Rasdhar-ni-Vartao-part-1

P a g e | 101

કન્મા ઊબી થઇ યશી, “ફા઩ા, હંુ ઢેઢ છં. તભને આબડછેટ....”

“આબડછેટ કેલાની લ઱ી ? તંુ ત૊ અભાયી ફ૊ન-દીકયી છ૊. આલી જા ઝટ
ઘ૊ડી ભાથે , નીકય આ઩ને ફેમ આંશીં ઠાભ યશશે .ંુ શભણાં કાઠીડાનંુ કટક
આંફી રેળે.”

આતાબાઇએ કન્માને ફેરાડયે રીધી. “શા, શલે ભાયા રડરને ફયાફય ઝારી
યાખજે, નીકય ઩ડીળ નીચે ને ભનેમ ઩ાડીળ. ઝાલ્મ , ફયાફય ઝાલ્મ! ”
એલી ફથથડ લાણી ફ૊રત૊ આત૊બાઇ ઉઘાડી વભળેયે લગડ૊ ગજલત૊
઩ાછ૊ લળ્મ૊. ઘ૊ડાના વપેદ દૂવધમા ઩છૂ ્ન૊ ઝડં ૊ , કન્માની ઓઢણી અને
જુલાન આતાબાઇની ઩ાઘડીનંુ છ૊ગંુ શલાભાં પયકતાં ગમા.ં

http://aksharnaad.com

P a g e | 102

ભાગે એને ઩૊તાના વ઩તાનંુ ભ૊કરેર કટક ભળ્ય.ંુ કટકને ભ૊ખયે ઢેઢકન્માને
ફેરાડયે રઇને ઉઘાડી વભળેયે જમાયે આત૊બાઇ વવશ૊યની ફજાયે
નીકળ્મ૊, તમાયે શજાય૊ની આંખ૊નાં ત૊યણ થઇ યહ્યાં શતા.ં આતાબાઇના આ
઩શરે ા ઩યાક્રભ ઉ઩ય એ શજાય૊ નેત્ર૊ની અંજણ઱ઓ છંટાતી શતી. ફાઇઓ
આ લીયનાં લાયણાં રેતી શતી.ઢેઢકન્મા ત૊ નાટાયંબ કયતી ઘ૊ડી ઉ઩ય
ફા઩નુ ે જ૊યથી ઝારીને જ ફેઠી યશી.

ડરે ીએ ઊતયીને એણે કન્માનાં ય૊તાં ભાલતયને દીકયી સ઩ુ યત કયી. ફા઩ુ
અખેયાજજીને ફા઱૊યાજા ઩ગે રાગમ૊. ગદગદ કંઠે ઢેઢકન્માએ કહ્ંુ, “ફા઩!ુ

http://aksharnaad.com

P a g e | 103

હંુ નીચલયણ નાય ઠયી. હંુ તનંુ ે ત૊ શંુ આ઩ંુ ? આંતયડીની આવળ઴ આ઩ંુ છં
કે તંુ જમાં ચઢીળ તમાં તાયી આલી જ પતેશ થાળે.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 104

5. કાવનમ૊ ઝા઩ં ડ૊

ભશાયાજને આથભલાનંુ ટાણંુ થતંુ શત.ંુ તે લખતે વીભભાથં ી યખ૊ણરમાએ
શાપં તાં શાપં તાં આલી સદુ ાભડા ગાભે લાલડ દીધા કે વીભાડે ખે઩ટ ઊડતી
આલે છે. ભાણ઱માના વભમાણાનંુ ઩ા઱ એકવાભટી વ૊-વ૊ ફદં ૂક૊ વાથે
સદુ ાભડા બાગં લા ચાલ્યંુ આલે છે.

વાબં ઱ીને દયફાય ળાદૂ઱ ખલડના ભાથાભાં ચવક૊ નીક઱ી ગમ૊. આજ
એને ઩૊તાની આફફૃ ધ઱ૂ ભ઱લાનંુ ટાણંુ આવયંુ રાગય.ંુ એના તભાભ
કાઠીઓ ગાભતયે ગમા શતા. ગાભભાં ઘયડા-ં બઢુ્ઢાં વલના ક૊ઇ રડનાય૊ ન

http://aksharnaad.com

P a g e | 105

ભ઱ે . શવથમાય શતાં નરશ , તેભ શવથમાય ફાધં ી જાણે તેલી લસ્તીમે નશ૊તી.
ઘડીક લાય ત૊ રભણે શાથ દઇને ળાદૂ઱ ખલડ ફેવી યહ્યા.
“઩ા઱ આલે છે! વભમાણાનં ંુ ભ૊ટંુ ઩ા઱ આલે છે! ” એલ૊ ઩૊કાય આખા
સદુ ાભડાભાં ઩ડી ગમ૊ , અને એ ઩૊કાય વાબં ળ્મા બે઱ા ત૊ ર૊ક૊ ઘયભાથં ી
ધભાકા દેતાં ફશાય આવમા.ં કારઠમાણીઓ વાફં ેરાં રઇ રઇને ઉંફયે ઊબી
યશી. છ૊કયાં ત૊ ઩ા ‖ણાની ઢગરી કયી ળત્રઓુ ની વાભે ધીંગાણંુ ભચાલલા
ટ૊઱ે લળ્મા.ં

http://aksharnaad.com

P a g e | 106

ક૊ઇએ કહ્ંુ કે, “ફા઩ુ મઝંૂ ાઇને ફેઠા છે , શવથમાય નથી, ભાણવ નથી, ગાભ
લટં ૂ ાળે, ફાઇયનંુ ે ભાથે તયકડાઓના શાથ ઩ડળે. એટરે ફા઩ુ તયલાય
ખાઇને ભયળે!”

“અયે ભમાં! ભમાં ! અભે શંુ ચરૂડયંુ ઩ે ‖યી છે ?” નાનાં નાનાં ટાફરયમાં અને
ખ૊ખડધજ બઢુ્ઢા ફ૊રી ઊઠયા.ં

“અને અભે ચડૂ ણરયનંુ ી ઩ે ‖યનારયયંુ શંુ તાણી કાઢેર છીએ તે એભ અભાયે
ભાથે ઩ાયકા શાથ ઩ડલા દેશંુ ? અભાય૊ ચડૂ ર૊ જેને ભાથે ઝીંકશંુ એની
ખ૊઩યીનાં કાચરાં નરશ ઊડી જામ ? જાલ ફા઩ુ ઩ાવે , અને એને શયભત
આ઩૊.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 107

લસ્તીના જે દવ-લીવ ભાણવ૊ શતા તે ળાદૂ઱ ખલડની ડરે ીએ ગમા ;
જઇને શોંકાયા કયી ઊઠયા કે , “એ આ઩ા ળાદૂ઱! એરા ળાદૂ઱૊ થઇને આભ
ક્ાયન૊ વલચાય શંુ કયછ ? અભાયાં ખ૊ણ઱માભાં પ્રાણ છે તમાં સધુ ી ફા઩ડા
વભમાણા શંુ સદુ ાભડાન૊ ઝા઩ં ૊ લ઱૊ટી ળકે ? અયે , શવથમાય ફાધં ્મ. તાયા
ગાભની ફામરડયંુ કછ૊ટા લા઱ીને ઊબી થઇ ગઇ છે!”

