สังคมศึกษา ม.ปลาย สค31001

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 143

เรื่องที่ 2 ระบบเศรษฐกจิ 3บทที่

ระบบเศรษฐกจิ หมายถงึ สถาบันทางเศรษฐกจิ ทป่ี ระกอบดวยหนวยเศรษฐกิจ เศรษฐศาสต ร
หลายๆ หนว ยมารวมกนั มกี ฎเกณฑ ระเบียบแบบแผน และแนวปฏิบตั อิ ยางเดยี วกนั มี
รูปแบบการจัดระบบสังคม เพ่ือนําทรัพยากรมาใชในการผลิตสินคา และบริการรวมถึงการ
จาํ แนกแจกจา ยสนิ คา และบรกิ ารนนั้ ใหก บั คนในสงั คม ระบบเศรษฐกจิ ยงั รวมถงึ การจดั ระบบ
การครอบครองปจจัย การผลติ การควบคุมราคาและคาจา งหรอื ระบบตลาด ซง่ึ สง่ิ เหลา นี้
จะเปน ตวั กาํ หนดชนดิ ปรมิ าณ และวธิ กี ารผลติ โดยใชเ ปน เกณฑใ นการแบง ปน สว นสนิ คา
และบรกิ ารใหก ับคนในสงั คมดวย
ความหมายระบบเศรษฐกิจ

ระบบเศรษฐกจิ หมายถงึ กลมุ บคุ คลของสงั คมทรี่ วมตวั กนั เปน กลมุ ของสถาบนั
ทางเศรษฐกิจซึ่งยืดถือแนวปฏิบัติแนวทางเดียวกันในการประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจ
เพอื่ ใหส ามารถบาํ บดั ความตอ งการแกบ คุ คลตา งๆ ทอ่ี ยรู ว มกนั ในสงั คมนนั้ ใหไ ดร บั ประโยชน
มากท่ีสดุ เกดิ ประสทิ ธิภาพสงู สุด

ความสําคัญของระบบเศรษฐกิจ
ระบบเศรษฐกจิ มคี วามสาํ คญั ในฐานะเปน ผดู าํ เนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ของสงั คม
ซ่ึงจะพอสรุปไดด งั น้ี
1. ความสาํ คญั ในการจดั หาสนิ คา และบรกิ าร เพอ่ื สนองความตอ งการของสมาชกิ
ในสงั คมนบั ตงั้ แตค วามตอ งการขน้ั พนื้ ฐานในการดาํ รงชวี ติ จนถงึ ความตอ งการในสง่ิ อาํ นวย
ความสะดวก ระบบเศรษฐกจิ จงึ กาํ หนดการแกไ ขปญ หาพน้ื ฐานทางเศรษฐกจิ ทาํ ใหท ราบวา
จะผลติ อะไร ผลติ อยา งไร ผลิตเพื่อใคร และจะแลกเปล่ยี นหรือกระจายสินคาอยา งไร
2. ความสาํ คญั ในการผลติ สนิ คา และบรกิ าร โดยการจดั แบง งานใหส มาชกิ ในสงั คม
มีการทํางานในอาชีพที่ตนถนัดเพื่อใหไดผลผลิตท่ีดีมีประสิทธิภาพ เปนการใชทรัพยากร
อยางประหยัดและเกิดประโยชนสงู สุด
3. ความสําคัญในการกําหนดระเบียบแผนการผลิต ระบบเศรษฐกิจจะกําหนด
ระเบยี บการเปน เจา ของทรพั ยส นิ หรอื ปจ จยั การผลติ และควบคมุ สถาบนั ทางเศรษฐกจิ ใหม ี
ระเบียบแบบแผน เชน ตลาด คนกลาง ธนาคาร ฯลฯ
4. ความสาํ คญั ในการแกป ญ หาทางเศรษฐกจิ ระบบเศรษฐกจิ จะเปน แนวทางแกไ ข
ปญ หาทางเศรษฐกจิ ของประเทศ และดาํ เนนิ การพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศใหเ จรญิ กา วหนา
5. ความสาํ คญั ในการกระจายรายไดไ ปยงั สว นตา งๆ ของสงั คม เพอื่ ลดชอ งวา ง
ทางเศรษฐกจิ ระหวา งผทู ม่ี คี วามเขม แขง็ และออ นแอทางเศรษฐกจิ ของสงั คม เพอ่ื มาตรฐาน
การครองชีพท่ดี ีและการอยรู วมกนั อยา งเปน สุขของสมาชิกในสังคม

เศรษฐศาสตร 144 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

ระบบเศรษฐกิจจงึ มคี วามสําคัญตอสมาชกิ ของสงั คมและผบู ริหารประเทศ ในการ
เลือกใชระบบเศรษฐกิจใหเ หมาะสมกับการเมอื งการปกครอง จารตี ประเพณี วัฒนธรรม
และชีวิตความเปนอยูของสมาชิกในสังคม เพ่ือใหไดมาตรฐานการดํารงชีวิตที่ดี และมี
ประสิทธภิ าพ

ระบบเศรษฐกจิ ในปจจุบนั
การแบง ระบบเศรษฐกจิ ในปจ จบุ นั โดยพจิ ารณาจากสภาพความเปน จรงิ และสถาบนั
ทางเศรษฐกจิ ประกอบกนั เราอาจแบง ระบบเศรษฐกจิ ออกเปน ระบบใหญๆ ได 3 ระบบ คอื
1. ระบบเศรษฐกจิ แบบทุนนิยม

1.1 ลกั ษณะสาํ คัญของระบบเศรษฐกจิ แบบทุนนยิ ม
1) เอกชนเปนเจาของทรัพยสินและปจจัยการผลิต บุคคลมีกรรมสิทธ์ิใน

3บทที่ ทรพั ยสินสว นตัวมสี ทิ ธทิ ีจ่ ะใช แสวงหา หรือจําแนกแจกจายอยา งใดก็ได
2) เอกชนมเี สรภี าพในการประกอบกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ทง้ั ในดา นการผลติ
สนิ คา การจาํ แนกแจกจา ยหรอื การกระจายสนิ คา การบรโิ ภค ซงึ่ จะทาํ ใหเ กดิ การผลติ สนิ คา
ใหมๆ มากขึ้นและสงผลใหส ังคมนน้ั เจรญิ กาวหนา
3) มีการแขงขันระหวางเอกชนในการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจอยาง
กวา งขวางเนอ่ื งจากทกุ คนมอี สิ ระในการผลติ การบรโิ ภค การคา การแขงขนั จงึ เปนส่ิงท่ี
หลกี เลี่ยงไมไ ด การแขงขนั จึงทําใหมกี ารเพ่มิ ประสิทธภิ าพมากข้ึน และเปน ผลดตี อระบบ
เศรษฐกิจ
4) การผลิตขึ้นอยูกับกลไกราคา ในระบบนี้ราคาและตลาดจะทําหนาท่ี
ตัดสินปญ หาพ้นื ฐานทางเศรษฐกิจ กลาวคือ การดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจในเร่ืองการ
ผลติ กรรมวธิ ใี นการผลติ การจดั สรรผลผลติ จะถกู จดั สรรโดยผา นตลาด ผทู ม่ี อี าํ นาจตดั สนิ
ใจในเร่ืองนี้ ไดแก ผผู ลิตและผบู ริโภคโดยทั้งสองฝายจะมีสวนรว มในการดาํ เนนิ กจิ กรรม
ทางเศรษฐกจิ ผานกระบวนการปรับตัวของราคาผานกลไกราคา
5) มีกําไรเปนแรงจูงใจในการผลิต จุดมุงหมายสูงสุดของการประกอบ
กิจกรรมทางเศรษฐกิจ คือ การพยายามแสวงหาผลประโยชนในการดําเนินกิจกรรมทาง
เศรษฐกจิ ตา งๆ ใหไดม ากทส่ี ุด โดยผูผลติ มจี ุดมุงหมายเพ่อื แสวงหากาํ ไรสูงสดุ ในขณะที่
ผบู รโิ ภค กจ็ ะพยายามใหตนเองไดรบั ความพอใจสงู สุดจากการซ้ือสนิ คาและการบริการมา
บริโภคในแตละครัง้
6) มกี ารใชท ุนและเทคโนโลยที กี่ า วหนา จากการทีเ่ อกชนมีการแขง ขันกนั
อยางกวา งขวางผูผ ลิตแตละรายตางเนน การผลติ สินคาที่ดีมคี ณุ ภาพเหนอื คูแ ขงขัน จงึ นํา
ทุนและเทคโนโลยที กี่ า วหนามาใชใ นการผลิต สงผลใหประเทศชาติเจรญิ กา วหนา มากขน้ึ
7) รัฐไมเขาแทรกแซงการผลิต รัฐบาลไมเขาควบคุมหรือแทรกแซงใดๆ
ปลอ ยใหก ิจกรรมทางเศรษฐกจิ ดาํ เนนิ ไปอยา งเสรี

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 145

1.2 ขอดขี องระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม 3บทที่
1) เกดิ ประโยชนต อ ผบู รโิ ภค เพราะมกี ารแขง ขนั ทาํ ใหม สี นิ คา ทมี่ คี ณุ ภาพ
เศรษฐศาสต ร
และราคาไมสงู มาก
2) เกดิ ประโยชนต อ ผผู ลติ เพราะมเี สรภี าพในการผลติ ทาํ ใหเ อกชนมคี วาม

คดิ รเิ รม่ิ สรา งสรรคท จ่ี ะผลติ สนิ คา ใหมๆ และมคี ณุ ภาพทดี่ เี พอื่ สนองความตอ งการผบู รโิ ภค
3) ลดภาระของรัฐบาลในการเขาไปดําเนนิ ธรุ กจิ ดว ยตนเอง
4) การมีเสรีภาพในการประกอบธุรกิจอยางเต็มที่ กอใหเกิดการแขงขัน

อยางเสรี ทาํ ใหเกดิ ประสทิ ธิภาพสูงสุดในการผลติ
5) ทําใหเกิดการสะสมความม่ังค่ังในรูปทุนตางๆ ซ่ึงเปนแรงจูงใจใหผู

ประกอบการขยายความม่ังคั่งออกไปและพัฒนาความสามารถในการสรางสรรคเทคโนโลยี
ตา งๆ ตอไป

1.3 ขอ เสยี ของระบบเศรษฐกิจแบบทนุ นิยม
1) กอใหเกิดปญหาความเหล่ือมล้ําอันเน่ืองจากความสามารถที่แตกตาง

กันในแตละบุคคลโดยพ้ืนฐาน ทําใหความสามารถในการหารายไดไมเทากัน ผูที่มีความ
สามารถสงู กวาจะเปน ผไู ดเปรียบผูท่อี อนแอกวา ในทางเศรษฐกิจ

2) สินคาและบริการที่มีลักษณะของการผูกขาด โดยธรรมชาติหรือสินคา
และบริการสารธาณะ ซงึ่ ไดแ ก บรกิ ารดา นสาธารณูปโภค (นา้ํ ประปา ไฟฟา โทรศัพท ฯลฯ)
โครงสรา งพนื้ ฐาน (ถนน เขอื่ น สะพาน ฯลฯ) จะเหน็ ไดว า สนิ คา และบรกิ ารดงั กลา วสว นใหญ
จะตอ งใชเ งนิ ลงทนุ มาก เทคโนโลยที ที่ นั สมยั เสย่ี งกบั ภาวะการขาดทนุ เนอื่ งจากมรี ะยะการ
คนื ทนุ นาน ไมค มุ คา ในเชงิ เศรษฐกจิ ทาํ ใหเ อกชนไมค อ ยกลา ลงทนุ ทจ่ี ะผลติ สง ผลใหร ฐั บาล
ตอ งเขามาดาํ เนินการแทน

3) การใชระบบการแขงขันหรือกลไกลราคาอาจทําใหเ กิดการใชทรัพยากร
ทางเศรษฐกิจอยา งสิ้นเปลือง เชน การแขง ขันกันสรา งศูนยการคาเพราะคดิ วา เปน กิจการที่
ใหผ ลตอบแทนหรอื กาํ ไรดี ศนู ยก ารคา เหลา นเ้ี มอื่ สรา งขน้ึ มามากเกนิ ไปกอ็ าจไมม ผี ซู อ้ื มาก
พอ ทาํ ใหประสบกับการขาดทุน

2. ระบบเศรษฐกจิ แบบสงั คมนยิ ม เปน ระบบเศรษฐกจิ ทใี่ หเ สรภี าพเอกชนในการ
ดาํ เนนิ ธรุ กจิ ขนาดเลก็ และขนาดกลาง รฐั เขา ควบคมุ การผลติ และเปน เจา ของปจ จยั การผลติ
ทเ่ี ปน ทรพั ยากรธรรมชาติ เพอ่ื ลดชองวางทางเศรษฐกิจและจัดสวสั ดิการใหส ังคม

2.1 ระบบเศรษฐกจิ แบบสงั คมนิยม มีลักษณะดงั นี้
1) เอกชนมสี ทิ ธใิ์ นทรพั ยสนิ หรอื ธุรกิจขนาดยอ มได
2) รัฐเปนผูดําเนินการในเร่ืองการใหบริการสาธารณูปโภคตางๆ เชน

ประปา ไฟฟา อุตสาหกรรมท่ีใชท รพั ยากรธรรมชาติเปนวตั ถดุ บิ กิจการธนาคาร
3) มกี ารใชร ะบบภาษีเพือ่ กระจายทรพั ยสินและรายได
4) รฐั ใหบ รกิ ารทางสงั คมอยา งกวางขวาง
5) เอกชนดําเนนิ การธุรกจิ ในรปู ของสหกรณ
6) กลไกราคามีบทบาทแตไ มใชสวนสาํ คัญของระบบ

146 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสังคม

การที่รัฐเขาไปควบคุมและดําเนินการใชทรัพยากรธรรมชาติทําใหผลประโยชนเกิด
กบั ประชาชนเตม็ ที่ ทง้ั ยงั เปน การลดชอ งวา งทางเศรษฐกจิ ของบคุ คลในสงั คมลง ประชาชน
มเี สรภี าพทางการเมืองและไดร ับสวสั ดิการจากรัฐ ในทางธุรกจิ เอกชนที่เปน ผผู ลิตขาดแรง
จูงใจในการประกอบธุรกจิ
2.2 ขอ ดีของระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนยิ ม
จดุ เดน ของระบบเศรษฐกจิ แบบสงั คมนยิ มกค็ อื เปน ระบบเศรษฐกจิ ทชี่ ว ย
ลดปญหาความเหลื่อมลํ้าทางฐานะและรายไดของบุคคลในสังคม ภายใตระบบเศรษฐกิจนี้
เอกชนจะทําการผลิตและบริโภคตามคําส่ังของรัฐ ผลผลิตท่ีผลิตขึ้นมาจะถูกนําสงเขา
สว นกลาง และรฐั จะเปน ผจู ดั สรรหรอื แบง ปน สนิ คา และบรกิ ารดงั กลา วใหป ระชาชนแตล ะคน
อยา งเทาเทยี มกันโดยไมม กี ารไดเปรียบเสยี เปรยี บ
2.3 ขอ เสียของระบบเศรษฐกจิ แบบสังคมนิยม
3บทที่ ภายใตร ะบบเศรษฐกจิ แบบสงั คมนยิ ม เนอื่ งจากปจ จยั การผลติ พนื้ ฐานอยู
ในการควบคมุ ของรฐั บาลทาํ ใหข าดความคลองตวั การผลิตถกู จํากดั เพราะตอ งผลติ ตามที่
เศรษฐศาสตร รัฐกําหนด โอกาสที่จะขยายการผลิตหรือพัฒนาคุณภาพการผลิตเปนไปคอนขางลําบาก
ทําใหการใชทรัพยากรทางเศรษฐกิจอาจเปนไปอยางไมมีประสิทธิภาพ ขาดการแขงขัน
การผลติ ทําใหส ินคา ไมม คี ณุ ภาพเพราะเปน การผลิตผูกขาด บรกิ ารจดั การผลิตโดยรฐั บาล
3. ระบบเศรษฐกจิ แบบผสม เปน ระบบเศรษฐกจิ ทใี่ หเ สรภี าพเอกชนในการดาํ เนนิ
ธรุ กิจเปนสวนใหญ รัฐบาลเขาแทรกแซงกจิ กรรมบางอยา งเชน เขาแทรกแซงการผลิตและ
การตลาดเฉพาะทีจ่ าํ เปน เพ่ือการกระจายรายไดท ่ีเปนธรรม
3.1 ลักษณะสําคญั ของระบบเศรษฐกิจแบบผสม
1) เอกชนมสี ิทธใิ์ นทรพั ยส นิ และปจจัยการผลติ
2) รฐั มบี ทบาทเพอ่ื ดาํ เนนิ การผลติ บางอยา งทจ่ี าํ เปน เชน การรถไฟ ขนสง
มวลชน ไฟฟา โทรศัพท ในรปู ของรัฐวสิ าหกิจ
3) เอกชนเปน ผูวางแผนและดาํ เนินการผลิต
4) การผลิตมีการแขงขันโดยผานกลไกราคาแตรัฐแทรกแซงไดเม่ือเกิด
ปญหา ระบบเศรษฐกจิ แบบผสมชว ยแกไขปญ หาการผูกขาด การแทรกแซงเศรษฐกิจของ
รฐั เฉพาะทจ่ี าํ เปน ประชาชนมีเสรีภาพทางการเมอื ง กจิ กรรมบางอยางทีร่ ฐั ดาํ เนนิ การเอง
อาจขาดทนุ และขาดประสทิ ธิภาพได
ขอ ดีของระบบเศรษฐกจิ แบบผสม
เปน ระบบเศรษฐกจิ ทค่ี อ นขา งมคี วามคลอ งตวั กลา วคอื มกี ารใชก ลไกรฐั รว มกบั กลไก
ราคาในการจดั สรรทรพั ยากรของระบบ กจิ การใดทก่ี ลไกราคาสามารถทาํ หนา ทไ่ี ดอ ยา งมปี ระ
สิทธภาพ รัฐก็จะใหเอกชนเปนผูดําเนินการโดยการแขงขัน แตถากิจการใดท่ีกลไกลรา
คาไมสามารถทําหนาท่ไี ดอยางมีประสิทธภาพรัฐก็จะเขามาดําเนินการแทน จะเห็นไดวา
เศรษฐกจิ แบบผสมเปน ระบบเศรษฐกจิ ทผ่ี สมผสาน กลา วคอื รวมขอ ดขี องทง้ั ระบบเศรษฐกจิ
แบบทนุ นยิ มและสงั คมนยิ มเขา ไวด ว ยกนั อยา งไรกต็ ามระบบเศรษฐกจิ ดงั กลา วกม็ ขี อ เสยี ดว ย
เชนกนั

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 147

ขอเสียของระบบเศรษฐกิจแบบผสม 3บทที่
1) การแกไ ขปญ หาชอ งวา งทางสงั คมและปญ หาความเหลอื่ มลา้ํ ทางรายได มกั
เศรษฐศาสต ร
ไมม ปี ระสทิ ธิภาพ
2) นายทนุ มอี ทิ ธพิ ลเขม แขง็ ทางดา นเศรษฐกจิ และการเมอื ง โดยเปน ผสู นบั สนนุ

พรรคการเมอื ง ตลอดจนไดรับผลประโยชนจากพรรคการเมืองที่ตนสนับสนนุ
3) การกําหนดนโยบายและการใชอํานาจตางๆ ขึ้นอยูกับรัฐบาล จึงทําใหนัก

ธุรกิจขาดความม่ันใจในการลงทุน
ระบบเศรษฐกิจของประเทศไทยในปจ จุบนั
ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศในปจ จบุ นั เปน ระบบผสมทเี่ นน ทนุ นยิ ม โดยมรี ฐั บาล

เปนผูวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม เปนเจาของปจจัยการผลิต และเปนผูดําเนิน
กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ เฉพาะทเ่ี ปน พน้ื ฐานทางเศรษฐกจิ สาํ หรบั เอกชนมเี สรภี าพในการผลติ
และการประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจเปนสวนใหญมีสิทธิเปนเจาของทรัพยสินและปจจัย
การผลิต มกี ารแขง ขัน และมกี ลไกตลาดเปน เครื่องมือในการจัดสรรทรัพยากร โดยรัฐบาล
จะแทรกแซงการผลติ และการตลาดเมอื่ จาํ เปน เชน ควบคมุ ราคาสนิ คา เมอ่ื เกดิ ภาวะขาดแคลน
หรือประกันราคาขาวเปลือกเพื่อชวยเหลือกเกษตรกรในกรณีราคาขาวตกต่ํา เปนตน
การดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจของรัฐบาลจะเขามามีบทบาทเฉพาะเทาที่จําเปนเทาน้ัน
เชน

1) ดาํ เนินการเก่ยี วกบั การปองกนั ประเทศ ความสงบภายใน และการใหความ
ยุตธิ รรม เชน กจิ การดา นการทหาร ตํารวจ และศาล เปน ตน

2) ดาํ เนินการดา นเศรษฐกิจพื้นฐาน โดยการสรางถนน สะพาน เข่อื น การ
สํารวจเพอื่ หาทรพั ยากรธรรมชาติ เปนตน

3) ควบคมุ และดาํ เนนิ การดา นการศกึ ษา และสาธารณสุข โดยใหการศกึ ษาแก
เยาวชนควบคมุ การจดั การศกึ ษาของเอกชน จดั การเกยี่ วกบั การรกั ษาพยาบาลแกป ระชาชน

4) ดาํ เนินกิจการสาธารณปู โภคทีส่ าํ คญั เชน การรถไฟ การไฟฟา การประปา
การสอื่ สารไปรษณยี  การจัดเก็บขยะมูลฝอย เพราะเปนกจิ การท่ปี ระชาชนสว นใหญต อ งใช
รว มกัน สวนกจิ กรรมทางเศรษฐกิจอนื่ ๆ นอกเหนือจากรัฐดาํ เนนิ การ เอกชนมสี ทิ ธิที่
ดําเนนิ การอยางเสรี โดยมกี ลไกแหง ราคาเปน เครอ่ื งช้นี ํา

นอกจากนร้ี ฐั บาลยงั ใชร ะบบภาษใี นอตั รากา วหนา เพอื่ กระจายรายไดแ ละลดความ
เหล่ือมล้ําในรายได ตลอดจนจัดใหมีการสวัสดิการแกประชาชน ผูมีรายไดนอย เชน
การประกันสังคม กองทุนเลยี้ งชีพ 30 บาทรักษาทกุ โรค การกาํ หนดคา จา งแรงงานขนั้ ต่ํา
เพอ่ื ปอ งกนั การเอาเปรยี บผใู ชแ รงงาน การสรา งงานในชนบท การสงเคราะหค นชรา คนพกิ าร
เปนตน

