คู่มือการสอบสวนคดีอุบัติเหตุ

ผนวก ข. ตวั อย่างส�ำนวนการสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตุทางถนน

350 คมู่ ือการสอบสวนคดอี บุ ัติเหตทุ างถนน

ผนวก ข. ตวั อยา่ งสำ� นวนการสอบสวนคดีอุบตั ิเหตุทางถนน

คู่มอื การสอบสวนคดอี บุ ัตเิ หตุทางถนน 351

ผนวก ข. ตวั อย่างส�ำนวนการสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตุทางถนน

352 คมู่ ือการสอบสวนคดอี บุ ัติเหตทุ างถนน

ผนวก ข. ตวั อยา่ งสำ� นวนการสอบสวนคดีอุบตั ิเหตุทางถนน

คู่มอื การสอบสวนคดอี บุ ัตเิ หตุทางถนน 353

ผนวก ข. ตวั อย่างส�ำนวนการสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตุทางถนน

354 คมู่ ือการสอบสวนคดอี บุ ัติเหตทุ างถนน

ผนวก ข. ตวั อยา่ งสำ� นวนการสอบสวนคดีอุบตั ิเหตุทางถนน

คู่มอื การสอบสวนคดอี บุ ัตเิ หตุทางถนน 355

ผนวก ข. ตวั อย่างส�ำนวนการสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตุทางถนน

356 คมู่ ือการสอบสวนคดอี บุ ัติเหตทุ างถนน

ผนวก ข. ตวั อยา่ งสำ� นวนการสอบสวนคดีอุบตั ิเหตุทางถนน

คู่มอื การสอบสวนคดอี บุ ัตเิ หตุทางถนน 357

ผนวก ข. ตวั อย่างส�ำนวนการสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตุทางถนน

358 คมู่ ือการสอบสวนคดอี บุ ัติเหตทุ างถนน

ผนวก ข. ตวั อยา่ งสำ� นวนการสอบสวนคดีอุบตั ิเหตุทางถนน

คู่มอื การสอบสวนคดอี บุ ัตเิ หตุทางถนน 359

ผนวก ข. ตวั อย่างส�ำนวนการสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตุทางถนน

360 คมู่ ือการสอบสวนคดอี บุ ัติเหตทุ างถนน

ผนวก ค

คู่มือการสำ� รวจอุบตั เิ หตุ

โดยสมาคมประกันวนิ าศภัยไทย

คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ตั ิเหตทุ างถนน 361

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

362 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 363

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

364 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 365

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

366 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 367

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

368 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 369

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

370 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 371

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

372 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 373

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

374 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 375

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

376 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 377

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

378 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 379

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

380 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 381

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

382 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 383

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

384 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 385

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

386 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

ผนวก ค. คมู่ ือการส�ำรวจอุบตั เิ หตุ โดยสมาคมประกนั วินาศภยั ไทย

คู่มือการสอบสวนคดีอุบตั เิ หตุทางถนน 387

ผนวก ค. คมู่ ือการสำ� รวจอบุ ัติเหตุ โดยสมาคมประกนั วนิ าศภยั ไทย

388 คูม่ อื การสอบสวนคดีอบุ ัตเิ หตทุ างถนน

มนษุ ยป์ ัจจัยกับการเกิด ผนวก ง
อุบัติเหตทุ างถนน

โดย น.อ.สุวรรณ ภ่เู ตง็

ระบบความปลอดภยั ทางถนน

มนุษยป์ ัจจยั เพือ่ ความปลอดภัยทางถนนอยา่ งยัง่ ยนื
Human Factors For Sustainable Road Safety
สร้างความรู้ ความเขา้ ใจ สมรรถนะและขดี จ�ำกดั ของมนุษย์ และทักษะมนุษยป์ จั จัย
การน�ำทักษะมนุษย์ปัจจัยไปประยุกต์ใช้เพื่อเสริมสร้างสมรรถนะในการขับข่ี ให้เกิดความ
ปลอดภัย (Safety) มปี ระสิทธภิ าพ (Efficiency) อีกท้งั ใช้ในการดำ� เนนิ ชวี ิตเพ่ือความอยดู่ ี
กนิ ดี (Well Being)

