หน่วยการเรียนรู้ เรื่อง โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 4-6

หน่วยการเรยี นรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อน้ำ� ดีระดบั ชัน้ ประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ คร้งั ท่ี 3 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พนื้ ฐาน พุทธศักราช 2551

ใบงานท่ี 1
เรอื่ ง ผลการอภปิ รายวธิ ีการป้องกนั โรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี

กลมุ่ ท.ี่ ................ ช่ือกล่มุ ....................................................... โรงเรยี น .........................................................................
ชอ่ื สมาชกิ กลุ่ม

1. ................................................................................... 4. ......................................................................................
2. ................................................................................... 5. ......................................................................................
3. ................................................................................... 6. ......................................................................................

คำ� ชี้แจง ใหน้ ักเรียนร่วมกนั อภิปรายถึงวธิ ีการป้องกนั การเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อน้ําด ี แล้วบนั ทึกผล
การอภิปรายน้ี
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………

141

หนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อนำ้� ดีระดบั ชนั้ ประถมศกึ ษาปีที่ 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงครัง้ ท่ี 3 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนร้สู ุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

ใบงานท่ี 2
เรอ่ื ง การแตง่ กลอนแปดวิธกี ารปอ้ งกันโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อน้ําดี

กลุม่ ที่................. ช่อื กล่มุ ....................................................... โรงเรียน .........................................................................
ชื่อสมาชิกกลุ่ม

1. ................................................................................... 4. ......................................................................................
2. ................................................................................... 5. ......................................................................................
3. ................................................................................... 6. ......................................................................................
คำ� ชแ้ี จ ใหน้ กั เรยี นแตง่ กลอนแปดวธิ กี ารปอ้ งกนั โรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ท่อนํ้าด ี อยา่ งน้อยจำ� นวน 2 บท
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………

142

หน่วยการเรยี นรู้ เรือ่ งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้�ำดรี ะดับช้นั ประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ ครัง้ ที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กล่มุ สาระการเรียนรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้ันพืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551

หน่วยการเรียนรู้

กล่มุ สาระการเรียนรู้ สุขศึกษาและพลศึกษา ชั้นประถมศกึ ษาปีท่ี 6
หนว่ ยที่ 2 บริโภคปลอดภัยสดใสร่าเรงิ เวลา 3 ชวั่ โมง

1. มาตรฐานการเรียนรู้
พ 4.1 เห็นคณุ คา่ และมที กั ษะในการสร้างเสรมิ สุขภาพ การด�ำรงสุขภาพ การปอ้ งกนั โรค และการสร้างเสริม
สมรรถภาพเพือ่ สุขภาพ
2. ตัวชว้ี ัดช้นั ปี
พ 4.1 ป.6/1 มีพฤติกรรมการบริโภคท่ถี กู สุขลกั ษณะ
พ 4.1 ป.6/2 มีความตระหนักถงึ ความสำ� คญั ในการปฏบิ ัติตนตามสขุ บญั ญตั แิ หง่ ชาติ
พ 4.1 ป.6/4 สร้างภูมคิ ุ้มกันสู่ครอบครัว ชุมชนและสังคม
3. สาระสำ� คัญ
3.1 การมีสุขภาพที่ดี ข้ึนอยู่กับการมีพฤติกรรมทางด้านสุขภาพ และการอาศัยอยู่ในสภาพแวดล้อมท่ีดี
การมีพฤตกิ รรมสุขภาพทถ่ี ูกสขุ ลักษณะ ท�ำให้รา่ งกายแข็งแรง ชว่ ยป้องกนั โรคทอ่ี ยรู่ อบตวั เรา
3.2 การปฏบิ ตั ติ ามสขุ บญั ญตั แิ หง่ ชาติ เปน็ พฤตกิ รรมทพ่ี งึ ปฏบิ ตั อิ ยา่ งสมาํ่ เสมอ จนเปน็ สขุ นสิ ยั เพอ่ื ใหม้ สี ขุ ภาพ
ท้ังรา่ งกาย จติ ใจ และสังคม ซ่ึงจะทำ� ใหเ้ รามีร่างกายเจรญิ เตบิ โต แขง็ แรงและไมม่ โี รคภัยเบียดเบยี น
3.3 ตระหนักถึงอันตรายและผลกระทบที่เกิดจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี และการรักษา
ความสะอาดของส่ิงแวดล้อมรอบๆ ตัวเรา จะท�ำให้เรามีสุขภาพกายและใจที่ดี เป็นการสร้างภูมิคุ้มกันต่อครอบครัว
ชุมชนและสงั คม
4. สาระการเรยี นรู้
4.1 พฤตกิ รรมการบรโิ ภคทถ่ี ูกสุขลกั ษณะ
4.2 การปฏิบตั ิตนตามสขุ บญั ญัติ
4.3 การสรา้ งภูมคิ มุ้ กันสคู่ รอบครวั ชมุ ชนและสงั คม
5. สมรรถนะสำ� คญั ของผเู้ รยี น
5.1 ความสามารถในการสือ่ สาร
5.2 ความสามารถในการคดิ
5.3 ทักษะความสามารถในการใช้เทคโนโลยี
5.4 ความสามารถในการแก้ปญั หา
5.5 ความสามารถในการใช้ทกั ษะชีวติ
6. ทกั ษะกระบวนการ /กระบวนการคดิ
6.1 การวิเคราะห์
6.2 การสังเกต
6.3 กระบวนการทำ� งานกลุม่
6.4 การสรุปความเห็น

143

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอื่ งโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ท่อน้ำ� ดีระดบั ชนั้ ประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรงุ คร้ังท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรยี นรสู้ ุขศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

6.5 การน�ำความรูไ้ ปใช้
7. คุณลักษณะอันพึงประสงค์
7.1 มวี ินยั
7.2 ใฝ่เรียนรู้
7.3 มุง่ มั่นในการทำ� งาน
7.4 มีจติ สาธารณะ
8. ช้ินงาน / ภาระงาน
8.1 แผนผังความคิด
8.2 แผนภูมริ ณรงคก์ ารปอ้ งกันโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ท่อนํ้าดี
8.3 แตง่ คำ� ประพนั ธ์ (กาพยย์ านี 11)
8.4 เขยี นค�ำขวญั
8.5 ใบงาน
9. การวัดและประเมินผล

สง่ิ ท่ีวดั วิธกี าร เครอื่ งมอื เกณฑ์การประเมิน
ดา้ นความรู้ (K) - ใบงาน นักเรียนได้คะแนนจากการท�ำ
- นักเรียนมีความรู้เกี่ยวกับโรค - ตรวจผลงาน - แบบทดสอบ ใบงานและแบบทดสอบรอ้ ยละ
พยาธิใบไม้ตบั และนํ้าดใี น - ตรวจใบงาน 60 ขึ้นไปผา่ นการประเมนิ
การป้องกันตนเอง ครอบครัว - ตรวจแบบทดสอบ
และชมุ ชนจากการเกดิ โรคพยาธิ
ใบไมต้ บั และมะเรง็ ท่อนํา้ ดี

ดา้ นทกั ษะ/กระบวนการ (P)
- นักเรียนมีทักษะในการคิด - การสังเกตพฤติกรรม - แบบสงั เกตพฤตกิ รรม นกั เรยี นไดค้ ะแนนจาก
วเิ คราะห ์ รายบคุ คล รายบคุ คล การสงั เกตพฤตกิ รรมด้าน
- นักเรียนมีทักษะในการคิด - การสังเกตพฤติกรรม - แบบสงั เกตพฤตกิ รรม ทักษะกระบวนการ
สังเคราะห์แบบเชื่อมโยง การท�ำงานกลุม่ การทำ� งานกลุม่ รอ้ ยละ 80-100 ระดบั ดเี ย่ียม
- การแผนผังความคิด - แบบประเมินการคิด รอ้ ยละ 60-79 ระดบั ดีมาก
- แผนภมู ริ ณรงคก์ ารปอ้ งกนั โรค วิเคราะห์ รอ้ ยละ 50-59 ระดบั พอใช้
พยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี ร้อยละ 0-49 ระดบั ปรับปรงุ

ดา้ นเจตคติ (A) - การประเมนิ - แบบประเมิน นักเรียนไดค้ ะแนนจาก
- มีวินัย คุณลกั ษณะอนั พึง คณุ ลักษณะอันพึง การประเมินดา้ นคณุ ลักษณะ
- ใฝเ่ รียนรู้ ประสงค์ ประสงค์ อันพงึ ประสงค์
- มงุ่ ม่ันในการทำ� งาน คะแนน 9 - 10 ระดับดเี ยีย่ ม
- มีจติ สาธารณะ คะแนน 7 – 8 ระดับดีมาก
คะแนน 5 – 6 ระดับผ่าน
คะแนน 0 – 4 ระดบั ปรับปรงุ

144

หนว่ ยการเรียนรู้ เรอ่ื งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อนำ�้ ดรี ะดบั ชน้ั ประถมศกึ ษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ คร้ังท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ ุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

10. กจิ กรรมการเรียนการสอน
หน่วยท่ี 2 บริโภคปลอดภัยสดใสรา่ เรงิ (3 ชวั่ โมง)
แผนการจดั การเรียนรูท้ ี่ 1 พฤตกิ รรมการบรโิ ภคท่ถี ูกสุขลกั ษณะ (1 ชั่วโมง)
- ร้องเพลง “สรภญั ญะปอ้ งกนั โรค”
- สนทนาเกยี่ วกบั การรบั ประทานอาหารทส่ี กุ ๆ ดบิ ๆ และอาหารทถี่ กู สขุ ลกั ษณะและสง่ ผลกระทบตอ่ พฤตกิ รรม
สขุ ภาพพรอ้ มยกตวั อย่าง และดภู าพประกอบ
- แบง่ นักเรียนออกเปน็ กลุ่ม เขยี นค�ำขวัญเก่ยี วกับพฤตกิ รรมการรับประทานอาหารทถี่ กู สุขลกั ษณะ
- สง่ ตวั แทนน�ำเสนอหน้าชั้นเรยี น ครชู ว่ ยเสนอแนะเพ่อื การปรบั ปรุงแก้ไข
- นำ� ผลงานไปตดิ ท่ีปา้ ยนิเทศในห้องเรยี น
แผนการจดั การเรียนรทู้ ่ี 2 การปฏบิ ตั ิตนตามสุขบัญญัติแห่งชาติ (1 ช่วั โมง)
- รอ้ งเพลง “อยากเลิกกินดิบ”
- สนทนาเกี่ยวกับบคุ คลทม่ี ีสขุ ภาพกายและสุขภาพจติ ทด่ี พี รอ้ มเลอื กรูปภาพบคุ คลที่มสี ขุ ภาพและสุขภาพจิตทดี่ ี
- สนทนาเกยี่ วกบั สุขบญั ญตั ิแหง่ ชาติ 10 ประการ
- กลุ่มศึกษาใบความรู้เรื่องสุขบัญญัติแห่งชาติ 10 ประการ และบัญญัติ 4 ประการของการป้องกันตัวเอง
จากโรคพยาธใิ บไมต้ บั ใหว้ เิ คราะหแ์ ละระบวุ า่ สขุ บญั ญตั แิ หง่ ชาตขิ อ้ ใดทมี่ ผี ลความสมั พนั ธท์ ำ� ใหเ้ กดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั
และมะเร็งท่อนาํ้ ดีโดยตรงพร้อมอธบิ ายเหตผุ ล
- ตัวแทนนักเรียนน�ำเสนอหนา้ ช้นั เรียน
- ร่วมกันสรปุ และใหน้ ักเรียนเขยี นข้อปฏบิ ัตขิ องตนในสมุด
แผนการจัดการเรยี นรทู้ ่ี 3 การสร้างภูมคิ ุ้มกันสู่ครอบครัว ชมุ ชนและสงั คม (1 ชว่ั โมง)
- ใหน้ กั เรยี นดเู กย่ี วกบั ครอบครวั ชมุ ชนและสงั คม ทเ่ี ปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ย สวยงาม กบั ภาพทค่ี รอบครวั ชมุ ชน
และสังคม ทไี่ ม่มีระเบียบ สกปรก
- นกั เรียนแสดงความคิดเหน็ เก่ียวกับรูปภาพทน่ี ำ� มาใหด้ ทู ั้งสองภาพ
- รว่ มกนั รอ้ งเพลง “เสน่หส์ าวละว้า”
- แบง่ นักเรียนออกเป็นกลุ่ม ใหเ้ สนอแนวทางเก่ียวกับการสรา้ งภมู คิ ุม้ กนั สูค่ รอบครวั ชุมชนและสงั คม โดยเขยี น
ในลักษณะของค�ำคลอ้ งจองหรือค�ำขวัญในใบงาน เชน่ “ความสกปรกท�ำให้เกิดโรคร้าย ความมักง่ายทำ� ให้เกิด
สกปรก”
- แต่ละกลุ่มส่งตัวแทนนำ� เสนอหนา้ ชน้ั เรยี น ครูและนกั เรียนร่วมกนั แนะน�ำ แก้ไข
- น�ำผลงานไปติดบอร์ดหลังช้ันเรียน และ/หรอื เดินรณรงค์ร่วมมือกบั โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพต�ำบล
- นกั เรยี นทำ� แบบบทดสอบหลงั เรียน
10. ส่ือและแหลง่ เรียนรู้
10.1 ใบความรู้
10.2 วสั ด ุ อปุ กรณป์ ระกอบการเรียนรู้
10.3 ภาพครอบครัว ชมุ ชน สง่ิ แวดลอ้ ม
10.4 ตวั อย่างค�ำขวัญ
10.5 ใบงาน
10.6 เพลง

145

หนว่ ยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งทอ่ นำ�้ ดรี ะดบั ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครงั้ ท่ี 2 พทุ ธศักราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551

แผนการจัดการเรยี นรู้

กลุ่มสาระการเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ช้ันประถมศกึ ษาปีที่ 6
หนว่ ยท ี่ 2 บรโิ ภคปลอดภยั สดใสร่าเรงิ จ�ำนวน 10 ช่ัวโมง
แผนการจดั การเรยี นร้ทู ี่ 1 พฤติกรรมการบริโภคทถ่ี กู สุขลกั ษณะ ใชเ้ วลา 1 ชว่ั โมง

1. มาตรฐานการเรียนรู้
พ 4.1 เหน็ คณุ คา่ และมีทักษะในการสร้างเสริมสขุ ภาพ การด�ำรงสขุ ภาพ การปอ้ งกันโรค และการสร้างเสริม
สมรรถภาพเพือ่ สขุ ภาพ
2. ตวั ชีว้ ดั ชนั้ ปี
พ 4.1 ป.6/1 มพี ฤติกรรมการบริโภคทีถ่ ูกสขุ ลักษณะ
พ 4.1 ป.6/2 มคี วามตระหนักถงึ ความสำ� คัญในการปฏบิ ัติตนตามสุขบัญญัตแิ หง่ ชาติ
พ 4.1 ป.6/4 สรา้ งภูมิคมุ้ กันสู่ครอบครวั ชมุ ชนและสงั คม
3. สาระส�ำคัญ
การมสี ขุ ภาพทดี่ ี ขน้ึ อยกู่ บั การมพี ฤตกิ รรมทางดา้ นสขุ ภาพ และการอาศยั อยใู่ นสภาพแวดลอ้ มทดี่ ี การมพี ฤตกิ รรม
สุขภาพทถี่ ูกสขุ ลักษณะ ทำ� ให้รา่ งกายแขง็ แรง ช่วยปอ้ งกันโรคทอี่ ยู่รอบตวั เรา
4. สาระการเรียนรู้
พฤตกิ รรมการบรโิ ภคท่ีถูกสุขลักษณะ
5. จดุ ประสงค์
5.1 นกั เรยี นสามารถบอกพฤตกิ รรมการรบั ประทานอาหารถกู สุขลักษณะได้
5.2 นกั เรยี นสามารถเขยี นคำ� ขวัญเกย่ี วกบั พฤตกิ รรมการรับประทานอาหารถูกสขุ ลักษณะได้
5.3 นกั เรยี นสามารถปฏบิ ตั ติ นอยา่ งถกู ตอ้ งในการรบั ประทานอาหารเพอ่ื ใหเ้ กดิ ความปลอดภยั จากการเกดิ โรค
พยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งทอ่ น้ําดี
6. กิจกรรมการเรียนการสอน
6.1 ครูและนกั เรียนรว่ มกนั ร้องเพลง “สรภัญญะปอ้ งกันโรค”
6.2 ครแู ละนักเรียนสนทนาเก่ยี วกบั การรับประทานอาหารที่สุก ๆ ดิบ ๆ และอาหารทถี่ ูกสุขลักษณะและส่ง
ผลกระทบตอ่ พฤติกรรมสขุ ภาพพรอ้ มยกตวั อยา่ ง และดภู าพประกอบ
6.3 แบง่ นักเรยี นออกเป็นกลุม่ ๆ ละ 4 - 5 คน ใหแ้ ตล่ ะกล่มุ เขยี นค�ำขวัญเกย่ี วกับพฤตกิ รรมการรับประทาน
อาหารทถ่ี ูกสขุ ลักษณะ จ�ำนวน 7 – 10 ค�ำ เชน่ กินใหร้ ้อน นอนในมุ้ง เข้าในส้วม สวมรอ้ งเท้า
6.4 แตล่ ะกลมุ่ ส่งตัวแทนนำ� เสนอหนา้ ชั้นเรยี น ครูชว่ ยเสนอแนะเพื่อการปรับปรงุ แกไ้ ข
6.5 นักเรยี นแตล่ ะกลมุ่ นำ� ผลงานไปติดท่ีป้ายนเิ ทศในหอ้ งเรียน
7. เครือ่ งมือ / สือ่ / แหลง่ การเรยี นรู้
7.1 ใบงาน
7.2 ตัวอยา่ งคำ� ขวญั เก่ียวกบั การรับประทานอาหารทถี่ กู สขุ ลักษณะ จ�ำนวน 7 – 10 ค�ำ
7.3 ภาพอาหารที่ปรงุ สุกๆ ดบิ ๆ
146

หนว่ ยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ นำ้� ดีระดบั ชั้นประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงครงั้ ท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาข้ันพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551

7.4 เพลงสรภัญญะป้องกนั โรค
8. การวัด / การประเมนิ ผล
8.1 วิธกี ารวดั และประเมินผล
8.1.1 การตรวจใบงาน
8.1.2 การประเมนิ การน�ำเสนอผลงาน
8.1.3 การประเมนิ พฤตกิ รรมการทำ� งานกลมุ่
8.2 เกณฑ์การประเมิน
8.2.1 นกั เรียนไดค้ ะแนนจากการทำ� ใบงานรอ้ ยละ 60 ข้นึ ไป ผา่ นการประเมิน
8.2.2 นกั เรียนได้คะแนนการประเมินการนำ� เสนอผลงานในระดับดขี ้ึนไป
เกณฑ์ให้คะแนน
คะแนน 16 – 20 ระดับคุณภาพ ดมี าก
คะแนน 11 – 15 ระดับคณุ ภาพ ดี
คะแนน 6 – 10 ระดับคณุ ภาพ พอใช้
คะแนน 0 – 5 ระดบั คุณภาพ ปรบั ปรุง
8.2.3 นกั เรียนไดค้ ะแนนการประเมินพฤตกิ รรมการทำ� งานกลมุ่ ในระดบั ดขี ึ้นไป
เกณฑ์การใหค้ ะแนน
คะแนน 13 - 15 ระดับคณุ ภาพ ดี
คะแนน 8 - 12 ระดับคุณภาพ ปานกลาง
คะแนน 5 - 7 ระดับคณุ ภาพ ปรบั ปรงุ
9. การบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นร้อู นื่ ๆ
สามารถบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ นื่ ๆ ไดต้ ามความเหมาะสม เชน่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์
สงั คมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศลิ ปะ การงานอาชีพและเทคโนโลยี และภาษาต่างประเทศ เป็นต้น
10. กิจกรรมเสนอแนะ
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
11. บันทึกผลหลงั สอน
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
(ลงช่ือ) .................................................ครผู สู้ อน
(................................................)
.........../......................../...........

