คู่มือการสอบสวนคดีอุบัติเหตุ

ผนวก ง. มนษุ ย์ปจั จยั กบั การเกดิ อุบัติเหตุทางถนน

ความตระหนักรใู้ นสถานการณใ์ นสถานการณจ์ ริง
 การท�ำงานจ�ำเปน็ ตอ้ งอาศยั การผสมผสานระหวา่ ง:
 รูปแบบพฤตกิ รรมซึง่ ท�ำจนเปน็ นิสัย (Habit patterns)
 กระบวนการรสู้ �ำนึก รตู้ วั ใช้สตินนั่ เอง (Conscious processing)
 การกระท�ำท่ีกลายเป็นนิสัยอ่อนแอต่อการส่งผ่านในทางที่ก่อผลเชิงลบและขาดสติ
ความร้ตู วั ได้ง่าย
กลยุทธเ์ พ่อื ลดการถูกขดั จังหวะและการเบีย่ งเบนความสนใจ
 พงึ ระลกึ ไวเ้ สมอว่า:
 เมอ่ื ตอ้ งทำ� งานสองอย่างไปพรอ้ มๆ กัน ตอ้ งมีการกวาดสายตามองไวเ้ ปน็ ระยะๆ
 การถกู ขดั จังหวะ ต้องเปรียบเสมือนสถานการณ์ธงแดง (สง่ สัญญาณอนั ตราย)
 ตอ้ งจดั ลำ� ดบั ความสำ� คญั ของงานทเ่ี กดิ ขนึ้ ในขณะขบั ข่ี (เพราะหา้ มไมใ่ หท้ ำ� คงไมฟ่ งั )
การตดั สนิ ใจ (Decision Making)

เราตดั สนิ ใจอยา่ งไร
1. นยิ าม
2. ขอ้ บกพรอ่ ง-ผิดพลาดในการตดั สินใจ
3. รูปแบบในการตัดสินใจ
400 คู่มือการสอบสวนคดอี ุบัติเหตทุ างถนน

ผนวก ง. มนษุ ย์ปัจจัยกบั การเกดิ อุบัตเิ หตทุ างถนน

4. แบบจำ� ลองการตดั สินใจ D-E-C-I-D-E
5. ทศั นคติอันตราย
นิยามของการตดั สนิ ใจ
กระบวนการเพือ่ ใหไ้ ด้มาซ่ึงการตกลงใจเลือกทางเลอื ก หรอื แนวทางในการปฏบิ ัติ เพื่อตอบ
สนองต่อความตอ้ งการของสถานการณท์ ่เี กดิ ขึน้
ข้อบกพรอ่ ง ผิดพลาดในการตดั สินใจ
 กระท�ำโดยไมเ่ จตนา (Unintended Actions)
 กระท�ำโดยเจตนา (Intended Actions)
ความบกพร่องผิดพลาดของมนุษย์ ในแบบกระทำ� โดยไมม่ ีเจตนา
 พลั้งเผลอ (Slips): ความตั้งใจ/ความใส่ใจล้มเหลว
 ท�ำไม่ครบ ขา้ มขัน้ ตอน
 ทำ� กลบั กัน (ตรงกนั ข้าม) กบั ระเบียบปฏิบตั ิ
 ท�ำไม่เป็นไปตามท่วี างแผน
 หลงลมื (Lapses): ความจ�ำล้มเหลว
 ท�ำไม่ครบตามทว่ี างแผน
 ลืมใสใ่ จ
 ลืมต�ำแหน่งแหง่ หน
ความบกพรอ่ งผดิ พลาดของมนุษย์ ในแบบกระท�ำโดยเจตนา
 ทำ� ผดิ (Mistakes): การกระท�ำทล่ี ม้ เหลวไมบ่ รรลุผลลัพธ์ทป่ี รารถนา
 ใช้กฏท่ถี ูกในทางท่ีผิด
 ใชก้ ฎทไี่ ม่ถกู ต้อง
 การฝา่ ฝืน (Violations): ผลจากการกระทำ� เชงิ ลบ
 ฝ่าฝืนจนเคยชนิ – ใช้ทางลดั
 ฝ่าฝืนแบบตนเองคดิ วา่ เหมาะสม-ก็คิดว่าแบบนค้ี วรท�ำที่สุดแล้ว
การหาทางเลอื กที่เหมาะสมทส่ี ุด (Optimizing)
 กลยทุ ธก์ ารตดั สนิ ใจโดยใช้ความร้เู ปน็ พ้ืนฐาน
 เปน็ กลยทุ ธ์ทม่ี ีประสิทธผิ ลที่สดุ
 พิจารณาทางเลือกหลากหลายและให้น�้ำหนักโดยค�ำนงึ ถงึ ผลทจี่ ะเกดิ ตามมา

