Rasdhar-ni-Vartao-part-1

P a g e | 151

ભ૊ઢું અને ઘ૊ડવે લાયની છાતી, એટર૊ જ બાગ દેખાત૊ શત૊. ભાણકી ગઇ.
ફયાફય ભધલશણે ભાં ત્રા઩ા આડી પયી. ત્રા઩૊ વયી જલાભાં ઩રક લાય
શતી. આ઩ાના શાથભાં ઉઘાડી તયલાય શતી. ફયાફય ત્રા઩૊ ઩ાવે આલતાં
જ આ઩ાએ તયલાય લાઇ: ―ડુપ‖ દઇને નાગનંુ ડ૊કંુ નદીભાં જઇ ઩ડ્.ંુ
઩રક લાયભાં આ઩ાએ યાઢં વંુ શાથભાં રઇ રીધ.ંુ

―યંગ આ઩ા ! લાશ આ઩ા ! નદીને ફેમ કાઠં ેથી ર૊ક૊એ બરકાયા દીધા.
ભસ્તીખ૊ય નદીએ ઩ણ જાણે ળાફાળી દીધી શ૊મ તેભ ફેમ બેડાભાથં ી
઩ડછંડા ફ૊લ્મા.

http://aksharnaad.com

P a g e | 152

ચાયેમ રદળાભાં યાક્ષવ જેલા ર૊ઢ ઊછ઱ી યહ્યા છે, કારઠમાણી અને ફા઱ક
઩ાણીભાં તયફ૊઱ છે. ભા-દીકયાનાં ભોંભાં ઩ણ ઩ાણી જઇ યહ્ંુ છે. આ઩૊
ઉ઩યલાવ નજય કયે તમાં ત૊ આય૊ અધો ગાઉ અઘ૊ તશી ગમેર૊; વાભે
઩ાણીએ ઘ૊ડી ચારી ળકળે નરશ. વન્મખુ નજય કયે તમાં ત૊ નદીના બેડા
ભાથ૊ડું-ભાથ૊ડું ઊંચા! કેલી યીતે ફશાય નીક઱વ?ંુ

“ફા઩ ભાણકી ! ફેટા ભાણકી !” કયીને આ઩ાએ ઘ૊ડીની ઩ીઠ થાફડી.
ઘ૊ડી ચારી.

“કારઠમાણી, શલે તારંુ જીલતય યાઢં લાભાં છે, ભાટે ફયાફય ઝારજે.”કાઠીએ
કહ્.ંુ

http://aksharnaad.com

P a g e | 153

કારઠમાણીએ ફા઱કને ઩રાઠં ીભાં દફાવમ૊, ફે શાથે યાઢં વંુ ઝાલ્ય.ંુ યાઢં લાન૊
છેડ૊ આ઩ાએ કાઠીમાણીની મડંૂ કીભાં બયાવમ૊. ભાણકી કાઠં ા ઩ાવે ઩શોંચી;
એના ઩ગ ભાટી ઉ઩ય ઠેયાણા.

“કારઠમાણી! ઝારજે ફયાફય!” કશીને આ઩ાએ ભાણકીના ઩ડખાભાં ઩ાટુ
નાખી ચાયે ઩ગ વકં ેરીને ભાણકીએ એ ભાથ૊ડું — ભાથ૊ડું બેડા ઉ઩ય
છરગં ભાયી... ઩ણ બેડા ઩ર઱ે રા શતા. ભાટીનંુ એક ગાડા જેલડું ગાદં ફૄં
પવક્.ંુ ભાણકી ઩ાછી ઩ાણીભાં જઇ ઩ડી. ત્રા઩૊ ઩ણ, એ ફા઱ક અને
ભાતા વ૊ત૊, ઩ાછ૊ ઩છડાણ૊. ભા-દીકય૊ મઝંૂ ાઇને ઩ાછાં શદુ્ધદ્ધભાં આવમા.ં

http://aksharnaad.com

P a g e | 154

“ફા઩ ભાણકી !” કશીને પયી લાય બેખડ ઩ાવે રઇને આ઩ાએ ભાણકીને
કુદાલી. ઉ઩ય જઇને ભાણકી ઩ાછી ઩ાણીભાં ઩છડાણી. ભતૂ ાલ઱ જેલાં
ભ૊જાં
જાણે બ૊ગ રેલા દ૊ડયાં આવમા.ં
ત્રીજી લખત જમાયે ભાણકી ઩ડી, તમાયે કારઠમાણી ફ૊રી, "કાઠી, ફવ! શલે
ત્રા઩૊ ભેરી દ્ય૊! તભાય૊ જીલ ફચાલી લ્મ૊, કામા શભે ખેભ શળે ત૊ ફીજી
કારઠમાણી ને ફીજ૊ છ૊કય૊ ભ઱ી યશળે ે. શલે દાખડ૊ કય૊ ભા.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 155

“ફ૊ર ભા!—એવંુ લવમંુ ફ૊રીળ ભા! નીક઱ીએ ત૊ ચાયેમ જીલ વાથે
નીક઱શ;ંુ નીકય ચાયેમ જણાં જ઱વભાવધ રેશ,ંુ આજની યાત યશલે ાની
પ્રવતજ્ઞા છે કાં ઇતરયમાને ઓયડે, ને કાં વભદયના ઩ાતા઱ભા.ં ”

“ભાણકી! ફા઩ ! આંશીં આંતયૈ મા઱ યાખીળ કે શ?ંુ ” કશીને ચ૊થી લાય એડી
ભાયી. ભાણકી તીયની ભાપક ગઇ. બેડાની ઉ઩ય જઇ ઩ડી. કલૂ ાભાથં ી ફ૊ખ
નીક઱ે તેભ કારઠમાણી અને એના ફા઱ક વરશત શભે ખેભ ત્રા઩૊ કાઠં ે
નીક઱ી ઩ડય૊. 'યંગ આ઩ા! યંગ ઘ૊ડી!' એભ રકરકમાયી કયતાં ભાણવ૊ ટ૊઱ે
લળ્મા.ં આ઩ા ભાણકીને ઩લન નાખલા ભડં યા. ઩ણ ભાણકીને શલે ઩લનની

http://aksharnaad.com

P a g e | 156

જફૃય નશ૊તી: એની આંખ૊ નીક઱ી ઩ડી શતી, એના ઩ગ તટૂ ી ગમા શતા,
એના પ્રાણ છૂટી ગમા શતા.