147

หนว่ ยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อนำ้� ดรี ะดับช้ันประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงคร้งั ที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขัน้ พน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

11. ความคดิ เหน็ ของผู้บริหารสถานศึกษา
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
(ลงชือ่ ) ...............................................ผ้บู ริหารสถานศกึ ษา
(...............................................)
.........../....................../............

148

หน่วยการเรยี นรู้ เรอื่ งโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ น�้ำดรี ะดับชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ ครง้ั ที่ 3 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นร้สู ุขศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พืน้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551

ใบงาน
เร่อื ง พฤตกิ รรมการบริโภคทถ่ี ูกสุขลกั ษณะ

กลุม่ ท.ี่ ................ ชื่อกลุม่ ....................................................... โรงเรยี น .........................................................................
ชื่อสมาชกิ กลมุ่

1. ................................................................................... 4. ......................................................................................
2. ................................................................................... 5. ......................................................................................
3. ................................................................................... 6. ......................................................................................

ค�ำช้แี จง ให้นกั เรียนเขยี นคำ� ขวัญเกี่ยวกับพฤตกิ รรมการการรบั ประทานอาหารทถี่ ูกสุขลักษณะ
ดงั ตวั อยา่ ง
กินให้ร้อน นอนในมงุ้
เข้าในสว้ ม สวมรองเทา้

……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….

149

หน่วยการเรียนรู้ เรอื่ งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อน�้ำดรี ะดับช้นั ประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงครั้งที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

แผนการจดั การเรยี นรู้

กลมุ่ สาระการเรียนรูส้ ุขศึกษาและพลศกึ ษา ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6
หน่วยที่ 2 บริโภคปลอดภัยสดใสร่าเริง จ�ำนวน 3 ชว่ั โมง
แผนการจดั การเรียนร้ทู ่ี 2 การปฏบิ ัติตนตามสุขบญั ญตั ิแห่งชาติ ใชเ้ วลา 1 ชว่ั โมง

1. มาตรฐานการเรียนรู้
พ 4.1 เห็นคณุ คา่ และมีทกั ษะในการสร้างเสรมิ สขุ ภาพ การด�ำรงสุขภาพ การปอ้ งกนั โรค และการสร้างเสรมิ
สมรรถภาพเพอื่ สขุ ภาพ
2. ตวั ช้วี ดั ช้ันปี
พ 4.1 ป.6/1 มีพฤติกรรมการบรโิ ภคท่ถี กู สขุ ลกั ษณะ
พ 4.1 ป.6/2 มคี วามตระหนักถึงความสำ� คญั ในการปฏิบตั ิตนตามสุขบญั ญตั แิ ห่งชาติ
พ 4.1 ป.6/4 สรา้ งภูมคิ มุ้ กนั สู่ครอบครัว ชมุ ชนและสังคม
3. สาระสำ� คญั
การปฏบิ ตั ติ นตามสขุ บญั ญตั แิ หง่ ชาต ิ เปน็ พฤตกิ รรมทพ่ี งึ ปฏบิ ตั อิ ยา่ งสมาํ่ เสมอจนเปน็ นสิ ยั เพอ่ื ใหม้ สี ขุ ภาพทง้ั
ร่างกาย จติ ใจ และสังคม ซ่ึงจะทำ� ใหเ้ รามรี ่างกายเจรญิ เติบโต แขง็ แรง และไมม่ ีโรคภัยเบยี ดเบียน
4. สาระการเรยี นรู้
ความตระหนกั ถงึ ความสำ� คัญในการปฏบิ ัตติ นตามสขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ
5. จุดประสงค์
5.1 นักเรียนสามารถบอกวธิ ีการปฏิบตั ิตนตามสุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ 10 ประการได้
5.2 นกั เรยี นสามารถวเิ คราะหแ์ ละระบไุ ดว้ า่ สขุ บญั ญตั แิ หง่ ชาตขิ อ้ ใดทม่ี ผี ลการความสมั พนั ธท์ ำ� ใหเ้ กดิ โรคพยาธิ
ใบไม้ตบั และมะเร็งท่อนาํ้ ดี
5.3 นกั เรยี นตระหนกั ถงึ การเลอื กรับประทานอาหารทม่ี ีประโยชน์ตามหลักสขุ บัญญตั ิ
6. กจิ กรรมการเรียนการสอน
6.1 ครแู ละนักเรยี นร่วมกนั ร้องเพลง “อยากเลกิ กินดิบ”
6.2 ครูและนักเรียนสนทนาเกี่ยวกับบุคคลที่มีสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่ดี พร้อมเลือกรูปภาพบุคคลที่มี
สขุ ภาพและสขุ ภาพจติ ทด่ี ี
6.3 ครูและนกั เรยี นสนทนาเกีย่ วกับสขุ บญั ญัติแหง่ ชาติ 10 ประการ
6.4 แบง่ นักเรยี นออกเป็นกลุ่มๆ ละ 4 - 5 คน ศกึ ษาใบความรเู้ รอื่ งสขุ บัญญตั ิแหง่ ชาติ 10 ประการ และ
บญั ญตั ิ 4 ประการของการปอ้ งกนั ตวั เองจากโรคพยาธใิ บไมต้ บั โดยใหว้ เิ คราะหแ์ ละระบวุ า่ สขุ บญั ญตั แิ หง่ ชาตขิ อ้ ใด
ท่มี ีผลความสัมพันธ์ท�ำใหเ้ กิดโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ น้ําดีโดยตรงพร้อมอธบิ ายเหตุผล
6.5 ตัวแทนกลมุ่ นำ� เสนอหนา้ ชัน้ เรยี น
6.6 ครูและนักเรยี นร่วมกนั สรปุ และให้นักเรียนเขยี นข้อปฏิบตั ขิ องตนในสมดุ
7. เครือ่ งมอื / สือ่ / แหลง่ การเรียนรู้
7.1 เพลง “อยากเลกิ กินดิบ”
150

หน่วยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ท่อน้ำ� ดรี ะดบั ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงคร้งั ท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551

7.2 ใบความรู้เร่ืองสขุ บัญญตั ิแห่งชาติ (National Health Disciplines) 10 ประการ
7.3 ใบความร้เู รือ่ งบญั ญตั ิ 4 ประการของการปอ้ งกันตวั เองจากโรคพยาธิใบไม้ตบั
7.4 ใบงาน
8. การวัดผล / การประเมินผล
8.1 วธิ กี ารวดั และประเมนิ ผล
8.1.1 การตรวจใบงาน
8.1.2 การประเมินการน�ำเสนอผลงาน
8.1.3 การประเมนิ พฤตกิ รรมการทำ� งานกลุม่
8.2 เกณฑก์ ารประเมนิ
8.2.1 นักเรยี นไดค้ ะแนนจากการทำ� ใบงานรอ้ ยละ 60 ขึ้นไป ผ่านการประเมิน
8.2.2 นกั เรยี นได้คะแนนการประเมนิ การน�ำเสนอผลงานในระดับดีขน้ึ ไป
เกณฑใ์ ห้คะแนน
คะแนน 16 – 20 ระดบั คณุ ภาพ ดีมาก
คะแนน 11 – 15 ระดบั คณุ ภาพ ดี
คะแนน 6 – 10 ระดบั คุณภาพ พอใช้
คะแนน 0 – 5 ระดบั คุณภาพ ปรบั ปรุง
8.2.3 นกั เรยี นได้คะแนนการประเมินพฤตกิ รรมการท�ำงานกลมุ่ ในระดบั ดขี ึ้นไป
เกณฑก์ ารให้คะแนน
คะแนน 13 - 15 ระดบั คุณภาพ ดี
คะแนน 8 - 12 ระดบั คณุ ภาพ ปานกลาง
คะแนน 5 - 7 ระดบั คณุ ภาพ ปรับปรงุ
9. การบูรณาการกับกลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ ื่นๆ
สามารถบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ นื่ ๆ ไดต้ ามความเหมาะสม เชน่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์
สงั คมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศลิ ปะ การงานอาชีพและเทคโนโลยี และภาษาต่างประเทศ เป็นตน้
10. กิจกรรมเสนอแนะ
นักเรียนไปศึกษาเร่ืองโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี จากแหล่งเรียนรู้ เช่น โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ
ตำ� บล อนิ เทอรเ์ นต็ ห้องสมุดโรงเรียน สอื่ วีดที ศั น์ ส่อื เอกสาร เปน็ ตน้
11. บันทกึ ผลหลงั สอน
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
(ลงชือ่ ) .................................................ครูผู้สอน
(................................................)
.........../......................../...........

151

หนว่ ยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งท่อนำ้� ดรี ะดับช้ันประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงคร้งั ที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขัน้ พน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

12. ความคดิ เหน็ ของผู้บริหารสถานศึกษา
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
(ลงชือ่ ) ...............................................ผ้บู ริหารสถานศกึ ษา
(...............................................)
.........../....................../............

152

หน่วยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งทอ่ น้�ำดรี ะดบั ช้ันประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรงุ ครัง้ ท่ี 3 พุทธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรยี นรู้สขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551

ใบความรู้
เรื่อง บญั ญัติ 4 ประการของการปอ้ งกันตวั เองจากโรคพยาธใิ บไม้ตับ

เพ่ือให้ปลอดภัยจากการเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อนํ้าดี นักเรียนควรสามารถปฏิบัติตนตามบัญญัติ
4 ประการของการปอ้ งกนั ตวั เองจากโรคพยาธิใบไมต้ บั คือ
1. สู้กับตัวเองทจ่ี ะไม่กินปลาดิบ หรือสุก ๆ ดบิ ๆ เชน่ ก้อยปลาดิบ ส้มปลาดบิ หม่ําปลาดิบ เป็นต้น ถ้าจะ
กินใหป้ รงุ โดยให้ผ่านความรอ้ นให้สกุ เสียกอ่ น
2. ถา่ ยอจุ จาระลงในส้วม อย่าถา่ ยลงในนํา้ หว้ ย หนอง คลอง บึง หรอื ที่ช้นื แฉะอย่างเด็ดขาด
3. หากเคยกนิ ปลาดบิ ควรไปตรวจอจุ จาระหาไขพ่ ยาธติ ามสถานบรกิ ารสาธารณสขุ หากมพี ยาธใิ หร้ กั ษาดว้ ย
ยา และเลิกกนิ อาหารดิบ หรือสกุ ๆ ดิบๆ เสีย
4. ร่วมกนั บอกตอ่ ๆ แกญ่ าติ พน่ี ้อง ผู้เฒา่ ผแู้ ก่ เพอ่ื นฝูง ใหเ้ ลิกกินปลาดิบ หรือสุกๆ ดบิ ๆ เพ่ือหลกี เล่ยี งจาก
โรคพยาธิใบไม้ตับ

153

หน่วยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเร็งท่อน้ำ� ดีระดบั ช้นั ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ครั้งท่ี 3 พุทธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรู้สุขศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551

ใบงาน
เร่ือง พฤติกรรมการบริโภคทีถ่ กู สขุ ลกั ษณะ

กล่มุ ที่................. ชอื่ กลมุ่ ....................................................... โรงเรยี น .........................................................................
ช่อื สมาชิกกลุม่

1. ................................................................................... 4. ......................................................................................
2. ................................................................................... 5. ......................................................................................
3. ................................................................................... 6. ......................................................................................
ค�ำชีแ้ จง ให้นกั เรียนศกึ ษาใบความรเู้ รอ่ื งสุขบัญญตั แิ หง่ ชาติ 10 ประการ และบญั ญตั ิ 4 ประการของการป้องกนั
ตัวเองจากโรคพยาธิใบไม้ตับ โดยให้วิเคราะห์และระบุว่าสุขบัญญัติแห่งชาติข้อใดท่ีมีผลความสัมพันธ์
ทำ� ให้เกดิ โรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นํ้าดีโดยตรงพรอ้ มอธิบายเหตผุ ล
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………

154

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรือ่ งโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดรี ะดบั ชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรงุ ครัง้ ที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551

แผนการจดั การเรยี นรู้

กลุ่มสาระการเรียนรู้สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ชัน้ ประถมศกึ ษาปีที่ 6
หน่วยที่ 2 บริโภคปลอดภัยสดใสร่าเรงิ จ�ำนวน 3 ชวั่ โมง
แผนการจดั การเรียนรูท้ ่ี 3 การสร้างภมู คิ มุ้ กันสคู่ รอบครวั ชมุ ชนและสังคม ใชเ้ วลา 1 ชว่ั โมง

1. มาตรฐานการเรียนรู้
พ 4.1 เหน็ คุณคา่ และมที ักษะในการสรา้ งเสริมสุขภาพ การดำ� รงสขุ ภาพ การปอ้ งกนั โรค และการสรา้ งเสริม
สมรรถภาพเพอ่ื สขุ ภาพ
2. ตวั ชี้วัดชั้นปี
พ 4.1 ป.6/1 มีพฤตกิ รรมการบริโภคทถ่ี ูกสุขลกั ษณะ
พ 4.1 ป.6/2 มีความตระหนักถึงความสำ� คญั ในการปฏิบตั ิตนตามสุขบญั ญตั แิ ห่งชาติ
พ 4.1 ป.6/4 สร้างภมู คิ ุ้มกนั สู่ครอบครวั ชุมชนและสงั คม
3. สาระส�ำคัญ
ตระหนกั ถงึ อนั ตรายและผลกระทบทเี่ กดิ จากโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดแี ละการรกั ษาความสะอาดของ
สง่ิ แวดลอ้ มรอบ ๆ ตวั เรา จะทำ� ใหเ้ รามสี ขุ ภาพกายและสขุ ภาพจติ ทด่ี ี เปน็ การสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั ตอ่ ครอบครวั ชมุ ชน และ
สังคม
4. สาระการเรียนรู้
การสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั สู่ครอบครวั ชมุ ชน และสงั คม
5. จดุ ประสงค์
5.1 เพื่อใหน้ ักเรยี นมีความรู้ในการสรา้ งภูมิคมุ้ กนั สูค่ รอบครัว ชมุ ชน และสังคม
5.2 เพือ่ ให้นกั เรยี นตระหนกั ถงึ อันตรายและผลกระทบที่เกดิ จากโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นํา้ ดี
6. กิจกรรมการเรยี นการสอน
6.1 ครูน�ำภาพให้นักเรียนดูเกี่ยวกับครอบครัว ชุมชน สังคม ที่เป็นระเบียบเรียบร้อย สวยงาม กับภาพท่ี
ครอบครวั ชมุ ชนและสงั คม ท่ไี ม่มีระเบยี บ สกปรก
6.2 ให้นักเรยี นแสดงความคดิ เห็นเกีย่ วกบั รูปภาพที่นำ� มาให้ดทู ้ังสองภาพ
6.3 ครแู ละนกั เรียนรว่ มกนั ร้องเพลง “เสน่ห์สาวละวา้ ”
6.4 แบง่ นกั เรยี นออกเปน็ กลมุ่ ๆ ละ 4 - 5 คน ใหเ้ สนอแนวทางเกย่ี วกบั การสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั สคู่ รอบครวั ชมุ ชน
และสงั คม โดยเขยี นในลักษณะของคำ� คล้องจองหรอื คำ� ขวัญ เชน่ ความสกปรกท�ำให้เกิดโรคร้าย ความมกั งา่ ยทำ� ให้
เกิดสกปรก ในใบงานเขียนป้ายรณรงค์เกี่ยวกบั การป้องกันโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเรง็ ท่อนาํ้ ดี
6.5 แตล่ ะกลุ่มส่งตัวแทนน�ำเสนอหน้าชน้ั เรียน ครูและนักเรยี นร่วมกนั แนะนำ� แกไ้ ข
6.6 นักเรียนน�ำผลงานไปติดบอร์ดหลังช้ันเรียน และ/หรือเดินรณรงค์ร่วมมือกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ
ต�ำบล
6.7 นักเรียนทำ� แบบทดสอบหลังเรยี น จำ� นวน 10 ข้อ

155

หน่วยการเรียนรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเร็งทอ่ น�ำ้ ดีระดบั ช้ันประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรับปรงุ คร้ังท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรูส้ ขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

7. เคร่อื งมอื / ส่อื / แหลง่ การเรยี นรู้
7.1 ภาพครอบครัว ชุมชน สังคมท่ีเป็นระเบียบเรียบร้อยสวยงามกับภาพที่ครอบครัว ชุมชน สังคมท่ีไม่มี
ระเบยี บ สกปรก
7.2 เพลง “เสนห่ ์สาวละว้า”
7.3 ใบงานเรือ่ งเขยี นป้ายรณรงค์เกี่ยวกบั การป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ นาํ้ ดี
7.4 กระดาษโปสเตอร ์ ส ี ปากกาเมจิก กระดาษกาวสองหนา้
8. การวดั ผล / การประเมินผล
8.1 วิธกี ารวัดและประเมินผล
8.1.1 การตรวจใบงาน
8.1.2 การประเมนิ การน�ำเสนอผลงาน
8.1.3 การประเมนิ พฤตกิ รรมการท�ำงานกลมุ่
8.1.4 การตรวจแบบทดสอบหลงั เรยี น
8.2 เกณฑก์ ารประเมิน
8.2.1 นักเรยี นไดค้ ะแนนจากการทำ� ใบงานรอ้ ยละ 60 ขึน้ ไป ผ่านการประเมิน
8.2.2 นกั เรียนไดค้ ะแนนการประเมินการนำ� เสนอผลงานในระดบั ดขี น้ึ ไป
เกณฑ์ใหค้ ะแนน
คะแนน 16 – 20 ระดับคุณภาพ ดีมาก
คะแนน 11 – 15 ระดับคุณภาพ ดี
คะแนน 6 – 10 ระดับคณุ ภาพ พอใช้
คะแนน 0 – 5 ระดบั คุณภาพ ปรับปรงุ
8.2.3 นักเรียนได้คะแนนการประเมินพฤติกรรมการทำ� งานกลุ่มในระดบั ดขี นึ้ ไป
เกณฑ์การใหค้ ะแนน
คะแนน 13 - 15 ระดบั คุณภาพ ดี
คะแนน 8 - 12 ระดับคณุ ภาพ ปานกลาง
คะแนน 5 - 7 ระดบั คณุ ภาพ ปรับปรุง
8.2.4 นกั เรียนได้คะแนนการทดสอบหลงั เรยี น รอ้ ยละ 60 ขึน้ ไป
9. การบูรณาการกับกลุม่ สาระการเรียนร้อู ื่นๆ
สามารถบรู ณาการกบั กลมุ่ สาระการเรยี นรอู้ น่ื ๆ ไดต้ ามความเหมาะสม เชน่ ภาษาไทย คณติ ศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์
สงั คมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศิลปะ การงานอาชพี และเทคโนโลยี และภาษาตา่ งประเทศ เป็นต้น
10. กจิ กรรมเสนอแนะ
นักเรียนไปศึกษาเรื่องโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ําดี จากแหล่งเรียนรู้ เช่น โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ
ตำ� บล อินเทอร์เนต็ ห้องสมดุ โรงเรียน สอ่ื วดี ที ศั น์ สื่อเอกสาร เป็นต้น

156

หน่วยการเรยี นรู้ เรือ่ งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดีระดบั ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ครง้ั ท่ี 2 พทุ ธศักราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน พทุ ธศักราช 2551

11. บนั ทึกผลหลงั สอน
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
(ลงชือ่ ) .................................................ครูผ้สู อน
(................................................)
.........../......................../...........
12. ความคิดเห็นของผู้บรหิ ารสถานศกึ ษา
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
(ลงช่ือ) ...............................................ผู้บริหารสถานศกึ ษา
(...............................................)
.........../....................../............