เศรษฐศาสตร 148 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสังคม

ความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจ
นกั เศรษฐศาสตรจ ะใชร ายไดป ระชาชาตเิ ปน เครอื่ งมอื ในการวดั และวเิ คราะหก จิ กรรม
ทางเศรษฐกจิ วามคี วามเจริญเตบิ โต หรือตกตา่ํ ปญ หาท่เี กิดขึ้นและแนวทางแกไข รายได
ประชาชาติจงึ เปนตวั เลขท่แี สดงถงึ ฐานะเศรษฐกจิ ของประเทศ การศกึ ษาการเปลยี่ นแปลง
ของรายไดประชาชาติจะทําใหทราบถึงความเคลื่อนไหวในทางเศรษฐกิจ องคการ
สหประชาชาติ สนับสนุนใหประเทศทั่วโลกจัดทํารายไดประชาชาติเพื่อเปนมาตรฐานทาง
เศรษฐกจิ ใชวเิ คราะหแ ละเปรียบเทยี บกบั ประเทศตา งๆ
1. ความหมายของรายไดป ระชาชาติ
รายไดป ระชาชาติ หมายถึง มลู คา ที่เปน ตัวเงนิ ของสินคา และบรกิ ารขัน้ สดุ ทาย ที่
ประชาชาตขิ องประเทศผลติ ไดใน 1 ป

3บทท่ี รายไดป ระชาชาตขิ องไทย หมายถงึ ผลรวมของคา เชา คา จา ง เงนิ เดอื น ดอกเบยี้
และกําไรท่ีประชาชนคนไทยผลิตสินคา และบริการในรอบ 1 ป
รายไดป ระชาชาตขิ องไทย เรมิ่ จดั ทาํ ในป พ.ศ. 2493 โดยกองบญั ชรี ายไดป ระชาชาติ
สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ สํานักนายกรัฐมนตรี โดย
นาํ เอารายไดท งั้ หมดทเี่ กดิ จาก คา เชา คา จา ง ดอกเบย้ี และกาํ ไร ของประชาชนทผ่ี ลติ สนิ คา
และบริการในรอบ 1 ป มารวมกัน
2. ความสําคญั ของรายไดป ระชาชาติ
รายไดประชาชาติเปนตัวเลขที่ชี้ใหเห็นวาในปน้ีน้ันระบบเศรษฐกิจสามารถผลิต
สินคา และบริการรวมไดม ากนอ ยเพยี งใด อยา งไร บญั ชรี ายไดประชาชาติจึงมคี วามสาํ คญั
และเปน ประโยชนดงั นี้
1) รายไดประชาชาติ เปนเครื่องช้ีภาวะเศรษฐกิจของประเทศ เปนตัวบอกระดับ
ความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ โดยมีความสัมพันธในทิศทางเดียวกัน เชน ถารายได
ประชาชาติสงู ขึ้นแสดงวา เศรษฐกจิ ในภาพรวมของประเทศเจรญิ รงุ เรอื งขนึ้ ในทางตรงขาม
ถา รายไดป ระชาชาตลิ ดลงแสดงวาเศรษฐกจิ ถดถอยเขาสภู าวะตกต่ํา
2) รายไดประชาชาติบอกใหทราบการผลิตในแตละสาขามีมูลคาเทาใด ผลผลิต
สว นใหญม าจากสาขาใด ทาํ ใหท ราบถงึ โครงสรา งการผลติ ของประเทศนน้ั วา เปน เกษตรกรรม
หรืออุตสาหกรรมนอกจากนี้ทําใหทราบรายไดสวนใหญวาอยูในประเภทใดระหวาง คาเชา
คา จา ง ดอกเบย้ี และกาํ ไร ตลอดจนรขู อ มลู การใชจ า ยสว นใหญข องประชาชน เปน การใชจ า ย
ในลกั ษณะใด เพ่ือการอุปโภค บรโิ ภค หรือการลงทุน
3) ตัวเลขรายไดประชาชาติสามารถใชเปรียบเทียบฐานะทางเศรษฐกิจของ
ประเทศในปจจุบันกับระยะเวลาท่ีผานมา ขณะเดียวกันสามารถใชเปรียบเทียบฐานะทาง
เศรษฐกจิ ระหวา งประเทศไดอ กี ดว ย
4) ตวั เลขรายไดป ระชาชาตสิ ามารถใชเ ปน เครอ่ื งมอื สาํ คญั ในการกาํ หนดนโยบาย
และการวางแผนเศรษฐกิจของประเทศในอนาคต

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 149

3. ประเภทของรายไดป ระชาชาติ 3บทที่
รายไดป ระชาชาติ แบงออกได ดังนี้
3.1 ผลติ ภณั ฑใ นประเทศเบือ้ งตน (GDP) คอื มูลคารวมของสินคาและ เศรษฐศาสต ร

บรกิ ารขั้นสดุ ทา ยท่ผี ลิตไดภ ายในประเทศ ในระยะเวลาหน่งึ โดย GDP จะคิดจากรายได
ของประชาชนทกุ คนทท่ี าํ รายไดใ นประเทศและรวมถงึ รายไดข องชาวตา งชาตทิ ท่ี าํ รายไดใ น
ประเทศนั้นดว ย เชน GDP ของประเทศไทยคดิ จากรายไดข องคนไทยท้ังหมดท่ีทําไดใน
ประเทศบวกกับรายไดท่ีชาวตางประเทศทําไดในประเทศไทยรวมทั้งการลงทุนและผลผลิต
ตางๆ ของชาวตางประเทศท่ีทาํ การผลิตในประเทศไทยดว ย เปน ตน

3.2 ผลิตภณั ฑประชาชาติเบื้องตน (GDP) คอื มูลคารวมของสนิ คาและ
บรกิ ารขน้ั สดุ ทา ยทป่ี ระชาชนผลติ ได ทง้ั ในประเทศและตา งประเทศ ในระยะเวลาหนงึ่ เชน
GDP ของไทยเกดิ จากรายไดข องประชาชนไทยในประเทศทง้ั หมดรวมทง้ั รายไดจ ากคนไทย
ท่ีไปทาํ งานหรอื ลงทนุ ในตา งประเทศ แลวสง รายไดกลับประเทศไทย เปน

3.3 ผลติ ภณั ฑป ระชาชาตสิ ุทธิ (NNP) คือ มลู คารวมของสินคา และบรกิ าร
ข้ันสุดทายท้ังหมดหักดวยคาเสื่อมราคาของการใชทุน ผลิตภัณฑประชาชาติสุทธิ (NNP)
จึงเปนผลติ ภณั ฑร วมตามราคา ตลาด จึงรวมถึง คาเชา คาจา ง ดอกเบีย้ และกําไร รวม
ทัง้ ภาษีทางออ มในทางธุรกิจดวย

3.4 รายไดป ระชาชาติ (NI) คือ ผลติ ภณั ฑประชาชาตสิ ุทธิ ทค่ี ิดตามราคา
ปจจัยการผลิต ไดแก คาใชจ ายโดยตรงในการผลติ คอื คา จา ง คาเชา ดอกเบี้ย และ
กําไร โดยหกั ภาษีทางออมทางธุรกิจออก

3.5 รายไดต อ หวั คอื รายไดท เี่ กดิ จากมลู คา ของสนิ คา และบรกิ ารในราคาตลาด
หารดว ยจาํ นวนประชากรของประเทศท้ังหมด

4. ประโยชนของการศึกษาเกีย่ วกับรายไดประชาชาติ
4.1 ใชในการวเิ คราะหภาวะเศรษฐกจิ ของประเทศ ระดับรายไดประชาชาติ

เปน เครอื่ งชภี้ าวะเศรษฐกจิ ของประเทศ วา เจรญิ กา วหนา หรอื ตกตาํ่ และสามารถเปรยี บเทยี บ
อตั ราความเจรญิ กา วหนา ทางเศรษฐกจิ วา มอี ตั ราการเพมิ่ ของผลผลติ มากกวา อตั ราการเพมิ่
ของประชากรหรือไม

4.2 ใชในการเปรียบเทียบมาตรฐานกาครองชีพของประชาชน ถารายได
เฉลย่ี ตอบคุ คลเพิม่ สูงข้นึ ยอ มหมายถงึ ประชาชนมีการกนิ ดอี ยูดีมากขนึ้ หรอื มมี าตรฐาน
การครองชพี สูงขนึ้

4.3 เปน เครอื่ งมอื ในการกาํ หนดนโยบายเศรษฐกจิ ของประเทศ ตวั เลขราย
ไดประชาชาติชวยใหทราบภาวะเศรษฐกิจในปจจุบัน และยังเปนเคร่ืองมือสําคัญในการ
กาํ หนดนโยบายหรือการวางแผนเศรษฐกจิ ของประเทศไทยในอนาคต

เศรษฐศาสตร 150 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม

การกําหนดคาจา งและราคาในระบบเศรษฐกจิ
1. การกาํ หนดคา จา ง

คา จา ง คอื คา ทีจ่ ายใหแกผูใชแรงงาน เนือ่ งจากการทาํ งานอยางใดอยา งหนึง่
คา จางทไ่ี ดรบั จงึ เปนทีม่ าของรายได และเมือ่ นํามารวมกันทงั้ หมด กจ็ ะเปนสว นหนง่ึ ของ
รายไดป ระชาชาติ คาจา งแบง ออกเปน 2 ลกั ษณะ คือ

1. คา จา งทเี่ ปนตัวเงนิ (Money Wage) คือ คาจางท่ไี ดรับจากนายจางที่จา ย
ใหอาจเปน รายวัน รายสัปดาหหรอื รายเดอื น

2. คา จา งทแ่ี ทจ รงิ (Real Wage) คอื การนาํ คา จา งทเี่ ปน ตวั จรงิ ลบดว ยอตั รา
เงนิ เฟอ ตอ ปซ่งึ อตั ราเงนิ เฟอสามารถคํานวณไดจากดชั นีราคาผบู รโิ ภค

การกําหนดอัตราคาจางจะขึ้นอยูกับอุปสงคและอุปทานของแรงงาน คือ ถา

3บทที่ อปุ สงคข องแรงงานมมี าก ความตอ งการจา งแรงงานมาก อตั ราคา จา งจะสงู ขน้ึ แตถ า อปุ ทาน
ของแรงงานมีมาก จะทําใหค าจางลดลง
2. การกําหนดราคา
ปจ จยั ทเ่ี กยี่ วขอ งกบั การกาํ หนดราคาของสนิ คา และบรกิ าร คอื กลไกของตลาด
หรือปริมาณความตองการในการซื้อและปริมาณความตองการในการขายสินคาชนิดน้ัน
นอกจากนยี้ งั ขนึ้ อยกู บั ตน ทนุ การผลติ กลา วคอื ถา ตน ทนุ การผลติ สงู ขนึ้ จะทาํ ใหร าคาสนิ คา
สูงขึน้ ตามไปดว ย
กลา วโดยสรปุ การกาํ หนดคา จา งและราคาจะแตกตา งกนั ตามระบบเศรษฐกจิ ถา
เปนระบบเศรษฐกจิ แบบทนุ นิยม การกําหนดคาจา งและราคาเปน ไปตามกลไกตลาด สวน
ระบบเศรษฐกจิ แบบสงั คมนยิ ม และระบบเศรษฐกจิ แบบผสม รฐั บาลสามารถเขา แทรกแซง
การกาํ หนดคา จางและราคา เพือ่ สรางความเปนธรรมในระบบเศรษฐกจิ เชน รฐั บาลเขา ไป
แทรกแซงการการกาํ หนดคา จา งและราคา เพอื่ สรา งความเปน ธรรมในระบบเศรษฐกจิ ไดแ ก
การประกาศปรับคาแรงขนั้ ตํ่า ตามดัชนรี าคาผูบริโภค เพ่ือดึงคาจางแรงงานใหสูงขึน้ การ
ทรี่ ฐั บาลเขา ไปแทรกแซงการกาํ หนดราคาสนิ คา โดยการกาํ หนดราคาขน้ั ตาํ่ และการกาํ หนด
ราคาข้ันสูง เปน ตน
ราคาขั้นตา่ํ
ราคาขน้ั ตา่ํ หมายถงึ ราคาตา่ํ สดุ ทถ่ี กู กาํ หนดขน้ึ มาในระดบั ทส่ี งู กวา ราคาดลุ ยภาพ
อนั เกดิ จากการทาํ งานของกลไกตลาดทร่ี ฐั บาลเขา ไปแทรกแซง ซง่ึ มกั จะใชก บั สนิ คา ในสาขา
เกษตรกรรม เพ่ือเพ่ิมรายไดใหแ กเ กษตรกร ทําใหเกษตรกรนําผลผลิตออกขายในตลาดได
มากขน้ึ
ราคาข้นั สูง
ราคาขนั้ สงู หมายถงึ ราคาสงู สดุ ทถ่ี กู กาํ หนดขน้ึ มาในระดบั ทตี่ า่ํ กวา ราคาดลุ ยภาพ
อันเกิดจากการทํางานของกลไกตลาดที่รัฐบาลเขาไปแทรกแซงโดยการควบคุมราคาสินคา
บางชนิด เพอ่ื เปนการปอ งกันไมใ หร าคาสนิ คา ชนดิ นั้น สูงเกนิ ไป

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 151

ปญหาของระบบเศรษฐกิจไทยและแนวทางแกไ ข 3บทท่ี
เนอ่ื งจากระบบเศรษฐกจิ ไทยเปด โอกาสใหเ อกชนสามารถเปน เจา ของปจ จยั การผลติ
และสามารถดาํ เนนิ กิจกรรมทางเศรษฐกิจไดอยางเสรี การผลิตสนิ คาและบรกิ ารตางๆ จงึ มี เศรษฐศาสต ร
ข้ึนอยางมากมาย กอใหเกิดการแขงขันสงผลใหผูผลิตมีแรงกระตุนในการท่ีจะปรับปรุง
เทคนคิ การผลติ เพอ่ื ใหไ ดส นิ คา ทมี่ คี ณุ ภาพสงู และตน ทนุ ตา่ํ ผผู ลติ รายใดทไ่ี มส ามารถผลติ
สินคาที่มีราคาตํ่าแตคุณภาพสูงไดก็จะขาดทุนและออกจากระบบการผลิตสินคานั้นๆ ไป
คงเหลอื แตผ ผู ลติ ทมี่ คี ณุ ภาพ ทาํ ใหผ บู รโิ ภคไดร บั ผลประโยชนส งู สดุ จากการแขง ขนั ดงั กลา ว
แตส ง่ิ ทเ่ี ปน ผลเสยี ตามมากค็ อื เกดิ การผกู ขาดและกอบโกยผลประโยชนใ สต วั มากขนึ้ กอ ให
เกิดความเหล่ือมลํ้าและเกิดชองวางข้ึนในสังคม น่ันคือคนที่มีฐานะรํ่ารวยก็จะรวยมากข้ึน
สวนคนท่ีมีฐานะยากจนก็ไมไดมีความเปนอยูที่ดีข้ึนกวาเดิม ซ่ึงรัฐบาลก็ไดตระหนักถึง
ปญ หาดงั กลา วจะเหน็ ไดจ ากรายละเอยี ดของแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ไดเ นน
วัตถุประสงคในการกระจายรายไดใหมีความเทาเทียมกันมากข้ึน โดยการใชมาตรการและ
นโยบายดา นการเงนิ – การคลงั เพอื่ แกปญหาดงั กลาว เชน การกําหนดคาแรงขั้นต่ํา การ
เพิ่มอัตราภาษีสําหรับสินคาฟุมเฟอย การปรับอัตราภาษีเงินได ภาษีทรัพยสิน กฎหมาย
ปองกันการผกู ขาด เปน ตน โดยเฉพาะมาตรการทางดา นภาษีนั้น รัฐบาลสามารถนาํ เงนิ ท่ี
ไดจากการเก็บจากผูที่มีฐานะร่ํารวยมากระจายใหกับผูที่มีรายไดนอยในรูปของสวัสดิการ
ตา งๆ เชน การจัดต้งั โรงเรียนของรัฐบาล การสรางที่อยูอ าศยั และการใหก ารรักษาพยาบาล
ฟรีแกผ ูทีม่ ีรายไดน อ ย การจดั ใหม ีการประกนั สังคมกบั แรงงาน การลดดอกเบี้ยสนิ เช่ือเพ่อื
การเกษตร เปนตน

สรปุ
ระบบเศรษฐกจิ แบง ออกเปน 3 ระบบ ใหญๆ คอื ระบบเศรษฐกจิ แบบทนุ นยิ ม

ระบบเศรษฐกจิ แบบสงั คมนยิ ม และระบบเศรษฐกจิ แบบผสม ประเทศไทยใชระบบ
ผสมที่เนนทุนนิยม โดยรัฐบาลผลิตสินคาและบริการเฉพาะโครงสรางพ้ืนฐานหรือ
สาธารณูปโภค สวนตัวเลขรายไดประชาชาติ แสดงใหเห็นถึงความเจริญเติบโตทาง
เศรษฐกิจของประเทศ

152 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

แบบฝกหัดทายบทเร่อื งที่ 2 ระบบเศรษฐกิจ

คําสง่ั : เมื่อผเู รยี นศึกษาเร่ืองระบบเศรษฐกจิ จบแลว ใหท าํ แบบฝกหดั ตอไปน้ี
โดยเขยี นในสมุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู

แบบฝก หดั ที่ 1 ใหผเู รยี นสรา งแผนภูมิแสดงความสมั พันธระหวา งระบบการปกครอง และ
ระบบเศรษฐกิจ และระบุวาระบบการปกครองแตละแบบสามารถจัดระบบเศรษฐกิจแบบใด
ไดบา ง

ระบบการปกครอง ระบบเศรษฐกจิ

3บทท่ี

ประชาธิปไตย
เศรษฐศาสตร

เผด็จการ
(ทหาร, คอมมิวนสิ ต ฯลฯ)

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 153

แบบฝก หัดที่ 2 บอกขอ ดแี ละขอ เสยี ของระบบเศรษฐกิจตอ ไปนี้

ระบบเศรษฐกิจ ขอ ดี ขอเสยี

1. ทนุ นิยม 1..................................... 1.....................................
2..................................... 2.....................................
3..................................... 3.....................................

2. สงั คมนยิ ม (ประชาธิปไตย) 1..................................... 1.....................................
2..................................... 2.
3..................................... 3.....................................

สงั คมนิยม 1..................................... 1..................................... 3บทที่
2..................................... 2.....................................
3..................................... 3..................................... เศรษฐศาสต ร

3. แบบผสม 1..................................... 1.....................................
2..................................... 2.....................................
3..................................... 3.....................................

แบบฝกหัดท่ี 3 ใหผูเรียนวิเคราะหลักษณะท่ีกําหนดใหวา เปนระบบเศรษฐกิจใดโดย
กาเครือ่ งหมาย  ในเรื่องระบบเศรษฐกจิ ทค่ี ิดวา ถกู ตอ ง

ระบบเศรษฐกจิ

ลกั ษณะ แบบผสม

สังคมนยิ ม
คอมมิวนสิ ต
สังคมนยิ ม
ประชาธปิ ไตย

ทนุ นิยม

1. เอกชนมเี สรีภาพในการผลติ และบริโภค
อยางเตม็ ที่

2. รฐั เปนผวู างแผนกจิ กรรมทางเศรษฐกิจ
ทงั้ หมด

3. รัฐเขาไปดาํ เนินกจิ กรรมทางเศรษฐกิจใน
สว นทีเ่ ก่ยี วของกับประโยชนส วนรวม

4. มเี ปา หมายเพ่อื ผลกําไร
5. มีเปา หมายเพื่อสรา งความเปนธรรมใน

สงั คม

154 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม

ระบบเศรษฐกจิ

แบบผสมลักษณะ
สังคมนิยม
คอมมวิ นสิ ต6. มเี ปา หมายเพ่อื ความอยดู กี นิ ดีของสังคม
สังคมนยิ ม
ประชาธปิ ไตย
ทนุ นยิ ม

เศรษฐศาสตร
7. เอกชนมกี รรมสทิ ธใ์ิ นทรัพยส นิ อยา งเตม็ ท่ี

8. ไมเปดโอกาสใหม ีการแขง ขนั

9. กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ขน้ึ อยกู ับกลไกแหง
ราคา
3บทที่ 10. การผลิตอะไรเทา ใดข้นึ อยกู บั รัฐบาล
เทา น้ัน

11. รฐั และกลไกแหง ราคามีสวนในการกาํ หนด
วา จะผลติ อะไร เทาใด

12. เปนระบบที่ประเทศสว นใหญใ ช

13. เปน ระบบท่ีพฒั นามาจากลทิ ธมิ ารก ซสิ ต
14. รฐั เกบ็ ภาษปี ระชาชนในอัตราสูงเพื่อจาย

เปนสวสั ดิการสังคม แตใหเ สรภี าพในการ
บริโภคเตม็ ที่
15. เปนระบบทก่ี อใหเ กดิ ความแตกตา งดา น
รายไดมากท่สี ุด
16. เปนระบบท่แี กป ญหาความแตกตา งดา น
รายไดโ ดยไมจาํ กัดเสรภี าพของบคุ คล

17. เปน ระบบทม่ี คี วามแตกตางดานรายได
นอยทส่ี ุด

18. มีการใชท รัพยากรสน้ิ เปลืองมาก
19. มีการวางแผนจากสว นกลาง
20. จํากดั กรรมสทิ ธิ์ในทรพั ยส นิ และปจจัยการ

ผลิตบาง

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 155

เร่อื งที่ 3 กระบวนการทางเศรษฐกจิ 3บทที่

1. การผลิต (Production) เศรษฐศาสต ร

1. ความหมายของการผลติ
การผลติ หมายถงึ การสรา งเศรษฐทรพั ยเ พอ่ื บาํ บดั ความตอ งการของมนษุ ย

หรือการนําเอาปจจัยการผลิตตางๆ ไดแก ที่ดิน แรงงาน ทุน ผูประกอบการไปผาน
กระบวนการผลิต หรือกรรมวิธีตางๆ จนเกิดเปนสินคาและการบริการเพื่อบําบัดความ
ตอ งการของมนษุ ยในลกั ษณะที่เนน การสรางประโยชนท างเศรษฐกิจขนึ้ มาใหมไดแ ก

1) ประโยชนทเ่ี กดิ จากการเปลี่ยนรปู (Form Utility) เปน ประโยชนท่ี
เกดิ จากการนาํ สนิ คา มาแปรรปู เพอ่ื เพมิ่ ประโยชนใ ชส อยมากขน้ึ เกดิ ความหลากหลายในการ
ผลติ มากขึ้น ราคาของสินคา สงู ขึ้นกวาวตั ถุดิบเดมิ ท่นี ํามาผลิต เชน การเปลี่ยนเหล็กเปน
มีด เปลีย่ นไมเปน โตะ เกา อี้ เปล่ยี นไมไ ผเปนเครื่องจกั สานตางๆ เปน ตน

2) ประโยชนท เี่ กดิ จากการเปลยี่ นสถานท่ี (Place Utility) เปน ประโยชน
ทเ่ี กดิ จากการขนยา ยสนิ คา จากแหง หนงึ่ ไปยงั อกี แหง หนงึ่ เพอื่ ใหเ กดิ ประโยชนใ ชส อยมากขนึ้
เชน การขนถา ย สินคาจากโรงงานไปยงั รา นคาปลีก เปน ตน

