ชื่่�อหนัังสือ : ื ตำำ�รานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์ Textbook of Paramedic in Thailand พิิมพ์์ครั้้�งที่่� 1 : มีีนาคม 2566 จำำ�นวน 600 เล่่ม สงวนลิิขสิิทธิ์์� ISBN : 978-616-7951-66-9 ราคา : 850 บาท ที่่�ปรึึกษา ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์นายแพทย์์นเรนทร์์โชติิรสนิิรมิิต เรืืออากาศเอก นายแพทย์์อััจฉริิยะ แพงมา นายแพทย์์วิิทยา ชาติิบััญชาชััย แพทย์์หญิิงทิิพา ชาคร ดร.พิิเชษฐ์์หนองช้้าง บรรณาธิิการ พัันเอก นายแพทย์์ณััฐ ไกรโรจนานัันท์์ กองบรรณาธิิการ ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์แพทย์์หญิิงกรองกาญจน์์ สุุธรรม นายแพทย์์อิิสระ บุุญยรางกููร นายแพทย์์วััชระ เพ็็ชรรััชตานนท์์ รองศาสตราจารย์์นายแพทย์์ไชยพร ยุุกเซ็็น นายแพทย์์จิิรกิิตติ์์�เฮงรััศมีี นางสาวสุนิุิสา สุุวรรณรัักษ์์ ดร.ตรึึงตา พููลผลอำำนวย นางสาวพรธิิดา แย้้มพยนต์์ จััดพิิมพ์์โดย สถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ(สพฉ.) 88/40 หมู่่ที่่� 4 ซอยสาธารณสุุข 6 ถนนติิวานนท์์ ตำำบลตลาดขวััญ อำำเภอเมืือง จัังหวััดนนทบุุรีี11000 ออกแบบรููปเล่่มและพิิมพ์์ที่่� ห้้างหุ้้�นส่่วนจำำกััด สิิทธิิโชค พริ้้�นติ้้�ง 12 ซอยเพชรเกษม 77 แยก 1 ถนนเพชรเกษม แขวงหนองค้้างพลูู เขตหนองแขม กรุุงเทพ 10160 โทร. 0-2809-9318, 089-115-2900 บรรณาธิิการ กองบรรณาธิิการ
คำำ นำำ โอกาสรอดชีวิีิตของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินไม่่ได้้ขึ้้�นอยู่่กับัการรัักษาในโรงพยาบาลเพีียงอย่่างเดีียวการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน นอกโรงพยาบาลนับัเป็็นห่่วงโซ่่สำำคััญระบบหนึ่่�งที่่�ช่่วยลดอััตราการเสีียชีีวิิตและอััตราการพิิการของผู้้�ป่่วยเจ็็บฉุุกเฉิินได้้ หากมีีระบบการบริิหารจััดการที่่�ดีีและมีีบุุคลากรที่่�มีีศัักยภาพ มีีความรู้้�และทัักษะที่่�เพีียงพอในการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน นัักฉุุกเฉิินการแพทย์์นัับว่่าเป็็นบุุคลากรสำคัำ ัญสาขาหนึ่่�งในห่่วงโซ่่การดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินนอกโรงพยาบาลโดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง สำำหรับัการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินวิิกฤติที่่ิมี�ีโอกาสเสี่่�ยงสููงในการเสีียชีวิีิต ดัังนั้้�นจึึงมีีความจำำเป็็นอย่่างยิ่่�งที่่นั�ักฉุุกเฉิินการแพทย์์ จะต้้องมีีความรู้ที่่้�ดี� มีทัีักษะหััตถการทางการแพทย์ที่่์ดี�ีและต้้องมีีการตััดสิินใจที่่ดี�ีในเวลาจำำกััด ที่่ผ่�่านมาการเรีียนการสอน ของนัักฉุุกเฉิินการแพทย์ มั์ ักอ้้างอิิงจากตำำราจากต่่างประเทศ มีีเพีียงไม่กี่่่ �สถาบัันที่่�จะผลิิตตำำราของตนเองคณะทำำงาน ประเมิินและสอบเพื่่�อการให้้ประกาศนีียบััตรนัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ ได้้เล็็งเห็็นความสำำคััญของเรื่่�องนี้้� จึึงมีีดำำริิที่่�จะเรีียบเรีียงตำำราสำำหรัับนัักฉุุกเฉิินการแพทย์์ขึ้้�นมา เพื่่�อใช้้ประกอบการ เรีียนการสอน สามารถใช้้สืืบค้้น เป็็นแหล่่งอ้้างอิิง และนำำ ไปใช้้สำำหรัับการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินได้้ ตำำราชุุดนี้้มี�จำีำนวน 2เล่ม ซึ่่ ่ �งรวบรวมเนื้้�อหาครอบคลุมตัุ้้�งแต่ป่ระวัติัิศาสตร์์การแพทย์ฉุ์ุกเฉิินในประเทศไทย ความเป็็นของหลัักสููตรการจััดการศึึกษาและฝึึกอบรมผู้้�ปฏิิบััติิการ วิิทยาศาสตร์์การแพทย์พื้้ ์ �นฐาน กฎหมายการปฏิิบััติิการ แพทย์์ฉุุกเฉิินที่่�สำำคััญ คำำศััพท์์แพทย์์การดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินในแง่่มุุมต่่างๆ ทั้้�งภาวะฉุุกเฉิินจากโรคต่่างๆ และ การบาดเจ็็บ การส่่งต่่อผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินด้้วยวิิธีีต่่างๆ รวมถึึงภััยพิิบััติิที่่�นัักฉุุกเฉิินการแพทย์์อาจมีีส่่วนร่่วมในการจััดการ วางแผนตอบโต้้และดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน และเนื้้�อหาอื่่�นๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้องกับัการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน ตำำราชุุดนี้้�เกิิดขึ้้�นโดยความร่่วมมืือ ของคณาจารย์์ผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิจากหลายสถาบััน ทุุกท่่านต่่างตั้้�งใจค้้นคว้้าและเรีียบเรีียงข้้อมููลที่่�เป็็นหลัักฐานเชิิงประจัักษ์์ ทางการแพทย์์อย่่างเต็็มที่่�รวมทั้้�งได้้แทรกประสบการณ์์หรืือบทเรีียนจากเหตุุการณ์์ที่่�เคยปฏิิบััติิจริิง เพื่่�อให้้มีีความ สมบููรณ์์มากที่่�สุุด ถึึงแม้้ว่่าความมุ่่งหมายของการจััดตำำราชุุดนี้้�จะมุ่่งเน้้นให้้เป็็นแหล่่งค้้นคว้้าความรู้สำ้�ำหรับนัักฉุุกเฉิินการแพทย์์ ตามที่่ชื่่� �อของตำำราระบุุอย่่างไรก็็ตามผู้้�ปฏิิบััติิงานการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินอื่่�นสามารถใช้้เป็็นแหล่่งข้้อมููลสำำหรับศึั ึกษาเพิ่่ม�เติมิ ความรู้้�ความเข้้าใจจากตำำราเล่่มนี้้�ได้้เช่่นกััน ขอขอบคุุณทั้้�งอาจารย์์ทุุกท่่านที่่�เสีียสละเวลาและทุ่่มเทแรงกายแรงใจใน การนิิพนธ์์และสถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิที่่�ให้้การสนัับสนุุนการจััดทำำ คณะบรรณาธิิการและผู้้�นิิพนธ์์ทุุกท่่าน หวัังเป็็นอย่่างยิ่่�งว่่า ตำำราชุุดนี้้�จะเป็็นประโยชน์ต่์ ่อผู้้�ปฏิิบััติิงานการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินและผู้้�สนใจขอให้้อานิิสงส์์ในการจััดทำำ ตำำราชุุดนี้้�ทำำ ให้้ท่่านที่่�ศึึกษาจะได้้มีีความรู้้�และความมั่่�นใจในการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินเพิ่่�มขึ้้�น และช่่วยยกระดับมัาตรฐาน การดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินของประเทศไทยให้้มีปีระสิิทธิิภาพมากขึ้้�นต่่อไป พัันเอก นายแพทย์์ณััฐ ไกรโรจนานัันท์์
คำำนิิยม การปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินนอกโรงพยาบาล เป็็นส่่วนหนึ่่�งของระบบบริิการทางสุุขภาพที่่�มีีความสำำคััญอย่่างยิ่่�ง ต่่อการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินที่่�มีีอาการรุุนแรงอยู่่ในระดัับฉุุกเฉิินวิิกฤตที่่�มีีโอกาสเสี่่�ยงต่่อ การเสีียชีีวิิตได้้สููง ซึ่่�งผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินเหล่่านี้้�จำำเป็็นจะต้้องได้้รัับการดููแลจากบุุคลากรที่่�มีีความรู้้� ทัักษะและมีีศัักยภาพ ที่่�เพีียงพอที่่�สามารถกระทำำการปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นสููงในการช่่วยเหลืือเพื่่�อแก้้ปััญหาภาวะคุุกคามต่่อชีีวิิตของผู้้�ป่่วย ฉุุกเฉิินให้้ได้้รัับความปลอดภััย ลดโอกาสที่่�จะเกิิดความพิิการหรืือเสีียชีีวิิต ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์เล่่มนี้้�เป็็นตำำราที่่�เกิิดขึ้้�นจากความมุ่่งมั่่�น ทุ่่มเท เพีียรพยายามของคณะทำำงาน ประเมิินและสอบเพื่่�อการให้้ประกาศนีียบััตรนัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ (คปส.นฉพ) โดยมีีผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ นายแพทย์์นเรนทร์์ โชติิรสนิิรมิิต เป็็นประธาน รวมทั้้�งอาจารย์์ผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิจากสถาบัันต่่างๆ ที่่�ได้้ให้้ความกรุุณา เสีียสละเวลา แรงกาย แรงใจ ในการรวบรวมเนื้้�อหา องค์์ความรู้้�ที่่�จำำเป็็นและมีีความสำำคััญต่่อการปฏิิบััติิงานของ นัักฉุุกเฉิินการแพทย์์ให้้มีีความครอบคลุุมได้้มากที่่�สุุด รวมทั้้�งพัันเอกนายแพทย์์ณััฐ ไกรโรจนานัันท์์ ที่่�ได้้กรุุณาเป็็น บรรณาธิิการ ตำำราเล่่มนี้้�จนเสร็็จสมบููรณ์์ ในนามของสถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ ผมขอขอบพระคุุณอาจารย์์ ทุุกท่่านไว้้ในโอกาสนี้้�ด้้วย ผมหวัังเป็็นอย่่างยิ่่�งและเชื่่�อมั่่�นว่่าผู้้�ที่่�ได้้อ่่านและนำำความรู้ที่่้� �ได้้จากตำำราเล่มนี้้ ่�ไปใช้้ในการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน ร่่วมกัับมีีการฝึึกฝนตนเองอย่่างต่่อเนื่่�อง จะสามารถให้้การดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินได้้ตามมาตรฐาน มีีความมั่่�นใจและ ความพร้้อมในการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน ซึ่่�งนัับว่่าเป็็นอานิิสงส์์อัันยิ่่�งใหญ่่สำำหรัับการพััฒนาระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิิน เพื่่�อเป็็นการคุ้้�มครองผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินตามเจตนารมย์์ของพระราชบััญญััติิการแพทย์์ฉุุกเฉิิน พ.ศ. 2551 เรืืออากาศเอก (อััจฉริิยะ แพงมา) เลขาธิิการสถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ
คำำนิิยม การแพทย์ฉุ์ุกเฉิินเป็็นระบบบริิการสาธารณสุุขที่่มุ่่�งเน้้นการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินนอกโรงพยาบาลเพื่่�อคุ้้ม�ครอง บุุคคลที่่�ได้้รัับบาดเจ็็บหรืือมีีอาการเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิินกะทัันหััน อัันเป็็นภยัันตรายต่่อการดำำรงชีีวิิตหรืือการทำำงานของ อวััยวะสำำคััญ ที่่�จำำเป็็นต้้องได้้รัับการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินที่่�ได้้มาตรฐาน รวดเร็็ว ทัันท่่วงทีี ทั้้�งนี้้�เพื่่�อป้้องกัันการเสีียชีีวิิต หรืือการทวีีความรุุนแรงขึ้้�นของการบาดเจ็็บหรืือการป่่วยนั้้�น ช่่วงระยะเวลา 10 ปีีที่่�ผ่่านมา การเข้้าถึึงบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินพบว่่าแนวโน้้มจำำนวน การเข้้าถึึงบริิการเพิ่่มขึ้้� �นมากจนมีีการใช้้บริิการมากถึึง1.81 ล้้านครั้้�งต่่อปีีและในจำำนวนดัังกล่่าวเป็็นการเข้้าถึึงบริิการ ของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินวิิกฤตเดิิมในปีี2555 มีีประมาณ 160,000 ครั้้�ง ได้้เพิ่่�มเป็็นประมาณ 390,000 ครั้้�ง ในปีี2564 ซึ่่�งกลุ่่มผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินวิิกฤตนั้้�น เป็็นกลุ่่มผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินที่่มี�ีโอกาสเสี่่�ยงต่่อการเสีียชีวิีิตได้้มาก หากไม่่ได้้รับัการดููแลที่่�รวดเร็็ว ถููกต้้อง ตามมาตรฐาน การมีีบุุคลากรที่่�มีีความรู้้�ความสามารถ และมีีศัักยภาพที่่�เพีียงพอเป็็นสิ่่�งจำำเป็็นอย่่างยิ่่�ง ดัังนั้้�น บุุคลากรที่่�ปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินนอกโรงพยาบาลทุุกสาขา ต้้องพััฒนาตนเองให้้มีีความรู้้�ที่่�เพีียงพอและเป็็นปััจจุุบััน เพื่่�อสามารถให้้การดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินได้้ตามมาตรฐานวิชิาชีีพ ทั้้�งนี้้�เพื่่�อเป็็นการคุ้้ม�ครองความปลอดภััยของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน ตามเจตนารมย์์ของพระราชบััญญััติิการแพทย์์ฉุุกเฉิิน พ.ศ.2551 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์เล่่มนี้้� นัับว่่าเป็็นแหล่่งรวมองค์์ความรู้้�ด้้านการแพทย์์ฉุุกเฉิินที่่�สำำคััญและจำำเป็็น สำำหรับัการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินนอกโรงพยาบาล ที่่�ไม่่เพีียงจะเป็็นประโยชน์สำ์ ำหรับนัักฉุุกเฉิินการแพทย์์เท่่านั้้�น แต่บุุ่คลากร ที่่�เกี่่�ยวข้้องอื่่�นๆ ก็็สามารถนำำ ไปใช้้ในการพััฒนาองค์์ความรู้้�ให้้กัับตนเองและการปฏิิบััติิงาน ตำำราเล่่มนี้้�จะสำำเร็็จไม่่ได้้ หากไม่่ได้้รัับความอนุุเคราะห์์จากอาจารย์์ในคณะทำำงานประเมิินและสอบเพื่่�อการให้้ประกาศนีียบััตรนัักปฏิิบััติิการ ฉุุกเฉิินการแพทย์์(คปส.