તમાં એક લાઘયણ ફ૊રી , “અયે ફા઩ ળાદૂ઱ ખલડ! અભે ફધામં ત૊
સદુ ાભડાનાં ધણી છમેં. તે દી રાખા કય઩ડાએ નીંબણી નદીને કાઠં ે ગાભ
ફધાનં ે શંુ નશ૊તંુ કહ્ંુ કે ―સદુ ાભડા ત૊ વભે ભાથે! ‖ તે દી‖થી આખી લસ્તી

http://aksharnaad.com

P a g e | 108

ગાભની વયખી બાગીદાય થઇ છે. તાયી ડેરી અને અભાયા કફૂ ા લચ્ચે
પયક નથી યહ્ય૊. સદુ ાભડાને ભાથે ભાથાં જામ ત૊મ શ?ંુ ધણી છૈંમંે!”

―શા! શા! અભે ફધાં સદુ ાભડાનાં વયખે બાગે ધણી છીએ” - એભ આખી
લસ્તી ગયજી ઊઠી.

વલં ત 1806 ની અંદય આ્ંુ ગાભ એક ળત્રુ વાભે રડ્ંુ શત.ંુ તે રદલવથી
જ ―વભે ભાથે સદુ ાભડા ‖ના કયાય થમેરા. એટરે કે આખી લસ્તીને વયખે
બાગે ગાભની જભીનની લશચેં ણ થઇ શતી તે લાત ગાભની લાઘયણ ઩ણ
નશ૊તી લીવયી.

http://aksharnaad.com

P a g e | 109

એક ઝા઩ં ડ૊ ઩ણ એ લખતે તમાં ઊબ૊ શત૊. “એરા, છેટ૊ યે‖! છેટ૊ યે” એભ
વહુ એને હડુ કાયતાં શતા.ં તમાં ત૊ એની વાભે આંગ઱ી ચીંધીને એની લહુ
કશલે ા રાગી “અને ળાદૂ઱ ફા઩!ુ આ ભાય૊ ધણી કાવનમ૊ તભને શયૂ ાતન
ચડાલલા બણંૂગમ૊ લગાડળે. ઇમે સદુ ાભડાન૊ બાગદાય છે. અને ય૊મા!
સદુ ાભડા વારુ જ૊ તંુ આજ ભયીળ નરશ ને , ત૊ હંુ તને ઘયભાં નરશ ગયલા
દઉં!”

ઝા઩ં દ૊ શસ્મ૊ , કાઇં ફ૊લ્મ૊ નશીં , ઩ણ ગ઱ાભાં ક૊ઠી જેલડ૊ ઢ૊ર ટાગં ીને
઩૊તાના યાઠ૊ડી શાથ લદે તયઘામ૊ લગાડલા ભાડં ય૊. એની જ૊યાલય દાડં ી
઩ડી, એટરે જાણે કે આવભાન ગજંુ લા રાગય.ંુ એનંુ નાભ કાવનમ૊ ઝા઩ં ડ૊.

http://aksharnaad.com

P a g e | 110

“એરા, ગાડાં રાલ૊ , ઝટ ગાડાં બે઱ાં કય૊. ” એલી શાકર ઩ડી. કાવનમાને
તયઘામે કામયને છાફડે ઩ણ શરય આવમા.

શડેડાટ કયતાં ગાડાં આલી ઩શોંચ્મા.ં ધફ૊ધફ ગાભના ઝા઩ં ાફધં થમા ,
અને ઝા઩ં ા આડાં આખા ગાભનાં ગાડાં ઠાવં ી દીધા.ં એની આડા દવ-દવ
ભાણવ૊ તયલાય રઇને ઊબા યહ્યા. ઝારયટાણંુ થઇ ગય.ંુ ગાભન૊ ફાલ૊
ધ્માન ધયીને ઠાકય ભા ‖યાજની આયતી ઉતાયલા ભાડં ય૊. ઩ાચં ળેય
વ઩ત્ત઱ની એ ઊજ઱ી આયતીભાથં ી દવ-દવ જમ૊તના ઝ઱ે ઱ાટ ઠાકય
ભા‖યાજના ભ૊ઢા ઩ય યભલા ભદં ્યા. ટ઩રૂડમાં છ૊કયાં શાપં તાં શાપં તાં ચ૊યાના
એ ત૊વતંિગ નગાયા ઉ઩ય ડાડં ીના ઘા દેલા રાગમા.ં અને ફીજી ફાજુ ઝા઩ં ા

http://aksharnaad.com

P a g e | 111

ફશાય આછા આછા અંધાયાભાં નીંબણી નદીને કાઠં ે દુ શ્ભન૊ની ફદં ુ કની
જાભગયીઓ ઝબકૂ લા ભાડં ી.

ઓરી લાઘયણન૊ કફૂ ૊ ફયાફય ઝા઩ં ાને ઩ડખે જ શત૊. વળકાય કયલાની
ફદં ૂકભાં દાફૃગ૊઱ી ધયફીને જાભગયી ઝેગલી લાઘયણે ઩૊તાના ધણીના
શાથભાં દીધી અને કહ્ંુ , “એમ ય૊મા! તેતય ને વાવં રાં ત૊ ય૊જ ભાયછ ,
તઇં આજ એકાદ ભ૊લડીને ભાયીને ગાભનંુ ધણી઩ણંુ ત૊ વાચંુ કયી
દેખાડય!”

લાઘયીને ચાનક ચડી. શાથભાં ફદં ૂક રઇને ગાડાના ગરૂ ડમા લચ્ચે
ગ૊ઠલાઇને એ ફેવી ગમ૊. વભમાણા આલી ઩શોંચ્મા. ભ૊ખયે એન૊ વયદાય

http://aksharnaad.com

P a g e | 112

રખ૊ ઩ાડયે ચાલ્મ૊ આલત૊ શત૊. રખા ઩ાડેયના શાથભાં જે જાભગયી
ઝગતી શતી તેના અજલા઱ાભાં એની યાક્ષવી કામા ફયાફય ચ૊ખખી
દેખાતી શતી. એને દેખતાં જ કફૂ ાને ઓટે ઊબાં ઊબાં લાઘયણે લાઘયીને
ચીવ ઩ાડી, “એમ ઩ીટયા! જ૊ઇ શંુ રયમ૊ છ૊? દે, દે, ઇ ભ૊લડીના ક઩ા઱ની
ટીરડીભાં નોંધીને કય બડાક૊! ને કાચરાં કયી નાખમ એની ખ૊઩યીના. દે
ઝટ! ચાય જુગ તારંુ નાભ યે‖ળે.”

઩ણ લાઘયીના શાથ કં઩લા ભાડં યા. ફદં ૂક પ૊ડલાની એની છાતી ન ચારી.
ભાથે લીજ઱ી ઩ડી શ૊મ એલ૊ એ તમાં ને તમાં વજ્જડ થઇ ગમ૊. તે લખતે
એક સતુ ાય શાથભાં શાથર૊ રઇને ઊબ૊ શત૊. કાવનમાએ તયઘામા ઢ૊ર

http://aksharnaad.com

P a g e | 113

઩યડાડં ી નાખી, તમાં સતુ ાયનંુ વત જાગી ગય.ંુ એના ભનભાં અજલાફૄં થઇ
ગયંુ કે ―શામ શામ! હંમુ સદુ ાભડાન૊ વયખ૊ ધણી! અને આલ૊ રાગ જામ!”