157

หนว่ ยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไมต้ ับและมะเร็งทอ่ น้�ำดรี ะดบั ชั้นประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ คร้ังที่ 3 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนร้สู ุขศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

ใบงาน
การเขยี นปา้ ยรณรงคก์ ารป้องกนั โรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเร็งทอ่ น้าํ ดี

กลมุ่ ท.่ี ................ ช่ือกลมุ่ ....................................................... โรงเรยี น .........................................................................
ชอื่ สมาชกิ กล่มุ

1. ................................................................................... 4. ......................................................................................
2. ................................................................................... 5. ......................................................................................
3. ................................................................................... 6. ......................................................................................
ค�ำชี้แจง ให้นักเรียนเขียนปา้ ยรณรงคก์ ารปอ้ งกันโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อนาํ้ ดี 2 – 3 ข้อความ
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………
………………………………………………………………………….……………………………………………………………….…………………………

158

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ น�้ำดีระดับชัน้ ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ครั้งที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรสู้ ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551

แบบทดสอบหลงั เรยี น

หน่วยที่ 1 โรคภยั ใกลต้ วั กลุ่มสาระการเรียนรู้สุขศึกษาและพลศึกษา
ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 6 เวลา 20 นาที

คำ� ชแี้ จง ใหน้ กั เรยี นเลอื ก × ค�ำตอบท่ีถกู ต้องท่ีสดุ เพยี งขอ้ เดียว
1. พยาธิใบไม้ตบั เขา้ สรู่ า่ งกายคนได้อย่างไร
ก. รบั ประทานปลาน้ําจืดมเี กล็ดขาวท่ปี รงุ ไมส่ ุก
ข. พฤติกรรมไมใ่ ส่รองเท้า
ค. รับประทานเน้ือหมูดบิ
ง. รบั ประทานปลานาํ้ จืดไม่มเี กลด็ ท่ปี รุงไมส่ กุ
2. วงจรชวี ิตของพยาธใิ บไมต้ บั เรยี งล�ำดบั ตามข้อใดถกู ต้องทส่ี ุด
ก. หอย ปลา คน
ข. ปลา หอย คน
ค. หอย คน ปลา
ง. คน ปลา หอย
3. ขอ้ ใดไมใ่ ช่ปลาน้าํ จืดมีเกล็ดขาว
ก. ปลาแกม้ ชํา้
ข. ปลาขาว
ค. ปลาสวาย
ง. ปลาแมส่ ะแด้ง
4. ข้อใดกลา่ วผิด
ก. พยาธิใบไมต้ บั มีอายอุ ยูไ่ ดน้ านนับสิบปี
ข. ปลารา้ ท่ีหมกั ไม่เกิน 6 เดอื นจะปลอดภัยจากพยาธิใบไมต้ บั
ค. พยาธใิ บไม้ตับจะออกไข่ได้ประมาณ 500 – 1,000 ใบต่อวนั
ง. พยาธิใบไม้ตับจะอยูใ่ นส่ิงแวดล้อม ทมี ีนาํ้ น่งิ และไม่ลึกเกนิ ไป
5. วธิ กี ารตรวจวินจิ ฉัยตรวจหาพยาธใิ บไมต้ ับเบือ้ งตน้ ท�ำได้โดยวิธอี ะไร
ก. ตรวจปสั สาวะ
ข. ตรวจอจุ จาระ
ค. ตรวจเสมหะ
ง. ตรวจตบั
6. ขอ้ ใดไมใ่ ชอ่ าการสำ� คัญของโรคพยาธใิ บไม้ตับ
ก. ทอ้ งอืด
ข. เจบ็ ชายโครงด้านขวา
ค. มีไขต้ ํา่ ๆ รูส้ ึกออกรอ้ น
ง. เวียนศรี ษะ

159

หนว่ ยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ท่อน�้ำดีระดับชนั้ ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครงั้ ที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนร้สู ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551

7. ข้อใดไม่ใชส่ ัตวท์ ี่เปน็ รังโรคของพยาธิใบไม้ตับ
ก. แมว
ข. สนุ ัข
ค. หมู
ง. งู
8. พื้นท่ีใดที่มปี ัญหาโรคพยาธิใบไมต้ ับมากที่สุด
ก. ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ และภาคกลาง
ข. ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ และภาคเหนอื
ค. ภาคเหนือ และภาคกลาง
ง. ภาคเหนอื และ ภาคใต้
9. คนทีเ่ ปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ ับสามารถแพรก่ ระจายไขพ่ ยาธใิ บไม้ตบั ออกมาจากรา่ งกายได้นานถงึ กีป่ ี
ก. 5 ปี
ข. 10 ปี
ค. 20 ปี
ง. 30 ปี
10. ชว่ งระยะเวลาการตดิ ตอ่ จากคนเปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั ผา่ นหอยและเขา้ ปลาและแพรโ่ รคโดยตดิ ตอ่ เขา้ สคู่ นอกี ครงั้
ใช้เวลาประมาณเท่าใด
ก. 7 วัน
ข. 15 วัน
ค. 1 เดอื น
ง. 3 เดอื น

เฉลย ข้อ 1 ก ขอ้ 2 ก ขอ้ 3 ค ข้อ 4 ข ข้อ 5 ข ข้อ 6 ง ข้อ 7 ง ข้อ 8 ข ข้อ 9 ง ขอ้ 10 ง
160

หน่วยการเรียนรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ น�ำ้ ดีระดับช้นั ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงคร้งั ที่ 2 พทุ ธศักราช 2560)

กล่มุ สาระการเรยี นรู้สุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551

บรรณานกุ รม

กรมควบคมุ โรค. (2555). คมู่ อื กำ� จดั โรคพยาธใิ บไมต้ บั สำ� หรบั ประชาชนเพอื่ เปน็ แนวทางในการดำ� เนนิ การในชมุ ชน.
กรงุ เทพฯ. โรงพมิ พ์องคก์ ารสงเคราะหท์ หารผ่านศึก.

บรรจบ ศรีภา และคณะ. (2548). สาเหตุและกลไกการเกิดโรคมะเรง็ ท่อนํ้าดี: ปฐมบทความสัมพันธก์ ับพยาธใิ บไม้ตบั .
ศรีนครนิ ทรเ์ วชสาร, 20(3), 122-134.

บรรจบ ศรภี า. (2550). Liver fluke induces cholangiocarcinoma. สบื คน้ เมือ่ 9 สิงหาคม, 2554,จากเวบ็ ไซต์
http://www.plosmedicine.org/article/info:doi/10.1371/ journal. pmed.0040201

บรรจบ ศรภี า และคณะ. (2551). การวเิ คราะหห์ ายนี ของพยาธิ Opisthorchis viverrini โดยวธิ ี Immun screen-
ing กบั ซรี ม่ั ผปู้ ว่ ยโรคมะเรง็ ทอ่ นา้ํ ดที ตี่ ดิ เชอื้ พยาธใิ นไมต้ บั . วารสารวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลยั
มหาสารคาม, 27(4), 298-308.

พิศาล ไม้เรียง, บรรจบ ศรีภา และ เอมอร ไม้เรียง. (2554). ความรู้พื้นฐานโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
ท่อนํา้ ดี,ขอนแกน่ . โรงพิมพค์ ลังนานาวิทยา.

วกิ พิ เี ดยี . (2554). มะเรง็ ทอ่ นาํ้ ด.ี สบื คน้ เมอ่ื 9 สงิ หาคม, 2554, จากเวบ็ ไซตh์ ttp://th.wikipedia.org/wiki/มะเรง็ ทอ่ นาํ้ ดี
ศูนย์วิจัยพยาธิใบไม้ตับ และมะเร็งท่อน้ําดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น. (2554). การติดพยาธิใบไม้ตับแบบซํ้าซากเพ่ิม

ความเส่ียงของการเกดิ มะเรง็ ทอ่ นํ้าด.ี สืบคน้ เม่อื 9 สงิ หาคม, 2554, จากเวบ็ ไซต์ http://www.livercare.
kku.ac.th/2008/postdetail.php?contentsid=164
ศูนย์วิจัยพยาธิใบไม้ตับ และมะเร็งท่อน้ําดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น. (2554). กลไกในการเป็นมะเร็งท่อน้ําดีจากการ
ตดิ เชอื้ พยาธใิ บไมต้ บั แบบเรอ้ื รงั และซาํ้ ซาก. สบื คน้ เมอ่ื 9 สงิ หาคม, 2554, จากเวบ็ ไซต์http://www.liver-
care.kku.ac.th/2008/postdetail.php?contentsid=153
ศูนยเ์ อนไซมบ์ �ำบดั “หมอชาวบ้าน”. (2554). มะเร็งทอ่ นํ้าด.ี สบื คน้ เมื่อ 9 สิงหาคม, 2554, จากเวบ็ ไซตh์ ttp://www.
bioenzyme.biz/ /โรคเส่ือมภยั ใกลต้ วั /69-มะเร็งท่อนา้ํ ดี
สถาบนั มะเรง็ แห่งชาติ. (2554). มะเร็งถุงน้าํ ดี และท่อนาํ้ ดี. สืบค้นเม่อื 9 สิงหาคม, 2554, จากเวบ็ ไซต์ http://www.
nci.go.th/knowledge/namdee.htm
ส�ำนักงานกองทนุ สนับสนนุ การสร้างเสรมิ สขุ ภาพ. (2554). รู้จักมะเร็งถุงน้าํ ดี และทอ่ นํา้ ด.ี สบื คน้ เม่อื 9 สงิ หาคม,
2554, จากเว็บไซต์ http://www.thaihealth.or.th/healthcontent/article/9258
สำ� นกั งานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน. (2554). การพัฒนาหลักสูตรทอ้ งถ่ิน. สืบค้นเมื่อ 10 สงิ หาคม, 2554,
จากเว็บไซต์ http://www.obec.go.th/index.php
อญั ชล ี ธรรมะวถิ กี ลุ . (2554). ตวั อยา่ งการเขยี นหลกั สตู รทอ้ งถน่ิ . สบื คน้ เมอื่ 10 สงิ หาคม, 2554, จากเวบ็ ไซต์ http://
panchalee.wordpress.com/2009/10/06/local_curricula/
Burak K, Angulo P, Pasha T, Egan K, Petz J, Lindor K (2004). “Incidence and risk factors for cholan-
giocarcinoma in primary sclerosing cholangitis”. Am J Gastroenterol 99(ฉบบั ท่ี 3): 523-6.
Lee M, Park K, Shin Y, Yoon H, Sung K, Kim M, Lee S, Kang E (2003). “Preoperative evaluation of
hilar cholangiocarcinoma with contrast-enhanced three-dimensional fast imaging with
steady-state precession magnetic resonance angiography: comparison with intraarterial
digital subtraction angiography”. World J Surg 27 (ฉบับท่ี 3): 278-83.
Levy C, Lymp J, Angulo P, Gores G, Larusso N, Lindor K (2005). “The value of serum CA 19-9 in
predicting cholangiocarcinomas in patients with primary sclerosing cholangitis”. Dig Dis
Sci 50 (ฉบับที่ 9): 1734-40.

161



ภาคผนวก



ภาคผนวก ก

สมัชชาสขุ ภาพแหง่ ชาตคิ รั้งท่ี 7



หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอื่ งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้ำ� ดีระดบั ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงคร้งั ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรียนรสู้ ขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551

สมชั ชาสุขภาพแหง่ ชาติครง้ั ท่ี 7 สมัชชาสุขภาพ 7 / หลกั 3
26 ธันวาคม 2557

การก�ำจดั ปญั หาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ น�ำ้ ดีในประชาชน

สมชั ชาสุขภาพแห่งชาติ ครงั้ ท่ี 7
ไดพ้ จิ ารณารายงานเรอื่ งการก�ำจัดปญั หาพยาธิไม้ตบั และมะเร็งท่อน�ำ้ ดีในประชาชน
ตระหนกั วา่ การกำ� จดั ปญั หาโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดใี นประชาชน เปน็ ประโยชนใ์ นการลดการปว่ ย
และการตายด้วยมะเร็งท่อน�้ำดีที่ป้องกันและรักษาได้หากค้นพบอาการแรกเริ่มได้เร็ว แต่ต้องเป็นการด�ำเนินการ
แบบบูรณาการ โดยครอบคลุมทั้งปัจจัยเส่ียงด้านพฤติกรรม ด้านส่ิงแวดล้อมและด้านวัฒนธรรมการป้องกันมิให้มี
การปนเปอ้ื นของอจุ จาระในแหลง่ นำ้� ทกุ ประเภท เพอ่ื ทำ� ใหป้ ลาปลอดพยาธใิ บไมต้ บั ปลกู ฝงั คา่ นยิ มและสรา้ งวฒั นธรรม
ใหก้ บั ทกุ เพศและทกุ กลมุ่ วยั ในการกนิ ปลากทป่ี รงุ สกุ ตรวจคดั กรองกลมุ่ เสยี่ ง ปรบั เปลยี่ นพฤตกิ รรมเสย่ี งในกลมุ่ ผเู้ ปน็
พยาธิใบไม้ตับ มีระบบเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรคโดยใช้ชุมชนและโรงเรียนเป็นฐาน โดยการรวมพลังความร่วมมือ
ของภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน ควบคู่ ไปกบั การพัฒนาความเขม้ แข็งของระบบสขุ ภาพท่ีครอบคลุมตั้งแตก่ าร
คัดกรอง ไปจนถึงการรักษา การดแู ลในชมุ ชน ตลอดจนระบบขอ้ มูลสขุ ภาพ
กังวล และห่วงใยว่า ท่ผี ่านมาการดำ� เนินการแกป้ ญั หายังไม่ต่อเนอ่ื งจรงิ จงั และขาดความรว่ มมอื จากหนว่ ย
งานราชการและภาคีเครือข่าย ขาดความเปน็ เอกภาพในการจัดวางระบบงาน ขาดความชัดเจนของทศิ ทางนโยบาย
ขาดการพัฒนาศักยภาพของระบบสุขภาพ รวมถึงระบบข้อมูลสุขภาพ และที่ส�ำคัญประชาชนขาดความตระหนักถึง
พฤติกรรมการบรโิ ภคอาหารท่ีปลอดภยั หากสามารถท�ำให้ปญั หาน้ีเป็นวาระแห่งชาตไิ ด ้ มีโอกาสที่ประเทศจะก�ำจดั
การตดิ เชอื้ พยาธใิ บไม้ตับไดภ้ ายในระยะเวลา 10 ปี และปญั หาการเสียชีวติ จากมะเร็งท่อนำ้� ดจี ะลดจ�ำนวนลงมากกว่า
ครงึ่ ในอีก 20 ปีขา้ งหน้า จนกระทัง่ ไม่เปน็ ปญั หาที่สำ� คัญทางดา้ นสาธารณสุข
ชน่ื ชมวา่ หนว่ ยงาน เชน่ กระทรวงสาธารณสขุ สำ� นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาตเิ ขต กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
สถาบันอุดมศึกษา มูลนิธิ และองค์กรเอกชน และหนว่ ยงานทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง ได้ด�ำเนนิ การเพ่ือควบคุมปญั หาพยาธใิ บไม้ตับ
และมะเร็งทอ่ น�้ำดีอยา่ งจริงจงั และตอ่ เนอ่ื ง แต่ยังมชี ่องทางในการพัฒนาอกี
จงึ มมี ตดิ ังตอ่ ไปน้ี
1. ขอใหก้ ระทรวงสาธารณสขุ โดยกรมควบคมุ โรค กรมการแพทย ์ กรมอนามยั กรมสนบั สนนุ บรกิ ารสขุ ภาพ
กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก ส�ำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ส�ำนักงานคณะกรรมการ
อาหารและยา เป็นเจา้ ภาพหลกั รว่ มกับกระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงวัฒนธรรม กระทรวง
เกษตรและสหกรณ ์ โดยกรมปศสุ ัตว์ และกรมประมง เครอื ขา่ ยองคก์ รปกครองสว่ นท้องถน่ิ สำ� นักงานหลกั ประกนั
สขุ ภาพแห่งชาติ (สปสช.) หน่วยงานวิชาการ และหนว่ ยงานองคก์ รทเ่ี กยี่ วข้อง ทงั้ ภาครัฐ ประชาชน และเอกชน ร่วม
กันจัดทำ� แผนยทุ ธศาสตร์ทศวรรษก�ำจดั ปญั หาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดีให้เสรจ็ ภายใน 3 เดือน หลังเสนอ
มตติ อ่ คณะรฐั มนตรี
2. เพ่ือให้การจัดท�ำแผนยุทธศาสตร์ฯดังกล่าวเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ จึงขอให้หน่วยงานต่างๆ ภายใน
กระทรวงสาธารณสขุ ด�ำเนินการในประเดน็ ต่อไปนี้