ભાથા ઉ઩ય વાચી વ૊નેયીથી બયેર૊ પેંટ૊ ફાધં ્મ૊ શત૊ તે ઉતાયીને સથૂ ા
ધાધરે ભાણકીના ળફ ઉ઩ય ઢાકં ્૊. ભાણકીને ગ઱ે ફથ બયીને ઩૊તે ઩૊કે
઩૊કે ય૊મ૊. ―ફા઩ ભાણકી! ભા ભાણકી!‖ – એલા વાદ ઩ાડી ઩ાદીને
આ઩ાએ આકાળને ય૊લયાવય.ંુ તમાં ને તમાં જ઱ મકૂ ્ંુ કે જીલતા સધુ ી ફીજા
ક૊ઇ ઘ૊ડા ઉ઩ય ન ચડવ.ંુ કારઠમાણીનાં નેત્ર૊ભાથં ી ઩ણ ચ૊ધાય આંસુ
ચાલ્માં જતાં શતા.ં

http://aksharnaad.com

P a g e | 157

એંળી લયવન૊ થઇને એ કાઠી ભમો. ઩૊તાના બાણેજ દેલા ખાચયની
ઘ૊ડાયભાં ફાય-ફાય જાતલતં ઘ૊ડાં શતા;ં ઩ણ ઩૊તે કદી ક૊ઇ ઘ૊ડે નશ૊ત૊
ચડય૊.

―યંગ ઘ૊ડી - ઝાઝા યંગ !‖ એભ કશીને આખા ડામયાએ કાન ઩કડયા.

[ઘ૊ડી ઠેકાલતી લખતે ત્રા઩૊ અને તે ઩ય ફેઠેરાં ફા઱ક — ભાતા ત્રણ-
ત્રણ લાય ળી યીતે વાથે યશી ળકે એલી ળકં ા વભત્ર૊એ ઉઠાલી છે. એનંુ
વભાધાન કયલા ભાટે ઩ેર૊ નજયે જ૊નાય લાતાાકાય આજે શાજય નથી,
એટરે આ઩ણે સખુ ેથી વભજી રઇએ કે અવલાયે કારઠમાણીને ફા઱ક વ૊તી
ઘ૊ડી ઉ઩ય ફેરાડયે (઩ાછ઱) ફેવાડી રઇ ઩યાક્રભ કયંુ શળે.]

http://aksharnaad.com

P a g e | 158

7. બીભ૊ ગયાણીમ૊

ભચ્છ નદીને કાઠં ે ભ૊યરીધયે આશીય૊ને લયદાન દીધાં , તે રદલવથી આજ
સધુ ી આશીય૊ના દીકયા છાફડે - જ૊ એ છાફડું વતનંુ શ૊મ ત૊ - ભ૊યરીધય
ફેવતા આવમા છે. આશીય ત૊ ધ઱ૂ ીયંુ લયણ ; ઘ૊ડે ચડીને પ૊જ બે઱૊ શારે
કે ન શારે , ઩ણ આમયન૊ દીકય૊ ગાભને ટીંફે ઊબ૊ યશીને ખયેખય ફૃડ૊
દેખામ. એલ૊ જ ફૃડ૊ દેખાણ૊ શત૊ એક ગયાણણમ૊ ; આજથી દ૊ઢવ૊ લયવ
ઉ઩ય વાત઩ડા ગાભને ટીંફે , વાત઩ડાને ચ૊યે ભશતે ા - ભસદુ ી અને ઩ગી
઩વામતા મઝંૂ ાઇને ફેઠા છે. શંુ કયવંુ તેની ગભ ઩ડતી નથી.

http://aksharnaad.com

P a g e | 159

઩ારીતાણાના દયફાય પ્રતા઩વગં જી આજ ઩૊તાના નલા ગાભનાં ત૊યણ
ફાધં લા આવમા છે. એટરે ના ઩ણ કેભ ઩ડામ ?
"ફીજુ ં કાઇં નશીં, "એક આદભી ફ૊લ્મ૊ : “઩ણ ન૊ખાં ન૊ખાં ફે યજલાડાનં ાં
ગાભ અડ૊અડ ક્ામં બાળ્માં છે? નતમન૊ કજજમ૊ ઘયભાં ગયળે."
"઩ણ ફીજ૊ ઉ઩ામ ળ૊ ! એના ફા઩ની જભીન આ઩ણા ગઢના ઩ામા સધુ ી
઩૊ગે છે એની કાઇં ના ઩ડામ છે ?" ફીજાએ લાધં ૊ ફતાવમ૊.

http://aksharnaad.com

P a g e | 160

"અયે ફા઩કુ ી શંુ, વાત ઩ેઢીની જૂની જભીન શ૊મ ત૊મ ભેરી દેલી જ૊ઇએ ;
ગાભ ગાભ લચ્ચેના વ઩ં વાટુ શંુ ઩ારીતાણાન૊ ધણી આટર૊ ર૊બ નરશ
છ૊ડ?ે "

"શા જ ત૊! શજી કાર વલાયની જ લાત ; વધયા જેવગં ની ભા ભીણરદી
ભરાલ વય૊લય ખાડં ું થાત‖ંુ તંુ ત૊મ લેશ્માનંુ ખ૊યડું નશ૊તંુ ઩ાડ્.ંુ "

"અને આ઩ણે ક્ાં જભીનનાં ફટકાં બયલા છે ? પતત ગોંદયા-લા જભીન
ભેરી રદમે. એટરે ફેમ ગાભ લચ્ચે ગોંદય૊ કયશ.ંુ ણફચાયાં ઩શડુ ાં ઩૊ય૊
ખાળે, લટેભાગાુ વલવાભ૊ રેળે અને લ઱ી કજજમ૊-કંકાવ નરશ થામ.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 161

"઩ણ ઇ વાલજને ક૊ણ કે‖લા જામ કે તારંુ ભ૊ઢંુ ગધં ામ છે ?"

"ભે‖ત૊ જામ, ફીજુ ં ક૊ણ ?"

રભણે આંગ઱ી મકૂ ીને ફેઠેરા લશીલટદાયને ળયીયે ઩યવેલ૊ લ઱ી ગમ૊.
એણે જલાફ દીધ૊ કે "એ ભારંુ કાભ નરશ , બાઇ ! તભે વહુ ઩વામતાઓ
જઇને ભાયા નાભે દયફાયને વભજાલ૊.”

"ત૊ બરે , શાર૊ ! ” કશતે ા ઩વામતા ઊબા થમા ; ઩ાદય જામ તમાં
પ્રતા઩વગં જી ઢ૊ણરમ૊ ઢ઱ાલીને ફેઠેરા... ઩ારીતાણાનંુ ખ૊યડું ગાડં ું
કશલે ામ છે , તેનંુ વાક્ષાતૌ પ્રભાણ દેતી એની વલકયા઱ મખુ ાકવૃ તની વાભે

http://aksharnaad.com

P a g e | 162

ક૊ઇ શારીભલારી ત૊ ભીટ ભાડં ી ળકે નશીં એલ૊ તા઩ ઝયે છે. ફેઠા ફેઠા
દયફાય જયીપ૊ને શાકર કયે છે , "શાં ! બયતય કયીને નાખ૊ ્ટંૂ . અને ઩છી
઩ામ૊ દ૊યી લ્મ૊ ઝટ.”
"ફા઩,ુ યાભ યાભ!” કશીને નીચા લ઱ી વરાભ કયતા ઩વામતા ઊબા યહ્યા.
“કેભ શંુ છે?” પ્રતા઩વગં જીએ ત૊યભાં ઩છૂ ્.ંુ
“ફા઩, લશીલટદાયે કશલે યાલેલંુ છે કે જભીન તભાયી વાચી , ઩ણ નતમન૊
કજજમ૊ ન૊ થામ ભાટે ગોંદયા-લા જભીન ભેરી....”

http://aksharnaad.com

P a g e | 163

“ભેરી દઉં , એભ ને ?‖ પ્રતા઩વગં જીન૊ વ઩ત્ત૊ પાટી ગમ૊ , “રીરાછં ભ
ભાથાનં ા ખાતય બમાા છે , એ જભીન ભેરી દઉં, ખરંુ કે ? જભીનનાં મરૂ ઇ
શંુ જાણે ? જાઓ ઘયબે઱ા થઇ જાઓ. કશજે ૊ એને કે વીભાડે ત૊ વય઩
ણચયાણ૊‖ત૊, કાછડા!”

