
วงศาธริ าชสนทิ พ.ศ. 2550 200 พรรษา

กิจกรรมที่ 9 เร่ือง บุคคลสําคญั ของไทยและของโลกดานประวตั ศิ าสตร

ใหนักศกึ ษาแบงกลมุ 4 กลุม แตละกลมุ ศกึ ษาคน ควา และทํารายงานสง พรอมกบั
นําเสนอ โดยมีหัวเร่อื ง ดงั น้ี

กลุม ที่ 1 พระราชประวตั ิและพระราชกรณียกจิ ทีส่ ําคญั ของ
พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช

กลมุ ที่ 2 พระราชประวัติและพระราชกรณยี กิจท่ีสาํ คัญของ
พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจา อยหู ัว

กลมุ ที่ 3 พระราชประวัตแิ ละพระราชกรณียกิจทีส่ ําคัญของ
สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี

กลุมท่ี 4 พระราชประวตั ิและพระราชกรณียกจิ ทส่ี าํ คญั ของ
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช



รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 131

เรื่องท่ี 5 เหตุการณส าํ คญั ของโลกทม่ี ีผลตอปจจบุ นั 2บทท่ี

เหตุการณสําคัญที่มีผลกระทบตอการเปลี่ยนแปลงของโลกน้ันหมายถึงเหตุการณ ประ ัวติศาสต ร
สําคัญท่ีทําใหโลกเกิดการเปล่ียนแปลงภายหลังสงครามสิ้นสุดลง ซึ่งพบวาสหประชาชาติ
สามารถยับย้ังการทําสงครามอาวุธไดในระดับหนึ่ง แตเม่ือสงครามอาวุธผานไปเหตุการณ
ปจ จบุ นั จะกลายเปน สงครามเศรษฐกจิ ชีวติ ความเปนอยู วัฒนธรรม จารตี ประเพณี รวมถึง
การเมอื งการปกครองในปจ จุบนั ซง่ึ เหตกุ ารณสาํ คญั ในอดตี ทีส่ ง ผลตอปจจุบันมดี งั นี้

1. สงครามโลกครงั้ ท่ี 1 และ 2

สงครามโลกครงั้ ทหี่ นงึ่ เปน สงครามความขดั แยง บนฐานการลา อาณานคิ ม ระหวา ง
มหาอํานาจยุโรปสองคาย คือ ฝายไตรพันธมิตร (Triple Alliance) ซ่ึงประกอบไปดวย
เยอรมนี และอิตาลี กับฝายมหาอํานาจ (Triple Entente) ประกอบไปดวยบริเตนใหญ
ฝรงั่ เศสและรัสเซยี เกดิ ขน้ึ ในชวง ค.ศ.1914-1918 (พ.ศ.2547-2461)

สาเหตขุ องสงครามโลกครง้ั ทหี่ นงึ่ เกดิ จากความขดั แยง ทางการเมอื งของทวปี ยโุ รป
โดยเปน จดุ เรม่ิ ตน ของการสนิ้ สดุ ของระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชยข องยโุ รป การสนิ้ สดุ ของ
จักรวรรดิออตโตมัน เปนตัวเรงปฏิกิริยาของการปฏิวัติรัสเซีย การพายแพของประเทศ
เยอรมนีในสงครามครั้งน้ี สงผลใหเกิดลัทธิชาตินิยมขึ้นในประเทศ และเปนจุดเร่ิมตนของ
สงครามโลกครั้งทส่ี อง เมอื่ พ.ศ.2482 (ค.ศ.1939)

ในชว งแรกของสงครามมหาอาํ นาจกลางเปน ฝา ยไดเ ปรยี บ แตห ลงั จากทอ่ี เมรกิ าเขา
รวมกับฝายพันธมิตร พรอมกับสงอาวุธยุทโธปกรณและกําลังพลเกือบ 5 ลานคน ทําให
พนั ธมติ รกลบั มาไดเ ปรยี บและสามารถเอาชนะฝา ยมหาอาํ นาจกลางไดอ ยา งเดด็ ขาด ในทสี่ ดุ
เมอ่ื ฝา ยมหาอาํ นาจกลางยอมแพแ ละเซน็ ตส ญั ญาสงบศกึ เมอ่ื วนั ท่ี 11 พฤศจกิ ายน ค.ศ.1918
สงครามโลกคร้งั ท่ี 1 ซ่งึ กนิ ระยะเวลายาวนาน 4 ป 5 เดือน จึงยตุ ิลงอยา งเปน รปู ธรรม

ผลกระทบ
หลังจากท่ีสหรัฐอเมริกาไดเขารวมรบและประกาศศักดาในสงครามคร้ังน้ี ทําให
สหรัฐอเมริกาไดกาวเขามาเปนหน่ึงในมหาอํานาจโลกเสรีบนเวทีโลกเคียงคูกับอังกฤษและ
ฝรั่งเศส รัสเซียกลายเปนมหาอํานาจโลกสังคมนิยม หลังจากเลนินทําการปฏิวัติยึดอํานาจ
และตอ มาเมอ่ื สามารถขยายอาํ นาจไปผนวกแควนตา ง ๆ มากขน้ึ เชน ยูเครน เบลารสุ ฯลฯ
จงึ ประกาศจดั ตั้งสหภาพโซเวยี ต (Union of Soviet Republics – USSR) ในป ค.ศ.1922
เกิดการรา งสนธสิ ัญญาแวรซาย (The treaty of Veraailles) โดยฝา ยชนะสงครามสําหรับ
เยอรมนี และสนธิสัญญาสันตภิ าพอกี 4 ฉบบั สําหรบั พนั ธมิตรของเยอรมนี เพ่ือใหฝา ยผู
แพยอมรับผิดในฐานะเปนผูกอใหเกิดสงครามในสนธิสัญญาดังกลาว ฝายผูแพตองเสียคา
ปฏกิ รรมสงคราม เสยี ดินแดนทัง้ ในยโุ รปและอาณานิคม ตอ งลดกาํ ลังทหาร อาวุธ และตอง
ถูกพันธมิตรเขายึดครองดินแดนจนกวาจะปฏิบัติตามเงื่อนไขของสนธิสัญญาเรียบรอย