3) ประโยชนท่ีเกิดจากการเปลี่ยนเวลา (Time Utility) หมายถึง
การเลอ่ื นเวลาในการบรโิ ภคสนิ คา ออกไป เนอื่ งจากสนิ คา บางอยา งอาจมขี อ จาํ กดั ในเรอ่ื งของ
ฤดูกาล ไดแก ผลไมต างๆ ผกั เปนตน ซงึ่ ถา นํามาผลิตเปน ผลไมหรอื ผกั กระปอง จะ
สามารถนํามาถนอมไวบริโภคนอกฤดูกาลได หรือสินคาบางอยางที่ผูบริโภคตองการสะสม
ไวกเ็ ปน การสรางประโยชนท เี่ กิดจากการเล่ือนเวลาเชนเดียวกนั เชน การเก็บสุราไวนานๆ
การสะสมเครอื่ งลายคราม พระเคร่อื ง หรอื ของเกาตา งๆฃ

4) ประโยชนท เ่ี กิดจากการเปล่ียนโอนกรรมสทิ ธ์ิ (Possession Utility)
เปน ประโยชนท เ่ี กดิ จากการเปลยี่ นแปลงกรรมสทิ ธหิ์ รอื เจา ของ ซง่ึ สนิ คา แตล ะชนดิ จะมกี าร
เปลี่ยนกรรมสทิ ธ์ิหลายทอดกวาจะถงึ ผูบริโภค กลา วคือ กรรมสิทธจ์ิ ะเปลย่ี นจากผบู ริโภค
ไปยังพอคาขายสง พอคาขายปลีก หรือไปยังนายหนา จนถึงผบู ริโภค เชน การจดั สรรบาน
ทด่ี ิน หรือการซอื้ ขายอสังหารมิ ทรพั ยตางๆ เปนตน

5) ประโยชนท เี่ กดิ จากการใหบ รกิ ารตา งๆ (Service Utility) เปน ประโยชน
ที่เกิดจากผูใหบริการในสาขาวิชาชีพตางๆ เชน ไปหาหมอ ไปดูคอนเสิรตหรือใหบริการ
ในดานการคมนาคมขนสง ตา งๆ เปนตน

2. สินคาและบรกิ าร (Goods and Services)
สนิ คาและบรกิ าร คอื สง่ิ ทีไ่ ดจ ากการทาํ งานรวมกนั ของปจจัยการผลิตตา งๆ
สามารถสนองความตอ งการของผบู รโิ ภคไดไ มว า ความตอ งการนนั้ จะขดั ตอ สขุ ภาพอนามยั
หรือศลี ธรรมอนั ดงี ามหรือไมกต็ าม เชน บหุ ร่ี ยารกั ษาโรค อาหาร เคร่อื งนุงหม เปนตน

เศรษฐศาสตร 156 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม
สนิ คา (Goods) ที่มนุษยบรโิ ภคอยูทกุ งวันนอ้ี าจแบงไดเปน 2 ลักษณะ คอื
1) เปน สง่ิ ผลติ ทม่ี นษุ ยผ ลติ ขน้ึ อาจเปน สง่ิ ทด่ี ี (Good) เชน อาหาร เครอ่ื งนงุ หม

ยารกั ษาโรคหรอื สิง่ ท่ไี มด ี (Bad) เชน ยาเสพตดิ ขยะ วตั ถุระเบดิ เปนตน
2) เปน สงิ่ ทไี่ ดจ ากธรรมชาตซิ งึ่ มนษุ ยจ ดั หามาสนองความตอ งการโดยไมเ สยี คา

ใชจา ยใดๆ เชน นํ้า อากาศ บรรยากาศ ทิวทัศน แสงแดด เปน ตน
จากสินคา ทัง้ สองลกั ษณะสามารถจาํ แนกประเภทของสินคา ในทางเศรษฐศาสตรไ ดด งั น้ี

3บทท่ี

ดังน้นั สินคาในทางเศรษฐศาสตรส ามารถจําแนกได ดงั นี้
1. สนิ คาไรร าคา (Free Goods) เปนสินคา ที่ไมมีตน ทนุ หรอื มีการบริโภคแตไมมี
คาใชจา ยเปนสนิ คา ที่มอี ยูมากมายเกินความตองการของมนุษยห รอื กลา วอกี นยั หน่ึง เปน
สนิ คา ที่อุปทานมากกวา อุปสงค ณ ราคาศนู ย เชน อากาศ หรือขยะ นํ้าทะเล ดังนน้ั
ถาสินคา ในโลกทกุ ชนิดเปนสนิ คา ไรราคาวชิ าเศรษฐศาสตรก ็คงจะไรความหมาย
2. สินคา เศรษฐกจิ ทรัพย (Economic Goods) คือ สินคาที่มีตน ทนุ โดยปกติ
ผูบริโภคจะเปนผูจายคาสินคาโดยตรง แตในบางกรณีผูบริโภคกับผูจายคาสินคาอาจเปน

รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 157

คนละคน ซ่ึงไดแก เศรษฐทรพั ยท่ไี ดจ ากการบริจาคหรือจากการให รฐั บาลจัดหามาให 3บทท่ี
เรยี กวา “สินคาใหเ ปลา” สินคาเศรษฐทรัพยแบง ออกเปน 2 ประเภท คือ
เศรษฐศาสต ร
2.1 สนิ คา เอกชน (Private Goods) คอื สนิ คาทแ่ี ยกการบริโภคออกจากกัน
ได (Rival Consumption) เชน อาหาร ซึง่ แตล ะคนแยกกนั บริโภคได เคร่ืองนุงหม
รถยนต เปน ตน นอกจากนี้ยังเปน สินคาทีเ่ จา ของสามารถกีดกนั ผูบริโภครายอ่นื ได (Ex-
clousion Principle) เชน การบรโิ ภครถยนตคันหนง่ึ ของนายแดงสามารถกดี กนั ไมให
นายดําบริโภครถยนตค ันนัน้ ได

2.2 สนิ คา สาธารณะ (Public goods) คอื เปน สนิ คา ทบี่ รโิ ภครว มกนั (Joint
Consumption) เชน ถนนที่เราใชอยูก็เปนถนนที่คนอื่นๆ ใชสัญจรไปมา เชนเดียวกัน
นอกจากนย้ี งั เปน สนิ คา ทไ่ี มส ามารถกดี กนั บคุ คลหรอื กลมุ บคุ คลใดใหพ น จากการบรโิ ภคได
(Non Exclusion Principle) เพราะมีผบู รโิ ภคจํานวนมากจนทาํ ใหก ารกดี กันเปน ไปได
ยาก เชน โรงพยาบาล นาํ้ ประปา การศกึ ษาของรฐั เปน ตน หรอื อาจเปน เพราะการบรโิ ภค
ของบุคคลกลุมหนึ่งจะไมเปนเหตุใหคนกลุมอื่นตองบริโภคลดลงหรือขาดโอกาสในการ
บริโภค เชน การปองกันประเทศ รายการโทรทศั น เปน ตน

3. ปจ จยั การผลติ
ในการผลติ สนิ คา และบรกิ ารจะตอ งอาศัยปจ จยั การผลติ ตอไปนี้
1) ท่ีดนิ (Land) มิไดหมายถึงเน้ือทด่ี นิ ท่ีใชประโยชนใ นทางเศรษฐกิจ เชน

ทําการเพาะปลูกสรางโรงงานอุตสาหกรรมหรืออยูอาศัยเทาน้ัน แตหมายรวมถึง
ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ่ีอยใู ตดิน บนดินและเหนอื พื้นดินทุกชนิด เชน ปาไม แรธาตุ สัตว
นํา้ ความอุดมสมบรู ณข องดิน ปรมิ าณ น้ําฝนและสิ่งแวดลอมทางธรรมชาติตา งๆ ส่งิ
เหลานี้มีอยูโดยธรรมชาติ มนุษยสรางขึ้นไมได แตสามารถปรับปรุงคุณภาพของ
ทรพั ยากรธรรมชาตไิ ดบ าง เชน ปรับปรงุ ทด่ี ิน ใหอดุ มสมบูรณข ้ึน ผลตอบแทนของที่ดนิ
เรยี กวา คาเชา (Rent)

2) แรงงาน (Labour) หรอื ทรพั ยากรมนษุ ย (Human Resource) หมายถงึ
ความมานะพยายามของมนษุ ยท ัง้ ทางกาย ทางใจ และทางสมอง คอื สตปิ ญ ญาความรู
ความคิดที่มนุษยทุมใหกับการผลิตสินคาและบริการเพื่อกอใหเกิดรายไดในการดํารงชีวิต
ซึง่ มผี ลตอบแทนเปนคาจา งและเงนิ เดอื น (Wages and Salary)

3) ทุน (Capital) คอื ส่ิงท่ีมนุษยผลิตขึ้นมาเพื่อใชรวมกบั ปจจยั การผลิตอืน่ ๆ
ในการผลิตสนิ คา และบรกิ าร เรยี กอีกอยางหนงึ่ วาสินคา ทนุ (Capital Goods) ทุนเปนสง่ิ
ท่ผี ลิตขึน้ มาเพื่อใชใ นการผลิตตอไปไมใชเพอื่ การบริโภค เชน ขา วเปลือก หากถูกนําไป
เปน เมล็ดพนั ธเุ พอื่ เพาะปลูกขาวเปลอื กกเ็ ปนสินคา ทุน หากถกู ใชเพ่อื การบรโิ ภคจะไมน บั
เปน สินคาทุน ทนุ อาจแยกไดเ ปน 3 ประเภท ประเภทแรกทเ่ี ปน สินคา สาํ หรบั ใชใ นการ
ผลิต (Capital Goods) เชน เครอ่ื งจกั ร โรงงาน เปนตน ประเภททสี่ องทุนที่เปน เงิน
(Monetary Capital) หมายถงึ เงนิ ที่จดั ไวเ พ่อื จางคนงานหรือเชา ท่ีดิน หรอื เงินซง่ึ จาย
เพือ่ จดั หาเครื่องจกั ร เครือ่ งมอื และทีด่ นิ เพื่อขยายโรงงาน ประเภทท่สี ามคอื ความรทู าง
เทคนคิ (Technical Knowledge) หมายถึง ความรูตางๆ สําหรบั ที่ใชในการผลิต

เศรษฐศาสตร 158 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

ทนุ ทแ่ี ทจรงิ จึงไมไ ดห มายถึงเงนิ อยา งเดียว เงินเปนเพยี งรปู หนึง่ ของทนุ เรยี กวา
เงนิ ทนุ (Money Capital) ซงึ่ เปนเพียงสื่อกลางใหเ กิดสนิ ทรัพยประเภททุน ทนุ ที่แทจ ริง
จงึ รวมถงึ เครอ่ื งมอื ทใ่ี ชผ ลติ สนิ คา และเจา ของทนุ จะไดร บั ผลตอบแทนเปน ดอกเบย้ี (Interest)

4) ผปู ระกอบการ (Enterpreneur) หมายถงึ การจดั ตง้ั องคก ารเพอ่ื ผลติ สนิ คา
และบริการโดยอาศัยทรัพยากร แรงงาน ทุน มาดําเนินการโดยผูดําเนินการเรียกวา
ผปู ระกอบการ ซงึ่ เปน ผรู วบรวมปจ จยั การผลติ ตา งๆ เขา สกู ระบวนการผลติ สนิ คา และบรกิ าร
ตอบสนองความตอ งการของตลาด ผูป ระกอบการจึงเปนผูท่ตี องเผชญิ กบั ความเสี่ยงของ
ความไมแ นน อนเกย่ี วกบั ภาวะตลาด ซง่ึ ตา งจากในกรณขี องแรงงานทไ่ี มต อ งเผชญิ กบั ความ
เส่ียงแมวาจะเปนทรัพยากรมนุษยเหมือนกันก็ตาม ผลตอบแทนของผูประกอบการ คือ
กําไร (Profit)

ปจ จยั การผลติ ทงั้ หมดนเี้ ปน สง่ิ สาํ คญั และจาํ เปน มากในการประกอบกจิ กรรมทาง

3บทที่ เศรษฐกิจท่ีจะขาดสวนใดสวนหน่ึงไปไมได ถาขาดสวนใดสวนหน่ึงไปจะมีผลทําใหการ
ดําเนนิ กิจกรรมทางเศรษฐกิจน้ันหยดุ ชะงัก หรอื ไมไ ดผ ลตามเปาหมายที่วางไว
4. ลาํ ดับขนั้ การผลิต
ในการดําเนินกจิ กรรมทางเศรษฐกิจในแตล ะครัวเรือนแบงออกเปน 3 ข้นั คือ
1) การผลติ ขน้ั ตน หรอื การผลติ ขน้ั ปฐมภมู ิ (Primary Production) หมายถงึ
การผลติ ทอี่ าศยั ธรรมชาติ หรอื ไดจ ากธรรมชาติ เปน การผลติ แบบดง้ั เดมิ ของมนษุ ย ไดแ ก
การเก็บของปา ลาสัตว จับปลา จนพัฒนาเปนอาชีพเกษตรกรกรรมในปจจุบัน เชน
การเพาะปลกู เล้ียงสัตว ประมง ทาํ ปาไมทอ่ี าศัยท้งั ธรรมชาติ และเทคโนโลยเี ขามาชวย
2) การผลติ ขนั้ ทตุ ยิ ภมู ิ (Secondary Production) หมายถงึ การแปรสภาพ
วตั ถดุ บิ เปน วตั ถสุ าํ เรจ็ รปู หรอื ผลติ ภณั ฑต า งๆ ไดแ ก อาชพี หตั ถกรรม และอตุ สาหกรรม
ประเภทตางๆ
3) การผลติ ขน้ั ตติยภูมิ (Tertitary Production) หมายถงึ การจาํ หนายจาย
แจกสนิ คา และการบรกิ ารตา งๆ ไดแ ก อาชพี พาณชิ ยกรรมและการบรกิ าร เชน การคา ขาย
การคมนาคมขนสง การส่ือสารการโฆษณา การธนาคาร ขาราชการ เปนตน
5. การกาํ หนดปรมิ าณการผลิต
ในการผลิตสินคาและบริการนั้น ผูผลิตควรตัดสินใจวาจะผลิตอะไรในปริมาณ
เทา ใดจงึ จะไดก าํ ไรสงู สดุ ดงั นน้ั สงิ่ ทก่ี าํ หนดปรมิ าณการผลติ ในตลาดทมี่ กี ารแขง ขนั สมบรู ณ
ไดแก
1) อปุ สงค (Demand) คอื ปริมาณความตองการของผูบริโภคในการบริโภค
สินคา อยางใดอยางหนง่ึ ดวยเงนิ ที่เขามีอยู ณ เวลาใดเวลาหนงึ่ ซง่ึ พรอมทจ่ี ะซือ้ สนิ คานนั้
อปุ สงคแ บงออกเปน 2 ประเภทคือ
1.1) อุปสงคส ว นบคุ คล (Individual Demand) หมายถึง อปุ สงคข อง
บคุ คลแตละคนหรอื ผซู ื้อแตล ะราย เชน อุปสงคเ ส้อื กันหนาวของนายชัยยุทธ เปน ตน
1.2) อปุ สงคต ลาด (Market Demand) หมายถงึ ผลรวมของผซู อ้ื ทกุ คน
ทซ่ี อื้ สนิ คา ชนดิ หนง่ึ ในตลาดแหง หนง่ึ เชน อปุ สงคต อ เสอ้ื กนั หนาวในฤดหู นาวของประชากร
ในจงั หวัดแพร เปนตน

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 159

คําวาอุปสงคในทางเศรษฐศาสตร หมายถึง อุปสงคที่มีประสิทธิผล (Effecive 3บทที่
Demand) กลาวคือ อปุ สงคจ ะประกอบดวยความเตม็ ใจที่จะซื้อ (Willingness to buy)
กบั อาํ นาจซอ้ื (Purchasing Power) ณ แตล ะระดบั ราคาของสนิ คา ตา งๆ (สขุ มุ อตั วาวฒุ ชิ ยั , เศรษฐศาสต ร
2539 : 20)

2) อปุ ทาน (Supply) คอื ปรมิ าณสนิ คา ทผ่ี ขู ายสามารถนาํ มาสนองความตอ งการ
ของผซู อ้ื ไดเ ปน สภาพการตดั สนิ ใจของผขู ายวา จะขายสนิ คา จาํ นวนเทา ใดและในราคาเทา ใด
ณ เวลาใดเวลาหน่งึ อปุ ทาน แบงออกเปน 2 ประเภทคอื

2.1) อปุ ทานสว นบุคคล (Individual supply) หมายถึง ปรมิ าณสนิ คา
หรอื บรกิ ารท่ีผูผ ลติ หรอื ผขู ายแตละรายนําออกมาเสนอขาย

2.2) อปุ ทานตลาด (Market Supply) หมายถงึ ปรมิ าณสนิ คา หรอื บรกิ าร
ของผผู ลิตหรอื ผขู ายทกุ คนรวมกันนาํ ออกมาเสนอขาย

6. ราคาดลุ ยภาพและปรมิ าณดลุ ยภาพ
เมอ่ื ผซู อ้ื และผขู ายพบกนั ในตลาดเพอื่ ตกลงซอ้ื ขายสนิ คา และบรกิ าร ปรากฏวา

มรี าคาอยรู าคาหนง่ึ ทปี่ รมิ าณการเสนอซอื้ และปรมิ าณการเสนอขายเทา กนั พอดี ซงึ่ เรยี กวา
ราคาดลุ ยภาพ (Equilibrium Price) และปริมาณสินคา และบริการที่ซอ้ื ขายกนั ณ ราคา
ดลุ ยภาพนั้นเรยี กวา ปริมาณดลุ ยภาพ (Eauilibrium Quantity)

ในระบบเศรษฐกิจท่ีอาศัยตลาดเปนเครื่องมือในการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ
หรอื ใหก จิ กรรมทางเศรษฐกจิ ดาํ เนนิ ไปโดยผา นกลไกราคา เชน ระบบเศรษฐกจิ แบบทนุ นยิ ม
ปริมาณการผลิตจะข้ึนอยูกับอุปสงคและอุปทาน สวนในระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม
ปริมาณการผลิตจะขน้ึ อยูกับการวางแผนของรัฐ

ตารางท่ี 2 แสดงราคาดุลยภาพของสม

ราคา ปริมาณซ้ือ (กก.) ปริมาณขาย (กก.)
(บาท) (Demand) (Supply)

12 0 18

10 3 15

8 6 12

699

4 12 6

2 15 3

ทม่ี า : โกเมน จิรญั กลุ และเสรี ลลี าลัย, 2537, หนา 16

160 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม

จากตารางท่ี 2 แสดงใหเ หน็ วา ปรมิ าณเสนอซอื้ สม ของตลาดจะเทา กบั ปรมิ าณเสนอ
ขายสม ของตลาด ณ ราคากโิ ลกรมั ละ 6 บาท ซง่ึ แสดงใหเ หน็ วา ราคาดลุ ยภาพเทา กบั 6 บาท
และปรมิ าณดลุ ยภาพเทากบั 9 กโิ ลกรัม

ดังนน้ั เราสามารถสรปุ กฎของอปุ สงค (Demand) ไดวา “ปรมิ าณสินคาท่ีมีผู
ตองการซ้ือในขณะใดขณะหนึ่ง จะมีความสัมพันธในทางตรงกันขามกับราคาสินคา
ชนดิ น้ัน” (รตั นา สายคณติ และชลลดา จามรกุล, 2537 : 34) แสดงวา ถาราคาสินคาสูง
ข้ึนอุปสงคจะลดลงและถาราคาสินคาลดลงอุปสงคจะเพ่ิมข้ึน ในขณะท่ีกฎของอุปทาน
(Supply) กลาววา “ปริมาณสินคาที่ผูผลิตเต็มใจจะนําออกขายในขณะใดขณะหน่ึงจะมี
ความสมั พนั ธใ นทางเดยี วกนั กบั ราคาสนิ คา ชนดิ นน้ั ” (รตั นา สายคณติ และชลลดา จามรกงุ ,
2537 : 81) หมายความวา ถา ราคาสินคาสงู ผูผลติ จะเตม็ ใจนําสินคา ออกขายมาก แตถา
3บทท่ี สินคา ราคาตา่ํ ผผู ลิตจะเต็มใจนาํ สนิ คา ออกขายนอ ย ทงั้ นอ้ี ยูภ ายใตข อ สมมตวิ า ปจจยั อน่ื ๆ
ที่มอี ิทธพิ ลตออปุ ทานคงท่ี
เศรษฐศาสตร สขุ มุ อัตวาวุฒชิ ยั (2541 : 37 – 40) ไดอธบิ ายเพ่ิมเติมเกย่ี วกับความสัมพนั ธ
ระหวางอปุ สงคอ ปุ ทานและราคาวา ราคาตลาดหรอื ราคาดุลยภาพ (Equilibrium Price)
จะถูกกําหนดโดยจดุ ตัดของเสนอปุ สงคแ ละอปุ ทานตาดน่นั เอง ณ ระดบั ราคาอนื่ ๆ จะไม
ทาํ ใหต ลาดอยใู นภาวะดลุ ยภาพ ถา มผี เู สนอขายสนิ คา ในราคาทส่ี งู กวา ราคาดลุ ยภาพจะกอ
ใหเกิดอุปทานสวนเกิน (Excess Supply) สินคาจะลนตลาดหรือเม่ือใดที่มีผูเสนอขาย
สินคา ตํา่ กวา ราคาดุลยภาพ จะเกิดอปุ สงคสว นเกิน (Excess Demand) สินคา จะขาด
ตลาด และกลไกตลาดจะมกี ารปรับตวั โดยอตั โนมัติเพื่อกลบั เขาสูภ าวะดลุ ยภาพ
7. ประเภทของการผลติ
สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาตไิ ดแ บง กจิ กรรมทาง
เศรษฐกิจของประเทศไทย โดยอาศยั แนวทางการจําแนกขององคก ารสหประชาชาติ แบง
การผลิตออกเปน 11 ประเภท ดงั นี้
1) การเกษตร ไดแ ก การเพาะปลกู การปศสุ ตั ว การประมง การทาํ ปา ไม และอน่ื ๆ
2) การทําเหมอื งแรแ ละยอยหนิ
3) หตั ถอุตสาหกรรม
4) การกอ สราง
5) การผลติ ไฟฟาและน้ําประปา
6) การขนสงและการสอื่ สาร
7) การขายสง และการขายปลีก
8) การธนาคาร ประกนั ภัย และอสงั หารมิ ทรัพย
9) การเปนเจา ของที่อยูอาศัย
10) การบรหิ ารงานสาธารณะและปองกันประเทศ
11) การบริการ (โกเมน จิรัญกุล และเสรี ลีลาลยั , 2535 : 9)