คู่มอื การสอบสวนคดอี ุบัตเิ หตทุ างถนน 401

ผนวก ง. มนุษย์ปจั จัยกับการเกิดอุบตั เิ หตุทางถนน

แบบจ�ำลองการตดั สนิ ใจ D-E-C-I-D-E
Detect ตรวจจับปจั จยั ทเี่ ปลย่ี นแปลง ระบปุ ัญหา “เกดิ อะไรข้นึ ” หรือ “ปญั หาคอื อะไร”
Estimate ประเมนิ สถานการณใ์ หถ้ กู ตอ้ งตามความเปน็ จรงิ
Choose เลือกวตั ถุประสงคข์ องการแกป้ ญั หา เพือ่ ก�ำหนดทิศทาง
Identify ระบทุ างเลอื ก พจิ ารณาทางเลอื กหลากหลายบนพนื้ ฐานของการประเมนิ ความเสยี่ ง
Do ตกลงใจนำ� ทางเลือกท่ีพิจารณาแล้ววา่ เปน็ ทางออกท่ดี ที ส่ี ดุ มาปฏิบตั ิ
Evaluate ประเมินผลการปฏบิ ตั ิ
จะตดั สนิ ใจทำ� อยา่ งไรด?ี
LOOK-THINK-ACT = กวาดตามอง-สมองคดิ -ลงมือทำ�


ทัศนคติ

ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งทศั นคตทิ ผ่ี ขู้ บั ขย่ี วดยานพาหนะทกุ คนมตี อ่ กนั และสมรรถนะในการขบั ขี่
เป็นกุญแจส�ำคญั ทีจ่ ะท�ำให้การใช้รถใชถ้ นนมีความปลอดภยั
ความสมั พนั ธน์ จ้ี ะเปน็ ตวั กำ� หนด การปฏบิ ตั ขิ องผขู้ บั ขยี่ วดยานพาหนะในระหวา่ งใชร้ ถใชถ้ นน
ร่วมกันท้ังในยามปกติและในกรณฉี กุ เฉนิ (เกดิ อบุ ตั ิเหตุ) โดยเป็นลกั ษณะทีแ่ สดงออกทางความคิด,
ความรสู้ กึ หรอื พฤติกรรม ต่อ
 เหตุการณ์ (An event)
 บคุ คล (Person)
 กลมุ่ (Group)
ทัศนคตอิ ันตราย (Hazardous Attitudes)

ทศั นคตอิ นั ตราย ทีส่ ่งผลต่อวิจารณญาณการตัดสนิ ใจ:
 อสิ รภาพแหง่ การขบั ข่ี (Icarian)
 เสียอะไรไม่ว่า เสยี หนา้ ยอมไม่ได้ (Loose Face)
 กฎเกณฑไ์ มอ่ าทรณ์ (Anti-Authority)
 รีบร้อนลกุ ลน (Impulsiveness)
 คดิ วา่ ตนดวงดี (Invulnerability)
 ฮโี รค่ ือตวั ข้า (Macho)
 ตายดกี ว่าไม่สู้ (Resignation)

402 คมู่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตุทางถนน

ผนวก ง. มนษุ ย์ปจั จัยกับการเกดิ อบุ ัติเหตุทางถนน

เสียอะไรไม่ว่าแตเ่ สยี หน้ายอมไม่ได้

“ตายเสยี ดีกวา่ ที่จะมาเสียหนา้ บนถนนแห่งน”้ี

ยาแก้ “ความผดิ พลาดเกิดขึ้นได้ ไม่มีใครสมบูรณแ์ บบ
และอย่าลืมว่าไม่มีใครมเี จตนาใหเ้ กดิ อบุ ตั เิ หต”ุ

กฎเกณฑไ์ มอ่ าทรณ์ (Anti-Authority)

“อย่ามาบอกข้าวา่ ต้องท�ำอะไร”

ยาแก้

“ทำ� ตามกฎ เพราะโดยปกตแิ ล้ว กฎถกู เสมอ!”