ประวตั ิศาสตร 132 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

อยา งไรกต็ ามดวยเหตุทีป่ ระเทศผูแพไมไ ดเ ขา รวมในการรางสนธิสัญญา แตถ กู บีบบงั คบั ให
ลงนามยอมรับขอตกลงของสนธสิ ญั ญา จึงกอใหเ กิดภาวะตงึ เครียดขนึ้ เกิดการกอ ตัวของ
ลัทธิฟาสซิสตในอิตาลี นาซีในเยอรมัน และเผด็จการทหารในญี่ปุน ซ่ึงทายสุดประเทศ
มหาอํานาจเผด็จการท้ังสามไดรวมมือเปนพันธมิตรระหวางกัน เพ่ือตอตานโลกเสรีและ
คอมมิวนิสต เรียกกันวาฝายอักษะ (Axis) มีการจัดต้ังขึ้นเปนองคกรกลางในการเจรจา
ไกลเ กลยี่ ขอ พพิ าทระหวา งประเทศ เปน ความรว มมอื ระหวา งประเทศ เพอื่ รกั ษาความมน่ั คง
ปลอดภยั และสนั ตภิ าพในโลก แตค วามพยายามดงั กลา วกด็ จู ะลม เหลว เพราะในป ค.ศ. 1939
ไดเ กดิ สงครามทร่ี ุนแรงขน้ึ อกี ครงั้ นน่ั คอื สงครามโลกครงั้ ที่ 2 เปน ความขัดแยงในวงกวาง
ครอบคลุมทุกทวปี และประเทศสว นใหญใ นโลก เริม่ ตนในป พ.ศ.2482 (ค.ศ.1939) และ
ดาํ เนนิ ไปจนกระทงั่ สนิ้ สดุ ในป พ.ศ. 2488 (ค.ศ.1945) ไดช อื่ วา เปน สงครามทมี่ ขี นาดใหญ

2บทที่ และทาํ ใหเ กิดความสญู เสียครั้งใหญที่สุดในประวตั ิศาสตรโ ลก
ตน เหตทุ แ่ี ทจ รงิ ของสงครามครง้ั น้ี ยงั เปน ประเดน็ ทถี่ กเถยี งกนั อยไู มว า จะเปน สนธิ
สัญญาแวรซ ายส ภาวะเศรษฐกจิ ตกตาํ่ ครั้งใหญ ความเปน ชาตนิ ิยม การแยง ชิงอาํ นาจและ
ตองการแบงปนโลกใหมของประเทศที่เจริญตามมาทีหลังและกระแสนิยม เชนเดียวกับวัน
เริ่มตนสงครามท่ีอาจเปนไปไดท้ังวันท่ี 1 กันยายน พ.ศ. 2482 (ค.ศ.1939) ที่เยอรมัน
รกุ รานโปแลนด, วนั ที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2480 (ค.ศ.1937) ที่ญปี่ นุ รกุ รานแมนจูเรีย บาง
คนกลาววาสงครามโลกคร้ังที่หน่ึงและสงครามโลกคร้ังน้ีเปนขอพิพาทเดียวกัน แตแยกกัน
ดว ย “การหยดุ ยงิ ” การตอ สมู ขี น้ึ ตงั้ แตม หาสมทุ รแอตแลนตกิ ยโุ รปตะวนั ตกและตะวนั ออก
ทะเลเมดิเตอรเรเนียน แอฟริกา ตะวนั ออกกลาง มหาสมทุ รแปซฟิ ก เอเชียตะวนั ออกเฉียง
ใต และจีน สงครามในยุโรปสนิ้ สุดเมื่อเยอรมนยี อมจาํ นนในวันท่ี 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2488
(ค.ศ.1945) แตในเอเชียยังดําเนนิ ตอไปจนกระท่ังญี่ปนุ ยอมจาํ นนในวันที่ 15 สิงหาคม ป
เดยี วกัน คาดวามีผเู สยี ชีวิตในสงครามครง้ั นีร้ าว 57 ลานคน
2. สงครามเยน็
สงครามเย็น (อังกฤษ : Cold War) (พ.ศ.2490-2534 หรอื ค.ศ.1947-1991)
เปน การตอ สกู นั ระหวา งกลมุ ประเทศ 2 กลมุ ทมี่ อี ดุ มการณท างการเมอื งและระบบการเมอื ง
ตา งกัน เกิดขนึ้ ในชวงหลงั สงครามโลกครงั้ ทีส่ อง ฝา ยหน่ึงคอื สหภาพโซเวยี ต เรยี กวา คาย
ตะวันออก ซ่ึงปกครองดวยระบอบคอมมิวนิสต อีกฝายหน่ึงคือ สหรัฐอเมริกาและกลุม
พนั ธมติ ร เรียกวา คา ยตะวันตก ซงึ่ ปกครองดว ยระบอบเสรปี ระชาธิปไตย
นโยบายตา งประเทศของสหรฐั อเมรกิ าและสหภาพโซเวยี ตในชว งเวลาดงั กลา ว คาํ นงึ
ถงึ สงครามเยน็ เปน หลกั นบั จากป ค.ศ.1947 (พ.ศ.2490) จนกระทง่ั การลม สลายของสหภาพ
โซเวียต ใน ค.ศ.1991 (พ.ศ.2534) สมัยเริ่มตนสงครามเยน็ นาจะอยใู นสมัยวิกฤตการณ
ทางการทูตในตอนกลางและปลาย ค.ศ.1947 เม่อื สหรฐั อเมริกากบั สหภาพโซเวยี ตเกดิ ขัด
แยงเรือ่ งการจดั ตงั้ องคก ารสันตภิ าพในตรุ กี ยโุ รปตะวนั ออกและเยอรมนี