รู้-เข้าใจ-ทกั ษะ-ทศั นคต-ิ เปลยี่ นแปลงพฤติกรรม

คู่มอื การสอบสวนคดีอบุ ัติเหตทุ างถนน 389

ผนวก ง. มนษุ ย์ปจั จัยกบั การเกิดอบุ ตั เิ หตทุ างถนน

มนษุ ย์ปัจจัยเพ่ือความปลอดภัยทางถนนอยา่ งย่ังยนื
 แนวคดิ ด้านความปลอดภัย อนั ตราย ความเสย่ี ง การจัดการความเสี่ยง
 แบบจำ� ลองอุบตั เิ หตขุ องเรยี สัน
 ระบบวิเคราะหม์ นษุ ยป์ จั จยั เพือ่ การปอ้ งกันอุบตั เิ หตุ
 ส่งิ ซอ่ นเรน้ ใตภ้ เู ขาน�้ำแขง็
 แบบจำ� ลอง SHELL
แนวความคดิ ดา้ นความปลอดภยั
 ความปลอดภัยคอื อะไร
 อบุ ตั ิเหตเุ ปน็ ศูนย์?
 ไมม่ ีอันตรายหรือความเสย่ี ง?
 การหลีกเล่ียงความผดิ พลาด?
 การปฏบิ ตั ติ ามกฎ?
ความปลอดภยั หมายถึง สภาวะความเสย่ี งทผ่ี ู้ใชร้ ถใชถ้ นนจะได้รบั บาดเจ็บหรือเสียชวี ิต หรอื
ความเสย่ี งทจี่ ะเกดิ ความเสยี หายตอ่ ทรพั ยส์ นิ ถกู ลดลง และดำ� รงไวใ้ นระดบั ตำ�่ ซงึ่ เปน็ ระดบั ทยี่ อมรบั
ได้ โดยอาศยั กระบวนการระบุอันตรายและการจัดการความเสยี่ งอย่างตอ่ เนือ่ ง
มาตรการในการควบคมุ ความเส่ยี ง
 สามมาตรการปอ้ งกันพ้ืนฐาน:
 เทคโนโลยี (Technology)
 การฝกึ อบรม (Training)
 กฎ ข้อบงั คับ (Regulations)