ઝાખં ાઝ઩ટ ભોં રઇ ઩વામતા ઩ાછા પમાા. ચ૊યે જઇ લશીલટદાયને લાત
કયી. ફધા ચ૊યે સનૂ વાન થઇ ફેઠા. બાલનગય આઘંુ યશી ગયંુ, એટરે તમાં
વભાચાય ઩શોંચતા ઩શરે ાં ત૊ પ્રતા઩વગં જી ઩ામા ય૊઩ી દેળે. વહનુ ા શ્વાવ
ઊંચા ચડી ગમાં છે.

http://aksharnaad.com

P a g e | 164

“઩ણ તભે આટરા ફધા કા઩ં ૊ છ૊ ળીદ ને ? પ્રતા઩વગં જી શંુ વાલઝ-
દી઩ડ૊ છે ? ભાણવ જેવંુ ભાણવ છે. આ઩ણે જઇને ઊબા યશીએ , પયી
વભજાલીએ, ન ભાને ત૊ ઩ાણીના ક઱ળ૊ બયીને આડા ઊબા યશીએ. આભ
ય૊મે શંુ લ઱ળે?‖

વહનુ ી નજય આ લેણ ફ૊રનાય ભાણવ ભાથે ઠેયાઇ. આછા-઩ાખં ા કાતયા ;
એકલરડયંુ રડર , પાટરતટૂ ર લગૂ ડાં , ખબે ચ૊પા઱નંુ ઓવારડયંુ નાખેલંુ ,
કાખભાં તયલાય શાથભાં શ૊ક૊ , ચ૊યાની ઩ડવા઱ની ક૊યે વહથુ ી આઘેય૊ એ
આદભી ફેઠ૊ છે.

“તમાયે, બીભા ગયણણમા,” ભાણવ૊એ કહ્;ંુ “તભે અભાયી શાયે આલળ૊?”

http://aksharnaad.com

P a g e | 165

“બરે, એભાં શ?ંુ તભે કશતે ા શ૊ ત૊ હંુ ફ૊લ.ંુ ”

“જે ઠાકય” કયીને વહુ ઊ઩ડયા. ભ૊ખયે બીભ૊ ગયણણમ૊ શાલ્મ૊. વડેડાટ
ધીયે ઩ગરે વીધ૊ ઩શોંચ્મ૊ , પ્રતા઩ વગં જીને ગ૊ઠણે શાથ નભાલી ફ૊લ્મ૊ ,
”ફા઩,ુ યાભ યાભ!”

“યાભ યાભ! ક૊ણ છ૊ ?" દયફાય આ આમયના લશયા લેળ જ૊ઇ યહ્યા , ભોં
આડ૊ ફૃભાર યાખીને શવવંુ ખાળ્ય.ંુ

“છઉં ત૊ આમય.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 166

“ખાખય૊ ફૃંઢ ને આમય મઢંૂ ! ” દયફાયે ભશ્કયી કયી ; “ફ૊ર૊ આમયબાઇ, ળ૊
હકુ ભ છે?”

“ફા઩,ુ હકુ ભ અભાયા ગયીફના તે વળમા શ૊મ! હંુ ત૊ આ઩ને લીનલલા
આવમ૊ છં કે ગોંદયા-લા ભાયગ છ૊ડીને ગાભન૊ ઩ામ૊ નખામ ત૊ વહનુ ા
પ્રભુ યાજી યે‖!”

“આમયબાઇ!” પ્રતા઩વગં નંુ તા઱વંુ તટૂ ંુ તટૂ ંુ થૈ યહ્ંુ , ”તભે બાલનગયના
કાયબાયી રાગ૊ છ૊ !”

“ના, ફા઩! હંુ ત૊ ઩વામત૊મ નથી.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 167

“તમાયે ?”

“હંુ ત૊ મવુ ાપય છં. અસયૂ થયંુ છે ને યાત રયમ૊ છં.”

“ત૊ ઩છી આફફૃ વ૊તા ઩ાછા પયી જાલ!”

“અભાયે આમયને આફફૃ ળી , ફા઩? હંુ ત૊ એભ કહંુ છં કે બાલનગય અને
઩ારીતાણંુ ફેમ એક છ૊ડલાની ફે ડાળ્યંુ ; એક જ ખ૊યડું કશલે ામ ,
ગગં ાજણ઱યંુ ગ૊રશર કુ઱ ફેમનંુ એક જ, અને એક ફા઩ના ફે દીકયા આલી
ભાર લગયની લાતભં ફાધી ઩ડે એવંુ કજજમાનંુ ઝાડ કાં લાલ૊?"

“શલે બાઇ, યસ્ત૊ રે ને! બરે બાલનગયન૊ ધણી ભને પાવં ીએ રટકાલે.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 168

“અયે ફા઩! ” જેભ જેભ ઠાક૊ય ત઩તા જામ છે તેભ તેભ ગયણણમ૊ ટાઢ૊
યશીને ડાભ દેત૊ જામ છે , “ળેત્રજંુ ાના ફાદળાશ! એભ ન શ૊મ. શડે ાશડે ાવનયંુ
આટકે તમાયે અક્ગન ઝયે ; લજ્જયે લજજય બટકામ તે લખતે ઩છી
દાલાન઱ ઊ઩ડે.”

“આમયડા!” પ્રતા઩વગં ની આંખભાથં ી તણખા ઝમાા.