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 133

ความตึงเครียดเน่ืองจากการเผชิญหนากันระหวางอภิมหาอํานาจ แตยังไมมีการ 2บทที่
ประกาศสงครามหรือใชกําลังเปนสมัยลทั ธิทรูแมน วันที่ 12 มนี าคม คศ.1947 กบั ประกาศ
แผนการมารแชลล เพอ่ื ฟน ฟูบรู ณะยุโรปตะวันตก ซ่งึ ไดรับความเสยี หายจากสงครามโลก ประ ัวติศาสต ร
คร้งั ทส่ี อง การขยายอทิ ธิพลของโซเวียตในยโุ รปตะวนั ออกและการแบงแยกเยอรมนี

การวิจัยและพัฒนาโครงการทางการทหารทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญจํานวนมาก
เกิดข้ึนในชวงเวลาน้ีรวมถึงการแขงขันกันสํารวจอวกาศ การจารกรรมและการสะสมอาวุธ
นวิ เคลียรด ว ยทง้ั หมดนีเ้ ปนไปเพอื่ แสดงแสนยานภุ าพของฝายตน

3. สงครามเศรษฐกจิ

หากยอนไปเม่ืออดีตการเกิดข้ึนของสงครามจะเปนการแกงแยงชิงดินแดนและ
ทรพั ยากร เพราะสงครามในขณะนน้ั จะเปน การขยายอาณาเขตออกไป โดยมไิ ดม งุ หวงั เพยี ง
ดนิ แดนเทา นน้ั แตย งั มงุ หวงั ทรพั ยากรในดนิ แดนอกี ดว ย ภายหลงั สงครามโลกสน้ิ สดุ ลง การ
แขงขันดานการคา ชีวิตความเปนอยูเปลี่ยนแปลงไปกลางเปนสงครามเศรษฐกิจ การทํา
สงครามเศรษฐกิจจะมีการใชวัฒนธรรมเขาไปแทรกแซงเปนการกลืนชาติดวย ที่เรียกวา
“Crelization” หมายความวา เปน ความพยายามยดั เยยี ดวฒั นธรรมของตนใหเ ปน สว นหนงึ่
ของวฒั นธรรมในชาตนิ น้ั ๆ โดยครอบงาํ ทาํ ใหค นมวี ถิ ชี วี ติ ตามแบบฉบบั วฒั นธรรมของตน
หรือรสู ึกวา เหมือนเปน วฒั นธรรมของตน เพราะวา วถิ ชี วี ิตจะมีตัวสินคาเปน องคป ระกอบ

4. เหตกุ ารณโลกปจ จุบัน

หลักการเกิดสงครามโลกทั้งประเทศที่ชนะและแพสงครามตางก็เปนประเทศ
อุตสาหกรรมทําใหทุกประเทศตองฟนฟูเศรษฐกิจในประเทศตน ในท่ีสุดผลผลิตมีมากเกิน
ความตองการจนกลายเปน สาเหตเุ ศรษฐกิจตกตํ่าท่วั โลกในป ค.ศ. 1929-1933

เหตุการณโลกปจจุบันมีการแขงขันดานเศรษฐกิจสูงหรือการทําสงครามดาน
เศรษฐกิจทําใหวิถีชีวิตของชาวไทยไมวาจะเปนการดําเนินชีวิตปจจุบัน การบริโภคคานิยม
เปลยี่ นแปลงไป เมอื่ เรายอมรบั วถิ ชี วี ติ ใด ๆ กต็ าม วถิ ชี วี ติ เหลา นนั้ ยอ มจะตอ งรอ งขอสนิ คา
บางอยางเพื่อที่จะทําใหการดําเนินชีวิตเหลาน้ันเดินตอไปได เชน เม่ือเรายอมรับวิถีชีวิต
ดิจทิ ลั (Digital) เครือ่ งมืออิเลก็ ทรอนิกส และ PC ก็จะกลายเปน สวนหนง่ึ ของวิถีชีวติ เรา
ญี่ปุนเปนชาติหนึ่งที่ผลิตเครื่องเสียงไดดี ซึ่งการรองเพลงตามเน้ือรองท่ีเรียกกันเปนภาษา
ญป่ี นุ วา “คาราโอเกะ” เมอ่ื เรายอมรบั วธิ กี ารรอ งเพลงกนั ตามเนอ้ื เพลงทเ่ี ปน คาราโอเกะ ใน
ท่ีสุดสินคาเก่ียวกับการรองเพลงคาราโอเกะแบบญี่ปุนก็จะขายดีไปดวย การรับประทาน
อาหารฟาสตฟ ดู ตามแบบฉบบั วฒั นธรรมอเมรกิ นั หรอื การยอมรบั ภาษาทใี่ ชใ นการสอ่ื สารทาง
ธรุ กจิ ตองเปน ภาษาอังกฤษ ภาษาจนี เปน ตน

การเกดิ ขนึ้ ของกระแสวฒั นธรรมโลกจะทาํ ใหบ รษิ ทั ยกั ษใ หญร ะดบั โลกสามารถผลติ
สินคาดวยตนทุนต่ําท่ีขายไดท่ัวโลก ซ่ึงเปนการแสวงหาผลประโยชนขามชาติจากประเทศ
ดอยพัฒนาหรือการทําการคาโดยเสรีจากบริษัทใหญ ซ่ึงมีตนทุนหรือกําลังทรัพยมากมา