167

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรื่องโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ น้�ำดีระดับชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงคร้ังที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรียนรู้สขุ ศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน พุทธศักราช 2551

2.1 กรมควบคมุ โรค โดยสำ� นักโรคติดตอ่ ทว่ั ไป เปน็ แกนหลักในการผลักดัน ขับเคลอ่ื นแผนยทุ ธศาสตร์
ทศวรรษก�ำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้�ำดี พัฒนาองค์ความรู้ จัดระบบเฝ้าระวังโรค ตรวจคัดกรอง
สนบั สนนุ ดา้ นวชิ าการในการปอ้ งกนั ควบคมุ โรค และตดิ ตามความกา้ วหนา้ ตามแผนยทุ ธศาสตรฯ์ รว่ มกบั ภาคเี ครอื ขา่ ย
ภาครฐั ภาคประชาสงั คม
2.2 กรมการแพทย์ โดยสถาบนั มะเรง็ แหง่ ชาติ พฒั นาระบบทะเบยี นมะเรง็ ทอ่ นำ้� ดแี ละสนบั สนนุ วชิ าการ
การฝกึ อบรมบคุ ลากร ผลักดันการคดั กรอง วินจิ ฉยั รกั ษาผู้ป่วยมะเร็งท่อนำ้� ดใี ห้ได้ในระยะแรกเร่มิ
2.3 กรมสนบั สนนุ บรกิ ารสขุ ภาพ พฒั นาศกั ยภาพอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ� หมบู่ า้ น (อสม.) ในพน้ื ที่
ต�ำบลจดั การสุขภาพ ให้เป็นนักจดั การสขุ ภาพชุมชน มคี วามรใู้ นการปอ้ งกนั โรค จดั กระบวนการสรา้ งสขุ นิสยั และ
รว่ มกบั ผนู้ ำ� ทอ้ งถนิ่ จดั กจิ กรรมรณรงค์ ตลอดจนทำ� ตวั เปน็ แบบอยา่ งในพฤตกิ รรมการบรโิ ภค ทเี่ หมาะสม ทน่ี ำ� ไปสกู่ าร
ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคในพื้นท่ี
2.4 สำ� นกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสุข พฒั นาเครอื ขา่ ยหนว่ ยบรกิ ารในการตรวจวนิ จิ ฉยั การคดั กรอง
และการรักษาโรคมะเร็งท่อน้�ำดีอย่างท่ัวถึงและมีประสิทธิภาพ โดยมีบุคลากรที่มีทักษะท้ังในด้านการป้องกันควบคุม
โรค เพอื่ ใหส้ ามารถใชเ้ ทคโนโลยที เี่ หมาะสมในการตรวจคดั กรองและเฝา้ ระวงั กลมุ่ เสย่ี ง และใหม้ รี ะบบในการปรกึ ษา
แพทยผ์ เู้ ช่ียวชาญในพื้นทไ่ี ด้อยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพ จัดใหม้ ีการฝกึ อบรมศลั ยแพทยเ์ พ่ิมเตมิ เพ่อื ใหส้ ามารถรักษาผปู้ ว่ ย
ได้อย่างมีประสิทธิภาพในโรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลท่ัวไปในจังหวัดท่ีมีปัญหา ให้ประชาชนเข้าถึงระบบบริการ
สุขภาพเพ่ือการตรวจรักษาในพน้ื ทขี่ องตนเองได้ และไม่เป็นภาระดา้ นการเงนิ กับผปู้ ว่ ยและครอบครัว
2.5 กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก รว่ มกบั โรงพยาบาลการแพทยแ์ ผนไทยและ
การแพทย์ผสมผสานด้านมะเร็งสกลนคร อโรคยศาลวัดค�ำประมง และสถานพยาบาลท่ีมีความพร้อมด้านแพทย์แผน
ไทยและแพทยท์ างเลอื ก เป็นโรงพยาบาลน�ำรอ่ งองคก์ รภาคีเครือข่ายและจิตอาสา ซ่งึ มบี ทบาทและเปน็ ทางเลือกใน
การดูแลรักษาแบบประคับประคอง (Palliative care) ผู้ป่วยโรคมะเร็งท่อน้�ำดีโดยใช้สมุนไพรและภูมิปัญญาแพทย์
แผนไทย รว่ มกับการดแู ลแบบผสมผสาน เพ่อื พัฒนาคุณภาพชวี ติ ของผู้ปว่ ยและครอบครัว
2.6 กรมอนามัย ส�ำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ส�ำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค
ร่วมกับภาคีเครือข่ายที่เก่ียวข้อง พัฒนาศักยภาพผู้ประกอบการร้านอาหาร/ผลิตภัณฑ์อาหารพ้ืนบ้านให้มีความรู้
และตระหนักถึงความส�ำคัญในการปฏิบัติให้ถูกสุขลักษณะและขอความร่วมมือมิให้มีการจ�ำหน่ายอาหารเมนูปลาดิบ
(ปลาน�้ำจดื มีเกล็ดขาว) เพื่อปอ้ งกนั การปนเปือ้ นพยาธใิ บไม้ตบั สู่อาหาร และสนบั สนุน สง่ เสริมให้ทอ้ งถิน่ มขี ้อบญั ญัติ
หรอื มาตรการสังคมในการก�ำจัดสิง่ ปฏิกูลอย่างถูกหลักสุขาภบิ าลและสิ่งแวดลอ้ มภายในท้องถ่นิ
3. ขอใหส้ ำ� นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ (สปสช.) ในพน้ื ทก่ี ำ� หนดเรอ่ื งนเี้ ปน็ ปญั หาสำ� คญั และสนบั สนนุ
งบประมาณให้ภาครฐั และเอกชน ในการดำ� เนินงานเพ่อื สรา้ งเสรมิ ป้องกัน ควบคมุ และแกไ้ ขปญั หาพยาธใิ บไม้ตับและ
มะเรง็ ท่อน�้ำดใี นพืน้ ท่ีเสีย่ ง และตดิ ตามอยา่ งต่อเนอื่ ง โดยเนน้ กระบวนการมสี ่วนร่วมของภาคประชาชน
4. ขอใหก้ รมสง่ เสรมิ การปกครองทอ้ งถน่ิ ประสานองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ และภาคประชาสงั คมในแตล่ ะ
พน้ื ท ี่ ในการสง่ เสรมิ สนบั สนนุ ใหท้ อ้ งถนิ่ ออกขอ้ บญั ญตั หิ รอื มาตรการสงั คมในการกำ� จดั สง่ิ ปฏกิ ลู อยา่ งถกู หลกั สขุ าภบิ าล
การรักษาความสะอาดในที่สาธารณะ รวมท้ังมีระบบการเฝ้าระวังการดูแลรักษาสภาพแวดล้อมภายในท้องถิ่น ตลอดจน
แกไ้ ขปญั หาเรอื่ งพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดใี นพน้ื ทเ่ี สยี่ งตามศกั ยภาพและสถานะทางการคลงั ขององคก์ รปกครอง
สว่ นทอ้ งถ่นิ แต่ละแห่ง

168

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอ่ื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน�้ำดรี ะดับชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงคร้ังที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนรสู้ ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาข้ันพ้นื ฐาน พุทธศักราช 2551

5. ขอให้กระทรวงศึกษาธกิ ารด�ำเนนิ การในประเดน็ ตอ่ ไปน้ี
5.1 สำ� นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพนื้ ฐาน (สพฐ.) ร่วมกบั หนว่ ยงานทีเ่ ก่ยี วขอ้ ง จัดท�ำแผนการ
เรยี นรู้ส�ำหรับโรงเรยี นใหส้ อดคล้องกับบริบทท้องถ่ิน เพื่อให้เด็กเตรียมอนุบาล วัยเรียน วยั รุ่น มคี วามรูค้ วามเขา้ ใจ
ตระหนกั และมีคา่ นิยมในการกนิ อาหารทปี่ ลอดภัยไมก่ ินอาหารเสี่ยงและปรุงดิบ
5.2 สำ� นักงานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั (กศน.) สถาบนั อุดมศึกษา การ
ศกึ ษาอาชวี ศกึ ษา วทิ ยาลยั ชมุ ชน จดั กระบวนการเรยี นรทู้ ส่ี อดคลอ้ งกบั บรบิ ททอ้ งถน่ิ เพอ่ื ใหน้ กั ศกึ ษาและประชาชน
มคี วามร้แู ละเกดิ ความตระหนกั และมคี ่านยิ มไมก่ ินอาหารปรงุ ดบิ
6. ขอให้กระทรวงคมนาคม มีมาตรการในการจดั การสิง่ ปฏิกลู ท่ีมีประสิทธภิ าพในระบบคมนาคมขนส่งทาง
บกและทางน้�ำ โดยเฉพาะทางรถไฟ รถประจ�ำทางและเรอื โดยสาร
7. ขอใหส้ ถาบนั อดุ มศกึ ษา รว่ มกับกรมปศสุ ตั ว์ กรมประมง กรมควบคมุ โรค กรมพัฒนาการแพทยแ์ ผนไทย
และการแพทยท์ างเลอื ก สำ� นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การวจิ ยั (สกว.) องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ และสถาบนั วจิ ยั ระบบ
สาธารณสุข ร่วมมอื ศึกษาวจิ ัยทางสังคม พฤติกรรม นิเวศวทิ ยา การเกดิ โรคและการรักษา และการไดม้ าซงึ่ ความรอู้ ัน
จะนำ� ไปส่กู ารก�ำจัดปัญหานี ้ รวมถงึ สง่ เสริมการนำ� ผลวิจัยไปใช ้ ก�ำหนดนโยบาย มาตรการสังคมและทอ้ งถ่ิน
8. ขอให้กรมประชาสัมพันธ์ ส�ำนักงานคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการ
โทรคมนาคมแหง่ ชาติ (กสทช.) รว่ มกบั กระทรวงวฒั นธรรม กระทรวงมหาดไทย สำ� นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ ง
เสริมสขุ ภาพ (สสส.) สนับสนุนการขับเคลื่อนทางสังคมและส่อื สารสาธารณะ รว่ มกบั องคก์ รอืน่ ๆ ให้ประชาชนรับรู้
เขา้ ใจ ตระหนกั ถงึ ภาวะเสยี่ ง ปอ้ งกนั ตนเองจากการตดิ พยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ด ี และสรา้ งกระบวนการมสี ว่ น
ร่วมของชุมชนและสงั คม
9. ขอใหส้ มาชกิ สมชั ชาสขุ ภาพแหง่ ชาต ิ รว่ มกบั ภาคเี ครอื ขา่ ยทเ่ี กยี่ วขอ้ ง สนบั สนนุ ใหจ้ ดั สมชั ชาสขุ ภาพใน
ระดบั พื้นที่ ส่งเสริมและติดตามผลการด�ำเนนิ งานและความกา้ วหน้าในพ้ืนทขี่ องตนเอง
10. ขอใหเ้ ลขาธกิ ารคณะกรรมการสขุ ภาพแหง่ ชาติ รายงานความกา้ วหนา้ ตอ่ สมชั ชาสขุ ภาพแหง่ ชาตคิ รงั้ ที่ 8

169

หน่วยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ น้ำ� ดีระดบั ชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ คร้งั ท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กล่มุ สาระการเรียนร้สู ขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พ้นื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

สมัชชาสขุ ภาพแหง่ ชาติครัง้ ที่ 7 สมัชชาสุขภาพ 7 / หลกั 4
ระเบยี บวาระที่ 2.4 7 พฤศจิกายน 2557

การกำ� จัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งท่อนำ�้ ดใี นประชาชน

1. นยิ าม
พยาธใิ บไมต้ บั หมายถงึ หนอนพยาธทิ ม่ี รี ปู รา่ งคลา้ ยใบไม ้ พยาธติ วั เตม็ วยั อยใู่ นรา่ งกายคนเรา ตรวจพบอยู่
ในทางเดินท่อน�้ำดที ้งั ในและนอกตบั พยาธิเข้าสู่รา่ งกายจากการทีค่ นกนิ อาหารประเภทปลานำ้� จดื เกลด็ ขาว (ตระกลู
ปลาตะเพียน) เช่น ปลาซวิ ปลาผิวใบไผ่ ปลาขาวสร้อย ปลากะมัง ปลาตะเพียนขาว ปลากระสูบจดุ เปน็ ตน้ ทม่ี ีตวั
อ่อนพยาธทิ ีม่ ชี ีวิตอยเู่ ข้าไปโดยไม่ได้ท�ำใหส้ กุ ด้วยความร้อน
มะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ด ี หมายถึง มะเรง็ ท่เี กิดจากเซลลข์ องเยื่อบุทางเดินน้ำ� ดีมกี ารแบ่งตวั อย่างผดิ ปกติ โดยอาจพบ
มะเร็งท่อน�้ำดใี นเนอ้ื ตบั และมะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดนี อกตับหรอื ร่วมกนั คนท่ตี ิดเช้ือพยาธใิ บไม้ตบั จะเพ่ิมความเสีย่ งต่อการเกดิ
มะเร็งมากกว่าคนท่ีไม่มีพยาธิ 16 เท่า ในประเทศไทยมะเร็งท่อน้�ำดีเกิดจากหลายสาเหตุ แตกต่างกันไป และมี
ความเก่ยี วข้องกบั เรอ่ื งสารเคมที างการเกษตร และสารกอ่ มะเร็งทพี่ บในอาหารหมกั ดอง
ขอ้ เสนอเพอ่ื การควบคมุ กำ� จดั โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดี หมายถงึ การระดมพลงั ทางวชิ าการ พลงั
ทางสงั คม และพลังการบริหารจัดการเพ่ือก�ำจัดปญั หาโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งทอ่ น้ำ� ดี ในประชาชนให้ลดลงจน
เปน็ เรอ่ื งทพี่ บเหน็ ไดย้ ากในทศวรรษหนา้ และการปอ้ งกนั มะเรง็ ทอ่ นำ้� ดจี ำ� เปน็ ตอ้ งลดความเสย่ี งจากสารกอ่ มะเรง็ ควบคู่
ไปดว้ ย โดยด�ำเนินการจดั การสิ่งแวดลอ้ มอยา่ งยั่งยนื และลดการใชส้ ารเคมใี นเกษตรกรรม ตอ้ งมสี ัญญาประชาคม
ในการรว่ มกนั ลด ละ เลิก ใช้สารเคม ี เช่น ป๋ยุ เคมี สารก�ำจดั ศตั รูพชื ฮอรโ์ มนเรง่ การเจริญเตบิ โต เปน็ ตน้ ควบคู่
กับการบังคับใชก้ ฎหมาย เชน่ พ.ร.บ.วัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 อย่างเคร่งครัด
2. ความส�ำคัญของปญั หา สถานการณแ์ ละแนวโนม้
2.1 อบุ ตั กิ ารณก์ ารเกดิ โรคมะเรง็ ทพ่ี บบอ่ ยในประเทศไทย พบวา่ ในเพศชายมอี ตั ราการเกดิ โรคดว้ ยมะเรง็
ตบั และทอ่ น�้ำดี มากเปน็ อันดับ 1 (40.3 ตอ่ ประชาการแสนคน) ในภาคตะวันออกเฉียงเหนอื พบวา่ ทัง้ เพศชายและ
เพศหญงิ มอี ตั ราการเกดิ โรคมะเรง็ ตบั และทอ่ นำ้� ดเี ปน็ อนั ดบั 1(1) นอกจากนี้ ประเทศมจี ำ� นวนผเู้ สยี ชวี ติ จากมะเรง็ ตบั
และท่อน�ำ้ ดีจำ� นวน 14,469 คน คดิ เปน็ อัตรา 22.5 ตอ่ แสนประชากร (วันละ 36 ราย) เป็นเพศชาย 10.380 คน
เพศหญิง 4,089 คน(2) นอกจากนี้ พบว่าท่ัวประเทศมี 27 จังหวัดที่อัตราตายสูงกว่า 20 ต่อแสนประชากร โดย
พบในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื 17 จังหวัด ภาคเหนือ 9 จังหวดั ภาคตะวนั ออก 1 จงั หวดั ตามล�ำดับ สว่ นภาคใต้
มี 5 จงั หวดั ทอ่ี ตั ราตายสงู กวา่ 10 ตอ่ แสนประชากร อยา่ งไรกต็ ามเนอื่ งจากมปี ญั หาเรอื่ งการบนั ทกึ ขอ้ มลู ผปู้ ว่ ยทม่ี ารบั
บรกิ ารทโี่ รงพยาบาลยงั ไมค่ รอบคลมุ ทำ� ใหจ้ ำ� นวนผปู้ ว่ ยจำ� นวนหนงึ่ ไมไ่ ดถ้ กู รายงานในระบบของกระทรวงสาธารณสขุ
และคาดประมาณวา่ รอ้ ยละ 70 ของรายงานมะเรง็ ดงั กลา่ วเปน็ มะเรง็ ทอ่ นำ�้ ด ี ดงั นน้ั ในแตล่ ะปจี ะมผี เู้ สยี ชวี ติ จากมะเรง็
ท่อน้ำ� ดไี มต่ ่�ำกวา่ 20,000 คน(3) แม้จะพบวา่ อบุ ตั ิการณ์ของมะเร็งท่อน้ำ� ดใี นภาคตะวันออกเฉียงเหนอื และภาคเหนอื
ยงั คงสงู กวา่ ภาคกลางและภาคใต ้ แตก่ ม็ แี นวโนม้ วา่ จะพบในภาคอน่ื ๆ มากขนึ้ อนั เนอื่ งมาจากการเคลอ่ื นยา้ ยประชากร
2.2 ประชาชนเปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั จากการกนิ อาหารประเภทปลานำ้� จดื เกลด็ ขาว (ตระกลู ปลาตะเพยี น)
เมนปู รงุ ดบิ หรอื สกุ ๆ ดบิ ๆ หรอื ทม่ี ตี วั ออ่ นของพยาธใิ บไมต้ บั ปนเปอ้ื น และกลมุ่ ทเี่ ปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั จะเปน็ กลมุ่ เสยี่ ง

