หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 4-6

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรื่อง โรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ท่อน้�ำดีระดับช้ันประถมศกึ ษาปีท่ี 4 - 6

(ฉบับปรบั ปรุงคร้ังที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)
กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

ISBN 978-616-11-2021-4

จัดท�ำโดย
คณะท�ำงานจัดทำ� หนว่ ยการเรยี นรู้ เรื่อง โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ น้ำ� ดแี บบบูรณาการ
โดยความร่วมมือระหว่างสำ� นกั งานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พ้นื ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร และ
กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ

พิมพ์ครั้งท่ี 1 มิถนุ ายน 2558 จำ� นวน 300 เล่ม
พมิ พค์ ร้งั ที่ 2 ธันวาคม 2559 (ฉบบั ปรับปรงุ ครั้งท่ี 1) จ�ำนวน 300 เลม่
พมิ พค์ รง้ั ที่ 3 กมุ ภาพันธ์ 2560 (ฉบบั ปรบั ปรุงคร้งั ท่ี 2) จ�ำนวน 100 เลม่
พิมพ์ครั้งท่ี 4 มกราคม 2561 จ�ำนวน 160 เล่ม

เผยแพร่โดย
ส�ำนักงานป้องกนั ควบคุมโรคท่ี 7 จังหวดั ขอนแก่น
181/37 ถนนศรีจนั ทร์ อ�ำเภอเมอื ง จังหวดั ขอนแกน่
โทร 043-222818-9
โทรสาร 043-226164
สำ� นักโรคตดิ ตอ่ ทั่วไป
88/21 ต.ตลาดขวัญ อ.เมอื ง จ.นนทบรุ ี 11000
โทร. 02-5903180
โทรสาร 02-5918436

พมิ พท์ ่ี หจก.โรงพิมพค์ ลังนานาวทิ ยา
232/199 ถ.ศรีจนั ทร์ ต.ในเมือง อ.เมอื ง จ.ขอนแก่น 40000
โทร. 0-4346-6444, 0-4346-6860, 0-4346-6861 โทรสาร 0-4346-6863
E-mail : [email protected]

กติ ติกรรมประกาศ

ขอขอบพระคุณผู้บริหารกระทรวงสาธารณสขุ และกระทรวงศึกษาธกิ าร ทใ่ี หก้ ารสนับสนนุ และใหค้ ำ� ปรึกษา
ในการจดั ท�ำหน่วยการเรยี นรู้ เรอ่ื ง โรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งทอ่ น้ำ� ดี ระดบั ช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ 4-6

นายแพทยป์ ยิ ะสกล สกลสัตยาทร นายแพทย์ธรี ะเกียรติ เจรญิ เศรษฐศิลป์

รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงสาธารณสุข รฐั มนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธกิ าร

นายแพทย์โสภณ เมฆธน นายการุณ สกุลประดิษฐ์ 

ปลดั กระทรวงสาธารณสขุ เลขาธกิ ารคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน 

นายแพทย์เจษฎา โชคด�ำรงสุข นางสกุ ัญญา งามบรรจง

อธิบดีกรมควบคุมโรค ผู้อ�ำนวยการสำ� นักวิชาการและมาตรฐานการศกึ ษา

นายแพทยส์ ุวรรณชัย วัฒนายิ่งเจรญิ ชัย นางสาวรัตนา แสงบัวเผือ่ น

รองปลัดกระทรวงสาธารณสุข ผอู้ �ำนวยการกลุ่มพัฒนาหลกั สตู ร

นายแพทย์อษั ฏางค์ รวยอาจณิ และมาตรฐานการเรียนรู้

รองอธบิ ดกี รมควบคมุ โรค

นายแพทย์โอภาส การยก์ วินพงศ์

ผ้ตู รวจราชการกระทรวงสาธารณสุขเขตสขุ ภาพท่ี 3

นายแพทยค์ ำ� นวณ อง้ึ ชศู ักดิ์

ทปี่ รกึ ษากรมควบคุมโรค

ก

คำ� น�ำ

สาเหตขุ องการเปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั เกดิ จากการกนิ อาหารประเภทปลานำ�้ จดื เกลด็ ขาว (ตระกลู ปลาตะเพยี น)
เมนูปรุงดิบหรือสุกๆ ดิบๆ หรือท่ีมีตัวอ่อนของพยาธิใบไม้ตับปนเปื้อน เสี่ยงท่ีจะเกิดมะเร็งท่อน�้ำดี ขณะน้ีประชาชน
ในประเทศไทยท่เี ปน็ โรคพยาธิใบไมต้ ับมปี ระมาณ 6 ล้านคน และประชาชนกลมุ่ นเ้ี สี่ยงตอ่ การปว่ ยเป็นมะเร็งท่อนำ้� ดี
ในระยะเวลาประมาณ 20-30 ปขี า้ งหนา้ ทงั้ นพี้ บวา่ พน้ื ทเี่ สยี่ งไดแ้ ก่ 216 ตำ� บล ใน 134 อำ� เภอ ครอบคลมุ จำ� นวนโรงเรยี น
459 แหง่ ในพน้ื ที่ 20 จงั หวัดในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ 6 จงั หวดั ในภาคเหนอื และ 1 จงั หวัดในภาคตะวนั ออก
ในปี 2557 ภาคีเครือข่ายจากกระทรวงสาธารณสุขและกระทรวงศึกษาธิการ ได้พัฒนากระบวนการเรียนรู้
โดยมงุ่ เนน้ ทกี่ ารจดั กจิ กรรมการเรยี นการสอน เพอื่ ใหน้ กั เรยี นมคี วามรคู้ วามเขา้ ใจและปฏบิ ตั ติ นทถี่ กู สขุ ลกั ษณะ รจู้ กั เลอื ก
อาหารทม่ี คี ณุ ภาพ ถกู หลกั โภชนาการ ใหแ้ กน่ กั เรยี น อนั จะนำ� ไปสกู่ ารเสรมิ สรา้ งและปลกู ฝงั คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์
สร้างสขุ นิสัยทด่ี ี สมบรู ณ์แข็งแรงทัง้ ทางรา่ งกายและจิตใจ อีกทั้งใหน้ ักเรียนมบี ทบาทสำ� คัญในการถา่ ยทอดองคค์ วามรู้
และพฤติกรรมที่ถกู ตอ้ ง สพู่ ่อแม่ ผู้ปกครอง ผู้ประกอบการ ชมุ ชนและสังคม อนั จะนำ� ไปสกู่ ารสรา้ งเสริมสุขภาพที่ดี
ใหแ้ กป่ ระชาชนไดอ้ ยา่ งยงั่ ยนื โดยไดร้ ว่ มจดั ทำ� หนว่ ยการเรยี นรโู้ รคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดี ใน 3 ระดบั ชนั้ คอื
ระดับช้นั อนบุ าล 1-2 ระดบั ชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี 1-3 และระดับชน้ั มัธยมศกึ ษาปีที่ 1-3 ขึ้น (ระดับชน้ั ประถมศกึ ษา
ปที ี่ 4-6 ใชห้ นว่ ยการเรยี นรขู้ องจงั หวดั ขอนแกน่ ) เพอ่ื ใชเ้ ปน็ คมู่ อื สำ� หรบั ครสู ามารถนำ� ไปใชใ้ นการจดั การเรยี นการสอนนำ� รอ่ ง
ใน 580 โรงเรยี น ในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ตอนบน ผลการประเมนิ และขอ้ เสนอแนะจากครผู สู้ อนในปี 2559 พบวา่
จ�ำเป็นต้องปรับปรุงเนื้อหาให้มีความสมบูรณ์ในเชิงเนื้อหาสาระ กิจกรรม สื่อ เครื่องมือ ให้เหมาะสมยิ่งขึ้น ซึ่งคณะ
ท�ำงานได้ปรับปรุงแก้ไขครงั้ ที่ 1 ปี 2559 และในปี 2560 ไดป้ รับปรุงแกไ้ ขครั้งที่ 2 เปน็ “หนว่ ยการจดั ประสบการณ์”
ในระดับช้ันอนุบาล และ “หน่วยการเรียนรู้” ในระดับชั้นประถมศึกษา และมัธยมศึกษา ท้ังนี้ เพื่อให้เน้ือหาสาระ
มีความสมบูรณ์และสอดคล้องกับหลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช 2546 และหลักสูตรแกนกลางการศึกษา
ขั้นพืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551
หวังเปน็ อยา่ งยง่ิ วา่ หนว่ ยการจัดประสบการณ์และหน่วยการเรยี นรู้ เรอ่ื ง โรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี
จะเป็นเครื่องมือส�ำคัญท่ีท�ำให้การด�ำเนินงานส�ำเร็จได้อย่างเป็นรูปธรรม ขอขอบพระคุณคณาจารย์จากกระทรวง
ศกึ ษาธิการและกระทรวงสาธารณสขุ ทใ่ี หข้ อ้ เสนอแนะในการปรับปรุง ตลอดจนผ้ทู ม่ี สี ่วนเกีย่ วข้องทุกทา่ น ไว้ ณ โอกาสน้ี

ข

ค�ำชีแ้ จง

หน่วยการเรียนรู้ เร่ือง โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน�้ำดี ระดับช้ันประถมศึกษาปีท่ี 4-6 มีจุดมุ่งหมาย
เพอ่ื นำ� ไปใช้ในการจัดการเรยี นการสอนของโรงเรียน กลมุ่ สาระการเรียนรสู้ ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลาง
การศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 มวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื่ สนบั สนนุ ใหเ้ กดิ องคค์ วามรู้ การรบั รู้ การปฏบิ ตั ติ นเพอ่ื ปอ้ งกนั
ควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน�้ำดี ตลอดจนพัฒนากลไกการขับเคล่ือนทางสังคม น�ำไปสู่การกระตุ้น
ใหป้ ระชาคม ตระหนักถึงโรคและการดแู ลป้องกัน มใิ หเ้ กิดโรคในพ้ืนทเ่ี สยี่ ง ทเ่ี น้นการศกึ ษาดา้ นสขุ ภาพท่ีมีเปา้ หมาย
เพื่อการด�ำรงสุขภาพ การสร้างเสริมสุขภาพ และการพัฒนาคุณภาพชีวิตของบุคคล ครอบครัวและชุมชนให้ย่ังยืน
ภายใต้แนวคิด “การใช้น้�ำใหมแ่ ทนน้�ำเกา่ ”
สาระส�ำคัญของหน่วยการเรียนร้ปู ระกอบดว้ ย ความเป็นมา จดุ หมาย สาระและขอบข่ายของหนว่ ยการเรยี นรู้
และแผนการจัดการเรยี นรู้ของแตล่ ะชัน้ เรียน โครงสรา้ งเนื้อหาสาระ
ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 จำ� นวน 1 หนว่ ย 10 ช่ัวโมง
ประถมศึกษาปีที่ 5 จำ� นวน 1 หน่วย 10 ชั่วโมง
ประถมศึกษาปีที่ 6 จ�ำนวน 1 หนว่ ย 10 ช่ัวโมง
แนวทางการน�ำหนว่ ยการเรยี นร้ไู ปส่กู ารปฏบิ ตั ิสามารถท�ำได ้ 3 รปู แบบ คอื
1. สอดแทรกเน้ือหาในหลักสูตรสถานศึกษา กลุ่มสาระการเรียนสุขศึกษาและพลศึกษา มาตรฐานท่ี 4.1
เห็นคุณค่าและมีทักษะในการสร้างเสริมสุขภาพ การด�ำรงสุขภาพ การป้องกันโรค และการสร้างเสริมสมรรถภาพ
เพือ่ สุขภาพ
2. จดั ทำ� เปน็ รายวิชาเพิม่ เตมิ ในโครงสร้างหลักสตู รของสถานศึกษา
3. จดั กจิ กรรมพฒั นาผู้เรยี น กิจกรรมชมุ นมุ ชมรม หรอื กจิ กรรมเพ่อื สงั คมและสาธารณะประโยชน์
ในการจดั การเรยี นการสอนให้ประสบผลส�ำเร็จ ใหใ้ ชค้ วบค่กู บั หนงั สืออา่ นเพมิ่ เตมิ 7 เลม่ คอื
1. ความร้พู นื้ ฐานโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้�ำด ี
2. ค่มู ือกำ� จดั โรคพยาธใิ บไมต้ บั สำ� หรบั ประชาชน
3. ความรเู้ ร่อื งโรคพยาธใิ บไมต้ บั ส�ำหรบั เด็ก เยาวชนและประชาชน
4. พยาธิใบไม้ตับ โครงการปรับปรุงพฤติกรรม เพ่ือป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้�ำดี จังหวัด
ขอนแก่น มหาสารคาม รอ้ ยเอ็ด กาฬสินธุ ์
5. แผนการจัดการเรียนรู้กิจกรรมพัฒนาผู้เรียน อย.น้อยระดับประถมศึกษา ด้านการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ
และมะเร็งทอ่ น�้ำดี “อสี านแท้กนิ แตป่ ลาสุก”
6. แบบฝกึ หดั พัฒนาทักษะระดับประถมศึกษา เรอื่ งโรคพยาธิทต่ี ิดตอ่ ผ่านดนิ โรคติดตอ่ พยาธิใบไมต้ ับและ
มะเร็งท่อน�้ำดี 5 หนอนพยาธิจอมวายร้าย โครงการพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพเพ่ือสร้างกระบวนการเรียนรู้ส�ำหรับ
การควบคมุ ป้องกันโรคหนอนพยาธิ โครงการตามพระราชด�ำรสิ มเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี
7. เอกสารอา้ งองิ เพ่อื การเรียนการสอน เรื่องการปอ้ งกันและควบคมุ โรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนำ�้ ดี
ท้ังนี้ ยังใช้เป็นกิจกรรมทางสังคมเพ่ือรณรงคท์ ุกภาคสว่ น “บอกลาปลาดบิ ” เชน่ จัดกจิ กรรมรณรงคร์ ่วมกัน
ระหวา่ งสถานศกึ ษา และอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ� หมบู่ า้ น องคก์ ารปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ รวมทงั้ ประชาชนในชมุ ชน

ค

ส�ำหรับเคร่ืองมือ/ส่ือ/แหล่งการเรียนรู้ ที่ใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนประกอบแผนการจัดการ
เรียนรู้ น้ัน จะมีรายละเอียดแนบท้ายแผนการจัดการเรียนรู้ของแต่ละแผนไว้แล้ว ยกเว้น รายละเอียดที่เกี่ยวกับ
แบบประเมนิ การนำ� เสนอผลงาน แบบประเมนิ พฤตกิ รรมการทำ� งานกลมุ่ แบบสงั เกตพฤตกิ รรมการทำ� งานของผเู้ รยี น
เปน็ รายบคุ คล แบบประเมนิ ความพงึ พอใจ แบบประเมนิ สมรรถนะของผเู้ รยี น แบบประเมนิ คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์
แบบประเมินความสามารถในการอ่าน คิดวิเคราะห์และเขียน (แบบประเมินเหล่านี้ครูผู้สอนควรน�ำไปปรับใช้ให้
สอดคล้องกับแผนการจัดการเรียนรู้ในแต่ละแผนตามความเหมาะสม โดยเฉพาะแบบประเมินคุณลักษณะ
อนั พงึ ประสงค์ ควรใชป้ ระเมนิ นกั เรยี นหลงั จากทไี่ ดจ้ ดั กจิ กรรมการเรยี นการสอนจนครบทกุ แผนในแตล่ ะชน้ั เรยี บรอ้ ย
แล้ว) สุขบัญญัติแห่งชาติ (National Health Disciplines) 10 ประการ สรภัญญะป้องกันโรค เน้ือเพลงต่างๆ
เกมสอ์ ะไรเอ่ย และแบบทดสอบความรู้ความเขา้ ใจเรือ่ ง โรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนำ� ดี ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี 4–6
ก่อนเรียนและหลังเรียน (สามารถปรับใช้ทดสอบก่อนเรียน และหลังเรียนช้ันประถมศึกษาปีท่ี 4-6) จะบรรจุไว้ใน
ภาคผนวก โดยผู้สอนสามารถน�ำไปใช้ได้ และหรือจะพัฒนาจัดหา เครื่องมือ/ส่ือ/แหล่งการเรียนรู้ที่หลากหลายได้
ตามความเหมาะสมตอ่ ไป
ง