એણે દ૊ટ દીધી. લાઘયીના શાથભાથં ી ઝૂટં લીને એણે ફદં ૂક ખબે ચડાલી
રખા ઩ાડેયના ક઩ા઱ વાભે નોંધી , દાગી, અને શડુડુડુ દેતી ગ૊઱ી છૂટતાં
લાય જ રખાની ખ૊઩યીભાં ―પડાક!‖ અલાજ થમ૊. શયદ્વાયના ભે઱ાભાં ક૊ઇ
જ૊યદાય શાથની થ઩ાટ લાગતાં દૂફ઱ા વાધડુ ાના શાથભાથં ી વલાળેય
ખીચડી વ૊તંુ યાભ઩ાતય ઊડી ઩ડે તેભ રખાની ખ૊઩યી ઊડી ઩ડી.
જીલતયભાં ઩શરે ી જ લાય શાથભાં ફદં ૂક ઝારનાયા એ સતુ ાયે યંગ યાખી
દીધ૊.

http://aksharnaad.com

P a g e | 114

અને ઩છી ત૊ ―દ્ય૊! દ્ય૊! એભ દેકાય૊ ફ૊લ્મ૊. ઩ાડેય ઩ડય૊ અને અંધાયાભાં
વભમાણા આકુ઱ વમાકુ઱ થમા. ભનભાં રાગયંુ કે ઝા઩ં ાભાં ક૊ણ જાણે કેટરા
જ૊દ્ધા ફેઠા શળે.ગ૊કીય૊ ઩ણ કા઱ા ગજફન૊ થઇ ઩ડય૊. ઩થયા છૂટયા.
વભમાણાની જાભગયીઓભાં ફદં ૂક૊ના કાનભાં ચ઩ં ાલા રાગી. બડાકા થમા.
઩ણ ગ૊઱ીઓ ઠણણણ દેતી ગાડા વાથે બટકાઇને બોંમે ઩ડલા ભાડં ી.
ત૊મે એ ત૊ વભમાણાની ફદં ૂક૊! કંઇકને ઘામર કયીને રખા ઩ાડેયની રાળ
રેતા કે વભમાણા યલાના થમા. ઝા઩ં ા ઉ઩ય ત૊ યંગ દાખી દીધ૊. ઩ણ
કાવનમ૊ ઢ૊રી ગ૊તે છે કે ―આ઩૊ ળાદૂ઱ ક્ાં ?‖ ઝા઩ં ે ડંકતા ડંકતા જે
ઘામર૊ ઩ડયા શતા તે કશે , “કાવનમા! આ઩ા ળાદૂ઱ને ગ૊ત , એને
ફચાલજે.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 115

કાવનમ૊ ઢ૊રી ધણીને ગ૊તલા રાગમ૊. શાથભાં ઉઘાડી તયલાય રઇને
આ઩૊ ળાદૂ઱ ગઢની યાગં ે યાગં ે અંદયથી ત઩ાવતા ત઩ાવતા ચાલ્મા જામ
છે. ફીજુ ં ક૊ઇ આદભી એની ઩ાવે નથી. એને પડક૊ શત૊ કે ક્ાકં ળત્રઓુ
ગઢ ઉ઩યથી ઠેકીને ગાભભાં ઩ેવી જળે.

વભમાણા ઩ણ ફશાયને યસ્તે ફયાફય ગઢની યાગં ે યાગં ે ચાલ્મા જતા શતા ,
એલાભાં તેઓએ ગઢની દીલારભાં એક નાનકડું ગયનાફૄં દીઠું. રાગ
જ૊ઇને વભમાણા અંદય ઩ેવલા રાગમા , અને ઩ડખે શાડકાનં ૊ એક ભ૊ટ૊
ન઱૊ ઩ડય૊ શત૊ , એ ઉ઩ાડીને વભમાણાએ આ઩ા ળાદૂ઱ને ભાથે ઝીંક્૊.

http://aksharnaad.com

P a g e | 116

઩શરે લાન વભમાણાના પ્રચડં ઘાએ આ઩૊ ળાદૂ઱ ફેશ૊ળ ફનીને ધયતી
ઉ઩ય ઢ઱ી ઩ડયા.

઩ણ તમાં ત૊ ―ધડ! ધડ! ધડ!‖ એભ ક૊ણ જાણે એકવાભટી કેટરી તયલાયના
ઝાટકા વભમાણાઓને ભાથે તટૂ ી ઩ડયા. ભતૂ નાથના બેયલ જેલા કદાલય
અને ્નૂ ી વભમાણા , ભ૊ટા ઩શાડને ભાથેથી ઩થયા ઩ડે તેભ ધયતી ઉ઩ય
઩ડલા રાગમા. આ ક૊ની તરલાય૊ ઝીંક ફ૊રાલે છે તે જ૊લા ઊંચી નજય
કયલાનીમે લે઱ા નશ૊તી. ―આ રે! આ રે! રેત૊ જા! ‖ એભ ચવકા થતા
જામ છે ને તયલાયના ઝાટકા ઩ડતા જામ છે. ળત્રઓુ ન૊ વ૊થ લ઱ી ગમ૊.
વાભવાભી તયલાય૊ની તા઱ી ફ૊રી ગઇ. ઩ણ ક૊ણ ક૊ને ભાયે છે તેની

http://aksharnaad.com

P a g e | 117

અંધાયે ગભ ન ઩ડી. વભમાણા બાગમા , અને બાગમા તેટરા ઩ણ દ્વાયકાના
જાત્રાફૄની જેભ સદુ ાભડાની જાત્રાનાં એંધાણ તયીકે તયલાયના ઝાટકાની
દ્વાયકાછા઩ રેતા ગમા.

એ છા઩૊ દેનાયી ભજુ ા ક૊ની શતી ? એ અંધાયાભાં ક૊ણ , કેટરા જણા લાયે
આલી ઩શોંચ્મા શતા ? ફીજુ ં ક૊ઇ નરશ એકર૊ કાવનમ૊ જ શત૊. કાવનમ૊
ફા઩નુ ે ગ૊તત૊ શત૊. ફયાફય ટાણે એ આલી ઩શોંચ્મ૊.ફા઩નુ ૊ ફેશ૊ળ દેશ
઩ટકાઇને ઩ડય૊ શત૊. તેની જ કંભયભાથં ી કાવનમે તયલાય ખંેચી રીધી.
અને અંધાયાભાં એની એકરી ભજુ ાએ ઩દં ય-઩દં ય ઝાટકા વાભટા ઩ડતા

http://aksharnaad.com

P a g e | 118

શ૊મ એટરી ઝડ઩થી તયલાય આંટી. એણે એકરાએ દેકાય૊ ફ૊રાવમ૊.
સદુ ાભડાને વહથુ ી લધુ ફચાલનાય એ કાવનમ૊ શત૊.

આ઩ા વાદૂ઱ની ક઱ ઊતયી , એણે આંખ૊ ઉઘાડી, ઩ડખે જુએ તમાં ઩ચીવ-
઩ચીવ ઘાભાં કટકા થઇ ગમેર૊ કાવનમ૊ ઩ડય૊ છે.

“ફા઩!ુ સદુ ાભડા” એટલંુ જ એ ફ૊રી ળક્૊. ઩છી એના પ્રાણન૊ દીલ૊
ઓરલાઇ ગમ૊.

