Кемел Адам (1)

Егер сен е зщ н щ т1 м -б т1 м щ м е н мак,татанатын ^ болсан,, онд а бул ш м д е р сенщ лайык.тыльнъщнан g емес, Алла Та€аланьщ cafaH cы йлafaн тартуы екенш ^ б1л. Сен бул жак,сылык,тар ymiH ол ж е к керген нэрселерм ен жауап б ер м еущ керек. Элбетте, Жаратк,ан cafaH ак,ыры б тген д ер щ д 4 умытып калатын ж эне буры нгы дай оцай ж аттап, еске алып к,ала алмайты ндай сынак,тарды ж 1 б е р т к,оюы м ум кш . Егер д ш д ес бауырларьщ ceHi м а кл ^ а н ы уш'ш езщ е-ез'щ к,арайтын болсан,, онда ceHi душ пандарьщ к,алай ж ам ан д ап жатк,аны туралы ойлан. Сонда е зщ е -е зщ там сануьщ , мак,тануын, азаяды . Егер сенщ душ панд арьщ жок, болатын болса, онд а сенде жа^сыльщ ж о к . Душ паны жок, ю сщ ен д е еш нэрсеа жок, а д а м болмайды . Бул деген онда баск,аларды к,арататын Алланын,жак,сыль^ы жок, легенд! б тд 1р ед ‘| (Алла од ан 6i3fli сак,тасын). Егер сенщ к е м ш т ж т е р щ cafaH усак,-туйек нэрсе болып KepiHce, онда олар туралы ел б т с е не болады деп ойлан. Сен уятк,а к,алып, е з щ н щ ж а м а н жак,тарын,ды K e p in жатк,анын,ды елестет...». Харис эл-М ухасиби да былай деген: «Егер сендер Алланьщ улыльнын ж э н е к,уд1ретш сезсендер, онда сендер е зд е р щ н щ ж асаган icTepiH, туралы айтудан уялатын е д щ д е р . Егер сендер Алладан Канш ама жацсылыцтар - сендер OfaH ш ую р к,ылатын м ей1р1м дтж тер к е л т жатк,аны н тусш сенд ер - онда сендер ж асап жатк,ан жак,сы icTep кеп керш б ес едк 0 й т к е ж сен д ер д щ ж a c a fa н icT e p in толык, ем ес a p i к е м ш т ж а з де емес. A ллafa е з ш щ icTepiH к,олка жасап жатк,ан K ic i к,айтт ол ic re p re к,арай алмак,? Сейтсе де Алла OfaH ем1ршде сан ж етпес жак,сылык,, м ей1р1м дтж тарту eTin жатыр». 149

О з щ е азы к, i3ge, 6ipax; са р а ц б о л м а Алла Tafa/la ж ер ж у зш д е гм е р д щ барль^ына, керек болса к,у р т-ц у м ы р с ^ а д а ризык, бередк ^ «Ж ер-ж аьанда ризь^ы Алладан ке л м е й л н б1рде-б1р Ол барш а ж aнyapл ap fa ж эн е K,ycrapfa ризыц бередК Алла Елила (с.а.с.) былай деген: «Егер сендер Aллafa шын ж уректен тэуекел еткен болсан,дар, езд ер щ н щ ризык,тарьщды тацертен, аш к,арын уш ып tubifbin, кеш ке карны тойып к,айтк,ан шымшык, сияк,ты алар ед щ д ер ». Те\\\з туб ш д еп бaлыкlтapFa да Алла TaFaлa ризы^ын 6epin турады , ал 0 3 i еш нэрсеге мук,таж емес: «Ол азыцтандырады, оны еш ю м азык,тандырмайды» А д ам баласы к,урт-к,умырск,адан, шымшык,тан не балык,тан жак,сырак,, сондьщтан онын, еш кандай