สารบัญ หนา้



กิตติกรรมประกาศ ก
ค�ำนำ� ข
ค�ำช้ีแจง ค
สารบญั จ
สารบัญภาพ ฉ
สารบัญตาราง ช
บทนำ� 1
ผังมโนทัศน ์ 3
หน่วยการเรียนรู้ / แผนจัดการเรียนรู้ ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 4 7
หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ 1 ร้โู รค ร้ทู นั ป้องกนั ตนเอง 11
แผนการจัดการเรยี นร้ทู ่ี 1 ปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดใี นชุมชน 17
แผนการจดั การเรียนรู้ท่ี 2 ความเสีย่ งของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ น้ําด ี 23
แผนการจดั การเรยี นรู้ที่ 3 วงจรการเกิดโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งทอ่ นาํ้ ดี 28
แผนการจัดการเรียนร้ทู ่ี 4 อันตรายจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี 33
แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี 5 การปฏบิ ัติตนในการป้องกนั โรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนํา้ ด ี 37
แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 6 การจดั สิ่งแวดล้อมท่ีเออ้ื ตอ่ การป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ 42
และมะเรง็ ท่อน้ําดี 47
หนว่ ยการเรียนรู้ / แผนจัดการเรยี นรู้ ชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 5 50
หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 1 บรโิ ภคปลอดภยั หา่ งไกลพยาธิใบไมต้ ับ 55
แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี 1 สาเหตุการเกดิ โรค วงจรพยาธใิ บไมต้ บั ระบาดวทิ ยา 64
ของโรคพยาธิใบไม้ตบั และโรคทเ่ี ก่ียวขอ้ งกับโรคพยาธิใบไม้ตบั 68
แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ 2 อาการของคนทเ่ี ปน็ โรคพยาธิใบไมต้ ับ 72
แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี 3 การวินจิ ฉยั และการรักษาโรคพยาธใิ บไมต้ ับ 76
แผนการจัดการเรียนรทู้ ่ี 4 การปฏิบัติตนและวธิ ีป้องกันโรคพยาธใิ บไม้ตบั 79
แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี 5 พฤตกิ รรมการบรโิ ภคท่ีถูกสขุ ลักษณะ 83
และวิธปี ฏบิ ตั ติ นตามสขุ บัญญตั ิแหง่ ชาติ 87
หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 หา่ งมะเรง็ ท่อนํ้าดี ชีวีมีสขุ 92
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ี่ 1 ความส�ำคญั และปจั จยั ทก่ี ่อใหเ้ กดิ โรคมะเร็งทอ่ นํ้าดี 98
แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 2 ลักษณะและอาการผู้ป่วยโรคมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี 3 การวินจิ ฉยั และการรกั ษาโรคมะเรง็ ท่อนา้ํ ดี
แผนการจดั การเรียนรู้ท่ี 4 การปฏบิ ัตติ นและวิธปี อ้ งกันการเกดิ โรคมะเร็งท่อนาํ้ ดี

จ

สารบญั (ตอ่ ) หน้า



หน่วยการเรยี นรู้ / แผนจดั การเรียนรู้ ช้ันประถมศกึ ษาปีที่ 6 105
หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 โรคภยั ใกลต้ ัว 109
แผนการจดั การเรียนรู้ที่ 1 การเกิดโรคและอันตรายของโรคพยาธใิ บไม้ตับ 114
แผนการจัดการเรยี นรทู้ ่ี 2 วงจรโรคพยาธิใบไมต้ บั 122
แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี 3 ส่งิ แวดลอ้ มทีม่ ผี ลตอ่ การเกดิ โรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งทอ่ นํ้าด ี 127
แผนการจัดการเรยี นรู้ที่ 4 ความเสย่ี งต่อการเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ท่อน้าํ ด ี 134
แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี 5 การปอ้ งกนั โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้าํ ด ี 138
หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ 2 บริโภคปลอดภัยสดใสร่าเริง 143
แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี 1 พฤติกรรมการบริโภคท่ถี ูกสุขลักษณะ 146
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี 2 การปฏบิ ตั ติ นตามสขุ บญั ญัตแิ ห่งชาติ 150
แผนการจดั การเรียนรทู้ ่ี 3 การสร้างภูมคิ ุ้มกนั สู่ครอบครวั ชุมชนและสงั คม 155
บรรณานุกรม 161
ภาคผนวก 163
ผเู้ รยี บเรียงการจัดท�ำหนว่ ยการเรียนรู้ 218
คณะทำ� งานจดั ท�ำหน่วยการเรยี นร ู้ 221

ฉ

สารบญั ภาพ

หนา้
ภาพท่ี 1 สาเหตกุ ารตายของคนไทย
ภาพท่ี 2 อตั ราความชุกโรคพยาธิใบไม้ตบั ประเทศไทย พ.ศ.2500 -2557 187
ภาพท่ี 3 อัตราความชุกโรคพยาธิใบไมต้ ับภาคตะวันออกเฉียงเหนอื ประเทศไทย 2552 188
ภาพที่ 4 อัตราความชกุ โรคพยาธิใบไมต้ บั เขตสุขภาพท่ี 8 ปี 2556 188
ภาพท่ี 5 อัตราความชุกโรคพยาธใิ บไม้ตบั เขตสขุ ภาพที่ 8 จำ� แนกรายกลุม่ อายปุ ี 2556 189
ภาพท่ี 6 อัตราความชุกโรคพยาธใิ บไมต้ บั เขตสุขภาพที่ 7 ปี 2557 189
ภาพท่ี 7 อัตราความชกุ โรคพยาธใิ บไม้ตับ เขตสขุ ภาพที่ 7 จำ� แนกรายกลุม่ อายุปี 2558 191
191

ช

สารบญั ตาราง

หนา้
ตารางท่ี 1 ระดับการตรวจพบเชือ้ พยาธใิ บไม้ตับจำ� แนกรายหมบู่ ้าน
ตารางที่ 2 ระดับความรนุ แรงของจำ� นวนไขพ่ ยาธิใบไมต้ ับ (n= 3,916) 190
ตารางท่ี 3 พฤตกิ รรมสขุ ภาพและการป้องกันควบคมุ โรคของกลุ่มตวั อยา่ ง (n = 3,916) 190
192

ซ

หนว่ ยการเรียนรู้ เรอ่ื งโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ น�้ำดีระดับช้นั ประถมศกึ ษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครั้งท่ี 2 พทุ ธศักราช 2560)

กล่มุ สาระการเรยี นรู้สขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขนั้ พื้นฐาน พทุ ธศักราช 2551

บทนำ�

ความเปน็ มาและความสำ� คัญ
โรคมะเร็งท่อนํ้าดี (Cholangiocarcinoma) ในประเทศไทยมีสาเหตุส�ำคัญมาจากพยาธิใบไม้ตับชนิด
Opisthorchis viverrini เปน็ โรคท่ีบนั่ ทอนสุขภาพและเปน็ ปัญหาสาธารณสขุ ต่อเนอ่ื งมากกวา่ 100 ปี มะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
ถอื เปน็ มะเรง็ ทพี่ บในโลกตะวนั ตกคอ่ นขา้ งนอ้ ย โดยมอี บุ ตั กิ ารณต์ อ่ ปปี ระมาณ 1 – 2 ราย ตอ่ ประชากร 100,000 ราย
แตใ่ นประเทศไทยกลบั มอี บุ ตั กิ ารณส์ งู มากทส่ี ดุ ในโลก โดยเฉพาะในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื มผี ลวจิ ยั ซงึ่ นำ� โดยคณะ
แพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ช้ีชัดว่าการเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับ ท�ำให้เกิดการอักเสบของท่อน้ําดีทั้งชนิด
เฉียบพลันและเร้อื รัง โดยมกี ารสร้างสารก่อมะเรง็ ท�ำลายสารพนั ธกุ รรม กระตนุ้ เซลล์ให้แบ่งตวั และเปล่ียนแปลงเป็น
เซลลม์ ะเร็ง
ในช่วงหลายสบิ ปที ่ีผา่ นมานี้อัตราอบุ ตั กิ ารณ์ของมะเร็งทอ่ นํ้าดใี นประเทศไทยเพ่มิ ข้ึน และพบว่ามอี บุ ตั ิการณ์
การเกิดโรคสงู มากโดยเฉพาะจงั หวัดขอนแก่น ซึ่งมอี บุ ตั ิการณ์ของมะเร็งทอ่ น้าํ ดีสงู ทีส่ ดุ ในโลก ผูป้ ่วยส่วนใหญ่เป็นคน
ทอ้ งถน่ิ ในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื อายรุ ะหวา่ ง 35 – 64 ปี และเกดิ ในผชู้ ายมากกวา่ ผหู้ ญงิ คอื 135.40 ตอ่ ประชากร
100,000 รายในเพศชาย และ 43.00 ต่อประชากร 100,000 รายในเพศหญงิ คำ� นวณตาม average standard risk
(WHO) hospital base study (2533) ส่วนการศกึ ษาแนวโน้มของมะเร็งทอ่ นาํ้ ดีจงั หวดั ขอนแก่น จากทะเบียนมะเรง็
จงั หวดั ขอนแกน่ พบวา่ อบุ ตั กิ ารณม์ ะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดใี นชว่ งระหวา่ งปี พ.ศ. 2528 – 2552 เปน็ 44.3 ตอ่ ประชากร 100,000
รายในเพศชาย และ 17.6 ต่อประชากร 100,000 รายในเพศหญงิ และจากการศกึ ษาของนายแพทยพ์ นิ ิจ อ�ำนวยผล
และคณะในปี 2551 พบประชาชนในภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื เสียชวี ติ ด้วยมะเร็งท่อน้ําดสี งู มากถงึ ปีละ 28,000 คน
เฉล่ียวันละ 76 คน ที่ผ่านมาการด�ำเนินการรณรงค์และควบคุมป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ําดี ยังไม่เป็นรูปธรรมเพียงพอ
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น จึงได้เสนอโครงการละว้า (ละว้าโมเดล) ซ่ึงเป็นแนวทางการสร้างต้นแบบ
การควบคุมป้องกันพยาธิใบไม้ตับแบบบูรณาการ ร่วมกับนักวิชาการท่ีเชี่ยวชาญในสาขาต่างๆ โดยพัฒนาเป็นภาคี
เครอื ขา่ ยตา้ นพยาธใิ บไมต้ บั ใหช้ มุ ชน ภาครฐั บา้ นและโรงเรยี น มสี ว่ นรว่ มในการผสมผสานสถานศกึ ษา ดา้ นวทิ ยาศาสตร์
การแพทย์ ชุมชนสัมพันธ์และพฤตกิ รรมประชาชน โดยจะเนน้ การพัฒนาท้ังในเดก็ นักเรยี นและผู้ใหญ่ ซึ่งจะทำ� ใหเ้ กดิ
ระบบควบคมุ ปอ้ งกนั การเกดิ โรคมะเร็งท่อน้ําดีในพ้นื ทอี่ ย่างยั่งยนื และโครงการนไ้ี ดพ้ ฒั นาชุมชนต้นแบบปลอดพยาธิ
ใบไมต้ ับท่รี อบแก่งละวา้ อ�ำเภอบ้านไผ่ จงั หวัดขอนแก่น มรี ะยะเวลาโครงการ 5 ปี (พ.ศ. 2551 – 2555) และจะน�ำไป
ส่กู ารขยายผลตอ่ พ้ืนที่เสี่ยงอื่นๆ ในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือตอ่ ไป
กรมควบคุมโรค ร่วมกับ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้จัดการรับฟังข้อคิดเห็นในการพัฒนา
เครอื ข่ายโครงการตน้ แบบปลอดโรคพยาธิใบไม้ตับ เพื่อแกป้ ัญหาการเสยี ชวี ติ ด้วยโรคมะเร็งทอ่ นา้ํ ดี ท่มี สี าเหตมุ าจาก
การเป็นโรคพยาธใิ บไม้ตบั ประชาชน 20 จังหวดั ในภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื ปี 2552 พบว่า ยังมผี ู้ตดิ เชอ้ื พยาธใิ บไมต้ บั
ในจังหวัดต่าง ๆ สูงเกินกว่าร้อยละ 50 ขึ้นไป ซึ่งแสดงว่า ประชาชนยังมีพฤติกรรมการบริโภคแบบเดิม ท�ำให้
ยังพบอัตราการเปน็ โรคมะเร็งทอ่ น้ําดสี ูง เช่น การกินกอ้ ยปลาดบิ ปลาส้มดบิ ทีท่ ำ� จากปลานา้ํ จดื เกล็ดขาว ตระกูลปลา
ตะเพยี น เชน่ ปลาแม่สะแด้ง ปลาแกม้ ชาํ้ ปลากระแหทอง ปลาสรอ้ ยหางเหลือง ปลาขาวนา ปลาขาวสดู ฯลฯ เมอื่ เป็น
โรคพยาธิใบไม้ตับแม้เพียงคร้ังเดียว ตัวพยาธิท่ีเข้าไปอยู่ในท่อนํ้าดีก็สามารถท่ีจะท�ำให้เย่ือบุท่อนํ้าดีระคายเคือง และ
ปล่อยสารทำ� ลายเยอื่ บุทอ่ นา้ํ ดี ท�ำลายพนั ธกุ รรม ตวั พยาธไิ ปอดุ ทอ่ นํา้ ดที ำ� ใหต้ ัวเหลือง ตาเหลอื ง ขณะที่มีการอักเสบ
ของทอ่ นํา้ ดที ุกคร้ัง จะมีการสร้างสารกอ่ มะเร็งและทำ� ให้เปน็ มะเร็งได้

1

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรือ่ งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อน�ำ้ ดีระดบั ช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงครงั้ ท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพนื้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551

จากปญั หาดงั กลา่ วขา้ งต้น สำ� นกั งานสาธารณสุขจังหวดั ขอนแก่น คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลยั ขอนแก่น
ส�ำนกั งานเขตพืน้ ท่กี ารศกึ ษาประถมศกึ ษาขอนแก่น เขต 1-5 และส�ำนักงานปอ้ งกันควบคมุ โรคท่ี 7 จังหวัดขอนแกน่
เล็งเห็นว่าครูมีบทบาทท่ีส�ำคัญในการถ่ายทอดความรู้ การปลูกฝังทัศนคติท่ีเหมาะสมสู่การมีพฤติกรรมท่ีถูกต้อง
แกน่ กั เรียน ผปู้ กครอง และผู้ประกอบการในโรงเรียน อันจะน�ำไปสูส่ ขุ ภาพที่ดสี มบูรณแ์ ละแข็งแรง เจรญิ เตบิ โต และมี
พัฒนาการทางร่างกายและจิตใจ รวมทั้งการเรียนรู้อันเป็นพ้ืนฐานส�ำคัญท่ีจะน�ำไปสู่ชิีวิตที่มีคุณภาพในอนาคต จึงได้
ร่วมมือกันจัดท�ำหน่วยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี ช้ันประถมศึกษาปีท่ี 4 – 6 กลุ่มสาระ
การเรยี นรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551 ซงึ่ มีหลักการและ
จดุ ม่งุ หมาย ดังน้ี
หลกั การ
1. เป็นหน่วยการเรียนรู้ท่ีจัดข้ึนจากสภาพปัญหาของชุมชน สังคม ภายใต้จุดหมายและมาตรฐาน
การเรยี นรูท้ หี่ ลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551 ก�ำหนด
2. เป็นหน่วยการเรียนรู้ที่มุ่งตอบสนองความต้องการของเด็ก เยาวชน ประชาชนโดยรวม ให้มีโอกาสรับ
การศกึ ษาเพอ่ื เป็นการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกันและควบคมุ โรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี
3. เป็นหน่วยการเรียนรู้ที่สนองการกระจายอ�ำนาจ ให้สังคมทุกภาคส่วน มีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาให้
สอดคล้องกับสภาพปญั หาและความต้องการของชุมชน สังคม
4. เปน็ หน่วยการเรยี นรทู้ ่ีมลี ักษณะยดื หยนุ่ ในดา้ นสาระการเรยี นรู้ เวลาและการจัดการเรียนรู้
5. เป็นหนว่ ยการเรียนรทู้ เี่ นน้ ผเู้ รยี นเปน็ ส�ำคัญ เพ่อื ใหเ้ กิดผลสำ� เรจ็ ตามเป้าหมายอยา่ งเป็นรูปธรรม
6. เปน็ หนว่ ยการเรยี นรทู้ จ่ี ดั ทำ� ขนึ้ ใหส้ ถานศกึ ษา ใชป้ ระกอบการจดั การเรยี นการสอนในรายวชิ า / กจิ กรรม
ทส่ี ถานศกึ ษาจดั เพม่ิ เตมิ ตามความพรอ้ มและจดุ เนน้ และหรอื จดั ในกจิ กรรมพฒั นาผเู้ รยี น ทเ่ี หมาะสมกบั สภาพปจั จบุ นั
ปัญหาความต้องการและแนวโนม้ การพฒั นา โรงเรียน ชมุ ชน ท้องถน่ิ นน้ั ๆ ไดต้ ามศักยภาพ
จดุ มุง่ หมาย
หน่วยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี มุ่งเน้นการพัฒนาผู้เรียนให้เกิดความตระหนัก
ถึงอันตรายของโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี มีความรู้และมีการปฏิบัติที่ไม่เสี่ยงต่อการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับ
และมะเรง็ ท่อน้ําดี ตลอดจนสรา้ งภมู ิคุ้มกันสคู่ รอบครัว ชุมชนและสงั คม จงึ กำ� หนดเป็นจุดหมายส�ำคญั เพอ่ื ใหเ้ กดิ กับ
ผู้เรยี นดังน้ี
1. มคี ณุ ธรรม จรยิ ธรรม และคา่ นยิ มทพี่ งึ ประสงค์ ตระหนกั ถงึ ความสำ� คญั เหน็ อนั ตรายทเ่ี กดิ จากการเกดิ โรค
2. มีความรู้ความสามารถในการสอ่ื สาร การคิด การแก้ปญั หา การใช้เทคโนโลยีและมีทักษะชวี ติ
3. มีสุขภาพกายและสขุ ภาพจิตทด่ี ี มีสุขปฏบิ ตั ิทีไ่ ม่เส่ียงต่อการเกดิ โรค
4. มีจิตส�ำนึกในการสร้างภูมิคุ้มกันมีจิตสาธารณะท่ีมุ่งท�ำประโยชน์และสร้างสิ่งท่ีดีงามสู่ครอบครัว ชุมชน
และสงั คม และอย่รู ว่ มกันในสังคมอยา่ งมีความสขุ