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 161

8. การสะสมทนุ (Capital Aceumulation) หมายถงึ การเพมิ่ พนู สนิ คา ประเภท 3บทท่ี
ทนุ หรือการเกบ็ สะสมเงินทุนใหม ากขน้ึ เพื่อนาํ ไปใชป ระโยชนในการขยายความสามารถใน
การผลติ การสะสมทนุ สว นหนงึ่ ไดจ ากการลงทนุ ในสง่ิ กอ สรา ง การซอ้ื เครอื่ งจกั รเครอ่ื งมอื เศรษฐศาสต ร
และสวนเปลี่ยนสินคาคงเหลือ ในการสะสมทุนนั้นสวนหนึ่งไดจากการออมในประเทศ ซึ่ง
เปน การนาํ เงนิ ออมทกี่ นั ไวจ ากรายไดส ว นหนงึ่ ไมน าํ ไปใชจ า ยเพอ่ื การบรโิ ภคมาลงทนุ เพอ่ื หา
ผลประโยชนตอบแทน การสะสมทุนอีกทางหน่ึงไดจากเงินทุนจากตางประเทศ ซึ่งอาจ
เปน การระดมทนุ จากตา งประเทศดว ยการกเู งนิ จากตา งประเทศหรอื สถาบนั การเงนิ ระหวา ง
ประเทศ การลงทนุ ในหลักทรัพย เปน ตน

9. ประเภทของหนวยธุรกิจ
หนวยธุรกิจ หมายถึง องคก รที่จัดต้ังข้นึ มาเพื่อดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกจิ

ในดานการผลิตสนิ คาและบรกิ าร ไดแก
1) กิจกรรมทมี่ ีเจาของคนเดยี ว (Single Proprietorship) เปนกิจกรรมที่

การตดั สินใจข้นึ อยกู บั คนๆ เดียว เมือ่ ไดผ ลกําไรมาเปน ของเจา ของเพียงคนเดยี ว
2) หา งหุนสว น (Partnership) เปนธุรกจิ ท่ปี ระกอบกันข้ึนจากคน 2 คนขึ้น

ไป มกี ารตกลงกนั วา หนุ สว นใดจะรบั ผดิ ชอบในสว นใด หา งหนุ สว นแบง ออกเปน 2 ประเภท
คอื

2.1) หางหุนสวนจํากัด จะมีหุนสวนพวกหน่ึงจํากัดความรับผิดชอบตาม
จาํ นวนเงินท่ีระบไุ วเมอ่ื กจิ กรรมขาดทุน

2.2 หางหนุ สว นสามัญ ผเู ปน หนุ สว นทุกคนตองรบั ผดิ ชอบตอการขาดทุน
ไมจํากัดจํานวน

กิจการท่ีมีเจาของคนเดียวและหางหุนสวนจะมีขอเสียคือกิจการทั้งสองประเภท
ตอ งรบั ผดิ ชอบหนสี้ นิ อยา งไมจ าํ กดั จาํ นวนเมอ่ื กจิ การขาดทนุ การดาํ เนนิ งานไมเ ปน ไปอยา ง
ตอ เนอ่ื ง โดยเฉพาะกรณีที่เจาของกิจกรรมเนนเสียชวี ิตกิจการเจา ของคนเดียวมักมปี ญหา
ในดา นการขยายเงนิ ลงทุน

3) บรษิ ทั จํากัด (Corparation) เปนหนวยธุรกิจท่จี ดทะเบียนเปนนติ ิบคุ คล
โดยมหี ลายคนรว มกนั จดั ตงั้ จะมขี นาดใหญห รอื เลก็ ขนึ้ อยกู บั จาํ นวนหนุ (Stock) ผูถ อื หนุ
เปนเจา ของบรษิ ทั รวมกนั มคี วามรับผิดชอบจาํ กัดตามจํานวนหุนทีถ่ ือ

4) สหกรณ (Cooperative) เปนหนว ยธรุ กิจท่ีจดั ตั้งโดยคนต้ังแต 10 คน
ขึ้นไป จดทะเบยี นโดยถูกตอ งตามกฎหมาย โดยมีจดุ มงุ หมายเพอ่ื ชวยเหลือสมาชกิ หรือ
ผถู ือหุนซง่ึ ตอ งปฏิบตั ิตามกฎระเบยี บของสหกรณ

5) รฐั วสิ าหกิจ (Public Enterprise) คอื กจิ การท่รี ฐั เปน เจาของ หรอื มหี ุน
สว นมากกวา ครง่ึ หนงึ่ ของหนุ สว นทงั้ หมด สว นใหญเ ปน ธรุ กจิ ดา นสาธารณปู โภคหรอื กจิ การ
ที่ตอ งลงทุนสงู ใหผลตอบแทนชาและเอกชนไมต องการลงทนุ การดําเนนิ งานตามระบบ
ราชการจึงมกั กอใหเกดิ ความลาชา และไมม ีประสทิ ธภิ าพเทา ทีค่ วร

เศรษฐศาสตร 162 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม

ธุรกจิ ท้งั 5 ประเภท 3 ประเภทแรกเปน ธุรกิจทมี่ งุ แสวงกําไรและ 2 ประเภทหลงั
เปนธรุ กิจท่ีไมไดม ุงแสวงหาผลกําไร

สรุป
การผลติ หมายถึง การสรางเศรษฐทรัพยเพ่อื บําบัดความตอ งการของมนุษย

หรือการสรางอรรถประโยชนดวยการเปลี่ยนรูป เปลี่ยนสถานท่ี เล่ือนเวลาใชสอย
เปลยี่ นโอนกรรมสทิ ธิ์ และการใหบริการตางๆ สิ่งผลิตของมนุษยเ รียกวาสนิ คา แบง
ออกเปนสินคาเศรษฐทรัพยและสินคาไรราคา ในการผลิตจะตองอาศัยปจจัยการผลิต
4 อยา ง ไดแ ก ท่ีดิน แรงงาน ทุน และผปู ระกอบการ มีลาํ ดบั ขน้ั การผลติ 3 ขน้ั
คือ การผลิตขัน้ ปฐมภมู ิ ทตุ ยิ ภูมแิ ละตตยิ ภมู ิ การจะผลติ อะไรมากนอยเทาใดเปน

3บทท่ี ไปตามหลักของอุปสงคและอุปทานของตลาดสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการ
เศรษฐกิจและสงั คมแหงชาตไิ ดแ บงประเภทของการผลติ ในประเทศไทย

2. การบรโิ ภค

1. ความหมายของการบริโภค
การบริโภคในเชิงเศรษฐศาสตรมหภาคหรือการบริโภคมวลรวม (Aggregate
Consumption) คือการใชจายเพื่อการบริโภคสินคาท้ังประเภทส้ินเปลืองและคงทนถาวร
รวมทงั้ บรกิ ารตา งๆ ทกุ ชนดิ รวมกนั ของทงั้ ระบบเศรษฐกจิ เชน การศกึ ษา การรกั ษาพยาบาล
เปนตน
2. ประเภทของสินคาเพอื่ การบรโิ ภค
การบรโิ ภคของมนษุ ยน นั้ ตอ งอาศยั ทรพั ยากรมาแปรสภาพเปน สนิ คา และบรกิ าร
ซ่งึ อาจจําแนกไดดงั น้ี

1) สนิ คา เพอ่ื การผลติ และสนิ คา เพอื่ การบรโิ ภค สนิ คา บางอยา งเปน สนิ คา
ของผผู ลิตในขณะท่ีสินคาบางอยางเปนสินคาของผบู รโิ ภค เชน จกั รเยบ็ ผา เปน สินคา
ของผผู ลิต และเส้อื ผา เปน สนิ คา ของผบู รโิ ภคเปน ตน

2) สนิ คาคงทน และสินคา ไมคงทน
สนิ คาคงทน คือ สินคา ทเ่ี ก็บไวใ ชไ ดนานเปน ป เชน ปากกา นาิกา

กระเปา บา น ยานพาหนะตา งๆ เปนตน
สนิ คา ทไ่ี มค งทน คอื สนิ คา ทใ่ี ชแ ลว หมดสน้ิ ไปภายใน 1 ป เชน อาหาร

นา้ํ ดมื่ เครื่องสําอาง เปน ตน (อเนก เธยี รถาวร, 2535 : 18)
3. ปจ จัยท่ีกาํ หนดการบรโิ ภค
ในบางครง้ั เราจะพบวา ความสามารถของคนเราในการบรโิ ภคหรอื ปรมิ าณการ

เสนอซอื้ สนิ คา และบรกิ ารในชวี ติ ประจําวันจะแตกตา งกนั ไป ทงั้ น้ขี ึน้ อยูกบั ปจจัยหลายๆ
อยาง ไดแก

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 163

1) รายได (Income) นบั เปน ปจ จัยสาํ คัญอันดบั แรกของมนษุ ยใ นการตดั สนิ 3บทที่
ใจบรโิ ภค สงิ่ ใดสง่ิ หน่ึง โดยปกตผิ มู ีรายไดน อยจะมอี ตั ราการบริโภคตา่ํ กวาผูมีรายไดมาก
แตทั้งนี้อาจจะขน้ึ อยกู บั ปจจัยอืน่ ๆ ดว ย การทร่ี ายไดข องผูช อื้ เปล่ียนแปลงไป จะมผี ลตอ เศรษฐศาสต ร
ปรมิ าณการเสนอซอื้ ดว ย กลา วคอื หากรายไดข อง ผซู อ้ื เพมิ่ สงู ขนึ้ สง่ิ อน่ื ๆ คงที่ ปรมิ าณ
การเสนอซือ้ ณ แตละระดับราคาจะมากขนึ้ เปน ตน

2) ราคาสนิ คาอ่นื ๆ (Price of other Goods) เปน สงิ่ ท่จี ูงใจในการตดั สิน
ใจของผูบริโภคใหเลอื กซ้อื สินคาไดตามความเหมาะสมแกฐานะของตนเอง การทป่ี รมิ าณ
การเสนอซอื้ สนิ คา ชนดิ หนง่ึ เปลย่ี นแปลงไป ไมเ พยี งเพราะราคาสนิ คา นนั้ เปลยี่ นแปลงเทา นน้ั
แตอาจจะขน้ึ อยกู บั ราคาสินคา อื่นๆ เปลี่ยนแปลงไปดวย

2.1) ราคาสินคาทที่ ดแทนได (Price of Substitute) เชน สมมตวิ า
ขนนุ สามารถบรโิ ภคแทนทเุ รียนหมอนทองได หากราคาตอ หนว ยของขนนุ ลดลงในขณะท่ี
ราคาทเุ รยี นหมอนทองไมเ ปลย่ี นแปลงราคาเปรยี บเทยี บของขนนุ ตอ ทเุ รยี นจะถกู ลง ผบู รโิ ภค
จะลดการบรโิ ภคเรยี นหมอนทองลง และหนั ไปบรโิ ภคขนนุ มากขนึ้ ดงั นนั้ ปรมิ าณการเสนอ
ซื้อของทเุ รียนหมอนทอง ณ ทุกระดับราคาจะลดลง ในทางตรงกันขามหากราคาขนนุ เพิ่ม
สงู ขน้ึ ผบู รโิ ภคจะหนั มาบรโิ ภคทเุ รยี นหมอนทองมากขน้ึ ณ ทกุ ระดบั ราคา และบรโิ ภคขนนุ
นอ ยลง

2.2) ราคาสนิ คา ทใ่ี ชค วบคกู นั (Price of Complement) สนิ คา บางอยา ง
ตองใชควบคกู ัน เชน โตะและเกาอี้ ปากกากบั หมึก เปนตน ถาราคาหมกึ ตอขวดแพงขน้ึ
ขณะทสี่ นิ คา อน่ื ๆ อยคู งทปี่ รมิ าณความตอ งการซอ้ื ปากกาจะลดลง ณ ทกุ ระดบั ราคา ในทาง
ตรงกันขา มถาราคาหมึกลดลงปริมาณการเสนอซอ้ื ปากกาจะสงู ขึ้น ณ ทกุ ระดับราคา

3) รสนยิ ม (Taste) คอื ความนยิ มชมชอบของผบู รโิ ภคในการเลอื กซอื้ สนิ คา
แตละชนิดซึ่งแตกตางกันตามลักษณะของผูบริโภคแตละทองถิ่นหรือตามฤดูกาลท่ี
เปลย่ี นแปลงไป

4) การใหเ ครดติ (Credit) หรอื ยทุ ธวธิ กี ารขาย เชน การขายสนิ คา ดว ยระบบ
เงนิ ผอ นเปน ส่งิ หน่งึ ที่จูงใจใหค นหันมาซื้อสนิ คา มากข้ึน เชน ยานพาหนะตา งๆ เปน ตน

5) สภาวะอากาศ มผี ลกระทบตอ ปรมิ าณความตอ งการบรโิ ภคสนิ คา บางอยา ง
เชน ปริมาณ ความตองการซ้ือเสื้อกันหนาวในฤดูหนาวของภาคเหนือและภาคตะวันออก
เฉยี งเหนอื จะเพิม่ สงู ขนึ้ มีผลกําไรราคาเส้อื กันหนาวสงู ขึน้ ในชวงฤดหู นาว เปน ตน

ในกรณีของอุปสงคตลาดหรือการบริโภคมวลรวมตัวกําหนดจะมีมากกวากําหนด
ขางตน เชน

1) ปรมิ าณซอ้ื ขนึ้ อยกู บั จาํ นวนประชากร ตามปกตเิ มอื่ ประชากรมจี าํ นวนเพมิ่ มาก
ขึ้นความตอ งการสนิ คาและบรกิ ารจะเพม่ิ ตาม แตการเพ่มิ ประชากรยังไมเปนการเพียงพอ
ประชากรเหลาน้ีจะตอ งมอี าํ นาจซอื้ ดว ยจงึ จะสามารถซอื้ สนิ คา ไดม ากข้ึน

2) ปริมาณซื้อขน้ึ อยกู บั สภาพการกระจายรายไดในระบบเศรษฐกจิ เชน ประเทศ
ท่ีมีบอนํ้ามันบางประเทศปรากฏวารายไดสวนใหญตกอยูในมือของคนกลุมนอย สวนคน

เศรษฐศาสตร 164 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

กลมุ ใหญจ ะมรี ายไดต า่ํ มาก ในสงั คมของประเทศลกั ษณะนก้ี ารบรโิ ภคจะแตกตา งจากสงั คม
ทม่ี กี ารกระจายรายไดค อ นขา งทดั เทยี มกนั ถงึ แมว า รายไดเ ฉลย่ี ของทงั้ สองประเทศจะอยใู น
ลกั ษณะใกลเ คียงกันกต็ าม

4. การบริโภคและการออม
ในการบรโิ ภคของคนเรานนั้ จะตอ งอาศยั เงนิ ทมี่ าจากรายไดเ ปน สว นใหญ แตถ า

เรานาํ รายไดท ง้ั หมดมาใชใ นการบรโิ ภค เมอ่ื ถงึ เวลาจาํ เปน หรอื ในยามเดอื ดรอ นจะกอ ใหเ กดิ
ปญ หายงุ ยาก เชน เกดิ ภาวะทงั้ หมดมาใชใ นการบรโิ ภค เมอื่ ถงึ เวลาจาํ เปน หรอื ในยามเดอื ด
รอ นจะกอ ใหเ กดิ ปญ หายงุ ยาก เชน เกดิ ภาวการณเ จบ็ ปว ยในครอบครวั การศกึ ษาของบตุ ร
ท่ีตองใชเงนิ มาก สงเคราะหญ าติท่เี ดือดรอน เปนตน คนเราจงึ จาํ เปน ตอ งเหลือรายไดสว น
หนงึ่ ไวเพอ่ื รองรบั ความจาํ เปน ดงั กลา ว เงนิ สวนน้ีคือ เงนิ ออม ซึง่ เปนเงนิ ท่ีเหลอื จากการ

3บทที่ ใชจ า ยดว ยการประหยดั หรอื เกบ็ ออมไวใ นสถาบนั การเงนิ ซงึ่ กอ ใหเ กดิ ประโยชนห ลายประการ
คอื
1) เพอ่ื เกบ็ ไวใ ชจ า ยในยามจาํ เปน คอื เงนิ รายไดท เ่ี กบ็ ไวส าํ หรบั รบั รองความ
จาํ เปน ในครอบครัว เชน สมาชกิ ในครอบครัวเจ็บปว ย เปน คน
2) เพอ่ื ใชจ า ยในอนาคต เปน เงนิ รายไดท เี่ กบ็ ไวส าํ หรบั สงิ่ ทยี่ งั ไมเ กดิ ในปจ จบุ นั
แตจ ะเกิดในอนาคต เชน เมือ่ ยามแกจะตองมเี งินสว นหนึง่ ไวส ําหรับใชจาย หรือเพื่อการ
ศกึ ษาของบตุ ร เปน ตน
3) เพอ่ื ใหเกดิ ดอกผลงอกเงย คือการนําเงนิ ไปฝากกบั สถาบันการเงนิ การ
ซอ้ื หนุ การซื้อพันธบตั รรฐั บาล การนาํ เงินไปลงทนุ ซึง่ ไดผ ลตอบแทนเปน ดอกเบย้ี หรือ
กําไร
4) เพอ่ื ประโยชนท างเศรษฐกจิ สว นรวม คอื เงนิ ออมของประชาชนในสถาบนั
การเงนิ รฐั บาลสามารถกเู งนิ มาลงทนุ ขยายการผลติ มากขน้ึ มผี ลตอ การจา งงานในประเทศ
มากข้นึ ทําใหประชาชนมีเศรษฐกิจดขี ้นึ (อเนก เธยี รถาวร, 2542 : 25)
สรุป
การบรโิ ภค หมายถงึ การใชจ า ยเพอื่ การบรโิ ภคสนิ คา และบรกิ ารตา งๆ ใน
ระบบเศรษฐกิจการบริโภคจะมากหรือนอ ยขนึ้ อยกู บั ปจจยั หลายๆ อยา ง และสว น
หน่ึงทเ่ี หลอื จากการบริโภคก็คือเงนิ ออม
3. การแบงสรรหรือการกระจาย (Distribution)
1. ความหมายของการแบงสรรหรอื การกระจาย
การแบง สรร หมายถงึ การแบง สรรผลผลติ จากผผู ลติ ไปยงั ผบู รโิ ภคและแบง ปน ราย
ไดไ ปยงั ผูเกี่ยวของกับการผลิต การแบงสรรจาํ แนกออกเปน 2 ประเภท คือ

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 165

1) การแบง สรรสนิ คา และบริการ ที่ผลติ มาไดไปยงั ผบู รโิ ภค เชน ชาวสวน
ขายผลไมใหก บั ผบู ริโภค หรือ ชางตัดผมบริการตัดผมแกลกู คา เปน ตน

2) การแบง สรรใหเ จาของปจจัยการผลิต ดังนี้

ปจ จัยการผลิต ผลตอบแทนทไ่ี ดรับ
ทดี่ ิน คาเชา (rent)
แรงงาน คาจาง (wages)
ทนุ ดอกเบยี้ (interests)
ผปู ระกอบการ กาํ ไร (profit)

2. ความไมเทา เทียมกนั ของรายได 3บทท่ี
การแบงสรรรายไดไ ปยงั กลมุ คนตา งๆ ในสังคมมกั กอใหเกดิ ความไมเ ทาเทียม
เศรษฐศาสต ร
กนั ของรายได มสี าเหตุมาจาก
1) ความไมเทาเทียมกันในกําเนิดและทรัพยสินเกิดจากพ้ืนฐานและฐานทาง

เศรษฐกจิ ของครอบครวั แตกตา งกนั เชน คนทเี่ กดิ มาในครอบครวั ทรี่ า่ํ รวยยอ มมฐี านะทาง
เศรษฐกจิ สงู กวาคนทเ่ี กิดในครอบครัวทยี่ ากจน เปน ตน

2) ความไมเ ทาเทียมกนั ในการทํางาน เกิดจากการมีหนา ท่ีความรบั ผิดชอบใน
การทํางานแตกตา งกัน เชน ผอู ํานวยการโรงเรียนมีรายไดส ูงกวา นกั การภารโรง เปนตน

3) ความไมเทาเทยี มกนั ในความรู คอื บคุ คลที่มคี วามรเู ฉพาะดาน ซึง่ ไมอาจ
ทดแทนกนั ได เชน อาชพี แพทย วศิ วกร ชา งเจียระไนเพชรพลอย จะมรี ายไดสงู เปนตน

4) ลกั ษณะของอปุ สงคอ ปุ ทาน คอื ความสมั พนั ธร ะหวา งปรมิ าณความตอ งการ
และปริมาณเสนอขายไมสมดุลกัน เชน อุปสงคของแรงงานในกลุมประเทศแถบ
ตะวันออกกลางสูงมากในขณะที่อุปทานของแรงงานมีนอยกวาจึงทําใหคาจางแรงงานใน
ประเทศเหลา นี้สงู เปนตน

5) การกระจายการบรกิ ารของรัฐ ในดา นสาธารณูประโภค และความเจรญิ ใน
ดานตางๆ ไมท ่วั ถึง เชน ถนนหนทาง ระบบการสือ่ สารโทรคมนาคมสาธารณูปโภคตางๆ
ทาํ ใหบ ริเวณนั้นมีความเจริญทางเศรษฐกจิ ประชาชนมีรายไดส ูงเปนตน

ดังน้นั รฐั บาลของประเทศตา งๆ จงึ หาวิธีการจัดระบบเศรษฐกจิ เพอ่ื ใหม ีการกระ
จายรายไดไ ปสปู ระชาชนอยา งเปน ธรรมและทว่ั ถงึ กนั กลา วคอื ประเทศทใี่ ชร ะบบเศรษฐกจิ
แบบทุนนิยม เอกชนมีเสรีภาพในการผลิตและการบริโภคอยางเต็มที่กอใหเกิดรายไดใน
ทรัพยสินมาก รฐั จะเรียกเก็บภาษีในอตั ราสูง ประเทศท่ใี ชร ะบบเศรษฐกิจแบบสังคมนยิ มรฐั
จะควบคุมการใชปจจัยการผลิตและกระจายรายไดไปยังประชาชนอยางเปนธรรม สวน
ประเทศทใ่ี ชร ะบบเศรษฐกจิ แบบผสม เชน ประเทศไทยจะมมี าตรการในการกระจายรายได
อยา งเปน ธรรมดว ยการใชม าตรการทางภาษี การจดั สวสั ดกิ ารแกผ มู รี ายไดน อ ย การควบคมุ
ราคาสนิ คา เปน ตน

เศรษฐศาสตร 166 หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม

สรปุ
การแบง สรรหรือการกระจาย หมายถึง การแบงสรรผลผลิตจากผผู ลติ ไปยงั

ผูบรโิ ภคและการแบงปน รายไดไ ปยังเจา ของปจ จัยการผลิตในรูปของ คาเชา คาจาง
ดอกเบยี้ กาํ ไร ในการแบง สรรอาจจะเกดิ ความไมเ ทา เทยี มกนั ของรายไดซ งึ่ เปน หนา ที่
ของรฐั ทจ่ี ะตอ งดูแลการกระจายรายไดไปสูกลุมคนตา งๆ อยา งทวั่ ถงึ และเปนธรรม

4. การแลกเปลยี่ น (Exchange)
1. ความหมายของการแลกเปล่ียน
การแลกเปลย่ี น หมายถึง การเปลีย่ นความเปน เจาของในสนิ คา และบรกิ าร