170

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรอื่ งโรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดีระดบั ชัน้ ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงครง้ั ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุม่ สาระการเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้นั พืน้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

ทจี่ ะเกดิ มะเรง็ ทอ่ นำ�้ ด ี และมโี อกาสเสยี ชวี ติ ได้ ซงึ่ ขณะนป้ี ระชาชนในประเทศไทยทเ่ี ปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั ประมาณ 6
ล้านคน และประชาชนกลมุ่ นี้จะพฒั นาเป็นมะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดใี นระยะเวลาประมาณ 20-30 ปขี ้างหนา้ (4) โดยตะวนั ออก
เฉียงเหนือพบผู้เป็นพยาธใิ บไมต้ ับ ร้อยละ 18.6 (โดยในบางพื้นที่สูงถงึ รอ้ ยละ 85) ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ร้อยละ
10 (โดยในบางพื้นทสี่ ูงถึง รอ้ ยละ 46) ภาคกลาง และภาคใต้ พบต�่ำกว่า ร้อยละ 5 (5) จากการรายงานการศกึ ษาวิจัย
(6) พบว่าอตั ราการติดพยาธิใบไมต้ บั ในอสี านเหนือมคี า่ เฉล่ีย ร้อยละ 22.5 อตั ราการตดิ พยาธิใบไม้ตบั สงู สุด รอ้ ยละ
80 เมือ่ วิเคราะห์จ�ำแนกรายกลุม่ อายุ พบวา่ ทกุ กลุ่มอายุ มีอัตราการตดิ พยาธิใบไมต้ บั สงู กวา่ ร้อยละ 20 และจาก
การส�ำรวจพฤติกรรมบริโภคปลากดิบของประชาชนในพ้ืนที่ ยังพบว่า ประชาชน ร้อยละ 49.74 ยังบริโภคส้มต�ำใส่
ปลาร้าดิบ รอ้ ยละ 43.6 บรโิ ภคปลาจ่อมดบิ รอ้ ยละ 29.2 บริโภคลาบปลาดิบ ร้อยละ 28.2 บริโภคกอ้ ยปลาดิบ โดย
ให้เหตผุ ลวา่ อร่อย เคยชนิ กินกันมานานแล้ว และบางส่วนมคี วามเชอื่ ว่า เป็นโรคพยาธิใบไมต้ ับแลว้ ไม่เป็นไรกินยา
ถา่ ยพยาธกิ ห็ ายแลว้ กนิ ใหมไ่ ดอ้ กี สง่ิ เหลา่ นลี้ ว้ นเปน็ ปจั จยั เสยี่ งของการเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดที ง้ั สน้ิ
2.3 เนอ่ื งจากปจั จบุ นั ยงั ไมม่ ตี วั บง่ ชจี้ ำ� เพาะของการเกดิ มะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี (อยใู่ นระหวา่ งการวจิ ยั ) ดงั นน้ั การ
เจาะเลือดตรวจหามะเร็งท่อน้�ำดีจึงไม่สามารถที่จะวินิจฉัยโรคนี้ได้ แต่ก็ยังมีเคร่ืองมือท่ีสามารถตรวจวินิจฉัยโรคน้ี
ไดแ้ มน่ ยำ� สะดวก ปลอดภยั และราคาไมแ่ พง คอื การใชอ้ ลั ตรา้ ซาวดต์ รวจชอ่ งทอ้ งดา้ นบน (7) ซง่ึ เปน็ การตรวจหามะเรง็
ทอ่ นำ�้ ดที ง้ั ชนดิ ในตบั และนอกตบั ไดด้ ี มคี วามไวและความจำ� เพาะตอ่ โรคสงู (8) นอกจากนกี้ ม็ เี ครอื่ งมอื อนื่ ทชี่ ว่ ยในการ
วนิ จิ ฉยั โรค เช่น เครื่องเอก็ ซเรย์คอมพิวเตอร ์ เปน็ เครื่องมือมาตรฐานท่ีช่วยในการยืนยันโรค การแยกโรค และช่วยใน
การวางแผนการรักษาท่ีส�ำคัญมาก และในปัจจุบันเครื่องมือเหล่าน้ีได้รับการพัฒนาดีข้ึนมากท�ำให้การวินิจฉัยและ
วางแผนการรกั ษาไดร้ บั ประโยชน์สงู สดุ สว่ นเคร่ืองมือใหม่ ๆ ยงั อยใู่ นขนั้ ตอนของการศกึ ษา
2.4 มะเร็งท่อน�้ำดีสามารถรักษาให้ได้ผลดี และในบางรายหายขาดได้เหมือนกับการรักษามะเร็งอ่ืนๆ
การรกั ษาทดี่ ีที่สุดคอื การผา่ ตดั เอามะเร็งออกให้หมดในระยะแรก ๆ ของโรคเทา่ นั้น (9, 10) เพราะการผา่ ตดั รกั ษาโรค
ในระยะที่ลุกลามแล้ว ส่วนใหญ่จะเป็นการให้การรักษาแบบประคับประคอง จากผลการศึกษาตั้งแต่ 2525-2555
พบว่า มีวิวัฒนาการด้านการรักษาท่ีดีข้ึนมาเรื่อยๆ ต้ังแต่การวินิจฉัย การเตรียมผู้ป่วยก่อนการผ่าตัด และการผ่าตัด
รวมถงึ การดแู ลผปู้ ่วยหลงั การผา่ ตดั การผ่าตัดตอ้ งใช้ผเู้ ชี่ยวชาญและมีประสบการณ์มากพอ ผู้ปว่ ยจึงจะปลอดภยั และ
การท�ำงานเปน็ ทีมเปน็ สง่ิ ทีจ่ ำ� เป็นมาก อนึง่ การรกั ษาผูป้ ว่ ยมะเร็งทอ่ น้�ำดียงั สามารถท่จี ะพัฒนาใหไ้ ด้ผลดกี ว่านีไ้ ด้
2.5 จากการสำ� รวจอตั ราความชกุ โรคพยาธใิ บไมต้ บั ของประเทศไทย ตงั้ แตป่ ี 2500, 2524, 2534, 2539,
2544, 2552 และ 2557 พบวา่ อตั ราความชกุ มแี นวโนม้ ลดลงจากร้อยละ 62.9, 54.7, 41.7, 35.0, 22.5, 18.1 และ
8.9 ตามล�ำดับ แต่กเ็ ป็นไปอย่างชา้ ๆ และยงั สูงเกนิ เป้าหมายท่กี ำ� หนด จากการสำ� รวจความชุกโรคพยาธใิ บไม้ตับ
ในปี 2557 ประเทศไทย พบวา่ มจี งั หวดั ทมี่ คี วามชกุ สงู กวา่ รอ้ ยละ 10 จำ� นวน 12 จงั หวดั ไดแ้ ก่ นครพนมรอ้ ยละ 23.2
บรุ รี ัมยร์ อ้ ยละ 17.6 ร้อยเอด็ ร้อยละ 15.5 นา่ นร้อยละ 14.9 ศรีสะเกษรอ้ ยละ 14.3 สุรินทร์รอ้ ยละ 14.3 มหาสารคาม
ร้อยละ 13.1 สระแก้วร้อยละ 12.7 มุกดาหารร้อยละ 11.9 กาฬสินธุ์ร้อยละ 11.5 เชียงใหม่ร้อยละ 10.8 ล�ำปาง
ร้อยละ 10.5 ตามล�ำดบั สอดคล้องกบั รายงานการวจิ ยั อนื่ (11) ทศ่ี กึ ษาความชกุ และปัจจยั ทมี่ คี วามสมั พนั ธ์กับการตดิ เช้ือ
พยาธใิ บไมต้ บั ในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ตอนบนในปี 2556 วา่ 4 ใน 7 จงั หวดั มอี ตั ราความชกุ สงู กวา่ รอ้ ยละ 20 ไดแ้ ก่
นครพนมรอ้ ยละ 40.9 สกลนครรอ้ ยละ 27.9 หนองคายรอ้ ยละ 22.5 และหนองบวั ล�ำภรู อ้ ยละ 22.1 ค่าเฉล่ยี ของ
อตั ราการตดิ เชอ้ื เทา่ กบั รอ้ ยละ 22.5 โดยพบวา่ อตั ราการตดิ เชอ้ื สงู สดุ รอ้ ยละ 80 ทกุ กลมุ่ อายมุ อี ตั ราการตดิ เชอ้ื มากกวา่
ร้อยละ 20 พบสูงสุดในกล่มุ อายุ 40-49 ปี สอดคล้องกับรายงานการศึกษาวิจยั อ่นื ท่ีพบว่าอัตราการติดเชอื้ พยาธใิ บไมต้ บั
อยู่ระหว่างร้อยละ 10-80 (12, 13) นอกจากนี้ พบว่า ปัจจัยการเกิดโรคพยาธิใบไม้ตับได้แก่เพศ อายุ และการกิน
อาหารเมนูเสีย่ ง ได้แก่ ก้อยปลาดิบ ปลาสม้ ดบิ ส้มตำ� ปลารา้ ดิบ (11,14,15) จะเห็นไดว้ ่าการกนิ ปลาน�ำ้ จดื เกลด็ ขาว

171

หน่วยการเรียนรู้ เรือ่ งโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเรง็ ทอ่ น้�ำดีระดับชั้นประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ คร้ังท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สุขศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พืน้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

ทมี่ ตี วั ออ่ นพยาธใิ บไมต้ บั ในเนอื้ ปลาเมอ่ื ปรงุ ดบิ เปน็ สาเหตขุ องการเกดิ โรคพยาธใิ บไมต้ บั โดยพฤตกิ รรมการกนิ ดบิ นี้ กลาย
เปน็ วถิ ชี วี ติ ปกตขิ องประชาชน การแกไ้ ขปญั หาจำ� เปน็ ตน้ ใชร้ ะยะเวลา และคำ� นงึ ถงึ ปจั จยั ดา้ นสงั คม วฒั นธรรม การ
ทำ� ความเขา้ ใจต่อวิถชี ีวติ รวมถึงกระบวนการผลิต การเตรยี ม การปรงุ และเครอื ข่ายผู้ประกอบการ และผู้ขายใน
ทอ้ งถนิ่ (หาบเร่ แผงลอย รา้ นคา้ รา้ นชำ� รา้ นอาหาร เปน็ ตน้ (16,17,18,19) จากการทบทวนวรรณกรรมพบการศกึ ษา
ทก่ี ลา่ วถงึ เรอ่ื งนมี้ นี อ้ ยมาก และในจำ� นวนนง้ี านหลายชนิ้ กเ็ พยี งแตเ่ ปน็ การศกึ ษาจากเอกสารอน่ื ๆ ทำ� ใหป้ ระเดน็ ตา่ งๆ
ค�ำถามต่างๆ ยงั หาค�ำอธบิ ายไดไ้ ม่ชัดเจนเทา่ ทีค่ วร
2.6 การพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้ป่วยมะเร็งมีความส�ำคัญอย่างมาก โดยเฉพาะในระยะสุดท้ายท่ีผู้ป่วยและ
ครอบครัวตอ้ งการความชว่ ยเหลอื หลายประการ เชน่ การจดั การความเจบ็ ปวด การจดั การแผลเรอื้ รงั เป็นตน้ ซึ่ง
ตอ้ งมีการดูแลทีค่ รอบคลมุ ท้ัง 4 มิติ ไดแ้ ก่ สุขภาพกาย สุขภาพจติ สขุ ภาพสงั คม และสขุ ภาพปญั ญา โดยกระทรวง
สาธารณสุขต้องเร่งรัดการจัดระบบบริการเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยระยะสุดท้าย และเป็นแกนกลาง
ในการประสานความร่วมมอื ขององค์กรและจติ อาสาตา่ งๆ
3. นโยบายมาตรการและกฎหมายทีเ่ ก่ียวขอ้ ง
3.1 ปจั จบุ ัน รถดดู สว้ มได้มีการลกั ลอบท้งิ ส่ิงปฏกิ ลู ในสถานท่ตี า่ งๆ เช่น ท่รี กรา้ ง ท่นี าของประชาชน
โดยทยี่ งั ไมม่ กี ารบำ� บดั ใหถ้ กู ตอ้ งกอ่ น กอ่ ใหเ้ กดิ การแพรก่ ระจายของพยาธใิ บไมต้ บั ในสงิ่ แวดลอ้ ม ไดท้ งั้ ๆ ทป่ี ระเทศไทย
มีกฎหมายทเ่ี กีย่ วข้องกับการจดั การสิ่งปฏิกูล คือ
3.1.1 พระราชบญั ญตั กิ ารสาธารณสขุ พ.ศ. 2535 และฉบบั แกไ้ ข พ.ศ. 2550 มาตรา 18 ทก่ี ำ� หนด
ให้การจัดการสิ่งปฏิกูลเป็นอ�ำนาจของทางราชการส่วนท้องถ่ิน และมาตรา 19 ก�ำหนดให้กิจการรับท�ำการเก็บ ขน
หรอื กำ� จดั สง่ิ ปฏกิ ลู โดยทำ� เปน็ ธรุ กจิ หรอื โดยไดร้ บั ผลประโยชนต์ อบแทนดว้ ยการคดิ คา่ บรกิ ารตอ้ งไดร้ บั ใบอนญุ าตจาก
เจา้ พนกั งานทอ้ งถนิ่ แตป่ จั จบุ นั ยงั มที อ้ งถนิ่ จำ� นวนมากทมี่ ไิ ดใ้ หค้ วามสำ� คญั ในการจดั ใหม้ รี ะบบบำ� บดั สง่ิ ปฏกิ ลู ทถ่ี กู ตอ้ ง
รวมทง้ั ยงั ขาดความตระหนกั ในการดำ� เนนิ การควบคมุ ผไู้ ดร้ บั อนญุ าตประกอบกจิ การสบู สง่ิ ปฏกิ ลู ในเขตพนื้ ทรี่ บั ผดิ ชอบ
ของตนเองในการนำ� สง่ิ ปฏิกูลไปบ�ำบดั อยา่ งถกู ตอ้ ง
3.1.2 พระราชบัญญัติรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง พ.ศ.
2535(20) เป็นพระราชบัญญัติท่ีมอบอ�ำนาจให้องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน หรือองค์การบริหารส่วนจังหวัดมีอ�ำนาจ
ในการจัดการในเร่ืองความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง หมวดท่ี 1 การรักษาความสะอาด
ในทส่ี าธารณะและสถานสาธารณะ มาตรา 14 หา้ มมใิ หผ้ ใู้ ดปลอ่ ยสตั ว์ ถา่ ยมลู บนถนน และมไิ ดข้ จดั มลู ดงั กลา่ วใหห้ มด
ไป และมาตรา 29 หา้ มมใิ หผ้ ใู้ ดถา่ ยอจุ จาระหรอื ปสั สาวะลงในทส่ี าธารณะหรอื สถานสาธารณะซง่ึ มใิ ชส่ ถานทท่ี ร่ี าชการ
สว่ นทอ้ งถน่ิ ไดจ้ ดั ไวเ้ พอื่ การนนั้ และมาตรา 30 หา้ มมใิ หผ้ ใู้ ด เท ปลอ่ ยหรอื ระบายอจุ จาระหรอื ปสั สาวะจากอาคารหรอื
ยานพาหนะลงในทางน้�ำและมาตรา 31 ห้ามมิให้ผู้ใดทิ้งส่ิงปฏิกูลมูลฝอยในท่ีสาธารณะและสถานสาธารณะ
แต่การปฏบิ ัตเิ พอ่ื ให้บังคบั ใช้ทางกฎหมายยงั ไมส่ ามารถดำ� เนนิ การได้
3.2 กระทรวงสาธารณสุขได้ออกประกาศกระทรวงฉบับที่ 281 ก�ำหนดปริมาณใช้เกลือไนเตรทหรือ
ไนไตรทใ์ นผลติ ภณั ฑเ์ นอ้ื หมกั โดยใหใ้ ชเ้ กลอื โซเดยี มไนไตรทไ์ ดป้ รมิ าณไมเ่ กนิ 125 มลิ ลกิ รมั ตอ่ กโิ ลกรมั และโซเดยี ม
ไนเตรทได้ปริมาณไม่เกิน 500 มลิ ลิกรมั ต่อกิโลกรมั จากการตรวจหาปริมาณการปนเปื้อนของไนเตรทและไนไตรท์
ในผกั ผลไมแ้ ละอาหารประเภทเนือ้ สัตว์แปรรปู พบว่ามกี ารปนเปือ้ นของไนเตรทสูง (21) มากกว่าอาหารประเภทอืน่
นอกจากนี้ พบว่าปลาร้าปลาตากแห้งเป็นอาหารที่มีการปนเปื้อนของไนโตรซามีนสูงถึง 66.5 ไมโครกรัมต่อกิโลกรัม
(22) และพบวา่ หากมพี ยาธใิ บไมใ้ นตบั ในอาหารรว่ มกบั ไนโตรซามนี กย็ งิ่ เพมิ่ ความเสยี่ งตอ่ การเกดิ มะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดไี ดม้ าก
ขึ้น ในปัจจุบันประเทศไทย โดยแต่ท่ีน่าเป็นห่วงคือผู้ผลิตพวกผลิตภัณฑ์อาหารพื้นบ้านที่อาจขาดความรู้ความเข้าใจ
172

หนว่ ยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ท่อน้ำ� ดรี ะดบั ชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ครง้ั ที่ 2 พทุ ธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนรู้สขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

