หนังสือภูษาศิลป์ จากท้องถิ่นสู่สากล

ผ้า้ ลายดอกมะเกลือื
198

จัังหวััดสุุพรรณบุุรีี

มีีลัักษณะเป็น็ ดอกไม้ม้ ีี ๔ กลีีบ
เรีียกชื่ �อต่่างกัันไปตามพื้้�นที่่�
เช่่น ลายหน้า้ กระจก
ลายดาว (ดอกดาว)

ลายดอกมะเกลืือ

ลายดอกมะเกลืือ ได้้รัับแรงบัันดาลใจจากต้้นมะเกลืือ พัันธุ์�ไม้้มงคล ลักั ษณะเป็็นขอซ้อ้ นกันั ๒ ชั้�น
พระราชทานของจัังหวััดสุุพรรณบุุรีี เป็็นทั้้�งพืืชสมุุนไพร และเป็็นวััตถุุดิิบ มีีชื่่�อเรีียกแตกต่่างกันั ไปตามชาติพิ ัันธุ์�
ในการใช้้ทำ�ำ สีีย้้อมผ้้า โดยเชื่�อว่่าดอกมะเกลืือแทนความสุุขกาย สบายใจ เช่น่ ขอหลวง ขอโง๊ะ๊ ขอใหญ่่
ปราศจากโรคภััยไข้้เจ็็บ ลายดอกมะเกลืือ ประกอบด้้วยลวดลายดั้�งเดิิม
คืือ ลายดอกมะเกลืือ และลายขอที่�่พััฒนามาจากนาค และลายน้ำ�ำ�ไหล มีีการ ลายขอ
เว้้นส่่วนพื้้�นที่่�ระหว่่างลายเป็็นพื้้�นที่�่ว่่าง เพื่่�อให้้กลุ่่�มทอผ้้าในพื้้�นที่่�สามารถ
ใส่่ลวดลายต่่าง ๆ ตามความเชื่อ� ของแต่่ละชาติพิ ันั ธุ์�
วััสดุุ : ผ้้าไหม
กรรมวิธิ ีีการผลิติ : มััดหมี่�่
ผู้้�ออกแบบ : นายอรรถพล บุุญดา
แหล่่งผลิติ : ชุมุ ชนคุุณธรรมวัดั พุนุ ้ำ��ำ ร้อ้ น
ตำำ�บลด่่านช้า้ ง อำำ�เภอด่า่ นช้้าง

199

ผ้้าลายรวงทอง
200

จังั หวััดอ่า่ งทอง

ลายนกกระจิิบ หมายถึึง ดวงอาทิิตย์์หรืือโคมไฟ
(ลายตะลุ่�่ม หรือื ลายโคมห้า้ ) ที่�่ส่่องสว่่างสู่่�ความรุ่่�งเรืือง ความ
อุุดมสมบููรณ์์ ตลอดถึึงการอยู่�่ ดีี
กินิ ดีี

หมายถึงึ วิถิ ีีชีีวิติ ชาวนา เมือื งแห่ง่
เกษตรกรรม

ลายรวงข้้าวอ่า่ งทอง

ลายรวงทอง จัังหวััดอ่่างทองได้้นำำ�อััตลัักษณ์์ของวิิถีีชีีวิิตริิมน้ำ��ำ เจ้้าพระยา ลายรวงข้า้ วร้้อยเรีียงผูกู พััน หมายถึึง ความอุุดมสมบููรณ์์
การอยู่�่ร่วมกันั ของชาติพิ ันั ธุ์�ที่แ� ตกต่า่ ง ความเป็น็ เมือื งอู่�่ ข้า้ วอู่�่น้ำ�� และวิถิ ีีวัฒั นธรรมที่ด�่ ีีงาม และความรัักความสามััคคีีของ
ของจัังหวััดอ่่างทอง มากำำ�หนดเป็็นลวดลายผ้้าประจำ�ำ จัังหวััดอ่่างทอง โดยกำ�ำ หนด คนจัังหวััดอ่่างทอง ที่�่ร้้อยเรีียง
ให้้สีีพื้้�นของผ้้าคืือ สีีน้ำ�ำ� เงิิน มีีความหมายถึึงสีีของแม่่น้ำ�ำ�เจ้้าพระยา แม่่น้ำำ��น้้อย ที่�่เป็็น ผูกู พัันกััน
แม่่น้ำำ��สายสำำ�คััญของจัังหวััดที่�่หล่่อเลี้ �ยงวิิถีีชีีวิิตคนจัังหวััดอ่่างทองจากอดีีตถึึงปััจจุุบััน
และสีีของลาย คือื สีีเหลือื งทอง หมายถึงึ สีีของรวงข้า้ วสีีเหลือื งทอง เปรีียบเหมือื นความรุ่ง� เรือื ง ลายต้้นสน หมายถึึง ความสงบร่่มเย็็นของ
ความเป็็นเมืืองอู่�่ ข้้าวอู่�่ น้ำำ�� มีีความอุุดมสมบููรณ์์ของเกษตรกรรมสามารถเพาะปลููกข้้าว ลายกลอง จัังหวััดอ่่างทอง ที่�่มีีผู้้�คนมาอยู่่�
ได้้ตลอดปีี อาศััยร่่วมกันั
สื่�อถึงึ การแสดงพื้้�นบ้้านกลองยาว
วััสดุุ : ผ้า้ ไหม ที่�่ชาวอ่่างทองยัังคงอนุุรัักษ์์และ
กรรมวิธิ ีีการผลิติ : มัดั หมี่่� สืืบสานมาอย่่างต่่อเนื่่�อง และ
ผู้้�ออกแบบ : ๑. คณะกรรมการค้น้ หาลายผ้้าอัตั ลัักษณ์์ ผลิิตภััณฑ์์ทางวััฒนธรรมที่่�ขึ้ �นชื่ �อ
ประจำ�ำ จังั หวัดั อ่า่ งทอง ประจำำ�ปีงี บประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๕ ของจังั หวััดอ่า่ งทอง
๒. นางชุุติิพร วิิจิิตร์แ์ สงศรีี
นายกเหล่่ากาชาดจังั หวัดั อ่่างทอง
แหล่ง่ ผลิิต : กลุ่ม�่ ทอผ้า้ มัดั หมี่บ�่ ้า้ นดอนบ่อ่ ตำ�ำ บลวังั น้ำ��ำ เย็น็ อำ�ำ เภอแสวงหา

201

ชุุมพร
ระนอง

สุุราษฎร์ธ์ านีี

พังั งา นครศรีีธรรมราช
ภููเก็็ต กระบี่่�

ตรััง พัทั ลุุง

สตููล สงขลา ปัตั ตานีี
ยะลา นราธิวิ าส

ภาคใต้้

ผ้า้ ลายลมหายใจกระบี่�่
204

จัังหวัดั กระบี่่�

สภาพภููมิิประเทศ ของจัังหวััด
กระบี่�่ ที่่�เป็็นเทืือกเขา และ
เปรีียบเสมืือนลัักษณะของ
เกลีียวคลื่น� ในท้้องทะเล