3บทที่ โดยการโอนหรือการยายกรรมสิทธิ์ หรือความเปน เจาของ (Ownership) ระหวา งบุคคล
หรอื ธุรกจิ
2. วิวฒั นาการของการแลกเปลยี่ น
การแลกเปลีย่ นมีวิวฒั นาการ 3 ระยะคอื
1) การแลกเปลี่ยนสิ่งของกับส่ิงของ มักเกิดข้ึนในสังคมท่ีมีความสัมพันธ
กันอยางใกลชิด เชน ในสังคมสมัยโบราณหรือในสังคมชนบท โดยการนําเอาสินคาและ
บริการมาแลกเปลยี่ นกนั โดยตรงไมตอ งมสี ่อื กลางในการแลกเปล่ยี น เชน ชาวนาเอาขา ว
มาแลกกบั ปลาชาวประมง เปนตน
ระบบการแลกเปล่ียนสินคาตอสินคาจะมีขอเสียในเรื่องความตองการไมตรงกัน
ทาํ ใหเ กดิ ความไมค ลอ งตวั ในการแลกเปลยี่ น เชน ชาวนาอาจจะไมต อ งการปลา แตต อ งการ
นาํ ขา วไปแลกผา จงึ ตอ งไปหาบคุ คลทม่ี คี วามตอ งการตรงกนั การแลกเปลย่ี นจงึ จะเกดิ ขน้ึ ได
อกี ประการหนง่ึ คอื มลู คา สง่ิ ของทน่ี าํ มาแลกเปลยี่ นกนั อาจจะมมี ลู คา หรอื สดั สว นไมเ ทา กนั
ทาํ ใหเ กดิ ความไมย ตุ ธิ รรมในการแลกเปลี่ยน
2) การใชเ งนิ เปน สอ่ื กลาง เนอ่ื งจากความไมส ะดวกและคลอ งตวั ในการแลก
เปลย่ี นสนิ คา กบั สนิ คา และความตอ งการไมต รงกนั ทาํ ใหม นษุ ยค ดิ สอื่ กลางในการแลกเปลยี่ น
เปนการแลกเปล่ยี นระหวางสงิ่ ของและเงิน ไดแ ก การแลกเปล่ยี นซอื้ ขายสินคา และบรกิ าร
ในสงั คมปจ จบุ นั เงนิ ในยคุ แรกๆ ท่ี มนษุ ยน าํ มาใชใ นการแลกเปลยี่ นอาจอยใู นรปู ของเปลอื ก
หอย โลหะ แรธ าตุ หรอื สง่ิ ของตางๆ ท่สี ังคมนน้ั ยอมรบั ทําใหการแลกเปลย่ี นนัน้ มคี วาม
คลอ งตัวมากยงิ่ ขึ้น
3) การใชต ราสารอยา งอน่ื แทนเงนิ หรอื การใชเ ครดติ เนอ่ื งจากตลาดในระบบ
เศรษฐกจิ มคี วามซบั ซอ นมากยง่ิ ขนึ้ การซอื้ ขายแลกเปลย่ี นจงึ ไดพ ฒั นาจากระบบการใชเ งนิ
เปนส่ือกลางมาเปนระบบการใชตราสารอยางอ่ืนแทนเงิน หรือการซ้ือขายแลกเปล่ียนโดย
ผานระบบเครดติ โดยการใชเ ชค็ ใชตั๋วแลกเงินหรอื บัตรเครดิตตางๆ ระบบเครดติ ชวยใน
การแลกเปลยี่ นสนิ คา และบรกิ ารระหวา งผผู ลติ (Producers) หรอื หนว ยธรุ กจิ (Business)
กบั ผูบ รโิ ภคหรือครัวเรือน (Households) เปนไปอยา งรวดเรว็

รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 167

3. สถาบนั ทเ่ี กย่ี วของกับการแลกเปล่ยี น ไดแ ก 3บทที่
1) คนกลาง (Middleman) หมายถึง ผทู าํ หนาท่เี ปนสอ่ื กลางระหวา งผูผลติ
เศรษฐศาสต ร
กับผูบริโภค เชน พอคาขายปลีก พอคาเรตางๆ คนกลางมีประโยชนทําใหผูบริโภคไดใช
สินคาและบริการตามความตองการแตถาคนกลางเปนผูเอาเปรียบผูบริโภคมากเกินไปจะ
ทาํ ใหประชาชนเดอื ดรอน

2) ธนาคาร (Bank) คอื สถาบนั การเงนิ ทใ่ี หค วามสะดวกในดา นการแลกเปลยี่ น
ธนาคารทาํ หนา ทีเ่ ปน ตวั กลางระหวางผูออมและผูลงทนุ

3) ตลาด (Market) ในทางเศรษฐศาสตร หมายถงึ กระบวนการแลกเปลย่ี น
ซื้อขายสินคาและบริการ มิไดหมายถึงสถานท่ีทําการซื้อขายสินคาแตเปนสถานท่ีใดๆ ที่
สามารถตดิ ตอ ซือ้ ขายกนั ได อาจจะมหี ลายรปู แบบ เชน ตลาดขา ว ตลาดหนุ ตลาดโค
กระบือ เปน ตน หนาที่สําคัญของตลาด ไดแก

3.1) การจดั หาสนิ คา (Assembling) คอื จดั หา รวบรวมสนิ คา และบรกิ าร
มาไวเ พื่อจําหนายแกผูตองการซอ้ื

3.2) การเก็บรักษาสินคา (Storage) คือ การเก็บรักษาสินคาท่ีรอการ
จาํ หนายแกผ ูตอ งการซือ้ หรือเกบ็ เพ่ือการเก็งกาํ ไรของผขู าย เชน โกดงั หรือไซโลเก็บพืช
ผลตางๆ เปนตน

3.3) การขายสินคาและบริการ (Selling) ทําหนา ท่ีขายสนิ คาและบรกิ าร
แกผ ตู อ งการซ้อื เชน รานคา ปลกี หา งสรรพสนิ คา ตลาดสด เปนตน

3.4) การกําหนดมาตรฐานของสินคา (Standardization) ทําหนาที่
กําหนดมาตรฐานของสนิ คาท่นี าํ มาเสนอขายในดา นของนา้ํ หนัก ปริมาณและคณุ ภาพ เพื่อ
ใหผซู ้ือเกิดความไววางใจในสินคา ทน่ี าํ มาเสนอขาย

3.5) การขนสง (Transportation) ระบบการขนสง ทาํ หนา ทส่ี ง สนิ คา ทนี่ าํ
มาแลกเปลยี่ นซอ้ื ขายกนั การขนสง มคี วามสาํ คญั เพราะทกุ ขน้ั ตอนของการผลติ จะตอ งผา น
กระบวนการขนสงทง้ั สนิ้

3.6) การยอมรับการเส่ยี งภยั (Assumtion of Risk) ตลาดจะยอมรับ
การเส่ยี งภัยตา งๆ อันอาจเกดิ ขน้ึ จากการแลกเปล่ยี นซอื้ ขาย เชน ความเส่ียงภัยเกย่ี วกับ
สนิ คา สญู หายหรือเส่ือมภาพ เชน สนิ คาการเกษตร ยารักษาโรค อาหาร เปน ตน

3.7) การเงิน (Financing) ตลาดทําหนาที่รับจายเงินในขั้นตอนตางๆ
ของการซอ้ื ขายตลอดจนการจดั หาทนุ หมนุ เวยี นและสนิ เชอื่ ตา งๆ เพอ่ื การดาํ เนนิ ธรุ กจิ เกย่ี ว
กับการแลกเปล่ยี นซ้ือขาย

ในการแขงขัน ตลาดแบง ออกเปน 2 ลักษณะคอื
1) ตลาดทม่ี กี ารแขงขนั ทีไ่ มส มบูรณ (Imperfect Competitive Market)

เปนตลาดที่พบอยูโดยท่ัวไปในประเทศตางๆ ลักษณะสําคัญของตลาดชนิดนี้คือมักมีการ
จาํ กดั อยา งใดอยา งหนงึ่ ทท่ี าํ ใหผ ขู ายหรอื ผซู อื้ มอี ทิ ธพิ ลตอ การกาํ หนดราคาหรอื ปรมิ าณได

เศรษฐศาสตร 168 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม
ตลาดทม่ี ีการแขง ขนั ไมส มบูรณแ บงออกเปน 3 แบบ ไดแ ก
1.1) ตลาดก่งึ แขง ขนั กง่ึ ผกู ขาด (Monopolistic Comtetition) คอื
ตลาดท่ีมีผูซื้อขายจํานวนมาก สินคาของผูขายแตละรายจะมีความแตกตางกันเพียงเล็ก
นอยแตไมเหมือนกันทุกประการ สามารถที่จะทดแทนกันไดแตไมอาจทดแทนกันไดอยาง
สมบูรณ สวนใหญจะแตกตางกันในเรื่องของการบรรจุหีบหอและเครื่องหมายการคา ใน
ตลาดชนดิ นผี้ ขู ายสามารถกาํ หนดราคาไดบ า งแตต อ งคาํ นงึ ถงึ ราคาของผขู ายรายอน่ื ๆ ดว ย
ตวั อยา งของสนิ คาในตลาด กง่ึ แขงขนั กึ่งผูกขาด ไดแก ผงซกั ฟอก ยาสีฟน สบู ยาสระ
ผม แปง เดก็ เปนตน
1.2) ตลาดผูข ายนอ ยราย (Oligopoly) หมายถึง ตลาดทมี่ ีผขู ายไมม าก
นกั ผูขายแตละรายจะมีสว นแบง ในตลาด (Market Share) มาก สินคา ทซี่ อื้ ขายในตลาด

3บทที่ จะมลี กั ษณะคลา ยคลงึ กนั แตไ มเ หมอื นกนั ทกุ ประการ เชน การผลติ นา้ํ อดั ลมในประเทศไทย
มีเพียงไมกี่ราย ถาหากผูผลิตนํ้าอัดลมรายใดลดราคาสินคาลงจะทําใหปริมาณขายของผู
ผลิตรายนน้ั เพิม่ ข้ึนและปรมิ าณขายของผอู น่ื จะลดลง แตอ ยางไรก็ตามผขู ายในตลาดชนิด
นมี้ กั จะไมล ดราคาแขง ขนั กนั เพราะการลดราคาเพอื่ แยง ลกู คา ซงึ่ กนั และกนั ในทส่ี ดุ จะทาํ ให
รายไดของผูขายทุกรายลดลงโดยที่ไมไดลูกคาเพ่ิม ดังนั้น ผูขายมักจะแขงขันกันดวยวิธี
อน่ื เชน การโฆษณา และการปรบั ปรงุ คณุ ภาพของสนิ คา เปน ตน ตวั อยา งสินคา ในตลาด
ชนิดน้ี ไดแก นา้ํ ดมื่ น้ําอัดลม นาํ้ มัน รถยนต เปน ตน
1.3) ตลาดผกู ขาด (Monopoly) หมายถงึ ตลาดทม่ี ผี ขู ายเพยี งรายเดยี ว
สนิ คา ทซี่ อื้ ขายในตลาดมคี ณุ ลกั ษณะพเิ ศษไมเ หมอื นใคร ไมส ามารถหาสนิ คา อนื่ มาทดแทน
ไดอ ยา งใกลเ คยี ง เปนการผูกขาดตามนโยบายของรัฐบาล เชน การผลิตบุหร่ี การออก
สลากกนิ แบง เปน ตน หรอื ขนาดของกจิ การตอ งใหญม าก เชน กจิ การรถไฟใตด นิ โทรศพั ท
การผลติ ไฟฟา เปนตน
2) ตลาดแขงขันสมบูรณ (Prefect Competitive Market) มลี กั ษณะดงั นี้
2.1) ผูขายและผูซ้ือมีจํานวนมากราย การซื้อขายของแตละรายเปน
ปรมิ าณสนิ คาเพียงเลก็ นอ ยเมอื่ เทียบกับจํานวนซือ้ ขายทง้ั ตลาด ดงั นน้ั การเปลยี่ นแปลง
ปริมาณซื้อขายของผูซื้อและผูขายรายใดรายหนึ่งจึงไมทําใหอุปสงคของตลาดเปลี่ยนแปลง
และไมส งผลกระทบตอราคาตลาด
2.2) สนิ คา มคี ณุ ลกั ษณะและคณุ ภาพใกลเ คยี งกนั มาก (Homogeneous
Product) หมายความวา ในสายตาของผูซอื้ เห็นวา สนิ คา ดงั กลา วของผูข ายแตละรายไม
แตกตา งกนั จะซอ้ื จากผูขายรายใดก็ไดตราบเทาท่ขี ายในราคาตลาด
2.3) ผูผลิตรายใหมสามารถเขาสูตลาดไดโดยงาย ขณะเดียวกันการเลิก
กจิ การกส็ ามารถทาํ ไดโ ดยไมม อี ปุ สรรคในการเขา และออกจากตลาด (Free Entry and Exit)
กิจการใดท่ีมีกําไรสูงจะมีผูเขามาแขงขันมากเพ่ือจะไดมีสวนแบงในกําไรน้ัน แตกิจการใด
ขาดทนุ ผปู ระกอบกิจการจะเลกิ ไปเพอื่ ไปประกอบกิจการอยางอืน่ ทท่ี าํ กาํ ไรมากกวา

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 169

2.4) ปจ จยั การผลติ สามารถเคลอ่ื นยา ยไดโ ดยสมบรู ณ (Perfect Mobility 3บทท่ี
of factors of Production) ปจ จยั การผลติ สามารถเคลอ่ื นยา ยจากกจิ กรรมทม่ี ผี ลตอบแทน
ตาํ่ ไปยงั กจิ กรรมทม่ี ผี ลตอบแทนสงู กวา ทนั ทโี ดยไมต อ งเสยี ตน ทนุ การเคลอ่ื นยา ยแตอ ยา งใด เศรษฐศาสต ร

2.5) ผูซื้อผขู ายมขี อ มูลขา วสารสมบรู ณ (Perfect information หรอื
Perfect Knowledge) กลา วคอื ผซู อื้ ผขู ายสามารถเขา ถงึ ขอ มลู เกย่ี วกบั ตลาด เชน ราคา
สินคา ในแตล ะพื้นทีไ่ ดส ะดวกและเสมอภาคกนั

ในตลาดแขง ขนั สมบรู ณด งั กลา ว การจดั สรรและการใชท รพั ยากรทม่ี อี ยอู ยา งจาํ กดั
รวมท้ังสนิ คา และบริการตางๆ จะถูกกาํ หนดโดยกลไกตลาด (Price Mechanism) หรอื
โดยปฏสิ มั พนั ธข องผซู อื้ และผขู ายจาํ นวนมากในตลาดซง่ึ ในทางเศรษฐศาสตร กค็ อื อปุ สงค
และอปุ ทานตลาดนน่ั เอง การซอ้ื ขายเปน ไปตามความพอใจของผซู อื้ และผขู ายอยา งแทจ รงิ

4. การแทรกแซงราคาในตลาดของรฐั บาล
ราคาสินคาและบริการในตลาดบางคร้ังอาจถูกแทรกแซงโดยรัฐบาลก็ไดซึ่งสามารถ
ทําไดใ น 3 กรณี คือ

1) การกําหนดราคาสูงสุด (Fixing of Maximum Prices) ในกรณีที่รัฐบาล
เหน็ วา สนิ คา ทจ่ี าํ หนา ยจาํ เปน ตอ การครองชพี ในทอ งตลาดเกดิ การขาดแคลนและราคาสนิ คา
สงู ขนึ้ ทาํ ใหป ระชาชนไดร บั ความเดอื ดรอ น รฐั บาลจะเขา ควบคมุ โดยกาํ หนดราคาสงู สดุ ของ
สินคานนั้ ๆ เชน เน้อื สตั ว นา้ํ ตาลทราย เปน ตน

2) การประกันราคาขน้ั ตาํ่ (Guaranteed Minimum Prices) ในกรณที ่ี
รฐั บาลเหน็ วา ราคาสนิ คา บางอยา งลดตา่ํ ลงจนอาจเกดิ ผลเสยี แกผ ผู ลติ เชน สนิ คา การเกษตร
บางประเภทรัฐบาลจะเขา ควบคุม โดยกาํ หนดราคาขัน้ ตํา่ หรอื ถาไมม พี อ คา รบั ซอ้ื รัฐบาลจะ
เขา รับซอ้ื เอง

3) การพยุงราคา (Price Support) เปน มาตรการที่รัฐบาลชวยใหร าคาสินคา
ชนิดใดชนิดหนึ่งเพ่ิมสูงขึ้นเพื่อประโยชนของผูผลิตหรือผูขาย อาจกระทําโดยการเขา
แทรกแซงตลาดของรฐั บาลดว ยการเขา แขง ขนั การซอ้ื กบั เอกชนเพอ่ื ขยายอปุ สงคห รอื การให
เงินอดุ หนนุ แกผูผลิตทล่ี ดการผลติ ลงเพื่อลดอปุ ทานใหมนี อ ยลงกไ็ ด

กลา วไดว า การแลกเปลยี่ นเปน กจิ กรรมทส่ี าํ คญั ตอ การกระจายสนิ คา และรายไดไ ป
ยังบุคคลตางๆ ซึ่งตองอาศัยสถาบันท่ีเก่ียวของกับการแลกเปล่ียนหลายสถาบัน เชน
คนกลาง ตลาด ธนาคาร และสถาบนั อื่นๆ อีกมากมาย รวมท้ังบทบาทของรฐั บาลท่จี ะ
เขามาอํานวยความสะดวกใหการแลกเปลย่ี นดาํ เนนิ ไปดวยดี

สรปุ
การแลกเปลย่ี น หมายถงึ การเปลีย่ นความเปนเจาของในสินคา และบริการโดยการ
โอนหรอื ยา ยกรรมสทิ ธหิ์ รอื ความเปน เจา ของระหวา งบคุ คลหรอื ธรุ กจิ การแลกเปลยี่ น
มีวิวัฒนาการมายาวนานตั้งแตการแลกสิ่งของกับส่ิงของจนถึงปจจุบันที่ใชระบบเงิน
และเครดติ และอาศัยสถาบันตางๆ เปนตวั กลางในการแลกเปลี่ยน

170 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม

แบบฝกหัดทา ยบทเร่อื งท่ี 3 กระบวนการทางเศรษฐกจิ

คาํ ส่ัง เมื่อผูเรียนศึกษาเร่ือง กระบวนการทางเศรษฐกิจแลวใหทําแบบฝกหัดตอไปนี้
โดยเขยี นในสมดุ บนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู

แบบฝกหัดที่ 1 ใหผูเรียนศึกษาวิเคราะหชื่อสินคา และประเภทของสินคาตามท่ีกําหนด
แลว นาํ ช่อื ประเภทสนิ คา ใสท าย ช่ือสนิ คาใหสมั พันธ / สอดคลองกนั

ก. สนิ คาไรราคา (Free Goods)
ข. สนิ คา เศรษฐกจิ ทรพั ย (Economic Goods)
ค. สนิ คา ไรราคา (Free Goods)
3บทที่ ง. สินคา สาธารณะ (Public Goods)

เศรษฐศาสตร 1. น้าํ ทะเล ...............................................................................
2. ผลไม ...............................................................................
3. โทรศัพท ...............................................................................
4. รถยนต ...............................................................................
5. ขยะ ...............................................................................
7. ปลาทตู ัวเลก็ ...............................................................................
8. กองทพั แหงชาติ ...............................................................................
9. ขาวสารชนดิ 25% ...............................................................................
10. แสงแดด ...............................................................................

แบบฝก หดั ท่ี 2 ใหผูเ รยี นตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี
1. การผลติ หมายถึง อะไร ……………………………………………………………

……………………………..………………………………………………………………
2. ปจ จยั การผลติ ไดแ กอ ะไรบา ง ………………………………………………………

…………………………………..…………………………………………………………
3. ลาํ ดับข้ันการผลิตมกี ล่ี ําดับข้ัน ไดแกอ ะไรบาง

………………………………………………………………………………………….…
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………......

4. สนิ คา มกี ่ปี ระเภท อะไรบา ง ................................................................................
....................................................................................................................................

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 171

5. สง่ิ กาํ หนดการผลิตไดแกอ ะไรบา ง 3บทที่
…………………………………………………………………………………………..…
…………………………………………………………………………………………...... เศรษฐศาสต ร

6. ประเภทของหนวยธุรกิจไดแ กอ ะไรบาง
…………………………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………………………………………...

7. การแบงสรร หมายถงึ อะไร
…………………………………………………………………………………………..…
…………………………………………………………………………………………......