“ફા઩,ુ તભાયે આવંુ ત૊છડું ઩ેટ ન જ૊લે , અને બાલનગય-઩ારીતાણા
ફાખડે -”

“તે ટાણે તને લષ્ષ્ટ કયલા ફ૊રાલશ.ંુ ”

http://aksharnaad.com

P a g e | 169

“ એ ટાણે તેડાવમાનંુ લેફૄ નરશ યશ.ે બેંસ્યંુ જે ઘડીએ ભાદં ણાભાં ઩ડે તે
ઘડીએ ડેડકાં ણફચાયાં ઓલા઱ે ચડે , ફા઩ુ ! ઇ ટાણે લષ્ષ્ટન૊ લખત ન યશ.ે
઩છી ત૊ જેના ઘયભાથી ઝાઝાં નણ઱મા—ં "
“ત૊ ઩છી તંુ અભાયાં નણ઱માં ઉતયાલી રેજે.”
“હંુ ત૊ અસયૂ થયંુ છે તે યાત રયમ૊ છં. ઩ણ, ફા઩,ુ યે‖લા દ્ય૊.”
“નીકય ! તંુ શંુ ફધં કયાલીળ ?”
“ઇ મે થામ !”

http://aksharnaad.com

P a g e | 170

“એ - ભ ! ” પ્રતા઩વગં જીએ જયીપ૊ને શાકર દીધી , ”નાખ૊ ્ટંૂ , ગધેડીઓ
ખ૊દ૊, આમયડ૊ આવમ૊ ફધં કયાલલા !”

ઠાક૊યની શાકર વાબં ઱ીને જયીપ૊ ડગલંુ ભાડં ે તે ઩શરે ાં ત૊ બીભાભા
મ્માનભાથં ી તયલાય ખંેચાણી. ઉઘાડી તયલાય રઇને બીભ૊ આડ૊ ઊબ૊
અને જયીપ૊ને કહ્,ંુ ”જ૊જ૊ શોં, ટ૊ચ૊ ઩ડય૊ કે કાડં ાં ખડયાં વભજજ૊!”

ઘડી ઩શરે ાનં ૊ ઩ાભય આદભી ઘડી એકભાં ફદરામ૊ ને ફદરાતાં ત૊ તાડ
જેલડ૊ થમ૊. જયીપ૊ના ઩ગ જાણે ઝરાઇ ગમા , ઠાક૊યની આંખભાં ઩૊તાની
નજય ઩ય૊લીને ઩ડકાયંુ , ”તમાં જ ફેઠા યે ‖જ૊, દયફાય ! નીકય ઓખાત
ફગડી જળે. હંુ ત૊ આમયડ૊ છં. ભયીળ ત૊ ચ઩ટી ધ઱ૂ બીંજાળે. ઩ણ જ૊

http://aksharnaad.com

P a g e | 171

તભાયા ગ઱ાને આ કા઱કા રફયક૊ રેળે ને , ત૊ રાખ ત્રાવં ણ઱યંુ ખડખડી
઩ડળે. ળેત્રજંુ ાના ધણી ! આ વગી નરશ થામ.”

પ્રતા઩વગં જીએ આજ જીલતયભાં ઩શરે ી જ લાય વાચા યંગભાં આલેરા
઩રુ ુ઴ને દીઠ૊. વ૊઱ ક઱ાના શતા , ઩ણ એક ક઱ાના થઇ ગમા. આંખ૊ની
઩ા઩ં ણ૊ ધયતી ખ૊તયલા ભડં ી. તમાં ત૊ પયી લાય બીભ૊ ફ૊લ્મ૊ , ”અભારંુ
ભાથંુ ત૊ ઘયધણી ભાણવનંુ , દયફાય ! ચા઱ીને ફ૊કડ૊ ભમો ત૊મ શંુ ?
઩ણ વબં ા઱જ૊. શાલ્મા છ૊ કે શભણાં ઉતાયી રઇળ ભાથંુ - ચાકડેથી
ભાટીન૊ ઩ીંડ૊ ઉતાયે એભ.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 172

ભલૂ ૊ ધણૂ ત૊ શ૊મ એભ બીભાનંુ રડર ધ્રજૂ ી ઊઠ્.ંુ ભાણવ૊એ બીભાને ઝારી
રીધ૊. પ્રતા઩વગં જી ઊઠીને શારી નીકળ્મા. ફીજે રદલવે બ઱કડે ઊઠીને
઩ારીતાણે ઩શોંચી ગમા.

આ ફાજુથી વાત઩ડાના લશીલટદાયે ભશાયાજ લજેવગં ને ભાથે કાગ઱
રખમ૊ કે આલી યીતે બીભા ગયણણમા નાભના એક આમયે બાલનગયની
આફફૃ યાખી છે. એલી તભાભ વલગતલા઱૊ કાગણ઱મ૊ ફીડીને એક
અવલાયને ફીડા વાથે બાલનગય તયપ લશતે ૊ કયી દીધ૊ અને ગાભડે
ગાભડે બીભા ગયણણમાની કીવતિન૊ ડંક૊ લાગમ૊.

“દયફાય કેભ દેખાતા નથી ?”

http://aksharnaad.com

P a g e | 173

“ભાભા, એ ત૊ ત્રણ દીથી ભેડી ભાથે જ ફેઠા છે. ફા‖યા નીક઱તા જ નથી.”
“ભાદં ા છે ?”
“ના, ભાભા, કામા ત૊ યાતીયાણમ જેલી છે.”
“તમાયે ?‖
“ઇ ત૊ યાભધણી જાણે.઩ણ વાત઩ડથે ી આવમા તે દીથી તેરભાં ભાખી બડૂ ી
છે. લાતંુ થામ છે કે ક૊ઇક આમયે ફા઩નુ ે બોંઠાભણ દીધ.ંુ ”
“ઠીક, ખફય આ઩૊ દયફાયને, ભાયે ભ઱વંુ છે.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 174

એનંુ નાભ શતંુ લા઱ા ળાભ઱૊ બા. દાઠા તયપના એ દયફાય શતા.
઩ારીતાણા ઠાક૊ય પ્રતા઩વગં જીના એ વા઱ા થતા શતા.ં ભાથા ઉ઩ય
ભર૊ખાં ભેરીને પગ ફાધં તા શતા.[ ―પગ‖ એ જૂના જભાનાની ઩ાઘડી શતી]
એના ભજુ ફ઱ની ખમાવત આખી વયલૈમાલાડભાં ઩થયાઇ ગઇ શતી. ભેડી
ઉ઩ય જઇને એણે દયફાયને રશિભં ત દીધી , “ળેત્રજંુ ાના ધણી કચાયીએ
કસફંુ ા ઩ીલા ન આલે એ ફૃડું ન દેખામ, દયફાય ! અને, એભાં બોંઠાભણ શંુ
છે ?”

“઩ણ, લા઱ા ઠાક૊ય, ભા઱૊ એક આમય નય઩રાઇ કયી ગમ૊ !”

“અયે, વાજં ે એના કાતમાાભાં ધ઱ૂ બયશ.ંુ આમયડું શ-ંુ --”

http://aksharnaad.com

P a g e | 175

“યંગ, લા઱ા ઠાક૊ય ! ” કશતે ાં દયફાયને સ્ફૂવતિ આલી. ઩ણ તયત ઩ાછ૊
ગયણણમ૊ નજયે તયલા ભાડં ય૊ , અને ફ૊લ્મા, ”઩ણ લા઱ા ઠાક૊ય ! વાત઩ડે
જાલા જેવંુ નથી, શ૊! આમય ફશ૊ ક૊ફાડ ભાણવ છે, ફહુ લવભ૊ છે.”