ประวตั ิศาสตร 134 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

แขงขันธุรกิจในประเทศท่ีกําลังพัฒนาจะเห็นไดวาในยุคเศรษฐกิจใหม มีการหล่ังไหลของ
วฒั นธรรมตางชาตเิ ขามาในสงั คมไทยอยา งหนักจนทาํ ใหรูสึกวา วัฒนธรรมคา นยิ ม รปู แบบ
วิถีการดําเนนิ ชีวิตแบบไทยๆ กําลงั ถกู กลืนและถกู ทาํ ลายความเปน ไทย ทําใหปฏเิ สธไมไ ด
วา ปจ จบุ นั วฒั นธรรม รปู แบบวถิ ชี วี ติ ตะวนั ตกหรอื ของตา งชาตกิ าํ ลงั มบี ทบาทตอ การดาํ เนนิ
ชีวิตความเปนอยูของคนทุกเพศทุกวัย อยางไรก็ตาม แมวาระบบตลาดทุนนิยมนี้จะมี
การแขงขันที่สงผลดีตอผูบริโภคในเร่ืองคุณภาพผลิตภัณฑและรูปแบบของนวัตกรรม
(Innovation) กต็ าม แตก ท็ าํ ใหส งั คมไทยยคุ ใหมม ลี กั ษณะเปน บรโิ ภคนยิ ม (Consumerism)
และสังคมมีความเสี่ยงตอการถูกกลืนทางวัฒนธรรม ซึ่งคนรุนใหมท่ีจะเปนฟนเฟองกลไก
ทางสงั คมตอ ไปในอนาคตกก็ าํ ลงั หลงใหลนยิ มชมชอบกบั ความสขุ จากสง่ิ บนั เทงิ ตา งๆ ทมี่ า
กบั กระแสโลกาภิวฒั นและการเปด เสรที างการคา

2บทท่ี ในป ค.ศ.2508 (พ.ศ.2551) วันท่ี 15 กันยายน 2551 บริษัทยักษใหญใน
สหรัฐอเมริกาประกาศภาวะขาดทุนลม ทําใหสงผลกระทบตอเศรษฐกิจโลกถดถอยจนถึง
ปจ จุบนั ป พ.ศ. 2552


รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 135

กิจกรรมท่ี 10 เรอ่ื ง เหตุการณสาํ คัญของโลกทีม่ ีผลตอปจจุบัน 2บทที่

1. ขอใดคอื สาเหตุของการเกิดสงครามโลกคร้ังท่ี 1 ประ ัวติศาสต ร
ก. ความขดั แยงทางดา นวัฒนธรรมของทวปี ยุโรป
ข. ความขดั แยง ทางเศรษฐกจิ ของทวีปยโุ รป
ค. ความขดั แยง ทางการเมืองของทวีปยุโรป
ง. ถกู ทงั้ 3 ขอ

2. สงครามท่ีรุนแรงและทาํ ใหเ กิดความสญู เสยี ครั้งใหญท่สี ุดในประวัติศาสตรโ ลกคอื
ก. สงครามโลกคร้งั ที่ 1
ข. สงครามโลกครง้ั ที่ 2
ค. สงครามเศรษฐกจิ
ง. สงครามเยน็

3. สงครามในยโุ รปส้ินสดุ ลง แตใ นเอเชยี ยงั ตอ สูกันอยูจนกระท่ังญี่ปนุ ประกาศ
ยอมจํานนเม่อื
ก. 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2488
ข. 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2488
ค. 8 สงิ หาคม พ.ศ. 2488
ง. 15 สงิ หาคม พ.ศ. 2488

4. การแขงขันทางดานเทคโนโลยีและสะสมอาวุธนิวเคลยี ร การสํารวจอวกาศ
การจารกรรมตางๆ เพอื่ แสดงแสนยานภุ าพเกดิ ขึ้นในชว งไหน
ก. สงครามเย็น
ข. สงครามเศรษฐกจิ
ค. สงครามโลกครัง้ ที่ 2
ง. ถูกทุกขอ

5. บรษิ ทั ยักษใหญของสหรฐั อเมรกิ าประกาศภาวะขาดทุนลม ทาํ ใหภ าวะเศรษฐกจิ
ทัว่ โลกถดถอยเมอื่ ป พ.ศ.อะไร
ก. พ.ศ. 2552
ข. พ.ศ. 2551
ค. พ.ศ. 2550
ง. พ.ศ. 2548



136 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

3บทที่ เศรษฐศาสตร

สาระสําคัญ
การเรยี นรูเกีย่ วกับเศรษฐศาสตรพ นื้ ฐาน เก่ียวกบั ระบบเศรษฐกิจ สถาบนั ทางการ

เงนิ และการคลงั ความสมั พนั ธแ ละความเชอื่ มโยงของระบบเศรษฐกจิ ระหวา งประเทศ และ
การรวมกลมุ ทางเศรษฐกจิ ของประเทศตา งๆ เพอื่ เชอื่ มโยงสแู นวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี งระดบั
ชมุ ชนและการดาํ รงชวี ิต
ตวั ชวี้ ดั

1. วิเคราะหป ญหาและแนวโนมทางเศรษฐกิจ ของประเทศไทยได
2. เสนอแนวทางการแกปญ หาของเศรษฐกิจของประเทศไทยในปจ จบุ ันได
3. รูและเขาใจตระหนักในความสําคัญของการรวมกลุมเศรษฐกิจระหวางประเทศ

และประเทศตา งๆ ในโลก
4. รแู ละเขา ใจในระบบเศรษฐกจิ แบบตางๆ ในโลก
5. รูและเขาใจความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวางประเทศของ

ประเทศไทยกับกลมุ เศรษฐกจิ ของประเทศตา งๆ ในภูมภิ าคในโลก
6. วเิ คราะหค วามสาํ คญั ของระบบเศรษฐกจิ และการเลอื กจดั กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ

ของประเทศตางๆ ในโลกและผลกระทบ
7. เขา ใจในเรอ่ื งกลไกราคากบั ระบบเศรษฐกิจ
8. รแู ละเขา ใจในเรือ่ งการเงนิ การคลังและการธนาคาร
9 เขาใจในระบบของการธนาคาร
10. ตระหนกั ในความสําคัญของการเงิน สถาบนั การเงิน
11. วิเคราะหผลกระทบจากปญหาทางเศรษฐกิจ ในเร่ืองการเงิน การคลังของ

ประเทศ และของโลกไว
12. รแู ละเขา ใจเร่ืองแผนพฒั นาเศรษฐกิจ และสงั คมแหง ชาติ
ขอบขายเนือ้ หา
เรอ่ื งท่ี 1 ความรเู บ้ืองตนเก่ยี วกบั เศรษฐศาสตร
เร่ืองที่ 2 ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศไทย
เรื่องที่ 3 กระบวนการทางเศรษฐกิจ
เรื่องที่ 4 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ
เร่อื งท่ี 5 สถาบนั การเงินและการเงนิ การคลงั
เรอ่ื งท่ี 6 ความสมั พนั ธแ ละผลกระทบเศรษฐกจิ ระหวา งประเทศกบั ภมู ภิ าคตา งๆของโลก
เรือ่ งที่ 7 การรวมกลมุ ทางเศรษฐกจิ