นฉพ) รวมทั้้�งอาจารย์์ผู้้�ทรงคุณวุุฒิิจากสถาบัันต่่างๆ ที่่�ได้้กรุุณานิิพนธ์์ต้้นฉบัับ ทำำ ให้้ตำำราเล่่มนี้้� เป็็นตำำราที่่�มีีเนื้้�อหาสาระที่่�ครอบคลุมุเกืือบทุุกมิิติิของการปฏิิบััติิการแพทย์์ฉุุกเฉิินนอกโรงพยาบาล นับว่ั ่าเป็็นตำำราที่่�มีี ความสมบููรณ์์ น่่าอ่่าน และเป็็นประโยชน์์มาก ตำำราเล่่มนี้้�จะเกิิดประโยชน์์สููงสุุดเมื่่�อผู้้�อ่่านได้้นำำองค์์ความรู้้�เหล่่านี้้�ไปใช้้ ประโยชน์์ในการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินตามอำำนาจหน้้าที่่�ขอบเขตความรับผิั ิดชอบและข้้อจำำกััดในการปฏิิบััติิการแพทย์์ของ ผู้้�ปฏิิบััติิการแต่่ละระดับัหรืือตามที่่�กฎหมายแต่่ละวิิชาชีีพกำำหนด ผมในนามของประธานคณะทำำงาน รู้สึ้�ึกซาบซึ้้�งใจ และขอขอบพระคุุณอาจารย์์ทุุกท่่านเป็็นอย่่างสููง ที่่�ได้้ รวบรวมความรู้ ป้� ระสบการณ์ที่่์ สั่่� �งสมมาตลอดชีวิีิตของการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินวิิกฤติิกลั่่�นออกมาเป็็นตำำราอัันทรงคุณคุ่่า ยิ่่�งชุุดนี้้�รวมทั้้�งต้้องขอขอบคุณุสถาบัันการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินแห่่งชาติิโดยเฉพาะท่่านเลขาธิิการสถาบัันฯ ที่่�ได้้ให้้ความสำำคััญ และให้้การสนัับสนุุนงบประมาณสำำหรัับการดำำเนิินการจััดทำำตำำราเล่่มนี้้�จนสำำเร็็จตามเป้้าหมาย ต้้องขอขอบพระคุุณ ไว้้ในโอกาสนี้้�ด้้วยครัับ ผมหวัังเป็็นอย่่างยิ่่�งว่่า ตำำราเล่มนี้้ ่ �จะเกิิดประโยชน์สำ์ ำหรับบุัุคลากรที่่ป�ฏิิบััติิงานเกี่่�ยวกับัการดููแลผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน และผู้้�สนใจ ที่่�สามารถนำำความรู้้�ไปใช้้ประโยชน์์ในการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน เพื่่�อนำำพาชีีวิิตผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินให้้ผ่่านพ้้นภาวะ วิิกฤติิได้้อย่่างปลอดภััยต่่อไป (ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์นายแพทย์์นเรนทร์์โชติิรสนิิรมิิต) ประธานคณะทำำงานประเมิินและสอบเพื่่�อการให้้ประกาศนีียบััตรนัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์(คปส.นฉพ)
ผู้ ้ � นิิพนธ์ ์
ผู้้�นิิพนธ์์ กรองกาญจน์์ สุุธรรม จััตุุรงค์์ เตชเจริิญศรีี เกีียรติิศัักดิ์์� ชััยพรม ชลลดา ทอนเสาร์์ คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์แพทย์์ สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยเชีียงใหม่่ คุุณวุุฒิิ • สาธารณสุุขชุุมชน (กู้้�ชีีพ) • สาธารณสุุขศาสตรบััณฑิิต (เวชกิิจฉุุกเฉิิน) • วิิทยาศาสตรบััณฑิิต สาขาวิิชาเวชกิิจฉุุกเฉิิน ตำำ�แหน่่ง นัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สัังกััด กลุ่่มงานเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีีมา คุุณวุุฒิิ • วิิทยาศาสตรมหาบััณฑิิต สาขาวิิชาสรีีรวิิทยาทางการแพทย์์ • วิิทยาศาสตรบััณฑิิต สาขาวิชิาเวชกิิจฉุุกเฉิิน ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์สาขาวิิชาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สัังกััด คณะแพทยศาสตร์ ม์หาวิิทยาลััยมหาสารคาม คุุณวุุฒิิ • พยาบาลศาสตรมหาบััณฑิิต (การพยาบาลผู้้�ใหญ่่) • ประกาศนีียบััตรพยาบาลศาสตร์์และผดุุงครรภ์์ชั้้�น 1 ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์สาขาวิิชาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยมหาสารคาม
ผู้้�นิิพนธ์์ จัันทนา ศรีีพราว เฉลิิมพร บุุญสิิริิ ชััชวาลย์์ จัันทะเพชร คุุณวุุฒิิ วิิทยาศาสตรบััณฑิิต สาขาวิิชาเวชกิิจฉุุกเฉิิน มหาวิิทยาลััยมหาสารคาม ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์สาขาวิิชาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยมหาสารคาม คุุณวุุฒิิ • อนุมัุัติิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ครอบครััว • อนุมัุัติิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน • วุุฒิิบััตรสาขากุุมารเวชศาสตร์์ • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อดีีตประธานวิิทยาลััยแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งประเทศไทยท่่านแรก คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์ฉุ์ุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง หััวหน้้าแผนกปฏิิบััติิการ 1 สัังกััด ศููนย์์ปฏิิบััติิการแพทย์์ทหารอากาศ กรมแพทย์์ทหารอากาศ ณีีรนุุช ไชยเวช ฮิิรากาเนะ คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขานิติิเวชศาสตร์์ • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์แพทย์์นิิติิเวช สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์วชิิรพยาบาล มหาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช
ผู้้�นิิพนธ์์ ดวงพร เทพมณีี ณััฐ ไกรโรจนานัันท์์ ธนดล โรจนศานติิกุุล คุุณวุุฒิิ • พยาบาลศาสตรมหาบััณฑิิต • พยาบาลศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์ประจำำหลัักสููตรวิิทยาศาสตรบััณฑิิต สาขาวิิชาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์วชิิรพยาบาล มหาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช คุุณวุุฒิิ • อนุมัุัติิบััตรสาขาเวชศาสตร์ฉุ์ุกเฉิิน • อนุุมััติิบััตรสาขาศััลยศาสตร์อุ์ ุบััติิเหตุุ • วุุฒิิบััตรสาขาศััลยศาสตร์์ทั่่�วไป • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์ศััลยแพทย์์อุุบััติิเหตุุ สัังกััด กองอุุบััติิเหตุุและเวชกรรมฉุุกเฉิิน โรงพยาบาลพระมงกุุฎเกล้้า คุุณวุุฒิิ • Fellowship cardiovascular emergency, Mount Sinai Emergency Department, NY • Fellowship administrative emergency, Mount Sinai Emergency Department, NY • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์ฉุ์ุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง หััวหน้้าศููนย์์กู้้�ชีีพ โรงพยาบาลจุุฬาลงกรณ์์สภากาชาดไทย สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย ธนานัันต์์ อิิศรางกูรู ณ อยุธุยา คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์แพทย์์เวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน สัังกััด กองอุุบััติิเหตุุและเวชกรรมฉุุกเฉิิน โรงพยาบาลพระมงกุุฎเกล้้า
ผู้้�นิิพนธ์์ ธัันยกานต์์ สุุขโข บริบูิูรณ์์ เชนธนากิิจ ปริิญญา ศรีีบุุญสม นัันทวรรณ ทิิพยเนตร คุุณวุุฒิิ วิิทยาศาสตรบััณฑิิต สาขาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ ตำำ�แหน่่ง นัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ภาควิิชาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง หััวหน้้าภาควิิชาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยเชีียงใหม่่ คุุณวุุฒิิ • นิิติิศาสตรมหาบััณฑิิต • นิิติิศาสตรบััณฑิิต • รััฐประศาสนศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง ผู้้�อำำนวยการกลุ่่มกฎหมายการแพทย์์ฉุุกเฉิิน สัังกััด สถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ คุุณวุุฒิิ • ปรััชญาดุุษฎีีบััณฑิิต การพััฒนาสุุขภาพชุุมชน • วิิทยาศาสตรมหาบััณฑิิต วิิศวกรรมขนส่่ง • ประกาศนีียบััตรพยาบาลศาสตร์์และผดุุงครรภ์์ชั้้�น 1 ตำำ�แหน่่ง หััวหน้้าภาควิิชาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สัังกััด คณะแพทยศาสตร์ ม์หาวิิทยาลััยมหาสารคาม
ผู้้�นิิพนธ์์ เพ็็ญรุ่่ง บุุญรัักษ์์ พรรณวิิไล ตั้้�งกุุลพานิิชย์์ พิิรญาณ์์ วิิเชีียรสรรค์์ รพีีพร โรจน์์แสงเรืือง คุุณวุุฒิิ • บริิหารสาธารณสุุขศาสตรมหาบััณฑิิต • ประกาศนีียบััตรพยาบาลศาตร์์และผดุุงครรภ์์ชั้้�น 1 • หลัักสููตรวิิสััญญีีพยาบาล คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์ฉุ์ุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ภาควิิชาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์โรงพยาบาลรามาธิิบดีี คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์แพทย์์ภาควิิชาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์โรงพยาบาลรามาธิิบดีี คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาอายุุรศาสตร์์ • วุุฒิิบััตรสาขาโรคระบบทางเดิินหายใจและเวชบำำ บััดวิิกฤต • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์ภาควิิชาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์วชิิรพยาบาล มหาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช
ผู้้�นิิพนธ์์ รสกร คล้้ายอ่่างทอง รััฐระวีี พััฒนรััตนโมฬีี วัันปรีีดีี ตัันเสนีีย์์ วรณิิสร์์ อมรทรงชััย คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์ภาควิิชาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์และสาธารณภััย สัังกััด คณะวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีีสุุขภาพ มหาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง นายแพทย์์ชำำนาญการพิิเศษ และหััวหน้้าศููนย์์รัับส่่งต่่อผู้้�ป่่วย สัังกััด โรงพยาบาลขอนแก่่น คุุณวุุฒิิ • อนุุมััติิบััตรสาขาเวชศาสตร์ฉุ์ุกเฉิิน • อนุมัุัติิบััตรสาขาศััลยศาสตร์อุ์ ุบััติิเหตุุ • วุุฒิิบััตรสาขาศััลยศาสตร์ทั่่ ์ �วไป • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์ศััลยแพทย์์อุุบััติิเหตุุ สัังกััด กองอุุบััติิเหตุุและเวชกรรมฉุุกเฉิิน โรงพยาบาลพระมงกุุฎเกล้้า คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์ฉุ์ุกเฉิิน • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์แพทย์์เวชศาสตร์์ฉุุกเฉิิน รองผู้้�อำำนวยการศููนย์์บริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินพระมงกุุฎเกล้้า สัังกััด กองอุุบััติิเหตุุและเวชกรรมฉุุกเฉิิน โรงพยาบาลพระมงกุุฎเกล้้า
ผู้้�นิิพนธ์์ วิิทยา จารุุพููนผล วิิภาดา วิิจัักขณาลััญฉ์์ คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาเวชศาสตร์์ครอบครััว • วุุฒิิบััตรสาขาศััลยศาสตร์ ์ • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง ผู้้�เชี่่�ยวชาญ สาขาวิิชาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยมหาสารคาม คุุณวุุฒิิ • ศึึกษาศาสตรดุุษฎีีบััณฑิิต (หลัักสููตรและการสอน) • พยาบาลศาสตรมหาบััณฑิิต (การพยาบาลครอบครััว) • ประกาศนีียบััตรพยาบาลศาสตร์์และผดุุงครรภ์์ชั้้�น 1 ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์ผู้้�เชี่่�ยวชาญ/อดีีตอาจารย์์แพทย์์สาขาวิิชาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ สัังกััด คณะแพทยศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยมหาสารคาม วิิทยา ชาติิบััญชาชััย สุุขุุม ทััศนชััยกุลุ คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรสาขาศััลยศาสตร์์ • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง ผู้้�อำำนวยการศููนย์์ความร่่วมมืือขององค์์การอนามััยโลกด้้านการป้้องกัันอุุบััติิเหตุุ สัังกััด โรงพยาบาลขอนแก่่น คุุณวุุฒิิ • วุุฒิิบััตรศััลยศาสตร์์ตกแต่่ง • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์ศััลยแพทย์์ตกแต่่งและศััลยแพทย์์อุุบััติิเหตุุ สัังกััด กองอุุบััติิเหตุุและเวชกรรมฉุุกเฉิิน โรงพยาบาลพระมงกุุฎเกล้้า