વલાયે ચ૊યાભાં ડામય૊ બયાણ૊. ભયેરાઓને દેન દેલાની તૈમાયી થતી શતી.
ફધી રાળ૊ વાભે ઩ડી શતી. એ ટાણે ભાણવ૊ન૊ અપવ૊વ ઉડાડલા ભાટે

http://aksharnaad.com

P a g e | 119

ગઢલીએ ઩૊યવનાં લેણ કાઢયાં , “ખભા! ખભા તને , આ઩ા ળાદૂ઱! આજ તંે
કારઠમાણીની કખૂ ઉજા઱ી! જ૊ગભામાએ સદુ ાભડાનંુ નાક યાખય.ંુ લાશ
યણના ખેરણશાય!”
છ૊શડાં યણબડાં કે‖ એભ વાદ૊,
ર૊શ ઝડાકા ફેવરડા,ં
બડ ઊબે ઝા઩ં ૊ બે઱ામે,
(ત૊) બઠ છે જીલન એશ બડા.ં

http://aksharnaad.com

P a g e | 120

[ળાદૂર ખલદ કશે છે : ”શે ફ઱લાન જ૊દ્ધાઓ , શે તયલાય૊ના વાધેરા લીય
નય૊, તભે શાજય શ૊ છતાં જ૊ ગાભના દયલાજાભાં દુ શ્ભન૊ દાખર થઇ
જામ, ત૊ લીય એલા શયૂ લીય૊નંુ જીલતય ધ઱ૂ ભળ્ય.ંુ ”]

એભ ભયદ લણુ ાઓત આખે.
વણજ૊ ગલ્રાં નયાં વયા,ં
નય ઊબે બે઱ામ નીંગરંુ,
ત૊ નાનત છે એશ નયા.ં

[લણૂ ા ખલડન૊ ઩તુ ્ર ળાદૂ઱ કશે છે કે “શે ઩રુ ુ઴૊ , વાબં ઱જ૊.કે જ૊ ભયદ
ઊબ૊ શ૊મ છતાં ગાભ લટં ૂ ામ,તે ત૊ એલા ભયદને રાછં ન શજ૊.”]

http://aksharnaad.com

P a g e | 121

લ઱ગમા ગઢે ભાણ઱માલા઱ા,
ભાયટી઩ણાયા બયેર વભિંમા,
઩૊તે ચકચયૂ વથમ૊ ઩લાડે,
એભ કેક બડ ચકચયૂ રકમા.

[ભાણ઱માલા઱ા વભમાણા લટં ૂ ાયા , કે જે ભયદાનગીબયેરા શત તે ,
સદુ ાભડાના ગઢ ઉ઩ય તટૂ ી ઩ડય. તે લખતે ફશાદુ ય ળાદૂ઱ ભયણણમ૊
ફન્મ૊ અને ફીજા કંઇકને એણે શયૂ ાતન ચઢાવમા]ં

વાદે ગઢ યાખમ૊ સદુ ર઩ય,
દ૊ખી તણ૊ ન રાગે દાલ,

http://aksharnaad.com

P a g e | 122

એભ કયી કવ઱ે ઊગરયમ૊,
યંગ છે થાને, ખલડાયાલ.

[સદુ ાભડાન૊ ગઢ ળાદૂ઱ ખલડે એલી યીતે ફચાલી રીધ૊. દુ શ્ભન૊ને રાગ
પાવમ૊ નરશ. એ યીતે ળાદૂર ખલડ , તમંુ ે ક્ષેભકુળ઱ ઉગયી ગમ૊. ખલડ૊ના
યાજા, યંગ છે તને.]

઩૊તાના ઩યાક્રભનંુ ગીત વાબં ઱ીને ળાદૂ઱ ઉદાવ મખુ ે ડ૊કંુ શરાવય.ંુ

ચાયણ ઩છૂ ે, “કા,ં ફા઩! કાઇં ભ૊ફૄં કહ્?ંુ ”

“ગઢલા! કવલની કવલતામે આબડછેટથી ફીતી શળે કે?”

http://aksharnaad.com

P a g e | 123

“કાઇં વભજાણંુ નરશ, આ઩ા ળાદૂ઱!”

“ગઢલા! તભાયા ગીતભાં ભાય૊ કાવનમ૊ ક્ાં ? કાવનમાના નાભ વલનાની
કવલતને હંુ શંુ કરંુ?”

ચાયણને બોંઠાભણ આવય.ંુ એણે પયીથી વયસ્લતીને વાદ કમો. ફે શાથ
જ૊ડીને એણે રદળાઓને લદં ના દીધી , તમાં એની જીબભાથં ી લેણ ઝયલા
ભાડં યા,ં

[ગીત-જાંગડું]
અડડ ભાણ઱મ૊ કડડ સદુ ાભડે આપળ્મ૊,

http://aksharnaad.com

P a g e | 124

બજ નગય લાતન૊ વથમ૊ બાભ૊,
ક૊ડ અ઩વય તણા ચડૂ રા કાયણે,
સડંૂ રાન૊ લા઱તર ણગમ૊ વાભ૊.

[ભાણ઱માના વભમાણા સદુ ાભડા ઉ઩ય તટૂ ી ઩ડયા , જાણે કે ભજુ અને નગય
લચ્ચે યદુ ્ધ ભડં ાય.ંુ એ લખતે યણક્ષેત્રભાં ભયીને અપ્વયાઓને ઩યણલાના
ક૊ડથી એક ઝાડુ કાઢનાય બગં ી ળત્રઓુ વાભે ગમ૊.]

લયતરયમા તણ૊ નકે રયમ૊ લારયમ૊,
ધધબંુ ્મ૊ ઩ા઱ ને ચડય૊ ઘ૊ડ,ે
ઢ૊રના લગડાલતર કેભ નલ ધડરકમા,

http://aksharnaad.com

P a g e | 125

ઢ૊રન૊ લગાડતર ણગમ૊ ઘ૊ડે.

[઩૊તાની ફામડીન૊ લામો ઩ણ એ ન યહ્ય૊ , રશ્કય તૈમાય થય.ંુ ઩૊તેમ
ઘ૊ડે ચડય૊ , અને ઩ાવે ઢ૊ર લગડાલનાયઓને શયૂ લીય૊ને ત૊ શજી ળોમા
ચઢતંુ યહ્.ંુ તમાં ત૊ ઢ૊ર લગાડનાય૊ ઩૊તે જ યણઘેર૊ ફનીને દ૊ડય૊.]

લીબડા તણાં દ઱ કયભડે લારઢમા,ં
વબાવય આટકે ર૊શી સકૂ ા,ં
અ઩વયા કાયણે ઝાટકે આટકી,
ઝા઩ં ડ૊ ઩૊઱ લચ વથમ૊ ઝૂકા.

http://aksharnaad.com

P a g e | 126

[ળત્રઓુ નાં ટ૊઱ાનં ે એણે તયલાયથી કા઩ી નાખમા.ં અપ્વયાઓને લયલાન૊
ઉતવાશી એ કાવનમ૊ બગં ી રડીને આખયે ળેયી લચ્ચે ભમો.]

બડયા ફે યખેશય જેત઩ય બોંમયે,
લજાડી ખાગ ને, આગ લધક૊,
યંગે ચડય૊ ગાભને, વાભે કયા઱ે રયમા,
એટર૊ કાવનમાન૊ ભયણ અધક૊.

[અગાઉ ઩ણ ફે અછૂત૊ રડરે ા શતા:એક જેત઩યુ ભાં ચા઩ં યાજ લા઱ાના
યદુ ્ધ લખતે ને ફીજ૊ બોંમયગઢની રડાઇભા.ં તે ફન્ને ઩ણ ઩૊તાના ગાભને
ખાતય ખડ્ગ લા઩માા. ઩ણ કાવનમાનંુ ભયણ ત૊ એથીમે અવધક છે , કેભ કે

http://aksharnaad.com

P a g e | 127

એક ત૊ એણે ગાભને વલજમન૊ યંગ ચડાવમ૊ , ને લ઱ી ઩૊તાના ભાણરકને
એણે કુળ઱ યાખમા.]

http://aksharnaad.com

P a g e | 128

6. ઘ૊ડી અને ઘ૊ડેવલાય

બોં બીની, ઘ૊ડા બરા, ડાફા ઊ઩રડમા,
(કા)ં ભયઘાનેણે ભાણલા, (કા)ં ખગ લાલા ખરડમા.