“શલે દ૊ઠા જેટર૊ છે ને ?”

“અયે, યંગ ! લા઱ા ઠાક૊ય ! ઩ણ લા઱ા ઠાક૊ય , ઇ તયલાય લ્મે છે તમાયે
તાડ જેલ૊ રાગે છે શોં ! જા઱લ૊ ત૊ ઠીક.”

તાડ જેલડ૊ છે કે કાઇં નાન૊ભ૊ટ૊ , એ હંુ શભણાં ભા઩ી આવંુ છં. દયફાય ,
તભતભાયે રશયે થી કસફંુ ૊ ઩ીઓ. ફાકી એભ ય૊મે યાજ નરશ થામ.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 176

દ૊ઢવ૊ અવલાયે ળાભ઱૊ બા વાત઩ડાને ભાથે ચડયા. ઢ૊ય લાબં લાની લે઱ા
થઇ તમાયે વીભભાં આલી ઊબા યહ્યા. ગ૊લા઱ને શાકર દીધી , ”એરા
આમડું ! ક્ા ગાભન૊ ભાર છે ?”

“ફા઩,ુ વાત઩ડાન૊.”

“શાકં ્ ભ૊ઢા આગ઱, નીકય બારે ઩ય૊લી રઉં છં.”

“એ શાકં ંુ છં , ફા઩ા ! હંુ ત૊ તભાય૊ લાછયલેણરમ૊ કે ‖લાઉં.” એભ કશીને
ગ૊લા઱ે ગામ૊ બંેવ૊ ઘ૊઱ીને ઩ારીતાણાને ભાગે ચડાલી. ભ૊ખયે ભાર ને
લાવં ે ળાભ઱ા બાની વેના.

http://aksharnaad.com

P a g e | 177

ધ્રવાગં ! ધ્રવાગં ! ધ્રવાગં ! વાત઩ડે ઢ૊ર થમ૊. ઩ારીતાણાની લાય
વાત઩ડાનાં ધણ તગડી જામ છે , એભ લાલડ ઩શોંચ્મા, ઩ણ આમય૊ ફધા
જ૊ઇ યહ્યા કે દ૊ઢવ૊ અવલાય બારે આબ ઉ઩ાડતા , તયલાય૊ ફાધં ીને
શાલ્મા જામ છે. એને જેતાળે ળી યીતે ! વહનુ ાં ભોં ઝાખં ાઝં ઩ટ થઇ ગમા.ં

તમાં ત૊ બીભાની ઘયલા઱ી આમયાણી ફશાય નીક઱ી. ચ૊યે જઇને છૂટે
ચ૊ટરે એણે ચવક૊ કમો , ”અયે આમરુ ! એ બાઇ ઩વામતાઓ ! ક૊ઇ લાવ
નરશ યાખે શ૊ ! અને આજ ગયાણણમ૊ ગભતયે ગમેર છે તે ટાણે ભડંૂ ા
દેખાવંુ છે ?”

http://aksharnaad.com

P a g e | 178

એભ લાત થામ છે તમાં ત૊ બીભ૊ ગયાણણમ૊ ગાભતયેથી શાલ્મ૊ આલત૊
દેખાણ૊. ખ૊બ઱ે બાલંુ , ખબાભાં ઢાર૊તય , કેડયે તયલાય , અને શાથીની
કંુબથ઱ને ભાથે જાતી ડાફા ભાડં ે એલી યાગં ભાં ઘ૊ડી. ઝા઩ં ાભાં આલતાં જ
એણે ઩છૂ ્,ંુ ”ળ૊ ગ૊કીય૊ છે, બાઇ ?”
“બીભબાઇ, દુ શ્ભન૊ પેય૊ કયી ગમા.”
“ક૊ણ ?”
“઩ારીતાણાના દયફાયન૊ વા઱૊.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 179

વાબં ઱તાં જ બીભાનાં ફૃંલાડાં અલ઱ાં થઇ ગમા.ં શાકર કયી કે “એરા
આમય૊, ઊબા થાઓ, નીકય ક૊ઇ લાવ નરશ યાખે.”

“અને આમયાણી ! ભાયી વાગં રાવમ.”

઩ાણીની તયવે ગ઱ે કાચં કી ફાઝી ગઇ શતી.઩ણ બીભે ઩ાણી ન ભાગયંુ ,
વાગં ભાગી , ઘ૊ડાનંુ ઩રાણ ન છાડં ્.ંુ આમયાણીએ દ૊ટ દીધી , ધણીની
દેણરમા વાગં ઩ડરે ી તે ઉ઩ાડીને રાફં ી કયી. વાગં દઇને ફાઇ ઩ાછી લ઱ી;
ભાથે ભ૊તીબયેરી ઇંઢ૊ણી ભેરીને શલે ્મ ચડાલી , ખબં ે વાફં ેલંુ રીધંુ અને
આમયાણીઓને શાકર કયી. ઘયેઘયભાથં ી આમયની લહ-ુ દીકયીઓ શલે ્મ૊ ને
વાફં ેરા રઇને નીક઱ી. યણઘેરડી આમયાણીઓન૊ શરે ાય૊ ચડય૊.

http://aksharnaad.com

P a g e | 180

ગાભ કરક્.ંુ ખ઩ં ા઱ી , ક૊દા઱ી કે રાકડી ઉ઩ાદી , યીરડમા ચવકા કયતંુ
ટ૊ફૄં નીવય.ંુ ભ૊ખયે બીભ૊ ઩૊તે ઘ૊ડી ઉ઩ય , ને ફીજા ફધા ઩ા઱ા , બીભ૊
એકર૊ છે , ઩ણ એકે શજાયા જેલ૊ દેખામ છે. ઘ૊ડીને આધવ૊ડે રેત૊ આલે
છે. ભાણવ૊ લાવં ે દ૊ડયા આલે છે. આમયાણીઓન૊ શરે ાય૊ ગાજત૊ આલે
છે .

વીભાડે ભર દેખાણ૊. ળાભ઱ા બએ ત૊ ત્રીજી ઩ાવં ઱ીએ તયલાય ફાધં ેરી ,
કભાડ જેલડી ઢાર ગ઱ાભાં રીધેરી , ને ભાથે ભર૊ખાં ગ૊ઠલીને પગ
઩શયે ેરી, લાવં ે જ૊યંુ ત૊ એક અવલાય લહ્ય૊ આલે છે.

http://aksharnaad.com

P a g e | 181

―અયે, એક અવલાય ફા઩ડ૊ શંુ કયત૊ ‖ત૊ ?‖ એભ વલચાયીને થ૊બા ભાથે
શાથ નાખે છે તમાં બીભ૊ આવમ૊. શયણ ખ૊ડાં કયી દે એલી ઘ૊ડીના ડાફા
ગજમા, શાથભાં ગણણ....ગણણ.... ગણણ વાગં પયતી આલે છે. આલતાં જ
શાકર કયી. તાદ જેલડ૊ થમ૊. ”ક્ાં છે દયફાયન૊ વા઱૊ ?” શાકર
વાબં ઱તાં અવલાય૊ ઓઝ઩ાણા. ઘડીભાં ત૊ બીભાએ પ૊જ લચ્ચે ઘ૊ડ૊
ઝ઩ં રાવમ૊, ઩ાડ૊ ઩ાડાને કાઢે એભ એણે બાના ઘ૊ડાને ફશાય કાઢી
઩ાટીએ ચડાવમ૊.