ผู้้�นิิพนธ์์ สุุนิิสา สุุวรรณรัักษ์์ คุุณวุุฒิิ • พยาบาลศาสตรมหาบััณฑิิต (การพยาบาลผู้้�ใหญ่่) • ประกาศนีียบััตรพยาบาลศาสตร์์และผดุุงครรภ์์ชั้้�น 1 ตำำ�แหน่่ง ผู้้�จััดการกลุ่่มงานรับัรองและกำำกัับมาตรฐานผู้้�ปฏิิบััติิการ สัังกััด สถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ อารััญ สวััสดิิพงษ์์ คุุณวุุฒิิ • Clinical fellow oforthopedic trauma, pelvic and acetabular surgery, Departmentof Universitatsklinikum of Trauma-Hand- and Reconstructive surgery, Saarland university hospital, Homburg, Germany • AO trauma fellowship, BG Clinic Tuebingen, Germany • วุุฒิิบััตรศััลยศาสตร์์ออร์์โธปิดิิิกส์์ • แพทยศาสตรบััณฑิิต ตำำ�แหน่่ง อาจารย์์ศััลยแพทย์์ออร์์โธปิิดิิกส์์ สัังกััด กองอุุบััติิเหตุุและเวชกรรมฉุุกเฉิิน โรงพยาบาลพระมงกุฏุเกล้้า
สารบััญ
สารบััญ หมวดที่่� 1 กลุ่่มความรู้้�พื้้�นฐาน 1 บทที่่� 1-1 ระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิินและผู้้�ปฏิิบััติิการ 3 บทที่่� 1-2 ความปลอดภััยและสุุขภาพของผู้้�ปฏิิบััติิการในระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 25 บทที่่� 1-3 การบัันทึึกรายงานการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน (Documentation) 45 บทที่่� 1-4 หลัักการซัักประวััติิและการสื่่�อสารเพื่่�อการรัักษาสำำหรัับการปฏิิบััติิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 65 บทที่่� 1-5 การสื่่�อสารในการบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 79 บทที่่� 1-6 กฏหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน 113 บทที่่� 1-7 เวชจริิยศาสตร์์ที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน 139 บทที่่� 1-8 คำำศััพท์์ทางการแพทย์์(Medical Terminology) 159 หมวดที่่� 2 การประเมินิผู้้�ป่่วย 207 บทที่่� 2-1 การประเมิินสถานการณ์์(Scene Size-Up) 209 บทที่่� 2-2 การเข้้าที่่�เกิิดเหตุุ217 บทที่่� 2-3 การประเมิินเบื้้�องต้้น (Primary Assessment) 227 บทที่่� 2-4 การประเมิินขั้้�นทุุติิยภููมิิ(Secondary Assessment) 239 บทที่่� 2-5 การบริิหารยา และการให้้สารน้ำ ำ� ทางหลอดเลืือดดำำ (Drug and Venous Access Administration) 259 บทที่่� 2-6 การบริิบาลผู้้�ป่่วยที่่�มีีการแพ้้ชนิิดรุุนแรง (Patient care for Anaphylaxis) 283 บทที่่� 2-7 การกู้้�ชีีพทารกแรกเกิิด (Neonatal Resuscitation) 295 บทที่่� 2-8 โรคติิดเชื้้�อ และโรคติิดต่่อ การเฝ้้าระวัังและแนวทางการป้้องกััน 305
หมวดที่่� 3 การบาดเจ็็บ 311 บทที่่� 3-1 ระบบการดููแลผู้้�บาดเจ็็บแบบองค์์รวม (Inclusive Trauma System) 313 บทที่่� 3-2 กรอบความคิิดในการป้้องกัันอุุบััติิเหตุุ321 บทที่่� 3-3 กลศาสตร์์ของการบาดเจ็็บ 329 บทที่่� 3-4 การดููแลผู้้�บาดเจ็็บก่่อนถึึงโรงพยาบาล 347 บทที่่� 3-5 การจำำกััดการเคลื่่�อนไหวของแนวกระดููกสัันหลััง การยึึดตรึึง และการยกเคลื่่�อนย้้าย 367 บทที่่� 3-6 การเสีียเลืือดและการบาดเจ็็บของเนื้้�อเยื่่�ออ่่อน (Bleeding and Soft Tissue Trauma) 395 บทที่่� 3-7 การบาดเจ็็บของทรวงอก 415 บทที่่� 3-8 การบาดเจ็็บของช่่องท้้อง 425 บทที่่� 3-9 การบาดเจ็็บของระบบกล้้ามเนื้้�อและกระดููก 431 บทที่่� 3-10 การบาดเจ็็บที่่�ใบหน้้า ลำำคอ และศีีรษะ 437 บทที่่� 3-11 การบาดเจ็็บของกระดููกสัันหลัังและไขสัันหลััง 455 บทที่่� 3-12 การบาดเจ็็บจากแผลไหม้้ สารเคมีีกระแสไฟฟ้้า ฟ้้าผ่่า และรัังสีี 461 หมวดที่่� 4 การส่่งกลัับ 481 บทที่่� 4-1 การปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินนอกโรงพยาบาลด้้วยรถพยาบาล 483 บทที่่� 4-2 แนวทางปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินนอกโรงพยาบาลด้้วยอากาศยาน (Air Ambulance Operations) 503 บทที่่� 4-3 สรีีรวิิทยาการบิินและการลำำเลีียงทางอากาศ 519 ภาคผนวก 537 สารบััญ(ต่่อ)
หมวดที่่� 1 กลุ่่มความรู้้�พื้้�นฐาน 1 ตารางที่่� 1-2-1 การตอบสนองต่่อความเครีียด 26 ตารางที่่� 1-2-2 สรุุปสััญลัักษณ์์ต่่าง ๆ ของระบบ NFPA 33 ตารางที่่� 1-2-3 สััญลัักษณ์์แสดงอัันตรายและความหมาย 34 ตารางที่่� 1-2-4 รายละเอีียดของชุุดป้้องกัันสารเคมีีและเครื่่�องป้้องกัันระบบทางเดิินหายใจในแต่่ละระดับั 38 ตารางที่่� 1-2-5 วััคซีีนที่่�ผู้้�ปฏิิบััติิการควรได้้รับั 39 ตารางที่่� 1-5-1 ขั้้�นตอนการสั่่�งการทางการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 83 ตารางที่่� 1-5-2 การสะกดตััวอัักษรในการสื่่�อสารวิิทยุุ (Radiotelephony Phonetic Alphabet) 93 ตารางที่่� 1-5-3 ตััวอย่่างรหััสวิิทยุุสื่่�อสาร “วอ หรืือ ว.” 94 ตารางที่่� 1-8-1 ตััวอย่่าง word roots/ stems 164 ตารางที่่� 1-8-2 ตััวอย่่าง prefixes 165 ตารางที่่� 1-8-3 ตััวอย่่าง suffixes 166 ตารางที่่� 1-8-4 Common Combining Forms 173 ตารางที่่� 1-8-5 ตััวอย่่างการสร้้างคำำศััพท์์แพทย์์จากรากศััพท์์(Root Word, Stern) 173 ตารางที่่� 1-8-6 ตััวอย่่างการออกเสีียงตััวอัักษรในภาษาอัังกฤษ 179 ตารางที่่� 1-8-7 ตััวอย่่างคำย่ำ ่อที่่�ไม่่ควรใช้้ ตามคำำแนะนำำของ The Joint Commission 183 ตารางที่่� 1-8-8 ตััวอย่่าง medical abbreviation used by EMS systems 184 ตารางที่่� 1-8-9 ตััวอย่่างสััญลัักษณ์์ทางการแพทย์์(Symbols) 202 สารบััญตาราง
หมวดที่่� 2 การประเมิินผู้้�ป่่วย 207 ตารางที่่� 2-1-1 ขั้้�นตอนการใส่่และถอดอุุปกรณ์์ป้้องกัันการติิดเชื้้�อส่่วนบุุคคล (PPE) 211 ตารางที่่� 2-3-1 Normal adult vital sign 233 ตารางที่่� 2-4-1 การตรวจเส้้นประสาทสมอง) 251 ตารางที่่� 2-5-1 คำำย่่อเกี่่�ยวกัับลัักษณะของยา 260 ตารางที่่� 2-5-2 คำำย่่อเกี่่�ยวกัับเส้้นทางการบริิหารยา 261 ตารางที่่� 2-5-3 คำำย่่อเกี่่�ยวกัับขนาดและการใช้้ยา 261 ตารางที่่� 2-5-4 คำำย่่อเกี่่�ยวกัับเวลาที่่�ให้้ยา 257 ตารางที่่� 2-5-5 ขนาดและความยาวเข็็มฉีีดยาตามวััตถุุประสงค์์การใช้้ 262 ตารางที่่� 2-6-1 Chemical Mediators from inflammatory cells and physiologic effects 283 ตารางที่่� 2-6-2 ตััวอย่่างสารที่่�อาจเป็็นสาเหตุุของการเกิิดภาวะภููมิิแพ้้หรืือการแพ้้ชนิิดรุุนแรง 285 ตารางที่่� 2-6-3 การแสดงออกทางคลิินิิกของการแพ้้ชนิิดรุุนแรง 287 ตารางที่่� 2-6-4 อาการและอาการแสดงของการแพ้้ชนิิดรุุนแรง 287 ตารางที่่� 2-6-5 เกณฑ์์การวิินิิจฉััยภาวะการแพ้้ชนิิดรุุนแรง 288 ตารางที่่� 2-7-1 อุุปกรณ์์การกู้้�ชีีพทารกแรกเกิิด 296 ตารางที่่� 2-7-2 ค่่าความอิ่่มตั�ัวของออกซิิเจนที่่มื�ือขวา(preductaloxygensaturation) หลัังเกิิดโดยประมาณ 299 ตารางที่่� 2-7-3 การให้้คะแนน APGAR’s score 302 สารบััญตาราง(ต่่อ)
หมวดที่่� 3 การบาดเจ็็บ 311 ตารางที่่� 3-10-1 การแบ่่งพื้้�นที่่�ของคอ 444 ตารางที่่� 3-10-2 อััตราการช่่วยหายใจในภาวะปกติิและเมื่่�อมีีการเลื่่�อนไหลของสมอง 452 ตารางที่่� 3-10-3 การประเมิินความรู้้�สึึกตััวของกลาสโกว์์ 453 ตารางที่่� 3-11-1 ระดับัของเส้้นประสาทที่่สั�มพัันธ์กั์บัแรงการทำำงานของกล้้ามเนื้้�อและการรับัความรู้สึ้�ึก 458 หมวดที่่� 4 การส่่งกลัับ 481 ตารางที่่� 4-1-1 ประเภทของรถพยาบาล 485 ตารางที่่� 4-1-2 ตััวอย่่างรายการ checklist สำำหรัับรถพยาบาล 486 ตารางที่่� 4-1-3 แนวทางสำำหรัับการขัับขี่่�รถพยาบาลด้้วยความปลอดภััย 487 ตารางที่่� 4-1-4 กลุ่่มหััตถการและข้้อพิิจารณาคำำแนะนำำ ในการปฏิิบััติิ 493 ตารางที่่� 4-1-5 การเลืือกชนิิดอุุปกรณ์์ป้้องกัันการติิดเชื้้�อและแพร่่กระจายเชื้้�อโรค COVID-19 สำำหรับบุัุคลากร 498 ตารางที่่� 4-3-1 ลัักษณะเฉพาะของชั้้�นบรรยากาศ 520 ตารางที่่� 4-3-2 ขนาดและความจุุออกซิิเจน 531 สารบััญตาราง(ต่่อ)
หมวดที่่� 1 กลุ่่มความรู้้�พื้้�นฐาน 1 รููปที่่� 1-1-1 สััญลัักษณ์์ดวงดาวแห่่งชีีวิิต (Star of Life) 10 รููปที่่� 1-1-2 แผนผัังผู้้�ปฏิิบััติิการในการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินแต่่ละระยะ 18 รููปที่่� 1-1-3 ระดัับการฝึึกอบรมผู้้�ปฏิิบััติิการตาม มคฉ.1 แต่่ละสาขา 20 รููปที่่� 1-2-1 ตััวอย่่างเลข UN/ID Number 32 รููปที่่� 1-2-2 ป้้ายสััญลัักษณ์์บ่่งชี้้�ความเป็็นอัันตรายตามระบบ NFPA 32 รููปที่่� 1-3-1 ตััวอย่่างแบบบัันทึึกการรัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 49 รููปที่่� 1-3-2 ตััวอย่่างแบบบัันทึึกการปฏิิบััติิงานบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินระดัับสููง 50 รููปที่่� 1-3-3 ตััวอย่่างแบบบัันทึึกการปฏิิบััติิงานบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินระดัับสููงทางน้ำ ำ� 51 รููปที่่� 1-3-4 ตััวอย่่างแบบบัันทึึกการขอใช้้อากาศยานส่่งต่่อผู้้�ป่่วย 52 รููปที่่� 1-3-5 ตััวอย่่างแบบบัันทึึกการประเมิินผู้้�ป่่วยและปรึึกษาทางการแพทย์์ก่่อนบิิน 53 รููปที่่� 1-3-6 ตััวอย่่างแบบบัันทึึกอาการผู้้�ป่่วยขณะโดยสารอากาศยาน 54 รููปที่่� 1-3-7 ตััวอย่่างเอกสารแสดงเจตนาปฏิิเสธการตรวจรัักษาพยาบาล และ/หรืือการทำหัำ ัตถการ 55 รููปที่่� 1-5-1 กระบวนการสื่่�อสาร 79 รููปที่่� 1-5-2 การสื่่�อสารระหว่่างผู้้�รัับแจ้้งเหตุุการเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิินและผู้้�ช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน 82 รููปที่่� 1-5-3a วิิทยุุสื่่�อสารสถานีีหลััก 86 รููปที่่� 1-5-3b วิิทยุุสื่่�อสารสถานีีรัับ-ส่่งแบบเคลื่่�อนที่่� 87 รููปที่่� 1-5-3c วิิทยุุสื่่�อสารสถานีีรัับส่่งแบบพกพา ใช้้สััญญาณวิิทยุุสื่่�อสาร 87 รููปที่่� 1-5-3d วิิทยุุสื่่�อสารสถานีีรัับส่่งแบบพกพา ใช้้สััญญาณอิินเทอร์์เน็็ต 87 รููปที่่� 1-5-4 ระบบสถานีีทวนสััญญาณ 88 รููปที่่� 1-5-5 การใช้้โทรศััพท์์เคลื่่�อนที่่�ในการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน 90 รููปที่่� 1-5-6 การตรวจคลื่่�นไฟฟ้้าหััวใจ 91 สารบััญรููปภาพ
หมวดที่่� 2 การประเมินิผู้้�ป่่วย 207 รููปที่่� 2-1-1 การสวมใส่่อุุปกรณ์์องกัันตนเองจากการติิดเชื้้�อ 210 รููปที่่� 2-1-2 การสวมอุปุกรณ์ป้์ ้องกัันการติิดเชื้้�อส่่วนบุุคคล(Personal protectiveequipment:PPE) 211 รููปที่่� 2-1-3 การสวมใส่่สวมเสื้้�อสะท้้อนแสง 212 รููปที่่� 2-2-1 ตำำแหน่่งในการเข้้าหาผู้้�บาดเจ็็บที่่�อยู่่ในรถยนต์์ 219 รููปที่่� 2-2-2 ตำำแหน่่งในการเข้้าหาผู้้�บาดเจ็็บที่่�อยู่่ในรถตู้้� 220 รููปที่่� 2-3-1 สถานการณ์์ ณ จุุดเกิิดเหตุุ227 รููปที่่� 2-3-2 Patient assessment overview 228 รููปที่่� 2-3-3 General impression components 229 รููปที่่� 2-3-4 การประเมิิน AVPU 230 รููปที่่� 2-3-5 การเปิิดทางเดิินหายใจ: (A) Trauma jaw thrust, (B) Head tilt-chin lift 231 รููปที่่� 2-3-6 ระดัับความรู้้�สึึกตััวแบบ Glasgow Coma Scale 234 รููปที่่� 2-3-7 A: Normal pupils B: Pupil Dilation C: Pupil constriction D: Unequal pupils 234 หมวดที่่� 1 กลุ่่มความรู้้�พื้้�นฐาน 1 รููปที่่� 1-5-7 การประเมิินผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินระดับัเดีียวกัับผู้้�ป่่วย 102 รููปที่่� 1-6-1 หนัังสืือแสดงเจตนารมณ์์ล่่วงหน้้า (advance directive) 129 รููปที่่� 1-6-2 บััตรประจำำตััวผู้้�มีีความจำำนงบริิจาคอวััยวะ 130 รููปที่่� 1-7-1 ความสััมพัันธ์์ระหว่่าง Ethical , Legal Issues และ Medicine 140 รููปที่่� 1-7-2 แนวทางด่่วนเพื่่�อใช้้แก้้ปััญหาเชิิงจริิยธรรมในสถานการณ์์ฉุุกเฉิิน (Rapid approach to resolving ethical problems in an emergency) 148 สารบััญรููปภาพ(ต่่อ)