[એક વખી ફીજી વખીને ઩છૂ ે છે કે આલી ભેઘબીની, મશુ ્કેર બ૊ભને ભાથે
આલા બરા ઘ૊ડા ઩ય ચડીને ઊ઩ડતે ડાફરે આ અવલાય ક્ાં જાતા
શળે? જલાફ ભ઱ે છે કે ફીજે ક્ાં જામ? - ફેભાથં ી એક ભાગે; કાં ઩૊તાની
મગૃ નમની સ્ત્રીને ભ઱લા, ને કાં વગં ્રાભભાં ખડગ લીંઝલા; કાં પ્રેભ઩થં ે ને
કાં ળોમા઩થં ે.]

http://aksharnaad.com

P a g e | 129

ક૊ઇ ઘ૊ડ૊, ક૊ઇ ઩યખડ૊, ક૊ઇ વચગં ી નાય,
વયજનશાયે વયજજમા,ં તીનંુ યતન વવં ાય.

[પ્રભએુ ત્રણ યતન૊ વવં ાયભાં વયજમાં છે; ક૊ઇ તેજી ઘ૊ડ૊, ક૊ઇ શયૂ લીય
઩રુ ુ઴ ને ક૊ઇ એને ળ૊બાલનાયી સરુ ક્ષણા નાયી, ત્રણેમ ન૊ ભે઱ પ્રભુ જ
ભે઱લી ળકે છે.]

બર ઘ૊ડા, લર લકં ડા, શર ફાધં લા શવથમાય,
ઝાઝા ઘ૊ડાભાં ઝીંકલા, ભયવંુ એક જ લાય.

http://aksharnaad.com

P a g e | 130

[બરા ઘ૊ડા વલાયી કયલાના શ૊મ, વળય ઩ય લાકં રડમા લા઱ શ૊મ ને અંગે
ફાધં લાને શવથમાય શ૊મ: ઩છી ફશ૊઱ા ળત્રુ - ઘ૊ડેવલાય૊ ઩ાય ત્રાટકલાનંુ
શ૊મ, ત૊ ઩છી બરે ભ૊ત આલે - ભયવંુ ત૊ એક જ લાય છે ને !]

ભેથ઱ી ગાભને ચ૊યે એક રદલવ વાજં ે કારઠમાલાડનાં ઘ૊ડાનં ી લાત૊ ભડં ાણી
શતી, ક૊ઇ ભાણકીનાં લખાણ કયતંુ શત,ંુ ત૊ ક૊ઇ તાજણનાં ઩યાક્રભ કશતે ંુ
શત.ંુ એભ ફેયી, ફૂરભા઱, યેળભ, લાદં મા... લગેયેની લાત૊ નીક઱ી. એક
જણે ડંઘૂ ાની ઘટંૂ રેતાં રેતાં કહ્,ંુ "એ ફા઩ ! જે ઘડીએ જાતલતં અવલાય
ચડે, તે ઘડીએ જાતા આબનેમ ટેક૊ દ્યે, શ૊!”

એક ચાયણ ફેઠ૊ શત૊, એના શ૊ઠ ભયકતા શતા.

http://aksharnaad.com

P a g e | 131

“કાં ફા, શવ૊ કા?ં ભ૊ટા અવલાય દેખાઓ છ૊ !” [ફા = ઩રુ ુ઴ ભાટેનંુ
વાભાન્મ વન્ભાનસચૂ ક વફં ૊ધન.]

“અવલાય હંુ ત૊ નથી, ઩ણ એલ૊ એક અવલાય અને એલી જ જ૊ડીદાય
ઘ૊ડી ભંે જ૊મેર છે!”

“તમાયે, ફા, કશ૊ને એ લાત! ઩ણ લાતભાં ભ૊ણ ન ઘારજ૊! જ૊યંુ શ૊મ એવંુ
જ કશી દેખાડજ૊.”

ખોંખાય૊ ભાયીને ચાયણે ઩૊તાનંુ ગફૄં ઠીક કયી રીધંુ ઩છી એણે ડામયાને
કહ્,ંુ "ફા, જ૊યંુ છે એવંુ જ કશીળ, ભ૊ણ ઘાલંુ ત૊ જ૊ગભામા ઩શોંચળે.

http://aksharnaad.com

P a g e | 132

઩ણ ચાયણન૊ દીકય૊ છં, એટરે શયૂ લીયાઇને રાડ રડાવમા લગય ત૊ નરશ
યશલે ામ.”

શ૊કાની ઘટંૂ રઇને એણે લાત ભાડં ી, "લધુ નરશ, ઩ચીવેક લયવ લીતમાં
શળે. વ૊યઠભાં ઇતરયમા ગાભે સથૂ ૊ ધાધં ર નાભન૊ એક કાઠી યશતે ૊ શત૊.
઩ચીવેક લયવની અલસ્થા. ઘયન૊ સખુ ી આદભી. એટરે અંગને ફૃંલાડે
ફૃંલાડે જુલાની જાણે રશર૊઱ા લ્મે છે. ઩યણમાં એકાદ-ફે લયવ થમાં શળે.
કારઠમાણીન૊ ખ૊઱૊ બયીને વ઩મરયમાભાં સલુ ાલડ કયલા રઇ ગમાં છે.
દીકય૊ અલતમો છે. ફે ભરશના સલુ ાલડ ઩શરે ાનં ા, અને ફે ભરશના
સલુ ાલડ ઩છીના એભ ચાય ચાય ભરશનાન૊ વલજ૊ગ થમ૊. એની લેદના ત૊

http://aksharnaad.com

P a g e | 133

આ઩ા સથૂ ાના અંતયજાભી વલના ફીજુ ં ક૊ણ વભજી ળકે? એભ થાતાં થાતાં
ત૊ આબભાં અ઴ાઢી ફીજ દેખાણી. ઇન્દ્ર ભશાયાજ ગેડીદડે યભલા ભાડં યા
શ૊મ એભ અ઴ાઢ ધડકૂ લા ભડં ય૊. ડુંગયાને ભાથે વ઱ાલા કયતી લીજ઱ી
આબ જભીનનાં લાયણાં રેલા ભાડં ી. વાત વાત થય ફાધં ીને કા઱ાઘં ૊ય
લાદ઱ાં આવભાનભાં ભડં ાઇ ગમા.ં

઩છી ત૊, લાદ઱ાનં ાં શૈમાભં ાં વલજ૊ગની કા઱ી ફ઱તયા વ઱ગતી શ૊મ તેલી
લીજ઱ી આકાળનાં કા઱જાં ચીયી ચીયીને બડબડાટ નીક઱લા રાગી. ક૊ણ
જાણે કેટરામે આઘેયા વાગયને કાથં ે રદરડાનં ાં વગં ી ફેઠાં શળે,તેને વબં ાયી
વબં ાયીને વલજ૊ગી લાદ઱ાઓં ભનભાં ભનભાં ધીરંુ ધીરંુ ય૊લા ભડં યા.ં

http://aksharnaad.com

P a g e | 134

઩૊તાની વાકં ઱ (ડ૊ક) ના ત્રણ-ત્રણ કટકા કયીને ભ૊યરા ―કેહ.ૂ ..ક! કેહ.ૂ ..ક!‖
ળબ્દે ગેશકે ાટ કયલા ભડં યા; ઢેરડીઓ ―ઢેકકૂ ! ઢેકકૂ !' કયતી સ્લાભીનાથને
લીંટ઱ાલા રાગી. લેરડીઓ ઝાડને ફાથ બયી બયી ઊંચે ચડલા ભડં ી.
આ઩ા સથૂ ાએ આબભાં નીયખમા જ કય.ંુ એન૊ જીલ ફહુ ઉદાવ થઇ ગમ૊.
એક યાત ત૊ એણે ઩થાયીભાં આ઱૊ટીને કાઢી. વલાય ઩ડ્ંુ તમાં એની
ધીયજની અલવધ આલી યશી. ઩૊તાની ભાણકી ઘ૊ડી ઉ઩ય અવલાય થઇને
આ઩૊ સથૂ ૊ વવયાને ગાભ ભેંકડે યલાના થમા.