2

ผังมโนทศั น์ ขอบข่ายสาระการเรยี นรขู้ องหนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี
ระดบั ชั้นประถมศึกษาปที ี่ 4 – 6
หน่วยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน�ำ้ ดีระดบั ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงคร้ังท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)
หน่วยที่ 1 ชนั้ ประถม หน่วยท่ี 1
กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551ศึกษาปีท่ี 4
ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี 6 ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 4
3หนว่ ยที่ 2 หนว่ ยท่ี 2

ผังมโนทัศ ์น ขอบ ่ขายสาระการเ ีรยน ู้รของหน่วยการเ ีรยนรู้ เรื่องโรคพยา ิธใบไม้ตับและมะเร็ง ่ทอ ํ้นาดีหนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งทอ่ น้ำ� ดรี ะดับชั้นประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงคร้งั ที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)
ั้ชนประถมศึกษา ีป ่ที 4
กล่มุ สาระการเรียนรู้สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาข้ันพืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551
1. 2.
6. 3. 4

5. 4.

ัผงมโนทัศน์ ขอบ ่ขายสาระการเ ีรยน ้รู ห ่นวยการเ ีรยน ู้ร เ ่ืรองโรคพยา ิธใบไม้ ัตบและมะเร็งท่อ ้ํนาดีหน่วยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน�ำ้ ดีระดบั ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงคร้ังท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)2.3.
ัช้นประถมศึกษา ีปท่ี 5 2 4.
กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551
1. 1
1. 5
4.
5.

2.
3.

หนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งทอ่ น้ำ� ดรี ะดับชั้นประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงคร้งั ที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)ัผงมโนทัศ ์น ขอบข่ายสาระการเ ีรยน ู้ร ห ่นวยการเรียน ู้ร เ ื่รองโรคพยา ิธใบไม้ ัตบและมะเร็งท่อ ํ้นาดี 1. 4. 3.
ช้ันประถมศึกษาปีที่ 6 2 2. 5.
กล่มุ สาระการเรียนรู้สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาข้ันพืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551
1.
6 1

2.
3.

หนว่ ยการเรยี นรู้ /
แผนจัดการเรียนรู้

ช้นั ประถมศกึ ษาปที ี่ 4
เวลา 10 ชั่วโมง



หนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อน้�ำดีระดบั ช้ันประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ ครัง้ ที่ 2 พทุ ธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551

หนว่ ยการเรียนรู้ / แผนจัดการเรียนรู้

เรื่อง พยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งท่อนา้ํ ดี ชนั้ ประถมศึกษาปีที่ 4 เวลา 10 ช่ัวโมง

หน่วย ช่อื หนว่ ย ตวั ชว้ี ดั ช้นั ปี สาระการเรียนรแู้ กนกลาง แผนการจัดการเรยี นรูท้ ี่ จำ� นวน
ท่ี / เรอ่ื ง ชั่วโมง

1 รู้โรค รู้ทัน - พ 4.1 1. อาหารอสี านบางชนดิ ทไ่ี ด้ 1. ปญั หาโรคพยาธิ 2
ป้องกัน ป.4/1 มีความรู้ มาจากปลานํ้าจืด เม่ือรับ ใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี
ตนเอง ความเข้าใจเกี่ยวกับ ประทานแล้วมีความเส่ียงต่อ ในชุมชน
สภาพปัจจุบัน ปัญหา การเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับ 2. ความเสี่ยงของโรค 1
ของชุมชนในเรื่องโรค และมะเร็งท่อนํ้าดี ทําให้เกิด พยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
พยาธิใบไม้ตับและมะ ปัญหาต่อสุขภาพของคนใน ทอ่ น้ําดี
เร็งท่อนา้ํ ดี ชุมชน 3. วงจรการเกิดโรคพยาธิ 2
ป.4/2 มีความรู้ 2. สิ่งแวดล้อมและวิถีการ ใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
ความเขา้ ใจถงึ ความเสย่ี ง ดํารงชวี ติ ในชมุ ชน มผี ลกระทบ 4. อันตรายจากโรคพยาธิ 1
ของโรคพยาธิใบไม้ตับ ต่อสุขภาพ เราจําเป็นต้อง ใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี
และมะเร็งทอ่ น้ําดี ดูแลสุขภาพกายและสุขภาพ 5. การปฏิบตั ิตน 2
ป.4/3 มคี วามรู้ จติ ทดี่ ปี ลอดภยั จากโรคพยาธิ ในการป้องกันโรคพยาธิ
ความเข้าใจเกี่ยวกับ ใบไม้ตับและมะเร็งท่อนา้ํ ดี ใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
โรคพยาธิใบไม้ตับและ 3. วงจรการเกิดโรคพยาธิ 6. การจัดส่ิงแวดล้อมท่ี 2
มะเรง็ ท่อนํ้าดี ใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี เอ้ือต่อการป้องกันโรค
ป.4/4 มีความรู้เก่ียว พยาธิใบไม้ตับ เป็นพยาธิ พยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
กับวิธีการป้องกันโรค ทอี่ าศยั อยใู่ นทางเดนิ นา้ํ ดขี อง ท่อนา้ํ ดี
พยาธใิ บไม้ตบั และ ตบั เปน็ โรคทตี่ ดิ ตอ่ ทางอาหาร
มะเร็งทอ่ นํ้าดี 4. การปฏิบัติตนที่เหมาะสม
ป.4/5 มคี วามตระหนกั สามารถป้องกันโรคพยาธิ
ถึงอันตรายที่เกิดจาก ใบไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดไี ด้
โรคพยาธิใบไม้ตับและ 5. โรคพยาธิใบไม้ตับและ
มะเร็งทอ่ นํา้ ดี ม ะ เร็ ง ท ่ อ นํ้ า ดี ส า ม า ร ถ
ป.4/6 มีพฤติกรรม ป้องกันได้หากใส่ใจและ
การบริโภคที่ถกู ตระหนักถึงอันตรายและ
สุขลักษณะ ผลกระทบ
ป.4/7 นำ� ความรู้
ไปประยกุ ต์ใช้ใน
ชีวิตประจำ� วนั
และเผยแพรส่ ู่ชุมชน

9

หนว่ ยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อนำ้� ดรี ะดับช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ ครัง้ ที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ุขศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน พทุ ธศักราช 2551

หนว่ ย ช่ือหน่วย ตวั ช้ีวัดชัน้ ปี สาระการเรยี นรู้แกนกลาง แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี จำ� นวน
ท่ี / เร่อื ง ชั่วโมง

6. การเลือกบริโภคอาหารท่ี
ถกู สขุ ลกั ษณะทําใหป้ ลอดภยั
จากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะ
เรง็ ท่อน้ําดี
7. การสร้างภูมิคุ้มกันสู่
ครอบครวั ชมุ ชน สงั คม และ
การรกั ษาความสะอาดของสงิ่
แวดลอ้ มรอบๆ ตวั เราจะทําให้
เรามีสุขภาพกายและใจท่ีดี
เป็นการสร้างภูมิคุ้มกันต่อ
ครอบครัว ชุมชน และสังคม

10

หน่วยการเรยี นรู้ เรอื่ งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดรี ะดบั ชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบับปรับปรงุ ครง้ั ท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรยี นร้สู ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551

หน่วยการเรยี นรู้

กล่มุ สาระการเรยี นรู้สุขศึกษาและพลศึกษา ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ 4
หนว่ ยท่ี 1 รโู้ รค รทู้ นั ป้องกันตนเอง เวลาเรยี น 10 ช่วั โมง

1. มาตรฐานการเรียนรู้
พ 4.1 เห็นคุณค่าและมีทักษะในการสร้างเสริมสุขภาพ การด�ำรงสุขภาพ การป้องกันโรค และการสร้างเสริม
สมรรถภาพเพือ่ สขุ ภาพ
2. ตัวชว้ี ัดช้ันปี
พ 4.1 ป.4/1 มีความร้คู วามเขา้ ใจเก่ียวกบั สภาพปจั จบุ นั ปญั หาของชุมชนในเรื่องโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนา้ํ ดี
พ 4.1 ป.4/2 มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจถึงความเส่ียงของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อนํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/3 มคี วามรู้ความเข้าใจเกย่ี วกับโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อนํ้าดี
พ 4.1 ป.4/4 มคี วามรเู้ กี่ยวกบั วธิ ีการป้องกนั โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ น้าํ ดี
พ 4.1 ป.4/5 มคี วามตระหนักถึงอันตรายที่เกดิ จากโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งทอ่ นํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/6 มพี ฤตกิ รรมการบริโภคท่ถี ูกสขุ ลักษณะ
พ 4.1 ป.4/7 นำ� ความรู้ไปประยกุ ต์ใชใ้ นชีวิตประจ�ำวัน และเผยแพร่สูช่ มุ ชน
3. สาระส�ำคัญ / ความคดิ รวบยอด
โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี เป็นโรคท่ีเกิดจากการรับประทานอาหารที่ท�ำจากปลานํ้าจืดท่ีไม่ถูก
สุขลักษณะ ซึ่งเป็นมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย โดยเฉพาะชุมชนท่ีอาศัยอยู่ใกล้แหล่งนํ้า เช่น
แม่น้ํา บึง ท่ีมีปลานํ้าจืดมาก เราสามารถป้องกันได้ ด้วยการมีสุขนิสัยที่ดีในการรับประทานอาหารท่ีถูกสุขลักษณะ
รวมท้งั การจัดการส่ิงแวดล้อมท่ดี ี ซง่ึ จะสง่ ผลใหส้ ขุ ภาพร่างกายแข็งแรงปลอดภยั จากโรค
4. สาระการเรียนรู้
4.1 ปัญหาโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดีในชุมชน
4.2 ความเสย่ี งของโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี
4.3 วงจรการเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อน้ําดี
4.4 อันตรายจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้ําดี
4.5 การปฏบิ ัติตนในการปอ้ งกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ นํา้ ดี
4.6 การจดั สิ่งแวดล้อมทีเ่ ออ้ื ต่อการปอ้ งกันโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนาํ้ ดี
5. สมรรถนะสำ� คญั ของผ้เู รยี น
5.1 ความสามารถในการส่อื สาร
5.2 ความสามารถในการคดิ
5.3 ความสามารถในการใชเ้ ทคโนโลยี
5.4 ความสามารถในการแกป้ ญั หา
5.5 ความสามารถในการใช้ทกั ษะชีวติ

11

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ท่อน้�ำดรี ะดับช้ันประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงครั้งที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรู้สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

6. ทกั ษะกระบวนการ / กระบวนการคดิ
6.1 การให้เหตุผล
6.2 การสรุปความรู้
6.3 การจดั ระบบความคิดเป็นแผนภาพ
6.4 ทกั ษะการปฏบิ ตั ติ น
7. คุณลกั ษณะอันพึงประสงค์
7.1 มีวนิ ัย
7.2 มงุ่ มน่ั ในการท�ำงาน
7.3 ใฝ่เรียนรู้
7.4 มีจติ สาธารณะ
8. ชิน้ งาน / ภาระงาน
8.1 ใบงาน
8.2 โครงงาน
8.3 แผน่ พับ
9. การวดั และประเมนิ ผล

สิง่ ทีว่ ดั วิธีการ เครอื่ งมอื เกณฑก์ ารประเมิน

ดา้ นความรู้ (K)
- นักเรียนมีความรู้เกี่ยวกับโรคพยาธิ - การท�ำใบงาน - ใบงาน นกั เรยี นได้คะแนนจากการท�ำ
ใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี ปอ้ งกนั ตนเอง - การท�ำแบบ - แบบทดสอบ ใบงานและแบบทดสอบ
ครอบครัว และชุมชนจากการเกิดโรค ทดสอบ ร้อยละ 60 ขนึ้ ไปผา่ นการประเมนิ
พยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งทอ่ นา้ํ ดี

ดา้ นทักษะ/กระบวนการ (P)
- นกั เรียนมที ักษะในการคิดวิเคราะห์ - การสงั เกต - แ บ บ สั ง เ ก ต นักเรียนได้คะแนนจากการประเมิน
- นักเรียนมีทักษะในการคิดสังเคราะห์ - การประเมนิ พฤติกรรม ดา้ นทักษะ/กระบวนการ
แบบเชอ่ื มโยง การทำ� งาน คะแนน 9 - 10 ระดับดีเย่ียม
เปน็ กลมุ่ คะแนน 7 – 8 ระดบั ดีมาก
- แบบประเมิน คะแนน 5 – 6 ระดับผ่าน
การคดิ วิเคราะห์ คะแนน 0 – 4 ระดับปรับปรุง

ด้านเจตคติ (A) - การสงั เกต - แบบประเมิน นักเรียนได้คะแนนจากการประเมิน
- มีวินัย
- ใฝ่เรียนรู้ - การประเมนิ การทำ� งานเปน็ กลมุ่ ดา้ นคุณลกั ษณะอันพึงประสงค์
- มุ่งม่ันในการทำ� งาน - แบบประเมิน คะแนน 9 - 10 ระดบั ดีเย่ียม
- มจี ติ สาธารณะ การคิดวิเคราะห์ คะแนน 7 – 8 ระดบั ดีมาก
- แบบประเมิน คะแนน 5 – 6 ระดับผ่าน
คณุ ลกั ษณะ คะแนน 0 – 4 ระดบั ปรับปรุง
อันพงึ ประสงค์
12

หน่วยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนำ�้ ดรี ะดับช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครงั้ ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นรู้สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551