รีบร้อนลุกลน (Impulsiveness)

“ทำ� โดยขาดความยงั้ คดิ คิดปุ๊บทำ� ปั๊บอย่างรวดเร็ว”

ยาแก้

“อย่าเรว็ เกนิ ไป คิดก่อนท�ำเสมอ!”

คดิ วา่ ตนดวงดี (Invulnerability)

“เรือ่ งรา้ ยๆ ไม่มวี ันเกิดขึน้ กับตวั ขา้ ”

ยาแก้

“ให้พิจารณาตามความเป็นจรงิ วา่ มันมีโอกาสท่ีเรอ่ื งรา้ ยๆ อาจเกดิ ข้นึ กับตนได้เช่นกนั ”

ฮีโร่คือตวั ข้า (Macho)

“ข้าท�ำได้ ขา้ แนก่ วา่ ใคร”

ยาแก้

“ความปลอดภยั คือชาญฉลาด ฉวยโอกาสคอื ความโง่เขลา!”

ตายดีกวา่ ไม่สู้ (Resignation)

“ท�ำไปแล้วจะมีประโยชน์อะไร”

ยาแก้

“ข้าไมใ่ ชค่ นสนิ้ หวงั ข้าจะไมย่ อมปล่อยชีวิตไปตามยถากรรม
ข้าสามารถท�ำให้เกิดความแตกต่างได้!”

คมู่ อื การสอบสวนคดีอุบัตเิ หตทุ างถนน 403

ผนวก ง. มนุษย์ปัจจยั กับการเกดิ อบุ ัตเิ หตุทางถนน

ความเหนอื่ ยลา้ (Fatigue)
นิยามความเหน่อื ยล้า
 ระดับของความอยากนอนหรอื ง่วงนอนท่ีเพ่มิ สูงขึ้น ซึง่ ส่งผลให้การนกึ คดิ และ/หรอื การ
ทำ� หนา้ ทขี่ องรา่ งกายแยล่ ง อนั จะนำ� ไปสคู่ วามเสยี่ งตอ่ การเกดิ ความผดิ พลาด หรอื อบุ ตั เิ หตุ
 ความเมอื่ ยลา้ เกดิ จากการเพมิ่ ระยะเวลาการตน่ื ลมื ตาและ/หรอื การนอนหลบั ทไ่ี มเ่ พยี งพอ
ความเหนือ่ ยล้าส�ำคญั อยา่ งไร
 1 ใน 5 ของรายงานจากระบบรายงานความปลอดภัย การบินเก่ียวข้องกับ ความ
เหนอื่ ยล้า

ประเภทของความเหนอ่ื ยลา้
 ความเหน่อื ยล้าเฉียบพลนั
 ความเหนอ่ื ยล้าสะสม
 สาเหตุหลักที่ท�ำใหเ้ กิดความเหนอื่ ยล้า
การนอนหลบั
 การนอนหลบั เปน็ ความตอ้ งการทางกายภาพ เช่นเดียวกันกับความกระหาย และความหิว
 คนท่ัวไปต้องการนอนหลับโดยเฉลย่ี 8 ชั่วโมง
 นอนหลบั ไมเ่ พยี งพอเปน็ อาการสะสม
 คณุ จะตกเป็น “หนีก้ ารนอน”
คุณรูห้ รอื ไม่?
 หากตน่ื ลืมตาต่อเนอื่ งเป็นเวลา 17 ชว่ั โมง เราจะมสี มรรถนะไมต่ ่างจากคนทม่ี กี ารพกั ผ่อน
นอนหลับอยา่ งเพยี งพอซึ่งมปี ริมาณแอลกอฮอลใ์ นเลอื ดระดับ .05%.