หมวดที่่� 2 การประเมิินผู้้�ป่่วย 207 รููปที่่� 2-3-8 เส้้นประแสดงแนวการตััดเสื้้�อและกางเกง 235 รููปที่่� 2-3-9 การวััด Pulse oximeter 235 รููปที่่� 2-5-1 การบริิหารยาทางทวารหนััก 263 รููปที่่� 2-5-2 ตััวอย่่างขนาดกระบอกฉีีดยาและเข็็มฉีีดยาขนาดต่่าง ๆ 264 รููปที่่� 2-5-3 วิิธีีเตรีียมยาฉีีดจากยาน้ำ ำ� บรรจุุหลอด (ampule) 266 รููปที่่� 2-5-4 วิิธีีเตรีียมยาฉีีดจากยาน้ำ ำ� บรรจุุขวด (vial) 267 รููปที่่� 2-5-5 ขั้้�นตอนการฉีีดยาเข้้าผิิวหนััง (Intradermal injection: ID) 268 รููปที่่� 2-5-6 การเปรีียบเทีียบมุุมเข็็มในการฉีีดยาเข้้าในชั้้�นกล้้ามเนื้้�อ (IM), ชั้้�นใต้้ผิิวหนััง (SC) 268 รููปที่่� 2-5-7 บริิเวณที่่�ใช้้ในการฉีีดยาชั้้�นใต้้ผิิวหนััง (Subcutaneous Injections: SC) 269 รููปที่่� 2-5-8 วิิธีีฉีีดยาเข้้าใตผิิวหนััง (Subcutaneous Injections: SC) 269 รููปที่่� 2-5-9 บริิเวณฉีีดยาเข�ากล้้ามเนื้้�อต้้นแขน (deltoid muscle) 270 รููปที่่� 2-5-10 บริิเวณฉีีดยาเข้้ากล้้ามเนื้้�อสะโพก วิิธีีที่่� 1 271 รููปที่่� 2-5-11 บริิเวณฉีีดยาเข้้ากล้้ามเนื้้�อสะโพก วิิธีีที่่� 2 271 รููปที่่� 2-5-12 บริิเวณฉีีดยาเข้้ากล้้ามเนื้้�อสะโพก วิิธีีที่่� 3 272 รููปที่่� 2-5-13 บริิเวณฉีีดยาเข้้ากล้้ามเนื้้�อ vastus lateralis (กล้้ามเนื้้�อหน้้าขา) 272 รููปที่่� 2-5-14 วิิธีีการฉีีดยาเข้้ากล้้ามเนื้้�อ (Intramuscular injections: IM) 273 รููปที่่� 2-5-15 การให้้ยาผ่่าน (Endotracheal tube) 275 รููปที่่� 2-5-16 วิิธีีฉีีดยาเข้้าหลอดเลืือดดำำ โดยผ่่านชุุดให�สารละลายทางหลอดเลืือดดำำ 279 รููปที่่� 2-5-17 ตำำแหน่่งเจาะไขกระดููก 281 รููปที่่� 2-5-18 ขั้้�นตอนการให้้สารน้ำ ำ�ทางไขกระดููก 281 สารบััญรููปภาพ(ต่่อ)
หมวดที่่� 2 การประเมินิผู้้�ป่่วย 207 รููปที่่� 2-7-1 ขั้้�นตอนการกู้้�ชีีพทารกแรกเกิิด 298 รููปที่่� 2-7-2 อุุปกรณ์์ช่่วยหายใจด้้วยแรงดัันบวก self-inflating bag 300 รููปที่่� 2-7-3 อุุปกรณ์์ช่่วยหายใจด้้วยแรงดัันบวก T-piece respirator 300 รููปที่่� 2-7-4 วิิธีีการกดหน้้าอกทารกโดยวิิธีี2 thumbs technique 300 รููปที่่� 2-7-5 วิิธีีการกดหน้้าอกทารกโดยวิิธีี2 fingers technique 300 รููปที่่� 2-8-1 รููปแบบของการติิดต่่อ 306 สารบััญรููปภาพ(ต่่อ) หมวดที่่� 3 การบาดเจ็็บ 311 รููปที่่� 3-1-1 กรอบการพััฒนาระบบการดููแลผู้้�บาดเจ็็บแบบองค์์รวม 314 รููปที่่� 3-3-1 การติิดตั้้�งเก้้าอี้้�นิิรภััยสำำหรัับเด็็ก 335 รููปที่่� 3-4-1 การประคองศีีรษะและคอด้้วยวิิธีีmanual-in-line 348 รููปที่่� 3-4-2 สายรััดห้้ามเลืือดชนิิด self-application tourniquet 349 รููปที่่� 3-4-3 การใช้้สายรััดห้้ามเลืือด 349 รููปที่่� 3-4-4 การเปิิดทางเดิินหายใจด้้วยวิิธีีchin lift 350 รููปที่่� 3-4-5 การเปิิดทางเดิินหายใจด้้วยวิิธีีjaw thrust 351 รููปที่่� 3-4-6 การใช้้กล้้องส่่องหลอดลมแบบวิดีิีโอเพื่่�อใส่่ท่่อช่่วยหายใจ 352 รููปที่่� 3-4-7 การปิิดแผลดููดที่่�ทรวงอกแบบสามด้้าน 354 รููปที่่� 3-4-8 ตำำแหน่่งการเจาะระบายลมรั่่�วคั่่�งในช่่องอกปริิมาณมาก 355 รููปที่่� 3-4-9 อุุปกรณ์์รััดตรึึงเชิิงกราน 357 รููปที่่� 3-4-10 ขั้้�นตอนการใส่่อุุปกรณ์์รััดตรึึงเชิิงกรานและพัันขาสองข้้างเข้้าด้้วยกััน 357
หมวดที่่� 3 การบาดเจ็็บ 311 รููปที่่� 3-4-11 การพลิิกตััวแบบ log roll เพื่่�อขึ้้�นแผ่่นกระดานรองหลัังแบบยาว 358 รููปที่่� 3-4-12 การตรวจหลัังของผู้้�บาดเจ็็บ 359 รููปที่่� 3-4-13 Lethal diamond 359 รููปที่่� 3-4-14 เครื่่�องอุ่่นสารน้ำ ำ� 361 รููปที่่� 3-4-15 อุุปกรณ์์ให้้สารน้ำ ำ�ทางโพรงไขกระดููก 362 รููปที่่� 3-4-16 กล่่องเก็็บเลืือดที่่�สามารถรัักษาอุุณหภููมิิได้้ 362 รููปที่่� 3-5-1 การประคองศีีรษะและคอด้้วยมืือ (manual-in-line) 369 รููปที่่� 3-5-2 ตำำแหน่่งทางกายวิิภาคสำำหรัับการจััดให้้ศีีรษะอยู่่ในท่่า neutral position 369 รููปที่่� 3-5-3 เส้้นสมมติิที่่�ลากผ่่าน tragus ชี้้�ตรงกัับไหปลาร้้า แสดงถึึงศีีรษะอยู่่ใน neutral position 370 รููปที่่� 3-5-4 แผลกดทัับซึ่่�งเกิิดจากขอบเฝืือกดามคอ 371 รููปที่่� 3-5-5 การวััดเฝืือกดามคอ 372 รููปที่่� 3-5-6 การปรัับหรืือเลืือกขนาดเฝืือกดามคอตามเครื่่�องหมายของแต่่ละรุ่่น 373 รููปที่่� 3-5-7 การวััดระยะที่่�เฝืือกดามคอ 373 รููปที่่� 3-5-8 การสอดหางเฝืือกดามคอจากด้้านขวา 373 รููปที่่� 3-5-9 การกวาดส่่วนด้้านหน้้าของเฝืือกผ่่านหน้้าอก ช้้อนรัับใต้้ปลายคาง 374 รููปที่่� 3-5-10 การตรวจสอบเฝืือกดามคออยู่่ในแนวกึ่่�งกลาง 374 รููปที่่� 3-5-11 การตรวจสอบความกระชัับด้้วยการมองไม่่เห็็นปุ่่มยึึดโฟมด้้านในใต้้คาง 375 รููปที่่� 3-5-12 การสวมเฝืือกดามคอในท่่านั่่�งโดยการสวมจากด้้านหน้้า 375 รููปที่่� 3-5-13 การใช้้ผ้้าม้้วนประกบข้้างศีีรษะและใช้้เทปยึึดศีีรษะบริิเวณหน้้าผาก และคางติิดกัับแผ่่นกระดานรองหลััง 376 รููปที่่� 3-5-14 การทำำ head grip change ครั้้�งที่่� 1 378 สารบััญรููปภาพ(ต่่อ)
หมวดที่่� 3 การบาดเจ็็บ 311 รููปที่่� 3-5-15 การเลื่่�อนท่่อนแขนมาประคองศีีรษะด้้านที่่�จะพลิิกลง 378 รููปที่่� 3-5-16 ตำำแหน่่งการจัับและการไขว้้มืือเพื่่�อพลิิกตััวผู้้�บาดเจ็็บ 379 รููปที่่� 3-5-17 การพลิิกตััวผู้้�บาดเจ็็บ 379 รููปที่่� 3-5-18 ตำำแหน่่งการจััดตำำแหน้้งปลายด้้านล่่างของแผ่่นกระดานรองหลััง 380 รููปที่่� 3-5-19 การตรวจแผ่่นหลัังผู้้�บาดเจ็็บ 380 รููปที่่� 3-5-20 การตั้้�งแผ่่นกระดานรองหลัังขึ้้�นรองรัับลำำตััวผู้้�บาดเจ็็บ 381 รููปที่่� 3-5-21 การทำำ head grip change ครั้้�งที่่� 2 381 รููปที่่� 3-5-22 ตำำแหน่่งของมืือสมาชิิกทุุกคนเพื่่�อเลื่่�อนตััวผู้้�บาดเจ็็บ 382 รููปที่่� 3-5-23 การทำำ head grip change ครั้้�งที่่� 3 382 รููปที่่� 3-5-24 ผู้้�ประคองศีีรษะกลัับไปใช้้มืือทั้้�งสองข้้างประคองศีีรษะ 383 รููปที่่� 3-5-25 แผลกดทัับระดัับ 1 บริิเวณแก้้มก้้นผู้้�บาดเจ็็บ 384 รููปที่่� 3-5-26 การคาดสายรััดอก 384 รููปที่่� 3-5-27 การคาดสายรััดขาโดยอ้้อมหนึ่่�งรอบเพื่่�อเพิ่่�มความกระชัับ (ซ้้าย) และ การคาดสายรััดขาโดยใช้้ม้้วนผ้้าสอดไว้้ระหว่่างขาทั้้�งสองข้้างเพื่่�อเพิ่่�มความกระชัับ (ขวา) 385 รููปที่่� 3-5-28 การตรึึงแขน 385 รููปที่่� 3-5-29 การทำำ head grip changeครั้้�งที่่�4เพื่่�อให้้ผู้้�ประคองศีีรษะประกอบหมอนประคองข้้างศีีรษะ 383 รููปที่่� 3-5-30 การคาดสายรััดหน้้าผากและคาง 387 รููปที่่� 3-5-31 การนั่่�งคุุกเข่่าเตรีียมยก 388 รููปที่่� 3-5-32 การยกแผ่่นกระดานรองหลััง และเตรีียมออกเดิิน 388 รููปที่่� 3-5-33 เปลตััก 389 รููปที่่� 3-5-34 การใช้้เปลตัักแยกออกแล้้วสอดเข้้าจากสองข้้าง 390 สารบััญรููปภาพ(ต่่อ)
หมวดที่่� 3 การบาดเจ็็บ 311 รููปที่่� 3-5-35 การใช้้เปลตัักประกอบเป็็นรููปตััว วีี 390 รููปที่่� 3-5-36 การประกอบเบาะสููญญากาศพร้้อมเคลื่่�อนย้้าย 391 รููปที่่� 3-5-37 stair chair 392 รููปที่่� 3-5-38 การใช้้ stair chair นำำผู้้�บาดเจ็็บลงบัันได 392 รููปที่่� 3-5-39 การใช้้ stair chair นำำผู้้�บาดเจ็็บขึ้้�นบัันได 392 รููปที่่� 3-6-1 ลำำดัับขั้้�นตอนการปฏิิบััติิการช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วยที่่�มีีการบาดเจ็็บของเนื้้�อเยื่่�ออ่่อน 402 สารบััญรููปภาพ(ต่่อ) หมวดที่่� 4 การส่่งกลัับ 481 รููปที่่�4-1-1 ลัักษณะพื้้�นฐานของรถพยาบาล เป็็น Type I (รููป a)*, Type II (รููป b)** และ Type III (รููป c)* 484 รููปที่่� 4-1-2 “fend-off” position 490 รููปที่่� 4-1-3 การมีีบุุคลากรช่่วยดููการถอยรถเพื่่�อความปลอดภััย 491 รููปที่่� 4-1-4 locking device ที่่�ใช้้ยึึดตรึึง stretcher ไม่่ให้้เคลื่่�อนไหวขณะรถพยาบาลกำลัำ ังเคลื่่�อนที่่� 492 รููปที่่�4-2-1 ตััวอย่่างการปฏิิบััติิการด้้านการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินด้้วยอากาศยานกรณีส่ี่งต่่อระหว่่างสถานพยาบาล 505 รููปที่่� 4-2-2 ขั้้�นตอนและวิิธีีการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินด้้วยอากาศยาน 510 รููปที่่� 4-2-3 ตััวอย่่างแนวทางปฏิิบััติิการด้้านการแพทย์์ฉุุกเฉิินด้้วยอากาศยานเฉพาะพื้้�นที่่� (เขตบริิการสุุขภาพที่่� 1) 511 รููปที่่� 4-2-4 ตััวอย่่างเอกสารสรุุปหน้้าที่่�ของหน่่วยงานต่่างๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้องในปฏิิบััติิการลำำเลีียงผู้้�ป่่วย ทางอากาศภาคเหนืือ 512 รููปที่่� 4-3-1 ชั้้�นบรรยากาศ 520 รููปที่่� 4-3-2 ชั้้�นบรรยากาศแบ่่งตามหลัักสรีีรวิิทยาของมนุุษย์์ 521 รููปที่่� 4-3-3 Boyle’s Law 522 รููปที่่� 4-3-4 Dalton’s Law 523
สารบััญรููปภาพ(ต่่อ) หมวดที่่� 4 การส่่งกลัับ 481 รููปที่่� 4-3-5 Henry’s Law 524 รููปที่่� 4-3-6 Number of Litter Space 529 รููปที่่� 4-3-7 Heimlich valve 530 รููปที่่� 4-3-8 Spinal board พร้้อมสายรััดตรึึงผู้้�ป่่วย 532 รููปที่่� 4-3-9 ทิิศทางการเข้้าหาเครื่่�องเฮลิิคอปเตอร์์ 535
หมวดที่่� กลุ่่มความรู้้�พื้้�นฐาน 1
วิิภาดา วิิจัักขณาลััญฉ์์ สุุนิิสา สุุวรรณรัักษ์์ ระบบการแพทย์์ฉุุกเฉินิและผู้้�ปฏิิบััติิการ บทนำำ ระบบการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน เป็็นระบบที่่พั�ฒันาขึ้้�นโดยมีีเป้้าหมายเพื่่�อลดอััตราการเสีียชีวิีิตความพิิการของประชาชน ที่่�เกิิดภาวะเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิิน ให้้ได้้รัับการดููแลโดยบุุคลากรที่่�มีีความรู้้�ความสามารถ ตามมาตรฐานการดููแล อย่่างทััน ท่่วงที ทั่่ ี �วถึึงและเท่่าเทีียม ซึ่่�งการที่่ผ�ลลััพธ์์ของระบบจะบรรลุุตามเป้้าหมายได้้นั้้�น จำำเป็็นต้้องมีีระบบการบริิหารจััดการ ที่่ดี�ีการดำำเนิินงานอย่่างเป็็นระบบ วางแผนการดำำเนิินงานก้้าวไปข้้างหน้้าอย่่างมั่่�นคง ให้้ประชาชนผู้้�ใช้้บริิการเกิิดความ มั่่�นใจในบริิการ ในขณะเดีียวกััน การวางแผนเพื่่�อการพัฒันาระบบบริิหารจััดการให้้มีปีระสิิทธิิภาพนั้้�น สิ่่�งหนึ่่�งที่่มี�ีความ สำำคััญและมีีความจำำเป็็น นั่่�นคืือ ข้้อมููลเกี่่�ยวกัับประวััติิความเป็็นมาของการแพทย์์ฉุุกเฉิิน วิิวััฒนาการการดำำเนิินงาน ในแต่่ละยุุคแต่่ละสมััย ซึ่่�งจะทำำ ให้้ทราบถึึงเส้้นทางการพัฒันาการเปลี่่�ยนแปลงต่่างๆ ที่่�เกิิดขึ้้�น ตั้้�งแต่่อดีีตจนถึึงปััจจุุบััน และสามารถนำำมาเป็็นข้้อมููลสำำหรัับการวางแผนการพััฒนาต่่อไปในอนาคต 1. ประวััติิระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิินของประเทศไทย (history of emergency medicine system in Thailand) การแพทย์์ฉุุกเฉิินในประเทศไทยเริ่่�มขึ้้�นในรััชสมััยพระบาทสมเด็็จพระจุุลจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่หััว (รััชกาลที่่� 5) ในปีีพ.ศ. 2416 ได้้เกิิดการระบาดของโรคอหิิวาตกโรคในกรุุงเทพมหานคร ทำำ ให้้มีีผู้้�เสีียชีีวิิตจำำนวนมาก ในสมััยนั้้�นได้้ มีีการนำำศพผู้้�เสีียชีีวิิตมากองทิ้้�งไว้้ที่่�หลัังวััดสระเกศ ทำำ ให้้มีีฝููงแร้้งมากััดกิินศพ กลุ่่มพ่่อค้้าคนจีีนที่่�อพยพมาอาศััยอยู่่ใน ประเทศไทย จึึงได้้เรี่่�ยไรเงิินเพื่่�อนำำศพผู้้�เสีียชีวิีิตมาประกอบพิธีิีกรรมทางศาสนา ต่่อมาในปีีพ.ศ.2452 มีีการก่่อตั้้�งคณะ เก็็บศพไต้้ฮงกง ซึ่่�งต่่อมาได้้พัฒันาเป็็นมููลนิิธิิป่่อเต็็กตึ๊๊�ง ในปีีพ.ศ.2480 และในปีีพ.ศ.2513 ได้้มีีการก่่อตั้้�งมููลนิิธิิ ร่่วมกตััญญููขึ้้�น ซึ่่�งทั้้�งสองมููลนิิธิิดัังกล่่าวได้้ดำำเนิินการช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วยนอกโรงพยาบาลและนำส่ำ ่งโรงพยาบาล โดยมีีผู้้�มีี จิิตอาสามาให้้การช่่วยเหลืือโดยไม่คิ่ ิดค่่าใช้้จ่่ายใดๆ บท ที่่� 1-1 หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 3 ตำำ รานัักฉุุกเฉินิการแพทย์์