390 ค่มู ือการสอบสวนคดีอบุ ตั เิ หตทุ างถนน

ผนวก ง. มนษุ ย์ปัจจยั กบั การเกดิ อบุ ัตเิ หตทุ างถนน

วิวฒั นาการแนวความคิดดา้ นความปลอดภยั
ระบบวิเคราะห์มนุษยป์ ัจจยั : HFACS

ค่มู อื การสอบสวนคดอี ุบัติเหตุทางถนน 391

ผนวก ง. มนษุ ย์ปัจจัยกบั การเกดิ อุบตั เิ หตุทางถนน

392 คมู่ ือการสอบสวนคดีอบุ ตั เิ หตทุ างถนน

ผนวก ง. มนษุ ยป์ จั จยั กับการเกิดอุบตั ิเหตทุ างถนน

แบบจำ� ลอง SHEL กับแนวคิดมนุษยป์ ัจจัย (Human Factors)
1. Liveware ได้แก่ คน

2. Hardware ได้แก่ ยานพาหนะ

3. Software ซอฟท์แวร์ ไดแ้ ก่ ข้อมูลทเ่ี กย่ี วข้อง



คูม่ อื การสอบสวนคดีอุบตั ิเหตทุ างถนน 393

ผนวก ง. มนษุ ยป์ จั จยั กบั การเกิดอบุ ตั ิเหตทุ างถนน

4. Environment ไดแ้ ก่ สภาพแวดลอ้ ม


การสืบคน้ และวิเคราะห์อุบตั ิเหตตุ ามแนวทางมนุษยป์ จั จัย
พจิ ารณา
– การกำ� จดั อุบัตเิ หตุใหส้ น้ิ ซากเป็นสิ่งท่ีไม่สามารถท�ำใหเ้ กดิ ขึน้ ได้
– ความลม้ เหลวจะเกิดข้นึ ทง้ั ที่ได้พยายามป้องกันอยา่ งเตม็ ทแี่ ลว้
– ไมม่ คี วามพยายามใดของมนษุ ย์ หรอื ไมม่ รี ะบบใดทมี่ นษุ ยส์ รา้ งขนึ้ โดยปราศจากความเสย่ี ง
หรอื ความผิดพลาด
– ความผดิ พลาดและความเสย่ี งทไ่ี ดร้ บั การควบคมุ เปน็ สงิ่ ทยี่ อมรบั ไดเ้ มอื่ มรี ะบบการจดั การ
ความปลอดภัยอยู่ดว้ ย
ความบกพร่อง/ความผดิ พลาดในการขับข่ี (AExxx)
เปน็ ปจั จยั ทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ อบุ ตั เิ หตุ เมอื่ กจิ กรรมทางรา่ งกายหรอื จติ ใจของผขู้ บั ขลี่ ม้ เหลวทจี่ ะบรรลุ
ผลตามทตี่ ง้ั ใจ ซง่ึ เปน็ ผลจากความผดิ พลาดเชงิ ทกั ษะ การใชว้ จิ ารณญาณในการตดั สนิ ใจหรอื การรบั
รู้ นําไปส่อู บุ ัติเหตหุ รอื สถานการณท์ ีไ่ มป่ ลอดภัย ความบกพร่อง/ความผิดพลาด ถอื เปน็ การกระทํา
ที่ผูก้ ระทำ� ไม่มเี จตนาหรอื ไม่ได้ตงั้ ใจใหเ้ กิดข้นึ
ความผดิ พลาดเชงิ ทักษะในการขับข่ี (AE1xx)
เป็นปัจจัยก่อให้เกิดอุบัติเหตุ เม่ือผู้ขับข่ีกําลังกระทําสิ่งที่ทําตามปกติ ซ่ึงเกี่ยวข้องกับการฝึก
อบรมและความชํานาญ เช่น การเปลยี่ นเกียร์ การถอยรถ การออกตัว การเร่ง การแซง การควบคุม
ความเร็ว การหยุดรถ ฯลฯ ความผิดพลาดเชิงทักษะดังกล่าวนําไปสู่สถานการณ์ไม่ปลอดภัยหรือ
อุบตั เิ หตปุ ระกอบดว้ ย 5 ปจั จยั ดังน้ี

394 คูม่ ือการสอบสวนคดอี ุบตั ิเหตทุ างถนน

ผนวก ง. มนุษยป์ จั จยั กบั การเกดิ อบุ ตั เิ หตุทางถนน

ความผิดพลาดในการใช้วิจารณญาณ/การตดั สนิ ใจ (AE2xx)
เปน็ ปจั จัยกอ่ ให้เกิดอุบตั ิเหตุ เม่อื พฤติกรรมหรือการกระทาํ ของผู้ขบั ข่ี เป็นไปตามท่ีต้งั ใจทว่า
แผนการหรอื แนวทางปฏบิ ตั ทิ เี่ ลอื กลงมอื ปฏบิ ตั ิ หรอื กระทาํ การตดั สนิ ใจลงไปนน้ั ไมด่ พี อทจ่ี ะบรรลุ
เปา้ หมายทวี่ างไว้ ความผดิ พลาดนกี้ อ่ ใหเ้ กดิ อบุ ตั เิ หตหุ รอื สถานการณท์ ไ่ี มป่ ลอดภยั ประกอบดว้ ย 6
ปจั จยั ดงั น้ี

ค่มู ือการสอบสวนคดอี ุบัตเิ หตุทางถนน 395

ผนวก ง. มนุษย์ปัจจัยกับการเกิดอบุ ตั ิเหตุทางถนน

ความผิดพลาดเน่ืองจากการรบั รู้ (AE3xx)
เปน็ ปัจจัยก่อใหเ้ กดิ อบุ ัติเหตุ เมือ่ การรบั รู้เก่ียวกับวตั ถุ ภัยคกุ คามหรอื สถานการณท์ ีไ่ ม่ถกู ต้อง
ไมต่ รงกบั ความเปน็ จรงิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ (เชน่ อาการลวงทเ่ี กดิ จากการมองเหน็ หรอื จากการไดย้ นิ หรอื ความ
ลม้ เหลวของกระบวนการนกึ คดิ หรอื ความใสใ่ จลม้ เหลว ฯลฯ) เปน็ ผลใหเ้ กดิ ความผดิ พลาดเนอื่ งจาก
ความเป็นมนษุ ย์ ความผิดพลาดนีก้ อ่ ใหเ้ กดิ อบุ ัตเิ หตหุ รือสถานการณ์ทไ่ี มป่ ลอดภัย

396 คู่มอื การสอบสวนคดอี บุ ตั ิเหตทุ างถนน

ผนวก ง. มนุษย์ปจั จยั กับการเกดิ อุบัติเหตทุ างถนน

การฝ่าฝืน (AVxxx)
เป็นปัจจัยก่อให้เกิดอุบัติเหตุ เมื่อการกระทําของผู้ขับขี่แสดงถึงการจงใจละเว้นไม่เคารพกฏ
ระเบียบ คาํ สง่ั ข้อบังคบั จราจร การฝ่าฝนื น้กี ่อใหเ้ กิดอุบัติเหตุหรอื สถานการณท์ ่ีไมป่ ลอดภัย การ
ฝ่าฝนื ถอื เปน็ การกระทําทีจ่ งใจและเจตนา ประกอบด้วย 2 ปัจจัย ดงั น้ี