10. กจิ กรรมการเรยี นรู้
แผนการจดั การเรยี นรู้ท่ี 1 ปญั หาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้าํ ดใี นชมุ ชน (2 ชัว่ โมง)
ชัว่ โมงท่ี 1
- สนทนาเร่อื งอาหารในชวี ิตประจำ� วัน
- ท�ำแบบทดสอบก่อนเรยี น
- สนทนาเก่ยี วกับภาพอาหารทีท่ ำ� จากปลาที่ไม่สุกหลายๆ ชนดิ
- แบง่ กลมุ่ ศึกษาใบความรู้เร่อื งโรคพยาธใิ บไม้ตับในชุมชน
- เขยี นแผนผังความคดิ เรื่อง ปญั หาโรคพยาธใิ บไม้ตับที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของคนในชุมชน
- สง่ ตัวแทนนำ� เสนอผลงานหน้าชน้ั เรียน
- อภิปราย ซกั ถาม
- สรปุ และแสดงความคิดเหน็ ปัญหาโรคพยาธิใบไมต้ ับท่ีสง่ ผลกระทบตอ่ สุขภาพของคนในชุมชน
ชว่ั โมงท่ี 2
- สนทนาปัญหาที่เกิดจากการป่วยเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี ท่ีส่งผลกระทบต่อสุขภาพของคน
ในชุมชน
- แบง่ กลุ่มศกึ ษาใบความรเู้ รื่องมะเร็งทอ่ นํ้าดใี นชุมชน
- เขียนแผนผงั ความคิดเร่ืองมะเรง็ ท่อน้าํ ดที ่สี ่งผลกระทบตอ่ สุขภาพของคนในชมุ ชน
- ส่งตวั แทนนำ� เสนอผลงานหนา้ ช้ันเรยี น
- อภปิ ราย ซกั ถาม
- สรปุ และแสดงความคดิ เห็นเพิ่มเตมิ เร่ืองมะเรง็ ท่อน้าํ ดีทสี่ ่งผลกระทบต่อสขุ ภาพของคนในชมุ ชน
แผนการจัดการเรียนรู้ท่ี 2 ความเส่ยี งของโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ นา้ํ ดี (1 ช่วั โมง)
ชวั่ โมงที่ 1
- สนทนาถงึ ความเสยี่ งของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี (ชนดิ ของปลา แหลง่ นาํ้ ชนดิ อาหาร พฤตกิ รรม
การกนิ ดบิ )
- นกั เรียนศึกษาใบความรู้ เรือ่ งความเสีย่ งของโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ น้ําดี
- เขียนแผนผงั ความคิดเรอ่ื งความเส่ียงของโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นํ้าดี
- สุ่มนักเรียนออกมานำ� เสนอผลงานของตนเองหนา้ ชน้ั เรียน
- อภิปรายผลงาน ซกั ถาม
- สรุปและแสดงความคิดเหน็ เพิม่ เตมิ เกย่ี วกับความเส่ียงของโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ น้ําดี
แผนการจดั การเรียนรูท้ ี่ 3 วงจรการเกิดโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อนา้ํ ดี (2 ชว่ั โมง)
ชวั่ โมงที่ 1
- สนทนาเร่อื งส่งิ แวดล้อมและวถิ ีการดำ� รงชวี ติ ในชุมชนท่ีมผี ลกระทบตอ่ สุขภาพ
- แบง่ กลุ่มศึกษาอภิปรายเรอ่ื งวงจรการเกิดโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
- เขยี นแผนภาพวงจรการเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อนา้ํ ดี
- ตวั แทนแตล่ ะกลมุ่ น�ำผลงานตดิ ท่หี นา้ ชน้ั ครนู ำ� นกั เรยี นตรวจสอบ เปรยี บเทยี บความคดิ เกี่ยวกบั วงจรการเกิดโรค
ของแต่ละกลุม่ นำ� เสนอผลงานหน้าช้นั เรยี น
- อภิปรายผลงานและปรับแกใ้ หถ้ ูกต้องสมบูรณ์

13

หน่วยการเรยี นรู้ เรื่องโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อนำ้� ดรี ะดบั ชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ครง้ั ที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนรู้สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขัน้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551

ชั่วโมงท่ี 2
- ทบทวนเรอ่ื งวงจรการเกิดโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งท่อน้าํ ดี โดยให้นักเรียนดูแผนภาพผลงานของกลมุ่ ท่นี �ำไป
ปรบั ปรุงแลว้
- สนทนากบั นกั เรยี นเกยี่ วกับวิธกี ารชว่ ยใหช้ ุมชนปลอดภยั จากการเกดิ โรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี
- นักเรียนรบั ฟงั ความร้ ู เรอื่ งการปฏิบตั ติ นเพอ่ื ใหป้ ลอดภัยจากโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเร็งทอ่ นา้ํ ดี จากเจา้ หนา้ ท่ี
สาธารณสขุ โรงพยาบาลส่งเสริมสขุ ภาพตำ� บล และศึกษาความรเู้ พม่ิ เตมิ จากใบความรู้
- แบง่ กลุ่มนักเรยี นอภปิ รายเร่อื งการปฏิบตั ิตนใหม้ คี วามปลอดภัยจากโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี
- ตัวแทนกลมุ่ นำ� เสนอผลการอภปิ รายหน้าช้ันเรียน
- สรุปและแสดงความคิดเห็นเพม่ิ เติมเรอื่ ง ความปลอดภยั จากโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งทอ่ นํา้ ดี
- นักเรียนน�ำผลการอภิปรายท่ีครูให้ค�ำแนะน�ำแล้วเขียนในกระดาษชาร์ท ตกแต่งให้สวยงามแล้วน�ำไปติดที่
ป้ายนิเทศในชั้นเรยี นหรอื ปา้ ยนิเทศตา่ ง ๆ ภายในบรเิ วณโรงเรียน
แผนการจดั การเรียนรูท้ ่ี 4 อนั ตรายจากโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งท่อน้าํ ดี (1 ชว่ั โมง)
ชั่วโมงที่ 1
- นักเรียนฟงั เพลง “อสม.มาเตอื น” แลว้ ร่วมกนั ร้องเพลง
- นกั เรยี นแต่ละคนบอกถงึ อนั ตรายจากโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งทอ่ นํ้าดีตามความรเู้ ดิมของนกั เรยี น
- นกั เรยี นดภู าพผปู้ ว่ ยโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี จากนน้ั ใหน้ กั เรยี นแตล่ ะคนศกึ ษาใบความรเู้ รอ่ื งอนั ตราย
จากโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเร็งทอ่ นํ้าดี
- ครแู ละนกั เรยี นรว่ มกนั เขยี นแผนผงั ความคดิ เรอ่ื งอนั ตรายจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดจี ากทนี่ กั เรยี น
ได้เสนอไว้ตอนตน้ และความร้เู พ่มิ เตมิ ท่นี ักเรียนได้จากการศกึ ษาใบความรู้
- นักเรยี นท�ำใบงานเรอ่ื งอนั ตรายจากโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ท่อนํา้ ดี
- ครูและนักเรยี นร่วมกนั สรุปและแสดงความคิดเหน็ เพ่ิมเติมเรอ่ื งอนั ตรายจากโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งท่อนา้ํ ดี
แผนการจัดการเรยี นรูท้ ี่ 5 การปฏิบตั ิตนในการปอ้ งกนั โรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี (2 ชั่วโมง)
ชั่วโมงท่ี 1
- สนทนาถึงสาเหตุทีค่ นในชมุ ชนป่วยเปน็ มะเร็งทอ่ นาํ้ ด ี โดยครูถามนำ� ในประเดน็ ต่าง ๆ
- ร่วมสนทนาถึงอันตรายของโรคพยาธิใบไม้ตับ โดยใช้ภาพลักษณะของคนป่วยมะเร็งท่อนํ้าดีประกอบ
การสนทนา
- นักเรียนชมวีดที ศั น์ เรือ่ ง เพชฌฆาตเงียบ แล้วร่วมกันอภิปรายถงึ อันตรายท่ีเกดิ จากโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็ง
ท่อนํ้าดี
- แบ่งนักเรียนเป็นกลุ่มศึกษาเอกสารความรู้หรือค้นคว้าจากอินเทอร์เน็ต เก่ียวกับพฤติกรรมการกินปลาดิบ
ของคนในชุมชน (ชนิดของอาหาร) และผลกระทบของโรคพยาธิใบไมต้ บั ตอ่ ชีวติ และความเปน็ อยู่
- สง่ ตัวแทนน�ำเสนอผลการศกึ ษาหน้าช้ันเรียน
- ครแู ละนกั เรยี นรว่ มกนั อภปิ รายเรอื่ งพฤตกิ รรมการกนิ ปลาดบิ ของคนในชมุ ชน อนั ตรายของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และ
มะเรง็ ทอ่ นา้ํ ด ี

14

หนว่ ยการเรียนรู้ เรือ่ งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อนำ�้ ดรี ะดบั ชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ครั้งท่ี 2 พทุ ธศักราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ ขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

ชัว่ โมงท่ี 2
- สนทนาทบทวนเกี่ยวกับพฤติกรรมการกินอาหารของคนในชุมชนที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
ท่อนํ้าดี พร้อมทัง้ บอกการเลอื กบริโภคอาหารที่ถูกสุขลกั ษณะ
- แบง่ นกั เรยี นเป็นกลุม่ ศกึ ษาใบความร ู้ เรอ่ื งการปฏบิ ตั ติ นในการปอ้ งกันโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อนํา้ ดี และ
เรอ่ื งสุขบัญญัติแหง่ ชาติ 10 ประการ
- นกั เรยี นแต่ละกลมุ่ เขยี นแผนผงั ความคดิ เรอื่ งการปฏบิ ตั ติ นในการปอ้ งกนั โรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดแี ลว้
สง่ ตัวแทนน�ำเสนอผลงานของกลมุ่ หนา้ ช้ันเรยี น
- ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายการปฏิบัติตนในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี รวมทั้ง
การสง่ เสริมสุขภาพกายและสขุ ภาพจิตทด่ี ปี ลอดภัยจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ น้ําดี
- นกั เรียนแตล่ ะคนบนั ทึกองคค์ วามรู้ท่ีได้รับลงสมดุ และทำ� ใบงานเป็นการบา้ น
แผนการจัดการเรียนรู้ท่ี 6 การจัดสิ่งแวดลอ้ มทเี่ อ้ือตอ่ การป้องกนั โรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
(2 ชวั่ โมง)
ชว่ั โมงท่ี 1
- สนทนาทบทวนเก่ียวกับกจิ กรรมในชีวิตประจ�ำวันและส่งิ แวดล้อมที่เสีย่ งตอ่ โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อนาํ้ ด ี
- แบ่งนักเรียนเป็นกลุ่มศึกษาใบความรู้หรือสืบค้นข้อมูลจากอินเทอร์เน็ต เรื่องส่ิงแวดล้อมที่เป็นอันตรายจาก
โรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
- นกั เรยี นแตล่ ะกลมุ่ เขยี นแผนผงั ความคดิ เรอื่ งสง่ิ แวดลอ้ มทเ่ี ปน็ อนั ตรายจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
- ตวั แทนกลมุ่ น�ำเสนอผลงานหนา้ ชั้นเรยี น
- ครูและนกั เรียนรว่ มกันอภปิ ราย สรุป
- นักเรยี นบันทกึ องคค์ วามรู้ทไี่ ดร้ บั จากการเรยี น
ชว่ั โมงท่ี 2
- สนทนาทบทวนเกย่ี วกบั กจิ กรรมในชวี ติ ประจำ� วนั และสง่ิ แวดลอ้ มทเ่ี สย่ี งตอ่ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
- ครนู ำ� เสนอประเดน็ สกู่ ารอภปิ รายเกยี่ วกบั การจดั สงิ่ แวดลอ้ มทเ่ี ออ้ื ตอ่ การปอ้ งกนั โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็
ทอ่ นํ้าดี
- แบ่งนักเรียนไปศึกษาเอกสารความรู้ เร่ืองการจัดสิ่งแวดล้อมที่เอ้ือต่อการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
ท่อนํ้าดี
- นกั เรยี นแตล่ ะกลมุ่ เขยี นแผนผงั ความคดิ เรอื่ งการจดั สงิ่ แวดลอ้ มทเี่ ออื้ ตอ่ การปอ้ งกนั โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็
ท่อนํา้ ดี แล้วสง่ ตวั แทนนำ� เสนอผลงานของกลมุ่ หน้าชัน้ เรยี น
- ครูและนักเรียนรว่ มกันอภิปราย สรปุ
- นกั เรียนทำ� แบบทดสอบหลงั เรียน
- ครแู ละนกั เรยี นรว่ มกันเฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น

15

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอ่ื งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ น�้ำดีระดบั ช้นั ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงครง้ั ที่ 2 พทุ ธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนรู้สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาขั้นพนื้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551

10. ส่อื และแหล่งเรียนรู้
10.1 ภาพตา่ งๆ เกย่ี วข้องกบั โรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งทอ่ น้ําดี
10.2 อนิ เทอรเ์ นต็
10.3 แหลง่ เรยี นรูต้ ่างๆ ในชมุ ชน
10.4 ภมู ปิ ัญญาท้องถน่ิ
10.5 เวบ็ ไซด์ www.livercare.kku.ac.th
10.6 หนังสอื ความรู้พ้นื ฐานโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนา้ํ ดี
10.7 สื่อความรู้สำ� หรบั เดก็ เยาวชนและประชาชน เร่ืองความรู้เร่ืองโรคพยาธิใบไมต้ ับ
10.8 ใบความรู้
10.9 วีดที ศั น์

16

หน่วยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนำ้� ดรี ะดบั ชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ ครัง้ ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรยี นรสู้ ุขศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาข้นั พ้นื ฐาน พุทธศักราช 2551

แผนการจัดการเรยี นรู้

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศึกษา ช้นั ประถมศึกษาปีที่ 4
หน่วยที่ 1 ร้โู รค รู้ทนั ปอ้ งกันตนเอง จ�ำนวน 10 ชว่ั โมง
แผนการจัดการเรียนรูท้ ี่ 1 ปญั หาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้าํ ดีในชุมชน ใช้เวลา 2 ชวั่ โมง

1. มาตรฐานการเรยี นรู้
พ 4.1 เห็นคุณค่าและมีทักษะในการสร้างเสริมสุขภาพ การด�ำรงสุขภาพ การป้องกันโรค และการสร้างเสริม
สมรรถภาพเพอ่ื สขุ ภาพ
2. ตัวช้วี ัดชั้นปี
พ 4.1 ป.4/1 มคี วามร้คู วามเข้าใจเกยี่ วกับสภาพปจั จุบนั ปญั หาของชมุ ชนในเรอื่ งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
ท่อน้ําดี
พ 4.1 ป.4/2 มคี วามร้คู วามเขา้ ใจถึงความเสย่ี งของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/3 มคี วามร้คู วามเขา้ ใจเกยี่ วกับโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/4 มคี วามรู้เกย่ี วกบั วธิ กี ารป้องกนั โรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ น้ําดี
พ 4.1 ป.4/5 มคี วามตระหนักถึงอันตรายท่ีเกิดจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/6 มีพฤติกรรมการบริโภคทถี่ ูกสขุ ลักษณะ
พ 4.1 ป.4/7 นำ� ความร้ไู ปประยุกตใ์ ชใ้ นชีวติ ประจ�ำวนั และเผยแพร่ส่ชู ุมชน
2. ผลการเรียนรู้
นักเรยี นมคี วามรูค้ วามเข้าใจเก่ยี วกับสภาพปัจจุบนั ปัญหาของชมุ ชนในเร่ืองโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งทอ่ นํ้าดี
3. สาระส�ำคญั
อาหารบางชนดิ ทท่ี ำ� จากปลานาํ้ จดื เกลด็ ขาว หากกนิ โดยไมป่ รงุ ใหส้ กุ จะมคี วามเสยี่ งตอ่ การเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั
และมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี ทำ� ให้เกดิ ปัญหาตอ่ สุขภาพของคนในชุมชน
4. สาระการเรียนรู้
ปัญหาโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ น้าํ ดีในชุมชน
5. จุดประสงค์
5.1 นกั เรียนสามารถบอกปัญหาทีเ่ กิดจากการรับประทานอาหารท่ีไม่ถกู สขุ ลกั ษณะได้ (K)
5.2 นกั เรยี นสามารถเขียนแผนภาพปญั หาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อนาํ้ ดีในชุมชน (P)
5.3 นักเรียนเหน็ ความสำ� คญั ของปญั หาโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อนาํ้ ดที ใี่ นชุมชน (A)
6. กจิ กรรมการเรยี นการสอน
ชวั่ โมงท่ี 1
1. ครูสนทนากับนักเรียนถึงเรื่องอาหารในชีวิตประจ�ำวันว่าอาหารท่ีนักเรียนรับประทานแต่ละวันได้มาจาก
ท่ีใดบ้าง
2. นกั เรยี นท�ำแบบทดสอบกอ่ นเรียนหน่วยที่ 1 จำ� นวน 10 ข้อ
3. แจ้งจดุ ประสงคใ์ หน้ กั เรยี นทราบ

17

หนว่ ยการเรียนรู้ เรือ่ งโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งท่อนำ�้ ดีระดับชั้นประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงคร้งั ท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สุขศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพ้นื ฐาน พุทธศักราช 2551