ในปีีพ.ศ.2512 สมเด็็จพระศรีีนคริินทราบรมราชชนนีีทรงมีีพระราชดำำริิจััดตั้้�งมููลนิิธิิแพทย์์อาสาสมเด็็จ พระศรีีนคริินทราบรมราชชนนีี(พอ.สว.) เพื่่�อจััดหน่่วยแพทย์์เคลื่่�อนที่่�ออกตรวจรัักษาผู้้�ป่่วยด้้อยโอกาสในเขตถิ่่�น ทุุรกัันดารและทรงพระกรุณุาโปรดเกล้้าฯ จััดตั้้�งหน่่วยแพทย์์ทางวิิทยุุเพื่่�อติิดต่่อสื่่�อสารระหว่่างบุุคลากรทางการแพทย์์ ในเขตถิ่่�นทุุรกัันดารกัับทีีมแพทย์์ประจำำ โรงพยาบาลต่่างๆ ในปีีพ.ศ.2536 พระบาทสมเด็็จพระปรมิินทรมหาภููมิิพลอดุุลยเดช (รัชัการที่่�9) ได้้พระราชทานพระราชทรััพย์์- ส่่วนพระองค์์เพื่่�อดำำเนิินการ “โครงการตำำ รวจจราจรโครงการพระราชดำำริิ” โดยมีีการอบรมการปฐมพยาบาล และการช่่วยคลอดปกติฉุิุกเฉิินให้้แก่่เจ้้าหน้้าที่่�ตำำ รวจจากกองบัังคัับการตำำรวจจราจร ต่่อมาได้้มีีความพยายามเริ่่มพั�ฒันาระบบการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน เพื่่�อจััดระบบการช่่วยเหลืือผู้้�บาดเจ็บที่่ ็ �เป็็นเครืือข่่าย ของโรงพยาบาลต่่างๆและได้้จััดทำำแผนความร่่วมมืือกัันระหว่่างโรงพยาบาลต่่างๆในกรุุงเทพมหานครกับศููันย์ส่์ ่งกลับั ของกรมตำำรวจโดยพัฒันาเครืือข่่ายวิิทยุสืุ่่�อสารร่่วมระหว่่างโรงพยาบาลซึ่่�งมีสัีังกััดต่่างกััน และมีีระบบรถพยาบาลฉุุกเฉิิน ของศููนย์์ส่่งกลัับเป็็นหลััก ในปีีงบประมาณ พ.ศ.2532กระทรวงสาธารณสุุขโดยกรมการแพทย์์ได้้รัับงบประมาณจำำนวน 150 ล้้านบาท สนัับสนุุนให้้จััดระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินที่่�โรงพยาบาลราชวิิถีี ได้้ก่่อสร้้างอาคารศููนย์์อุุบััติิเหตุุแล้้วเสร็็จ และ เปิิดดำำเนิินการบางส่่วน ในปีีพ.ศ.2536ได้้บรรจุุแผนการพัฒันาระบบบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินไว้้ในแผนพัฒันาเศรษฐกิิจ และสัังคมแห่่งชาติิฉบัับที่่� 7 (พ.ศ. 2535-2539) ต่่อมามีีการจััดตั้้�งศููนย์์อุุบััติิเหตุุและวิิกฤติิบำำ บััดที่่�โรงพยาบาลศููนย์์ ขอนแก่่นและก่่อตั้้�งหน่่วยกู้้�ชีีพหน่่วยแรกในเดืือนกุุมภาพัันธ์์พ.ศ. 2537 จากนั้้�นกรุุงเทพมหานครโดยโรงพยาบาล วชิิรพยาบาลได้้เปิิดหน่่วยแพทย์์กู้้�ชีีวิิตขึ้้�นอย่่างเป็็นทางการเมื่่�อเดืือนธัันวาคม พ.ศ. 2537 ให้้บริิการผู้้�บาดเจ็็บโดยเน้้น อุุบััติิเหตุุจราจรและอุุบััติิภััยต่่าง ๆ ต่่อมา ในเดืือนมีีนาคม พ.ศ. 2538กรมการแพทย์์ได้้เปิิด”ศููนย์์กู้้�ชีีพนเรนทร”โรงพยาบาลราชวิิถีีอย่่างเป็็น ทางการให้้บริิการรัักษาพยาบาลฉุุกเฉิิน และขนย้้ายผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินในพื้้�นที่่ที่่�ป�ฏิิบััติิการภายในระยะเวลาไม่่เกิิน 15 นาทีี โดยรอบโรงพยาบาล จากนั้้�นได้้ขยายพื้้�นที่่�บริิการโดยจััดตั้้�งศููนย์์กู้้�ชีีพเลิิดสิิน และศููนย์์กู้้�ชีีพนพรััตนราชธานีีในปีีต่่อมา หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 4 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
ในปีีพ.ศ. 2540 ประเทศไทยมีีรััฐธรรมนููญแห่่งราชอาณาจัักรไทย พุุทธศัักราช 2540 ได้้กำำหนดมาตราที่่� เกี่่�ยวข้้องกับัการดููแลสุุขภาพประชาชนในมาตรา52 ที่่�ระบุวุ่่า“บุุคคลย่อมมีสิีิทธิิเสมอกัันในการรับบริั ิการทางสาธารณสุุข ที่่�ไดมาตรฐาน และผููยากไรมีีสิิทธิิไดรับัการรัักษาพยาบาลจากสถานบริิการสาธารณสุุขของรััฐโดยไมเสีียค่าใช้้จ่่าย ทั้้�งนี้้� ตามที่่�กฎหมายบััญญัติัิการบริิการทางสาธารณสุุขของรัฐัต�องเปนไปอย่างทั่่�วถึึงและมีปีระสิิทธิิภาพ โดยจะต�องส่งเสริมิ ให�องค์กรปกครองส่วนท�องถิ่่�นและเอกชนมีีส่วนร่วมด�วยเท่าที่่�จะกระทํําได การปองกัันและขจััดโรคติิดต่ออัันตราย รััฐต�องจััดให�แกประชาชนโดยไมคิิดมููลค่าและทัันต่อเหตุุการณ ทั้้�งนี้้�ตามที่่�กฎหมายบััญญััติิ” และมาตรา 82 ระบุุว่่า “รััฐจะต�องจััดและส่งเสริิมการสาธารณสุุขใหประชาชนไดรัับบริิการที่่�ไดมาตรฐานและมีีประสิิทธิิภาพอย่างทั่่�วถึึง” ในวัันที่่� 3 สิิงหาคม พ.ศ. 2541 กระทรวงสาธารณสุุขได้้จััดประชุมสัุัมมนาระดัับประเทศครั้้�งแรก เพื่่�อจััดทำำ แผนแม่่บทระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ มีีการสรุุปองค์์ประกอบของระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินไว้้ 6 องค์์ประกอบ ได้้แก่่1) วิิสััยทััศน์์และพัันธกิิจของระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 2)การจััดโครงสร้้างองค์์กรการบริิหาร จััดการระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 3) กฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 4) งบประมาณใน การดำำเนิินการระบบบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน 5) บุุคลากรในระบบบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน และ6)การสื่่�อสารในระบบ บริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน ในช่่วงแผนพัฒันาเศรษฐกิิจและสัังคมแห่่งชาติิฉบัับที่่�9(พ.ศ.2545-2549) ปีีงบประมาณ พ.ศ.2545กระทรวง สาธารณสุุขได้้ประกาศให้้การพัฒันาระบบบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินเป็็นนโยบาย1ใน 4 ประการของกระทรวงสาธารณสุุข และได้้จััดตั้้�ง“สำำนัักงานระบบบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน”(ศููนย์์นเรนทรกระทรวงสาธารณสุุข) ให้้เป็็นหน่่วยงานรับผิั ิดชอบ ในการพััฒนา จััดงบประมาณในส่่วนงบลงทุุนจากกองทุุนระบบประกัันสุุขภาพถ้้วนหน้้าให้้จำำนวน 10 บาทต่่อ ประชากร 1 คนที่่�จดทะเบีียน (คาดว่่ามีีประมาณ 41 ล้้านคน) จำำนวนเงิินประมาณ 420 ล้้านบาท หลัังจากนั้้�นจะจััด ให้้มีีระบบงบประมาณในการบริิหารจััดการและดำำเนิินการระบบ โดยมีีงบประมาณส่่วนหนึ่่�งจากระบบประกัันสุุขภาพ แห่่งชาติิและจากแหล่่งเงิินทุุนต่่างๆตามความเหมาะสม ซึ่่�งในแต่่ละปีีจะต้้องมีีเงิินงบประมาณในการสนัับสนุุนระบบนี้้� ปีีละ 1,200 ล้้านบาท (อััตรา 18 บาทต่่อประชากร 1 คนทั้้�งประเทศ) และในปีีพ.ศ. 2546 คณะรััฐมนตรีีได้้มีีมติิ เห็็นชอบแผนการแก้้ปััญหาอุุบััติิเหตุุจราจรซึ่่�งเสนอโดยศููนย์์อำำนวยการความปลอดภััยทางถนน ซึ่่�งในมาตรการด้้าน การแพทย์์ฉุุกเฉิินได้้มอบหมายให้้กระทรวงสาธารณสุุขโดยศููนย์์นเรนทร เป็็นผู้้�รัับผิิดชอบดำำเนิินการขยายผลระบบ บริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินโดยใช้้งบประมาณจากระบบหลัักประกัันสุุขภาพถ้้วนหน้้า นอกจากนั้้�นได้้มีีการบููรณาการแผน งบประมาณด้้านอุุบััติิเหตุุจราจรเข้้าด้้วยกััน ซึ่่�งทำำ ให้้งบประมาณในด้้านระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินเป็็นความสำำคััญ อัันดัับต้้นของการพิิจารณางบประมาณประจำำปีี ต่่อมาในปีีพ.ศ. 2545 – 2546 ได้้ขยายการดำำเนิินงานระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิินลงสู่่ระดัับภููมิิภาค โดยนำำร่่อง การดำำเนิินการใน 7 จัังหวััดได้้แก่ ลำ่ ำปาง นครสวรรค์ ์ขอนแก่่น อุุดรธานีีนครราชสีมีาเพชรบุรีุีสงขลาและได้้กำำหนด หมายเลข “1669” เป็็นหมายเลขโทรศััพท์์สำำหรัับการแจ้้งเหตุุการเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิิน โดยมีีศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการ ประจำำจัังหวััดนั้้�น ๆ เป็็นหน่่วยงานรัับแจ้้งเหตุุเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิิน และได้้ขยายการดำำเนิินการไปสู่่จัังหวััดอื่่�นในปีีต่่อ ๆ มา หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 5 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
ในปีีพ.ศ.2550 ได้้จััดตั้้�งศููนย์์บริิการการแพทย์์-ฉุุกเฉิินกรุุงเทพฯ (ศููนย์์เอราวััณ) ซึ่่�งเป็็นศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและ สั่่�งการ (Command and Control Center) ประจำำกรุุงเทพมหานคร มีีหน้้าที่่�รัับผิิดชอบเกี่่�ยวกัับการบริิหารจััดการ ระบบการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินในเขตกรุุงเทพมหานครเป็็นศููนย์รั์บัแจ้้งและสั่่�งการให้้คำำปรึึกษา คำำแนะนำำด้้านการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน สายด่่วนทางการแพทย์์เป็็นศููนย์์การประสานงานเพื่่�อสนัับสนุุนการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินทั้้�งในกรณีีปกติิและสาธารณภััย ในปีีพ.ศ.2551ได้้มีีการประกาศใช้้พระราชบััญญัติัิการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน พ.ศ.2551 ซึ่่�งเป็็นพระราชบััญญัติัิการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน ฉบัับแรกของประเทศไทยซึ่่�งกำำ หนดให้้มีีสถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิ(สพฉ.) ทำำหน้้าที่่�ในการพััฒนาระบบ การแพทย์์ฉุุกเฉิินของประเทศไทย โดยเหตุุผลของการประกาศใช้้พระราชบััญญััติิฉบัับนี้้� คืือ “โดยที่่�การปฏิิบััติิการ ด้้านการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินในปััจจุุบัันยัังขาดระบบบริิหารจััดการด้้านบุุคลากร อุปุกรณ์์และเครื่่�องมืือช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน รวมทั้้�งยัังขาดหน่่วยงานรัับผิิดชอบ ประสานการปฏิิบััติิการ ทำำ ให้้มีีผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินต้้องสููญเสีียชีีวิิต อวััยวะ หรืือเกิิด ความบกพร่่องในการทำำงานของอวััยวะสำำคััญ รวมทั้้�งทำำ ให้้การบาดเจ็็บหรืืออาการป่่วยรุุนแรงขึ้้�นโดยไม่่สมควร เพื่่�อลดและป้้องกัันความสููญเสีียดัังกล่่าว สมควรกำำ หนดให้้มีีคณะกรรมการการแพทย์์-ฉุุกเฉิินขึ้้�นเพื่่�อกำำหนดมาตรฐาน หลัักเกณฑ์์และวิิธีีปฏิิบััติิเกี่่�ยวกัับการแพทย์์ฉุุกเฉิิน ตลอดจนกำำ หนดให้้มีีสถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิขึ้้�น เป็็นหน่่วยรัับผิิดชอบการบริิหารจััดการ การประสานระหว่่างหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้องทั้้�งภาครััฐและเอกชน และ การส่่งเสริมิให้้องค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นเข้้ามามีบีทบาทในการบริิหารจััดการเพื่่�อให้้เกิิดความร่่วมมืือในการปฏิิบััติิงาน ด้้านการแพทย์์ฉุุกเฉิินร่่วมกััน อัันจะทำำ ให้้ผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินได้้รัับการคุ้้�มครองสิิทธิิในการเข้้าถึึงระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิิน อย่่างทั่่�วถึึง เท่่าเทีียม มีีคุุณภาพมาตรฐาน โดยได้้รัับการช่่วยเหลืือและรัักษาพยาบาลที่่�มีีประสิิทธิิภาพและทัันต่่อ เหตุุการณ์์มากขึ้้�น” หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 6 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