уайы м дайты н Heri3i жок,. А лладан ж ан д у н и е а алые бoлFaны уилн faHa кед ей л ж те ©M ip c y p in , м уцтажды кда K ip irrra p болып к1aлFaн K ic m e p fli кер ген м ш . Олар aлFaш бай болып, молшылык,та ж эн е жак,сы турмыста © M ip сурген. BipaK, AллaFa мойы нсунудан бас тартып, н ам аз ок,ымай, ауыр кунэларды жacaFaндык,тaн Алла TaFaлa олардын, денсауль^ы н, кен, ризьны н алып, ке д е й л ж , уайым ж э н е K^fbi-M yH,AapM eH cbmafaH. - «Ал ю м де-ю м M eH i еске алудан бас тартып, Кп-абымнан сырт айналса, онын, д у н и е д е п Tipiumiri таршылык, пен к,иындык,к,а толы болады 9pi к,иямет KyHi оны керсоцыр eTin TipwTin, мaxш apFa да су K ,apaH ,fbl СО^Ьф К у Й Ш Д в К е Л Л р е м 1 з » («Тана» cypeci, 124). - «Мунын, c e 6 e 6 i, к,андай да 6 ip к,ауым ез Ы н д е (рухани тур*ы дан ж утап , Kepi к е т т ), е з -е з т е н б у л ш т 6 3 re p ic K e уш ы рамайы нш а, Алла oлapFa н э с т еткен HbifMeTiH эсте езгер тпек ем ес» («днф эл» cypeci, S3). K ,b i6 b ^ afaH TipuimiK neci жок,» («hyd» cypeci, 6). 150

- «(Естерщде болсын!) Бастарыца келген ap6ip - у бэле-жала ез к,олдарыцмен ктеген кунэлары цны ц ^ KecipiHeH. Дегенмен, Ол кунэларыцнын, ке б ж б1ржола кешедЬ) («Шура» cypeci, 30). - «Егер адам дар мен жы ндар Алланьщ тура жолымен еш ауытк,ымай ж ургендерш де, ш убэаз, cmapfa м ол жауын жаудырып, ризы к-неабелерш молайтар ед'ж» («жын» cypeci, 16). - BipiHiuici: Алла Tafaлaньщ таедырына жaзfaндapынa наразылык, керсету. - EKiHmici: Тэубе келлр'тм еген кунэлар. - Уценила: KicmepAi ж е к керу ж эне кек сактау, сондай-ак, бacк,aлapfa Алла T a * ^ a берген жак,сылык,тарына кереалмастык, жасау. - TepTiHiuici: Алланы еске алып 3iKip кылуды тастау. Ибн эл -К ай и м (рахимаьуллаьу) былай деген: «Ж ур ектщ тазалыгы ж э н е оньщ Алла TafaлaFa карата ык,ыластыль^ы - ж ур ек толь^ы м ен AллaFa к,арай б а ш тта л га н д а fa H a ж узеге асады. BafbiTbiH аны к таппай, эркайсысы ж а н -ж а кка умтыла берсе, AллaFa ш е к а з берм у faHa OfaH ес жинатады . Тамакастьщ, сусынньщ кеп болуы, елмен арты к кеп м эм м е д е болып, кеп сейлеу, сондай-ак кеп уйыктау ж урекке шашырандылыкты алып келедк Сонын, 6api A л л a fa карай 6 a fb iT алудан калдырады, жолдан тайдырып не мулдем токтаты п тастайды. KVA>PeTTi ж эне Мей'ф1мд1 Алла 0 з ш щ кайырымдыль^ымен пенделерш 'щ mapaTKaHfa бет тузеген сапарында оларды артык азы ктану ж эн е сусындардан, £kj дцниеде де бацытсыз болудыц Ж.\[ректерд\ емдеу 151