ลายเส้น้ โค้้ง

ลายลมหายใจกระบี่่� เป็น็ ผลงานชนะเลิศิ การประกวดออกแบบลวดลายผ้า้ พื้้น� ถิ่น� ลายเรือื หััวโทง วิิถีีชีีวิิตที่่�ผููกพัันกัับทะเล และ
ร่่วมสมััยในโครงการพััฒนาลวดลายผ้้าอััตลัักษณ์์เมืืองกระบี่่� จากพื้้�นถิ่�นสู่่�ความร่่วมสมััย ลายทางปาล์์ม สััญลัักษณ์์การท่่องเที่�่ยวทาง
ออกแบบโดยนายพััฒนศิิลป์์ ชููทอง ศิิลปิินอิิสระจัังหวััดกระบี่�่ การออกแบบได้้รัับ ทะเล
แรงบัันดาลใจจากวิถิ ีีชีีวิติ ของคนกระบี่�่ที่่�มีีความผููกพันั กัับวิิถีีเกษตรกรรม การทำ�ำ ประมง พืืชเศรษฐกิิจของจัังหวััดกระบี่�่
ประวััติิศาสตร์์ และภููมิิประเทศที่่�สวยงาม อัันเป็็นเสน่่ห์์ดึึงดููดนัักท่่องเที่�่ยวจากทั่่�วโลก ที่�่สามารถสร้้างรายได้้จากการ
ได้้เป็็นอย่่างดีี โดยลายประกอบไปด้้วย ลายเส้้นโค้้ง ลายเรืือหััวโทง ลายทางปาล์์ม ผลิติ ปาล์์มน้ำ��ำ มััน
ลายเส้น้ ก้้นหอย เกิิดเป็็นลวดลายที่ม่� ีีความหมายแทนอััตลักั ษณ์ส์ ำ�ำ คัญั ของจัังหวัดั กระบี่่�
วัสั ดุุ : ผ้้าฝ้า้ ย ร่่องรอยทางประวััติิศาสตร์์
กรรมวิิธีีการผลิติ : พิมิ พ์ล์ าย แสดงถึงึ ความอุุดมสมบููรณ์ข์ อง
ผู้้�ออกแบบ : นายพััฒนศิลิ ป์์ ชููทอง ศิิลปิินอิสิ ระจัังหวััดกระบี่่� ท้้องทะเล
แหล่่งผลิิต : ร้้านโยฮััน บาติิก ตำ�ำ บลปากน้ำ��ำ อำ�ำ เภอเมืืองกระบี่่�
ลายเส้้นก้น้ หอย

205

ผ้า้ ลายดอกพุุทธรักั ษา
206

จังั หวััดชุมุ พร

ลายดอกพุุทธรัักษา ได้้รัับแรงบัันดาลใจมาจากดอกพุุทธรัักษา ดอกไม้้มงคล
พระราชทานประจำำ�จัังหวััดชุุมพร โดยมีีกรรมวิิธีีการทอแบบมััดหมี่่� กำำ�หนดให้้ทอเป็็น
ลายดอกพุุทธรักั ษาสีีเหลือื งบนพื้้�นผ้า้ สีีฟ้า้ และสีีน้ำ�ำ�เงิิน ซึ่�ง่ สีีฟ้า้ เป็็นสีีประจำำ�พระชนมวาร
สมเด็็จพระนางเจ้้าสิิริิกิิติ์� พระบรมราชิินีีนาถ พระบรมราชชนนีีพัันปีีหลวง และพื้้�นผ้้า
สีีน้ำ�ำ�เงินิ แทนสีีธงประจำำ�จัังหวััดชุุมพร

วัสั ดุุ : ผ้า้ ไหม
กรรมวิิธีีการผลิติ : มัดั หมี่่�
ผู้้�ออกแบบ : ๑. รองศาสตราจารย์์ ดร.กิติ ติศิ ัักดิ์� อริยิ ะเครือื
๒. นายฉัตั รชััย ออกเวหา
๓. นางสาววาทนีีย์์ เอ้้งฉ้้วน
๔. นางทองดีี ศิริ ิิ
แหล่่งผลิิต : กลุ่่ม� วิสิ าหกิิจชุุมชนหม่่อนไหมบ้า้ นป่า่ กล้ว้ ย
ตำ�ำ บลป่่าสักั อำำ�เภอสวีี

207

ผ้า้ ลายแก้ว้ ชิงิ ดวง
208

จัังหวััดตรััง

ลายแก้้วชิิงดวง เป็็นลายผ้้าโบราณของผ้้าทอนาหมื่น� ศรีี ชุุมชนทอผ้้าสำ�ำ คััญของจัังหวััดตรังั ชื่อ� ลายมาจากลัักษณะ
การทอที่่ล� ายเป็น็ วงกลมเกี่�่ยวร้อ้ ยทับั กััน ภายในช่่องที่�เ่ ป็น็ ใจกลางมีีลููกแก้้วฝููง ๔ เม็็ด ส่่วนช่่องที่�่เกี่่�ยวทับั กััน ๔ ช่่อง ใน ๑ วง
จะมีีลููกแก้ว้ ฝููงช่อ่ งละ ๒ เม็ด็ ซึ่ง่� จะอยู่ใ�่ นเขตของวงกลม ๒ วง เหมือื นแก้ว้ ๒ ดวง แย่ง่ กันั อยู่�่ นอกจากนี้้ย� ังั มีีลักั ษณะคล้า้ ยคลึงึ
กัับเหรีียญเงิินจีีน จึึงมีีความเชื่�อว่่าหากได้้ครอบครองจะมั่�งมีี ศรีีสุุข รวมทั้้�งมีีลัักษณะคล้้ายเลข ๘ ที่�่เชื่�อมคล้้องต่่อกััน
แสดงถึึงความมงคลหรืือร่ำ�ำ�รวยไม่่มีีที่�่สิ้�นสุุด และลวดลายวงกลมที่�่คล้้องกัันเปรีียบเสมืือนความสััมพัันธ์์ ความรัักสามััคคีี
และศููนย์ร์ วมใจของสมาชิิกกลุ่ม�่ ทอผ้า้ นาหมื่น� ศรีีที่ถ�่ ักั ทอแสดงให้เ้ ห็็นถึึงความสัมั พันั ธ์์ของประชาชนทุุกคนในจัังหวััดตรังั
วััสดุุ : ผ้้าไหม
กรรมวิธิ ีีการผลิติ : ทอยกดอก
ผู้้�ออกแบบ : นางสาวอารอบ เรือื งสังั ข์์ ประธานกลุ่�ม่ วิสิ าหกิิจชุุมชนผ้้าทอนาหมื่�นศรีี
แหล่่งผลิติ : กลุ่่�มวิสิ าหกิิจชุุมชนผ้า้ ทอนาหมื่�นศรีี ตำ�ำ บลนาหมื่น� ศรีี อำ�ำ เภอนาโยง

209

ผ้า้ ลายดอกพิกิ ุุล
210

จัังหวัดั นครศรีธี รรมราช

ลายดอกพิิกุุล เป็็นลายผ้้าโบราณทอลายเลีียนแบบดอกพิิกุุล ดอกไม้้มงคลที่่�นิิยมปลููกกัันมากในวััดเพราะพุ่่�มไม้้ใหญ่่
ให้้ร่่มเงา และดอกมีีกลิ่�นหอม ใช้้เป็็นยา เป็็นลายผ้้าที่่�ทอแบบ “ผ้้ายกเมืืองนคร” ภููมิิปััญญาการทอผ้้าพื้้�นเมืืองที่่�เป็็นเอกลัักษณ์์
ของจัังหวััดนครศรีีธรรมราชที่่�สืืบทอดกัันมาแต่่โบราณ เป็็นการทอลวดลายเลีียนแบบธรรมชาติิ ด้้วยการทอยกโดยใช้้กี่�กระตุุก
เพิ่่�มลวดลายด้้วยเส้้นพุ่่�งพิิเศษให้้เกิิดลายนููนบนผืืนผ้้า มีีลายเชิิงผ้้าเป็็นกรวยเชิิงชั้�นเดีียวหรืือกรวยเชิิงซ้้อนกัันหลายชั้�น และกรวยเชิิง
ขนานกับั ริมิ ผ้้า โดยดัดั แปลงลายอื่น� มาเป็น็ ลายกรวยเชิงิ วิิธีีการทอจะคัดั เส้น้ ยืืนขึ้้น� ลงเป็น็ จังั หวะที่่แ� ตกต่่างกันั ตามลวดลายที่่�ต้้องการ
แล้้วใช้้เส้้นพุ่่�งพิิเศษเข้า้ ไป