8. การแบงสรรมีก่ปี ระเภท อะไรบาง
…………………………………………………………………………………………......
………………………………………………………………………………………………

9. ความแตกตางในดา นรายไดของคนเราเกิดจากอะไร
…………………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………………

แบบฝก หัดที่ 3 ใหผเู รยี นอา นขอ ความทีก่ าํ หนดใหแ ลว ตอบคําถาม
อปุ สงค (Demand) หมายถงึ ความตอ งการของผบู รโิ ภคในการทจี่ ะบรโิ ภคสนิ คา

อยางใด อยา งหน่งึ ดว ยเงินทเ่ี ขามอี ยู ณ ราคา และเวลาใดเวลาหนงึ่ เปน ความตอ งการท่ี
ผูซอ้ื ตองการและเตม็ ใจที่จะซอื้ สินคา

อุปทาน (Supply) หมายถงึ ปริมาณการเสนอขายสินคา ณ ราคาหน่งึ ตามความ
ตองการของผูซื้อเปนสภาพการตัดสินใจของผูขายวาจะขายสินคาจํานวนเทาใด ในราคา
เทาใด

ใหผ เู รยี นพจิ ารณาตารางแสดงอปุ สงค อปุ ทานของลาํ ไยในตลาดแหง หนงึ่ แลว ตอบ
คําถาม

ตารางราคาลําไย

ราคา (บาท) ปริมาณซื้อ (Demand) ปริมาณจาย (Supply)
(กก.) (กก.)
30 20 80
25 35 65
20 50 50
15 65 35
10 80 20

172 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

เศรษฐศาสตร คําถาม
1. ราคาสนิ คาจะสงู หรอื ต่าํ ขน้ึ อยกู ับ

....................................................................................................................
2. เพราะเหตุใดลําไยราคากโิ ลกรมั ละ 30 บาท ผซู ื้อจึงตองการซื้อนอย

....................................................................................................................
3. ณ ราคาเทา ใดทผ่ี ขู ายตอ งการขายลําไยนอ ยท่ีสดุ

....................................................................................................................
4. ลําไยราคา 20 บาท เรยี กวา

....................................................................................................................
5. ปริมาณลาํ ไย 50 กโิ ลกรมั เรยี กวา

3บทที่ ....................................................................................................................
แบบฝก หดั ท่ี 4 ใหผ เู รยี นศกึ ษาวเิ คราะหป จ จยั การผลติ และผลตอบแทนตอ ไปนแ้ี ลว ตอบ
คําถามผลตอบแทนของปจ จัยการผลิตแตละชนดิ

ในการผลิตสินคา จะตองอาศัยปจ จยั การผลิต 4 อยาง คอื
1. ทด่ี นิ (Land) หมายถงึ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ กุ ชนดิ มผี ลตอบแทนเปน คา เชา
2. แรงงาน (Labour) หมายถึง ความมานะพยายามของมนุษยท งั้ ทางกายและ
ทางสมอง มีผลตอบแทนเปน คา จาง
3. ทุน (Capital) หมายถงึ สนิ คาประเภททุน หรือเครอ่ื งมือในการผลิต มผี ล
ตอบแทนเปน ดอกเบ้ยี
4. ผูประกอบการ (Entrepreneurship) หมายถึง การจัดต้ังองคการเพื่อผลิต
สินคา และบริการ

ใหผ เู รียนแสดงผลตอบแทนของปจจยั การผลติ แตล ะชนิด

ปจจยั การผลติ ผลตอบแทนของปจจยั การผลิต
1. ทีด่ ิน
2. แรงงาน
3. ทุน
4. ผูประกอบการ

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 173

เรอื่ งท่ี 4 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ 3บทที่

1. ความหมายและความสําคญั ของการพฒั นาเศรษฐกจิ เศรษฐศาสต ร
การพฒั นาเศรษฐกจิ หมายถงึ การเปลยี่ นแปลงโครงสรา งทางสงั คม การเมอื ง

และเศรษฐกจิ ใหอ ยใู นภาวะทเ่ี หมาะสม เพอ่ื ทาํ ใหร ายไดท แี่ ทจ รงิ เฉลยี่ ตอ บคุ คลเพม่ิ ขนึ้ อยา ง
ตอเน่ือง อนั เปนผลทาํ ใหประชากรของประเทศมมี าตรฐานการครองชีพสงู ขึน้

การพัฒนาเศรษฐกิจของแตละประเทศ จะมีจุดมุงหมายท่ีแตกตางกัน ทั้งน้ี
เนื่องจากทรัพยากรการผลิต สภาพภมู ิศาสตร ตลอดจนพืน้ ฐานทางวัฒนธรรมไมเ หมอื น
กนั แตอ ยา งไรกต็ าม ในแตล ะประเทศ ยงั คงมจี ดุ มงุ หมายทเี่ หมอื นกนั ประการหนงึ่ คอื มงุ
ใหเกดิ ความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอยา งมเี สถยี รภาพ เพอื่ ใหประชากรของประเทศอยดู ี
กินดีนนั่ เอง

การพฒั นาเศรษฐกจิ หากทาํ ไดผ ลดยี อ มสง ผลใหป ระเทศมฐี านะทางเศรษฐกจิ
ดขี ึน้ ประชาชนมคี วามเปนอยูสขุ สภาพในทางตรงกนั ขา ม หากการพัฒนาเศรษฐกจิ ไมไ ด
ผลหรอื ไมไดรบั การเอาใจใสอยางจริงจงั ฐานะทางเศรษฐกจิ ของประเทศก็จะทรดุ โทรมลง
และประชาชนมคี วาม เปนอยูแ รน แคน มากขน้ึ

สําหรับการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศไทยนั้นไดมีการพัฒนาอยางตอเนื่อง
และใหค วามสาํ คญั มาก โดยเฉพาะอยา งยง่ิ การวางแผนพฒั นาเศรษฐกจิ โดยจะเหน็ ไดจ าก
การกาํ หนดให มหี นว ยงานรบั ผดิ ชอบในการจดั ทาํ แผน คอื สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นา
เศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ซงึ่ ในปจ จบุ นั ประเทศไทยมแี ผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง
ชาตทิ ัง้ หมด 10 ฉบับ

2. ปจจัยท่ีเกีย่ วของกบั การพัฒนาเศรษฐกจิ
ปจ จยั ทเ่ี กย่ี วขอ งกบั การพฒั นาเศรษฐกจิ มี 4 ประการ คอื ปจ จยั ทางเศรษฐกจิ

ปจ จยั ทางการเมอื ง ปจ จยั ทางสงั คม และปจ จยั ทางเทคโนโลยี ซง่ึ ปจ จยั ดงั กลา วมรี ายละเอยี ด
ดังน้ี

2.1 ปจ จยั ทางเศรษฐกจิ ปจ จยั ทางเศรษฐกจิ ทมี่ ผี ลใหเ กดิ การเพมิ่ ขน้ึ ของราย
ไดต อ บคุ คล มี 4 อยาง คอื

1) การสะสมทุน การสะสมทนุ จะเกิดขน้ึ ไดในกรณที มี่ รี ายไดป ระชาชาติ
สงู ขึน้ ซงึ่ ทําใหเกิดเงนิ ออมและเงนิ ลงทนุ เพิม่ ขนึ้ ซง่ึ เมอ่ื มีการสะสมทนุ ขนึ้ แลว ก็จะมผี ล
ตอ การเพิม่ การผลิตและรายไดตอบคุ คลตามมา

2) การเพิ่มจํานวนประชากร ในปจ จบุ นั น้นั การเพิม่ จาํ นวนประชากรกอ
ใหเ กิดผลเสยี ทางเศรษฐกจิ อยา งมาก โดยเฉพาะอยา งยิง่ การผลติ จะมีประสทิ ธภิ าพตํา่ ลง
เนอ่ื งจากมีการใชท รพั ยากรธรรมชาติกนั มากขึ้น ซง่ึ มีผลทําใหทรัพยากรเสื่อมคณุ ภาพและ
ทรัพยากรบางอยาง ก็ไมสามารถงอกเงยมาทดแทนได นอกจากนี้เม่ือมีประชากรเพิ่มข้ึน
ทาํ ใหรัฐบาลตอ งเสยี คาใชจ า ย ดา นสวสั ดิการเพ่มิ ข้นึ เชน คาใชจา ยดา นการจัดการศกึ ษา

เศรษฐศาสตร 174 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม
การสาธารณสขุ และการสาธารณูปโภคเปน ตน นอกจากรัฐบาลจะตองเสยี คาใชจายดังกลา ว
แลว ยังมปี ญ หาอยา งอ่นื ตามมาอกี เชน ปญหาดา นการจราจร ปญ หาดานมลพษิ ฯลฯ
3) การคน พบทรพั ยากรใหมๆ ทาํ ใหเ กดิ โอกาสใหมๆ ในการผลติ รวมทง้ั
มผี ลทาํ ใหม กี ารลงทนุ เพมิ่ ขน้ึ และสง ผลในการเพมิ่ ขนึ้ ของผลผลติ เพอื่ ใหป ระชาชนไดบ รโิ ภค
มากขน้ึ
4) ความกาวหนาทางเทคโนโลยีจากความกาวหนาทางเทคโนโลยีใน
ปจจุบัน จะเหน็ ไดว ามกี ารนาํ เคร่ืองจักรมาใชในการผลติ ดังนั้นจึงทําใหม ีความสามารถใน
การผลติ ไดมาก ปริมาณผลผลิตกเ็ พิม่ ขนึ้ และเปนไปอยา งสมาํ่ เสมอ ประการที่สําคัญชวย
ลดตนทนุ ในการผลติ ไดเ ปนจาํ นวนมากอกี ดวย
2.2 ปจ จัยทางการเมอื ง

3บทที่ ปจ จยั ทางการเมอื งนบั วา มผี ลตอ การพฒั นาเศรษฐกจิ มากดว ยเชน กนั โดย
เฉพาะ ในดา นนโยบายและความมนั่ คงการปกครอง การเปลย่ี นแปลงรฐั บาลบอ ยๆ หรอื การ
ยดึ อาํ นาจ โดยรฐั บาลเผดจ็ การ จะมสี ว นทาํ ใหเ กดิ ปญ หาดา นการผลติ ตา งชาตไิ มส ามารถ
เขา ไปลงทนุ ดา นการผลติ ได นอกจากนอี้ งคก รธรุ กจิ ภายในประเทศเองกอ็ าจตอ งหยดุ ซะงกั
ตามไปดวย
2.3 ปจ จยั ทางสงั คม
ปจ จยั ทางสังคมมีผลตอ การพัฒนาเศรษฐกิจไมแพป จ จยั อ่ืนๆ โดยเฉพาะ
ประเทศ ทก่ี าํ ลงั พฒั นา ซง่ึ พบวา สว นใหญป ระชาชนมกั ขาดความกระตอื รอื รน ในการทาํ งาน
และมีนิสัยใช จา ยเงินฟุม เฟอ ยการเก็บออมจึงมีนอย และเมอื่ มรี ายไดเพม่ิ มกั ใชจ ายในการ
ซือ้ เครอ่ื งอุปโภค บรโิ ภคท่อี ํานวยความสะดวกสบายมากกวา ท่จี ะไปลงทนุ ในการผลติ เพื่อ
ใหรายไดงอกเงยข้ึน
2.4 ปจ จัยดา นเทคโนโลยี
ในประเทศอตุ สาหกรรม การใชเ ทคโนโลยชี น้ั สงู ชวยทําใหเพมิ่ ผลผลิตได
มากขึ้น ในขณะเดียวกันก็สามรถประหยัดการใชแรงงาน ซ่ึงมีอยูอยางจํากัด โดยการใช
เครอ่ื งจกั รทนุ แรงตา งๆ แตใ นประเทศกาํ ลงั พฒั นาการใชเ ทคโนโลยมี ขี อบเขตจาํ กดั เนอื่ งจาก
ยงั ขาดผมู คี วามรู ความสามารถดา นการใชเ ทคโนโลยี ขาดเงนิ ทนุ ทจี่ ะสนบั สนนุ การคน ควา
วจิ ยั ทางดา นเทคโนโลยใี หมๆ และทส่ี าํ คญั การใชเ ครอ่ื งจกั รทนุ แรงในประเทศทก่ี าํ ลงั พฒั นา
จะกอใหเกดิ ปญ หาดา น แรงงานสวนเกิน แทนทจี่ ะทาํ ใหการวางงานนอยลง
3. แผนพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศไทย
ประเทศไทยไดม กี ารจดั ทาํ แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาตติ งั้ แตม ี พ.ศ.
2504 โดยเร่ิมตงั้ แตฉบับท่ี 1 จนถึงปจ จบุ นั คอื ฉบับที่ 10 มกี ารกาํ หนดวาระของแผน ฯ
ดงั น้ี
แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1 พ.ศ. 2504 – 2509
แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 2 พ.ศ. 2510 – 2514

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 175

แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 3 พ.ศ. 2515 – 2519
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 4 พ.ศ. 2520 – 2524
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบบั ที่ 5 พ.ศ. 2525 – 2529
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 6 พ.ศ. 2530 – 2534
แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ ฉบบั ที่ 7 พ.ศ. 2535 – 2539
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 8 พ.ศ. 2540 – 2544
แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 9 พ.ศ. 2545 – 2549
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 10 พ.ศ. 2550 – 2554

3. สาระสาํ คญั และผลการใชพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ

แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใชแผนฯ 3บทท่ี

ฉบบั ท่ี 1 จุดมุงหมาย สงเสริมอุตสาหกรรม 1. G.D.P. เพมิ่ ขึ้น 8 % ตอไป เศรษฐศาสต ร
พ.ศ. ทดแทนการนาํ เขา 2. การกระจายรายไดไมเปน
2504-2509 สาระสาํ คญั เนน การลงทุนเศรษฐกิจ ธรรม
ขน้ั พื้นฐาน เชน เข่ือน ไฟฟา ประปา  เกดิ ปญ หาสาํ คญั ในชว งนคี้ อื
ถนน และสาธารณปู การอนื่ ๆ ป ร ะ ช า ก ร เ พิ่ ม ข้ึ น อ ย า ง
 นอกจากนยี้ งั มกี ารพฒั นาการศกึ ษา รวดเรว็
ระดับอุดมศึกษาไปสูภูมิภาคเปน
ครงั้ แรก (ตง้ั มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม,
ขอนแกน )
 อปุ สรรค ขาดบุคลากรทางวชิ าการ
และการบริการ

ฉบับท่ี 2 จุดมุงหมาย พัฒนาสังคมควบคูกับ 1. อั ต ร า ก า ร ข ย า ย ตั ว ท า ง
การ พฒั นาเศรษฐกจิ เ ศ ร ษ ฐ กิ จ สู ง แ ต ต่ํ า ก ว า
พ.ศ.  แผนฉบับน้ีจึงเร่ิมใชช่ือวา “แผน เปาหมาย
2510- 2514 2. การกระจายรายไดไมเปน
พัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง
ชาต”ิ ธรรม
 สง เสรมิ การผลิตเพ่อื การสงออก

176 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม

แผนฯ สาระสําคญั ผลจากการใชแ ผนฯ

ฉบบั ท่ี 3 สาระสาํ คญั เนน การพฒั นาสงั คม โดย 1. G.D.P. เพ่ิมขึ้น 6.2%
ลดชองวางของการกระจายรายได ตอปซ่ึงต่ํากวา เปาหมาย
พ.ศ.  นอกจากนยี้ งั ไดเ รมิ่ โยบายประชากร ท้ั ง น้ี เ พ ร า ะ ส ภ า พ ดิ น ฟ า
2515- 2519 อากาศแปรปรวนประกอบ
และการวางแผนครอบครัว
กั บ ก า ร ผั น ผ ว น ข อ ง
เศรษฐกิจโลก (โดยเฉพาะ
การขึ้นราคา น้าํ มัน)
2. อุตสาหกรรม ทําใหไทย
ตองนําเขาสินคาทุนมากข้ึน
3บทท่ี จนตองประสบภาวะขาด
ดุลการคา และดุลชําระเงิน
เศรษฐศาสตร อยา งมาก

ฉบับท่ี 4 จดุ มงุ หมาย เนน การกระจายรายได 1. ผลการพัฒนาสูงกวาเปา
และสรา งความเปนธรรมทางสงั คม หมายเล็กนอ ย
พ.ศ.  มีการปรับปรุงอุตสาหกรรมเพ่ือ 2. ยังคงมีปญหา
2520 - 2524
ข ย า ย ก า ร ส ง อ อ ก แ ล ะ พั ฒ น า  ตองพึ่งพาการนําเขา
ทรพั ยากรธรรมชาติ (โดยเฉพาะนาํ้ มนั  ขาดดุลการคา
และกา ซธรรมชาต)ิ มาใชป ระโยชน  ความยากจนในชนบท
 นอกจากนมี้ กี ารพฒั นาเมอื งหลกั ใน  การพฒั นาสังคม
แตล ะภาคอยา งชัดเจน  ความเส่ือมโทรมของส่ิง
แวดลอ ม

ฉบับที่ 5 จุดมุงหมาย แกปญหาการกระจาย 1. G. D.P. เพม่ิ ขน้ึ 4.4% ตอ
รายได และความยากจนในชนบท โดย ปซ งึ่ ตาํ่ กวาเปาหมาย
พ.ศ. ใหชาวชนบทมีสวนรวมในการแก 2. ประสบความสําเร็จในการ
2525 - 2529 ปญ หาดว ยตวั เองมากที่สุด
พัฒนาชนบทท่ียากจนและ
 นอกจากนย้ี งั เนน การพฒั นาเมอื งใน ก า ร ล ด อั ต ร า ก า ร เ พิ่ ม
พืน้ ทช่ี ายฝง ตะวันออก ประชากร

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 177

แผนฯ สาระสําคญั ผลจากการใชแ ผนฯ

ฉบบั ที่ 6 จุดมุงหมาย เนนการขยายตัวทาง 1. เศรษฐกจิ ขยายตวั สงู และ
เศรษฐกจิ และพฒั นาคณุ ภาพประชากร เปด กวา งเขา สรู ะดับ
พ.ศ. สาระสําคัญ นานาชาตมิ ากข้นึ
2530 - 2534 1. พฒั นาคณุ ภาพประชากร วทิ ยาศาสตร 2. โครงสรางเศรษฐกิจเริ่มเขาสู

เทคโนโลยี และทรพั ยากรธรรมชาติ ภาคอตุ สาหกรรม
2. ปรับปรุงคุณภาพสินคาไทยเพ่ือ 3. ฐานะการเงินการคลังของ
แขง ขันในตลาดโลก ประเทศมเี สถยี รภาพ
3. กระจายรายไดสภู ูมภิ าคและชนบท (ดลุ การคลงั เกินดุลคร้ังแรก
 แผนฉบับนี้หันมาเพ่ิมบทบาท ในป 2531)
ของภาคเอกชนในการพัฒนา 4. ยังคงมีปญหา 3บทที่
ป ร ะ เ ท ศ ม า ก ขึ้ น อุ ป ส ร ร ค  การกระจายรายได
ขาดแคลนบริการข้ันพ้ืนฐาน  ขาดบริการข้ันพื้นฐาน เศรษฐศาสต ร
(เชน ถนน ไฟฟา ทาเรือ และเงนิ ออม
สนามบิน) และแรงงานฝม อื  ปญ หาสังคมและความ
เสือ่ มโทรมของ
ทรัพยากรธรรมชาติ
 ระบบราชการไมดีพอ

ฉบับท่ี 7 จุดมุงหมาย เนน “ปริมาณทาง การเปดเสรีทางการเงินทําให
เศรษฐกิจ” “คุณภาพประชากร” และ ฟองสบูแตก เปนตนเหตุของ
พ.ศ. “ความเปน ธรรมทางสงั คม” ใหส มดลุ กนั วกิ ฤตเิ ศรษฐกจิ ไทย (ตม ยาํ กงุ )
2535 - 2539 สาระสาํ คญั เนน การพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ

โดย
 มุงการขยายตัวและเสถียรภาพทาง
เศรษฐกจิ
 พัฒนากรุงเทพฯ และปริมณฑลให
เชอ่ื มโยงกบั พนื้ ทช่ี ายฝง ทะเลตะวนั
ออก

178 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม

แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใชแ ผนฯ

ฉบบั ท่ี 8 จุดมุงหมาย เนน “การพัฒนา เกิดวิกฤตเศรษฐกิจไทยใน
ทรพั ยากร เดือนกรกฎาคม 2540 ทําให
พ.ศ.  มนษุ ย และคณุ ภาพชวี ติ ของคนไทย เกดิ ภาวะชะงกั งนั ทางเศรษฐกจิ
2540 - 2544 และรัฐตองกูเงินจาก IMF มา
เปนสาํ คัญ
 การพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ สงิ่ แวดลอ ม พยงุ ฐานะทางเศรษฐกจิ
และทรพั ยากรธรรมชาติ สาํ หรบั การ
พฒั นาอยา งยัง่ ยนื และยาวนาน
 การกระจายความเจริญสูสวน
ภูมิภาคโดยใหความสําคัญแกการ
3บทท่ี พัฒนากลุมคนในชนบท และ
กระจายอาํ นาจบริหารสทู อ งถิน่
เศรษฐศาสตร  กําหนดเขตเศรษฐกิจอยางจริงจัง
และชดั เจนโดยรฐั เขา ไปดแู ลใหก าร
สนบั สนนุ การปลกู พชื ตามทกี่ าํ หนด
ให

ฉบบั ที่ 9 จุดมุงหมาย เนน พัฒนาคนเปน
ศูนยกลางปรับโครงสรางการพัฒนา
พ.ศ. ประเทศ
2545 - 2549  ใชความคิดเห็นประชาชนทั้ง

ประเทศ มากําหนดกรอบและ
ทิศทางของแผน พฒั นาฯ
 ใชแ นวพระราชดาํ ริ “เศรษฐกจิ พอ
เพียง” เปนวิสยั ทัศนของแผน
 การพฒั นาทยี่ งั่ ยนื และความอยดู มี ี
สขุ ของคนไทย
 รากฐานการพัฒนาประเทศท่ี
เขมแขง็
 กระจายผลประโยชน
 แกป ญหาความยากจน

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 179

แผนฯ สาระสาํ คญั ผลจากการใชแผนฯ

ฉบบั ที่ 10 จุดมุงหมาย เนน “สังคมอยูเย็น
เปนสุขรวมกัน” ภายใตแนวปฏิบัติ
พ.ศ. ของ “ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง”
2550 - 2554  การพัฒนาแบบบูรณาการเปนองค

รวมท่ีมี “คนเปนศูนยกลางการ
พฒั นา”
 การพัฒนาท่ียั่งยืน การพัฒนาคน
และ เทคโนโลยี

4. วเิ คราะหส าระสาํ คญั จากแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 10 3บทท่ี
จากแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 10 ไดส รปุ สาระสาํ คญั เกย่ี ว
เศรษฐศาสต ร
กับสถานะดานเศรษฐกิจของประเทศไว คือ ประเทศไทยมีการเจริญเติบโตอยางตอเนื่อง
อตั ราเฉลยี่ 5.7 ตอ ป ชวงป 2545- 2548 และจัดอยใู นกลุม ประเทศท่ีมรี ายไดปานกลาง
โดยมขี นาดเศรษฐกจิ ใหญเ ปน อนั ดบั ท่ี 20 จาก จาํ นวน 192 ประเทศของโลก มบี ทบาท
ทางการคาระหวางประเทศ และรักษาสวนแบงการตลาดไวไดในขณะท่ีการแขงขันสูงข้ึน
ตลอดถึงการพฒั นาเศรษฐกจิ ฐานความรขู องประเทศไทยปรบั ตวั สูงข้นึ โครงสรา งการผลติ
มีจุดแข็งคือมีฐานการผลิตท่ีหลากหลาย ชวยลดความเส่ียงจากภาวะผันผวนของวัฎจักร
เศรษฐกจิ สามารถเชอ่ื มโยงการผลติ เพอื่ สรา งมลู คา เพมิ่ ไดม ากขน้ึ แตเ ศรษฐกจิ ไทยมจี ดุ ออ น
ในเชิงโครงสรางทีต่ องพงึ พิงการนาํ เขา วัตถุดิบ ชิ้นสวน พลงั งาน เงนิ ทุนและเทคโนโลยี
ในสดั สว นทส่ี งู การผลติ อาศยั ฐานทรพั ยากรมากกวา องคค วามรู มกี ารใชท รพั ยากรเพอ่ื การ
ผลิตและบริโภคอยา งสิน้ เปลือง ทาํ ใหเกดิ ปญ หาสภาพแวดลอมและผลกระทบในดา นสังคม
ตามมา โดยไมไดมีการสรางภูมิคุมกันอยางเหมาะสม ภาคขนสงมีสัดสวนการใชพลังงาน
เชงิ พานิชยส ูงถงึ รอยละ 38 โครงสรางพ้ืนฐานดา นเทคโนโลยสี ารสนเทศและส่ือสารรวมถงึ
น้ําเพื่อการบริโภคยังไมกระจายไปสูพื้นท่ีชนบทอยางเพียงพอและท่ัวถึง โครงสรางพื้นฐาน
ดา นวทิ ยาศาสตร เทคโนโลยแี ละนวตั กรรมยงั อยใู นระดบั ตาํ่ และเปน รองของประเทศทเ่ี ปน
คแู ขง ทางการคา

ประเทศไทยยังมีจุดแข็งอยูที่มีเสถียรภาพเศรษฐกิจในระดับที่ดี จากการดําเนิน
นโยบายเพอ่ื ฟน ฟเู สถียรภาพเศรษฐกจิ ของประเทศและวิกฤตเศรษฐกิจ อยา งไรก็ตามราคา
นา้ํ มนั ทเี่ พม่ิ สงู ขน้ึ และตอ เนอ่ื งถงึ ปจ จบุ นั สง ผลใหด ลุ การคา ดลุ บญั ชเี ดนิ สะพดั ขาดดลุ เพมิ่
ขนึ้ สะทอ นถงึ ปญ หาความออ นแอในเชงิ โครงสรา งทพี่ ง่ึ พงิ ภายนอกมากเกนิ ไป ประเทศไทย
ยังมีการออมตํ่ากวาการลงทุน จึงตองพ่ึงเงินทุนจากตางประเทศทําใหมีความเสี่ยงจากกา
ขาดดลุ บญั ชเี ดนิ สะพดั และจากการเคลอื่ นยา ยเงนิ ทนุ ระหวา งประเทศ จงึ จาํ เปน ตอ งพฒั นา