ทั้้�งนี้้�พระราชบััญญััติิการแพทย์์ฉุุกเฉิิน พ.ศ. 2551 ได้้กำำ หนดให้้มีีสถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิเป็็น องค์์กรรัับผิิดชอบการบริิหารจััดการ การประสานระหว่่างหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง ทั้้�งภาครััฐและเอกชน รวมทั้้�งการ ส่่งเสริมิการปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นให้้เข้้ามามีบีทบาทในการบริิหารจััดการการจััดบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน และได้้กำำหนด อำำนาจหน้้าที่่�ของสถาบััน สำำหรับัเป็็นกรอบในการกำำหนดทิิศทางในการดำำเนิินงานและบริิหารจััดการระบบการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน ในมิิติิต่่าง ๆ ตามเจตนารมณ์์ของพระราชบััญญััติิการแพทย์์ฉุุกเฉิิน ดัังกล่่าวข้้างต้้น จวบจนปััจจุุบััน 2. การบริิหารจััดการระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินในประเทศไทย ในระยะการพััฒนาระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิินที่่�เริ่่�มขยายการดำำเนิินการลงสู่่ระดัับภููมิิภาคในจัังหวััดต่่างๆ ประมาณปีีพ.ศ2548 สำำนัักงานระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน (ศููนย์์นเรนทรกระทรวงสาธารณสุุข) ซึ่่�งเป็็นหน่่วยงาน รัับผิิดชอบหลัักในการพััฒนาระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิินในขณะนั้้�น ได้้มีีแผนการพััฒนาโดยยึึดหลัักการจััดระบบ บริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินที่่�มีี14 องค์์ประกอบหลััก ได้้แก่ ่ 1) ระบบการแจ้้งเหตุุ2) ระบบการสื่่�อสาร 3) หน่่วยบริิการ 4)การจััดพื้้�นที่่�5) บุุคลากรและการอบรม 6)กฎและระเบีียบ 7)การเงิินการคลััง8)การประชาสััมพัันธ์์9)การมีีส่่วนร่่วม ของชุุมชน 10) มาตรฐานและโครงสร้้างที่่�เหมาะสม 11) ระบบข้้อมููล 12) การเตรีียมพร้้อมและการจััดหมวดหมู่่ของ สถานพยาบาล 13) การรัับผิิดชอบโดยระบบควบคุุมทางการแพทย์์และ 14) การประเมิินผล ซึ่่�งจะเห็็นได้้ว่่าระบบ บริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน จะสามารถดำำเนิินการไปได้้อย่่างมีปีระสิิทธิิภาพได้้นั้้�น จำำเป็็นอย่่างยิ่่�งที่่�จะต้้องมีีการขับัเคลื่่�อน องค์ป์ระกอบหลัักทุุกส่่วนให้้ได้้รับัการพัฒั นาไปพร้้อมๆ กััน โดยการมีส่ี่วนร่่วมของทุุกภาคส่่วน ทั้้�งภาครัฐ ัเอกชน ท้้องถิ่่�น ตลอดจนชุมชุนและประชาชน เพื่่�อผลลััพธ์์ของระบบคืือความปลอดภััยลดอััตราการเสีียชีวิีิตและพิิการของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน การดำำเนิินงานเพื่่�อพััฒนาระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิินในยุุคนั้้�น หลัังจากที่่�ได้้มีีการนำำร่่องการดำำเนิินงานใน 7 จัังหวััดแล้้ว ในปีีต่่อ ๆ มา ได้้มีีการกำำหนดพื้้�นที่่�การติิดต่่อสื่่�อสารในการให้้บริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน โดยแบ่่งเป็็น 21 ศููนย์ทั่่ ์ �วประเทศโดยใช้้ชื่่�อศููนย์รั์บัแจ้้งเหตุุและสั่่�งการเหมืือนกัันทั่่�วประเทศ ชื่่�อว่่า“ศููนย์์นเรนทรที่่� 1, ศููนย์์นเรนทรที่่� 21” ซึ่่�งแต่่ละศููนย์์จะกำำหนดจัังหวััดที่่�อยู่่ในความรับผิั ิดชอบ ต่่อมาได้้ขยายการดำำเนิินงานให้้คลอบคลุมทุุกจัังหวััด โดยหลัักการ เบื้้�องต้้นในการดำำเนิินงาน แต่่ละจัังหวััดต้้องมีีส่่วนงานที่่�จำำเป็็น ดัังนี้้� 1. ศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการประจำำ�จัังหวััด ให้้มีีการจััดตั้้�งศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการประจำำจัังหวััด จัังหวััดละ 1 ศููนย์์ สำำหรับรัับแจ้้งการเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิินในเขตพื้้�นที่่�จัังหวััดนั้้�นๆ โดยกำำ หนดให้้มีบุีุคลากรประจำำศููนย์์ ดัังต่่อไปนี้้� 1.1 แพทย์์ จำำนวน 1 คนต่่อเวร ทำำหน้้าที่่�เป็็นหััวหน้้าศููนย์์ มีีหน้้าที่่�สั่่�งการและควบคุุมกำำกัับให้้หน่่วย บริิการต่่างๆ ออกปฏิิบััติิงาน และให้้คำำปรึึกษา สั่่�งการรัักษาทางเวชกรรม 1.2 พยาบาล จำำนวน 1คน/เวร ทำำหน้้าที่่�เป็็นผู้้�ช่่วยหััวหน้้าศููนย์ มี์ ีหน้้าที่่�ในการควบคุมกำุำกับัการปฏิิบััติิงาน ของเจ้้าหน้้าที่่�ประจำำศููนย์์ ให้้คำำปรึึกษาในด้้านการรัักษาพยาบาลฉุุกเฉิินแก่่หน่่วยบริิการและประชาชน ประสานงาน แก้้ปััญหาในการปฏิิบััติิงาน ตรวจสอบความถููกต้้องของระบบข้้อมููลข่่างสารและรายงานข้้อมููลทางระบบโปรแกรม ที่่�กำำหนด 1.3 เจ้้าหน้้าที่่สื่่� �อสารและเจ้้าหน้้าที่่ข้้�อมููล จำำนวน 2คนต่่อเวร ทำำหน้้าที่่�ในการรับัแจ้้งเหตุุทางโทรศััพท์์ เป็็นหลััก ประสานการปฏิิบััติิงานกัับหน่่วยบริิการต่่าง ๆ ตามคำำสั่่�งของหััวหน้้าศููนย์์หรืือผู้้�ช่่วยหััวหน้้าศููนย์์ตรวจสอบ ความพร้้อมของระบบสื่่�อสารภายในเครืือข่่ายและบัันทึึกผลการปฏิิบััติิงานของศููนย์รั์บัแจ้้งเหตุุและสั่่�งการตามแบบบัันทึึก ที่่�กำำหนด ซึ่่�งในระยะแรกผู้้�ทำำหน้้าที่่�เป็็นเจ้้าหน้้าที่่�สื่่�อสารและเจ้้าหน้้าที่่�ข้้อมููลนั้้�น จะต้้องผ่่านการอบรมหลัักสููตร การปฐมพยาบาลและเคลื่่�อนย้้ายขั้้�นพื้้�นฐาน (หลัักสููตร16 ชั่่�วโมง)และในระยะต่่อไปจะต้้องผ่่านการอบรมหลัักสููตรEMT-B (110 ชั่่�วโมง) หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 7 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
2. สำำ�นักังานระบบบริการการิ แพทย์์ฉุุกเฉินจัิ ังหวััด ซึ่่�งส่่วนใหญ่สำ่ ำนัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดเป็็นหน่่วยงาน รัับผิิดชอบ มีบีางจัังหวััดที่่�อยู่่รวมกัันกัับศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการประจำำจัังหวััด ทำำหน้้าที่่�ในการบริิหารจััดการระบบ งบประมาณ และแผนการพัฒันาต่่างๆ 3. หน่่วยบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน 3.1 คุุณสมบัติัิของหน่่วยงานที่ ่� จะมาเป็็นหน่่วยบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน จะต้้องมีีลัักษณะดัังนี้้� (1) เป็็นนิิติิบุุคคลหรืือหน่่วยงานของราชการ (2) มีีผู้้�รัับผิิดชอบต่่อหน่่วยบริิการโดยตรงและสามารถติิดต่่อได้้ตลอด 24 ชั่่�วโมง (3) มีีหน่่วยบริิการที่่�มีีความพร้้อมในการให้้บริิการตามมาตรฐานที่่�กำำหนด (4) มีีความพร้้อมในการให้้บริิการตลอด 24 ชั่่�วโมง (5) มีีสถานที่่�ตั้้�งและเครื่่�องมืือสื่่�อสารที่่�สามารถติิดต่่อได้้ตลอด 24 ชั่่�วโมง กรณีีขอเข้้าร่่วมเป็็นหน่่วยบริิการ จะต้้องทำำหนัังสืือแจ้้งความจำำนงเข้้าร่่วมเครืือข่่ายบริิการ โดยมีี ข้้อตกลงอายุุการปฏิิบััติิงาน 1 ปีีในกรณีีที่่�มีีการตรวจสอบพบว่่าผู้้�ให้้บริิการมีคุีุณสมบััติิไม่่ครบถ้้วนจะถอนใบอนุุญาต โดยมติิของคณะกรรมการจััดระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินในจัังหวััด หรืืออื่่�น ๆ ตามที่่�คณะกรรมการจััดระบบบริิการ การแพทย์์ฉุุกเฉิินจัังหวััดกำำหนด 3.2 หน่่วยปฏิิบััติิการ ในยุุคนั้้�น ได้้แบ่่งหน่่วยบริิการออกเป็็น 2 ระดัับ ตามความสามารถที่่�จะให้้บริิการได้้ ดัังนี้้� (1) หน่่วยปฏิิบััติิการระดับพื้้ ั �นฐาน (BasicLifeSupport หรืือBLS) เป็็นหน่่วยปฏิิบััติิการที่่�สามารถ ให้้การปฐมพยาบาลเบื้้�องต้้น ได้้แก่่การดาม การห้้ามเลืือดการช่่วยฟื้้�นคืืนชีีพขั้้�นพื้้�นฐานและการเคลื่่�อนย้้ายอย่่างถููกวิิธีี การช่่วยคลอดฉุุกเฉิิน ให้้ยาทางปากได้้บางชนิิด โดยอยู่่ภายใต้้การควบคุุมของแพทย์์หรืือพยาบาลประจำำศููนย์์รัับแจ้้ง เหตุุและสั่่�งการ บุุคลากรประจำำหน่่วยปฏิิบััติิการระดัับพื้้�นฐาน ในแต่่ครั้้�งที่่�ออกปฏิิบััติิงาน จะต้้องมีีเจ้้าหน้้าที่่�กู้้�ชีีพ 1คน และพนัักงานขัับรถ1คน ที่่�ต้้องผ่่านการทดสอบความรู้้�เรื่่�องการประเมิินสถานการณ์์การประเมิินสภาพผู้้�ป่่วยการ ดามและห้้ามเลืือดการช่่วยฟื้้�นคืืนชีีพขั้้�นพื้้�นฐาน และการยกและเคลื่่�อนย้้ายและในปีต่ี่อมาต้้องผ่่านการอบรมหลัักสููตร EMT-B (110 ชั่่�วโมง) (2) หน่่วยปฏิิบััติิการระดับสููัง(Advanced LifeSupport หรืือ ALS) เป็็นหน่่วยปฏิิบััติิการที่่�สามารถ ให้้การรัักษาพยาบาลผู้้�เจ็็บป่่วยฉุุกเฉิินที่่�อยู่่ในระยะวิิกฤต ให้้การกู้้�ชีีพขั้้�นสููงได้้ โดยอยู่่ภายใต้้การควบคุุมของแพทย์์ ประจำำศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการ บุุคลากรประจำำหน่่วยปฏิิบััติิการระดัับสููง ในแต่่ครั้้�งที่่�ออกปฏิิบััติิงาน จะต้้องประกอบด้้วย 2.1) พยาบาลวิิชาชีีพ 1คน ที่่�ผ่่านการอบรมหลัักสููตร Advanced Cardiac Life Support และหลัักสููตรBasicTraumaLifeSupport มีีความรู้้�เรื่่�องระบบการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน การประเมิินสถานการณ์์การประเมิิน สภาพผู้้�ป่่วย การยกและเคลื่่�อนย้้าย 2.2) เจ้้าหน้้าที่่�กู้้�ชีีพ 1 คน ที่่�ต้้องผ่่านการทดสอบความรู้้�เรื่่�องการประเมิินสถานการณ์์ การประเมิินสภาพผู้้�ป่่วยการดามและห้้ามเลืือดการช่่วยฟื้้�นคืืนชีีพขั้้�นพื้้�นฐาน และการยกและเคลื่่�อนย้้ายและในปีีต่่อ มาต้้องผ่่านการอบรมหลัักสููตร EMT-B (110 ชั่่�วโมง) หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 8 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