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 137

เร่อื งที่ 1ความรเู บือ้ งตน เกย่ี วกับเศรษฐศาสตร 3บทที่

1. ความรเู บือ้ งตน เก่ยี วกับเศรษฐศาสตร เศรษฐศาสต ร

1.1 ความหมายและความสาํ คญั ของเศรษฐศาสตร
1) ความหมายของเศรษฐศาสตร
เศรษฐศาสตร หมายถงึ สาขาวชิ าหนงึ่ ในสงั คมศาสตร ทศ่ี กึ ษาพฤตกิ รรมของมนษุ ย

ในการใชทรัพยากรท่ีมีอยูอยางจํากัด โดยการจัดสรรทรัพยากรไดอยางเสมอภาคและเปน
ธรรมและเปน ทพี่ งึ พอใจ

2) ความสาํ คัญของเศรษฐศาสตร
เศรษฐศาสตร เปน เรอ่ื งเกย่ี วเนอ่ื งสมั พนั ธก บั พฤตกิ รรมของคนในสงั คมกบั กจิ กรรม
ทางเศรษฐกิจ ซ่ึงประกอบดว ยการผลติ การกระจายผลติ และผบู รโิ ภค เศรษฐศาสตรจ งึ มี
บทบาทสาํ คญั ตอ การดาํ เนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ทกุ ชนดิ โดยเฉพาะเรอื่ งการตดั สนใจเกยี่ ว
กบั การผลิต การบริโภค และการซ้อื ขาย การแลกเปล่ียนสนิ คาและบรกิ าร
เศรษฐศาสตรจ งึ เกย่ี วขอ งกบั ชวี ติ ประจาํ วนั ของเราทกุ คน ทกุ ระดบั ตงั้ แตป ระชาชน
ทว่ั ไปถงึ ระดบั ประเทศ เศรษฐศาสตรเ ขา ไปมบี ทบาทในดา นการใชท รพั ยากรของประเทศให
เกดิ ประโยชนสงู สดุ ใหประชาชนกนิ ดีอยูดี ไมถ กู เอารัดเอาเปรยี บ
แตเ นอ่ื งจากทรพั ยากรตา งๆ ในโลกมจี าํ กดั เมอื่ เปรยี บเทยี บกบั ความตอ งการมนษุ ย
ซึ่งมีไมจํากัด จึงทําใหเกิดการขาดแคลนข้ึน ในการอยูรวมกันของมนุษยจึงตองตัดสินใจ
เลือกอยางใดอยางหนึ่ง ในกระบวนการตัดสินใจเลือกจึงนําความรูเชิงเศรษฐศาสตรเขามา
ชว ยใหการตดั สนิ ใจแตล ะครง้ั ใหเ กดิ ประโยชนส ูงสดุ
นอกจากนน้ั เขา ใจเศรษฐศาสตร จะทําใหเขา ใจเหตกุ ารณแ ละระเบยี บกฎเกณฑบาง
อยางท่ีตนเองตองมีสวนในการใหและรับผลประโชนรวมกัน เชน การเสียภาษี การไดรับ
ประโยชนตอบแทนจากการเสยี ภาษีไป เปนตน
1.2 หลกั การและวิธีการจัดสรรทรัพยากรท่มี อี ยอู ยา งจาํ กดั
เศรษฐศาสตรเปนวิชาท่ีพยายามแกไขปญหาเศรษฐกิจขั้นพื้นฐานของมนุษย ไดแก
ปญ หาวา ทาํ ไมจงึ ผลติ จะผลติ อะไร ผลติ อยา งไร และผลติ เพอ่ื ใคร รวมทง้ั ยงั ชว ยแกไ ขปญ หา
ที่ซับซอนมากขึ้น เพ่ือใหประเทศสามารถบริหารจัดการทรัพยากรใหสัมฤทธิผลและมี
ประสทิ ธภิ าพ โดยมีวัตถปุ ระสงคดานเศรษฐกจิ ดังนี้
1) ความมปี ระสทิ ธภิ าพทางเศรษฐกจิ หมายถงึ การใชท รพั ยากรทมี่ อี ยอู ยา งจาํ กดั
ไดแ ก ทด่ี นิ แรงงาน และอื่นๆ ทาํ การผลิตโดยไดรับผลผลติ สูงสุด
2) การจา งงานเต็มท่ี หมายถงึ การทีค่ นงานทุกคนทสี่ มัครใจทาํ งาน มงี านทํา และ
เปน การทํางานเต็มความสามารถของแตล ะคน
3) ความมีเสถียรภาพของระดับราคาสินคาและบริการ หมายถึง การท่ีระดับราคา
สินคาและบรกิ ารมกี ารเปลีย่ นแปลงเพยี งเล็กนอ ยและไมเปลีย่ นแปลงบอย เพราะจะทําใหผู

เศรษฐศาสตร 138 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม

บริโภคเดือดรอ นและผูผลิตจะไมสามารถคาดการณภาวะทางธุรกจิ ไดอ ยางถูกตอง
4) ความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ หมายถงึ การทผ่ี ลผลติ ของประเทศมแี นว

โนมสูงข้นึ อยางสมา่ํ เสมอ แสดงถงึ ีความเปนอยูด ขี น้ึ อยางตอ เนอื่ งของคนในชาติ
5) ความเทา เทยี มกนั ของการกระจายรายได หมายถงึ คนสว นใหญข องประเทศ

มรี ายไดไ มแ ตกตา งกนั มากนกั ทง้ั นเ้ี พอื่ ใหค นสว นใหญส ามารถซอ้ื สนิ คา และบรกิ ารไดอ ยา ง
เสมอภาค