ж у р е кте р ш перделеуил к,умарлардан арылтатын ораза устауды 6y^ibipFaH. Сол сэтте Алла оразаны 0 з пендесш е eKi д униеде д е пайда алып келетш , бул дуниеде OfaH ж эне оны ц к,ызык,шылык,тарына зиян б е р м е й тж еткен. А д ам баласыныц мак,саты ж эне рухы A л лafa толык, ба*ы тталы п, журектерд1 OfaH к,арай 6 y p y fa ж эн е оны м ен faHa ж aлfы зды кlтa 6ipre бoлyfa себепкер м еш ггте ж а л т з болуын (итикаф) уюм кы лды . Бул ж айд а пенде м акулы цтарга к е ц т белм ей, б укм уак,ытын ж aл fы з Aллafa faHa арнай алады, ж у р е п ж ц ж aл fы з д е р н оны еске алып 3iKip кылу, онын, с у т с п е н и л л т н е белену болады . А дам ны ц барлык, ойы OfaH бafы ттaлы п, ой жупрту1 оны 3iKip K,bmyfa айналады . Алланы ц ризаль^ы н табуды, OfaH жак,ындауды ойлап к,алады ж э н е оны ц бук\л сез1мдер1 оныц мак,улык,тарын емес К,УДайдыц 0зш е faHa куш тар болады». И м а м Ш амсуддин былай деген: «Kicifleri бafaлы ьэм лайык,ты нэрсе - оны ц ж уреп. Ол Жаратк,аны туралы б тед 1, OfaH умтылады ж эне оны суйедк Ж урек - им анны ц ж эн е б ш м н щ ouiafbi. П aйfaм бapлap дэл сол ж ур ектер ге ж 1 б е р тге н 9pi дэл coлapfa ундеу ж acafaн . Ж урекке ец к,ымбат нэрсе - им ан ж э н е ак,ыл-ой тар ту е т т ге н , д е н е ж ц к,алган барлык, белжтер1 OfaH еред1. Ол оларды к,ожайын к,ы зметкерлерш пaйдaлaнfaндaй пайдаланады . Журектерд1 0 з ш е 6ypfaH ж э н е oлapfa сырлардан K ^ a fa H b iH ж aйfacты pfaн, адам м ен оны ц ж у р е п ж ц ортасына тоск,ауыл K,ypfaH Ж аратцан е ц улы! Ол ад ам ж у р е п оган к,алай мойы нсунары н ж э н е оныц д ш ш к ,а й тт сак,тарын б м е д к Ол журектерд1 K ^ a fa H ж акд а бурады, 0 з ш е жак,ы ндарды ц журектер1 OfaH сиынуына ук1м беред1 ж э н е олар OfaH умтылып, Ж аратуш ы сы ны ц алды нда турады».

Фг^гя - э)сцректерге дауа ~с Алла Елила (с.а.с.) Аллага кеп дуга жасайты н 1 3 ед к Сондык,тан одан улп алып, Жаратк,анга жацсы кундерде де, к,иын кундерде де д у та -ттектер м ен s сиынуымыв керек. Мысалы, Алла EflUJici (с.а.с.) бул j дуганы цылмастан отырган ж е р ш е н турган уак,ыттары кем болган: «Уа, Жаратк,ан Алла! Bi3fli в зщ е бас имей кетуден сак,тайтын корцу ce3iMiH 6i3re бере кер. Б1зге п е й ш ке ж етш зелн гибадаттарды орындауды н э с т к,ыла кер! Bi3re п е й ш к е ж етю зетж цулшылык,ты нэс'ш цыла кер! 5 i3re д у н и е ж ц сынацтарын ж е ц м керсететж бекем иман н э с т цыла кер! Уа, Жаратк,ан Алла! Ы зд И eMipiMi3fliH аягына ш ейж есту, керу к,абтеттер1м1здщ ж э н е д ене цуатымыздын, пайдасын керуд1 н э с т к,ыла кер. Д униед ен еткенге шейш 6i3fli сау-сэлемет к,ыла кер! Bi3re э д т е т а з д ж пен зулымдык, керсеткенд ердщ сазайын 6epin, душ пандары мы зга царсы жец1ске жетуд1 н э с т к,ыла кер. Б'13Д1 д ж и cbmaK,Tapfa душ ар цыла керм е. Кер д униеж н еп зп дерт!