วััสดุุ : ผ้า้ ไหม
กรรมวิิธีีการผลิิต : ทอยกดอก
ผู้อ�้ อกแบบ : นายพิิริิยพงศ์์ วรกิิตติ์์�ธนกุุล
ผู้้�เชี่�ยวชาญการทอผ้า้ ยกเมืืองนคร
แหล่่งผลิิต : ชุมุ ชนคุณุ ธรรมบ้้านตรอกแค ตำ�ำ บลขอนหาด อำ�ำ เภอชะอวด

211

ผ้า้ ลายพิกิ ุุลพลอย
212

จัังหวัดั นราธิิวาส

ลายพิิกุุลพลอย คิิดค้้นสร้้างสรรค์์ลายขึ้�้นใหม่่พััฒนาจากดอกพิิกุุล (บุุหงาตัันหยงในภาษามลายููถิ่่�น)
เป็็นลายผ้้าทอที่่�สมเด็็จพระนางเจ้้าสิิริิกิิติ์� พระบรมราชิินีีนาถ พระบรมราชชนนีีพัันปีีหลวง พระราชทานไว้้แก่่
กลุ่ม� ราษฎรที่่ท� อผ้า้ ในจังั หวัดั นราธิวิ าส ซึ่ง� ชื่อ� ผ้า้ ลายพิกิ ุลุ พลอยยังั คล้อ้ งกับั เขาตันั หยงซึ่ง� เป็น็ ที่่ต�ั้ง� ของพระตำ�ำ หนักั
ทักั ษิิณราชนิิเวศน์์อีกี ด้้วย ลายผ้้ามีีความสวยงามเป็็นเอกลัักษณ์์เฉพาะแตกต่า่ งจากลายผ้า้ ทออื่น� ๆ เนื่่อ� งจากใช้้
เทคนิิคการทอผ้า้ ชั้น� สูงู ด้้วยกี่�กระตุุก ๗ ตะกอ ๑๒ เท้้าเหยีียบ หนึ่่�งเดียี วในประเทศไทย

วัสั ดุุ : ผ้า้ ฝ้า้ ย
กรรมวิิธีกี ารผลิิต : ทอยกดอก
ผู้�้ออกแบบ : อาจารย์ส์ ุุพรรสาร โพธิ์์ป� ระเสริิฐ
ช่่างทอศููนย์์ศึึกษาการพััฒนาพิกิ ุุลทองอัันเนื่่�องมาจากพระราชดำ�ำ ริิ
แหล่ง่ ผลิติ : กลุ่ม� ทอผ้้าบ้้านตอหลังั ตำ�ำ บลไพรวััน อำ�ำ เภอตากใบ

213

ผ้า้ ลายจวนตานีี
214

จังั หวััดปัตั ตานีี

ลายจวนตานีี (ผ้้ายกตานีี) มีีเอกลัักษณ์์เฉพาะที่่�การออกแบบลวดลาย และสีีสััน ลัักษณะเป็็นแถบริ้�วลวดลายวางเป็็นแนว
แทรกอยู่�ระหว่่างผืืนผ้้าและชายผ้้าทั้้�งสองด้้าน มีีคำ�ำ เรีียกในภาษาพื้้�นถิ่่�นว่่า จููวา (จวน) แปลว่่าร่่อง (ทาง) จึึงมีีชื่�อที่่�เรีียกผ้้า
ชนิิดนี้้�อีีกชื่�อหนึ่่�งว่่า ผ้้าล่่องจวน นิิยมทอโดยใช้้สีีที่่�ตััดกััน แต่่ละแถบของผ้้าจวนตานีี โดยทั่่�วไปจะทอเป็็น ๕ สีี จึึงเรีียกว่่า ผ้้าลิิมา
เป็น็ คำำ�ภาษามลายูู หมายถึึง “ห้า้ ” ใช้ก้ รรมวิธิ ีกี ารทอมัดั หมี่� สามารถจัดั แบ่่งกลุ่ม� ลวดลายได้ด้ ังั นี้้� กลุ่ม� ลีมี าปาลีกี ัตั (ลวดลายตาหมากรุกุ )
กลุ่ม� ลีีมาบินิ ตััง (ลวดลายดาวกระจาย ดอกไม้้ พรรณพฤกษา เข็ม็ ขัดั ทอง ตะเกีียงทอง ฯ) กลุ่�มลีมี าปูกู ๊ะ๊ (ลวดลายตาข่่ายหรือื ลวดลาย
ก้า้ นแย่่ง) กลุ่ม� ลีมี าอายะ (ลวดลายตัวั อักั ษรอาหรับั ผ้า้ ลีมี า) กลุ่ม� ลีมี าจูวู า ลวดลายจวนตานีี (ลีมี าล่่องจวน ใช้ล้ ่่องจวนทำ�ำ เป็น็ ลายในตัวั ผ้า้ )

วัสั ดุุ : ผ้้าไหม
กรรมวิิธีีการผลิิต : มััดหมี่�
ผู้อ�้ อกแบบ : นางสาวนััชฎาภรณ์์ พรหมสุขุ
แหล่่งผลิิต : กลุ่�มทอผ้้าตำ�ำ บลทรายขาว ตำ�ำ บลทรายขาว อำ�ำ เภอโคกโพธิ์์�

215

ผ้้าลายดอกจำ�ำ ปูนู และเขาตาปูู
216

จังั หวััดพังั งา

ลายดอกจำ�ำ ปููน สื่�อถึึงดอกไม้้ประจำ�ำ จัังหวััดพัังงา
นำำ�มาออกแบบจัดั วางเรียี งต่อ่ กันั สื่อ� ถึึง
ความรักั และความสามัคั คีี กึ่ง� กลางใช้้
รูปู ทรงสี่�เหลี่ย� ม ๙ ชิ้�น จััดเรียี งต่อ่ กันั
แทนสัญั ลักั ษณ์ข์ องดวงอาทิติ ย์์ความหวังั
แสงสว่่าง และความเจริญิ รุ่่�งเรืือง

ลายเส้้นคลื่�่น สื่� อ ถึึ ง จัั ง ห วัั ด ที่่� มีี พื้้� น ที่่� ติิ ด ท ะ เ ล
อัันดามััน มีีทรััพยากรธรรมชาติิ
ที่่�อุุดมสมบููรณ์์ และการเคลื่�อนไหว
การพััฒนาอย่่างไม่่สิ้้น� สุุด

ลายดอกจำำ�ปููนและเขาตาปูู ได้ร้ ับั รางวัลั ชนะเลิศิ จากโครงการประกวดออกแบบ ลายเขาตาปูู สื่อ� ถึึงเขาหินิ ปูนู ที่่ม� ีลี ักั ษณะเหมือื นตาปูู
ลายผ้า้ ประจำ�ำ จังั หวัดั พังั งา ปีงี บประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๕ ออกแบบโดยเชื่อ� มโยงแนวคิดิ จาก ตั้ง� อยู่ก� ลางน้ำ��ำ เป็น็ สัญั ลักั ษณ์ห์ นึ่่ง� เดียี ว
ความสมบูรู ณ์ข์ องทุนุ ทางวัฒั นธรรม วิถิ ีชี ีวี ิติ และความงดงามของธรรมชาติแิ ละสร้า้ งสรรค์์ ในประเทศ การสอดแทรกลายขอ
เป็็นลายผ้า้ บาติิก ลายประกอบไปด้ว้ ย ดอกจำำ�ปููน เส้้นคลื่�น เขาตาปูู เพื่่อ� สื่อ� ความหมายถึึงการส่่งมอบความ
รัักและความสุุขของผู้ �คน
วััสดุุ : ผ้้าฝ้า้ ย
กรรมวิิธีกี ารผลิิต : บาติกิ 217
ผู้�อ้ อกแบบ : ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ภาณุุวััฒน์์ เสงี่่ย� ม
แหล่่งผลิิต : บายููบาติกิ ตำำ�บลท้้ายช้า้ ง อำ�ำ เภอเมืืองพังั งา  