ในการใช้อย่างถูกต้องหรอื ใช้เกนิ ปริมาณทกี่ ำ� หนด และไม่มกี ารติดฉลากส่วนผสมตา่ งๆ เพ่ือใหข้ อ้ มูลผ้บู ริโภค
3.3 ปัจจบุ นั นโยบายการดำ� เนนิ งานของรฐั มนตรีวา่ การกระทรวงสาธารณสขุ (ศ.นพ.รชั ตะ รัชตะนาวนิ )
และรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุข (นพ.สมศักด์ิ ชุณหรัศม์ิ) ข้อ 7 ว่าด้วยเร่ืองการจัดการโรคติดต่อและ
ภยั คกุ คามดา้ นสขุ ภาพ ขอ้ 7.1 ไดเ้ รง่ รดั และดำ� เนนิ การใหเ้ กดิ ความยงั่ ยนื ในการกำ� จดั กวาดลา้ ง และควบคมุ โรคตดิ ตอ่
ทป่ี อ้ งกนั ได้ด้วยวัคซนี โดยเฉพาะโรค โปลโิ อ หัด คอตบี บาดทะยัก ไอกรน และเพมิ่ ประสิทธิภาพการป้องกนั ควบคุม
โรคตดิ ตอ่ ที่ส�ำคญั เชน่ วณั โรค โรคเอดส์ โรคตดิ ต่อน�ำโดยแมลง โรคตบั อกั เสบ และโรคพยาธใิ บไม้ตบั
4. บทบาทขององคก์ รและผ้มู สี ่วนเก่ียวขอ้ ง
4.1 การจัดการเรียนการสอนหน่วยการจัดประสบการณ์พยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน�้ำดีในโรงเรียน
มหี ลายจงั หวดั ทไี่ ดด้ ำ� เนนิ การในเรอ่ื งน้ี อาทิ เชน่ จงั หวดั สกลนคร มกี ารออกแบบการเรยี นการสอนใหเ้ หมาะสมกบั เดก็
แตล่ ะระดบั ชน้ั เช่น นักเรียนระดบั ปฐมวยั มกี ารผลติ ส่อื การสอนเพ่ือใหค้ วามร้เู กีย่ วกบั ปลา ระดับชน้ั ประถมศึกษาท�ำ
เป็นบทเรียนส�ำเร็จรูป ระดับมัธยมศึกษาตอนต้นสร้างบทเรียนส�ำเร็จรูปช้ันสูง ผลที่เกิดข้ึนคือ เกิดการตระหนักรู้
ในพิษภัยของโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน�้ำดี ส่งผลให้ไม่กินอาหารท่ีท�ำจากปลาดิบโดยเด็ดขาด หรือจังหวัด
ขอนแก่นร่วมกับมหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้ใช้หน่วยการจัดประสบการณ์โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้�ำดีส�ำหรับ
นักเรยี นช้ันประถมศึกษาปที ี่ 3 ถงึ 6 มากกกว่า 3 ปี ใน 35 โรงเรยี นนำ� รอ่ ง
4.2 การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของประชาชนในพื้นที่ให้ ลด ละ เลิก การกินปลาดิบ มีการด�ำเนินงาน
ในหลายพื้นท่ี อาทิเช่น จังหวัดสกลนครมีการขับเคล่ือนการด�ำเนินงานในรูปแบบการเปิดโอกาสให้ภาคีเครือข่าย
ท่ีเก่ยี วขอ้ งเข้ามามีส่วนร่วมในการด�ำเนินงานในพื้นที่
4.3 กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมควบคุมโรค มหาวิทยาลัยขอนแก่น ส�ำนักงานหลักประกันสุขภาพ
แหง่ ชาต ิ และหนว่ ยงานภาคเี ครอื ขา่ ยทเ่ี กยี่ วขอ้ ง ไดร้ ว่ มกนั ขบั เคลอ่ื น “ยทุ ธศาสตรก์ ำ� จดั พยาธใิ บไมต้ บั ลดมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ด”ี
ซงึ่ เปน็ วาระคนอสิ าน เรมิ่ นำ� รอ่ งในปี 2555 ตอ่ เนอ่ื งถงึ ปจั จบุ นั โดยสำ� นกั โรคตดิ ตอ่ ทวั่ ไป และสำ� นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ
โรคระดับเขต (สคร.5, 6 และ 7) ไดส้ ง่ เสรมิ ให้เกดิ การขบั เคล่อื นการด�ำเนินงานเพ่ือแกไ้ ขปญั หาโรคพยาธใิ บไม้ตับและ
มะเร็งท่อน�้ำดี เพื่อขับเคล่ือนการด�ำเนินงานผ่านเวทีการนิเทศติดตามของผู้ตรวจราชการเขตบริการสุขภาพ นอกจากนี้
ส�ำนักงานป้องกันควบคุมโรคท่ี 7 จังหวัดขอนแก่น ได้มีการจัดตั้งศูนย์ประสานงานโรคพยาธิใบไม้ในตับและมะเร็ง
ท่อนำ้� ดีภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ขน้ึ มา เพอื่ เป็นแกนน�ำในการประสานการด�ำเนนิ งานในพื้นท่รี ว่ มกัน
4.4 ส�ำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติในพื้นที่ได้สนับสนุนงบประมาณในการขับเคลื่อนการด�ำเนิน
งานเพอื่ แกไ้ ขปญั หาโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดใี นพน้ื ที่ และมบี างจงั หวดั ทจ่ี ดั สรรงบบรกิ ารสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ
และปอ้ งกนั โรคส�ำหรบั เขตพื้นท่ีมาเพ่อื แก้ไขปัญหาตนเอง
4.5 มหาวิทยาลัยขอนแก่น ศูนย์วิจัยโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน�้ำดี และหน่วยงานในพ้ืนท่ีได้ขับ
เคล่อื นกิจกรรมในการแกไ้ ขปญั หา ดงั นี้
4.5.1 การพัฒนาต�ำบลต้นแบบ “ละว้าโมเดล” เพื่อเป็นกรณีศึกษาการควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับ
แบบบูรณาการวิถีนเิ วศสุขภาพ/สขุ ภาพหน่ึงเดยี ว ณ แก่งละว้า อ�ำเภอบา้ นไผ่ จงั หวดั ขอนแกน่ หรือสขุ ภาพหนึ่งเดยี ว
(One Health) โดยอาศยั หลกั การบรู ณาการความรหู้ ลากหลายสาขา (แพทย์ สตั วแพทย์ สาธารณสขุ วทิ ยาศาสตร์ ฯลฯ)
ใชค้ วามรว่ มมอื จากทกุ ภาคสว่ น เชน่ ชาวบา้ น ผนู้ ำ� ชมุ ชน ปราชญช์ าวบา้ น ครู พระสงฆ์ อสม. เจา้ หนา้ ทอ่ี นามยั องคก์ าร
บริหารส่วนต�ำบล สาธารณสุขอำ� เภอ นกั วชิ าการ ฯลฯ และดำ� เนนิ การครอบคลมุ ทกุ มติ ิ (ผใู้ หญ่ เด็ก คนชรา ทกุ สถานะ
การศึกษาและฐานะทางเศรษฐกจิ ) ผลการด�ำเนนิ งานทผี่ า่ นไป 5 ปี พบวา่ ประชาชนในพนื้ ทตี่ ดิ เชื้อพยาธิใบไม้ตบั ลดลง
เกนิ คร่งึ และปลาในแกง่ ละว้าติดพยาธใิ บไมต้ บั น้อยลง จากรอ้ ยละ 70 เหลือเพยี งนอ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 1 ในปัจจบุ นั

173

หน่วยการเรียนรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน�้ำดีระดบั ชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ ครัง้ ที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรู้สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

4.5.2 การพฒั นาระบบการดแู ลกลมุ่ เสย่ี งและกลมุ่ ผปู้ ว่ ยมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดี โดยการใชร้ ะบบคอมพวิ เตอร์
ซอฟแวร ์ ในการลงทะเบียนกลุ่มเส่ยี งโดยเจ้าหนา้ ที่โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตำ� บล (รพ.สต.) นอกจากนื้ ยงั สามารถ
ลงข้อมูลกลุม่ ทไ่ี ดร้ ับการตรวจคดั กรองและเฝา้ ระวังโดยแพทย์เวชปฏิบัติทัว่ ไปจากโรงพยาบาล (รพ.) ชุมชน ตลอดจน
ข้อมูลการตรวจวินิจฉัยและรักษาท้ังในกลุ่มผู้ป่วยและกลุ่มเสี่ยง ผู้ป่วยมะเร็งท่อน้�ำดีเป็นการเฝ้าระวังเชิงรุกใช้ระบบ
ตวั เลข 13 หลกั เมื่อผปู้ ว่ ยไปตรวจอลั ตรา้ ซาวด์ นำ� ไมว่ ่าที่ รพ.สต. แหง่ ใดก็ตาม หากผู้ปว่ ยอนุญาตให้แพทยไ์ ด้เข้าถงึ
ข้อมูล ก็จะสามารถสร้างความต่อเนื่องของการรักษาได้ทันที โครงการนี้ได้ฝึกอบรมเจ้าหน้าที่ รพ.สต. แพทย์ประจ�ำ
รพ.ชุมชน ศัลยแพทย์ และเจ้าหน้าที่พยาบาลเพื่อให้สามารถคัดกรองและเฝ้าระวังตลอดจนการรักษาโรคได้อย่าง
มีประสิทธิภาพ ระบบนี้จะชว่ ยรองรับยทุ ธศาสตร์การตอ่ ส้กู บั ปัญหานไี้ ดใ้ นอนาคต
4.5.3 การรณรงคจ์ ดั กจิ กรรมสขุ ศกึ ษาและประชาสมั พนั ธใ์ นวงกวา้ ง การรณรงค์ “อาหารปลอดภยั
ปลารา้ ตม้ ส้มตำ� แซบ”
4.6 โรงพยาบาลศนู ยส์ ว่ นหนงึ่ ในพนื้ ท่ี เชน่ โรงพยาบาลมะเรง็ อดุ รธานี โรงพยาบาลรอ้ ยเอด็ โรงพยาบาล
ขอนแก่น เปน็ ตน้ ได้ดำ� เนินการจดั ท�ำโปรแกรมทะเบียนมะเรง็ เพอื่ จัดเกบ็ ข้อมลู กลุ่มเสีย่ ง กลุม่ ปว่ ย และกลุม่ ตายด้วย
มะเรง็ ทกุ ชนิดในพ้ืนท่ี
4.7 มูลนิธิมะเร็งท่อน้�ำดีร่วมกับภาครัฐ และเอกชนในการขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหาน้ี โดยได้ลงนาม
ความรว่ มมอื กบั กระทรวงสาธารณสขุ มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่ และบรษิ ทั ซพี ี ออลล์ จำ� กดั (มหาชน) เพอ่ื การแกไ้ ขปญั หา
แบบมสี ว่ นรว่ ม และบรู ณาการ นบั วา่ เปน็ มติ ใิ หมใ่ นการแกไ้ ขปญั หาโดยภาคประชาชนสงั คมและภาครฐั อยา่ งเปน็ รปู ธรรม
5. ข้อจ�ำกัดในการด�ำเนนิ งานและการแก้ไขปญั หา
การด�ำเนนิ งานเพื่อกำ� จัดปญั หาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดมี ขี อ้ จ�ำกดั ดังนี้
5.1 ประชาชนทง้ั ในกลมุ่ คนทวั่ ไป กลมุ่ เสยี่ ง และกลมุ่ ผปู้ ว่ ย ขาดความรคู้ วามเขา้ ใจตระหนกั และละเลย
ถึงโทษพิษภัยโรคมะเร็งท่อน�้ำดี ตลอดจนแนวปฏิบัติในการปรับเปล่ียนวิถีชีวิตให้เหมาะสมและถูกต้อง จากข้อจ�ำกัด
ในการส่ือสารสู่สาธารณะในรูปแบบตา่ งๆ และช่องทางสื่อสารยังขาดประสิทธิภาพ ขาดการรวมพลังเครือขา่ ยส่ือสาร
ทกุ ภาคสว่ นในทกุ ระดบั ในการหนนุ เสรมิ การทำ� งานไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ทำ� ใหไ้ มส่ ามารถเขา้ ถงึ กลมุ่ เปา้ หมายเฉพาะ
ท่ีมีความแตกต่างจากกลุ่มเป้าหมายท่ัวไป ไม่เหมาะสมกับบริบทและภูมิปัญญาของสังคมไทย ท�ำให้ไม่สามารถสร้าง
กระแสความตระหนักรู้ความเสี่ยง จิตส�ำนึกในด้านสุขภาพและการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการบริโภคของประชาชน
เพื่อให้เป็นส่วนหน่ึงของวัฒนธรรมและวิถีชีวิตของสังคมไทยได้อนึ่งบุคลากรทางการแพทย์ก็ยังมีความรู้ความเข้าใจ
ที่คลาดเคล่ือนอยู่ ยังคิดและเชื่อว่าโรคมะเร็งท่อน�้ำดีเป็นโรคท่ีรักษาไม่ได้ “ผ่าก็ตาย ไม่ผ่าก็ตาย” หรือคิดว่าการ
ให้การรักษาด้วยการให้ยาถ่ายพยาธิชว่ ยแก้ปญั หาได้
5.2 นโยบายระดบั ชาตแิ ละระดบั พนื้ ทข่ี าดความเปน็ เอกภาพในดา้ นการหนนุ เสรมิ การปรบั เปลยี่ นคา่ นยิ ม
วัฒนธรรม และสภาพแวดล้อมท่ีเอ้ือต่อวิถีชีวิตที่ไม่กินปลาดิบ ไม่กินเน้ือดิบในขณะที่การสร้างนโยบายสาธารณะใน
กลุ่มเป้าหมายและพื้นที่เฉพาะก็ยังมีข้อจ�ำกัดในการขยายผลสู่ระดับประชากรในวงกว้าง ซ่ึงจ�ำเป็นต้องมีความชัดเจน
ของทิศทางนโยบาย แผน และแนวปฏิบัติ ในการลดปัจจัยเส่ียงและโอกาสเส่ียง โดยใช้มาตรการที่เน้นการป้องกัน
ระดับปฐมภมู ทิ ่มี ีประสิทธิผลและประสิทธิภาพ ทง้ั ทางด้านสงิ่ แวดล้อม ด้านสงั คมประชากร โดยเฉพาะอย่างยง่ิ การให้
ข้อมูลขา่ วสาร
5.3 ระบบเฝา้ ระวงั คัดกรอง ค้นหากลุ่มเสี่ยงและกล่มุ ป่วยไม่ครอบคลมุ และไม่เปน็ ระบบเน่อื งจากยังมี
ลกั ษณะตา่ งคนตา่ งทำ� ขาดการบรู ณาการและการจดั วางระบบงาน การพฒั นาระบบขอ้ มลู การเฝา้ ระวงั ตดิ ตามควบคมุ
ป้องกันโรคและการใช้ประโยชน์ในลักษณะเครือข่ายเช่ือมโยงในระดับชาติขาดความรู้ ทักษะและความพร้อมของ
174

หน่วยการเรยี นรู้ เรือ่ งโรคพยาธใิ บไม้ตับและมะเร็งทอ่ นำ้� ดีระดับชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ ครงั้ ท่ี 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรียนรสู้ ุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

บคุ ลากรและเครอ่ื งมอื อปุ กรณท์ จี่ ำ� เปน็ ในการตรวจวดั คดั กรองทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพเพยี งพอ โดยสว่ นใหญก่ ารคดั กรองเปน็
เพียงเพ่ือหาผู้ป่วย มิใช่เพ่ือการหากลุ่มเส่ียงและเตรียมการป้องกันต้ังแต่เริ่มต้น และการด�ำเนินการกับกลุ่มเส่ียงหรือ
กล่มุ ปกติ มกั เป็นการแนะน�ำใหต้ รวจซ้�ำ แตก่ ารให้ค�ำแนะนำ� เพ่อื ปอ้ งกนั ยังไมเ่ ป็นรูปธรรมท่ชี ดั เจน
5.4 ระบบบริการสุขภาพมีศักยภาพไม่เพียงพอ ในกรณีของโรคมะเร็งท่อน้�ำดี ยังพบว่ามีผู้ป่วยจ�ำนวน
มากที่ต้องรอการผ่าตัด เน่ืองจากจ�ำนวนผู้ป่วยมากกว่าทีมศัลยแพทย์และทีมรักษาพยาบาลตลอดจนการดูแลผู้ป่วย
แบบองค์รวมทง้ั ด้านสงั คม เศรษฐกิจ โดยเฉพาะอย่างยงิ่ ในระยะเจ็บป่วยและตอ้ งรบั การรกั ษา
5.5 การบรหิ ารจดั การความรยู้ งั ขาดประสทิ ธภิ าพ เนอ่ื งจากองคค์ วามรทู้ ม่ี อี ยกู่ ระจดั กระจายอยใู่ นแตล่ ะ
หน่วยงานองค์กร เฉพาะพื้นท่ี ขาดความจำ� เพาะและการใชป้ ระโยชนร์ ว่ มกัน จำ� เป็นต้องพฒั นากระบวนการรวบรวม
สังเคราะห์ วิจัยพัฒนา และการประยุกต์ใช้ประโยชน์จากองค์ความรู้ในการก�ำหนดนโยบายสาธารณะ ยุทธศาสตร์
การพัฒนา การบริหาจัดการแผนงานโครงการ ระบบงาน การบริหารจัดการทรัพยากร การพัฒนาระบบข้อมูล
และระบบบริการสุขภาพทั้ง ในด้านการส่งเสริมสุขภาพ การเฝ้าระวังป้องกันควบคุมโรค ดูแลรักษาและฟื้นฟูสภาพ
ตลอดจนการติดตามประเมินผล ท่ีลดความซ้�ำซ้อนมีความเช่ือมโยงในภาพรวมแบบบูรณาการครบวงจรท่ีเหมาะสม
สอดคล้องกับบริบทแวดลอ้ มของพนื้ ทีแ่ ละมีประสทิ ธิภาพทงั้ ในระยะสน้ั และระยะยาว
6. ประเด็นพจิ ารณาของสมชั ชาสุขภาพแหง่ ชาติ
ขอใหส้ มชั ชาสขุ ภาพแหง่ ชาตพิ จิ ารณาเอกสารสมชั ชาสขุ ภาพ 7 / หลกั 4 การกำ� จดั ปญั หาโรคพยาธใิ บไมต้ ับ
และมะเร็งทอ่ น�้ำดใี นประชาชน
เอกสารอา้ งอิง
สถาบนั มะเร็งแห่งชาตกิ รมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสขุ . Cancer in Thailand 2007-2009. RetrievedNovem-

ber 2, 2014 from http://www.nci.go.th/th/cancer_record/cancer_rec1.html
กลมุ่ สถานะสขุ ภาพ กลมุ่ ภารกจิ ดา้ นขอ้ มลู ขา่ วสารสขุ ภาพ ส�ำนกั นโยบายและยทุ ธศาสตร์ พ.ศ.2555. สถติ กิ ารเกดิ และ

สาเหตกุ ารตายทสี่ �ำคญั ของประเทศไทยปี 2555. Retrieved October 10, 2014 from http://bps.ops.
moph.go.th/index.php?mod=bps&doc=5
Sriamporn S, Parkin DM, Pisani P, et al (2005). A prospective study of diet, lifestyle, and genetic fac-
tors and the risk of cancer in Khon Kaen Province, northeast Thailand: description of the
cohort. Asian Pac J Cancer Prev, 6, 295-303.
Sripa B, Pairojkul C (2008). Cholangiocarcinoma: lessons from Thailand. Curr Opin Gastroenterol, 24,
349 -56.
ฐิติมา วงศาโรจน์, และคณะ.การศึกษาสถานการณโ์ รคหนอนพยาธิและโปรโตซัวในล�ำไสใ้ นประเทศไทย ปี พ.ศ.2552.
The 96 Years of Opisthorchiasis: Past, Present and Future International Congress of Liver Flukes
7-8 March 2011 (2554), Pullman Raja Orchid Hotel, KhonKaen, Thailand.
Wonga N, Thaewnongiew K,Laithavewat L, Singthong S, KutchamartS, Tangsawad S, Phothimol S.
Prevalence ofOV Infection and Behavior for Prevention and Control of OV and CCA among
People Upper Northeast, 2013. Proceeding in Joint International Tropical Medicine Meeting
2013 (JITMM 2013) 11-13 December 2013 Centara Grand & Bangkok Convention Centre at
Central World.