м1з, проблемамы з ж эн е ifliMiMi3flin жеткен meri к,ыла керме! Б1зге мей1р1маз басшы бере керме!» Ж ац ш л ы к , текке Kemneiigi Б1рде аптап ыстык, к у ж меш ггте отырран ед1м. BeciH нам азы на 6ip сагаттай уацыт калган. Bip кезде басымды к е т е р т , M e m iT T i айнала к,арап жаты п, кенет елге Зам зам суын таратып жатцан к,арияны керд1м. Ол eni крлы на ек*1 кесе алып елге су таратып, к,айта к е л т Tafbi ею кесе алып кейш плерге алып барып жатты. М е н OfaH б1ршама уак,ыт бойы кез салып, тан^алып турды м. Ыстык,тан мен осыншама к,иналып жатырмын, бул к,ария ш екесш ен тер теплген бойы 153

кеселерд! устап алып аралап ж ургенш тоцтатцан жоц. Ол аяк,тарын эр ец к,имылдатып, ак,ырын басып журдй BipaK, к,айтадан ке с е ж толтырып алып келу уш ш ш арш амай кайта-к,айта б ар ы п -кел т жатты . Бул к,арияньщ шыдамдыль^ы ж эн е жак,сылык, жасау ушш жалык,пай эрекеттенгенш е та ^ а л д ы м . Сол сэтте Алла TaFaлa жак,сылыкты ж е ц м д е тш кloйFaн Kici уилн ж ец м болатынын тусшд1м. E p iK c i 3 , цаншалык, жамандьщ тар кеп болса да, жаксылык, б1здщ 6MipiMi3Ae бар екенш ойлады м. Э рдайы м 6 a c K ^ a p fa жаксылык, цалаган ж эне оларды жамандык,тан ^o pfayfa эрекет жacaFaн Kicmep бар бoлfaн. Э бу Бэюр Сыддык, (р.а.) ьижрет с э тж д е Алла Елtuicm (с.а.с.) K,opfay ушш e u 6 ip к.орк.ынышк.а K,apaMafaH. Атак,ты Хатим к,онак,тарыньщ царны тою уш ш e3i аш ж аткан. Эбу Убайда ибн эл-Ж аррах (р.а.) e3i басшылык жacaFaн эскерлер1 туралы бас цатыра KyHi-TyHi oйлaFaн. О мар (р.а.) ж эр д ем ге м уцтаждар бар м а екен деп М эд инаны тунде аралап журген. Э бу Талха (р.а.) Ухуд сскысында Алла Елилане (с.а.с.) ж еб е ти м ес ж деп eBiHiH, д е н е с ж к,алк,ан еткен. М ун д ай Kicmep ете кеп бoлFaн. - « 0 зд ер ! мук,таж болып, ауыздарыныц суы к,урып турса д а, пацыр-м1скшд1, жетвм мен тутцы нды к,уанацуана тамацтанды рады . Ьэм oлapFa: « B i 3 сендерд! тек Алла разыльны ymiH тамацтанды рудамы з. Бул жак,сыль^ымыз ymiH сендерден ешк,андай царымта да, aЛFЫC та кутпейм!з» («Инсан» cypeci, 8-9). - «Сабыр е тке ж y m iH oлapFa жаннатты н э с т eTin, кm cycbmAaFaH ж!бек к ж м д е р кипзед») («инсан» cypeci, 12).