4. ครนู ำ� ภาพอาหารท่ีท�ำจากปลาทีไ่ ม่สกุ หลาย ๆ ชนดิ เชน่ ก้อยปลา ลาบปลา ปลาสม้ ปลาจอ่ ม ปลารา้
ใหน้ กั เรียนดู แล้วรว่ มกันอภปิ ราย ซกั ถามในหวั ข้อต่อไปน้ี
- ทีบ่ ้านนักเรียนชอบรบั ประทานอาหารพวกน้ีหรือไม่
- นกั เรยี นรหู้ รอื ไมว่ ่าการรับประทานอาหารเหล่าน้กี ่อให้เกิดโรคอะไรได้ (พยาธิใบไมต้ ับ)
5. แบ่งนักเรียนเป็นกลุ่มๆละ 4 - 5 คน ศึกษา ใบความรู้ เรื่องปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี
ในชมุ ชน
6. แต่ละกล่มุ ร่วมกนั เขียนแผนผังความคิด เรอ่ื งปญั หาโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ท่อน้ําดใี นชมุ ชน
7. แตล่ ะกลมุ่ ส่งตัวแทนนำ� เสนอผลงานหน้าช้นั เรียน
8. นกั เรยี นและครรู ่วมอภิปรายผลงาน
9. นักเรียนและครูร่วมกันสรุปและแสดงความคิดเห็นเพ่ิมเติมเกี่ยวกับปัญหาที่เกิดจากการป่วยเป็นโรคพยาธิ
ใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี ทส่ี ง่ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพของคนในชมุ ชน จากนนั้ ครสู รปุ คำ� ตอบของนกั เรยี น เปน็ แผนภาพ
ลงบนกระดาน ดงั นี้

ชว่ั โมงท่ี 2
1. ใหน้ กั เรยี นดภู าพผปู้ ว่ ยโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี แลว้ สนทนาเกย่ี วกบั ผปู้ ว่ ยเปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั
และมะเรง็ ท่อนํา้ ดี ทีส่ ่งผลกระทบต่อสขุ ภาพของคนในชุมชน หากคนในชุมชนเป็นโรคชนิดน้ี มาก ๆ เราจะแกป้ ัญหา
ได้อยา่ งไร
2. แบง่ นักเรยี นเปน็ กลมุ่ ๆ ละ 4 - 5 คน รว่ มกันอภิปรายว่าในชมุ ชนของนักเรียนจะมีคนท่ีเป็นโรคพยาธใิ บไม้
ตับและมะเร็งท่อน้ําดีหรือไม่ เพราะเหตใุ ดจงึ เกิดปญั หาดังกลา่ วขน้ึ ในชุมชนของนกั เรยี น
3. แต่ละกลุ่มนำ� เสนอผลการอภปิ รายหนา้ ช้นั เรียน
4. นักเรียนและครูร่วมกันสรุปและแสดงความคิดเห็นเพ่ิมเติมเก่ียวกับปัญหาเก่ียวกับโรคพยาธิใบไม้ตับและ
มะเร็งทอ่ นาํ้ ดที ี่เกิดข้ึนในชมุ ชน และร่วมกันเสนอแนะวิธกี ารแกป้ ัญหา
5. นกั เรยี นเขยี นสรปุ วิธกี ารแก้ปญั หาอย่างนอ้ ยคนละ 5 ขอ้ ในสมดุ จดงานของนกั เรียน
7. เครอ่ื งมือ / สื่อ / แหลง่ เรยี นรู้
7.1 แบบทดสอบกอ่ นเรยี น
7.2 ภาพอาหารท่ที �ำจากปลาที่ไม่สุก
7.3 ใบความรู้ เรื่องปญั หาโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้าํ ดีในชมุ ชน
18

หนว่ ยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อนำ้� ดีระดบั ช้ันประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงคร้ังที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

7.4 ภาพผู้ปว่ ยโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ นํ้าดี
7.5 แบบประเมินการน�ำเสนอผลงาน
7.6 แบบประเมินพฤติกรรมการท�ำงานกล่มุ
8. การวดั / การประเมินผล
8.1 วิธีการวดั และประเมินผล
8.1.1 การตรวจคะแนนทดสอบกอ่ นเรียน
8.1.2 การประเมนิ การนำ� เสนอผลงาน
8.1.3 การประเมนิ พฤตกิ รรมการทำ� งานกลุม่
8.1.4 ตรวจผลการเขียนสรุปวิธีการแกป้ ัญหา
8.2 เกณฑ์การประเมนิ
8.2.1 นักเรียนได้คะแนนการนำ� เสนอผลงานอยู่ในระดบั ดขี น้ึ ไป
เกณฑ์ให้คะแนน
คะแนน 16 – 20 ระดบั คุณภาพ ดีมาก
คะแนน 11 – 15 ระดับคุณภาพ ดี
คะแนน 6 – 10 ระดับคณุ ภาพ พอใช้
คะแนน 0 – 5 ระดับคณุ ภาพ ปรบั ปรงุ
8.2.2 นกั เรียนไดค้ ะแนนการประเมนิ พฤติกรรมการท�ำงานกลมุ่ ระดบั ปานกลางขน้ึ ไป
เกณฑ์การใหค้ ะแนน
คะแนน 13 - 15 ระดับคุณภาพ ดี
คะแนน 8 - 12 ระดับคุณภาพ ปานกลาง
คะแนน 5 - 7 ระดบั คณุ ภาพ ปรบั ปรงุ
8.2.3 นกั เรียนบอกวิธีการแก้ปญั หาได้อย่างนอ้ ย 4 ข้อขึน้ ไป
9. การบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรียนรอู้ น่ื ๆ
สามารถบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ นื่ ๆ ไดต้ ามความเหมาะสม เชน่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์
สงั คมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศลิ ปะ การงานอาชพี และเทคโนโลยี และภาษาตา่ งประเทศ เป็นตน้
10. กจิ กรรมเสนอแนะ
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...

19

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรื่องโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งทอ่ น�ำ้ ดรี ะดบั ชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ คร้งั ท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551

11. บันทึกผลหลงั สอน
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...

(ลงชือ่ ) .................................................ครูผู้สอน
(................................................)
.........../........................../........

12. ความคดิ เหน็ ของผบู้ รหิ ารสถานศึกษา
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...

(ลงชื่อ) ...............................................ผูบ้ รหิ ารสถานศึกษา
(...............................................)
.........../....................../............

20

หน่วยการเรียนรู้ เรือ่ งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อน�ำ้ ดีระดบั ชนั้ ประถมศกึ ษาปีที่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงครง้ั ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรียนรู้สขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พื้นฐาน พทุ ธศักราช 2551

แบบทดสอบก่อนเรียน

เร่อื ง ร้โู รค รู้ทัน ปอ้ งกนั ตนเอง กล่มุ สาระการเรียนร้สู ขุ ศกึ ษาพลศึกษา
ช้นั ประถมศึกษาปีท่ี 4 เวลา 20 นาที

ชอื่ ....................................................................... โรงเรยี น .................................................. เลขที่ .......................

ค�ำสง่ั ให้นักเรียนท�ำเครื่องหมาย √ ในข้อความท่ีนักเรียนเห็นว่าถูก และท�ำเคร่ืองหมาย × หน้าข้อความที่นักเรียน
เหน็ วา่ ผิด
.................1. พยาธไิ ม้ตับเปน็ หนอนพยาธิที่มีรปู ร่างคลา้ ยใบไม้
.................2. ปลาขาวสรอ้ ยเปน็ ปลาทมี่ เี กล็ด
.................3. เราควรรับประทานปลานา้ํ จดื เกลด็ ขาว โดยท�ำใหส้ ุกเสียก่อน
.................4. หอยไซเป็นแหล่งเพาะตัวอ่อนพยาธิใบไม้ตับ
.................5. นกั เรียนควรถา่ ยอจุ จาระในแหลง่ นํา้ ตามธรรมชาติ
.................6. ปลารา้ ปลาสม้ ปลาจอ่ ม สามารถรบั ประทานไดโ้ ดยไม่ตอ้ งทำ� ให้สุก
.................7. โรคมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดีเปน็ โรคมะเร็งอันดบั หนง่ึ ในภาคอสี าน
.................8. โรคพยาธิใบไม้ตบั เกิดในเฉพาะภาคอีสานเท่านน้ั
.................9. นกั เรียนควรล้างมอื ด้วยสบู่และนํ้าสะอาด ก่อนรบั ประทานอาหารและหลงั ขบั ถา่ ย
..............10. การตรวจอุจจาระเป็นการหาเชอื้ โรคพยาธใิ บไมต้ บั เบื้องต้น

เฉลย
ข้อ 1 √ ข้อ 2 √ ข้อ 3 √ ขอ้ 4 √ ขอ้ 5 × ข้อ 6 × ขอ้ 7 √ ขอ้ 8 × ข้อ 9 √ ข้อ 10 √

21

หน่วยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อน�ำ้ ดีระดับชน้ั ประถมศกึ ษาปีที่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ ครงั้ ที่ 3 พุทธศักราช 2560)

กล่มุ สาระการเรยี นรู้สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551

ใบความรู้

เรอ่ื ง ปญั หาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดีในชมุ ชน

โรคพยาธิใบไม้ตับยังคงเป็นปัญหาท่ีส�ำคัญทางด้านสาธารณสุขของประเทศไทย คนติดเช้ือพยาธิโดยการกิน
ปลาที่มรี ะยะติดตอ่ เช่น กอ้ ยปลา ปลาส้ม ปลาจอ่ ม ปลาร้าดิบ ผ้ปู ว่ ยระยะแรกๆ มักจะไม่มีอาการ เมื่อมีพยาธสิ ะสม
มากๆ เปน็ เวลานานจะทำ� ใหเ้ กดิ อาการทอ้ งอดื แนน่ ทอ้ ง เจบ็ บรเิ วณชายโครงขวา ถา้ ปลอ่ ยไวน้ านๆ จะมอี าการอกั เสบ
ของทอ่ นา้ํ ดี ดซี า่ น ตบั โต มไี ข้ ระยะสดุ ทา้ ยของโรค ผปู้ ว่ ยจะผอมซดี บวม มนี า้ํ ในชอ่ งทอ้ งหรอื ทอ้ งมาน และเกดิ มะเรง็
ทอ่ นํ้าดี
ผลของการเกดิ โรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้าํ ดี ก่อใหเ้ กิดปัญหาหลายดา้ นดว้ ยกนั ดงั น้ี
1. ปัญหาด้านสุขภาพ ท้ังทางร่างกายท่ีเกิดการทุกข์ทรมานจากอาการป่วย และอาจส่งผลต่อชีวิตได้
และผลกระทบทางด้านจิตใจ อาจส่งผลตอ่ สภาพจติ ใจของผ้ปู ่วย คนใกลช้ ดิ และครอบครวั
2. ปัญหาด้านเศรษฐกิจ ท�ำให้สูญเสียค่าใช้จ่ายในการรักษา ท้ังค่ายา ค่าเดินทางมารักษา และสูญเสีย
รายได้จากการทำ� งาน ถา้ เกดิ อาการเจ็บป่วยจนไม่สามารถทำ� งานได้ อกี ด้านหนึ่งรัฐบาลต้องหางบประมาณในการมา
ชว่ ยในการรกั ษาดว้ ย
3. ปัญหาด้านครอบครัวและสังคม การเจ็บป่วยย่อมส่งผลต่อครอบครัว ที่ต้องมาดูแลคนป่วย และถ้าป่วย
เปน็ ระยะเวลานาน ต้องมญี าติท่ตี ้องดูแลใกลช้ ดิ อาจตอ้ งขาดงานหรอื ไมไ่ ดไ้ ปเรียนหนงั สอื
4. ปญั หาต่อประเทศชาติ ทต่ี ้องสูญเสียทรพั ยากร และบุคลากร ซ่ึงเปน็ ก�ำลงั ส�ำคญั ในการพัฒนาประเทศ

22

หนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดีระดับชัน้ ประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ คร้งั ท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรู้สขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขั้นพื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

แผนการจดั การเรียนรู้

กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 4
หน่วยท่ี 1 รโู้ รค รู้ทนั ป้องกันตนเอง จ�ำนวน 10 ชัว่ โมง
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี 2 ความเสยี่ งของโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นํ้าดี ใชเ้ วลา 1 ชั่วโมง

1. มาตรฐานการเรียนรู้
พ 4.1 เห็นคุณค่าและมีทักษะในการสร้างเสริมสุขภาพ การด�ำรงสุขภาพ การป้องกันโรค และการสร้างเสริม
สมรรถภาพเพอื่ สขุ ภาพ
2. ตวั ช้ีวัดช้ันปี
พ 4.1 ป.4/1 มคี วามร้คู วามเขา้ ใจเกีย่ วกบั สภาพปจั จบุ ัน ปัญหาของชุมชนในเรื่องโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็
ท่อนํ้าด ี
พ 4.1 ป.4/2 มคี วามรูค้ วามเขา้ ใจถึงความเสยี่ งของโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งทอ่ น้าํ ดี
พ 4.1 ป.4/3 มีความรคู้ วามเข้าใจเก่ียวกบั โรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ท่อนํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/4 มีความรู้เกีย่ วกับวธิ ีการป้องกนั โรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นํ้าดี
พ 4.1 ป.4/5 มคี วามตระหนักถงึ อันตรายทีเ่ กดิ จากโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ น้ําดี
พ 4.1 ป.4/6 มพี ฤตกิ รรมการบรโิ ภคที่ถูกสขุ ลกั ษณะ
พ 4.1 ป.4/7 น�ำความรไู้ ปประยกุ ตใ์ ช้ในชีวติ ประจำ� วนั และเผยแพร่สชู่ ุมชน
3. สาระสำ� คัญ
สงิ่ แวดล้อมและวถิ กี ารด�ำรงชีวติ ในชุมชนมีผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ เราจ�ำเป็นตอ้ งดแู ลสขุ ภาพกายและสุขภาพจิต
ท่ดี ีปลอดภัยจากโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ น้ําดี
4. สาระการเรียนรู้
ความเสยี่ งของโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งท่อนา้ํ ดี
5. จุดประสงค์
5.1 นกั เรียนสามารถบอกความเส่ียงของโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ น้ําดไี ด้ (K)
5.2 นกั เรยี นสามารถเขียนแผนผงั ความคดิ ความเสย่ี งของโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนํา้ ดี (P)
5.3 นักเรียนมีความตระหนักการดูแลสุขภาพให้ปลอดภยั จากโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อน้าํ ดี (A)
6. กิจกรรมการเรียนการสอน
6.1 ครสู นทนากบั นกั เรยี นถงึ เรอื่ งสง่ิ แวดลอ้ มและวถิ กี ารดำ� รงชวี ติ ในชมุ ชนมผี ลกระทบตอ่ สขุ ภาพของนกั เรยี น
หรือไม่ อย่างไร โดยให้ดูภาพผู้ป่วยโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี และภาพอาหารท่ีท�ำจากปลาที่ไม่สุก
6.2 แจ้งจุดประสงคใ์ ห้นกั เรยี นทราบ
6.3 แบ่งนักเรียนเป็นกลุ่ม ๆ ละ 4 - 5 คน อภิปรายถึงเรอื่ งความเสีย่ งของโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ นาํ้
ดีในชุมชน โดยศึกษาใบความรู้ เรื่องความเสี่ยงของโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี แล้วร่วมกันเขียนแผนผัง
ความคดิ ความเส่ียงของโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งทอ่ นํา้ ดีในชุมชน

23

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอื่ งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน�้ำดรี ะดบั ชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงคร้ังท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรู้สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขั้นพ้นื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

6.4 แตล่ ะกลมุ่ สง่ ตวั แทนนำ� เสนอแผนผงั ความคดิ ความเสย่ี งของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดใี นชมุ ชน
หนา้ ชั้นเรียน
6.5 นกั เรยี นและครู รว่ มกนั สรปุ และแสดงความคดิ เหน็ เพมิ่ เตมิ เกย่ี วกบั ความเสย่ี งของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และ
มะเรง็ ทอ่ น้าํ ดี ทเ่ี กดิ จากสิ่งแวดลอ้ มและวิถีการด�ำรงชีวิตในชมุ ชน เปน็ แผนภาพลงบนกระดานพร้อมให้นกั เรียนดูภาพ
ปลาน้ําจดื ท่ีมีเกล็ดในชุมชน ดงั น้ี