રગાપગ....રગાપગ....રગાપગ કયતા બા બાગમા: દ૊ઢવ૊ ઉજ્જડ ભ૊ઢાં
ઊબાં થઇ યહ્યા. પયડક —હ,ંુ પયડ ! પયડક —હ,ંુ પયડ ! પયડક —હં,ુ પયડ !

http://aksharnaad.com

P a g e | 182

એભ પડકાયા ફ૊રાલતા બા ‖ના ઘ૊ડાને ઩૊ણ૊ક ગાઉને ભાથે કાઢી જઇને
઩છી રગ૊રગ થઇ બીભાએ વાગં ત૊઱ી. ફ૊લ્મ૊ , ”જ૊, ભારંુ ત૊ આટરી
લાય રાગે. ઩ણ ભને અને બાલનગયને ખ૊ટય ફેવે ; તંુ ઩ારીતાણા -
કંુલયન૊ ભાભ૊ કે‖લા ! ઩ણ જ૊ ! આ ત૊ નરશ ભેલ.ંુ ”

એભ કશી બીભાએ વાગં રાફં ી કયી ળાભ઱ા બાને ભાથેથી ભર૊ખાનં ી પગ
ઉતાયી દીધી. વાગં ની અણીભાં ઩ય૊લામેરી પગ રઇને આમય ઩ાછ૊
લળ્મ૊. કાધં ય૊ટ૊ દેત૊ નીકળ્મ૊. દ૊ઢવ૊ અવલાય૊ની ગાઠં ઩ડી ગઇ છે ,
઩ણ ક૊ઇએ તેને છંછેડય૊ નરશ.

ળાભ઱૊ બા ત૊઩ાટીએ ચડી ગમા, તે ઠેઠ ડુંગયાભાં દયળાણા.

http://aksharnaad.com

P a g e | 183

એક કશે :”અયે, ફા઩ાની પગ ઉ઩ાડી રીધી.”

ફીજ૊ કશે :”ઇ ત૊ ભાથાન૊ ભેર ગમ૊.”

ત્રીજ૊ કશે : ‖ઇ ત૊ ભ૊યરીધય ફા઩ાને છાફડે આવમા. પગ ગઇ ત૊ ઘ૊઱ી.
ભાથાન૊ ભેર ઊતમો , ફા઩ા ! લાધં ૊ નરશ. કેડયથે ી પાણ઱યંુ છ૊ડીને પંેટ૊
ફાધં ી લ્મ૊.”

દીલે લાટય૊ ચડી તમાયે ળાભ઱૊ બા ઩ારીતાણાભાં દાખર થમા.
પ્રતા઩વગં જી નજય કયે તમાં રભણાં ઉજ્જડ દીસ્મા.ં ભોં ઩ય વલભવૂતન૊
છાટં ૊મે ન ભ઱ે . બાએ વરાભ કયી.

http://aksharnaad.com

P a g e | 184

“ગયાવવમાના ઩ેટન૊ છ૊?” દયફાયે કહ્,ંુ ”ભેં ન૊‖ત૊ ચેતવમ૊?”

“ભા઱૊.... આમયદ૊ ત્રણ તાડ જેલડ૊ થામ છે ! કાઠાભાં વભાત૊ નથી! ”
બા‖ની જીબના ર૊ચા લ઱લા રાગમા.

“ન થામ? અભથ૊ હંુ શાલ્મ૊ આવમ૊ શ૊ઇળ? જાલ, ભને ભ૊ઢું દેખાડળ૊ ભા”

ળાભ઱૊ બા ઩ાટીએ ચડી ગમા. તે રદલવથી એલા ત૊ અફ૊રા યહ્યા કે
પ્રતા઩વગં જીના ભ૊તને ટાણે ઩ણ એનાથી અલાયંુ નશ૊ત.ંુ

઩તણં ગમા જેલ૊ બીભ૊ પગ રઇને વીભાડથે ી ઩છ૊ લળ્મ૊. લાવં ે ધણ ચાલ્યંુ
આલે છે. ગાભર૊ક૊એ એને આલત૊ બાળ્મ૊ અને રરકાય કમો , ”યંગ

http://aksharnaad.com

P a g e | 185

બીભા ! યંગ ગયાણણમા ! ” “અયે ફા , ભને યંગ ળેના ?” બીભે કંઇમે ઩૊યવ
લગય જલાફ લાળ્મ૊, “એ ત૊ બાલનગયના ફાદળાશનંુ નળીફ જબ્ફય છે ,
અને ફાકી ત૊ આમય-કાઠીનંુ કાભ છે કે લાયે ચડવ.ંુ ”

બાલનગયના દયફાયગઢની ભેડીએ કનૈમારાર લેજેવગં ભશાયાજ
રકચડકૂ .... રકચડકૂ .... શીંડ૊઱ાખાટે શીંચકે છે. વાભે દીલાન ઩યભાણદં દાવ
અને ભેરુબાઇ ફેઠા છે. વાત઩ડથે ી ફીડ૊ આવમ૊ છે અને પયી પયી લાચં ી
લાચં ીને ભશાયાજ ફ૊રે છે , “઩યભાણદં દાવ, આમયે ભા઱ે અણખમાત કયી ,
શોં ! એને આંશીં તેડાલીએ. ભાયે એને જ૊લ૊ છે.”

“બરે ભશાયાજ, અવલાય ભ૊કરીએ.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 186

“એરા, ક્ાનં ૊ ફીડ૊ ?”

“ફા઩ુ વાત઩ડાન૊.”

“ઉઘાડ૊, ઝટ ઉઘાડ૊, ઩યભાણદં દાવ !”