สรปุ การใชจายของรฐั บาล เปน มหภาค
อุปสงคตอ สนิ คาและบรกิ าร เปน จลุ ภาค

3บทท่ี
ความแตกตา งทางเศรษฐกจิ
ประเทศตา งๆ มคี วามเจริญทางเศรษฐกิจแตกตางกนั เปน เพราะมนษุ ยด าํ เนินกจิ กรรม
ทางเศรษฐกจิ ทงั้ ดา นเกษตรกรรมและอตุ สาหกรรมไดเ หมาะสมสอดคลอ งกบั สภาพแวดลอ ม
ของประเทศ
1. ปจจัยทท่ี าํ ใหเกดิ ความแตกตางทางเศรษฐกิจ
ปจ จัยที่ทําใหเ กดิ ความแตกตา งทางเศรษฐกจิ มีดังน้ี
1) ภูมปิ ระเทศ เปน ลกั ษณะท่ปี รากฏบนผวิ โลกเปน รูปแบบตางๆ เชน แมน ํ้า
ภูเขา ทรี่ าบ ทร่ี าบสูง เปน ตน ประเทศสวนใหญท ่ีมีเศรษฐกิจดี ประชากรมกั ตัง้ ถ่นิ ฐาน
บริเวณท่ีเปนท่ีราบลุมแมนํ้าอันมีดินตะกอนทับถมซึ่งมีธาตุอาหารอุดมสมบูรณเหมาะกับ
กจิ กรรมเพาะปลูก
2) ภมู อิ ากาศ เปน สภาพดนิ ฟา อากาศซง่ึ ประกอบดว ยแสงแดด อณุ หภมู ิ นาํ้ ฝน
ความชนื้ ความกดอากาศและลม ในเขตอากาศรอ นอณุ หภมู จิ ะสงู กวา ในเขตอบอนุ และเขต
หนาว นอกจากนยี้ งั มคี วามเขม ของแสงแดดอนั เปน ปจ จยั ในการเจรญิ เตบิ โตของพชื และสตั ว
บริเวณท่ีมีฝนตกมากหรือมีนํ้าใตดินจะสามารถเพาะปลูกและเลี้ยงสัตวได ลมท่ีพัดไมแรง
มากจะชวยในการผสมเกสรและกระจายพันธุพืช ทําใหประเทศที่อยูในลักษณะภูมิอากาศ
แตกตา งกนั มีความเจริญทางเศรษฐกจิ ตา งกนั
3) ทรัพยากรธรรมชาติ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ีส่ ําคัญมี 4 ประเภท ไดแก
(1) ทรัพยากรดนิ ดนิ ทมี่ ีอนิ ทรียวัตถุ ไมแ นนทบึ เกินไปจะชวยใหพืชเจรญิ
เติบโตไดดีเหมาะแกการเพาะปลูก บริเวณที่ดินสลายตัวมากจากหินปูนกลายเปนดินขาว
สามารถนาํ มาใชเ ปนวตั ถดุ ิบ ในการอุตสาหกรรมซีเมนตได
(2) ทรัพยากรน้ํา ประเทศที่มีแหลงนํ้ากระจายอยูทั่วไปจะชวยใหสามารถ
ประกอบกิจกรรมทางเกษตรกรรมและอตุ สาหกรรมไดดี

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 139

(3) ทรพั ยากรปา ไม ชว ยใหม แี หลง ตน นา้ํ ลาํ ธาร มคี วามชมุ ชนื้ ปอ งกนั อทุ กภยั 3บทที่
ไดส วนเน้ือไมใ ชเปนวัตถดุ บิ ในการผลติ เฟอรนิเจอรและอืน่ ๆ ได
เศรษฐศาสต ร
(4) ทรัพยากรแร ถา เปนแรกน็ าํ ไปใชในอุตสาหกรรมหนักประเภทตา งๆ ได
เชน

แรโลหะ นําไปใชเปน วตั ถดุ บิ ในอุตสาหกรรมเคมี ใชท ําปยุ ทําวัสดุกอ สรา ง
แรร ัตนชาติ นาํ ไปใชเ ปนเครอ่ื งประดบั ราคาคอนขางสูง
แรเช้ือเพลงิ นาํ ไปใชเ ปน แหลง พลังงานท่ีสําคัญ มีทง้ั ท่อี ยูบนบกและในทะเล
4) การเมืองการปกครอง ประเทศที่ปกครองโดยเสรี มักจะเปดโอกาสให
ประชาชนตัดสินใจดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจตามความสามารถและโอกาส โดยอาศัย
กลไกราคาเปนปจ จยั ในการเลือกตดั สินใจ เกดิ การแขงขันกันเต็มที่ในการผลิต รายไดข อง
บคุ คลยอ มแตกตา งกนั ไปตามความสามารถและโอกาสของแตล ะคน สว นประเทศทปี่ กครอง
ระบอบคอมมวิ นสิ ต รฐั เปน ผดู าํ เนนิ การผลติ ซอ้ื ขายแลกเปลยี่ นสนิ คา และบรกิ าร ประชาชน
มีรายไดจากคาแรงเทาน้ัน สําหรับประเทศที่ปกครองแบบสังคมนิยม ประชาชนดําเนิน
กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ทง้ั เกษตรกรรมและอตุ สาหกรรมขนาดยอ มโดยควบคมุ การผลติ ขนาด
ใหญ ทําใหประชาชนมีฐานะไมแตกตางกันมากนัก
5) ความกา วหนา ทางเทคโนโลยี ประเทศทดี่ าํ เนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ไดโ ดย
เสรจี ะเกดิ การแขง ขนั อยา งเตม็ ท่ี ใชค วามสามารถ ความคดิ รเิ รมิ่ มกี ารลงทนุ และพฒั นาเพอ่ื
เพมิ่ ประสทิ ธภิ าพในการผลติ มสี นิ คา ใหมๆ และมสี นิ คา คณุ ภาพดี และสามารถลดการทาํ ลาย
สภาพแวดลอมได
6) ประชากร ประเทศที่มีประชากรเพ่ิมอยางรวดเร็ว ทําใหเกิดการพัฒนา
เศรษฐกจิ และสงั คม เพราะมคี วามตองการในการบริโภคในประเทศมาก พืชผลทีผ่ ลติ ได
ภายในประเทศมีปริมาณลดลงไมเพียงพอกับการสงออกทําใหประเทศขาดรายได ขาด
ดลุ การคา และดลุ ชาํ ระเงนิ สขุ ภาพอนามยั ของประชากรไมด เี พราะขาดอาหาร มกี ารวา งงาน
มากข้นึ และการอพยพยายถิ่นจากชนบทสูเมืองมีสงู ขึน้ ประเทศที่มีลกั ษณะเชนนมี้ กั เปน
ประเทศดอ ยพัฒนาคอนขา งยากจน