ભંેકડે ઩શોંચીને તયત જ આ઩ાએ ઉતાલ઱ કયલા ભાડં ી. ઩ણ વાવરયમાભાં
જભાઇયાજ ભશભે ાન થામ એ ત૊ ઩ાજં યાભાં ઩૊઩ટ ઩યુ ામા જેવંુ કશલે ામ! એ

http://aksharnaad.com

P a g e | 135

઩૊઩ટન૊ છૂટકાય૊ એકદભ ળી યીતે થામ? એભામં લ઱ી લયવાદ આ઩ાન૊
લેયી જાગમ૊, રદલવ અને યાત આબ ઇન્દ્રાધાય લયવલા રાગમ૊. શાથીની
સઢંૂ ૊ જેલાં ઩યના઱ાં ખ૊યડાનં ાં નેલાભં ાથં ી ભડં ાઇ ગમા.ં એ ઩ાણીની ધાય૊
નશ૊તી લયવતી, ઩ણ આ઩ાને ભન ત૊ ઇન્દ્ર ભશાયાજની ફયછીઓ
લયવતી શતી! વાવયાના લાવભાં ઩૊તાની કારઠમાણીના ઩ગની ઩ાની ત૊
શંુ , ઩ણ ઓઢણીન૊ છેડ૊મે નજયે ન ઩ડ!ે એભ ત્રણ રદલવ થમા. આ઩ાન૊
વભજાજ ગમ૊. એને જાશયે કયી દીધંુ કે, “ભાયે ત૊ આજે જ તેડીને જાવંુ છે.”

વાસુ કશ,ે “અયે ફા઩! આ અનયાધાય ભે‖ ભડં ાણ૊ છે... એભાં ક્ાં જાળ૊?”

http://aksharnaad.com

P a g e | 136

“ગભે તમાં - દરયમાભા!ં ભાયે ત૊ તભાયા ઘયનંુ ઩ાણી અતમાયથી શયાભ છે.
ભાયે લાલણી ખ૊ટી થામ છે.”
આ઩ાને ળાની લાલણી ખ૊ટી થાતી શતી !- શૈમાની લાલણી!
ગાભન૊ ઩ટેર આવમ૊. ઩ટેરે કહ્ંુ :”આ઩ા ! તભને ખફય છે? આડી ળેત્રજંુ ી
઩ડી છે. આજ ત્રણ-ત્રણ રદલવ થમાં ળેત્રજંુ ીનાં ઩ાણી ઊતયતાં નથી.
ચાયેક૊ય જ઱ફફં ાકાય થઇ ગયંુ છે અને તભે ળી યીતે ળેત્રજંુ ી ઊતયળ૊?”
“તમાં લ઱ી થામ તે ખરંુ. ઩ણ આંશીંથી ત૊ નીકળ્મે જ છૂટક૊ છે.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 137

“ઠીક, આજન૊ રદલવ જા઱લ૊. આંશીંનંુ ઩ાણી શયાભ શ૊મ ત૊ ભારંુ આંગણંુ
઩ાલન કય૊. કારે વલાયે ગભે તેલ૊ ભે‖ લયવત૊ શ૊મ ત૊ ઩ણ ભાયા છ
ફ઱દ જ૊ડીને તભને ઇતરયમા બે઱ા કયી દઇળ.”

તે રદલવ આ઩૊ ય૊કાણા, ફીજે રદલવે છ ફ઱દ જ૊ડીને ઩ટેર ગાડું રઇ
શાજય થમ૊. લયવાદ ત૊ આબભાં ત૊઱ાઇ યહ્ય૊ શત૊. ફધાએં જભાઇના ભોં
વાભે જ૊ય.ંુ ઩ણ જભાઇનંુ શૈયંુ ન ઩ીગળ્ય.ંુ જુલાન કારઠમાણીએ ભાથાફ૊઱
નાશીને ધ઩ૂ દીધેરાં નલાં લગૂ ડાં ઩શમે ાં. (ધ઩ૂ = અવરી કારઠમાણીઓ
અને ચાયણમ૊ આ સગુ ધં ી ધ઩ૂ જુદી જુદી સગુ ધં ી લનસ્઩વતભાથં ી ઩૊તાને
શાથે જ ફનાલતી, અને ધ૊મેરાં લસ્ત્ર૊ને એન૊ ધભુ ાડ૊ દઇ સ્નાન ક્ર્મા ઩છી

http://aksharnaad.com

P a g e | 138

઩શયે તી. એકેક ભરશના સધુ ી ્ળુ ફ૊ ન જામ તેલ૊ એ ધ઩ૂ શત૊. વોંધા
નાભન૊ ―઩૊ભેટભ‖ જેલ૊ જ ચીકણ૊ ઩દાથા ઩ણ તે સ્ત્રીઓ જાતે તૈમાય
કયતી. ઓ઱ે રા લા઱ ઉ઩ય એનંુ રે઩ન થતંુ તેથી લા઱ કા઱ા, વમલક્સ્થત
અને સગુ ધં ી યશતે ા. નેણભાં ઩ણ એ વોંધ૊ બયીને સ્ત્રીઓ સદંુ ય કભાન૊
ક૊યતી. ગાર ઉ઩ય ઩ણ એની ઝીની ટ઩કી કયીને વૌંદમા લધાયતી.) ભાથંુ
ઓ઱ીને ફેમ ઩ાટી બભયાની ઩ાખં જેલ૊ કા઱૊, સગુ ધં ી વોંધ૊ રગાવમ૊.
વંેથાભાં રશંિગ઱૊ ઩મૂ ો. ભાતા અને ફે ભરશનાનંુ ફા઱ક ગાડાભાં ફેઠા.ં

ભેંકડા અને ઇતરયમા લચ્ચે, ભંેકડાથી અઢી ગાઉ ઉ઩ય, ક્રાકં ચ ગાભને
઩ાદય, ળેત્રજંુ ી નદી ગાડં ી તયૂ ફને છે. ઠેઠ ગીયના ડુંગયભાથં ી ળેતર

http://aksharnaad.com

P a g e | 139

(ળેત્રજંુ ી)નાં ઩ાણી ચાલ્માં આલે એટરે આઠ-આઠ રદલવ સધુ ી એનાં ઩યૂ
ઊતયે નરશ. એક કાઠં ેથી ફીજે કાઠં ે જવંુ શ૊મ ત૊ મવુ ાપય૊ને ત્રા઩ાભાં
ફેવીને નદી ઊતયલી ઩ડ.ે