ผ้า้ ลายดอกพะยอมเล็ก็
218

จัังหวััดพัทั ลุุง

ลายดอกพะยอมเล็็ก ได้้รัับการคััดเลืือกเป็็นผ้้าประจำ�ำ จัังหวััดพััทลุุง จากการสำำ�รวจความคิิดเห็็นของประชาชนในจัังหวััด
ลายได้้รัับแรงบัันดาลใจจากดอกพะยอม ดอกไม้้ และพัันธุ์�ไม้้มงคลพระราชทานประจำำ�จัังหวััดพััทลุุง ซึ่�งเป็็นสััญลัักษณ์์ของ
อำำ�เภอป่่าพะยอม แหล่่งทอผ้้ามีีคุุณภาพ ที่่�มีีชื่�อเสีียงเป็็นที่่�ยอมรัับในระดัับประเทศ มีีลัักษณะเป็็นดอกพะยอมขนาดเล็็กมีีกลีีบ
จำำ�นวน ๔ กลีีบ ใน ๑ ดอก ลายเรียี งรายทั่่�วผืนื ผ้้า

วััสดุุ : ผ้า้ ฝ้้าย
กรรมวิิธีีการผลิิต : ทอยกดอก
ผู้อ้� อกแบบ : นายสุพุ รรณสาร โพธิ์์�ประเสริิฐ
แหล่ง่ ผลิติ : ชุมุ ชนคุุณธรรมบ้า้ นลานข่่อย กลุ่ม� ทอผ้้านิิคมลานข่่อย
ตำำ�บลลานข่่อย อำำ�เภอป่า่ พะยอม

219

ผ้้าลายปะการังั และท้อ้ งทะเล
220

จังั หวัดั ภูเู ก็ต็

ลายปะการังั และท้อ้ งทะเล เป็น็ ลายที่อ่� อกแบบขึ้น้� ใหม่โ่ ดยได้ร้ ับั แรงบันั ดาลใจจาก กลุ่่�มปะการััง
แหล่่งท่่องเที่�่ยวทางธรรมชาติิ ที่ม�่ ีีความอุดุ มสมบููรณ์แ์ ละงดงามระดับั โลกของท้อ้ งทะเล
ภููเก็ต็ จนได้้รัับฉายาว่่า ไข่่มุุกอันั ดามันั สามารถดึึงดููดนักั ท่อ่ งเที่่ย� วได้จ้ ากทั่่ว� ทุุกมุมุ โลก กลุ่่�มลายปลาผีีเสื้�้อ
โดยลายผ้้ามีีองค์์ประกอบเป็็นสััตว์์ทะเล และหมู่่�ปะการัังที่�่หลากหลาย เช่่น กลุ่่�มลาย 221
ปลาผีีเสื้้อ� ลายปลาดาว ปลาโนรีี ปลานกกระจิิบ ปลาการ์ต์ ูนู และกลุ่่�มปะการััง เป็็นต้้น

วัสั ดุุ : ผ้้าฝ้า้ ย
กรรมวิธิ ีกี ารผลิติ : บาติกิ
ผู้�ออกแบบ : นายชูชู าติิ ระวิิจันั ทร์์
อาจารย์์แผนกออกแบบประยุกุ ต์ศ์ ิิลป์์
มหาวิิทยาลัยั ราชภััฏภููเก็ต็
แหล่่งผลิิต : ร้า้ นชัยั บููติิก ตำำ�บลวิิชิติ อำ�ำ เภอเมืืองภููเก็็ต

ผ้า้ ลายยะลารวมใจ
222

จังั หวัดั ยะลา

ลายยะลารวมใจ ลายผ้้าที่่�สร้้างสรรค์์ขึ้�้นใหม่่ได้้รัับแรงบัันดาลใจจากดอกไม้้ประจำำ�จัังหวััดยะลา คืือ ดอกพิิกุุล
(แหหรืือยาลอ) ซึ่�่งสอดคล้้องกัับชื่�อเมืืองยะลาในภาษามลายูู สื่�อความหมายถึึงปวงประชาชนทุุกเชื้้�อชาติิ ทุุกศาสนา
ที่�่มีีความสมานฉัันท์์อาศััยอยู่่�ร่่วมกัันแบบสัังคมพหุุวััฒนธรรมที่่�สงบสุุข โดยสร้้างสรรค์์ผ่่านการเขีียนเทีียนและ
พิิมพ์ล์ งบนผ้า้ ปาเต๊ะ๊ (บาติิก) ซึ่ง�่ เป็็นผ้้าในคาบสมุุทรมลายูู และกำำ�หนดให้้ใช้้สีีเขีียวเป็็นสีีหลักั ในการพิมิ พ์ล์ าย เนื่่อ� งจาก
เป็น็ สีีประจำำ�จังั หวัดั สื่อ� ความหมายถึึงทรัพั ยากรท้อ้ งถิ่�นทางธรรมชาติทิ ี่อ�่ ุุดมสมบูรู ณ์์ของจัังหวัดั ยะลา

วััสดุุ : ผ้า้ ฝ้้าย
กรรมวิธิ ีีการผลิิต : บาติกิ
ผู้�ออกแบบ : นางสาวฮััสสืือเม๊า๊ ะ ดอมะ
กลุ่่�มผ้้าอััสมาบาติิก (Assama Batik)
แหล่ง่ ผลิติ : กลุ่่�มผ้า้ อัสั มาบาติิก ศรีียะลาบาติิก
ตำ�ำ บลสะเตง อำำ�เภอเมืืองยะลา

223

ผ้้าลายอินิ ทนิลิ สิินธุ์�แร่น่ อง
224

จัังหวัดั ระนอง

ลายแร่ด่ ีบี ุุก เ ป็็ น ก า รข ย า ย ล า ย ข อ ง เ ม็็ ด แร่่ ดีีบุุ ก
ซึ่่�งแสดงให้้เห็็นถึึงความอุุดมสมบููรณ์์ของ
ทรััพยากรธรรมชาติิที่�่มีีในจัังหวััดระนอง
แ ล ะ สื่ � อ ถึึ ง วิิ ถีีชีีวิิ ต ก า รปร ะ ก อ บ อ า ชีีพ
การทำ�ำ เหมืืองแร่่

ลายใบอิินทนิิล ๔ แฉก สััญลัักษณ์์ต้้นไม้้ประจำ�ำ จัังหวััดระนอง
๕ แฉก และ ๖ แฉก และสมัยั รัชั กาลที่่� ๔ รัชั กาลที่่� ๕ และรัชั กาล
ที่่� ๖ พระมหากษัตั ริยิ ์์ไทยแห่ง่ พระบรมราช
จัักรีีวงศ์์ ที่่�มีีพระมหากรุุณาธิิคุุณต่่อชาว
ระนอง ในยุุคสร้า้ งบ้า้ นแปงเมืือง

ลายประแจจีนี ลายมงคลของศิลิ ปะจีีน สื่อ� ให้เ้ ห็น็ ถึึงวิถิ ีีชีีวิติ
ของคนระนองที่่�อาศััยอยู่่�รวมกัันในแต่่ละ
ชุมุ ชนหลากหลายชาติพิ ันั ธุ์� มีีประวัตั ิศิ าสตร์์
อันั ยาวนานสืืบต่่อเนื่่�องกัันมา