6.6 นกั เรียนอา่ นแผนภมู ิหลกั สขุ บัญญตั ิแหง่ ชาติ 10 ประการ
6.7 นักเรยี นแตล่ ะกลุ่มนำ� ขอ้ สรุปท่ไี ด้มาปรบั ปรงุ แผนผงั ความคิดของกลุม่ ให้ถูกตอ้ งสมบูรณ์
6.8 ให้นกั เรยี นท�ำใบงานรายคน
7. เคร่อื งมอื / สื่อ / แหล่งเรียนรู้
7.1 ภาพผ้ปู ่วยโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนาํ้ ดี
7.2 ภาพอาหารท่ีทำ� จากปลาทไ่ี มส่ ุก
7.3 ภาพปลาน้าํ จดื ที่มีเกลด็ ในชุมชน
7.4 ใบความรู้ เรอ่ื งความเสี่ยงของโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนาํ้ ดี
7.5 ใบความรเู้ รือ่ งสุขบญั ญตั ิแหง่ ชาติ (National Health Disciplines) 10 ประการ
7.6 ใบงานการเขยี นแผนผงั ความคดิ
7.7 แบบประเมินพฤติกรรมการท�ำงานกลมุ่
8. การวัด / การประเมนิ ผล
8.1 วธิ กี ารวดั และประเมินผล
8.1.1 การตรวจใบงาน
8.1.2 การประเมนิ พฤติกรรมการทำ� งานกลมุ่
8.2 เกณฑก์ ารประเมิน
8.2.1 นักเรียนไดค้ ะแนนจากการทำ� ใบงานร้อยละ 60 ขึน้ ไป ผ่านการประเมิน
8.2.2 นกั เรยี นไดค้ ะแนนการประเมินพฤตกิ รรมการทำ� งานกล่มุ ระดับปานกลางขึ้นไป
เกณฑ์การใหค้ ะแนน
คะแนน 13 - 15 ระดบั คณุ ภาพ ดี
คะแนน 8 - 12 ระดบั คณุ ภาพ ปานกลาง
คะแนน 5 - 7 ระดับคุณภาพ ปรบั ปรงุ
24

หนว่ ยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ น้ำ� ดรี ะดบั ช้นั ประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงครงั้ ท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551

9. การบูรณาการกบั กล่มุ สาระการเรยี นรู้อ่นื ๆ
สามารถบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ น่ื ๆ ไดต้ ามความเหมาะสม เชน่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์
สงั คมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศลิ ปะ การงานอาชพี และเทคโนโลยี และภาษาตา่ งประเทศ เปน็ ต้น
10. กิจกรรมเสนอแนะ
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
11. บันทึกผลหลังสอน
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...

(ลงชอ่ื ) .................................................ครูผสู้ อน
(................................................)
........../......................../.........
12. ความคิดเห็นของผู้บริหารสถานศึกษา
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...

(ลงช่ือ) ...............................................ผบู้ รหิ ารสถานศกึ ษา
(...............................................)
.........../...................../...........

25

หน่วยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ท่อน�้ำดรี ะดับช้ันประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ ครง้ั ท่ี 3 พทุ ธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นร้สู ขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551

ใบความรู้
เร่ือง ความเส่ยี งของโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี

โรคพยาธิใบไม้ตับ มีสาเหตุมาจากพยาธิท่ีมีชื่อเรียกว่า พยาธิใบไม้ตับ ท่ีมีรูปร่างคล้ายใบไม้ พยาธิตัวเต็มวัย
อาศัยอยู่ในรา่ งกายของคนเรา โดยพบอยู่ในทางเดนิ ทอ่ น้ําดี และท่อน้าํ ดีส่วนปลายทอ่ี ยใู่ นตับ พยาธิตวั น้เี ข้ามาอย่ใู น
ร่างกายของคนได้โดยการกินอาหารประเภทปลาน้ําจืดเกล็ดขาวท่ีมีตัวอ่อนพยาธิท่ีมีชีวิตอยู่เข้าไป เช่น ปลาตะเพียน
ปลาแม่สะแดง้ ปลาขาวนา ปลาซิว ปลาสร้อย ปลาแกม้ ช้าํ ปลาสูด เป็นต้น รวมท้ังอาหารท่ที �ำจากปลานา้ํ จืดเกล็ดขาว
ทีป่ รุงไมส่ กุ เชน่ ปลารา้ ปลาสม้ ปลาจ่อม
เม่ือพยาธิใบไมต้ ับอยู่ในร่างกายคน เม่อื ถึงลำ� ไส้เลก็ ตวั อ่อนพยาธิจะเดินทางต่อไปจนถงึ ทอ่ นาํ้ ดีสว่ นปลายที่
อยู่ในตับแล้วเจริญเป็นตัวเต็มวัย จากน้ันพยาธิจะวางไข่ ซ่ึงจะผ่านออกมากับน้ําดี และถูกขับถ่ายออกมากับอุจจาระ
จากน้ันไข่พยาธิในอุจจาระจะถกู กินโดยหอยนา้ํ จืดคือ หอยไซ เมอื่ ตวั อ่อนพยาธเิ จรญิ ในหอยไซ แลว้ จะไชออกมาจาก
ตวั หอยอยใู่ นนาํ้ ตนื้ ๆ และไชเขา้ ใตค้ รบี ปลานา้ํ จดื เกลด็ ขาว และตดิ ตอ่ เขา้ สคู่ นอกี ครงั้ สว่ นอนั ตรายจะเกดิ ขน้ึ มากนอ้ ย
ขน้ึ อยกู่ บั จำ� นวนพยาธทิ ส่ี ะสมในตวั เรา ตวั พยาธจิ ะดดู เกาะผนงั ของทอ่ นาํ้ ดที ำ� ใหเ้ กดิ การระคายเคอื ง สารทพ่ี ยาธใิ บไม้
ตับขับถ่ายท�ำให้ท่อน้ําดีอักเสบและเยื่อบุผนังท่อน้ําดีหนาข้ึน ถ้าเข้าสู่กระแสเลือด จะท�ำให้โลหิตเป็นพิษ
ผปู้ ว่ ยจะมีอาการดีซ่าน ตาเหลือง ตัวเหลือง มไี ข้ ตับโต ในระยะนถ้ี ้ารกั ษายงั มีโอกาสหาย แตถ่ ้าตับถกู ทำ� ลายถาวร
ทางเดินนํ้าดอี ุดตนั อาการดีซ่านเพ่ิมมากขึ้น ตบั โตมากข้ึน ถุงนํ้าดโี ปง่ พอง มโี อกาสเกิดมะเร็งท่อนา้ํ ดี และเสยี ชีวิตได้
ความเสีย่ งตอ่ การเป็นโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเร็งท่อนํ้าดี
1. คา่ นยิ ม ขนบธรรมเนยี มประเพณ ี และความเชอื่ เกยี่ วกบั อาหาร การกนิ อาหารประเภทปลานาํ้ จดื เกลด็
ขาวดบิ หรือ ดบิ ๆ สกุ ๆ เช่น ก้อยปลา ส้มปลา
2. เม่อื ประชาชนออกไปท�ำนา ท�ำไร่ มกั จะถ่ายอุจจาระนอกสว้ ม ถา่ ยอจุ จาระบนพ้นื ดิน หรือถา่ ยอุจจาระ
ตามพมุ่ ไม้ หรอื ถา่ ยลงในนา้ํ เมือ่ ฝนตกลงมากจ็ ะชะอจุ จาระทมี่ ีไขพ่ ยาธใิ บไมต้ บั ลงไปในนา้ํ
3. พฤตกิ รรมการกินปลาร้าดบิ ซง่ึ ปลาร้าดิบมีสารกอ่ มะเรง็ (ไนโตรซามีน) และถา้ เป็นปลาร้าท่ที �ำใหม่ ๆ
อาจมีตวั อ่อนระยะติดต่อของพยาธใิ บไม้ตับได้
4. มีประวตั ิการตดิ เช้ือพยาธิใบไมต้ บั หรือมญี าตสิ ายตรง ไดแ้ ก่ พ่อ แม่ ปู่ ยา่ ตา ยาย พ่นี อ้ ง ลุง ป้า นา้ อา
ปว่ ยด้วยโรคมะเร็งท่อนาํ้ ดี
5. มปี ระวตั ิเคยกนิ ยาฆา่ พยาธิใบไมต้ บั ซํ้าซากหลาย ๆ คร้งั

26

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งทอ่ นำ้� ดีระดับชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ คร้งั ท่ี 3 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนรู้สขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551

ใบงาน
เร่อื ง ความเสีย่ งของโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้าํ ดี

ชอ่ื -สกลุ ............................................................... โรงเรยี น ........................................ เลขท.่ี ...............ชนั้ ........................
คำ� ชแ้ี จง
ใหน้ กั เรยี นบอกความเสยี่ งของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดใี นชมุ ชน โดยใหเ้ ขยี นเปน็ แผนผงั ความคดิ
และระบายสีให้สวยงาม

27

หน่วยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ น�้ำดรี ะดบั ช้ันประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงครง้ั ที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน พทุ ธศักราช 2551

แผนการจัดการเรียนรู้

กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ ุขศึกษาและพลศึกษา ชั้นประถมศกึ ษาปีที่ 4
หน่วยที่ 1 รู้โรค รูท้ นั ปอ้ งกนั ตนเอง จ�ำนวน 10 ช่วั โมง
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี 3 วงจรการเกิดโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ท่อนาํ้ ดี ใช้เวลา 2 ช่วั โมง

1. มาตรฐานการเรยี นรู้
พ 4.1 เห็นคุณค่าและมีทักษะในการสร้างเสริมสุขภาพ การด�ำรงสุขภาพ การป้องกันโรค และการสร้างเสริม
สมรรถภาพเพื่อสขุ ภาพ
2. ตวั ช้วี ดั ชน้ั ปี
พ 4.1 ป.4/1 มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจเกย่ี วกับสภาพปจั จุบนั ปัญหาของชมุ ชนในเรื่องโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็ง
ท่อนํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/2 มคี วามรู้ความเขา้ ใจถงึ ความเส่ียงของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อนํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/3 มคี วามรู้ความเขา้ ใจเกี่ยวกับโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนาํ้ ดี
พ 4.1 ป.4/4 มีความร้เู กีย่ วกบั วิธกี ารป้องกนั โรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งท่อนํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/5 มคี วามตระหนกั ถึงอันตรายท่เี กดิ จากโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อน้ําดี
พ 4.1 ป.4/6 มพี ฤติกรรมการบริโภคทถี่ ูกสขุ ลักษณะ
พ 4.1 ป.4/7 นำ� ความร้ไู ปประยุกตใ์ ช้ในชวี ิตประจำ� วัน และเผยแพรส่ ชู่ มุ ชน
3. สาระสำ� คัญ
วงจรการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี พยาธิใบไม้ตับเป็นพยาธิที่อาศัยอยู่ในท่อทางเดินน้ําดีในตับ
เปน็ โรคที่ตดิ ต่อทางอาหาร
4. สาระการเรยี นรู้
วงจรการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ น้าํ ดี
5. จดุ ประสงค์
5.1 นักเรยี นสามารถอธิบายวงจรการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อนาํ้ ดีได้ (K)
5.2 นักเรียนสามารถเขยี นแผนภาพแสดงวงจรการเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งทอ่ น้ําดี (P)
5.3 นกั เรยี นเห็นความสำ� คญั ของการปฏบิ ตั ติ นให้ปลอดภัยจากโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งท่อน้าํ ดี (A)
6. กจิ กรรมการเรียนการสอน
ช่วั โมงท่ี 1
1. ครูสนทนากับนักเรยี นเกีย่ วกบั ส่ิงแวดล้อมและวิถกี ารดำ� รงชวี ิตของคนในชุมชน ถามนักเรยี นวา่ สิ่งแวดล้อม
และวิถีการด�ำรงชีวิตในชมุ ชนหน่งึ ๆ มผี ลต่อสขุ ภาพของคนในชุมชนน้ันหรือไม่ อยา่ งไร
2. แจง้ จดุ ประสงคใ์ ห้นักเรยี นทราบ
3. แบง่ นกั เรยี นเป็นกลุ่มๆ ละ 4 - 5 คน ใหร้ ่วมกันอภิปรายว่าโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ นาํ้ ดี
มวี งจรการเกดิ ได้อย่างไร แลว้ เขยี นเป็นแผนภาพวงจรตามความเขา้ ใจของแตล่ ะกลุ่ม
28

หน่วยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อน้ำ� ดรี ะดับชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงคร้งั ท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พนื้ ฐาน พุทธศักราช 2551

4. นักเรียนแต่ละกลุ่มน�ำผลงานมาติดที่หน้าช้ัน ครูน�ำนักเรียนตรวจสอบ เปรียบเทียบความคิดเกี่ยวกับวงจร
การเกิดโรคของแต่ละกล่มุ ว่ามีความเหมอื นและความตา่ งอยา่ งไร
5. ใหน้ กั เรยี นดภู าพวงจรการเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี ครอู ธบิ ายความรเู้ พม่ิ เตมิ แลว้ ใหน้ กั เรยี น
นำ� ผลงานของกลุ่มตนเองกลบั ไปปรับแก้ให้ถกู ตอ้ งสมบรู ณ์
ชว่ั โมงท่ี 2
1. ครทู บทวนเรอื่ งวงจรการเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี โดยใหน้ กั เรยี นดแู ผนภาพผลงานของกลมุ่
ทนี่ �ำไปปรบั ปรุงแลว้
2. ครูถามนักเรียนว่า หากเราต้องการให้ชุมชนของเราปลอดภัยจากการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี
เราจะมีวิธกี ารอยา่ งไรบา้ ง ใหน้ กั เรียนแต่ละคนแสดงความคิดเห็นแลว้ ครเู ขยี นทุกความเห็นไว้ บนกระดาน
3. นักเรียนรับฟังความรู้ เรื่องการปฏิบัติตนเพื่อให้ปลอดภัยจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี จาก
เจา้ หน้าทีส่ าธารณสุขโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพต�ำบล และศึกษาความรเู้ พิม่ เตมิ จากใบความรู้
4. แบง่ นักเรยี นเป็นกลุ่มๆ ละ 4 - 5 คน แล้วนำ� ความคิดเหน็ ของนกั เรียนท่ีครูเขียนไวบ้ นกระดานและความรู้
จากการฟังเจ้าหน้าที่สาธารณสุขโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบลมาร่วมกันอภิปราย และสรุปถึงการปฏิบัติตนเพื่อ
ใหป้ ลอดภยั จากโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ น้ําดี โดยครูดแู ลและให้คำ� แนะน�ำแตล่ ะกลุ่ม
5. นักเรียนแต่ละกลุ่มน�ำผลการอภิปรายท่ีครูให้ค�ำแนะน�ำแล้วเขียนในกระดาษชาร์ท ตกแต่งให้สวยงามแล้ว
นำ� ไปติดทป่ี า้ ยนเิ ทศช้ันเรยี นหรอื ปา้ ยนเิ ทศต่าง ๆ ภายในบริเวณโรงเรียน
7. เคร่อื งมือ / ส่อื / แหลง่ เรยี นรู้
7.1 ใบความรู้ เรือ่ งวงจรการเกดิ โรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ท่อนา้ํ ดี และภาพวงจรชวี ติ พยาธใิ บไมต้ ับ
7.2 เจา้ หน้าท่สี าธารณสขุ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบล
7.3 ใบงาน เร่ืองการวาดแผนภาพวงจรการเกดิ โรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งทอ่ นํา้ ดี
7.4 กระดาษชารท์ และปากกาเขียนกระดาษชาร์ท
7.5 สเี ทยี นหรือสไี ม้
7.6 แบบประเมินผลงานนกั เรียน
7.7 แบบประเมนิ พฤตกิ รรมการทำ� งานกลมุ่
8. การวัด / การประเมนิ ผล
8.1 วธิ ีการวดั และประเมินผล
8.1.1 การตรวจใบงาน
8.1.2 การประเมินพฤติกรรมการท�ำงานกลมุ่
8.2 เกณฑ์การประเมิน
8.2.1 นักเรยี นได้คะแนนจากการท�ำใบงานรอ้ ยละ 60 ข้นึ ไป ผา่ นการประเมนิ
8.2.2 นักเรยี นได้คะแนนการประเมนิ พฤตกิ รรมการท�ำงานกลุ่มระดับปานกลางข้ึนไป
เกณฑ์การใหค้ ะแนน
คะแนน 13 - 15 ระดับคณุ ภาพ ดี
คะแนน 8 - 12 ระดบั คณุ ภาพ ปานกลาง
คะแนน 5 - 7 ระดบั คณุ ภาพ ปรบั ปรุง

29

หน่วยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ท่อน�้ำดีระดับชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงคร้ังที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กล่มุ สาระการเรียนรสู้ ุขศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาข้นั พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551

9. การบรู ณาการกับกล่มุ สาระการเรยี นรอู้ ่นื ๆ
สามารถบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ นื่ ๆ ไดต้ ามความเหมาะสม เชน่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์
สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศลิ ปะ การงานอาชพี และเทคโนโลยี และภาษาตา่ งประเทศ เป็นตน้
10. กิจกรรมเสนอแนะ
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
11. บันทึกผลหลังสอน
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...