2.3) พนัักงานขัับรถ 1 คน ที่่�ต้้องผ่่านการทดสอบความรู้้�เรื่่�องการประเมิินสถานการณ์์ การประเมิินสภาพผู้้�ป่่วยการดามและห้้ามเลืือดการช่่วยฟื้้�นคืืนชีีพขั้้�นพื้้�นฐาน และการยกและเคลื่่�อนย้้ายและในปีต่ี่อมา ต้้องผ่่านการอบรมหลัักสููตร EMT-B (110 ชั่่�วโมง) ต่่อมาสถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิได้้กำำหนดนิิยามชุุดปฏิิบััติิการแพทย์์หมายความว่่า ชุุดที่่�จััด ตั้้�งขึ้้�นเพื่่�อปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินทางบก ทางน้ำ ำ� และทางอากาศ ประกอบด้้วยผู้้�ปฏิิบััติิการ พาหนะ เวชภััณฑ์์เครื่่�องมืือต่่างๆ ที่่�เกี่่�ยวกัับการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน เพื่่�อเป็็นหลัักเกณฑ์์ในการกำำหนดระเบีียบการเบิิกจ่่ายเงิินกองทุุนการแพทย์์ฉุุกเฉิิน โดยมีีประเภทของชุุดปฏิิบััติิการต่่างๆ เป็็นไปตามที่่�สถาบัันการแพทย์์ฉุุกเฉิินแห่่งชาติิกํําหนด ได้้แก่่ 1. ชุุดปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินเบื้้�องต้้น (First Response Unit : FR) 2. ชุุดปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินระดัับต้้น (Basic Life support Unit : BLS) 3. ชุุดปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินระดัับกลาง (Intermediate Life Support Unit : ILS) 4. ชุุดปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินระดัับสููง ( Advanced Life Support Unit : ALS) ซึ่่�งชุุดปฏิิบััติิการทั้้�ง 4 ประเภท จะประกอบด้้วย บุุคลากร พาหนะ และอุุปกรณ์์ตามมาตรฐานที่่� คณะกรรมการการแพทย์์ฉุุกเฉิินกํําหนด ในปีีพ.ศ2562คณะกรรมการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน ได้้ออกประกาศคณะกรรมการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินเรื่่�อง ประเภท ระดัับ อำำนาจหน้้าที่่�ขอบเขตความรัับผิิดชอบ และข้้อจำำกััดของหน่่วยปฏิิบััติิการ พ.ศ.2562 โดยกำำ หนดให้้มีปีระเภท และระดัับของหน่่วยปฏิิบััติิการ ดัังนี้้� 1. ประเภทปฏิิบััติิการแพทย์์ มีี3 ระดัับ ดัังต่่อไปนี้้� 1.1 ระดับพื้้ ั �นฐาน 1.2 ระดับสููัง 1.3 ระดับัเฉพาะทาง 2. ประเภทปฏิิบััติิการอำำนวยการ มีี3 ระดัับ ดัังต่่อไปนี้้� 2.1 ระดับพื้้ ั �นฐาน 2.2 ระดับสููัง 2.3 ระดับที่่ ั�ปรึึกษา ในปีีพ.ศ. 2564 คณะกรรมการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน ได้้ออกประกาศคณะกรรมการการแพทย์์ฉุุกเฉิินเรื่่�อง หลัักเกณฑ์์และเงื่่�อนไขเกี่่�ยวกัับการปฏิิบััติิหน้้าที่่� และการกำำกัับดููแลหน่่วยปฏิิบััติิการแพทย์์ พ.ศ. 2564 เพื่่�อคุ้้�มครอง ความปลอดภััยของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน และเพื่่�อประโยชน์์ในการรับัรองมาตรฐานการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินของหน่่วยปฏิิบััติิการ โดยได้้กำำหนดลัักษณะของหน่่วยปฏิิบััติิการแต่่ละระดัับ จะต้้องมีีองค์์ประกอบ 5 ด้้าน ตามที่่�กำำ หนดไว้้ในประกาศนี้้� ได้้แก่่ 1. บุุคลากร 2. ยา เวชภัณฑ์ั ์เครื่่�องมืือแพทย์์และอุุปกรณ์์อื่่�น 3. พาหนะ 4. การสื่่�อสารและสารสนเทศ 5. อาคารสถานที่่�และสิ่่�งอำำนวยความสะดวก หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 9 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
ลัักษณะการทำำ�งานของระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน การทำำ งานในระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิิน ยึึดหลัักลัักษณะการปฏิิบััติิงานตามสััญลัักษณ์์ดวงดาวแห่่งชีีวิิต (Star of life) โดยแบ่่งออกเป็็น 6 ระยะ (รููปที่่� 1-1-1) ดัังนี้้� รููปที่่� 1-1-1 สััญลัักษณ์์ดวงดาวแห่่งชีีวิิต (Star of Life) Star of life (EMS= Emergency Medical System) 1. Detection 4. On Scene care 3. Response 6. Transfer to 2. Reporting Definitive Care 5. Care in Transit 1. การเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิินและการพบเหตุุ(detection)การเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิินเป็็นเหตุุที่่�เกิิดขึ้้�นอย่่างไม่่สามารถ คาดการณ์์ไว้้ล่่วงหน้้าได้้ แม้้ว่่าจะเตรีียมการป้้องกัันไว้้ก็็ตาม การส่่งเสริิมหรืือจััดให้้ผู้้�ที่่�มีีความรู้้�ความสามารถใน การตััดสิินใจแจ้้งเหตุุเมื่่�อพบเหตุุ ซึ่่�งผู้้�นั้้�นอาจเป็็นผู้้�เจ็็บป่่วยเองหรืือคนข้้างเคีียง เป็็นเรื่่�องที่่�จำำเป็็นมาก เพราะว่่าจะ สามารถทำำ ให้้กระบวนการช่่วยเหลืือมาถึึงได้้รวดเร็็ว ตรงกัันข้้ามหากล่่าช้้า นาทีีที่่�สำำคััญต่่อชีีวิิตของผู้้�เจ็็บป่่วยจะหมด ไปเรื่่�อย ๆ จนกระทั่่�งสายจนเกิินแก้้ไขได้้ 2. การแจ้้งเหตุุขอความช่่วยเหลืือ(reporting)การแจ้้งเหตุทีุ่่�รวดเร็็วโดยระบบการสื่่�อสารที่่มี�ปีระสิิทธิิภาพ และมีีหมายเลขที่่จำ�ำง่่ายเป็็นเรื่่�องที่่จำ�ำเป็็นมากเช่่นกััน เพราะว่่าเป็็นประตููเข้้าไปสู่่การช่่วยเหลืือที่่�เป็็นระบบ แต่่ผู้้�แจ้้งเหตุุ อาจจะต้้องมีีความรู้้�ความสามารถในการให้้ข้้อมููลที่่�ถููกต้้อง รวมทั้้�งมีีความสามารถในการให้้การดููแลขั้้�นต้้นตาม ความเหมาะสมอีีกด้้วย 3. การออกปฏิิบัติัการิของชุุดปฏิิบัติัการ ิ (response) ชุุดปฏิิบััติิการชุุดแรกที่่�ออกไปช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน จะต้้องมีีความพร้้อมตลอด24 ชั่่�วโมงเพื่่�อให้้สามารถออกปฏิิบััติิการตามการมอบหมายของศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการ และจะต้้องมีีมาตรฐานกำำ หนดระยะเวลาในการออกปฏิิบััติิการ ระยะเวลาเดิินทาง โดยศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการจะ ต้้องคััดแยกระดับัความรุุนแรงหรืือความต้้องการของเหตุุและสั่่�งการให้้ชุุดปฏิิบััติิการที่่�เหมาะสมออกปฏิิบััติิการ 4. การรัักษาพยาบาลฉุุกเฉิิน ณ จุุดเกิิดเหตุุ (on scene care) ชุุดปฏิิบััติิการจะประเมิินสถานการณ์์ แวดล้้อมเพื่่�อความปลอดภััยของตนเองและชุุดปฏิิบััติิการ ประเมิินสภาพผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน เพื่่�อให้้การช่่วยเหลืือดููแลที่่ถูู�กต้้อง เหมาะสมหรืือตามคำำสั่่�งของแพทย์์อำำนวยการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน โดยมีีหลัักการดููแลช่่วยเหลืือว่่า จะไม่่เสีียเวลา ณ จุุดเกิิดเหตุุนานจนเป็็นผลเสีียต่่อผู้้�ป่่วยกล่่าวคืือในผู้้�บาดเจ็็บจากอุุบััติิเหตุุจะเน้้นความรวดเร็็วในการนำำส่่งมากกว่่า ผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินทางอายุุรกรรม หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 10 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
5. การลำำ�เลีียงขนย้าย้และการดููแลระหว่่างนำำ�ส่่ง (care in transit) หลัักสำำคััญยิ่่�งในการลำำเลีียงขนย้้าย ผู้้�ทำำหน้้าที่่�ในการลำำเลีียงจะต้้องผ่่านการฝึึกอบรมเทคนิิควิิธีีมาเป็็นอย่่างดีีในขณะขนย้้ายจะต้้องมีีการประเมิินสภาพ ผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินเป็็นระยะการปฏิิบััติิการบางอย่่างอาจกระทำำบนรถในขณะลำำเลีียงนำำส่่งได้้ เช่่น การให้้สารน้ำ ำ� การดามส่่วนที่่�มีีความสำำคััญตามลำดัำ ับ เป็็นต้้น 6. การนำำ�ส่่งสถานพยาบาลที่่�เหมาะสม (transfer to definitive care) การนำำส่่งไปยัังสถานที่่�ใดเป็็น การชี้้ช�ะตาชีวิีิตและมีผีลต่่อผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินได้้เป็็นอย่่างมากการนำำส่่งจะต้้องใช้้ข้้อมููลศัักยภาพโรงพยาบาล(surgecapacity) หรืือใช้้ดุุลยพิินิิจว่่าโรงพยาบาลที่่�จะนำำส่่งสามารถรัักษาผู้้�ป่่วยรายนั้้�นได้้หรืือไม่่ มิิฉะนั้้�นแล้้วเวลาที่่�เสีียไปกัับความ ไม่่สามารถและความไม่่พร้้อมของสถานพยาบาลนั้้�น ๆจะทำำ ให้้เกิิดการเสีียชีวิีิต พิิการ หรืือปััญหาในการรัักษาพยาบาล อย่่างไม่่ควรจะเกิิดขึ้้�น 3. ผู้้�ปฏิิบััติิการในระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิินในประเทศไทย ประวัติัิการจััดการศึึกษาและฝึึกอบรมผู้ปฏิิ ้ บััติิการในระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิิน ประเทศไทยมีีบุุคลากรในระบบการแพทย์์ฉุุกเฉิินนัับตั้้�งแต่่มีีอาสาสมััครมููลนิิธิิออกไปช่่วยเหลืือผู้้�ประสบ อุุบััติิเหตุุและเจ็บ็ ป่่วยฉุุกเฉิิน ณ จุุดเกิิดเหตุุและต่่อมามีีการเปิิดหน่่วยกู้ชี้�ีพเพื่่�อให้้บริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน (Emergency MedicalServices:EMS) ขึ้้�น จึึงมีีความต้้องการบุุคลากรเพื่่�อปฏิิบััติิงานในหน่่วยกู้ชี้�ีพดัังกล่่าว ซึ่่�งในระยะแรกบุุคลากร ที่่�ปฏิิบััติิงานเป็็นบุุคลากรทางการแพทย์์ที่่�ปฏิิบััติิงานในโรงพยาบาล ต่่อมาจึึงมีีการพััฒนาบุุคลากรเฉพาะทางขึ้้�นเป็็น ลำำดัับเพื่่�อให้้การช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิิน ณ จุุดเกิิดเหตุุและปฏิิบััติิงานในศููนย์์รัับแจ้้งเหตุุและสั่่�งการ ทั้้�งนี้้� มุ่่งหวัังให้้ มีีการพััฒนาบุุคลากรทั้้�งระบบ นัับตั้้�งแต่่การป้้องกัันการเจ็็บป่่วยฉุุกเฉิิน การรัับแจ้้งเหตุุและจ่่ายงาน การปฏิิบััติิการ ณ จุุดเกิิดเหตุุการรัักษาพยาบาลในโรงพยาบาลจนกระทั่่�งการส่่งต่่อผู้้�ป่่วยไปยัังสถานพยาบาลที่่�เหมาะสม ทั้้�งในภาวะ ปกติิและสาธารณภััย ในยุุคเริ่่มต้้ �นที่่�เริ่่มมี�ีการขยายหน่่วยบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน ทำำ ให้้มีีความต้้องการบุุคลากรด้้านการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน มากขึ้้�น จึึงมีีการพััฒนาบุุคลากรโดยหน่่วยงานต่่าง ๆ เพิ่่�มขึ้้�นเป็็นลำำดัับ ทั้้�งนี้้�กระทรวงสาธารณสุุขได้้ริิเริ่่�มโครงการ นวััตกรรมการผลิิตและพััฒนากำำลัังคนด้้านสาธารณสุุข จัังหวััดขอนแก่่น (Khon Kaen Initiative Project: KKI) โดยนำำร่่องสร้้างหลัักสููตรด้้านการแพทย์์ฉุุกเฉิินอย่่างเป็็นทางการขึ้้�นในปีีพ.ศ. 2539 โดยสถาบัันพระบรมราชชนก โรงพยาบาลขอนแก่่น และสำำนัักงานสาธารณสุุขจัังหวััดขอนแก่่น ร่่วมกัันสร้้างหลัักสููตรประกาศนีียบััตรสาธารณสุุขศาสตร์์ หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 11 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
(กู้้�ชีีพ) ระดัับ 2 ปีี(Emergency Medical Technician - Intermediate: EMT-I) โดยเริ่่�มจััดการเรีียนการสอนในวิิทยาลััยการสาธารณสุุขสิิริินธร จัังหวััดขอนแก่่น ต่่อ มาในปีีพ.ศ. 2544 สถาบัันพระบรมราชชนก ปรัับปรุุงหลัักสููตรเป็็นหลัักสููตร ประกาศนีียบััตรเวชกิิจฉุุกเฉิิน (Emergency MedicalTechnician- Intermediate: EMT-I) ในปีีพ.ศ.2542กระทรวงสาธารณสุุขได้้จััดทำำหลัักสููตรการปฐมพยาบาลและการเคลื่่�อนย้้ายขั้้�นพื้้�นฐาน (First Responder: FR) 16 ชั่่�วโมง เพื่่�อฝึึกอบรมอาสาสมััครมููลนิิธิิและเจ้้าหน้้าที่่�ระดัับตำำบลให้้มีีความรู้้�และทัักษะในการ ลำำเลีียงขนย้้ายและการดููแลเบื้้�องต้้น ณ จุุดเกิิดเหตุุรวมทั้้�งก่่อตั้้�งสำำนัักงานระบบบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน (ศููนย์์นเรนทร) กระทรวงสาธารณสุุข ในปีีพ.ศ. 2545 จนกระทั่่�งในปีีพ.ศ. 2547 กระทรวงสาธารณสุุขร่่วมกัับสำำนัักงานหลัักประกััน สุุขภาพแห่่งชาติิได้้จััดทำำแผนการจััดหน่่วยบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินใน 75 จัังหวััดทั่่�วประเทศ จึึงทำำ ให้้มีีการขยายการ บริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิินอย่่างน้้อยขั้้�นพื้้�นฐานแก่่ประชาชนมากขึ้้�น ปีีพ.ศ.2543กรมการแพทย์์ขอกำำ�หนดสาขาการประกอบโรคศิิลปะใหม่ สา่ขาเวชกรฉุุกเฉินิตามมาตรา5(5) แห่่งประราชบััญญัติัิการประกอบโรคศิิลปะ พ.ศ.2542เพื่่�อให้้มีีกฎหมายรองรับบุัุคลากรที่่ป�ฏิิบััติิงานด้้านเวชกิิจฉุุกเฉิิน ที่่�ประชุุมเห็็นว่่า เวชกรฉุุกเฉิินเป็็นสาขาวิิชาชีีพใหม่่ที่่�ไม่่ซ้ำ ำ�ซ้้อนกัับสาขาอื่่�น ควรมีีใบประกอบโรคศิิลปะในสาขานี้้� แต่่ปััจจุุบัันยัังไม่่มีีการผลิิตเวชกรฉุุกเฉิินระดัับปริิญญาตรีี จึึงไม่่สามารถออกใบประกอบโรคศิิลปะสาขาเวชกรฉุุกเฉิิน ตามพระราชบััญญััติิการประกอบโรคศิิลปะได้้ จึึงออกประกาศกระทรวงสาธารณสุุขเพื่่�อคุ้้�มครองการปฏิิบััติิงาน ปีีพ.ศ.2548 สำนัำ ักงานระบบบริิการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน ได้้พััฒนาหลัักสููตรเวชกรฉุุกเฉิินระดัับพื้้�นฐาน (Emergency MedicalTechnician-Basic:EMT-B)110 ชั่่�วโมง เพื่่�อฝึึกอบรมเจ้้าหน้้าที่่ที่่�ป�ฏิิบััติิงานในหน่่วยบริิการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน ระดัับพื้้�นฐานให้้สามารถช่่วยเหลืือผู้้�ได้้รัับบาดเจ็็บและป่่วยฉุุกเฉิินขั้้�นต้้น ณ จุุดเกิิดเหตุุได้้ โดยจััดอบรมครั้้�งแรก ในโรงพยาบาลสัังกััดกรมการแพทย์์กระทรวงสาธารณสุุข พ.ศ. 2553 มหาวิิทยาลััยมหาสารคามได้้พัฒันาหลัักสููตรวิิทยาศาสตรบััณฑิิตสาขาวิิชาเวชกิิจฉุุกเฉิิน (Emergency Medical Technician Paramedic) เป็็นแห่่งแรกของประเทศไทย โดยร่่วมผลิิตกับั โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีีมา เพื่่�อผลิิตบุุคลากรระดัับปริิญญาตรีีให้้สามารถช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินวิิกฤติิ ณ จุุดเกิิดเหตุุได้้ โดยปฏิิบััติิงานในหน่่วย ปฏิิบััติิการระดับสููังและในปีีเดีียวกััน สถาบัันการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินแห่่งชาติิได้้ปรับปรุ ัุงหลัักสููตรฝึึกอบรมสำำหรับัผู้้�ปฏิิบััติิการ เบื้้�องต้้น (First responder) 24 ชั่่�วโมง (จากเดิิม 16 ชั่่�วโมง) หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 12 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