Docmn KiM екенш айтшы “a Э рцайсы м ы з уш ш бул 0м1рде д о с та р улкен м эн ге ие. Д о с та р - 6M ip iM i3re ж э н е ез1м1зге т ж е л е й =г_ эсерш т т з е д к С онд ы ктан те м е н ж а к к а с у й р ем ей , ^ б и т к е шырура ж э р д е м б е р е тш салихалы , КУД айдан j ко ркаты н, сен1мд| дос сурау е те м аны зды . Эркайсымызра жаксы icTepfli жасаура ж эрд ем беретш, кателж терден ж эн е кунэ жасаудан Коррайтын, к,иыншылык, келген сэттерде колдау керселп ж аны м ы зда тураты н, Алланыц разылыры y m iH сыйласатын, к,олдан устап, п еж ш ке бараты н жол аркылы ж етелейтш достар керек. «Иманды адам дар езара римараттары 6 ip - 6 ip iH к у ш е й т т , д ем еп туратын ю р тш те р сиякты» (хадис). Алла Елила (с.а.с.) тары былай деген: «К,иямет куж Алла Тарала былай дейдг. « М е н щ улылырым ушш 6 ip - 6 ip iH жаксы керген ад ам д ар бар ма? Бупн М е н щ кел ецкем нен баска келецке болмаран к у ж , оларды 6 з кел ец кем д е саялатамын!» (Муслим) Алланы ц ризалыры y m iH сую ж эн е досты к КУРУ туралы баска да белпл1 хадисл еске алып керейж . Алла Елила (с.а.с.) былай деп айткан: «Б1рде 6 ip K ici баска ауылдары д ш д ес бауырына ж о л ы р ы п келгел'1 кетедк Алла Тарала сонда 6 ip n e p im T e H i ж олда K yT in турура буйырды. Элп K ic i жакын келгенде, п е р ш т е одан: «К ай ж а кка бара жатырсыц?» - д е п сурады. Ол: «М ы на ауылда туратын бауырымды K e p in , ж о л ы р ы п кояйын д е гем » - деп ж ауап бердк П ер ш те: «Б элж м , сен оран кандай да 6ip кы зметщ д! K e p c e T in , енд1 соныц акысы уилн 6 ip нэрсе y M iT eT in бара ж а тка н ш ы рарсы ц?»-деп сурады. Элп K ici айтты: «Ж ок, м ен оны жай рана Алла уш ш жаксы керем ш ». Сонда n e p iiu T e былай д ед к «Элбетте, сен ол K iciH i Алла уилн калай суйсец, Алла да c e H i дэл солай суйетш ш айту y m iH Алла м е ж саран ж1бердП» 155

Ендеше, эрб1р1лшде сондай достары мы з кеп g болсын, олар - 6 |з а >н, ею дуниелш бацытымыздын, 6ip б е л т . аг сЖ эц гш к рак,ат бцл э/сак,та емес М э ц п л ж жасап, api жас, денсаулыгы мьщты ж эне е н бай адам болгын, келе ме? Бул, элбетте, мумюн. BipaK, бул дуниеде ем ес. Алла Тагала пенделерш е бул д ун и ед е сынацгарды, циыншылыцтарды, ауруларды, кед ей л ж пен ел1мд1 берген. М унд а цаларан барлык, нэрсеце ж ету м ум кж емес. Бул дуниедеп eM ip, сапарда™ жолауш ы сектд ! 6i3 уш ш кел ецкесж д е 6ipa3fa тоцтап, содан сон, сапарымызды жалгастырып кететж бацца уцсас. Ал енд1 м эц п л ж ем1рде ел!