ลายอิินทนิิล สิินธุ์�แร่่นอง ได้้รัับแรงบัันดาลใจจากต้้นอิินทนิิล ต้้นไม้้ประจำำ� ลายสีพี ื้้น� ว่า่ งระหว่า่ ง เปรีียบเสมืือนช่่องว่่าง รอยต่่อของชีีวิิต
จัังหวััดระนอง สื่�อความหมายด้้วยช่่อใบ เสมืือนลมหายใจของคนระนอง โอบล้้อม ลายบนผืืนผ้้า ที่่�มีีการหยุุดพัักสงบนิ่่�ง ล้ำ��ำ ลึึกดุุจท้้องน้ำ�ำ�
ด้ว้ ยความจงรักั ภักั ดีี ผ่า่ นตัวั อักั ษร “ร” ซึ่ง่� เป็น็ จุดุ ศูนู ย์ก์ ลาง แสดงให้เ้ ห็น็ ถึึงการอยู่�ร่วมกันั ม ห า ส มุุ ทร ใ ห ญ่่ ห ล่่ อ เ ลี้ � ย ง สิ่ � ง มีีชีีวิิ ตข อ ง
ในสัังคมพหุุวััฒนธรรม ด้้วยลวดลายต่่าง ๆ ที่�่ประกอบอยู่�บนผืืนผ้้า แสดงถึึงความ จังั หวััดระนอง
อุุดมสมบูรู ณ์ข์ องทรััพย์์ในดินิ สิินในน้ำ��ำ รวมความเป็็นสิิริมิ งคลต่่อผู้�สวมใส่่ ต่่อเนื่่�องกัับลายประแจจีีน สื่�อให้้เห็็นถึึง
ความอุุดมสมบููรณ์์ของผืืนป่่าจัังหวััดระนอง
วัสั ดุุ : ผ้้าฝ้้าย ดอกลังั เคร ในภาษาถิ่น� ยังั เรีียกว่า่ ดอกตังั เก
กรรมวิธิ ีีการผลิิต : มัดั ย้อ้ ม บาติกิ ซึ่�่งยัังสื่ �อความหมายถึึงการประกอบอาชีีพ
ผู้�ออกแบบ : นายดำำ�รงค์ศ์ ัักดิ์� ฝอยทอง ประมงที่่�เป็น็ อาชีีพหลักั ของชาวระนอง
แหล่่งผลิิต : ระนองบาติกิ ตำ�ำ บลบางริ้น� อำ�ำ เภอเมืืองระนอง ลายเถาวััลย์์ดอกลัังเคร

225

ผ้า้ ลายราชวัตั ร
226

จัังหวัดั สงขลา

ลายราชวััตร มีีต้้นกำำ�เนิิดมาจากเกาะยอ ต่่อมากลายเป็็นผ้้าทอลายนิิยมของผ้้าทอเมืืองใต้้ เดิิมเรีียกว่่า ลายยกดอกก้้านแย่่ง
(ลายคอนกเขา) เนื่่�องจากลัักษณะเฉพาะลายดอกเล็็ก ๆ คล้้ายกัับลายบนคอของนกเขาชวา ต่่อมาเมื่�อพระบาทสมเด็็จพระปกเกล้้า
เจ้้าอยู่่�หััวเสด็็จพระราชดำำ�เนินิ เมืืองสงขลา เมื่ �อพุทุ ธศัักราช ๒๔๗๕ ได้พ้ ระราชทานชื่�อใหม่ว่ ่า่ “ลายราชวััตร” แปลว่า่ “กิิจวัตั รหรืือ
การกระทำำ�” มีีลักั ษณะเด่น่ คืือ เป็น็ ลายตารางที่ม�่ ีีขนาดเล็ก็ ซ้อ้ นกันั ทอด้ว้ ยด้า้ ยสองสีี ลายในเนื้อ้� ผ้า้ ที่น�่ ูนู ขึ้น�้ มามีีลายเส้น้ ละเอีียดสวยงาม
และมีีความคงทน เนื้้อ� ผ้า้ ดููแลรักั ษาง่า่ ย

วััสดุุ : ผ้้าไหม
กรรมวิธิ ีีการผลิิต : ขิดิ
ผู้�ออกแบบ : นายวิิชัยั มาระเสนา
แหล่่งผลิติ : กลุ่่�มราชวัตั ถ์์แสงส่อ่ งหล้า้ ตำำ�บลเกาะยอ อำ�ำ เภอเมืืองสงขลา

227

ผ้้าลายดาวน์บ์ ูดู ิงิ ฟอสซิิลสตูลู
228

จังั หวัดั สตููล

ลายดอกดาวน์์บูดู ิิง (ดาวน์์บููดีี)

ลายดาวน์์บููดิิงฟอสซิิลสตููล ได้้รัับแรงบัันดาลใจจากลายของดอกดาวน์์บููดิิง ลายฟอสซิิลหอย
(ดาวน์์บููดีี) ซึ่่�งเป็็นดอกไม้้มงคลในคาบสมุุทรมลายูู มีีสีีเหลืืองและมีีกลิ่�นหอม
ใบมีีลัักษณะเป็็นรููปหอกปลายแหลมหรืือมีีติ่่�งแหลม มาออกแบบร่่วมกัับลายฟอสซิิลหอย
ที่พ่� บในอุทุ ยานธรณีีสตูลู ซึ่ง�่ องค์ก์ ารการศึึกษา วิทิ ยาศาสตร์์ และวัฒั นธรรมแห่ง่ สหประชาชาติิ
(UNESCO) ประกาศให้้เป็็นอุุทยานธรณีีโลกแห่่งแรกของประเทศไทย และแห่่งที่่� ๕
ของเอเชีียตะวัันออกเฉีียงใต้้ เกิิดเป็็นลวดลายที่่�แสดงถึึงมรดกทางวััฒนธรรมและธรรมชาติิ
อัันเป็็นเอกลักั ษณ์์ของจัังหวัดั สตููล

วัสั ดุุ : ผ้้าฝ้้าย
กรรมวิิธีีการผลิติ : บาติกิ
ผู้�ออกแบบ : นางสุดุ ใจ เชติิสกุุล
แหล่่งผลิติ : วิสิ าหกิิจชุมุ ชนปันั หยาบาติกิ ตำ�ำ บลละงูู อำำ�เภอละงูู

229

ผ้า้ ลายราชวัตั รโคม หรืือ ราชวััตรดอกใหญ่่
230

จัังหวััดสุรุ าษฎร์์ธานีี

ลายราชวััตรโคม หรืือ ราชวััตรดอกใหญ่่ ลายผ้้าโบราณของช่่างทอในพื้้�นที่่�สุุราษฎร์์ธานีี
ลักั ษณะเป็น็ รูปู โคมหรืือสี่เ่� หลี่ย�่ มย่อ่ มุมุ ไม้ส้ ิบิ สองในโครงสร้า้ งรูปู ตารางสี่เ�่ หลี่ย่� มแนวตะแคง มีีรูปู ทรง
ลายคล้้ายรั้�วราชวััตรที่�่ใช้้สำำ�หรัับกำ�ำ หนดขอบเขตมณฑลมงคลพิิธีี จึึงมีีความหมายเป็็นสิิริิมงคล
และมีีความเชื่�อว่่าสามารถปกป้้องผู้�สวมใส่่ นอกจากนี้้� ยัังมีีความแตกต่่างจากลายราชวััตรอื่่�น ๆ
ของภาคใต้้ กล่่าวคืือ มีีราชวััตรโคมดอกใหญ่่เป็็นลายหลััก และราชวััตรโคมดอกเล็็กเป็็นลายรอง
อยู่�ในผืืนเดีียวกันั และจะไม่่นำำ�ไปประกอบกับั ลายอื่น� ๆ