175

หนว่ ยการเรียนรู้ เรือ่ งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ท่อนำ�้ ดรี ะดับชนั้ ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงครง้ั ท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรียนรูส้ ุขศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขัน้ พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

Supannee Sriamporn, DM Parkin, P Pisani, V Vatanasapt, K Suwanrungruang, S Kamsa-ard, P Pengsaa,
Kritpetcharat, V Pipitgool, P Vatanasapt A Prospective Study of Diet, Lifestyle, and Genetic
Factors and the Risk of Cancer in KhonKaen Province, Northeast Thailand: Description of the
Cohort. Asian Pacific J Cancer Prev, 20056, 295-303.

Zhang BH, Yang BH, Tang ZY. 2004. Randomized controlled trial of screening for hepatocellular
carcinoma.J Cancer Res ClinOncol,Jul ; 130 (7) : 417-22.

Khuntikeo N, Pugkhem A, Bhudhisawasdi V, et al (2008). Major hepatic resection for hilar holangio-
carcinoma without preoperative biliary drainage. Asian Pac J Cancer Prev, 9, 83-5.

Khuntikeo N, Pugkhem A, Titapun A, et al (2014). Surgical management of perihilar cholangiocarci-
noma: a Khon Kaen experience. J Hepatobiliary Pancreat Sci, 21, 512-4.

KesornThaewnongiew, Seri Singthong, SaowaluxKutchamart, Sasithorn Tangsawad, SupanneePromthet,
SupanSailugkum, NarongWongba. Prevalence and Risk Factors for Opisthorchisviverrini Infec-
tions in Upper Northeast Thailand.Asian Pac J Cancer Prev, 15 (16), 6609-6612.

Sithithaworn P, Andrews RH, Van De N, et al (2012).The current status of opisthorchiasis and clonor-
chiasis in the Mekong basin.Parasitology Int, 61, 10-6.

Wattanayingcharoenchai S, Nithikathkul C, Wongsaroj T, et al (2011). Geographic information system
of Opisthorchisviverriniin northeast Thailand.Asian Biomedicine, 687-91.

Saengsawang P, Promthet S, Bradshaw P (2012). Prevalence of OV infection in Yasothon province,
Northeast Thailand.Asian Pac J Cancer Prev, 13 , 3399-402.

Rangsin R, Mungthin M, Taamasri P et al (2009). Incidence and risk factors of Opisthorchisviverriniin-
fections in ruralcommunity in Thailand.Am J Trop Med Hyg, 81,152-5.

ทวีทอง หงษ์วิวัฒน์. (ม.ป.ป.). บริโภคนิสัย: แนวคิดและแนวทางการวิจัยทางสังคมศาสตร์เพ่ือการควบคุมโรคพยาธิ
ใบไม้ตับ. ในมหาวิทยาลัยมหิดลและกระทรวงสาธารณสุข. โรคพยาธิใบไม้ตับ: บริโภคนิสัยกับแนวคิดและ
การแกไ้ ขทางสังคมศาสตรแ์ ละสุขศึกษา การประชมุ เชิงปฏบิ ัตกิ าร วันท่ี 14-16 สงิ หาคม 2528 ณ โรงแรม
เอเชีย พทั ยา ชลบรุ .ี

วลยั ทพิ ย์ สาชลวจิ ารณ.์ (ม.ป.ป.). บรโิ ภคนสิ ยั : แนวคดิ และแนวทางการวจิ ยั ทางสงั คมศาสตรเ์ พอื่ การควบคมุ โรคพยาธิ
ใบไม้ตับ. ในมหาวิทยาลัยมหิดลและกระทรวงสาธารณสุข. โรคพยาธิใบไม้ตับ : บริโภคนิสัยกับแนวคิดและ
การแก้ไขทางสงั คมศาสตร์และสขุ ศึกษา การประชุมเชงิ ปฏบิ ัตกิ าร วันท่ี 14-16 สงิ หาคม 2528 ณ โรงแรม
เอเชีย พัทยา ชลบรุ .ี

พษิ ณุ อตุ ตมะเวทนิ และคณะ. (2543). รายงานการวจิ ยั เรอื่ งพฤตกิ รรมการบรโิ ภคอาหารทนี่ �ำไปสสู่ ภาวการณเ์ จบ็ ปว่ ย
ของประชาชนภาค ตะวนั ออกเฉียงเหนือ. ขอนแก่น : คณะสาธารณสขุ ศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่ .

สันติ ศรมณี. (ม.ป.ป.). แนวคิดและการด�ำเนินงานเร่ืองโรคพยาธิใบไม้ตับ ของมหาวิทยาลัยมหิดล. ในมหาวิทยาลัย
มหิดลและกระทรวงสาธารณสุข. โรคพยาธิใบไม้ตับ : บริโภคนิสัยกับแนวคิดและการแก้ไขทางสังคมศาสตร์
และสุขศกึ ษา การประชุมเชิงปฏิบัติการ วันท่ี 14-16 สิงหาคม 2528 ณ โรงแรมเอเชยี พทั ยา ชลบุรี.

พระราชบัญญัตริ กั ษาความสะอาดและความเป็นระเบยี บเรยี บร้อยของบา้ นเมอื ง พ.ศ.2535. Retrieved November
7, 2014. From http://law.longdo.com/law/474/

176

หน่วยการเรยี นรู้ เรอื่ งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเร็งท่อน�้ำดรี ะดับชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรงุ ครั้งท่ี 2 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศึกษา ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พื้นฐาน พุทธศักราช 2551

Migasena P, Reaunsuwan W, ChangbumrungS.Nitrates and nitrites in local Thai preserved protein
foods. J Med Asso Thai 1980; 63 : 500-5.

Mitacek EJ, Brunnemann KD, Suttajit M, Martin N, Limsila T, Ohshima H, et al. Exposure to N-nitros-
ocompounds in a population of high liver cancer regions in Thailand :volatile nitrosamine
(VNA) levels in Thai food. Food ChemToxicol1999; 37 : 297-305

177

หนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ นำ�้ ดีระดับชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครง้ั ที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551

178
สมัชชาสุขภาพแหง่ ชาติคร้งั ที่ 7 สมชั ชาสขุ ภาพ 7 / หลกั 4
ระเบยี บวาระที่ 2.4 7 พฤศจิกายน 2557

ร่าง เสน้ ทางเดินการขับเคลอื่ นมติการกำ� จัดปญั หาโรคพยาธิใบไมต้ บั และมะเร็งท่อนำ้� ดี ในประชาชน

ปจั จัยนำ� เข้า กระบวนการ ผลผลติ /ตวั ชี้วดั ผลลพั ธ์/ผลกระทบ

การจัดท�ำแผนยทุ ธศาสตร์ทศวรรษกำ� จัดปัญหาโรคพยาธิใบไมต้ ับและมะเร็งท่อนำ�้ ดี

- กระทรวงสาธารณสขุ การจัดท�ำแผนยุทธศาสตร์ทศวรรษ ผลผลิต : แผนงานโครงการระดับชาต/ิ
- กรมควบคมุ โรค ก�ำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและ จงั หวัด
- กรมการแพทย์ มะเร็งท่อนำ้� ดีให้เสรจ็ ภายใน 3 เดอื น ตัวชี้วัด : จ�ำนวนจังหวัดท่ีมีการด�ำเนิน
- กรมอนามยั หลงั จากผ่านมติของครม. งานตามแผนงาน
- กรมสนับสนนุ บริการสขุ ภาพ
- สำ� นักงานปลัดกระทรวง
- สาธารณสุข
- กรมพัฒนาการแพทยแ์ ผนไทย
และการแพทยท์ างเลอื ก
- กระทรวงศึกษาธกิ าร
- กระทรวงมหาดไทย
- กระทรวงวฒั นธรรม
- กรมปศสุ ัตว์
- กรมสง่ เสรมิ การปกครองส่วนทอ้ งถ่นิ
- องค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถ่ิน
- สถาบันวิชาการ
- สปสช
- สช.

ปัจจยั น�ำเขา้ กระบวนการ ผลผลิต/ตัวชว้ี ดั ผลลพั ธ/์ ผลกระทบ

การเฝา้ ระวัง การคดั กรอง การวินจิ ฉยั และการรักษา
หนว่ ยการเรียนรู้ เรอื่ งโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ท่อน้ำ� ดีระดับชั้นประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ คร้งั ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)
กรมควบคมุ โรค โดยสำ� นักโรคตดิ ต่อท่วั ไป - เปน็ แกนหลกั ในการผลกั ดนั การจดั ผลผลิต :
กลมุ่ สาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน พุทธศกั ราช 2551ท�ำแผนยุทธศาสตร์ทศวรรษก�ำจัด 1. มีการเฝา้ ระวังโรคในพนื้ ทีเ่ ปา้ หมาย
ปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง 2. จำ� นวนกลมุ่ เสย่ี งทไี่ ด้รบั การคดั กรอง
179 ทอ่ นำ้� ดี ตัวช้ีวัด :
- พฒั นาองคค์ วามรู้ 1. ความชุกของโรคพยาธิใบไม้ตับไม่เกิน
- จัดระบบเฝ้าระวังโรคและการ รอ้ ยละ 5 ในระดบั หมบู่ า้ น (สำ� รวจอย่าง
คัดกรองสนับสนุนวิชาการในการ น้อยทุก 2 ปี) ส่วนการท�ำ National
ควบคมุ โรคตดิ ตามความกา้ วหนา้ ของการ survey ควรด�ำเนินการทกุ 5 ปี
ด�ำเนินงานร่วมกับภาคีเครือข่ายภาครัฐ
ภาคประชาสงั คมและภาคประชาชน

กรมการแพทย์โดยสถาบันมะเร็งแห่งชาติ พัฒนาศักยภาพของบุคลากรและ ผลผลติ :
และหนว่ ยงานทเี่ กย่ี วขอ้ ง ระบบทะเบียนมะเร็งท่อน�้ำดีและ 1. ประชาชนอายุ 40 ปีขึ้นไป ได้รับ
สนับสนุนวิชาการ ผลักดัน การคัด การคัดกรองท่มี คี ณุ ภาพ และครอบคลุม
กรอง วินิจฉัยรักษา ผู้ป่วยมะเร็ง 2. มีการพัฒนาทะเบียนมะเร็งท่อน�้ำดี
ท่อนำ�้ ดีใหไ้ ดใ้ นระยะแรกเร่ิม (ดำ� เนนิ ในโรงพยาบาล (ให้เป็นรูปแบบเดียวกัน
การภายในระยะเวลา 2 ปี แรกหลัง ทงั้ ประเทศ)
จากผา่ นมตขิ อง ครม.) 3. มีระบบส่งต่อที่มีประสิทธิภาพรวดเร็ว
ทนั เวลา มีศนู ย์ส่งต่อมีคุณภาพ
4. มีการพัฒนาบุคลากรด้านศัลยกรรม/
รังสีรักษา/เคมีบ�ำบัด/การพยาบาลและ
ด้านอนื่ ๆ
ตัวชวี้ ดั :
1. พบผู้ป่วยในระยะแรกเพมิ่ มากขนึ้
2. ค ว า ม ชุ ก ข อ ง โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ท ่ อ น้� ำ ดี
“ไม่เพ่มิ ”

หนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ นำ�้ ดีระดับชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครง้ั ที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)ปจั จัยน�ำเขา้กระบวนการผลผลติ /ตัวชี้วดัผลลพั ธ์/ผลกระทบ

กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551การเฝา้ ระวัง การคัดกรอง การวินจิ ฉยั และการรักษา (ตอ่ )

180กรมสนับสนุนบริการสขุ ภาพ พั ฒ น า ศั ก ย ภ า พ อ า ส า ส มั ค ร ผลผลติ :
สาธารณสุขประจ�ำหมู่บ้าน (อสม.) 1. อสม.มคี วามรใู้ นเรอ่ื งพยาธใิ บไมต้ บั และ
ในพื้นท่ีต�ำบลจัดการสุขภาพ ให้เป็น มะเร็งทอ่ นำ้� ดแี ละการปอ้ งกนั ควบคุมโรค
นักจัดการสุขภาพชุมชน มีความรู้ใน 2. จำ� นวน อสม. ทไ่ี ดร้ บั การพฒั นาศกั ยภาพ
การป้องกันโรคจัดกระบวนการสร้าง ด้านการคัดกรองดว้ ย verbal screening
สุขนิสัยและร่วมจัดกิจกรรมรณรงค์ 3. จำ� นวนประชาชนกลมุ่ เสยี่ งทไี่ ดร้ บั การ
ตลอดจนท�ำตัวเป็นแบบอย่างใน คัดกรองและคำ� แนะนำ�
การปอ้ งกนั โรคพยาธใิ บไมต้ บั ทนี่ ำ� ไป ตวั ช้วี ัด :
สูก่ ารป้องกนั ควบคุมโรคในพน้ื ที่ 1. พบผู้ป่วยในระยะแรกเพ่ิมขึน้

2. ประชาชนมีพฤติกรรมการบริโภค
ที่ถูกต้องและดตี ่อสขุ ภาพ “เพม่ิ ขึ้น”

ส�ำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข - พัฒนาเครือข่ายหน่วยบริการใน ผลผลิต : กลุ่มเสี่ยง/กลุ่มป่วยเข้าถึง
การตรวจวินิจฉัย การคัดกรอง และ การรบั บรกิ ารมากขน้ึ และไดร้ บั การดแู ล
การรกั ษาโรคมะเรง็ ทอ่ นำ�้ ดอี ยา่ งทว่ั ถงึ รกั ษาอย่างเหมาะสม
และมปี ระสิทธิภาพ ตัวชว้ี ัด : จำ� นวนผู้ปว่ ยทร่ี อดชวี ติ เพม่ิ ข้นึ
- จัดให้มีระบบในการปรึกษาแพทย์ (เริ่มเหน็ ผลในปที ่ี 3 เป็นต้นไป)
ผเู้ ชย่ี วชาญในพน้ื ทอ่ี ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ
- พัฒนาศักยภาพของศัลยแพทย์เพ่ือ
ให้สามารถดูแลผู้ป่วยได้อย่างดี
ในโรงพยาบาลศูนย์โรงพยาบาลทั่วไป
ในจังหวัดท่ีมีปัญหาให้ประชาชนเข้าถึง
ระบบบริการสุขภาพเพื่อการตรวจ
รักษาได้ในพื้นที่ของตนเอง และไม่
เปน็ ภาระดา้ นการเงนิ ของผปู้ ว่ ย

ปจั จัยนำ� เขา้ กระบวนการ ผลผลติ /ตัวชี้วัด ผลลพั ธ/์ ผลกระทบ

การเฝา้ ระวัง การคัดกรอง การวินจิ ฉัยและการรักษา (ตอ่ )

กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและ - จัดให้มีการดูแลรักษาแบบประคับ ผลผลิต :
การแพทย์ทางเลอื ก หนว่ ยการเรียนรู้ เรอื่ งโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ท่อน้ำ� ดีระดับชั้นประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ คร้งั ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)ประคอง (Palliative care) ผปู้ ่วยโรค 1. กลุ่มเส่ียง/กลุ่มผู้ป่วยเข้าถึงการรับ
มะเรง็ ทอ่ นำ้� ดี โดยใชส้ มนุ ไพรไทยและ บริการมากขึ้น และได้รับการดูแลรักษา
กลมุ่ สาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน พุทธศกั ราช 2551ภูมิปัญญาแพทยแ์ ผนไทยอย่างเหมาะสม
- จดั ใหม้ กี ารดแู ลแบบผสมผสาน เพอื่ ตัวชว้ี ัด :
181 พัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและ 1. จำ� นวนหนว่ ยงานทม่ี กี ารพฒั นาคณุ ภาพ
ครอบครวั ชีวิตระดับสถานบริการมีโครงสร้างองค์กร
- จัดให้มีการพัฒนาสมรรถนะของ ระบบงานบคุ ลากร และระบบสารสนเทศ
บุคลากรที่เกี่ยวข้องกับการดูผู้ป่วย ท่ีมคี ณุ ภาพและประสิทธภิ าพ
มะเร็งทอ่ น�ำ้ ดี 2. การพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ระดบั ครอบครวั
และชุมชนทีมสหสาขาวิชาชีพ และความ
ร่วมมอื กบั ท้องถิ่น
3. จ�ำนวนบุคลากรที่ผ่านการพัฒนา
ศกั ยภาพในการดแู ล และผ้ปู ่วย
4. ระดับการดูแลคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย
มะเรง็ ทอ่ น้ำ� ดีเพ่ิมข้ึน (เรมิ่ เห็นผลในปที ี่ 3)

กรมอนามยั สำ� นกั งานคณะกรรมการอาหาร พฒั นาศกั ยภาพสถานประกอบการดา้ น ผลผลติ :
และยา รว่ มกับภาคีเครือข่ายท่เี ก่ียวขอ้ ง อาหาร/ผลิตภัณฑ์อาหารพื้นบ้าน 1. อาหารทมี่ ีเมนูปลาดบิ ลดลง

ให้ความรู้ตระหนัก ถึงความส�ำคัญใน ตัวช้ีวัด :
การปฏิบัติให้ถูกสุขลักษณะและขอ 1. ปลาติดพยาธิใบไม้ตับนอ้ ยลง
ความร่วมมือมิให้มีการจ�ำหน่ายอาหาร
เมนูปลาดิบ (ปลาน�้ำจืดมีเกล็ด) เพ่ือ
ป้องกันการปนเปื้อนพยาธิใบไม้ตับสู่
อาหาร และสนบั สนุน สง่ เสรมิ ให้ท้องถิน่
มีข้อบัญญัติหรือมาตรการสังคมใน
การกำ� จดั สง่ิ ปฏกิ ลู อยา่ งถกู หลกั สขุ าภบิ าล