404 คมู่ อื การสอบสวนคดีอุบัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ง. มนษุ ยป์ ัจจัยกบั การเกดิ อบุ ตั ิเหตทุ างถนน

 หากอดนอนเปน็ เวลา 24 ชว่ั โมง สมรรถนะจะเทยี บไดก้ บั การมปี รมิ าณแอลกอฮอลใ์ นเลอื ด
ระดบั .10% (เกนิ เกณฑท์ ่กี ฎหมายกำ� หนด)
อาการของความเหนื่อยล้า
 ปฏกิ ิริยาการตอบสนองทางร่างกายและจิตใจช้าลง
 การตัดสินใจแย่ลง
 การส่ือสารแยล่ ง
 สมรรถนะลดลงหรือเอาแน่เอานอนไม่ได้
 ยอมรบั สมรรถนะมาตรฐานท่ตี ำ�่ กว่า
 ยอมรบั ความเสยี่ งสูงโดยไม่จ�ำเปน็
 ระดบั ความใสใ่ จลดลง
 มีปัญหาเก่ียวกับความจ�ำระยะสนั้ หรือความจำ� ใชง้ าน
 การเปลยี่ นแปลงทางทศั นคติ
 เกิดภาพลวงตาไดง้ ่าย
 มีแนวโนม้ ท่ีจะวบู หลบั
มาตรการจัดการความเหน่อื ยล้า
 หลกี เลย่ี งการตกเปน็ หน้ีการนอน
 วางแผนเดินทางล่วงหนา้
 สรา้ งนสิ ัยการนอนทีด่ ี
 หลีกเลยี่ งการดมื่ แอลกอฮอล์ และคาเฟอนี ก่อนนอน
 หากเร่งรีบ กนิ อาหารรองท้องหรือของขบเค้ียวท่มี ีคุณคา่ ทางโภชนาการ
 หลกี เลีย่ งการออกก�ำลงั กายตอนกลางคืน
 หลกี เล่ียงการท�ำใหจ้ งั หวะวงรอบของรา่ งกาย ผิดเพ้ียน
สรุป
 ความเหนอ่ื ยลา้ ก่อตวั ขึน้ อย่างเงียบๆ
 คุณไม่อาจกระตุ้นตัวเองให้สลัดหลุดจากความเหน่ือยล้าได้ ร่างกายและจิตใจจ�ำเป็นต้อง
ได้รับการพักผอ่ นอย่างพอเพยี ง
 ความเหนอ่ื ยล้าอาจก่อผลร้ายแรงดังนั้นจงึ ควรใสใ่ จกบั มันอยา่ งจริงจงั
 การขับขี่ยวดยานพาหนะก่อให้เกิดความเหน่ือยล้าได้ อย่างไรก็ตามมีวิธีจัดการกับความ
เหนอ่ื ยล้าได้
 ไมม่ ีทางออกทง่ี า่ ยกบั เร่ืองนี้ จงคน้ หาสิง่ ที่ใช้ได้กับตัวของคณุ เอง