วัสั ดุุ : ผ้า้ ไหม
กรรมวิธิ ีีการผลิิต : ทอยกดอก
ผู้�ออกแบบ : นางทวัันมะ นุ้�ยหมีีม
แหล่ง่ ผลิติ : กลุ่่�มทอผ้้าสตรีีบ้้านพุมุ เรีียง ตำ�ำ บลพุุมเรีียง อำ�ำ เภอไชยา

231



ศิิลปิินแห่่งชาติิ

สาขาทััศนศิิลป์์ (การทอผ้้า และออกแบบแฟชั่่�น)

นางแสงดา บัันสิิทธิ์์�

ศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ (การทอผ้้า) พุุทธศัักราช ๒๕๒๙

นางแสงดา บัันสิิทธิ์์� เป็็นผู้�้ที่�่มีีความรู้้�ความสามารถในการทอผ้้า การย้้อมผ้้าด้้วยสีีสมุุนไพร และการประดิิษฐ์์
คิิดค้้นลวดลายผ้้าได้้สวยงาม ยากที่่�จะหาผู้�้ใดเทีียบได้้ มีีผลงานทอผ้้าที่่�โดดเด่่นเป็็นที่�่ประจัักษ์์สามารถประดิิษฐ์์
คิิดลวดลายผ้้าได้้อย่า่ งหลากหลาย กล่่าวได้้ว่่า ผ้้าหนึ่่�งหมื่่น� พับั จะมีีหนึ่ง�่ หมื่�่นลวดลาย และสิ่�งที่�่ถืือเป็น็ เอกลักั ษณ์์สำ�ำ คัญั
คืือ การใช้้สีจากสมุุนไพรในการย้้อมผ้้า ผ้้าทุุกผืืนจึึงมีีสีงดงาม นอกจากนี้้�ยัังเปิิดบ้้านเป็็นแหล่่งเรีียนรู้�้ อนุุรัักษ์์ ส่่งเสริิม
และพััฒนาศิิลปหััตถกรรมพื้้�นบ้้านแบบครบวงจร จนทำ�ำ ให้้มีีชื่�อเสีียงเป็็นที่�่รู้�้จัักอย่่างกว้้างขวางทั้้�งในหมู่่�ชาวไทยและ
ชาวต่่างประเทศ รวมทั้้�งเป็็นผู้�้ที่�่ถึึงพร้้อมด้้วยคุุณธรรม มีีเมตตาจิิตต่่อผู้�้สนใจใฝ่่รู้้�ทั่่�วไป ถืือเป็็นแบบอย่่างที่�่ดีีงาม
ในการดำ�ำ เนิินชีีวิิต และการพััฒนาภููมิิปััญญาการทอผ้้าท้้องถิ่�น จึึงได้้รัับการยกย่่องเชิิดชููเกีียรติิในฐานะศิิลปิินแห่่งชาติิ
สาขาทััศนศิิลป์์ (การทอผ้้า) พุทุ ธศัักราช ๒๕๒๙
234

235

นางพยอม สีีนะวััฒน์์

ศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ (ศิิลปะงานผ้้า) พุุทธศัักราช ๒๕๓๐

นางพยอม สีีนะวััฒน์์ เป็็นผู้้�ที่�่สืืบทอด รัักษาแบบอย่่างลวดลายผ้้าโบราณและอนุุรัักษ์์ศิิลปะงานผ้้าแบบประเพณีีของอีีสาน
มีีความเป็็นเลิิศในด้้านการทอผ้้ายกและการทำำ�ผ้้ามััดหมี่�่ และสามารถนำำ�มาปรัับปรุุง พััฒนา ให้้เหมาะสมกัับยุุคปััจจุุบััน นำำ�เอาวััสดุุ
แบบใหม่่เข้้ามาผสมกัับวััสดุุดั้�งเดิิม มาสร้้างสรรค์์ผ้้าทอที่�่มีีความประณีีตและสวยงามโดดเด่่นเป็็นพิิเศษ เป็็นผู้�้มีีความรู้้�และเชี่่�ยวชาญ
ในงานสาขาของตนเป็น็ อย่า่ งยิ่ง� จนเป็น็ ที่ย่� กย่อ่ งของวงการศิลิ ปะงานผ้้าทั้้ง� ในและต่า่ งประเทศ มีีผลงานแสดงและได้้รับั รางวัลั ระดับั ชาติิ
และนานาชาติิตลอดจนได้้เผยแพร่่ผลงานและความรู้�้แก่่ผู้้�ที่่�สนใจในศิิลปะงานผ้้า ทั้้�งที่่�ต้้องการศึึกษาและต้้องการฝึึกฝนเพื่่�ออาชีีพ
รวมทั้้�งสถาบัันการศึึกษาที่�่ทำ�ำ การค้้นคว้้าวิิจััยงานช่่างและศิิลปะงานผ้้า และเป็็นผู้อ้� ุุทิิศตนให้้แก่่ส่่วนรวม มีีชีีวิิตที่�่เรีียบง่่าย มีีจริิยธรรม
และคุุณธรรม สามารถเป็็นตััวอย่่างแก่่อนุุชนรุ่�นหลัังได้้ทั้้�งในเรื่�่องการทำ�ำ งานและการดำำ�รงชีีวิิตที่่�ดีีงาม จึึงได้้รัับการยกย่่องเชิิดชููเกีียรติิ
ในฐานะศิิลปินิ แห่่งชาติิ สาขาทััศนศิลิ ป์์ (ศิลิ ปะงานผ้้า) พุทุ ธศักั ราช ๒๕๓๐
236

237

นางประนอม ทาแปง

ศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ (ประณีีตศิิลป์์ - ศิิลปะผ้้าทอ) พุุทธศัักราช ๒๕๕๓

นางประนอม ทาแปง เป็็นผู้�้มีีความรู้้�ความสามารถในการทอผ้้าเป็็นเลิิศ โดยอุุทิิศตนให้้กัับการอนุุรัักษ์์ศิิลปะลายผ้้าโบราณ
และคิิดค้้น ต่่อยอด พััฒนาลวดลายผ้้าใหม่่ได้้อย่่างประณีีตงดงามเป็็นที่�่ประจัักษ์์ ได้้รัับการยอมรัับจากสาธารณชนทั่่�วไปในฐานะ
เป็็นผู้้�อนุุรักั ษ์ ์ สืืบสาน และพัฒั นาศิลิ ปหััตถกรรมพื้้�นบ้้าน ตั้้�งแต่่การปลููกฝ้้าย ปลููกคราม ผลิิตเส้้นฝ้า้ ย ทอผ้้า ย้อ้ มสีีธรรมชาติ ิ รวมทั้้ง�
การออกแบบตััดเย็บ็ จนสามารถสร้้างรายได้้ให้้แก่ช่ ุุมชนกลายเป็น็ ชุมุ ชนที่่เ� ข้้มแข็็ง มีีคุุณภาพชีีวิติ ที่ด�่ ีีสอดคล้้องกัับปรัชั ญาของเศรษฐกิจิ
พอเพีียง ตามแนวพระราชดำ�ำ ริิของพระบาทสมเด็็จพระบรมชนกาธิิเบศร มหาภููมิิพลอดุุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร และยัังได้้
เปิดิ บ้้านให้้เป็น็ แหล่ง่ การเรีียนรู้ ้� ศึึกษาภููมิปิ ัญั ญาด้้านการทอผ้้าเชิงิ อนุรุ ักั ษ์แ์ ละพัฒั นาลวดลายผ้้าไทย สืืบสานศิลิ ปหัตั ถกรรมการทอผ้้าไทย
จึึงนัับว่่าเป็็นต้้นแบบของช่่างฝีีมืือพื้้�นบ้้านที่่�ยัังคงทำ�ำ หน้้าที่่�เป็็นผู้�้อนุุรัักษ์์และสืืบทอดมรดกภููมิิปััญญาอัันทรงคุุณค่่าของชาติิ
นัับเป็็นผู้�้มีีคุุณููปการต่่องานหััตถศิิลป์์ไทย จึึงได้้รัับการยกย่่องเชิิดชููเกีียรติิในฐานะศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ (ประณีีตศิิลป์์ -
ศิิลปะผ้้าทอ) พุุทธศัักราช ๒๕๕๓
238