ต่่อมาในปีีพ.ศ.2554คณะกรรมการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน (กพฉ.) ได้้ออกข้้อบัังคับัคณะกรรมการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิิน ว่่าด้้วยการรับัรององค์์กรและหลัักสููตรการศึึกษาหรืือฝึึกอบรมผู้้�ปฏิิบััติิการและการให้้ประกาศนีียบััตรหรืือเครื่่�องหมาย วิิทยฐานะแก่่ผู้้�ผ่่านการศึึกษาหรืือฝึึกอบรม พ.ศ.2554 โดยให้้มีีคณะอนุุกรรมการคณะหนึ่่�ง เรีียกว่่า คณะอนุุกรรมการ รับัรององค์์กรและหลัักสููตรการศึึกษาและฝึึกอบรมผู้้�ปฏิิบััติิการและการให้้ประกาศนีียบััตรหรืือเครื่่�องหมายวิิทยฐานะ แก่่ผู้้�ผ่่านการศึึกษาหรืือฝึึกอบรม เรีียกโดยย่่อว่่า“อศป.”ให้้มีอำีำนาจหน้้าที่่�ในการ(1) พิิจารณากลั่่�นกรองหลัักสููตรหลััก ที่่�จััดทำำขึ้้�นตามประเภท ระดัับ อำำนาจหน้้าที่่�ขอบเขต ความรับผิั ิดชอบ ข้้อจำำกััด หลัักเกณฑ์์และเงื่่�อนไขเกี่่�ยวกัับการ ปฏิิบััติิหน้้าที่่�รวมทั้้�งมาตรฐานการปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินของผู้้�ปฏิิบััติิการที่่�คณะกรรมการการแพทย์ฉุ์ุกเฉิินประกาศกำำหนด (2) รับัรอง ต่่ออายุ พัุัก หรืือเพิิกถอนการรับัรององค์์กรการศึึกษาหรืือฝึึกอบรมตามข้้อบัังคับนี้้ ั�(3)อนุมัุติัิให้้ ต่่ออายุ พัุัก หรืือเพิิกถอนประกาศนีียบััตรหรืือเครื่่�องหมายวิิทยฐานะแก่่ผู้้�ผ่่านการศึึกษาหรืือฝึึกอบรมตามข้้อบัังคัับนี้้�และในปีี เดีียวกััน กพฉ. ได้้ออกประกาศคณะกรรมการการแพทย์์ฉุุกเฉิิน เรื่่�องการให้้ประกาศนีียบััตรและการปฏิิบััติิฉุุกเฉิินของ ผู้้�ปฏิิบััติิการ พ.ศ.2554 ซึ่่�งได้้กำำหนดประเภทและระดัับประกาศนีียบััตร เป็็น 2 ประเภท 9 ระดัับ ดัังนี้้� 1. ประเภทปฏิิบััติิการแพทย์์ มีี4 ระดัับ ดัังนี้้� 1.1 ประกาศนีียบััตรนัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ผู้้�มีีสิิทธิิได้้รัับประกาศนีียบััตรในระดัับนี้้�จะต้้อง เป็็นผู้้�ได้้รับปริ ั ิญญาหรืือประกาศนีียบััตรเทีียบเท่่าปริิญญาสาขาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ตามมาตรฐานของกระทรวง ศึึกษาธิิการ จากองค์์กรหรืือสถาบัันการศึึกษาที่่�อศป. รัับรอง และสอบผ่่านความรู้้�และทัักษะตามเกณฑ์์และวิิธีีการ ประเมิินและสอบที่่�อศป.กำำหนด ให้้ผู้้�ได้้รับปัระกาศนีียบััตรนัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ใช้้อภิิไธยเพื่่�อแสดงวิิทยฐานะว่่า “นัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์” เรีียกย่่อว่่า “นฉพ.” นัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์: นฉพ. (Paramedic) เป็็นผู้้�ได้้รับปริ ั ิญญาวิิทยาศาสตรบััณฑิิตสาขา วิชิาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์(BachelorofScienceinEmergency Medical Operation)จากสถาบัันการศึึกษา ที่่�ได้้รัับการรัับรอง โดยต้้องสอบผ่่านความรู้้� ทัักษะ เจตคติิและการฝึึกหััดปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน และได้้รัับประกาศนีียบััตร นัักปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์ ทำำหน้้าที่่�เป็็นหััวหน้้าชุุดปฏิิบััติิการระดับสููัง มีีอำำนาจหน้้าที่่�ขอบเขต ความรัับผิิดชอบ และข้้อจำำกััดในการปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นสููงตามคำำสั่่�งการแพทย์์หรืือการอำำนวยการแก่่ผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินวิิกฤตซึ่่�งเป็็นบุุคคล ที่่�ได้้รัับบาดเจ็็บหรืือมีีอาการป่่วยกะทัันหัันมีีภาวะคุุกคามต่่อชีีวิิต หากไม่่ได้้รัับปฏิิบััติิการแพทย์์ทัันทีีเพื่่�อแก้้ไขระบบ การหายใจ ระบบไหลเวีียนโลหิิต หรืือระบบประสาทแล้้ว ผู้้�ป่่วยมีีโอกาสสููงที่่�จะเสีียชีีวิิต หรืือทํําให้้การบาดเจ็็บหรืือ อาการของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินนั้้�นรุุนแรงขึ้้�นหรืือเกิิดภาวะแทรกซ้้อนขึ้้�นอย่่างฉับัไวโดยการบริิหารยาการใช้้อุปุกรณ์์การแพทย์์ ฉุุกเฉิินที่่ซั�บซ้้ ัอน และการทำำหััตถการในร่่างกายซึ่่�งเป็็นประโยชน์ยิ่่์ �งกว่่าในการป้้องกัันการเสีียชีวิีิตหรืืออาการรุุนแรงขึ้้�น ของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินได้้ แต่่หากมีีการกระทำำอย่่างไม่่ถููกต้้องหรืือไม่่เหมาะสม ก็็อาจก่่ออัันตรายต่่อผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินได้้ 1.2 ประกาศนีียบััตรเจ้้าพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์ผู้้�มีีสิิทธิิได้้รัับประกาศนีียบััตรในระดัับนี้้�จะต้้อง เป็็นผู้้�ได้้รับปัระกาศนีียบััตรวิชิาชีีพเทคนิิคหรืือประกาศนีียบััตรวิชิาชีีพชั้้�นสููงสาขาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์หรืือเทีียบเท่่า ตามมาตรฐานของกระทรวงศึึกษาธิิการจากองค์์กรหรืือสถาบัันการศึึกษาที่่�อศป.รับัรองและสอบผ่่านความรู้้�และทัักษะ ตามเกณฑ์์และวิธีิีการประเมิินและสอบที่่�อศป.กำำหนดให้้ผู้้�ได้้รับปัระกาศนีียบััตรเจ้้าพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์ใช้้อภิิไธย เพื่่�อแสดงวิิทยฐานะว่่า “เจ้้าพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์” เรีียกย่่อว่่า “จฉพ.” หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 13 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์
เจ้้าพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์(Advanced Emergency MedicalTechnician: Advanced EMT) เป็็นผู้้�ได้้รับปัระกาศนีียบััตรวิชิาชีีพชั้้�นสููง(ปวส.)สาขาวิชิาปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินการแพทย์์(DiplomaofScienceProgram inEmergency Medical Operation)จากสถาบัันการศึึกษาที่่�ได้้รับัการรับัรอง โดยต้้องสอบผ่่านความรู้ ทั้� ักษะเจตคติิ และการฝึึกหััดปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน และได้้รับปัระกาศนีียบััตรเจ้้าพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์ ทำ์ ำหน้้าที่่�เป็็นหััวหน้้าชุุดปฏิิบััติิการ ระดัับกลาง หรืือเป็็นสมาชิิกทีีมปฏิิบััติิการในชุุดปฏิิบััติิการระดัับสููง มีีอำำนาจหน้้าที่่�ขอบเขต ความรัับผิิดชอบ และ ข้้อจำำกััดในการปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นพื้้�นฐานอย่่างสมบููรณ์์และปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นสููงบางประการตามคำำสั่่�งการแพทย์์ หรืือการอำำนวยการแก่่ผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินเร่่งด่่วนซึ่่�งเป็็นบุุคคลที่่�ได้้รับบัาดเจ็บ็หรืือมีีอาการป่่วยซึ่่�งมีีภาวะเฉีียบพลัันมากหรืือ เจ็็บปวดรุุนแรงอัันจํําเป็็นต้้องได้้รัับปฏิิบััติิการแพทย์์อย่่างรีีบด่่วน มิิฉะนั้้�นจะทํําให้้การบาดเจ็็บหรืืออาการป่่วยของ ผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินนั้้�นรุุนแรงขึ้้�นหรืือเกิิดภาวะแทรกซ้้อนขึ้้�น ซึ่่�งส่่งผลให้้เสีียชีวิีิตหรืือพิิการในระยะต่่อมาได้้ โดยการใช้้อุปุกรณ์์ หรืือเครื่่�องมืือแพทย์์และการบริิหารยาพื้้�นฐาน และช่่วยปฏิิบััติิการแพทย์ขั้้์ �นสููงตามคำำสั่่�งการแพทย์์หรืือการอำำนวยการ 1.3 ประกาศนีียบัตรัพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์ผู้้�มีีสิิทธิิได้้รัับประกาศนีียบััตรในระดัับนี้้�จะต้้องเป็็น ผู้้�สำำเร็็จการฝึึกอบรมหลัักสููตรปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นพื้้�นฐานและช่่วยปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นสููง จากองค์์กรหรืือสถาบัันการ ศึึกษา ที่่�อศป.รับัรองและสอบผ่่านความรู้้�และทัักษะตามเกณฑ์์และวิธีิีการประเมิินและสอบที่่�อศป.กำำหนดให้้ผู้้�ได้้รับั ประกาศนีียบััตรพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์ใช้้อภิิไธยเพื่่�อแสดงวิิทยฐานะว่่า “พนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์” เรีียกย่่อว่่า “พฉพ.” พนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์: พฉพ. (Emergency Medical Technician: EMT) เป็็นผู้้�ที่่�ผ่่าน การอบรมหลัักสููตรปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นพื้้�นฐานและช่่วยปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นสููง ซึ่่�งมีีระยะเวลาอบรม 115 ชั่่�วโมง โดยผู้้�เข้้ารัับการอบรมจะต้้องเป็็นผู้้�ที่่�มีีอายุุไม่่ต่ำ ำ� กว่่า18 ปี สำี ำเร็็จการศึึกษาไม่ต่ำ่ ำ� กว่่ามััธยมศึึกษาตอนปลายหรืือเทีียบเท่่า (หรืือสำำเร็็จการศึึกษาไม่่ต่ำ ำ� กว่่ามััธยมศึึกษาตอนต้้นหรืือเทีียบเท่่า และปฏิิบััติิงานเป็็นอาสาสมััครฉุุกเฉิินการแพทย์์ ไม่่น้้อยกว่่า 3 ปีี) หลัังผ่่านการอบรมต้้องสอบผ่่านความรู้้� ทัักษะ เจตคติิและการฝึึกหััดปฏิิบััติิการฉุุกเฉิินและได้้รัับ ประกาศนีียบััตรพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์หลัักสููตรนี้้มุ่่�งเน้้นผลิิตพนัักงานฉุุกเฉิินการแพทย์์ในการทำำหน้้าที่่�เป็็นหััวหน้้า ชุุดปฏิิบััติิการระดับพื้้ ั �นฐาน หรืือเป็็นสมาชิิกทีมีในชุุดปฏิิบััติิการระดับสููัง มีอำีำนาจหน้้าที่่�ขอบเขตความรับผิั ิดชอบ และ ข้้อจำำกััดในการปฏิิบััติิการแพทย์ขั้้์ �นพื้้�นฐานตามคำำสั่่�งการแพทย์์หรืือการอำำนวยการแก่่ผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินเร่่งด่่วนซึ่่�งเป็็นบุุคคล ที่่�ได้้รับบัาดเจ็บ็หรืือมีีอาการป่่วยซึ่่�งมีีภาวะเฉีียบพลัันมากหรืือเจ็บป็วดรุุนแรงอัันจํําเป็็นต้้องได้้รับปั ฏิิบััติิการแพทย์์อย่่าง รีีบด่่วน มิิฉะนั้้�นจะทํําให้้การบาดเจ็็บหรืืออาการป่่วยของผู้้�ป่่วยฉุุกเฉิินนั้้�นรุุนแรงขึ้้�นหรืือเกิิดภาวะแทรกซ้้อนขึ้้�น ซึ่่�งส่่งผลให้้เสีียชีีวิิตหรืือพิิการในระยะต่่อมาได้้ โดยการใช้้อุุปกรณ์์หรืือเครื่่�องมืือแพทย์์และการบริิหารยาพื้้�นฐาน โดยไม่่ทำำหััตถการในร่่างกาย และช่่วยปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นสููงตามคำำสั่่�งการแพทย์์หรืือการอำำนวยการ 1.4 ประกาศนีียบัตรัอาสาสมัครัฉุุกเฉินการิ แพทย์์ผู้้�มีสิีิทธิิได้้รับปัระกาศนีียบััตรในระดับนี้้ ั�จะต้้องเป็็น ผู้้�สำำเร็็จการฝึึกอบรมหลัักสููตรปฐมพยาบาลและช่่วยปฏิิบััติิการแพทย์์ขั้้�นพื้้�นฐาน จากองค์์กรหรืือสถาบัันการศึึกษา ที่่�อศป.รัับรอง และสอบผ่่านความรู้้�และทัักษะตามเกณฑ์์และวิิธีีการประเมิินและสอบที่่�อศป.กำำหนด ให้้ผู้้�ได้้รัับ ประกาศนีียบััตรอาสาสมััครฉุุกเฉิินการแพทย์์ใช้้อภิิไธยเพื่่�อแสดงวิิทยฐานะว่่า “อาสาสมััครฉุุกเฉิินการแพทย์์” เรีียกย่่อว่่า “อฉพ.” หมวดที่่� 1 กลุ่่�มความรู้้�พื้้�นฐาน 14 ตำำรานัักฉุุกเฉิินการแพทย์์