140 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

เศรษฐศาสตร แบบฝก หดั ทายบท เรอ่ื งที่ 1 : ความรูเบอื้ งตนเกย่ี วกบั เศรษฐศาสตร

คาํ สงั่
เมอ่ื ผเู รยี นศกึ ษาเรอ่ื งความรเู บอ้ื งตน เกยี่ วกบั เศรษฐศาสตรจ บแลว ใหท าํ แบบฝก หดั

ตอไปน้ี โดยเขียนในสมดุ บนั ทึกกิจกรรมการเรียนรู
แบบฝก หัดที่ 1 ใหต อบคาํ ถามตอไปนี้

1. เศรษฐศาสตร หมายถงึ อะไร และมคี วามสาํ คญั และทเ่ี กย่ี วขอ งกบั ชวี ติ ประจาํ วนั
ของประชาชนอยางไร ...............................................................................................

2. ระบุปจจัยที่มาํ ใหเ กดิ ความแตกตางทางเศรษฐกิจ ม 3-5 ปจ จยั

3บทท่ี ........................................................................................................................
แบบฝกหดั ท่ี 2 ใหศกึ ษาพฤติกรรมของมนษุ ยในทางเศรษฐศาสตรและตัดสนิ วาเกย่ี วของ
กับเศรษฐศาสตรสาขาใด โดยกาเครอื่ งหมาย  ใหตรงชอ งที่ถูกตอง

พฤตกิ รรม เศรษฐศาสตร เศรษฐศาสตร
จลุ ภาค มหภาค
1. การปลอ ยนาํ้ เสยี ของโรงงานอตุ สาหกรรมใน กทม.
2. การวางงานของประชากรไทย
3. การผลติ ขา วของชาวนาในภาคเหนอื
4. การซอื้ ขายแลกเปล่ยี นสนิ คาในตลาด
5. การเกบ็ ภาษอี ากร
6. พฤติกรรมของผบู รโิ ภค
7. ปญหาเงินเฟอ
8. ปญหาทางการคลังของรฐั บาล
9. การกกั ตนุ สนิ คา ของพอ คา คนกลาง
10. รายไดป ระชาชาติ
11. ปญ หาการขาดดลุ บญั ชเี ดนิ สะพดั
12. ปญหาการสงออกลดลง
13. ปญ หาการจราจรตดิ ขดั ในกรุงเทพมหานคร
14. ความนิยมในการใชสนิ คาฟมุ เฟอ ยของเยาวชน
15. ปญ หาการลงทุนในประเทศลดลง

รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 141

แบบฝกหดั ที่ 3 ใหผ เู รยี นอาน เรือ่ งตอไปนี้ แลว ตอบคาํ ถามในตอนตอไป 3บทที่

“ครอบครวั ของขวัญ” เศรษฐศาสต ร

ขวญั เปน ผหู ญงิ ตวั เลก็ ๆ คนหนงึ่ ทจี่ าํ เปน ตอ งแบกรบั ภาระของครอบครวั เนอื่ งจาก
สามีเสียชีวิตดวยอุบัติเหตุขณะทํางานกอสราง แมวาขวัญจะด้ินรนเพื่อปากทองของ
ครอบครวั อยา งไรกต็ าม แตค า ใชจ า ยกย็ งั ไมพ อเพยี งอยนู น่ั เอง เธอมปี ญ หาเรอื่ งคา เชา บา น
คา นา้ํ คา ไฟ จนกระทงั่ วนั หนง่ึ เธอตดั สนิ ใจวา จะเลกิ เชา และออกหาทอ่ี ยใู หมแ ตด ว ยความ
สงสารเจา ของบา นเชา มเี มตตาอนญุ าตใหเ ธอและลกู อยไู ดโ ดยไมต อ งเสยี คา นา้ํ คา ไฟ ชว ย
หางานใหข วญั ทําโดยใหเ ธอไปซกั ผา จายคาจา งเดือนละ 2,000 บาท เม่ือหักคาเชาบาน
แลว ขวัญกจ็ ะเหลือไวใชจ ายแค 1,200 บาท ซ่ึงมนั กย็ ังไมเพียงพอสาํ หรบั เธออยูน่นั เอง
แตขวัญก็ไมทอถอยหรือสิ้นหวัง เพราะเธอยังมีลูกๆ ที่ตองคอยดูแล มีภาระท่ีจะตองหา
เลยี้ งครอบครัว

ส่ิงที่เธอวาดหวังอยูในขณะนี้คือ การท่ีลูกๆ ไดกินอิ่มนอนหลับ และไดเรียน
หนังสือเหมอื นเดก็ คนอ่นื ๆ
ผูเรยี นตอบคําถามตอไปนน้ี ้ี