เศรษฐศาสตร 180 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม

ระบบภูมิคุมกัดทางเศรษฐกิจภายใตเง่ือนไขบริบทโลกท่ีมีการเคลื่อนยายอยางเสรีของคน
องคค วามรู เทคโนโลยี เงนิ ทนุ สินคาและบรกิ าร

การพัฒนาเพ่ือเสริมสรางความเปนธรรมทางเศรษฐกิจและการแกไขปญหาความ
ยากจน มสี ว นชว ยใหค วามยากจนลดลงตามลาํ ดบั และการกระจายรายไดป รบั ตวั ดขี น้ึ อยา ง
ชาๆ

5. แนวคดิ หลกั และทศิ ทางการปรบั ตัวของประเทศไทย จากสถานการณดังกลา ว
จาํ เปน ตอ งปรบั ตวั หนั มาปรบั กระบวนทรรศนก ารพฒั นาในทศิ ทางทพ่ี ง่ึ ตนเองและภมู คิ มุ กนั
มากขน้ึ โดยยดึ หลกั “ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง” เปน แนวทางปฏบิ ตั คิ วบคไู ปกบั การพฒั นา
แบบบรู ณาการเปน องคร วมทย่ี ดึ “คนเปน ศนู ยก ลางการพฒั นา” เพอ่ื เกดิ ความเชอ่ื มโยงทงั้
ดา นตวั คน สงั คม เศรษฐกจิ สงิ่ แวดลอ มและการเมอื ง โดยมกี ารวเิ คราะหอ ยา งมี “เหตผุ ล”

3บทที่ และใชห ลกั “ความพอประมาณ” ใหเ กดิ ความสมดลุ ระหวา งความสามารถในการพง่ึ ตนเอง
กับความสามารถในการแขง ขันในเวทีโลก ความสมดลุ ระหวางสงั คมชนบทกับสังคมเมอื ง
โดยมีการเตรยี ม “ภูมคิ นุ กัน” ดวยการบรหิ ารจดั การความเสีย่ งใหเพยี งพอพรอมรับผลก
ระทบจากการเปลีย่ นท้งั จากภายนอกและภายในประเทศ
การขบั เคล่ือนการพัฒนาทกุ ข้นั ตอนตอ งใช “ความรอบร”ู ในการพฒั นาดา น
ตางๆ ดว ยความรอบคอบ เปน ไปตามลําดบั ขน้ั ตอน รวมทัง้ เสริมสรางศลี ธรรมและสํานึก
ใน “คณุ ธรรม” จริยธรรมในการปฏิบัตหิ นา ที่และการดาํ เนินชีวติ ดวยความเพียร อนั เปน
ภมู คิ มุ กนั ในตวั ทดี่ ี พรอ มรบั การเปลยี่ นแปลงทเ่ี กดิ ขน้ึ ทง้ั ในระดบั ครอบครวั ชมุ ชน สงั คม
และประเทศชาติ และสอดคลองกับวิถีชีวิตสังคมและสอดคลองกับเจตนารมณของ
รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2550
เปา หมายดา นเศรษฐกจิ ปรับโครงสรา งเศรษฐกิจใหม คี วามสมดุลและยงั่ ยนื โดย
ใหสดั สว นภาคเศรษฐกจิ ในประเทศตอภาคการคาระหวางประเทศเพม่ิ ขึน้ สัดสว นภาคการ
ผลติ เกษตรและ อุตหกรรมเพมิ่ ขน้ึ กาํ หนดอัตราเงนิ เฟอ ลดการใชพลังงานโดยเฉพาะ
ภาคขนสง สัดสวนผลผลิตของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอมตอผลิตภัณฑรวมใน
ประเทศตํ่ากวา รอ ยละ 40


รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 181

แบบฝก หัดทายบท เรอื่ งท่ี 4 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ 3บทที่

คาํ ส่งั เมื่อผูเรียนศึกษาเรื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติจบแลว เศรษฐศาสต ร
ใหทําแบบฝกหัดตอ ไปน้ี โดยเขียนในสมดุ บนั ทึกกจิ กรรมการเรยี นรู

แบบฝกหดั ที่ 1 ใหผ ูเรยี นตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี โดยกาเครือ่ งหมาย  คําตอบท่ถี ูกทสี่ ดุ
1. การพัฒนาเศรษฐกจิ หมายถึงอะไร
ก. การเพมิ่ ข้นึ ของรายได
ข. การขายตวั ทางดานเศรษฐกิจและการคา
ค. อัตราการเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจและรายไดเ พิ่มสงู ข้ึน
ง. การเปล่ียนโครงสรางทางเศรษฐกจิ สังคม การเมอื ง นําไปสกู ารกระจาย
รายไดทส่ี งู ขึ้น
2. ประเทศตา งๆ เร่ิมมีความต่ืนตัวในการพฒั นาเศรษฐกจิ เมื่อใด
ก. กอนสงครามโลกครงั้ ที่ 1
ข. หลังสงครามโลกครงั้ ที่ 1
ค. กอนสงครามโลกครัง้ ท่ี 2
ง. หลังสงครามโลกครัง้ ที่ 3
3. เหตผุ ลใดไมไดสง ผลกระตนุ ใหป ระเทศตางๆ หันมาพัฒนาเศรษฐกจิ
ก. ภาวะเศรษฐกจิ ตกตาํ่ หลังสงครามโลกครั้งท่ี 2
ข. ภาวะสงครามเย็นหลงั สงครามโลกครงั้ ท่ี 2
ค. ความเจรญิ ทางการส่ือสารกอใหเกดิ การเลยี นแบบกัน
ง. ประเทศเอกราชหลงั สงครามโลกครง้ั ท่ี 2 ตน่ื ตวั ในการพฒั นาเศรษฐกจิ มากขน้ึ
4. สิง่ ท่ใี ชว ดั ระดบั การพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศตางๆ คอื อะไร
ก. รายไดต อ บคุ คล
ข. รายไดป ระชาชาติ
ค. รายไดร วมจากสนิ คาและบริการ
ง. ความกาวหนาทางเทคโนโลยี
5. ประเทศ A มรี ายไดแ ทจ ริงตอ บคุ คล 500,000 บาท / คน / ป ประเทศ B มี
รายไดแ ทจ รงิ ตอ บคุ คล เทากบั ประเทศ A แสดงวาอยา งไร
ก. ประเทศ A และประเทศ B เปนประเทศพฒั นาแลวเหมอื นกัน
ข. ประเทศ A มรี ะดบั การพฒั นาเทา กบั ประเทศ B ถา ดชั นชี ว้ี ดั ความอยดู กี นิ ดี
ของ 2 ประเทศ ใกลเ คยี งกนั
ค. ประเทศ B มรี ะดบั การพฒั นาสงู กวา ประเทศ A ถา ประเทศ B มดี ลุ การชาํ ระเงนิ
เกนิ ดลุ
ง. ท้ังประเทศ A และประเทศ B เปน ประเทศกาํ ลังพฒั นาเหมือนกนั

เศรษฐศาสตร 182 หนังสือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม
6. นอกเหนือจากรายไดตอหัว ตอคน ตอปแลว ส่ิงสําคัญท่ีบงบอกถึงระดับ
การพฒั นาของประเทศตางๆ คืออะไร
ก. จาํ นวนประชากร
ข. อาชีพของประชากร
ค. คุณภาพประชากร
ง. อตั ราการเพมิ่ ของประชากร
7. ขอใดไมใ ชส งิ่ บง บอกวา เปน ประเทศดอ ยพฒั นาหรือกาํ ลงั พฒั นา
ก. รายไดต า่ํ
ข. ประชากรสว นใหญเ ปนเกษตรกร
ค. มคี วามแตกตา งกันมากเรอื่ งรายได

3บทท่ี ง. เศรษฐกิจของประเทศพ่งึ ตวั เองได
8. จุดเรมิ่ ตน ของวัฏจักรแหงความอยากจนอยูท่ใี ด
ก. การลงทุนต่ํา
ข. รายไดแ ทจ ริงตํา่
ค. ปจ จยั ทนุ มปี ระสิทธิภาพตา่ํ
ง. ประสิทธภิ าพการผลิตต่าํ
9. ในการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจจะมีกระบวนการพัฒนาโดยเร่ิมตนและส้ินสุด
อยา งไร
ก. สาํ รวจภาวะเศรษฐกิจ - กาํ หนดเปาหมาย
ข. สํารวจภาวะเศรษฐกจิ – ประเมนิ ผลการพฒั นา
ค. กาํ หนดเปาหมาย – ปฏบิ ตั ิงานตามแผนพัฒนา
ง. กาํ หนดเปา หมาย – ประเมนิ ผลการพฒั นาเศรษฐกจิ
10. ขอ ใดไมถูกตอง
ก. ประเทศไทยไดประกาศใชแผนพัฒนาเศรษฐกิจหลังการเปล่ียนแปลง
การปกครอง พ.ศ. 2475
ข. ประเทศไทยเริ่มใชแ ผนพัฒนาเศรษฐกจิ ครั้งแรกใน พ.ศ. 2504
ค. ประเทศไทยเรม่ิ ใชแ ผนพฒั นาเศรษฐกจิ ครง้ั แรกในสมยั จอมพลสฤษด์ิ ธนะรชั ต
ง. แผนพัฒนาเศรษฐกิจแผนแรกของประเทศไทยเปนแผนที่มีระยะเวลา
ยาวนานท่สี ุด
11. ระยะแรกของการใชแผนพัฒนาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบับท่ี 1 เนน ในเร่อื งใด
ก. การพฒั นาสังคม
ข. การผลิตสินคา สาํ เรจ็ รูป
ค. การลงทุนปจจยั พ้ืนฐาน
ง. การควบคมุ อตั ราเพิ่มประชากร

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 183

12. ขอบกพรอ งของแผนพัฒนาเศรษฐกิจแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 1 คืออะไร 3บทที่
ก. ขาดการลงทุนปจ จัยพ้นื ฐาน
ข. ละเลยการพัฒนาชนบท เศรษฐศาสต ร
ค. พัฒนาอตุ สาหกรรมมากกวาการเกษตร
ง. ละเลยการพฒั นาทางดานสังคม

13. แผนพัฒนาเศรษฐกิจฉบับใดทเ่ี ริม่ พฒั นาเศรษฐกจิ ควบคกู ับสังคม
ก. ฉบบั ท่ี 1
ข. ฉบบั ที่ 2
ค. ฉบบั ท่ี 3
ง. ฉบบั ท่ี 4

14. ขอใดไมใชอุปสรรคของการดําเนินงานตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แหง ชาติ ฉบับท่ี 3
ก. สภาพดนิ ฟา อากาศแปรปรวน
ข. ภาวะการคาและเศรษฐกิจโลกซบเซา
ค. ดลุ การคาและดุลการชําระเงินของประเทศเกนิ ดลุ
ง. การขน้ึ ราคานา้ํ มันของกลุม โอเปคทําใหเกิดภาวะเงินเฟอ

15. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาตฉิ บบั ใดทม่ี งุ แกป ญ หาความยากจนใน
ชนบทอยางจริงจงั
ก. ฉบับท่ี 4
ข. ฉบบั ท่ี 5
ค. ฉบับท่ี 6
ง. ฉบบั ที่ 7

16. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาตฉิ บบั ใดทกี่ าํ หนดเปา หมายการลดอตั รา
เพ่ิมประชากรเปนครง้ั แรก
ก. ฉบบั ท่ี 3
ข. ฉบบั ที่ 4
ค. ฉบับที่ 5
ง. ฉบับท่ี 7

17. ขอใดไมไดอยูในเปาหมายการพัฒนาตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แหงชาติ ฉบบั ท่ี 6
ก. พัฒนาคณุ ภาพของทรพั ยากร
ข. กําหนดอัตราเพิ่มประชากรไมเ กินรอ ยละ 1.2
ค. การผลิตสินคา เพอื่ การสง ออกไปแขงขันในตลาดโลก
ง. การขยายตัวทางดา นการลงทนุ และดา นอตุ สาหกรรม

เศรษฐศาสตร 184 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม

18. ขอ ใดไมใชจ ดุ เนนของแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 7
ก. การกระจายรายไดไปสูภมู ิภาคมากขึน้
ข. การพัฒนาคุณภาพชวี ิต รักษาสง่ิ แวดลอมและทรพั ยากรธรรมชาติ
ค. การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ อยางตอเนื่องเหมาะสมและมเี สถยี รภาพ
ง. การพฒั นาอุตสาหกรรมโดยใชวตั ถุดิบทางการเกษตรเพื่อพ่ึงตนเอง

19. การมุงพัฒนาประเทศใหเปนประเทศอุตสาหกรรมตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจ
และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1-7 ไดกอ ใหเกิดผลตอ สังคมไทยอยา งไร
ก. รายไดต อ หัวของประชากรสงู ขน้ึ และกระจายไปสคู นสว นใหญอ ยา งท่ัวถงึ
ข. ประชาชนไดรับการบริการพ้ืนฐานอยางเพียงพอและมีความเปนธรรม
ในสงั คม

3บทท่ี ค. สังคมไดรับการพัฒนาทางวัตถุ ละเลยการพัฒนาทางจิตใจเกิดชองวาง
ระหวางเมืองและชนบท
ง. เกดิ เสถยี รภาพทางเศรษฐกจิ สงั คมและการเมอื ง มาตรฐานการครองชีพ
ของประชาชนสูงขนึ้
20. เปา หมายหลกั ของแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 คอื อะไร
ก. การกระจายรายไดท ่เี ปนธรรม
ข. อตั ราการขยายตัวทางเศรษฐกิจสูงข้นึ
ค. คุณภาพประชากร
ง. การเปนประเทศอุตสาหกรรมชน้ั นาํ


รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 185

เรือ่ งที่ 5 สถาบนั การเงนิ และการธนาคาร การคลงั 3บทที่

ความหมายและความสาํ คญั ของเงิน เศรษฐศาสต ร

เงิน (Money) หมายถึง อะไรกไ็ ดท ี่มนษุ ยน ํามาใชเปนสือ่ กลางในการแลกเปล่ียน
แตต อ งเปน สง่ิ ทสี่ งั คมนนั้ ยอมรบั ในการชาํ ระหน้ี เชน คนไทยสมยั สโุ ขทยั ใชเ บย้ี หรอื เปลอื ก
หอย เปนตน เงินอาจจะอยูในรปู ของโลหะ กระดาษ หนงั สัตว ใบไมก ็ได เงนิ ทด่ี จี ะ
ตองมีลกั ษณะดังน้ี

1. เปนของมคี า และหายาก เงินจะตอ งเปนสิง่ ท่ีมปี ระโยชน และมีคา ในตวั ของมัน
เอง เชน ทองคําและโลหะเงนิ

2. เปน ของทดี่ อู อกงา ย สามารถรไู ดว า เปน เงนิ ปลอมหรอื เงนิ จรงิ โดยไมต อ งอาศยั วธิ ี
การทซ่ี บั ซอ นในการตรวจสอบ

3. เปน ของท่มี ีมลู คาคงตวั ไมเ ปลี่ยนแปลงมากนักแมเ วลาจะผา นไป
4. เปนของที่แบงออกเปนสวนยอยได และมูลคาของสวนท่ีแบงยอยๆ นั้น ไม
เปลยี่ นแปลงและใชเ ปนสอ่ื กลางในการแลกเปลยี่ นได
5. เปนของทข่ี นยายสะดวก สามารถพกพาตดิ ตัวไปไดงาย
6. เปน ของทคี่ งทนถาวร เงินสามารถจะเกบ็ ไวไ ดน าน ไมแตกหกั งาย
คําวา “เงนิ ” ในสมัยกอนใชโลหะทองคําและเงิน ตอมามีการปลอมแปลงกนั มาก
จึงมีการประทับตรา เพ่ือรับรองนํ้าหนักและความบริสุทธ์ิของเงิน เงินที่ไดรับการประทับ
ตรานจี้ ึงเรียกวา “เงินตรา”
ความสําคัญของเงนิ
เงนิ เปน สอ่ื กลางในการแลกเปลยี่ นทม่ี คี วามสาํ คญั ตอ ชวี ติ ประจาํ วนั ของมนษุ ยม าก
เงินชวยอาํ นวยความสะดวกใหแ กม นษุ ย 3 ประการ คือ
1. ความสะดวกในการซอื้ ขาย ในสมยั โบราณมนษุ ยน าํ สงิ่ ของมาแลกเปลยี่ นกนั ทาํ ให
เกิดความยุงยากในการแลกเปล่ียนเพราะความตองการไมตรงกัน หรือไมยุติธรรมเพราะ
มลู คา ของสง่ิ ของไมเ ทา เทยี มกนั การนาํ เงนิ เปน สอื่ กลางทาํ ใหเ กดิ ความสะดวกในการซอื้ ขาย
มากขึน้
2. ความสะดวกในการวดั มลู คา เงนิ จะชว ยกาํ หนดมลู คา ของสง่ิ ของตา งๆ ซง่ึ สามารถ
นาํ มาเปรียบเทียบกนั ได
3. ความสะดวกในการสะสมทรพั ยส นิ สนิ คา ทมี่ นษุ ยผ ลติ ไดบ างอยา งไมส ามารถเกบ็
ไวไดน านๆ แตเมือ่ แลกเปล่ยี นเปนเงิน สามารถท่ีจะเกบ็ ไวและสะสมใหเ พิ่มขึน้ ได

เศรษฐศาสตร 186 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม

สรุป
เงิน หมายถงึ อะไรกไ็ ดทม่ี นุษยน ํามาใชเปนสอ่ื กลางในการแลกเปลีย่ นและ

เปน สงิ่ ทส่ี งั คมนน้ั ยอมรบั เงนิ นอกจะมคี วามสาํ คญั ในแงข องสอื่ กลางในการแลกเปลย่ี น
แลว ยงั ชวยอํานวยความสะดวกในการซื้อขายการวัดมลู คา และการสะสมทรัพยส ิน

ประเภท และหนา ท่ีของเงิน

ประเภทของเงิน
เงินในปจ จบุ ันแบง ออกเปน 3 ประเภท ไดแก

3บทท่ี 1. เหรยี ญกษาปณ (Coinage) เปน เงนิ โลหะทสี่ ามารถชาํ ระหนไ้ี ดต ามกฎหมาย ใน
ประเทศไทยผลิตโดยกรมธนารกั ษ กระทรวงการคลงั
2. เงนิ กระดาษหรอื ธนบตั ร (Paper Currency) เปน เงนิ ทสี่ ามารถชาํ ระหนไ้ี ดต าม
กฎหมาย ในประเทศไทยผลติ โดยธนาคารแหงประเทศไทย
3. เงนิ เครดติ (Credit Money) ไดแ ก เงนิ ฝากกระแสรายวนั หรอื เงนิ ฝากทส่ี ง่ั จา ย
โอนโดยใชเชค็ รวมท้งั บตั รเดรดติ ท่ีใชแ ทนเงินได
การทสี่ งั คมยอมรบั วา ทง้ั 3 ประเภทเปน เงนิ (Money) เพราะวา มสี ภาพคลอ ง (Liquid-
ity) สงู กวาสนิ ทรัพยอน่ื ๆ กลา วคือ สามารถเปลยี่ นเปน สินคาและบริการไดท ันที สวนสิน
ทรัพยอ น่ื ๆ เชน เงนิ ฝากประจําเงินฝากออมทรัพย ต๋ัวแลกเงนิ พนั ธบตั รรฐั บาล มสี ภาพ
คลองนอ ยกวา จงึ เรยี กวา เปน สนิ ทรัพยท่มี ลี ักษณะใกลเ คยี งกบั เงิน (Near Money)
หนา ที่ของเงนิ
เงินมีหนาทส่ี าํ คัญ 4 ประการ คอื
1. เปน มาตรฐานในการเทียบเทา (Standard of Value) มนษุ ยใชเ งนิ ในการ
เทียบคา สินคาและบรกิ ารตา งๆ ทําใหการซื้อขายแลกเปลี่ยนสะดวกนนั้
2. เปน สอื่ กลางในการแลกเปล่ยี น (Medium of Exchange) เงินทําหนา ทส่ี ื่อ
กลางในการซือ้ ขายสนิ คาตา งๆ เพราะวาเงนิ มอี ํานาจซอื้ (Purchasing Power) ที่จะ
ทําใหการซ้อื ขายเกิดขึน้ ไดท ุกเวลา
3. เปนมาตรฐานในการชาํ ระหนภี้ ายหนา การซ้ือแลกเปล่ยี นสินคา ภายในประเทศ
และระหวางประเทศยอมเกิดหน้ีสินท่ีจะตองชําระ เงินเขามามีบทบาทในการเปนสัญญาท่ี
จะตองชําระหน้ีนัน้
4. เปน เครอ่ื งรกั ษามลู คา (Store of Value) เงนิ ทเ่ี กบ็ ไวจ ะยงั คงมลู คา ของสนิ คา
และบรกิ ารไวไ ดอ ยา งครบถวนมากกวา การเก็บเปน ตัวของสินคา ซงึ่ อาจจะอยไู ดไมนาน

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 187

สรุป 3บทที่
เงนิ แบงออกเปน 3 ประเภท คอื เหรียญกษาปณ ธนบตั ร และเงินเครดติ
เศรษฐศาสต ร
เงนิ มหี นา ทส่ี าํ คญั ในดา นเปน มาตรฐานในการเทยี บคา เปน สอ่ื กลางในการแลกเปลย่ี น
เปนมาตรฐานในการชาํ ระหน้ีภายหนา และเปน เครือ่ งรักษามลู คา

วิวฒั นาการของเงิน

ววิ ฒั นาการในดา นการแลกเปลยี่ นของมนษุ ยม ีดังน้ี
1. ระบบเศรษฐกิจที่ไมใชเงินตรา เปนการแลกเปลย่ี นโดยใชส ่ิงของกบั สง่ิ ของซ่ึง
มีขอ ยงุ ยากและไมส ะดวกหลายประการ ไดแก