઩યભાણદં દાવ લાચં ે છે તે ભશાયાજ વાબં ઱ે છે , રખયંુ શતંુ કે બીભા
ગયણણમાએ ફીજી લાય ભશાયાજને ફૃડા દેખાડયા છે , દ૊ઢવ૊ અવલાયને
એકરે તગડી , ધણ ઩ાછં લાળ્યંુ છે અને ળાભ઱ા બાની પગ વાગં ની
અણીએ ઉતાયી રઇ જીલતા જાલા દીધા છે.‖

http://aksharnaad.com

P a g e | 187

લજા ભશાયાજની છાતી ઩શ૊઱ી થલા ભાડં ી. ઩ાવાફધં ી અંગય્ંુ ઩શયે ંુ છે
તેની કવ૊ તટૂ ી ઩ડી. “યંગ ! ઘણા ઘણા યંગ ! ” એભ ભશાયાજના મખુ ભાથં ી
ધન્મલાદ લછૂટયા અને હકુ ભ કમો , ‖઩યભાણદં દાવ ! દાદન ળેખને
઩ચાવ ઘ૊ડે વાત઩ડે ભ૊કર૊, બીભાને તેડી આલે.”
“બરે, ફા઩ુ !”
“઩ણ કેલી યીતે રાલલા, ખફય છે ?’
“પયભાલો.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 188

“પ્રથભ તો એને જે પગ ઉ઩ાડી રીધી છે તે વાથે રેતા આલલી અને ફીજુ,ં
વાત઩ડા ને બાલનગય લચ્ચે આ઩ણાં જેટરાં ગાભ આલે છે એ દયેક
ગાભને ચોયે લસ્તીને બે઱ી કયી, કસફું ા કાધી, બીભા ગયચણમાના
઩યાક્રભને ચચી દેખાડવ.ું ગાભગે ાભ એ આમયને છતો કયલો.”

જભાદાય ઊ઩ડયા. વાત઩ડા ભાથે જઇને બીભા ગયચણમાને ફાથભાં રઇ
રીધા.

“અયે યંગ ગયાચણમા ! ભશાયાજની રાજ લધાયી !”

“અયે ફા઩ુ ! ઇ તો ભશાયાજનાં બાગ્મ જફયાં ! હું શું કયી ળકતો’તો ?’

http://aksharnaad.com

P a g e | 189

“લ્મો, થાલ વાફદા, તભાયે બાલનગય આલલાનું છે.”

“અયે ફા઩ા, હું ગયીફ ભાણવ ! ભશાયાજ ઩ાવે ભંથે ી કાઇં અલામ ?”

“અને ઓરી પગ વાથે રેલાની છે.”

બીભો તૈમાય થમો, ઩ણ પગ રેલાનું ન ભાન્મો. એટરે દાદન ળખે ે ઩ટેરને
રઇ બીભાના ઘયભાથં ી વાગં ભાં ઩યોલરે ી પગ ગોતી કાઢી, વચં ોડી વાગં
જ વાથે રઇ રીધી.

“લ્મો ગયચણમા, નાખો વાગં ઩ાઘડાભા.ં ”

http://aksharnaad.com

P a g e | 190

“અયે ફા઩ ! ભારંુ ભોત કાં કયાલો ?”

“તો અભે રેશ.ું ”

ભોખયે પગ વોતી વાગં , ઩છી ગયચણમો અને લાવં ે અવલાયો:એભ
અવલાયી ચારી. ગાભડે ગાભડે વાભમૈ ા,ં લધાભણાં અને કંકુના
ચાદં રા.ં ગાભડે ગાભડે ચોયાભાં દામયો બે઱ો થામ છે, ગયચણમાના
શયૂ ાતનની લાત ભડં ામ છે, ળયભા઱ આમય નીચે સનશા઱ીને ફેઠો યશે
છે.ઘાટા કસફું ાની અંજ઱ીઓ ઉ઩ય અંજ઱ીઓ અ઩ામ છે. એભ થતાં થતાં
બાલનગય આવય.ું

http://aksharnaad.com

P a g e | 191

ળયભાતે ઩ગરે ગયચણમો ભડે ી ઉ઩ય ચડલા ભાડં યો અને જે ઘડીએ દાદય
ઉ઩ય તે શયૂ લીયનું ડોકું દેખાણું , તે જ ઘડીએ ગાદી ઉ઩યથી ચાયે ઩રા
ઝાટકીને અઢાયવેં ઩ાદયના ધણી ઊબા થઇ ગમા.

“અયે ફા઩ ! યે’લા દ્યો ! ભને બોંઠાભન દ્યો ભા !”એભ બીભે અલાજ દીધો.
઩ણ ભશાયાજની તો છાતી પાટતી શતી. એ ળી યીતે અટકે ? આઠ કદભ
વાભા ચાલ્મા.

“આલો ! ગયચણમા, આલો ! આલો ! એભ આદય દીધો, ઩ણ ભોંભાં ળબ્દ
વભાતો નથી. દોડીને બીભો ભશાયાજના ઩ગભાં શાથ નાખલા જામ ત્માં તો

http://aksharnaad.com

P a g e | 192

ભશાયાજે ફાલડું ઩કડી રીધ.ું રઇ જઇને ઩ોતાને ઩ડખે ફેઠક દીધી. ભયક
ભયક ! ભશાયાજ તો શોઠભાં શવતા જામ છે અને દૂફ઱ા ઩ાત઱ા ઩યોણાની
વાભે ઩ગથી તે ભાથા સધુ ી નજય કયતા જામ છે. બીભાની ઩ા઩ં ણો તો
નીચે ઢ઱ીને ધયતી ખોતયતી યશી છે, અને ભોંએ ળયભના ળયે ડા ઩ડે છે.
આખી લાત ભાડં ીને દાદન ળેખે કશી વબં ઱ાલી. વાબં ઱ીને ભશાયાજ ભોં ભાં
આંગ઱ા નાખી ગમા.
“ગયચણમા !” ભશાયાજે ઩છૂ ્,ું “શું દયફાય તભને ઩ા઱ે છે?”

http://aksharnaad.com

P a g e | 193

“ના ફા઩,ુ હું તો લદડમા તાફે અકા઱ા ગાભનો લાવી છ.ં અશીં તો
વગાલ઱ોટે આવમો’તો.”
“ઠીક, ભરે ુજી ! ત્ાફં ાનું ઩તરંુ ભગં ાલો.” ભશાયાજે લજીયને કહ્.ું
ત્ાફં ાનું ઩તરંુ આવય.ું
“રખો ચાય વાતં ીની જભીન , ફે લાડીના કોવ , યાજની ગાદીએ દીલો યશે
ત્માં સધુ ી બીભા ગયચણમાના લળં ના ખામ.”
રખે રખાણો.

http://aksharnaad.com

P a g e | 194

“શલે રાલો ઩શયે ાભણી.”