(ลงชอื่ ) .................................................ครผู สู้ อน
(................................................)
........../........................./.........
12. ความคิดเหน็ ของผ้บู รหิ ารสถานศกึ ษา
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...

(ลงชอ่ื ) ...............................................ผูบ้ รหิ ารสถานศึกษา
(...............................................)
........../........................./.........

30

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อนำ�้ ดรี ะดบั ชั้นประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ครั้งท่ี 3 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนรสู้ ุขศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

ใบความรู้
เรือ่ ง วงจรโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งท่อน้าํ ดใี นชมุ ชน

วงจรชวี ติ ของพยาธใิ บไมต้ บั พยาธติ วั เตม็ วยั อาศยั อยใู่ นทอ่ ทางเดนิ นาํ้ ดี ทอี่ ยใู่ นตบั ของคน สนุ ขั และแมว พยาธิ
ตวั เตม็ วยั ผสมพนั ธแ์ุ ลว้ สรา้ งไขจ่ ำ� นวนมาก ซงึ่ ไขข่ องพยาธชิ นดิ นมี้ ขี นาดเลก็ สนี าํ้ ตาลเหลอื ง ไขท่ อ่ี อกมาจะปะปนมากบั
นาํ้ ดแี ละลงสลู่ ำ� ไสเ้ ลก็ จากนนั้ ออกสภู่ ายนอกรา่ งกายโดยการถา่ ยอจุ จาระ หากไขต่ กลงสนู่ าํ้ จะถกู หอยนาํ้ จดื ขนาดเลก็
บางชนดิ ทม่ี ีความสามารถเปน็ พาหะขัน้ ที่ 1 กินเข้าไป ตวั ออ่ นทอี่ ยใู่ นไขพ่ ยาธิจะใช้เวลาเจริญในหอยประมาณ 6 - 8
สปั ดาห์ จึงออกจากหอยและวา่ ยน้ําไปไชเขา้ ใต้เกลด็ ของปลานาํ้ จืด (เชน่ ปลาตะเพียน ปลาขาว ปลาสร้อย ปลากะสูบ
ปลาแมส่ ะแดง้ ปลาซวิ ปลาแกม้ ชา้ํ ปลาขาวนา) แลว้ เจรญิ เปน็ พยาธติ วั ออ่ นระยะตดิ ตอ่ ในเนอื้ ปลา ซงึ่ ใชเ้ วลาประมาณ
4 สัปดาห์ เมื่อคน สนุ ขั และแมว กนิ เนอื้ ปลาที่ปรุงไมส่ ุกหรือดิบ กจ็ ะไดร้ ับตวั ออ่ นพยาธิระยะตดิ ต่อเขา้ ไป และเมอื่ นาํ้
ยอ่ ยในกระเพาะอาหารและลำ� ไสเ้ ลก็ ยอ่ ยเนอ้ื ปลาและผนงั หมุ้ ตวั ออ่ นของพยาธิ กจ็ ะทำ� ใหต้ วั ออ่ นของพยาธอิ อกมาและ
คบื คลานเข้าไปในระบบทอ่ นํ้าดี ผ่านทางรูเปิดท่ลี ำ� ไสเ้ ลก็ และเจริญเติบโตเปน็ พยาธติ ัวเตม็ วยั ต่อไป

อาหารกอ่ โรค ทเี่ สย่ี งตอ่ พยาธิใบไม้ตบั ท่ีประชาชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนอื นิยมกินที่ท�ำ จากปลาท่ปี รุงไม่สุก
เชน่ ก้อยปลา ปลาสด ปลาส้ม ปลาจ่อม หม่าํ ปลา ปลาหมกไฟ ปลาป้งิ ลาบปลา ปลาร้า แจว่ บอง ซึ่งตวั อ่อนของพยาธิ
ระยะติดต่อยังมีชีวิตอยู่ และสามารถเจริญเติบโตเป็นพยาธิตัวเต็มวัยในท่อนํ้าดีภายในตับได้ นอกจากพยาธิใบไม้ตับ
ทเี่ ป็นสาเหตุส�ำคัญท่ีท�ำใหเ้ กดิ มะเร็งของทอ่ น้ําดแี ล้ว ยงั พบว่ามสี ารไนโตรซามีน (Nitrosamine) ซ่ึงเปน็ สารก่อมะเร็ง
ในอาหารพวกโปรตนี หมกั เชน่ ปลารา้ ปลาส้ม หมูสม้ แหนม และอาหารพวกเนอื้ สัตว์ทผ่ี สมดินประสวิ เช่น กนุ เชียง
ไส้กรอก เนอื้ เค็ม ปลาเคม็ ก็เปน็ ปจั จัยเสริมก่อโรคด้วย

31

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำ� ดรี ะดบั ชัน้ ประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงครัง้ ท่ี 3 พุทธศักราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรสู้ ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551

ใบงาน
เร่ือง การวาดแผนภาพวงจรการเกดิ โรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี

ชอื่ -สกุล............................................................. โรงเรียน ...............................เลขที.่ ..............ชั้น........................
ค�ำช้ีแจง
ใหน้ กั เรียนวาดแผนภาพวงจรการเกิดโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งท่อนํ้าดี ตามความคดิ ของนกั เรียน

32

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนำ้� ดีระดบั ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงครงั้ ท่ี 2 พุทธศักราช 2560)

กล่มุ สาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขนั้ พื้นฐาน พุทธศักราช 2551

แผนการจดั การเรียนรู้

กลุม่ สาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ช้ันประถมศกึ ษาปีท่ี 4
หน่วยท่ี 1 รู้โรค รู้ทนั ป้องกันตนเอง จ�ำนวน 10 ชัว่ โมง
แผนการจดั การเรยี นรูท้ ี่ 4 อนั ตรายจากโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อนา้ํ ดี ใช้เวลา 1 ชั่วโมง

1. มาตรฐานการเรยี นรู้
พ 4.1 เห็นคุณค่าและมีทักษะในการสร้างเสริมสุขภาพ การด�ำรงสุขภาพ การป้องกันโรค และการสร้างเสริม
สมรรถภาพเพ่อื สุขภาพ
2. ตัวชวี้ ัดชนั้ ปี
พ 4.1 ป.4/1 มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจเกย่ี วกบั สภาพปจั จบุ นั ปญั หาของชมุ ชนในเรอ่ื งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
พ 4.1 ป.4/2 มีความรคู้ วามเข้าใจถงึ ความเสยี่ งของโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งท่อนํ้าดี
พ 4.1 ป.4/3 มีความรูค้ วามเข้าใจเกี่ยวกบั โรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/4 มีความรู้เกย่ี วกบั วิธีการปอ้ งกนั โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อนา้ํ ดี
พ 4.1 ป.4/5 มคี วามตระหนกั ถึงอนั ตรายทเี่ กดิ จากโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี
พ 4.1 ป.4/6 มพี ฤตกิ รรมการบรโิ ภคทถ่ี กู สุขลักษณะ
พ 4.1 ป.4/7 นำ� ความรไู้ ปประยกุ ต์ใชใ้ นชวี ิตประจำ� วัน และเผยแพร่ส่ชู ุมชน
3. สาระสำ� คัญ
การปฏิบัติตนท่ีเหมาะสมสามารถปอ้ งกนั อนั ตรายท่เี กดิ จากโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดีได้
4. สาระการเรียนรู้
อนั ตรายจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
5. จดุ ประสงค์
5.1 นักเรียนสามารถบอกสาเหตุ อาการ และผลทเ่ี กิดจากโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งท่อน้ําดีได้ (K)
5.2 นกั เรยี นสามารถเขยี นแผนผังความคดิ อันตรายทเ่ี กดิ จากโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้ําดไี ด้ (P)
5.3 นักเรยี นตระหนกั ถงึ อนั ตรายของโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งทอ่ นา้ํ ดีทใ่ี นชุมชน (A)
6. กจิ กรรมการเรยี นการสอน
6.1 นักเรยี นฟังเพลง “อสม.มาเตอื น” แลว้ รว่ มกันรอ้ งเพลง
6.2 ใหน้ ักเรยี นแต่ละคนบอกถึงอนั ตรายจากโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งทอ่ นํ้าดีตามที่นกั เรียนทราบ
6.3 ให้นักเรียนดูภาพผู้ป่วยโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี จากน้ันให้นักเรียนแต่ละคนศึกษาใบความรู้
เรือ่ งอนั ตรายจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ นาํ้ ดี
6.4 ครูและนักเรียนร่วมกันเขียนแผนผังความคิดเรื่องอันตรายจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดีจากที่
นกั เรยี นไดเ้ สนอไว้ตอนต้นและความรเู้ พิม่ เติมท่นี ักเรยี นไดจ้ ากการศกึ ษาใบความรู้
6.5 ใหน้ ักเรยี นทำ� ใบงานเรื่องอนั ตรายจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี
6.6 ครแู ละนกั เรยี นรว่ มกนั สรปุ และแสดงความคดิ เหน็ เพม่ิ เตมิ เรอ่ื งอนั ตรายจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี

33

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรื่องโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดีระดบั ชัน้ ประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครั้งท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรยี นรสู้ ขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

7. เครอื่ งมือ / สอ่ื / แหลง่ เรยี นรู้
7.1 เพลง “อสม.มาเตอื น”
7.2 ภาพผ้ปู ่วยโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ท่อน้าํ ดี
7.3 ใบความรู้ เรอื่ งอันตรายจากโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งทอ่ นา้ํ ดี
7.4 ใบงาน เร่ืองอนั ตรายจากโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ นา้ํ ดี
7.5 แบบสงั เกตพฤตกิ รรมการทำ� งานของนกั เรยี นเปน็ รายบุคคล
8. การวดั / การประเมนิ ผล
8.1 วธิ ีการวัดและประเมินผล
8.1.1 การตรวจใบงาน
8.1.2 การสงั เกตพฤติกรรมการท�ำงานของนกั เรียนเปน็ รายบคุ คล
8.2 เกณฑ์การประเมนิ
8.2.1 นกั เรียนตอบค�ำถามในใบงานได้อยา่ งน้อย 7 ขอ้ ขึน้ ไป
8.2.2 นกั เรยี นไดค้ ะแนนจากการสงั เกตพฤตกิ รรมการทำ� งานของนกั เรยี นเปน็ รายบคุ คลระดบั ปานกลาง
ข้นึ ไป
เกณฑ์การให้คะแนน
คะแนน 8 - 10 ระดบั คุณภาพ ดี
คะแนน 5 - 7 ระดับคุณภาพ ปานกลาง
คะแนน 0 – 4 ระดับคุณภาพ ปรบั ปรุง
9. การบรู ณาการกบั กล่มุ สาระการเรยี นรูอ้ นื่ ๆ
สามารถบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ นื่ ๆ ไดต้ ามความเหมาะสม เชน่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์
สังคมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ศิลปะ การงานอาชีพและเทคโนโลยี และภาษาตา่ งประเทศ เป็นต้น
10. กจิ กรรมเสนอแนะ
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
11. บนั ทกึ ผลหลงั สอน
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
(ลงชือ่ ) .................................................ครูผ้สู อน
(................................................)
.........../........................../.........
12. ความคดิ เห็นของผบู้ ริหารสถานศกึ ษา
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
(ลงชือ่ ) ...............................................ผบู้ ริหารสถานศกึ ษา
(...............................................)
34

หน่วยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งทอ่ น้ำ� ดีระดับชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงครั้งท่ี 3 พทุ ธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนรู้สุขศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

ใบความรู้
เร่ือง อนั ตรายจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้ําดี

คนตดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั จากการกนิ อาหารทป่ี รงุ จากปลานาํ้ จดื เกลด็ ขาวทมี่ ตี วั ออ่ นพยาธใิ บไมต้ บั อยใู่ นเนอื้ ปลา
แบบปรุงดิบๆ หรือ ดิบ ๆ สุก ๆ เมื่อคนกินอาหารท่ีปรุงดิบๆ หรือดิบๆ สุกๆ เข้าไปเท่ากับคนนั้นได้กินเอาตัวอ่อน
พยาธิใบไม้ตับเข้าไปด้วย เม่ือถึงล�ำไส้เล็ก ตัวอ่อนพยาธิจะเดินทางต่อไปจนถึงท่อนํ้าดีส่วนปลายที่อยู่ในตับแล้วเจริญ
เปน็ พยาธใิ บไมต้ บั ตวั เต็มวยั จากนัน้ พยาธจิ ะวางไข ่ ไขพ่ ยาธใิ บไม้ตบั จะผ่านออกมากับนา้ํ ดแี ล้วถกู ขบั ถ่ายออกมาปน
กบั อุจจาระของคนท่เี ปน็ โรค ไข่พยาธิในอจุ จาระทมี่ ตี ัวออ่ นอยภู่ ายในจะถูกกนิ โดยหอยนา้ํ จืด เรยี ก หอยบิไทเนยี หรอื
หอยไซ เมอื่ หอยกนิ พยาธแิ ลว้ ตวั ออ่ นพยาธจิ ะเจรญิ เตบิ โตแลว้ ไชออกมาจากตวั หอยวา่ ยในนาํ้ บรเิ วณตนื้ ๆ (เมอื่ พบปลา
นํา้ จืดเกลด็ ขาวตระกลู ปลาตะเพยี นท่ีมีอยู่ในประเทศไทยประมาณ 110 ชนิด) จะไชเข้าทางใตค้ รบี แล้วเขา้ อย่ใู นเนอ้ื ปลา
และทเ่ี กลด็ ปลา รวมระยะเวลาชว่ งจากคนเปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั ผา่ นหอยและเขา้ ปลา แลว้ แพรโ่ รค โดยตดิ ตอ่ เขา้ สคู่ น
อกี ครง้ั ใชเ้ วลาประมาณ 3 เดอื น คนทเี่ ปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั สามารถแพรก่ ระจายไขพ่ ยาธใิ บไมต้ บั ออกมาจากรา่ งกาย
ไดน้ านถึง 30 ปี อย่างไรกต็ ามโรคพยาธิใบไมต้ บั นีไ้ มต่ ดิ ตอ่ โดยตรงจากคนสู่คน

อนั ตรายของโรคพยาธิใบไม้ตบั
เมอื่ พยาธใิ บไมต้ บั อยใู่ นรา่ งกายคนแลว้ อนั ตรายจะเกดิ ขน้ึ มากหรอื นอ้ ย ขน้ึ อยกู่ บั จำ� นวนตวั พยาธทิ ส่ี ะสม พยาธิ
ดดู เกาะผนงั ของทอ่ นาํ้ ดที ำ� ใหเ้ กดิ การระคายเคอื ง สารทพ่ี ยาธใิ บไมต้ บั ขบั ถา่ ยทำ� ใหท้ อ่ นาํ้ ดอี กั เสบ และเยอื่ บผุ นงั ทอ่ นาํ้ ดี
หนาขนึ้ ถา้ พยาธหิ รอื สารทพี่ ยาธปิ ลอ่ ยออกมาจากทอ่ นาํ้ ดเี ขา้ สกู่ ระแสเลอื ด จะทำ� ใหโ้ ลหติ เปน็ พษิ ซงึ่ ผปู้ ว่ ยจะมอี าการ
ดีซ่าน มีไข้ ตับโต ระยะน้ีถ้ารักษายังมีโอกาสหาย แต่ถ้าตับถูกท�ำลายถาวร ทางเดินน้ําดีอุดตัน อาการดีซ่าน
เพ่ิมมากข้ึน ตับโตมากขึน้ ถงุ นํ้าดโี ปง่ พอง มีโอกาสเกดิ เปน็ มะเร็งท่อนํ้าดแี ละเสยี ชีวติ ได้

35

หนว่ ยการเรียนรู้ เรือ่ งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ นำ้� ดีระดบั ช้ันประถมศกึ ษาปีที่ 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ คร้ังที่ 3 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ ขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

ใบงาน
เร่อื ง อนั ตรายจากโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนา้ํ ดี

ชอ่ื -สกลุ .........................................................โรงเรยี น .....................................................เลขท.่ี ...................ชนั้ ................
ค�ำช้แี จง ให้นกั เรียนตอบค�ำถามต่อไปนี้ (คะแนนเตม็ 10 คะแนน)
1. จงบอกสาเหตขุ องการเกิดโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี มาอย่างน้อย 3 ข้อ
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
2. จงบอกถึงอาการของคนทีเ่ ปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั มาอย่างนอ้ ย 3 ขอ้
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
3. จงบอกผลของการเป็นโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อน้าํ ดี มาอย่างน้อย 4 ข้อ
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………...