1.1 ความตองการไมตรงกันทง้ั ชนดิ และจาํ นวนของสินคา
1.2 ขาดมาตรฐานในการเทียบคา เพราะสง่ิ ของนําทน่ี าํ มาแลกเปลีย่ นมมี ูลคา
ไมเทากนั
1.3 ยุง ยากในการเก็บรักษา การเก็บเปน สนิ คาเปลอื งเน้ือท่มี าก
2. ระบบเศรษฐกจิ ทีใ่ ชเงนิ ตรา มีวิวฒั นาการดงั นี้
2.1 เงินทเ่ี ปน สง่ิ ของหรอื สินคา คอื การนําสง่ิ ของหรือสนิ คา บางอยา งมาเปน
ส่อื กลาง เชน ลูกปด ผาขนสตั ว เปลือกหอย เปนตน ซึง่ เงินชนิดน้อี าจจะไมเหมาะสมใน
ดา นความไมค งทน มมี าตรฐานและคุณภาพไมเหมอื นกัน ทําใหคา ไมม่นั คง ยุงยากในการ
พกพาและแบงยอ ยไดย าก
2.2 เงนิ กษาปณ (Coinage) การนาํ โลหะมาเปน สอ่ื กลางในการแลกเปลยี่ นแต
เดมิ ใชไ ปตามสภาพเดมิ ของแรน นั้ ๆ ยงั ไมร จู กั การหลอม ตอ มาไดม วี วิ ฒั นาการดขี นึ้ เรอื่ ยๆ
มกี ารหลอม การตรวจสอบนํา้ หนกั และความบริสุทธิ์ หรือผสมโลหะหลายชนิดเขา ดว ยกนั
2.3 เงินกระดาษ (Paper Money) นิยมใชเปนส่ือกลางในการแลกเปล่ียน
เพราะมีนาํ้ หนกั เบาพกพาสะดวก ประเทศแรกท่รี ูจักการใชเ งนิ กระดาษคอื ประเทศจนี
2.4 เงนิ เครดติ (Credit Money) เปน เงินที่เกดิ ขน้ึ ในสงั คมเศรษฐกิจสมยั
ใหมท ม่ี รี ะบบธนาคารแพรห ลายเร็ว การใชเ งินชนิดนีก้ อใหเกิดความรวดเรว็ และปลอดภัย
ในการแลกเปลย่ี น
สาํ หรบั ประเทศไทยมีววิ ัฒนาการของเงนิ ประเภทตางๆ ดงั น้ี
1. เหรียญกษาปณ ประเทศไทยใชเงนิ เบ้ียเปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียนมาต้งั แต
สมัยสุโขทัยและใชมาถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา ในรัชสมัยพระเจาอยูหัวบรมโกศเกิดการ
ขาดแคลนเบ้ยี จงึ นําดินเผามาปนและตีตราประทับ เรยี กกวา “ประกบั ” ตอมาไดมีการ
ทาํ เงนิ พดดวงขน้ึ ซึง่ ไดใชตอ มาถงึ สมยั รัชกาลที่ 4 แหง กรงุ รตั นโกสินทร เมอื งไทยเรา
ทําการคากับตางประเทศมากข้ึนทําใหเกิดความขาดแคลนเงินพดดวง จึงไดจัดทําเงิน
เหรยี ญข้ึนแทน ในสมัยรชั กาลท่ี 5 ไดจัดทําเหรียญสตางคขนึ้ เพ่อื สะดวกในการทาํ บัญชี

เศรษฐศาสตร 188 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม

2. ธนบัตร รัชกาลที่ 4 ไดมพี ระราชดาํ ริใหผลติ ธนบตั รข้ึนเรียกวา “หมาย” แต
ไมแ พรหลายมากนักในสมยั รชั กาลท่ี 5 ไดประกาศใชพระราชบญั ญัตธิ นบัตร เม่ือวันที่
24 มิถนุ ายน 2445 ดาํ เนนิ การออกธนบัตรโดยรัฐบาล ธนบัตรจึงแพรหลายตงั้ แตน ั้นมา

สรุป
การแลกเปลย่ี นของมนษุ ยม วี วิ ฒั นาการจากระบบเศรษฐกจิ ทไี่ มใ ชเ งนิ ตรามา

เปน ระบบเศรษฐกจิ ทใ่ี ชเ งนิ ตรา สาํ หรบั ประเทศไทยใชเ งนิ เบย้ี เปน สอ่ื กลางในการแลก
เปล่ียนมาต้ังแตสมัยสุโขทัย มาจนถึงการใชเหรียญสตางคในสมัยรัชกาลท่ี 5 สวน
ธนบตั รมกี ารผลติ และประกาศใชพ ระราชบญั ญตั ธิ นบตั รเปน ครง้ั แรกในสมยั รชั กาลท่ี 5

3บทท่ี
ปริมาณและการหมนุ เวยี นของเงนิ
1. ปริมาณเงนิ
ปรมิ าณเงนิ ในความหมายอยา งแคบ หมายถงึ ปรมิ าณของเหรยี ญกษาปณ ธนบตั ร
และเงินฝากกระแสรายวนั รวมกันทัง้ หมดนาํ ออกใชห มุนเวียนอยใู นมอื ประชาชนขณะใด
ขณะหนึง่
ปรมิ าณเงนิ ในความหมายอยา งกวา ง หมายถงึ ปรมิ าณของเหรยี ญกษาปณ ธนบตั ร
และเงนิ ฝาก กระแสรายวนั รวมทง้ั เงนิ ฝากประจาํ และเงนิ ฝากออมทรพั ยใ นสถาบนั การเงนิ
ทุกประเภท
2. การวดั ปริมาณเงิน ปริมาณเงินจะเปน เครอ่ื งช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศ
ในขณะใด ถาปริมาณเงนิ สงู ข้นึ อาํ นาจซื้อของประชาชนกจ็ ะสงู ขึน้ ถาปรมิ าณสนิ คาและ
บรกิ ารไมเ พียงพอประชาชนจะแยงกันซ้ือและกกั ตุนสินคา ถาปริมาณเงนิ นอยลง อาํ นาจ
ซ้ือของประชาชนก็จะลดลง สนิ คาจะลน ตลาด ผูผลิตอาจจะลดการผลติ สนิ คาลง หรอื
อาจจะเกดิ การวางงานได
3. การหมุนเวยี นของเงินกบั กฎของเกรแชม การหมนุ วยี นของเงิน หมายถึง
เงนิ ที่เราจับจายใชสอย เปล่ยี นมอื ไปเรื่อยๆ เซอรโ ทมสั เกรแชม ไดต ง้ั กฎทเ่ี รยี กวา กฎ
ของเกรแชม (Greshan’s Law) กลา ววา ถาประชาชนใหค วามสาํ คญั แกเงินทกุ ชนิดเทา
เทียมกันการหมุนเวียนของเงินก็จะไมติดขัด ถาขณะใดประชาชนเห็นวาเงินชนิดหน่ึงสูง
กวาเงนิ อีกชนดิ หนง่ึ ประชาชนจะเก็บเงินท่ีมีคาสูงไวไมนําออกมาใชจายแตจะรบี นาํ เงินที่
มีคาตํ่ามาใช
4. คาของเงิน หมายถึง ความสามารถหรืออาํ นาจซ้อื ของเงนิ แตล ะชนดิ ท่จี ะซือ้
สินคาหรือบริการไดการวัดคาของเงินจะวัดดวยระดับราคาทั่วไปซ่ึงเปนราคาถัวเฉลี่ยของ
สินคา และบริการ คา ของเงินจะเปล่ียนแปลงในทางเพ่มิ ข้ึนหรอื ลดลง ยอ มมผี ลกระทบตอ
บุคคลกลมุ ตางๆ

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 189

สรุป 3บทที่
ปริมาณเงินในระบบเศรษฐกิจมีทั้งปริมาณเงินในความหมายอยางแคบและ
เศรษฐศาสต ร
ปรมิ าณเงนิ ในความหมายอยา งกวา ง ปรมิ าณเงนิ จะเปน เครอื่ งชบี้ อกภาวะเศรษฐกจิ
ของประเทศ การวัดวาเงินจะมคี าหรอื ไมว ัดดว ยระดับราคาทัว่ ไป หรอื ดัชนรี าคา

สถาบันการเงนิ

1. ความหมายของสถาบันการเงิน
สถาบันการเงินเปนตลาดเงิน (Financial Market) หรือแหลงเงินทุนใหผูท่ี

ตองการลงทุนกูยืม เพอื่ นําไปดําเนินธรุ กจิ ตลาดการเงนิ มีทั้งตลาดการเงนิ ในระบบ ไดแก
แหลง การเงนิ ของสถาบันการเงินตา งๆ กบั ตลาดการเงนิ นอกระบบ ซง่ึ เปนแหลงการกยู มื
เงินระหวางบคุ คล เชน การจํานํา จํานอง เปนตน

2. ประเภทของสถาบนั การเงนิ สถาบันการเงนิ ที่สาํ คัญในประเทศไทย ไดแก
2.1 ธนาคารแหง ประเทศไทย เปน สถาบนั การเงนิ ทจี่ ดั ตงั้ ขนึ้ เพอ่ื รกั ษาเสถยี รภาพ

ทางการเงินและเศรษฐกิจของประเทศ
2.2 ธนาคารพาณชิ ย เปน สถาบนั การเงนิ ทใี่ หญท ส่ี ดุ ของประเทศ เพราะมปี รมิ าณ

เงนิ ฝากและเงนิ กมู ากท่สี ดุ เมอื่ เทียบกบั สถาบนั อื่นๆ
2.3 ธนาคารออมสิน เปน สถาบันการเงินของรฐั ทาํ หนาท่เี ปน สื่อกลางในการ

ระดมเงินออมจากประชาชนสูรัฐบาล เพื่อใหหนวยงานของรัฐและวิสาหกิจกูไปใชในการ
พฒั นาประเทศ

2.4 บริษทั เงินทุนและบริษัทหลักทรพั ย
บริษทั เงินทนุ หมายถงึ บรษิ ทั จํากัดทไ่ี ดร บั อนุญาตจากรัฐมนตรวี าการกระทรวง
การคลงั ใหป ระกอบกจิ การกยู มื หรอื รบั เงนิ จากประชาชน การใหก มู ที งั้ ระยะสน้ั และระยะยาว
บรษิ ทั หลักทรพั ย หมายถึง บริษทั จาํ กดั ทีไ่ ดรบั อนุญาตจากรัฐมนตรกี ระทรวง
การคลังใหประกอบธุรกิจหลักทรัพยประเภทใดประเภทหนึ่งหรือหลายประเภทก็ไดในดาน
การเปนนายหนา การคา การใหค ําปรึกษาดานการลงทนุ เปน ตน

2.5 สถาบันการเงินเฉพาะอยาง
1. ธนาคารเพ่อื การเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนธนาคาร

ของรฐั บาลจดั ตง้ั ขน้ึ โดยมวี ตั ถปุ ระสงคท จี่ ะใหค วามชว ยเหลอื ทางการเงนิ เพอื่ สง เสรมิ อาชพี
หรอื การดาํ เนนิ งานของเกษตรกร กลมุ เกษตรกร หรอื สหกรณการเกษตร โดยใหเงินกทู งั้
ระยะสน้ั และระยะยาว

2. บรรษทั เงนิ ทนุ อตุ สาหกรรมแหง ประเทศไทย จดั ตงั้ ขนึ้ โดยมวี ตั ถปุ ระสงค
ท่ีจะจัดหาทุน เพ่ือใหกูระยะยาวแกกิจการอุตสาหกรรม เพื่อสรางสินทรัพยถาวร เชน

เศรษฐศาสตร 190 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม

โรงงาน เคร่อื งจักร เครอื่ งมือ เปนตน และรบั ประกันเงินกลู ูกคาท่กี ูจากสถาบนั การเงิน
ภายในและภายนอกประเทศดว ย

3. ธนาคารอาคารสงเคราะห เปน ธนาคารของรฐั บาล จดั ตง้ั ขนึ้ เพอื่ ดาํ เนนิ
การสงเสรมิ ใหประชาชนมอี าคารและที่ดนิ เปนทอ่ี ยอู าศยั ท้งั การซ้อื ขาย ไถถ อน จาํ นอง
รบั จาํ นาํ

4. บรษิ ทั ประกนั ชวี ติ และบรษิ ทั ประกนั ภยั เปน สถาบนั การเงนิ ทดี่ าํ เนนิ การ
รับประกันภัยใหกับผูอื่นโดยไดรับเบ้ียประกันตอบแทน ถาเปนการประกันภัยอันเกิดกับ
ทรัพยส ินเรียกวา การประกนั วนิ าศภยั

5. สหกรณก ารเกษตร เปน สถาบนั การเงนิ ทต่ี ง้ั ขน้ึ เพอ่ื ใหเ กษตรกรรว มมอื กนั
ชว ยเหลือในการประกอบอาชพี ของเกษตรกร

3บทที่ 6. สหกรณอ อมทรพั ย เปนสถาบันทีร่ บั ฝากเงนิ และใหส มาชกิ กูยืมโดยคดิ
ดอกเบย้ี มีผูถอื หนุ เปนสมาชิก
7. บรษิ ทั เครดติ ฟองซเิ อร เปน สถาบนั ทรี่ ะดมเงนิ ทนุ ดว ยการออกตว๋ั สญั ญา
ใชเงินและนาํ มาใหประชาชนกูยมื เพือ่ ซื้อที่ดินและสรา งทอี่ ยูอ าศัย
8. โรงรับจํานํา เปนสถาบันการเงินที่เล็กที่สุด มีจุดมุงหมายที่จะให
ประชาชนกยู มื โดยการรับจํานาํ สงิ่ ของ
3. การวัดความสาํ คัญของสถาบันการเงนิ
สถาบนั การเงนิ แตล ะประเภททาํ หนา ทร่ี ะดมเงนิ ออมจากประชาชนใหผ ตู อ งการ
เงนิ ทนุ กยู มื มากนอยแตกตา งกันไป สถาบันการเงนิ มคี วามสาํ คญั วดั ไดม าก
1. ความสามารถในการระดมเงนิ ออม การระดมเงนิ ออมโดยวธิ รี บั ฝากเงนิ ของ
สถาบันการเงินแตละแหงจะแตกตางกันไป ในประเทศไทยธนาคารพาณิชยสามารถระดม
เงนิ ออมไดม ากทีส่ ดุ
2. ความสามารถในการใหกูยืมเงิน ธนาคารพาณิชยเ ปนสถาบันการเงนิ ทใี่ หกู
เงินแกประชาชนมากท่ีสุด รองลงมาคือบริษัทเงินทุน และทั้งสองสถาบันยังมีอัตราการ
ขยายตัวของการใหก ูในแตล ะปสงู ดวย
3. ยอดรวมของสินทรัพย ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันท่ีมียอดรวมของ
สินทรัพยม ากท่ีสุดรองลงมาคือธนาคารออมสิน และบริษทั เงินทุน
4. ความสําคัญดานการพัฒนาเศรษฐกิจ สถาบันการเงินประเภทธนาคารและ
บรษิ ทั เงนิ ทนุ เปน สถาบนั ทเ่ี ปน กาํ ลงั สาํ คญั ในการพฒั นาเศรษฐกจิ ไทย เพราะทาํ หนา ทรี่ ะดม
เงนิ ออม ใหกแู กผลู งทนุ และเปน แหลงเงนิ กูของรัฐบาล

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 191

การคลัง 3บทที่

ความหมายและความสําคัญของเศรษฐกจิ ภาครัฐบาล เศรษฐศาสต ร
หรือคลงั รัฐบาล (Public Economy)
ความหมายของเศรษฐกจิ ภาครัฐบาล
เศรษฐกิจภาครัฐบาล (Public Economy) หมายถึง การศึกษากิจกรรมทาง
เศรษฐกจิ ของภาครฐั บาลในดานรายได รายจาย นโยบายท่รี ัฐกําหนดโครงสรางของรายได
รายจา ยและการกอ หนส้ี าธารณะตลอดจนผลกระทบจากการจดั เกบ็ รายไดแ ละการใชจ า ยเงนิ
ของรฐั เพอ่ื ดาํ เนนิ กจิ กรรมทางดา นเศรษฐกจิ ทม่ี ผี ลตอ เศรษฐกจิ สงั คมและการเมอื ง เพอื่
ใหบรรลวุ ตั ถุประสงคดา นเศรษฐกจิ ของประเทศ ไดแ ก การมีงานทําการมีรายได การรกั ษา
เสถยี รภาพของราคาและดลุ การชาํ ระเงนิ การผลกั ดนั ใหร ะบบเศรษฐกจิ มคี วามมนั่ คง เปน ตน
ริชารด อาร มัสเกรฟ กลาววา การศึกษาเศรษฐกิจภาครัฐบาลเพื่อตอบสนอง
วตั ถปุ ระสงคทางเศรษฐกจิ 4 ประการ คือ

1. เพื่อจัดสรรทรัพยากรใหเปนไปอยางมีประสิทธิภาพและตอบสนองความ
ตองการของสงั คม

2. เพ่ือการกระจายรายไดในสังคมที่มีความแตกตางกัน ลดชองวางระหวาง
คนรวยและคนจน

3. เพอื่ การเจริญเติบโตทางเศรษฐกจิ ประชาชนมงี านทําและมีรายได
4. เพื่อรักษาเสถียรภาพดานเศรษฐกิจ แกปญหาการวางงาน รักษาระดับ
ดลุ การชาํ ระเงินไมใหข าดดุลและรกั ษาระดบั ราคาสินคาไมใ หส ูงข้ึน
เศรษฐกจิ ภาครัฐบาล กค็ ือ คลังรฐั บาล ซึง่ หมายถึง การแสวงหารายไดและการ
ใชจา ยเงินของรฐั บาลตามงบประมาณแผนดินประจาํ ป

ความสําคญั ของเศรษฐกจิ ภาครฐั บาล
นบั ต้ังแตศตวรรษท่ี 18 เปนตน มา นักเศรษฐศาสตรม คี วามเชื่ออยา งแพรหลาย
วา รฐั บาลไมควรแทรกแซงกจิ กรรมทางเศรษฐกิจ แตค วรมีหนาที่ 3 ประการคอื หนา ท่ีใน
การปองกันประเทศ หนาท่ีรักษาความสงบและความยุติธรรมในประเทศ และใหบริการ
สาธารณะบางอยาง เชน การศกึ ษา สาธารณสขุ เสนทางคมนาคม เปน ตน ท่เี ปน เชน น้ี
เพราะนักเศรษฐศาสตรเหลานั้นมีความเชื่อวาถาบุคคลแตละคนสามารถจะตัดสินใจทํา
กจิ กรรมตางๆ ซ่ึงจะเปนประโยชนส งู สุดแกต นเอง ยอมจะกอ ใหเ กิดประโยชนสูงสุดตอ
สงั คมดว ยแตน ับตั้งแตศ ตวรรษที่ 19 เปน ตน มา นักเศรษฐศาสตรบ างกลุมเริ่มมองเห็น
วา การปลอ ยใหร ะบบเศรษฐกจิ ดาํ เนนิ ไปอยา งเสรโี ดยรฐั บาลไมแ ทรกแซงนนั้ กอ ใหเ กดิ ปญ หา
บางประการ เชน ปญหาการวา งงาน ปญหาเศรษฐกจิ ตกต่ํา จงึ เกดิ ความคิดวา รฐั บาลนา
จะเขา มามบี ทบาทในกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ เพอ่ื แกไ ขปญ หาตา งๆ ขจดั การเอารดั เอาเปรยี บ
ระหวางกลมุ เศรษฐกจิ ตา งๆ สงเสรมิ การผลติ สินคาและบริการทเี่ ปนประโยชนต อสว นรวม
ควบคมุ การผลติ สนิ คา และบรกิ ารทก่ี อ ใหเ กดิ โทษตอ สงั คม การแทรกแซงของรฐั บาลจะชว ย

192 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม

เศรษฐศาสตร รักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกจิ ไมใ หเกิดภาวะเงินเฟอหรือเงินฝด และการวางงาน เครอื่ ง
มอื สาํ คญั ในการดาํ เนินงานของรัฐบาล คือ นโยบายการคลงั (Fiscal Policy)

เศรษฐกจิ ภาครฐั บาลไมวา จะเปน เรือ่ งการจัดเกบ็ รายได การกอ หนี้สาธารณะ การ
ใชจ า ยเงนิ จากภาครฐั สภู าคเอกชนลว นมผี ลกระทบตอ การผลติ การบรโิ ภค และการจา งงาน
โดยเฉพาะในประเทศดอยพฒั นาเศรษฐกิจภาครัฐบาลมคี วามสาํ คญั มากเพราะ

1. รัฐบาลประเทศตางๆ มภี าระหนาทไ่ี มเ พียงแตก ารบริหารประเทศเทา น้ัน รัฐยงั
ตองพัฒนาเศรษฐกจิ ในทุกๆ ดาน ซ่งึ ตองใชจ ายเงินจํานวนมาก

2. การหารายไดจากภาษีอากร การใชจายเงินและการกูเงินของรัฐบาลผลกระทบ
ตอกจิ กรรมทางเศรษฐกิจในดา นการผลิต การบริโภค การแลกเปล่ียน และการกระจาย
รายได

3บทท่ี ดงั นน้ั การคลงั จงึ มคี วามสาํ คญั ในการดาํ เนนิ งานของรฐั บาลเพราะรฐั บาลจะใชก าร
คลังควบคมุ ภาวะเศรษฐกจิ ของประเทศดวยวธิ กี ารดังตอ ไปน้ี
1. สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรของสงั คม (Allocation Function) ใหเปน ไป
อยา งมปี ระสิทธิภาพ เนื่องจากทุกประเทศประสบปญหาทรัพยากรมีจํากัด จึงเกดิ ปญหาวา
จะจัดสรรทรัพยากรของสังคมอยางไรจึงจะสามารถตอบสนองความตองการของประชาชน
ไดดี นโยบายการคลงั จงึ มบี ทบาทสําคัญในการกาํ หนดการจดั สรรทรพั ยากรระหวางภาครัฐ
กบั ภาคเอกชนใหเปน ไปในสดั สว นทีท่ าํ ใหสงั คมไดรับประโยชนส ูงสุด
2. สง เสรมิ การกระจายรายไดทเี่ ปน ธรรม (Distribution Function) นโยบาย
การคลงั ของรฐั บาลจงึ มวี ตั ถปุ ระสงคท จ่ี ะใหเ กดิ ความเปน ธรรมในการไดร บั ประโยชนแ ละรบั
ภาระรายจายของรัฐบาล
3. การรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของสังคม (Stabilization Function)
รฐั บาลจะตอ งควบคมุ และดแู ลใหเ ศรษฐกจิ ของสงั คมเปน ไปดว ยความราบรนื่ ดว ยการรกั ษา
ระดบั การจา งงานใหอ ยใู นอตั ราสงู ระดบั ราคาสนิ คา และบรกิ ารมเี สถยี รภาพ รวมทงั้ อตั ราการ
เจริญเตบิ โตทางเศรษฐกิจ (Economic Growth) อยใู นระดบั ทนี่ าพอใจ
รัฐบาลจึงใชนโยบายการคลังในการควบคุมดูแลตลอดจนแกไขปญหาตางๆ ที่เกิดขึ้น
ในระบบเศรษฐกิจเพือ่ ใหระบบเศรษฐกิจของประเทศคงไวซ ึ่งเสถยี รภาพ

ตารางแสดงความแตกตางระหวางการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจของภาคเอกชน
และภาครัฐบาล

การดาํ เนินกิจกรรม ภาคเอกชน ภาครฐั บาล
มีวัตถุประสงคเพ่ือประโยชน
1. วัตถุประสงคและ เพอื่ แสวงหาผลกําไรและ ของสาธารณชน
จดุ มุง หมาย ประโยชนสว นตวั