઩ોળાક આવમો. રાટ઩ાટા ળણગાયેરી ઘોડી આલી. શીયની વયક ફેમ ફાજુ
શીંડો઱તી આલી છે , વાચા દકનખાફના આગેલા઱ અને જેયફધં ઘોડીની
ગયદને ળોબી યહ્ાં છે; કોઇ કુળ઱ લ઩ે ાયીએ રેખણ ઘડી શોમ એલી
કાનોટી ઘોડીને યશી ગઇ છે; અને જેભ કોઇ આણાત કાદઠમાણી રાજના
ઘભૂ ટા તાણતી શોમ તભે ઘોડીની કાનસયૂ ીની અલ઱ વલ઱ દોઢય ચડી
યશી છે. ગયચણમાને ઩ોળાક ઩શયે ાવમો અને ઩છી ઘોડીની વયક શાથભાં
આ઩ી ભશાયાજે આમયનો લાવં ો થાફડયો , ફોલ્મા ”બીભા ગયચણમા !

http://aksharnaad.com

P a g e | 195

તભાયી વદૃ ્ધ અલસ્થા છે એટરે તભાયે કંઇ નોકયી નથી કયલાની. ખાલ,
઩ીઓ અને આનદં કયો.”
ફાય ભદશના ચારે તેટલું ઩઱ાચણમા લીડભાથં ી ખડ અને દવ ક઱ળી
ફાજયો ભશાયાજે બે઱ાં ભોકરાવમા.ં અવલાયો જઇને લાજતે ગાજતે બીભાને
વાત઩ડે મકૂ ી આવમા.
આજ ઩ણ એના લળં જો ગયાવ ખામ છે.

http://aksharnaad.com

P a g e | 196

8. દે઩ા઱દે

ઉના઱૊ આવમ૊ છે. ધ૊ભ તડક૊ ધખે છે. આબભાથં ી જાણે અક્ગન લયવે છે.
ઊની ઊની લ ૂ લામ છે. ઩ાયેલાં પપડે છે.

ચૈત્ર ભરશન૊ ગમ૊. લૈળાખ ગમ૊. નદી-વય૊લયનાં ઩ાણી સકુ ાણાં , ઝાડલાનં ાં
઩ાન સકુ ાણાં , ભાણવ૊નાં ળયીય સકુ ાણાં , ઩શ-ુ ઩ખં ી ઩૊કાય કયલા રાગમાં .
યાજા દે઩ા઱દે ગ૊રશર બગલાનના બકત છે ; યાતે ઉજાગયા કયે છે , પ્રભનુ ે
અયજ કયે છે , “શે દમાફૄ! ભે ‖ લયવાલ૊! ભાયાં ઩શુ , ઩ખં ી અને ભાનલી
ભખૂ માં - તયસ્માં ભયે છે.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 197

પ્રભએુ જાણે યાજાજીની અયજ વાબં ઱ી. અ઴ાઢ ભરશન૊ ફેઠ૊ ને ભેહરુ ા
લયવલા રાગમા. ધયતી તયફ૊઱ થઇ. ડુંગયા ઉ઩ય ઘાવ ઊગમા.ં

દે઩ા઱દે ઘ૊ડે ચડયા. યાજમભાં પયલા નીકળ્મા. ―જ૊ઉં ત૊ ખય૊. ભાયી લસ્તી
સખુ ી છે કે દુ :ખી? જ૊ઉં ત૊ ખય૊, ખેડતૂ ખેતય ખેડે છે કે નરશ ? દાણા લાલે
છે કે નરશ? તભાભનાં ઘયભાં ઩યૂ ા ફ઱દ ને ઩યૂ ા દાણા છે કે નરશ?‖

ઘ૊ડે ચડીને યાજા ચાલ્મા જામ , ખેતયે ખેતયે જ૊તા જામ. ભ૊યરા ટોકે છે ,
઩શડુ ાં ચયે છે , નદીઓ ખ઱ખ઱ લશે છે , અને ખેડતૂ ૊ ગાતા ગાતા દાણા
લાલે છે. વહનુ ે વાતં ીડે ફબ્ફે ફ઱દ૊ , ફ઱દ૊ ઩ણ કેલા!ં ધીંગા અને
ધપરડમા.

http://aksharnaad.com

P a g e | 198

઩ણ એક ઠેકાણે યાજાજીએ ઘ૊ડ૊ ય૊ક્૊. જ૊ઇ જ૊ઇને એનંુ રદર દુ બાયંુ .
ક઱ીએ ક઱ીએ એન૊ જીલ ક઩ામ૊.

એક ભાણવ શાકં ે છે , ઩ણ શ઱ને ફેમ ફ઱દ નથી જ૊તમાા ; એક ફાજુ
જ૊તયેર છે એક ફ઱દ , ને ફીજી ફાજુ જ૊તયેર છે એક ફામડી. ભાણવ
શ઱ શાકં ત૊ જામ છે , ફ઱દનેમ રાકડી ભાયત૊ જામ છે. ફામડીનેમ રાકડી
ભાયત૊ જામ છે. ફામડીના ફયડાભાં રાકડીઓના વ૊઱ ઊઠી આવમા છે.
ફાઇ ત૊ ણફચાયી ય૊તી ય૊તી શ઱ ખંેચે છે. ઊબી યશે ત૊ ભાય ખામ છે.

યાજા દે઩ા઱દે એની ઩ાવે ગમા. જઇને કહ્ંુ , “અયે બાઇ ! શ઱ ત૊ ઊભંુ
યાખ.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 199

“ઊભંુ ત૊ નરશ જ યા્.ંુ ભાયે લાલણી ભ૊ડી થામ ત૊ ? ત૊ ઊગે શંુ , તારંુ
ક઩ા઱? લાલણી ને ઘી-તાલણી! ભડું ઢાકં ીનેમ લાલણી કયલી ઩ડ,ે ઠાક૊ય!”

એટલંુ ફ૊રીને ખેડતૂ ે શ઱ શાકં ્ે યાખય.ંુ એક રાકડી ફ઱દને ભાયી અને
એક રાકડી ફાઇને ભાયી.

યાજાજી શ઱ની વાથે વાથે ચાલ્મા. ખેડતૂ ને પયી લીનવમ૊ , “અયેયે, બાઇ!
આલ૊ વનદા મ? ફામડીને શ઱ભાં જ૊ડી!”

“તાયે તેની ળી ઩ચં ાત ? ફામડી ત૊ ભાયી છે ને ? ધયાય જ૊ડીળ. ધયાય
ભાયીળ.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 200

“અયે બાઇ, ળીદ જ૊ડી છે? કાયણ ત૊ કશ!ે ”

“ભાય૊ એક ઢાઢં ૊ ભયી ગમ૊ છે. હંુ ત૊ છં ગયીફ ચાયણ. ઢાઢં ૊ રેલા ઩ૈવ ન
ભ઱ે . લાલણી ટાણે ક૊ઇ ભાગમ૊ ન આ઩ે , લાવંુ નરશ ત૊ આ્ંુ લયવ ખાઉં
શ?ંુ ફામડી-છ૊કયાનં ે ખલયાવંુ શ?ંુ એટરા ભાટે આને જ૊ડી છે!”

“વાચી લાત! બાઇ , વાચે વાચી લાત! રે , હંુ તને ફ઱દ રાલી આ઩ંુ ઩ણ
ફામડીને તંુ છ૊ડી નાખ. ભાયાથી એ નથી જ૊લાત.ંુ ”

“઩ે‖રાં ફ઱દ ભગાલી આ઩ , ઩છી હંુ એને છ૊ડીળ ; તે ઩શરે ાં નરશ છ૊ડું.
શ઱ને ઊભંુ ત૊ જ નરશ યા્.ંુ આત૊ લાલણી છે, ખફય છે?”

http://aksharnaad.com