คมู่ ือการสอบสวนคดีอุบตั ิเหตทุ างถนน 405

ผนวก ง. มนุษย์ปจั จยั กบั การเกดิ อบุ ตั ิเหตุทางถนน

นยิ ามความเครยี ด
 การตอบสนองของตัวเราต่อสถานการณ์การเรียกรอ้ งทเี่ กดิ ขึ้น
 อาจเป็นไดท้ งั้ สง่ิ ทด่ี หี รอื ไม่ดี
 อาจเปน็ ปฏกิ ิริยาทางรา่ งกายของตัวเรา
 ความเครียดสะสมเพมิ่ ขึ้นได้
 อาจเป็นส่ิงท่ีเกดิ จากจินตนาการหรอื ความคิด
ตัวกอ่ ความเครียด
 ส่งิ เร้า หรือสิง่ กระตุ้นท่ีถกู รับรวู้ า่ เป็นภยั คุกคาม
 อะไรบา้ งทีถ่ อื ได้วา่ เป็น ตวั กอ่ ความเครียดในสถานการณก์ ารขบั ข?ี่
 ทางกายภาพ
 ทางสรรี วทิ ยา
 ทางจติ ใจ
อาการเครียด
 มกั ปรากฎให้เห็นใน 3 ทางดังตอ่ ไปนี้
 ทางอารมณ์
 ทางกายภาพ
 พฤตกิ รรม
ความเครียดแบบฉับพลัน (Acute Stress)
 เป็นผลของความตอ้ งการท่ีร่างกายตอ้ งตอบสนองตอ่ สถานการณง์ านที่ก�ำลังท�ำอย:ู่
 การท�ำงานภายใตเ้ วลาท่ีบบี คนั้
 งานท่ตี อ้ งใชค้ วามแขง็ แรงของกล้ามเน้ืออยา่ งหนกั
 งานท่ีต้องใชก้ ารระแวดระวังอยตู่ ลอดเวลา
ความเครยี ดสะสม (Chronic Stress)
เป็นผลของความต้องการที่ร่างกายต้องตอบสนองต่อเหตุการณ์ท่ีเกิดขึ้นในชีวิตไม่ว่าจะดีหรือ
รา้ ยก็ตาม เช่น การเป็นหนีก้ อ้ นใหญร่ ะยะยาว หรือปัญหาภายในครอบครัว
มาตรการก�ำจัดความเครียดฉับพลนั
 เพ่มิ ทรัพยากร
 ย้าย/ก�ำจดั ตัวกอ่ ความเครยี ดออกไป
 เปล่ียนแปลงเปา้ หมาย

406 คูม่ อื การสอบสวนคดอี ุบตั เิ หตุทางถนน

ผนวก ง. มนษุ ย์ปัจจัยกบั การเกดิ อบุ ัตเิ หตุทางถนน

 รบั มือกับตวั ก่อความเครยี ด
จัดการกบั ความเครยี ดระยะยาว
 จัดการตัวเอง บริหารทรพั ยากรอย่างมปี ระสทิ ธผิ ล

 ปรบั เปล่ียนสภาพแวดล้อม
 ออกก�ำลงั กายเปน็ ประจำ�
 ฟงั เสียงเพรยี กจากภายในตนเอง
 เรียนร้ทู จ่ี ะพักผอ่ นหย่อนใจอยา่ งชาญฉลาด
สรปุ
 ความเครียดเปน็ สว่ นหน่งึ ของชวี ิตเราทุกคน
 ความเข้าใจถึงสาเหตุและผลของความเครียดจะช่วยให้เราสามารถระบุมาตรการที่
เหมาะสมเพ่อื จดั การกับความเครยี ดได้
 การสร้างสมดลุ ท่ดี ีทั้งในเชงิ สังคมและสภาพแวดล้อมที่ท�ำงานเปน็ สว่ นส�ำคัญท่จี ะช่วยให้
เรารับมือกบั ความเครียดทเ่ี กิดข้นึ ในแต่ละวนั ได้

คูม่ อื การสอบสวนคดอี บุ ตั เิ หตุทางถนน 407



ผ้ทู รงคุณวฒุ ิ การสอบสวน
คดอี บุ ัตเิ หตุทางถนน
และคณะผู้จัดทำ� หนงั สอื

ผู้ทรงคุณวฒุ แิ ละคณะผจู้ ดั ทำ� หนงั สอื การสอบสวนคดอี บุ ัติเหตทุ างถนน
สำ� หรบั พนกั งานสอบสวน