ગાડું અને ભાણકીન૊ અવલાય ળેત્રજંુ ીને કાઠં ે આલીને ઊબાં યહ્યા.ં ભાતેરી
ળેતર ઘઘુ લાટા કયતી ફે કાઠં ે ચારી જામ છે. આજ એને આ જ૊ફનબમાા
કાઠી જુગરની દમા નશ૊તી. નદીને ફેમ કાઠં ે ઩ાણી ઊતયલાની લાટ
જ૊તાં લટેભાગાઓુ ની કતાય ફધં ાઇને ફેઠી શતી. હંમુ તે દી ળેતરને કાઠં ે
ફેઠ૊ શત૊, ને ભેં આ ફધંુ નજય૊નજય જ૊ય.ંુ ત્રા઩ાલા઱ાઓ ત્રા઩ા ફાધં ીને
ચરભ ફૂંકતા શતા. ફધામં લટેભાગાુ આ કારઠમાણીની વાભે જ૊ઇ યહ્યા,ં

http://aksharnaad.com

P a g e | 140

જાણે આયવની ઩તૂ ઱ી વાભે જ૊ઇ યહ્યાં શ૊મ! જ૊ગભામાના વભ, શંુ એ
ફૃ઩! નદીને જ૊ આંખયંુ શ૊ત ત૊ એ નભણાઇ દેખીને ઩યૂ ઉતાયી નાખત!
આ઩ા સથૂ ાએ ત્રા઩ાલા઱ાને ઩છૂ ્:ંુ ”વાભે કાઠં ે રઇ જળ૊?”
ક૊઱ીઓ ફ૊લ્મા: “દયફાય, આભાં ઊતયામ એભ નથી. જુઓ ને, ફેમ કાઠં ે
આટરાં ભાણવ૊ ફેઠાં છે!”
“઩ાણી કમાયે ઊતયળે?”
“કાઇં કશલે ામ નરશ.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 141

ગાડાલા઱ા ઩ટેરે આ઩ાને કહ્,ંુ "આ઩ા! શલે ખાતયી થઇ? શજીમ ભાની
જાલ ત૊ ગાડું ઩ાછં લાફૄં.”

“શલે ઩ાછાં લ઱ીએ ત૊ ફુઇ [વાસ]ુ ત્રણ તસુ બયીને નાક કા઩ી લ્મે! ઩ાછાં
ત૊ લ઱ી રયમા,ં ઩ટેર!”

આ઩ાની યાગં ભાં ભાણકી થનગનાટ કયી યશી શતી. શભણાં જાણે ઩ાખં ૊
પપડાલીને વાભે કાઠં ે ઩શોંચી જાઉં એલા ઉછા઱ા એ ભાયી યશી શતી.
નદીના ભસ્ત ઘઘુ લાટાની વાભે ભાણકી ઩ણ શણશણાટી દેલા રાગી. ઘડીક
વલચાય કયીને ઘ૊ડવે લાય ત્રા઩ાલા઱ા તયપ પમો. “જ૊ઇ યીતે વાભે ઩ાય
ઉતાયળ૊?”

http://aksharnaad.com

P a g e | 142

“કેટરા જણ છ૊?” રારચુ ત્રા઩ાલા઱ાઓએ રશંભિ ત કયી.

“એક ફાઇ ને એક ફચ્ચ,ંુ ફ૊ર૊, શંુ રેળ૊?‖

“ફૃવ઩મા વ૊઱ શ૊મ ત૊ શભણાં ઉતાયી જઇએ.”

“વ૊઱ના કાકા!” કશી આ઩ાએ કભયેથી લાવં ઱ી છ૊ડીને ―ખરડિંગ....ખરડિંગ‖
કયતા વ૊઱ ફૃવ઩મા ગણી દીધા. જાણે એ યણકાયભાં આ઩ાની આજની
આલતી ભધયાતના ટક૊યા લાગમા. એણે શાકર કયી, "ઊતય૊ શઠે ા.ં ”

કારઠમાણી નીચે ઊતયી. ફે ભરશનાનંુ ફા઱ક ફે શાથે શૈમાવયસંુ દાફીને
ફાઇએ ધયતી ઉ઩ય ઩ગ ભાડં યા. શંુ એ ઩ગ! જાણે ઩ગની ઩ાનીઓભાથં ી

http://aksharnaad.com

P a g e | 143

કંકુની ઢગરી થાતી જામ. કસફંુ ર ભરીયના ઩ાત઱ા ઘઘંૂ ટભાથં ી એનંુ ભોં
દેખાતંુ શત.ંુ કા઱ાં કા઱ાં લાદ઱ાનં ંુ કાજ઱ ઉતાયીને આંજેરી જાણે એ ફે
આંખ૊, અને એ આંખ૊ના ્ણૂ ાભાં ચણ૊ઠીના યંગ જેલી યાતીચ૊઱ ચટકી,
શભે ની ળયણાઇઓ જેલી એના શાથની ક઱ાય,ંુ ભાથે રીરાં રીરાં છૂંદણા,ં
ફવં ીધાયી કા‖ન અને ગ૊઩ીનાં એ ભ૊યા:ં અને શભે ની દીલીભાં ઩ાચં -઩ાચં
જમ૊ત વ઱ગતી શ૊મ તેલી, ડાફ-જભણા શાથની ઩ાચં -઩ાચં આંગ઱ીઓ,
મવુ ાપય૊ની નજય જાણે એ ઩તૂ ઱ીએ ફાધં ી રીધી. ફધામં ફ૊રી ઊઠયા,ં
"આ઩ા ગજફ કાં કય૊? આવંુ ભાણવ પયી નરશ ભ઱ે , શ૊! આવંુ કેસડૂ ાના
જેવંુ ફા઱ક કયભાઇ જાળે. આ઩ા, ઩સ્તાળ૊; ઩૊ક મકૂ ીને ય૊ળ૊.”

http://aksharnaad.com

P a g e | 144

“જે થામ તે ખયી, બાઇઓ! તભાયે કાઇં ન ફ૊રવ.ંુ ” આ઩ાએ જયાક
ક૊ચલાઇને ઉત્તય દીધ૊. કારઠમાણીને કહ્,ંુ "ફેવી જાઓ.”

જયામે અચકામા વલના, કાઇં મે ઩છૂ ઩યછ કમાા વલના, "જે ભાતા! કશીને
કારઠમાણી ત્રા઩ા ઉ઩ય ફેઠી. ઩રાઠં ી લા઱ી ખ૊઱ાભાં ફા઱ક સલુ ાડ્.ંુ
ઘભૂ ટ૊ કાઢીને ઩ગ શઠે ઱ દફાલી દીધ૊. ચાય તફંૂ ડા,ં અને એની ઉ઩ય
ઘટં ીએ દ઱લાની નાની ખાટરી ગ૊ઠલીને કયેર૊ એ ત્રા઩૊! ભ૊ઢા આગ઱
ધીંગંુ યાઢં વંુ ફાધં ેલંુ શ૊મ. એ યાધં વંુ ઝારીને ફે તરયમા એ ત્રા઩ાને તાણે.
આ યીતે ત્ર઩૊ તણાલા રાગમ૊. આ઩ા ભાણકીને ઝારીને કાઠં ે ઊબા ઊબા
જ૊ઇ યહ્યા છે. ત્રા઩૊ વાભે ઩ાય ઩શોંચી જામ તે ઩છી ભાણકીને ઩ાણીભાં

http://aksharnaad.com

P a g e | 145

ના્,ંુ અને નાખમા બે઱૊ જ વાભે કાઠં ે કારઠમાણીને આંફી રઉં, એલા
અડગ વલશ્વાવથી એ ઊબ૊ શત૊. ભાણકીને ત૊ એણે આલાં કેટરામં ે ઩યૂ
ઊતયાવમાં શતા.ં અને ભાણકી ઩ણ જાણે ઩૊તાની વભ૊લડ કારઠમાણી
઩૊તાની આગ઱ તયી જામ છે, એ દેખી ળકાતંુ ન શ૊મ તેભ ડાફરા
઩છાડલા રાગી. જાણે એના ઩ગ નીચે રા ફ઱તી શ૊મ એભ છબ્મા -
નછબ્મા ઩ગે એ ઊબી છે.