239

นางคำำ�สอน สระทอง

ศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ (ประณีีตศิิลป์์ - ทอผ้้า) พุุทธศัักราช ๒๕๕๙

นางคำ�ำ สอน สระทอง เป็น็ ผู้ม�้ ีคี วามคิดิ ริเิ ริ่ม� สร้้างสรรค์ผ์ ลงานการทอผ้้าแพรวาที่ม่� ีเี อกลักั ษณ์โ์ ดดเด่น่ นอกจากเป็น็ ผู้เ�้ ชี่ย�่ วชาญแล้้ว
ยัังได้้พััฒนารููปแบบลวดลายให้้สวยงามทั้้�งแบบดั้้�งเดิิมและแบบสมััยนิิยม สามารถคิิดค้้นลวดลายผ้้าแพรวารููปแบบใหม่่ ๆ เพิ่่�มเติิม
ตามจิินตนาการ อีีกทั้้�งยัังเป็็นผู้้�คิิดประดิิษฐ์์รููปแบบการทอผ้้าที่่�เรีียกว่่า “เขาลาย” (ตะกอลาย) เพิ่่�มความสะดวกในการประดิิษฐ์์
ลวดลายผ้้าแพรวาให้้ทอเป็็นแบบเดีียวกัันอย่่างเป็็นระบบทั้้�งผืืน นัับเป็็นเทคนิิคการทอผ้้าที่�่ก้้าวหน้้าล้ำ��ำ ยุุคส่่งผลให้้ผ้้าไหมแพรวา
เป็็นที่�่รู้�้จัักกัันแพร่่หลาย จากผลงานการทอผ้้าที่�่โดดเด่่นทำำ�ให้้ได้้รัับแต่่งตั้�งให้้เป็็นครููสอนทอผ้้าที่่�ศููนย์์ส่่งเสริิมศิิลปาชีีพบ้้านกุุดนาขาม
กิ่�งอำำ�เภอเจริญิ ศิลิ ป์์ จังั หวััดสกลนคร ครููภููมิปิ ััญญาชาวบ้้าน บ้้านโพน อำำ�เภอคำ�ำ ม่่วง จัังหวััดกาฬสินิ ธุ์์� ทำำ�หน้้าที่่เ� ป็น็ วิิทยากรที่่�ปรึึกษา
ให้้แก่ก่ ลุ่่�มพัฒั นาผ้้าไหมแพรวาของบ้้านโพน จึึงได้้รับั การยกย่อ่ งเชิดิ ชููเกีียรติใิ นฐานะศิลิ ปินิ แห่ง่ ชาติิ สาขาทัศั นศิลิ ป์์ (ประณีีตศิลิ ป์์ - ทอผ้้า)
พุทุ ธศักั ราช ๒๕๕๙
240

241

นายสมชาย แก้้วทอง

ศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ (การออกแบบแฟชั่่�น) พุุทธศัักราช ๒๕๖๐

นายสมชาย แก้้วทอง เป็น็ นักั ออกแบบแฟชั่น� ที่ม่� ีคี วามสามารถในการสร้้างสรรค์ ์ นำ�ำ เอาศิลิ ปวัฒั นธรรมที่โ่� ดดเด่น่ ของประเทศไทย
มาผนวกกับั เทคนิคิ การสร้้างงานใหม่่ ๆ ทำ�ำ ให้้เกิดิ งานแฟชั่น� ร่ว่ มสมัยั ที่ท่� รงคุณุ ค่า่ นอกจากนี้้ย� ังั นำำ�รููปแบบวัฒั นธรรมไทยในภููมิภิ าคต่า่ ง ๆ
เช่น่ ลููกปัดั บนชุดุ มโนราห์์ การปักั ผ้้าของชาวเขา เรื่อ่� งราวในวรรณคดีี ตลอดจนลวดลายจากธรรมชาติ ิ มาเป็น็ แรงบันั ดาลใจในการสร้้างสรรค์์
ผลงานถ่า่ ยทอดผ่า่ นเทคนิคิ ที่ห่� ลากหลาย เป็น็ ผู้ถ�้ วายงานจัดั ทำ�ำ ฉลองพระองค์์ พระเจ้้าวรวงศ์เ์ ธอ พระองค์เ์ จ้้าโสมสวลีี กรมหมื่น�่ สุทุ ธนารีีนาถ
สมเด็็จพระเจ้้าลููกเธอ เจ้้าฟ้้าสิิริิวััณณวรีี นารีีรััตนราชกััญญา และพระบรมวงศานุุวงศ์์หลายพระองค์์ และได้้ทำ�ำ งานด้้านการออกแบบ
แฟชั่�นทั้้�งในประเทศ และต่่างประเทศอย่่างต่่อเนื่่�อง จนเป็็นที่่�ยอมรัับและยกย่่องให้้เป็็นตััวแทนนัักออกแบบแฟชั่�นจากประเทศไทย
นำำ�ผลงานไปจัดั แสดงในหลายประเทศและหลายโอกาส
นอกจากนี้้�ยัังได้้รัับหน้้าที่�่เป็็นวิิทยากรและผู้�้ทรงคุุณวุุฒิิให้้แก่่หน่่วยงานและสถาบัันการศึึกษาทั่่�วประเทศอย่่างต่่อเนื่่�อง
จนได้้รัับการยกย่่องให้้เป็็นนายกสมาคม Art and Fashion แห่่งประเทศไทย ซึ่�่งถืือได้้ว่่าเป็็นทั้้�งต้้นแบบและแรงบัันดาลใจ
ให้้กัับนัักออกแบบรุ่่�นหลัังและเป็็นการวางรากฐาน ตลอดจนยกระดัับมาตรฐานให้้กัับวงการแฟชั่�นไทย ทั้้�งยัังให้้ความสำำ�คััญ
กับั การศึึกษาเพื่อ่� พััฒนาวงการแฟชั่�นไทย และสร้้างบุคุ ลากรด้้านการออกแบบที่่�มีีคุณุ ภาพให้้แก่่ประเทศชาติติ ่่อไป จึึงได้้รับั การยกย่อ่ ง
เชิดิ ชููเกีียรติใิ นฐานะศิิลปินิ แห่่งชาติิ สาขาทัศั นศิิลป์์ (การออกแบบแฟชั่น� ) พุทุ ธศักั ราช ๒๕๖๐
242

243

นางคำำ�ปุุน ศรีีใส

ศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ (ประณีีตศิิลป์์ - ทอผ้้า) พุุทธศัักราช ๒๕๖๑