หนว่ ยการเรยี นรู้ เร่อื งโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งทอ่ นำ�้ ดีระดับชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบับปรับปรุงครง้ั ที่ 2 พทุ ธศกั ราช 2560)ปจั จยั นำ� เขา้กระบวนการผลผลติ /ตัวชี้วัดผลลพั ธ์/ผลกระทบ

กลมุ่ สาระการเรยี นร้สู ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551- กรมสง่ เสริมการปกครองทอ้ งถนิ่ส่งเสริมสนับสนุนให้มีข้อบัญญัติหรือ ผลผลิต :
- องค์กรปกครองสว่ นท้องถนิ่ มาตรการสังคมในการก�ำจัดส่ิงปฏิกูล 1. จ�ำนวนท้องถ่ินมีนโยบายสาธารณะใน
182- กรมปศสุ ัตว์ อย่างถูกหลักสุขาภิบาล การรักษา การควบคมุ อาหารทม่ี กี ารปนเปอ้ื นพยาธิ
ความสะอาดในทสี่ าธารณะและสถาน ใบไม้ตับสารก่อมะเร็งและสิ่งปนเปื้อน
สาธารณะ ตลอดจนแกไ้ ขปัญหาเรอ่ื ง อ่ืน ๆ
พยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งทอ่ นำ�้ ดี ใน 2. จำ� นวนทอ้ งถน่ิ ออกขอ้ บญั ญตั ทิ อ้ งถน่ิ ฯ
พื้นท่ีเส่ียงตามศักยภาพและสถานะ ตัวช้วี ดั :
ทางการคลังขององค์กรปกครองส่วน 1. การปนเป้ือนอจุ จาระในสิง่ แวดลอ้ ม
ท้องถ่ินแตล่ ะแห่ง 2. สนุ ขั /แมว ติดเชอื้ พยาธิใบไม้ตบั ลดลง

การจดั การเรยี นการสอนในสถานศกึ ษา

- กระทรวงศึกษาธิการ - จัดกระบวนการเรียนการสอนใน ผลผลิต : มีการจัดการเรียนการสอนใน
- ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษา โรงเรียนท่ีสอดคล้องกับบริบททอ้ งถน่ิ สถานศกึ ษา
ขนั้ พ้นื ฐาน เพือ่ ใหเ้ ด็กเตรียมอนุบาล วัยเรยี น วัย ตัวชีว้ ัด : ความชกุ ของโรคพยาธิใบไมต้ ับ
- ส�ำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบ รนุ่ ตระหนกั และมคี า่ นยิ มการกนิ ใหม่ ไมเ่ กินรอ้ ยละ 5 ในระดบั หมู่บา้ น
และการศึกษาตามอธั ยาศัย ไมก่ ินอาหารเมนเู สย่ี งและปรงุ ดิบ
- จัดกระบวนการเรียนรู้ที่สอดคล้อง
กับบริบทท้องถ่ิน เพ่ือให้นักศึกษา
กศน. และประชาชน ตระหนักและ
มีค่านิยมการกินใหม่ไม่กินอาหารปรุง
ดบิ
- การจดั ทำ� หนว่ ยการจดั ประสบการณ์
ในพนื้ ทเ่ี สย่ี ง และจะดำ� เนนิ การภายใน
2 ปี

ปจั จัยน�ำเขา้ กระบวนการ ผลผลิต/ตวั ชวี้ ัด ผลลัพธ/์ ผลกระทบ

การศึกษาวิจยั ทางสังคม พฤติกรรมและนเิ วศวิทยา

- ทบวงมหาวิทยาลยั ศึกษาวิจัยทางสังคม พฤติกรรม ผลผลติ : มีแนวทางในการด�ำเนินงาน
- สถาบันอดุ มศึกษา
- กระทรวงสาธารณสขุ
- สถาบันวิจยั ระบบสาธารณสุข
- กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
- กรมปศุสตั ว์
หนว่ ยการเรียนรู้ เรอื่ งโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเรง็ ท่อน้ำ� ดีระดับชั้นประถมศึกษาปที ่ี 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรงุ คร้งั ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)นเิ วศวทิ ยา และการไดม้ าซงึ่ ความรอู้ นั ตวั ชวี้ ัด :
จะน�ำไปสู่การก�ำจัดปัญหาส่งเสริม 1. ประชาชนรับรู้ เข้าใจ ตระหนักถึง
กลมุ่ สาระการเรยี นรู้สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน พุทธศกั ราช 2551การน�ำผลไปใช้ก�ำหนดนโยบาย ภาวะเสีย่ งตอ่ การเกิดโรเพ่ิมข้นึ
มาตรการสงั คม 2. ประชาชนมีพฤติกรรมการกินปลาดิบ
183 และอาหารเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็ง
ลดลง

การขับเคลื่อนทางสังคม และการส่ือสารสาธารณะ

- กรมประชาสัมพันธ์ สนับสนุนการขับเคลื่อนทางสังคม ผลผลิต : ส่ือและระบบการส่ือสารแบบ
- ส�ำนกั นายกรฐั มนตรี และการส่ือสารสาธารณะร่วมกับ บูรณาการที่มีคุณภาพเหมาะสมกับกลุ่ม
- กระทรวงวัฒนธรรม องค์กรอ่ืน ๆ ให้ประชาชนรับรู้เข้าใจ เป้าหมายและมปี ระสทิ ธิภาพ
- ส�ำนกั งานกองทนุ สนับสนนุ การสรา้ ง ตระหนกั ถึงภาวะเส่ยี ง ปอ้ งกันตนเอง ตัวช้วี ัด :
สขุ ภาพ (สสส.) จากการติดพยาธิใบไม้ตับ และสร้าง 1. ประชาชนรับรู้ เข้าใจ ตระหนักถึง
การมสี ว่ นร่วมของชุมชน และสังคม ภาวะเส่ียงต่อการเกดิ โรคเพิม่ ข้นึ

2. ประชาชนมีพฤติกรรมการกินปลาดิบ
และอาหารเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็ง
ลดลง

งบประมาณ

ส�ำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สนับสนุนงบประมาณในการขับ ผลผลิต : มแี ผนงานโครงการระดบั ชาต/ิ
(สปสช.) เคลอื่ นการดำ� เนนิ งานเพอ่ื แกไ้ ขปญั หา จังหวัด
พยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้�ำดี ตวั ชว้ี ดั : จำ� นวนจงั หวดั ทไ่ี ดร้ บั การสนบั สนนุ
ในพืน้ ที่ งบประมาณ



ภาคผนวก ข

สถานการณ์โรคพยาธิใบไมต้ บั
และมะเร็งท่อน้ำ� ดี



หน่วยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อนำ้� ดีระดบั ช้ันประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรุงครงั้ ท่ี 2 พุทธศกั ราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพลศึกษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พ้นื ฐาน พุทธศักราช 2551

สถานการณ์โรคพยาธิใบไม้ตบั และมะเร็งตับและท่อนำ้� ดี

อุบัติการณ์การเกิดโรคมะเร็งท่ีพบบ่อยในประเทศไทย พบว่า ในเพศชายมีอัตราการเกิดโรคมะเร็งตับและ
ท่อน้�ำดี มากเป็นอันดับ 1 (40.3 ประชากรแสนคน) ส่วนเพศหญิงพบว่ามีอัตราการเกิดโรคมะเร็งตับและท่อน้�ำดี
เป็นอันดับ 3 (16.6 ต่อประชากรแสนคน) ในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ พบว่าทง้ั เพศชายและหญงิ มอี ัตราการเกิดโรคมะเร็งตบั
และทอ่ น้ำ� ดเี ปน็ อนั ดบั 1 (สถาบนั มะเร็งแห่งชาตกิ รมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสขุ , 2014) นอกจากน้ี ประเทศไทย
มจี ำ� นวนผเู้ สยี ชวี ติ จากโรคมะเรง็ ตบั และทอ่ นำ�้ ดจี ำ� นวน 14,469 คน คดิ เปน็ อตั รา 22.5 ตอ่ แสนประชากร (วนั ละ 36 ราย)
เปน็ เพศชาย 10,380 คน เพศหญงิ 4,089 คน (ส�ำนักนโยบายและยุทธศาสตร,์ 2555) นอกจากน้ี พบว่าทวั่ ประเทศมี 27
จังหวดั ทอี่ ตั ราตายสงู กวา่ 20 ตอ่ แสนประชากร โดยพบในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื 17 จังหวัด ภาคเหนือ 9 จงั หวัด
ภาคตะวนั ออก 1 จงั หวดั ตามลำ� ดบั สว่ นภาคใตม้ ี 5 จงั หวดั ทอ่ี ตั ราตายสงู กวา่ 10 ตอ่ แสนประชากร อยา่ งไรกต็ ามเนอ่ื งจาก
มีปัญหาเรื่องการบันทึกข้อมูลผู้ป่วยท่ีมารับบริการท่ีโรงพยาบาลยังไม่ครอบคลุม ท�ำให้จ�ำนวนผู้ป่วยจ�ำนวนหนึ่งไม่ได้
ถูกรายงานในระบบของกระทรวงสาธารณสุข และคาดประมาณ ร้อยละ 70 ของรายงานมะเร็งดังกลา่ วเปน็ โรคมะเร็งทอ่
น�ำ้ ดี ดงั นั้นในแต่ละปจี ะมีผู้เสียชวี ิตจากมะเรง็ ท่อน�้ำดไี ม่ต�่ำกว่า 20,000 คน (Sriamporn et al, 2005)

ภาพท่ี 1 สาเหตุการตายของคนไทย
ทม่ี า : ส�ำนักโรคตดิ ต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค
ประชาชนเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับ จากการกินอาหารประเภทปลาน�้ำจืดเกล็ดขาว (ตระกูลปลาตะเพียน)
เมนปู รงุ ดบิ หรอื สกุ ๆ ดบิ ๆ หรอื ทม่ี ตี วั ออ่ นของพยาธใิ บไมต้ บั ปนเปอ้ื น และกลมุ่ ทเี่ ปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั จะเปน็ กลมุ่ เสย่ี ง
ท่จี ะเกดิ มะเรง็ ท่อน�้ำดี และมโี อกาสเสยี ชีวติ ได ้ ซ่งึ ขณะน้ีประชาชนในประเทศไทยทีเ่ ป็นโรคพยาธิใบไม้ตับมีประมาณ
6 ล้านคนและประชาชนกลุ่มนีจ้ ะพฒั นาเป็นโรคมะเรง็ ทอ่ น�ำ้ ดใี นระยะเวลาประมาณ 20-30 ปขี ้างหนา้ (Sripa B, Pai-
rojkul C, 2008) จากการส�ำรวจทางระบาดวิทยาของโรคหนอนพยาธขิ องประเทศไทย ด้วยวธิ ี Kato’s thick smear
ต้งั แต่ ปี 2500 -2557 พบวา่ แนวโนม้ ลดลง

187

หนว่ ยการเรยี นรู้ เรื่องโรคพยาธใิ บไม้ตบั และมะเร็งท่อน้�ำดรี ะดับชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ 4 - 6 (ฉบบั ปรับปรุงครง้ั ที่ 2 พุทธศักราช 2560)

กลุ่มสาระการเรยี นร้สู ขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551

ภาพท่ี 2 อตั ราความชุกโรคพยาธใิ บไมต้ ับ ประเทศไทย พ.ศ.2500 -2557
ทีม่ า : สำ� นักโรคติดต่อทวั่ ไป กรมควบคุมโรค

จากการส�ำรวจ ใน ปี 2552 พบว่า ประชาชนคนไทยร้อยละ 18.1 เป็นโรคหนอนพยาธิ โดยพบมากที่สุด
ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื ร้อยละ 26 ภาคเหนือพบรอ้ ยละ 17.7 ในขณะเดยี วกัน 2 ภาคนกี้ พ็ บอตั ราตดิ พยาธใิ บไม้ตับ
สงู กวา่ ทีอ่ ืน่ ๆ เช่นกนั คอื ร้อยละ 16.6 และร้อยละ 10 ตามล�ำดับนอกจากนี้ยังพบวา่ ผูท้ ่เี คยเปน็ โรคพยาธใิ บไมต้ บั และ
กินยารักษาพยาธแิ ล้วกลบั มาเปน็ ซำ�้ อีกสงู ถึงรอ้ ยละ 12 (ฐติ มิ า และคณะ, 2552) เมอื่ พจิ ารณาเฉพาะภาคตะวันออก
เฉียงเหนือ 19 จังหวัด พบว่าจังหวัดนครพนม มีอัตราความชุกสูงสุดร้อยละ 50.8 รองลงมาคือจังหวัดศรีสะเกษ
ร้อยละ 38.6 และอำ� นาจเจริญรอ้ ยละ 32.6 ตามลำ� ดับ

ภาพท่ี 3 อัตราความชุกโรคพยาธิใบไมต้ บั ภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื ประเทศไทย 2552
ท่มี า : สำ� นกั โรคตดิ ตอ่ ท่ัวไป กรมควบคมุ โรค

188

หนว่ ยการเรียนรู้ เร่ืองโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเรง็ ท่อน้ำ� ดรี ะดบั ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบับปรบั ปรุงครง้ั ท่ี 2 พทุ ธศักราช 2560)

กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พนื้ ฐาน พุทธศักราช 2551

ในปี 2556 สำ� นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคท่ี 7 จงั หวดั ขอนแกน่ รว่ มกบั เครอื ขา่ ยในพนื้ ท่ี สำ� รวจการตดิ เชอื้ พยาธิ
ใบไมต้ ับในพ้นื ทเี่ ขตสขุ ภาพท่ี 8 พบวา่ มีอตั ราการติดเชื้อเฉล่ยี ร้อยละ 22.1 โดยพบมากท่ีสุดที่จังหวัดนครพนมร้อยละ
40 สกลนคร พบร้อยละ 27.6 เม่อื จำ� แนกอัตราพบเชอื้ พยาธิใบไมต้ ับเป็นรายพืน้ ท่ี ใน 7 จังหวัด พบสงู ทส่ี ดุ คอื อำ� เภอ
เต่างอย จังหวัดสกลนคร คดิ เปน็ ร้อยละ 80.0 (kesornet al, 2009) (ตารางที่ 3)

ภาพที่ 4 อัตราความชุกโรคพยาธิใบไมต้ ับ เขตสุขภาพ ที่ 8 ปี 2556
ท่ีมา : สำ� นักงานป้องกนั ควบคุมโรคท่ี 7 จงั หวดั ขอนแกน่

เม่ือพจิ ารณาอัตราการติดเชื้อจ�ำแนกรายกลมุ่ อายุ พบวา่ ทกุ กล่มุ อายุ มีอตั ราการตดิ เชื้อมากกว่าร้อยละ 10
ซง่ึ สูงกว่าเกณฑท์ ่ีก�ำหนดคอื มากกว่ารอ้ ยละ 5

ภาพที่ 5 อตั ราความชุกโรคพยาธใิ บไมต้ บั เขตสขุ ภาพที่ 8 จ�ำแนกรายกล่มุ อายุปี 2556
ทม่ี า : สำ� นักงานป้องกนั ควบคุมโรคท่ี 7 จงั หวดั ขอนแก่น
189

หน่วยการเรียนรู้ เรือ่ งโรคพยาธใิ บไมต้ บั และมะเรง็ ท่อนำ้� ดีระดบั ช้ันประถมศึกษาปีที่ 4 - 6 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ครัง้ ที่ 2 พุทธศกั ราช 2560)

กล่มุ สาระการเรยี นรู้สุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

เมอื่ พจิ ารณาระดบั พบเชอ้ื ความชกุ พยาธใิ บไมต้ บั จำ� แนกรายหมบู่ า้ นในจำ� นวน 210 หมบู่ า้ นทเ่ี ปน็ กลมุ่ ตวั อยา่ ง
พบวา่ ระดบั ตรวจพบเชอื้ พยาธิใบไมต้ ับสูงสดุ อย่ทู รี่ อ้ ยละ 1-19 คดิ เปน็ รอ้ ยละ 44.3 รองลงมาคอื ระดบั ตรวจพบเช้อื
อยู่ท่รี อ้ ยละ 21-40 คดิ เป็นร้อยละ 26 นอกจากนี้พบวา่ มพี ื้นทท่ี ่ไี มพ่ บว่าประชาชนไม่มีการตดิ เช้อื พยาธิใบไม้ตับเลย มี
ถงึ รอ้ ยละ 10

ตารางท่ี 1 ระดับการตรวจพบเชอื้ พยาธิใบไมต้ บั จ�ำแนกรายหมูบ่ ้าน

ระดับการตรวจพบเช้ือพยาธใิ บไมต้ บั (%) จ�ำนวนหมู่บา้ น (n=210) รอ้ ยละ

0 21 10.0

1-19 93 44.3

21-40 55 26.2

40 – 60 34 16.2

61 – 80 7 3.3

รวม 210 100
ผลการตรวจนบั ไข่พยาธิใบไม้ตบั เพื่อประเมนิ หาระดบั ความรุนแรงของพยาธิใบไม้ตับพบว่า ส่วนใหญม่ ีระดับ
ความรนุ แรงอยูใ่ นระดับต�ำ่ คิดเป็นร้อยละ 91.5

ตารางท่ี 2 ระดบั ความรนุ แรงของจ�ำนวนไข่พยาธิใบไมต้ บั (n= 3,916)

จ�ำนวนทส่ี ง่ ตรวจ พบ MEPG S.D. Low Medium High highest
ทงั้ หมด พยาธิ (EPG) (EPG) (EPG) (EPG)
ใบไม้ <1,000 1,000 -9,999 10,000- >29,999
ตับ 29,999
n% n%
n%n% 00 00
3,916 980 316.8 1,222.7 897 91.5 83 8.5
หมายเหตุ : MEPG = Mean Egg Per Gram

ในปี 2557 สำ� นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคที่ 7 จงั หวดั ขอนแกน่ รว่ มกบั เครอื ขา่ ยในพนื้ ท่ี สำ� รวจการตดิ เชอื้ พยาธิ
ใบไมต้ ับในพ้ืนที่เขตสุขภาพที่ 7 พบว่ามอี ตั ราการติดเชื้อเฉล่ียร้อยละ 16.9 โดยพบมากทีส่ ุดทจี่ งั หวดั กาฬสินธรุ์ ้อยละ
22.3 เมอื่ จ�ำแนกอตั ราพบเชอ้ื พยาธใิ บไม้ตบั เปน็ รายพน้ื ทีใ่ น 4 จังหวัด พบสูงท่สี ุดคือ อ�ำเภอโพธิ์ชัย จังหวดั ร้อยเอ็ด
คิดเป็นรอ้ ยละ 65.0

190