1.เพราะเหตุใดคนเราจงึ ตอ งแสวงหารายได ........................................................
2. ในการดาํ รงชีวติ ของคนเราตองอาศัยปจ จัยอะไรบา ง........................................
3. เศรษฐศาสตรไดเ ขามาเก่ยี วของกบั ชวี ิตมนษุ ยใ นเรอื่ งใดบา ง............................
4. สง่ิ ทท่ี าํ ใหข วญั มชี วี ติ อยไู ดโ ดยไมย อ ทอ ตอ อปุ สรรคคอื อะไร.............................
5. ขวญั เปน ตวั อยา งทด่ี ใี นเรอื่ งอะไรบา ง..............................................................
แบบฝก หดั ท่ี 4 ใหผ เู รียนศกึ ษาปญ หาพื้นฐานทางเศรษฐกิจตอ ไปน้แี ลวตอบคําถาม
ปญ หาพน้ื ฐานทางเศรษฐกจิ เปน ปญ หาทเี่ กดิ ขน้ึ ในทกุ สงั คม ไมว า จะเปน ประเทศ
ที่ใชระบบเศรษฐกิจแบบใด เน่ืองจากทุกประเทศจะประสบปญหาความไมสมดุลระหวาง
ประชากรและทรัพยากร ไดแก

1. ปญ หาการจัดระบบการผลิต ไดแ ก
1.1 ปญหาวา จะผลิตอะไรดี (What) เนอื่ งจากทรัพยากรมีจํากัดแตค วาม

ตองการของเรามีไมจํากัด จงึ ตองตดั สนิ ใจวา จะผลิตอะไรกอ น หรอื หลงั
1.2 ปญ หาวา จะผลิตอยางไร (How) คือจะใชวิธผี ลติ อยางไร หรือจะใช

เทคโนโลยีอะไรทีจ่ ะนํามาใชในการผลิต
1.3 ปญ หาวา จะผลิตเพื่อใคร (For Whom) คอื สินคา ทผี่ ลิตไดจะแบง

สรรไปยังบุคคลกลมุ ใดบาง

เศรษฐศาสตร 142 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

การตดั สนิ ปญ หาทง้ั 3 น้ี ในประเทศทใ่ี ชร ะบบเศรษฐกจิ ทนุ นยิ ม จะปลอ ยให
กลไกราคาเปน เครอ่ื งตดั สนิ ในประเทศสงั คมนยิ มรฐั บาลจะเปน ผตู ดั สนิ ปญ หา สว นในประเทศ
ทใ่ี ชร ะบบเศรษฐกจิ แบบผสม รฐั บาลจะกาํ หนดกลไกแหง ราคา มสี ว นในการตดั สนิ ปญ หา

2. ปญหาการเลอื ก เนื่องจากทรพั ยากรมีจาํ กดั จึงตองตัดสินใจวาจะเลือกผลิต
สินคา อะไร มากนอ ยเทาใด เพราะตอ งแบง ปจจัยการผลิตในการผลิตสนิ คา เหลานนั้ ไปสู
การผลติ สินคาชนดิ อน่ื ๆ ในการเปรยี บเทยี บการผลิตสินคา 2 ชนิด ในทางเศรษฐศาสตร
จะแสดงโดยใชเ สน แสดงความสามารถในการผลติ ตามหลกั การทว่ี า เมอ่ื เราผลติ สนิ คา ชนดิ
หน่ึงไดม าก เรายอมผลติ สนิ คาอกี ชนิดหนึ่งไดนอยลง

3. ปญ หาประชากร ปญ หาประชากรโลกเกดิ จากบางประเทสมปี ระชากรมากเกนิ
ไปบางประเทศมปี ระชากรนอ ยเกินไป โทมสั โรเบิรต มลั ทสั ไดเสนอแนวทางควบคมุ
ประชากรโลกโดยการ

3บทท่ี 3.1 มนุษยห าทางคมุ กาํ เนิด
3.2 มตี วั ยับยง้ั ธรรมชาติ เชน ภัยธรรมชาติ โรคระบาด สงคราม เปนตน
การมปี ระชากรมาก ไมไดเปน ผลเสียเสมอไป ผลดีของการมีประชากรมากคอื
ทาํ ใหม แี รงงานมากประชากรมคี วามตอ งการบรโิ ภคสนิ คา มาก ทาํ ใหเ ศรษฐกจิ ขยายตวั การ
ผลิตสินคา ในปรมิ าณมากๆ ทาํ ใหต น ทนุ ในการผลติ ต่ํา แตผลเสยี ของการมปี ระชากรมาก
ก็มีมากกวากลาวคือทําใหประชากรในวัยเด็กมากเกินไปฐานะครอบครัวยากจน และเปน
ภาระของรฐั ในการเลย้ี งดู ประชากรมากอ ใหเ กดิ ปญ หาทางสงั คม เศรษฐกจิ การเมอื งกต็ ามมา
ทกุ ประเทศจงึ ตอ งการใหม ปี ระชากรพอดี หมายถงึ จาํ นวนประชากรทมี่ รี ายได
เฉลยี่ แตละบคุ คลสงู สุดตามกาํ ลังทรพั ยากรทม่ี ีอยู มผี ลทําใหคนในประเทศนนั้ มีมาตรฐาน
การครองชีพสูง มกี ารศกึ ษาดี มปี ระสทิ ธิภาพในการผลิตและการบริโภค เชน ประเทศ
ญปี่ ุน เปน ตน
ผเู รยี นตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี
1. ปญ หาพ้ืนฐานทางเศรษฐกิจของทกุ ๆ ประเทศ ไดแก ....................................
2. ปญ หาพืน้ ฐานทางเศรษฐกิจเกดิ ขึน้ เนอ่ื งจาก .................................................
3. การแกป ญ หาการจดั ระบบการผลิตประเทศไทยใช ..........................................
ชวยแกป ญ หา
4. ปญ หาการเลือก หมายถงึ ..........................................................................
5. เสนแสดงความสามารถในการผลติ หมายถึง ................................................
6. การท่เี สนแสดงความสามารถในการผลิตเคล่อื นมาทางขวามือ หมายความวา
....................................................................................................................
7. ประเทศทีม่ ีจาํ นวนประชากรมากเกินไป ไดแก ..............................................
8. การมปี ระชากรมาก กอ ใหเกิดผลดคี อื .........................................................
การมีประชากรมาก กอใหเกิดผลเสยี คือ........................................................
9. การมีประชากรนอ ย กอ ใหเกดิ ผลเสยี คอื ........................................................
10. โทมสั โรเบิรต มลั ทัส กลาววา “มนษุ ยจะไมอ ดตาย ถา ..........................