ત્રા઩૊ ળેતરની છાતી ઉ઩ય યભલા રાગમ૊. નાનંુ ફા઱ક નદીની રીરા
વનશા઱ીને ઘઘૂ લાટા દેતંુ ઊછ઱લા રાગય.ંુ ભાતાએ ત્રા઩ાની વભત૊રતા
વાચલલા ફા઱કને દફાવય,ંુ તમાં ત૊ ભધલશણે ભાં ઩શોંચ્મા.ં

http://aksharnaad.com

P a g e | 146

“ભડંૂ ી થઇ !” એકાએક આ઩ાના ભોંભાથં ી ઉદૌ ગાય નીકળ્મ૊.

“ગજફ થમ૊ !” ફેમ કાઠં ાના ભાણવ૊એ જાણે ઩દઘ૊ દીધ૊.

આળયે એક વ૊ આંખ૊ એ ત્રા઩ા ઉ઩ય ભડં ાણી શતી, લાબં એક રાફં ૊,
કા઱૊તય૊ વા઩ મઝંૂ ાત૊ ભધલશણે ભાં ઊડત૊ આલત૊ શત૊. નાગ ઩ાણીભાં
અક઱ાઇ ગમેર૊. ઩ાણીના ર૊ઢ એને ફશાય નીક઱લા દેતા નશ૊તા. એ
ઊગયલાનંુ વાધન ગ૊તત૊ શત૊. એણે ત્રા઩૊ દેખમ૊. અજુના ના બાથાભાથં ી
તીય જામ તેભ આ્ંુ ળયીય વકં ેરીને નાગ છરગં ભાયી ત્રા઩ા ઉ઩ય જઇ
ચડય૊; ફયાફય કારઠમાણીના ભોં વાભે જ ભડં ાણ૊. સ઩ૂ ડા જેલી પેણ ભાડં ીને
―ફૂં.... ' અલાજ કયત૊ એ કારઠમાણીના ઘભૂ ટા ઉ઩ય પેણ ઩છાડલા રાગમ૊.

http://aksharnaad.com

P a g e | 147

઩ણ એ ત૊ કારઠમાણી શતી! એ ન થડકી. એનાં નેત્ર૊ ત૊ નીચે ફા઱ક
ઉ઩ય ભડં ાણાં છે. એના મખુ ભાથં ી ―જે ભા.... જે ભા!' ના જા઩ ઊ઩ડયા.

“આ઩ા, ગજફ કમો!” ભાણવ૊ એકીશ્વાવે ફ૊રી ઊઠયા. આ઩ા ત૊ એકધ્માન
ફની યહ્યા છે. એણે જ૊યંુ કે નાગે પેણ વકં ેરી ભોં પેયવય.ંુ યાઢં લા ઉ઩ય
ળયીય રાબં ંુ કયીને એ ચાલ્મ૊. આ઩ાએ બભૂ ઩ાડી :” એ જુલાન૊! વાભા
કાઠં ા સધુ ી યાધં વંુ ન છ૊ડજ૊, શ૊! વ૊ ફૃવ઩મા આ઩ીળ.”

ત્રા઩ાલા઱ાને કાને ળબ્દ૊ ઩ડયા, આ ળી તાજુફી! વ૊ ફૃવ઩મા ફીજા! ઩ાછં
પયીને જુએ તમાં ત૊ કા઱ને અને એના શાથને એક લંેતનંુ છેટંુ ! ―લ૊મ

http://aksharnaad.com

P a g e | 148

ફા઩!” ચીવ નાખીને એભણે શાથભાથં ી યાઢં વંુ મકૂ ી દીધ;ંુ ―ઢફ-ઢફ-
ઢફાક!” ઢફતા ઢફતા ફેમ જણા કાઠં ે નીક઱ી ગમા.

યાઢં વંુ છૂટ્,ંુ અને ત્રા઩૊ પમો. ભધલશણે ભાં ઘભૂ યી ખાધી.... ઘયયય!
ઘયયય! ત્રા઩૊ તણામ૊. 'એ ગમ૊... એ ગમ૊.... કેય કમો, આ઩ા! –કેય
કમો.‖ એલી યીરડમાયભણ ફેમ કાઠં ે થઇ યશી. યાઢં લે ચડરે ૊ નાગ ઩ાણીભાં
ડફૂ કી ખાઇને ઩ાછ૊ ત્રા઩ા ઉ઩ય આવમ૊, ફાઇની વાભે ભડં ાણ૊. ફાઇની
નજયના તાય ત૊ ફીજે ક્ામં નથી - એના ફા઱ક ઉ઩ય છે; અને એના
અંતયના તાય રાગમા છે ભાતાજીની વાથે. ત્રા઩૊ ઊબે લશણે ે ઘયેયાટ
તણાત૊ જામ છે. ‖જે જગદમ્ફા‖ન૊ મતૃ યજુ ા઩ જ઩ાત૊ જામ છે.

http://aksharnaad.com

P a g e | 149

આ઩૊ જુએ છે કે કારઠમાણી ચારી ! એક ઩રકભાં ત૊ એણે અસ્ત્રી વલનાન૊
વવં ાય કલ્઩ી રીધ૊. અને -

ડુંગય ઉ઩ય દલ ફ઱ે , ખન-ખન ઝયે અંગાય,
જાકી શડે ી શર ગઇ, લાકા બયૂ ા શલાર.

અને

કંથા ઩શરે ી કાભની, વામં ા ળંે ભામે,
યાલણ વીતા રે ગમ૊, લે રદન વબં ામે.

એલા એ ધ્રાવકા ઩ડી ગમા. ઩ણ વલચાયલાનંુ લેફૄ ક્ાં શતંુ ?

http://aksharnaad.com

P a g e | 150

કાઠીએ ભાણકીની લાગ ઉતાયીને કાઠાની મડંૂ કી વાથે બયાલી. ભ૊યડ૊મ
ઉતાયી રીધ૊, ઊગટાને તાણીને ભાણકીને ત્રાજલે ત૊઱ે તેભ ત૊઱ી રીધી.
ઉ઩ાય ચડય૊. નદીને ઊબે કાઠં ે શટે હ્વાવ ભાણકીને લશતે ી મકૂ ી. ભણણકા-
ભણણકા જેલડા ભાટીના વ઩ડંિ ઉડાડતી ભાણકી એક ખેતયલા ઉ઩ય ઩રક
લાયભાં ઩શોંચી. આ ફધંુ લીજ઱ીને લેગે ફન્ય.ંુ

“ફા઩ ભાણકી! ભાયી રાજ યાખજે!” કશીને ઘ૊ડીના ઩ડખાભાં એડી રગાલી.
ળેત્રજંુ ીના ઊંચા ઊંચા બેડા ઉ઩યથી આ઩ાએ ભાણકીને ઩ાણીભાં ઝીંકી.
―ધબુ ્ફાગં ‖ દેતી દવ શાથ ઉ઩ય ભાણકી જઇ ઩ડી. ચાયેમ ઩ગ રાફં ા કયીને
એ ઩ાણીભાં ળેરાયા દેલા રાગી. ઩ાણીની વ઩ાટી ઉ઩ય પતત ભાણકીનંુ

http://aksharnaad.com