นางคำ�ำ ปุนุ ศรีีใส ได้้รับั การถ่า่ ยทอดภููมิปิ ัญั ญาและความรักั ในการทอผ้้ามาตั้ง� แต่เ่ ยาว์ว์ ัยั จากมารดา ซึ่ง่� เป็น็ ช่า่ งทอผ้้าที่ม�่ ีีชื่อ� เสีียง
ในท้้องถิ่�น นอกจากนี้้� มารดายัังได้้ปลููกฝัังศรััทธาในบวรพระพุุทธศาสนา และน้้อมนำำ�เอาความสามารถในการทอผ้้านี้้�ไปสร้้างสรรค์์
เป็็นสิ่�งทอ เพื่่อ� ถวายเป็็นพุุทธบููชา อาทิิ ผ้้าสบง จีีวร สัังฆาฏิิไหมพื้้�นบ้้าน รัดั ประคดไหม เครื่อ่� งห่ม่ เครื่่อ� งปููลาด อาสนะ และธุงุ บููชา
หล่อ่ หลอมให้้เป็น็ ช่า่ งทอผ้้าที่ง�่ ดงามด้้วยศรัทั ธา สั่่ง� สมประสบการณ์์ และภููมิปิ ัญั ญาในการทอผ้้ามาถ่า่ ยทอดเป็น็ แบบอย่า่ งให้้แก่ค่ นรุ่�นหลังั
จึึงสามารถถ่า่ ยทอดความงดงามบนผืืนผ้้าชนิดิ ต่า่ ง ๆ เช่น่ ผ้้าซิ่น� ทิวิ ผ้้าซิ่น� หมี่ ่� ผ้้าซิ่น� หมี่ค่�ั่น� ผ้้าซิ่น� หมี่ข่� ิดิ ค้ำ�ำ�เผ่า่ ผ้้าซิ่น� ไหมควบ ผ้้าหางกระรอก
ผ้้าโสร่่งไหม และยัังได้้นำำ�เอาเทคนิิคการทอผ้้ามััดหมี่่�แบบสามตะกอและสี่่�ตะกอมาใช้้ทอผ้้าเป็็นครั้�งแรก ถืือได้้ว่่าเป็็นเพีียงผู้�้เดีียว
ของจัังหวััดอุุบลราชธานีีที่่�สามารถทอผ้้าปููมหรืือสมปัักปููม ซึ่�่งต้้องใช้้ฝีีมืือชั้�นสููง เพราะผ้้านี้้�มีีแบบแผนและลวดลายประณีีตซัับซ้้อน
ทำ�ำ ให้้โรงทอผ้้าบ้้านคำ�ำ ปุุนสามารถยืืนหยััดสืืบสานมรดกภููมิิปััญญาการทอผ้้าในจัังหวััดอุุบลราชธานีี นอกจากนี้้�ยัังฟื้้�นฟูู
ผ้้าซิ่�นทิวิ มุุกที่่เ� กืือบสููญหายไปแล้้วให้้กลับั มาทอขึ้�นใหม่ใ่ นพุุทธศัักราช ๒๕๔๓ อีีกทั้้ง� ยังั สร้้างรายได้้แก่่ชุมุ ชนในการคิิดค้้นและออกแบบ
ผ้้ากาบบััว ซึ่่�งเป็็นส่่วนสำำ�คััญในการผลัักดัันให้้กระทรวงวััฒนธรรมประกาศขึ้้�นทะเบีียนผ้้าเมืืองอุุบลราชธานีีให้้เป็็นมรดกภููมิิปััญญา
ทางวััฒนธรรมของชาติิ เมื่่อ� พุุทธศัักราช ๒๕๕๗
นอกจากจะทุ่่�มเทชีีวิิตให้้กัับการทอผ้้าแล้้ว นางคำำ�ปุุน ศรีีใส ได้้แสดงออกถึึงความภาคภููมิิใจ รัักและหวงแหนในอััตลัักษณ์์
ของบ้้านเกิิด ด้้วยการเป็็นผู้้�นำำ�ในการแต่่งกายของชาวเมืืองอุุบลราชธานีี ฟื้�้นฟููการนุ่่�งซิ่ �นคั่ �น ซิ่่�นลายล่่องตีีนตวย ผ้้าซิ่ �นหััวจกดาว
ผ้้าซิ่น� ทิวิ มุกุ ผ้้าเบี่ย่� งขิดิ และผ้้าพื้้น� เมืืองแบบต่า่ ง ๆ จนเกิดิ กระแสนิยิ มผ้้าทอเมืืองอุบุ ลราชธานีี นับั เป็น็ คุณุ ููปการยากจะหาผู้อ้� ื่น�่ ทัดั เทีียมได้้
จึึงได้้รัับการยกย่่องเชิดิ ชููเกีียรติใิ นฐานะศิิลปินิ แห่่งชาติิ สาขาทัศั นศิลิ ป์์ (ประณีีตศิิลป์์ - ทอผ้้า) พุทุ ธศักั ราช ๒๕๖๑
244

245

นายธีีระพัันธ์์ วรรณรััตน์์

ศิิลปิินแห่่งชาติิ สาขาทััศนศิิลป์์ (การออกแบบแฟชั่่�น) พุุทธศัักราช ๒๕๖๒

นายธีีระพัันธ์์ วรรณรััตน์์ ได้้สร้้างสรรค์์ผลงานโดยนำำ�ศิิลปวััฒนธรรมประยุุกต์์แนวคิิดการออกแบบผ้้าไทยพระราชนิิยม

ผสานกัับเทคนิิคการออกแบบสมััยใหม่่ โดยร่่วมกัับ กลุ่่�มเกษตรกรผู้�้ทอผ้้าไหมขิิด รัังสรรค์์ผ้้าไหมในคอลเลคชั่�นพิิเศษที่�่นำ�ำ เสนอ
ความคลาสสิิกร่่วมสมััยของผ้้าไหมไทย และได้้มีีโอกาสในการออกแบบตััดเย็็บเสื้�อผ้้าโดยใช้้ผ้ าในโครงการศิิลปาชีีพ ทั้้�งผ้้าไหมแพรวา
ผ้้าไหมพื้้น� ผ้้าไหมมัดั หมี่่� และผ้้าทอชาวเขา นำำ�ขึ้้น� ประมููลเพื่�่อหารายได้้เข้้าสมทบมููลนิิธิสิ ่่งเสริิมศิิลปาชีีพ ในการออกแบบ สร้้างสรรค์์
เสื้�อผ้้าเครื่่�องแต่่งกาย จำำ�เป็็นอย่่างยิ่�งที่�่ต้้องอาศััยความเข้้าใจในรููปร่่างสรีีระของร่่างกายมนุุษย์์ รู้�้จัักโครงสร้้าง แพทเทิิร์์นเสื้�อผ้้า
และแนวโน้้มทางแฟชั่�นเป็็นอย่่างดีี ด้้วยฝีีมืือที่�่โดดเด่่นในการออกแบบเสื้�อผ้้าให้้มีีความงามสง่่า เรีียบโก้้ ทรงคุุณค่่าเหนืือกาลเวลา
แต่ซ่ ่อ่ นรายละเอีียดที่ป่� ระณีีตงดงาม จากความรักั และความหลงใหลแห่ง่ แฟชั่น� ประกอบกับั การรู้จ�้ ักั ธรรมเนีียมการแต่ง่ กายตามประเพณีี
นิิยมสากลที่�่มีีความเรีียบง่่าย โก้้ หรูู และถููกต้้องตามกาลเทศะ ทำำ�ให้้สร้้างสรรค์์เป็็นผลงานการแต่่งกายภายใต้้แนวคิิดที่่�เป็็น
เอกลัักษณ์ ์ จึึงส่่งผลให้้ผลงานการออกแบบเสื้อ� ผ้้าชั้น� สููงของ นายธีีระพันั ธ์์ วรรณรััตน์์ สามารถยืืนหยััดในวงการแฟชั่�นจวบจนทุุกวัันนี้้�
จึึงได้้รัับการยกย่่องเชิดิ ชููเกีียรติใิ นฐานะศิลิ ปิินแห่่งชาติิ สาขาทัศั นศิลิ ป์์ (การออกแบบแฟชั่น� ) พุุทธศักั ราช ๒๕๖๒
246

247