36

หนว่ ยการเรียนรู้ เรือ่ งโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อน�้ำดีระดับชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ คร้ังที่ 2 พทุ ธศักราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรสู้ ขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขัน้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551

แผนการจัดการเรียนรู้

กลุม่ สาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ช้นั ประถมศกึ ษาปที ่ี 4
หน่วยที่ 1 ร้โู รค รู้ทนั ป้องกนั ตนเอง จ�ำนวน 10 ช่วั โมง
แผนการจดั การเรียนรทู้ ่ี 5 การปฏบิ ัตติ นในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ด ี ใชเ้ วลา 2 ชั่วโมง

1. มาตรฐานการเรียนรู้
พ 4.1 เห็นคุณค่าและมีทักษะในการสร้างเสริมสุขภาพ การด�ำรงสุขภาพ การป้องกันโรคและการสร้างเสริม
สมรรถภาพเพอื่ สขุ ภาพ
2. ตวั ชวี้ ดั ชัน้ ปี
พ 4.1 ป.4/1 มีความรูค้ วามเขา้ ใจเกี่ยวกบั สภาพปัจจบุ นั ปัญหาของชมุ ชนในเร่ืองโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็ง
ทอ่ น้าํ ดี
พ 4.1 ป.4/2 มคี วามรู้ความเขา้ ใจถึงความเสยี่ งของโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนา้ํ ดี
พ 4.1 ป.4/3 มคี วามรู้ความเข้าใจเกี่ยวกบั โรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ น้าํ ดี
พ 4.1 ป.4/4 มคี วามรูเ้ กยี่ วกับวิธกี ารปอ้ งกนั โรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งทอ่ น้ําดี
พ 4.1 ป.4/5 มคี วามตระหนักถงึ อันตรายทเ่ี กดิ จากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งทอ่ นํา้ ดี
พ 4.1 ป.4/6 มพี ฤติกรรมการบริโภคทีถ่ ูกสขุ ลักษณะ
พ 4.1 ป.4/7 นำ� ความรู้ไปประยุกตใ์ ชใ้ นชีวิตประจ�ำวัน และเผยแพรส่ ู่ชมุ ชน
3. สาระสำ� คญั
3.1 โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดสี ามารถปอ้ งกนั ได้ หากใสใ่ จ และตระหนกั ถงึ อนั ตรายและผลกระทบ
3.2 การเลือกบริโภคอาหารท่ีถกู สขุ ลกั ษณะท�ำใหป้ ลอดภัยจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นํา้ ด ี
4. สาระการเรยี นรู้
4.1 อันตรายและผลกระทบของโรคพยาธิใบไม้ตับตอ่ รา่ งกาย
4.2 การปฏิบตั ิตนในการป้องกนั โรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเร็งท่อนา้ํ ดี
5. จุดประสงค์
5.1 นักเรียนสามารถบอกพฤติกรรมการบริโภคท่ีช่วยให้ปลอดภัยจากการเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
ทอ่ นํ้าดไี ด้ (K)
5.2 นกั เรยี นสามารถเขยี นแผนภาพแสดงการปอ้ งกนั โรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ นํ้าดี (P)
5.3 นักเรยี นเลอื กรบั ประทานอาหารและมพี ฤติกรรมการบรโิ ภคทถี่ กู สขุ ลักษณะ (A)
6. กจิ กรรมการเรยี นการสอน
ช่ัวโมงที่ 1
1. ครสู นทนากับนักเรียนถึงสาเหตุท่ีคนในชมุ ชนปว่ ยเปน็ มะเรง็ ทอ่ นํา้ ด ี โดยครูถามน�ำในประเดน็ ตา่ ง ๆ เช่น
ใครเคยกิน......บา้ ง, ใครเคยเห็นคนกนิ ........บ้าง, ชมุ ชนเรามีคนกิน........บอ่ ยแคไ่ หน
จากน้ันร่วมสนทนาถึงอันตรายของโรคพยาธิใบไม้ตับ โดยใช้ภาพลักษณะของคนป่วยมะเร็งท่อน้ําดีประกอบ
การสนทนา เพื่อให้เกิดความเขา้ ใจและตระหนักในพิษภัยของโรคดงั กลา่ ว

37

หนว่ ยการเรียนรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ท่อน้�ำดีระดบั ชัน้ ประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ ครั้งที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กล่มุ สาระการเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

2. นกั เรียนชมวดี ีทัศน์ เรอ่ื งเพชฌฆาตเงียบ แล้วร่วมกันอภปิ รายถึงอนั ตรายท่เี กิดจากโรคพยาธิใบไม้ตบั และ
มะเรง็ ท่อน้าํ ดี
3. แบง่ นกั เรยี นเปน็ กลุ่ม ๆ ละ 4 - 5 คน ศึกษาเอกสารความรู้หรือคน้ ควา้ จากอินเทอรเ์ น็ต เกยี่ วกบั พฤตกิ รรม
การกนิ ปลาดบิ ของคนในชุมชน (ชนดิ ของอาหาร) และผลกระทบของโรคพยาธิใบไมต้ ับตอ่ ชวี ติ และความเป็นอยู่
4. สง่ ตัวแทนน�ำเสนอผลการศกึ ษาหนา้ ชั้นเรียน
5. ครแู ละนักเรยี นร่วมกันอภปิ รายเรอื่ งพฤตกิ รรมการกินปลาดบิ ของคนในชุมชน อนั ตรายของโรคพยาธใิ บไมต้ ับ
และมะเร็งท่อนา้ํ ด ี
ชั่วโมงที่ 2
1. ครูและนักเรียนร่วมสนทนาทบทวนเกี่ยวกับพฤติกรรมการกินอาหารของคนในชุมชนที่เส่ียงต่อการเกิดโรค
พยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อนา้ํ ดี พรอ้ มทั้งบอกการเลือกบริโภคอาหารทถ่ี กู สุขลกั ษณะ
2. แบง่ นกั เรยี นเป็นกลุ่ม ๆ ละ 4 - 5 คน ศึกษาใบความรู้ เร่อื งการปฏบิ ัตติ นในการป้องกันโรคพยาธใิ บไมต้ บั
และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี รวมทงั้ การสง่ เสริมสุขภาพสุขภาพกายและสขุ ภาพจติ ทดี่ ีปลอดภัยจากโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็
ทอ่ นา้ํ ดีจากใบความรู้ เรื่องสขุ บัญญตั ิแหง่ ชาติ 10 ประการ
3. นักเรียนแต่ละกลุ่มเขียนแผนผังความคิดเรื่องการปฏิบัติตนในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับ และมะเร็ง
ท่อนํา้ ดแี ล้วส่งตัวแทนน�ำเสนอผลงานของกลุ่มหน้าชนั้ เรียน
4. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายการปฏิบัติตนในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี รวมทั้ง
การส่งเสริมสุขภาพสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่ดีปลอดภัยจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งทอ่ นํ้าดี
5. ใหน้ กั เรียนแต่ละคนบันทกึ องคค์ วามรู้ท่ไี ด้รบั ลงสมดุ และทำ� ใบงานเปน็ การบา้ น
7. เครอ่ื งมือ / สอื่ / แหลง่ เรยี นรู้
7.1 วดี ีทัศนเ์ ก่ียวกับโรคมะเรง็ ทอ่ นํ้าดี เรอื่ งเพชฌฆาตเงียบ
7.2 ใบความรู้เรื่องการปฏบิ ตั ิตนในการป้องกันโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ท่อนํา้ ด ี
7.3 ใบความรูเ้ รื่องสขุ บญั ญัตแิ ห่งชาติ (National Health Disciplines) 10 ประการ
7.4 ใบงาน
7.5 แบบประเมินพฤติกรรมการท�ำงานกลุ่ม
7.6 แบบสังเกตพฤติกรรมการทำ� งานของนักเรยี นเปน็ รายบคุ คล
8. การวัด / การประเมนิ ผล
8.1 วิธีการวดั และประเมินผล
8.1.1 การตรวจใบงาน
8.1.2 การประเมนิ พฤตกิ รรมการท�ำงานกล่มุ
8.1.3 การสังเกตพฤติกรรมการทำ� งานของนักเรยี นเป็นรายบุคคล
8.2 เกณฑ์การประเมิน
8.2.1 นกั เรยี นไดค้ ะแนนจากการท�ำใบงานร้อยละ 60 ขน้ึ ไป ผา่ นการประเมิน
8.2.2 นักเรยี นได้คะแนนจากการประเมนิ พฤติกรรมการท�ำงานกลมุ่ ระดับปานกลางขน้ึ ไป

38

หน่วยการเรยี นรู้ เรื่องโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ น้ำ� ดีระดบั ช้ันประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงคร้ังท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนร้สู ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

เกณฑก์ ารให้คะแนน
คะแนน 13 - 15 ระดบั คณุ ภาพ ดี
คะแนน 8 - 12 ระดับคุณภาพ ปานกลาง
คะแนน 5 - 7 ระดับคุณภาพ ปรับปรุง
8.2.3 นกั เรยี นไดค้ ะแนนจากการประเมนิ พฤตกิ รรมการทำ� งานของนกั เรยี นเปน็ รายบคุ คลระดบั ปานกลาง
ขน้ึ ไป
เกณฑ์การใหค้ ะแนน
คะแนน 8 - 10 ระดับคุณภาพ ดี
คะแนน 5 - 7 ระดับคุณภาพ ปานกลาง
คะแนน 0-4 ระดบั คณุ ภาพ ปรับปรุง
9. การบรู ณาการกับกลมุ่ สาระการเรยี นรู้อื่นๆ
สามารถบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ น่ื ๆ ไดต้ ามความเหมาะสม เชน่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์
สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศิลปะ การงานอาชีพและเทคโนโลยี และภาษาต่างประเทศ เป็นตน้
10. กจิ กรรมเสนอแนะ
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
11. บนั ทึกผลหลังสอน
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………

(ลงชือ่ ) .................................................ครผู ู้สอน
(................................................)
.........../........................../.........
12. ความคดิ เหน็ ของผ้บู ริหารสถานศกึ ษา
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…………………………….…………………………

(ลงชื่อ) ...............................................ผ้บู ริหารสถานศกึ ษา
(...............................................)
.........../........................../............

39

หนว่ ยการเรียนรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดีระดับชนั้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3 พทุ ธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน พุทธศักราช 2551

ใบความรู้
เรื่อง การปฏิบตั ิตนในการป้องกันโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดี

ชนิดอาหารอีสานที่เม่ือกินแล้วมีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับ คือ ก้อยปลา ปลาสด ปลาส้ม
ปลาจอ่ ม หมา่ํ ปลา ปลาหมกไฟ ปลาปิง้ ลาบปลา เนือ่ งจากอาหารเหล่านที้ �ำกนิ ดบิ ๆ สดๆ หรือสกุ ๆ ดิบๆ ซง่ึ วธิ ีการท�ำ
อาหารดงั กลา่ ว ไมส่ ามารถทีจ่ ะฆา่ พยาธไิ ด้ (ดูตารางท่ี 1)

ตารางที่ 1 อาหารที่เสี่ยงต่อพยาธิใบไม้ตับ

ช่ืออาหาร การปรงุ ความเสี่ยง
- กอ้ ยปลา ดิบ/สด เสี่ยง
- ปลาสด หมักดอง 1-2 วัน เส่ียง
- ปลาสม้
- ปลาจอ่ ม สกุ ๆ ดบิ ๆ เสีย่ ง
- หมำ่� ปลา (ผา่ นความร้อนเพียงชว่ั ครู่)
- ปลาหมกไฟ ไม่จัดว่าเสย่ี ง
- ปลาปง้ิ หมกั ดอง 6-12 เดอื น
- ลาบปลา
- ปลารา้
- แจว่ บอง

ถึงแม้ชาวอีสานอาจคดิ ว่าการปรงุ อาหารด้วยการใชข้ องเปรี้ยว เชน่ นํ้ามะนาว มะขาม หมกรงั มดแดง การใช้
ของเคม็ นา้ํ ปลา เกลอื นาํ้ ปลารา้ แลว้ ถอื วา่ “สกุ ” แตส่ กุ ลกั ษณะนฆ้ี า่ พยาธไิ มไ่ ด้ หรอื เมอ่ื ปรงุ แลว้ สขี องเนอ้ื ปลาเปลยี่ น
สกี ถ็ อื วา่ “สกุ ” หรือการกินอาหารเหลา่ น้ีรว่ มกับ “เหลา้ ” ก็ทำ� ใหอ้ าหารสกุ ได้ จากขอ้ เทจ็ จริงปรากฏวา่ การใช้วธิ ปี รุง
หรอื กนิ ดงั กล่าวไม่สามารถฆา่ พยาธไิ ด้ วิธีท่ีจะทำ� ให้ “สกุ ” นน้ั ต้องใชค้ วามร้อนเท่านน้ั จงึ จะสามารถฆ่าพยาธิได้
การป้องกันทด่ี ที สี่ ุดส�ำหรับโรคมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดีท่ีมสี าเหตมุ าจากพยาธใิ บไมต้ บั และโรคมะเร็งตบั คอื
1. เลกิ กนิ ปลานํา้ จืดท่มี เี กลด็ แบบดบิ หรอื ปรงุ ไม่สุก
      2. หลีกเลี่ยงการกินอาหารท่ีมีสารก่อมะเร็ง ได้แก่ อาหารท่ีมีราขึ้น อาหารท่ีใส่ดินประสิวและไนโตรซามีน
เชน่ ปลารา้ ปลาจอ่ ม แหนม ไส้กรอก รวมถึงอาหารประเภทหมักดอง
      3. กินอาหารตามหลักโภชนาการใหค้ รบ 5 หมู่ ในปริมาณทีค่ รบถ้วนเพียงพอตอ่ ความตอ้ งการของร่างกาย
4. เลกิ ดื่มเหล้า สบู บุหร่ี ซ่งึ ในบุหร่ีมสี ารกอ่ มะเรง็ มากถึง 43 ชนิด
5. ขบั ถา่ ยในสว้ มใหถ้ กู สขุ ลกั ษณะ เพราะถา้ ถา่ ยไมถ่ กู ที่ ของเสยี ทล่ี งสแู่ มน่ า้ํ ลำ� คลอง กจ็ ะทำ� ใหไ้ ขข่ องพยาธิ
ใบไมต้ ับมโี อกาสแพร่กระจายเขา้ สูห่ อยน้ําจืดซ่งึ เปน็ พาหะท่ี 1 ของพยาธใิ บไม้ตบั ได้
โดยสรปุ โรคพยาธิใบไม้ตบั มหี ลกั การในการควบคมุ และป้องกันโรคง่ายมาก คอื เปล่ียนพฤตกิ รรมการบริโภค
ปลาดบิ ให้หนั มากินปลาท่ีปรุงสกุ แทน แต่ในทางปฏบิ ตั ิทำ� ไดย้ าก เพราะเปน็ วฒั นธรรมการกนิ ทีม่ ีมาต้งั แต่บรรพบรุ ุษ
แม้ในปจั จุบนั หนว่ ยงานภาครัฐ และเอกชนจะพยายามรณรงค์ใหป้ ระชาชนตระหนักถงึ อนั ตรายของโรคพยาธใิ บไม้ตับ
เพือ่ ลดจ�ำนวนผู้ปว่ ยท่เี ป็นมะเรง็ ของทอ่ นา้ํ ดีกต็ าม

40