คมู่ ือการสอบสวนคดอี ุบัตเิ หตุทางถนน 397

ผนวก ง. มนษุ ย์ปจั จยั กบั การเกิดอุบัติเหตุทางถนน

ความตระหนักรู้ในสถานการณ์ (Situational Awareness: SA)

 ระดับของความตระหนักรใู้ นสถานการณ์
1. รวบรวมข้อมูล
2. ทำ� ความเขา้ ใจ
3. คาดการณ์ลว่ งหน้า
การตระหนักรใู้ นสถานการณ์คอื อะไร?
การตระหนกั รใู้ นสถานการณ์ หมายถงึ การรบั รปู้ จั จยั ตา่ งๆในสถานการณแ์ วดลอ้ มภายใตเ้ วลา
และสถานท่ี เข้าใจความหมายของปัจจยั เหลา่ นัน้ และสามารถ คาดการณ์สถานภาพของปัจจัยเหลา่
น้ันในอนาคตอันใกล้
ท�ำความเข้าใจความตระหนักรู้ในสถานการณ์
 กุญแจส�ำคัญในการท�ำความเข้าใจความตระหนักรู้ในสถานการณ์จะอยู่กับความสามารถ
เขา้ ใจกระบวนการประมวลผลของมนษุ ย์
ปจั จัยทีม่ ีส่วนในความตระหนกั รูใ้ นสถานการณ์
 ประสบการณ์ & การฝึกอบรม (Experience & Training)
 ทกั ษะเชงิ เทคนิคในงานเฉพาะด้าน (Technical Skills)
398 คมู่ ือการสอบสวนคดอี บุ ัติเหตุทางถนน

ผนวก ง. มนุษย์ปจั จยั กบั การเกดิ อบุ ตั เิ หตุทางถนน

 ทักษะด้านมนษุ ย์ปจั จัย (Human Factors Skills)
 การรับรูเ้ วลาและสถานท่ี (Spatial Orientation)
 สุขภาพ & ทศั นคติ (Health & Attitude)
สัญญาณท่บี ง่ บอกถึงการสูญเสียความตระหนกั รู้ในสถานการณ์
 การสือ่ สารไม่สมบูรณ์
 ความคลุมเคลือ
 ข้อบกพร่องทไี่ มไ่ ด้รับการแกไ้ ข
 มปี ญั หาค้างคาใจ หรือจดจ่อในส่งิ เดียว
 ไมใ่ ส่ใจกับการควบคุมยานพาหนะ
 ตาไมม่ องถนน
 สับสนกบั ลางบอกเหตุ
 เบยี่ งเบนออกจากระเบียบปฏิบตั ิ
 ฝา่ ฝืนขีดจ�ำกดั และกฎเกณฑ์
 ลม้ เหลวทจี่ ะพบกบั เปา้ หมาย
การแกไ้ ขการสญู เสียความตระหนกั รใู้ นสถานการณ์
 อยกู่ ับแนวทางการปฏบิ ัติ ณ ปจั จบุ ันอย่างตอ่ เนอ่ื ง
 ยกเลิก, ยตุ ิ หรอื หยุดการปฏิบัติ
 กุญแจสำ� คญั คือ:
 ควบคุมยวดยานพาหนะ
 วิเคราะห์สถานการณ์ที่เกดิ ข้ึน
 ปฏิบตั ิการแกไ้ ขใหถ้ ูกตอ้ ง
เคลด็ ลับเพอ่ื การมีความตระหนกั รู้ในสถานการณท์ ่ดี ี
 วางแผน
 ใสใ่ จข้อมูลจากผู้ใช้รถใชถ้ นนคนอนื่ ๆ
 ปรับความใสใ่ จกบั บริบทแวดล้อม
 เฝ้าระวงั และปรบั ปรงุ แผนใหท้ นั ต่อเหตกุ ารณอ์ ยู่เสมอ
 มีแผนส�ำรองรับมือกบั เหตุการณ์ฉุกเฉิน
 กวาดตามองใหท้ ั่ว
 สร้างระบบเตือนตนเองเสมอทั้งทางสายตาและทางหู
 เตรยี มพรอ้ มเสมอกบั สญั ญาณการสญู เสียการตระหนกั รู้ในสถานการณ์
 พดู เตือนตนเอง!

คู่มอื การสอบสวนคดอี ุบตั ิเหตุทางถนน 399