1. นายแพทย์ ธนะพงศ์ จนิ วงษ์ ผจู้ ดั การศนู ยว์ ชิ าการเพอ่ื ความปลอดภยั ทางถนน
มลู นธิ ถิ นนปลอดภยั
2. นายประสทิ ธิ์ คำ� เกดิ รองกรรมการผจู้ ดั การ บรษิ ทั กลางคมุ้ ครอง
ผปู้ ระสบภยั จากรถ จำ� กดั
3. รองศาสตราจารย์ ลำ� ดวน ศรศี กั ดา คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่
4. นายณฐั พงศ์ บญุ ตอบ นกั วจิ ยั อาวโุ ส ศนู ยว์ จิ ยั อบุ ตั เิ หตแุ หง่ ประเทศไทย
5. พนั ตำ� รวจเอกหญงิ จนิ ดา กลบั กลาย อาจารย์ (สบ5) กลมุ่ งานอาจารย์ กองบญั ชาการ
ศกึ ษา
6. พนั ตำ� รวจเอก ดร.สรุ ศกั ด์ิ เลาหพบิ ลู ยก์ ลุ อาจารย์ (สบ5) กลมุ่ งานอาจารย์ กองบญั ชาการ
ศกึ ษา
7. พนั ตำ� รวจเอก ดร.กติ ตธิ์ นทตั เลอวงศร์ ตั น์ รองศาสตราจารย์ (สบ 5) คณะตำ� รวจศาสตร์
โรงเรยี นนายรอ้ ยตำ� รวจ
8. พนั ตำ� รวจเอก ดร.สมชาย วอ่ งไวเมธ ี ผกู้ ำ� กบั การสง่ เสรมิ วชิ าการ 2 สถาบนั สง่ เสรมิ
งานสอบสวน
รองผบู้ งั คบั การ กองอทุ ธรณ์ สำ� นกั งาน
คณะกรรมการขา้ ราชการตำ� รวจ
9. พนั ตำ� รวจเอก ชยั ณรงค์ รตั นผล ผกู้ ำ� กบั การ (สอบสวน) กองบงั คบั การตำ� รวจ
นครบาล 6

คูม่ ือการสอบสวนคดีอุบัติเหตุทางถนน 409

ผู้ทรงคุณวฒุ แิ ละคณะผจู้ ัดทำ� หนังสือ

10. พนั ตำ� รวจเอก ปพฒั น์ วสธุ วชั รองศาสตราจารย์ (สบ 4)
คณะต�ำรวจศาสตร์
โรงเรยี นนายรอ้ ยตำ� รวจ
11. นาวาอากาศเอกสวุ รรณ ภเู่ ตง็ ผทู้ รงคณุ วฒุ ดิ า้ นอบุ ตั เิ หตุ
และความปลอดภยั
12. พนั ตำ� รวจเอกหญงิ ดวงฤดี เอย้ี วสนิ ทรพั ย์ อาจารย์ (สบ4) กลมุ่ งานอาจารย์
กองบญั ชาการศกึ ษา
13. พนั ตำ� รวจเอก อมรชยั ลลี าขจรจติ ผกู้ ำ� กบั การ กลมุ่ งานสนบั สนนุ คดี
เทคโนโลยี กองบงั คบั การปราบปราม
การกระทำ� ความผดิ เกยี่ วกบั อาชญากรรม
ทางเทคโนโลยี
14. พนั ตำ� รวจโท ดร.สทิ ธพิ งษ์ ศรเี ลอจนั ทร์ อาจารย์ (สบ 3) กลมุ่ งานอาจารย์
กองบญั ชาการศกึ ษา
15. ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ พนั ตำ� รวจโท ดร.ไวพจน์ กลุ าชยั คณะรฐั ศาสตรแ์ ละนติ ศิ าสตร์
มหาวทิ ยาลยั บรู พา
16. พนั ตำ� รวจโท กรี ติ ตรวี ยั รองผกู้ ำ� กบั การ (สอบสวน) สถานตี ำ� รวจ
ภธู รเมืองปัตตานี ต�ำรวจภธู รจังหวดั
ปัตตานี
17. พนั ตำ� รวจโท ดร.ภาณพุ งศ์ ภาณดุ ลุ กติ ต ิ สารวตั รงานวศิ วกรรมจราจร
กองกำ� กบั การ 4 กองบงั คบั การ
ตำ� รวจจราจร
18. นายวฒั นดนยั ธนญั ชยั นกั วชิ าการโครงการฯ

410 คู่มอื การสอบสวนคดอี บุ ตั เิ หตทุ างถนน