м, жаманды к, жэне цайры-мун, жоц. Ол ж ацта циялдар толыц icKe асады, ш арш аган жолаушылар демалады ж э н е ол жацта калаганы цны ц барлыгы бар. Буныц 6api бул жацта ем ес, анау жацта. Ъ цл gipmegezi вмгрдщ мацызы Жаратцаннын, М табы нда фэни дунием1зде е т т ж атцан оцигалардын, ж эн е бул д у н и е н щ анык, белплер1 6epm in, онд а бацыттылыцтын, м эцплж рецептер1 цамтылган: «Егер адам дар (бац-дэулел тасыган кэтр л е р ге цызьнып, тек дуние цуып, ациретл умытып, нэтижеде, ж аппай к у т р л ж к е бой алдырган) 6ipbinfan Kanip ум бетке айналмайтын болганда, (бул дуниеы басыбулн к э тр л е р ге 6epin) PaxMaHfa к у т р л ж цылган ap6ip кэтрд1 (сансыз байлыцца кенелтер е д ж те), олардыц у й л е р ж щ тв б еа м ен басын баспалдацтары саф к у м к т е н цуйылган болар едкЬэм у й л е р ж щ eciKTepi м ен шалк,ая Tycin жайгасы п отыратын орынтацтары да 156

(саф кум1стен одйылган болар едО. С ондай-ак (оларды) aлтынfa (ьэм баска да 6a fa жетпес асыл дуниелерге) эбден кары к кылар ед ж . Д егенм ен, булардьщ 6api де дуниедеп КУ т'ф ш м ж тщ болмашы буйымбокшасы faH a. Ал (кисапсыз ныметке толы м э ц гт ж бакыт м е ке ж ) акирет болса, Раббьщньщ кузырында такуалардын, енш ю нд е» («зухруф» cypeci, 33-35). Bi3 ©Mip cypin ж аткан д ун и ен щ эсемджтер1 жэне mipin ж о к болатын азы к-тул ж тер тщ мацызы сондай. Баска уакытта кептеген HMaHCbi3Aapfa байлык жэне д уние жаксылыктары оцай к е л т жатканы жэне шынайы имандылар кебш есе бул дуниенщ жаксылыктарыньщ д э м ш татпастан, ракатын керм естен е т т кеткендттер1 анык ке р ж е д к BipaK дуние кызыкшылыктары Алла ymiH еш нэрсеге арзымайды, сондыктан оны HMaHCbi3Aapfa есепаз бередк Д уние жаксылыктары еш нэрсеге арзымайды: «Д уние-м улж пен балэ-ujafa - КУ лри лл ж тщ сэж . Ал м эц п-б аки еш пейтш ьэм эсте зая болмайтын HMaHfa непзделген ип icTep (сондай-ак ип жолда жyмcaлfaн м ал-м улж пен иманды бaлa-ш afa) болса, Раббьщньщ кузырында сауап тур ш сы н ан да, oлapfa умгг арту жafы нaн да элдекайда кайырлы» («Кэьф» cy p e c i, 46). «Сонда олар ездерш е м ал-м улж пен б а л а -и ^ а н ы молынан 6epin, эулегп д е, дэул егп кы лfaны мы зfa карап б*1зд 1 ездерш е тек жаксылык жасау ушш жанушырып ж ур деп ойлай ма? Эсте олай емес! Олар еш нэрсеж де с е з т ж урген ж о к» («Муминун» cypeci, 55-56). Куран 6i3Ai акы л-еске шакырады: «(Уа, адамдар! Бул дуниеде) ездерщ е б е р т ге н н щ бэр! ку лрш м ж т'щ болмашы буйым-бокшасы мен етшнил сэн-салтанаты faHa. Ал Алланьщ сендер уш ш caKTafaH (аки р егп к) сый-сияпаты болса, элдекайда кайырлы ьэм м эцплж . Эп\ д е aKbmfa салып ойланбайсьщ дар ма?! Б1зден

жак,сы у э д е a/ifaH ьэм е з ш е у эд е етм ген сый-сияпатк,а м ш д е гп турде ж ететш ж ан н ы ц жаедайы езш е КУ '2 TipmmiKTiH к,ызыгын керсеткеннен ке й ш кияллет кун! алды м ен жауапца тартылып, соцынан бггпей тж азапк,а ^ душ ар е т т у у ш ж тутыл?ан бойда (Хак, тafaлaны н J цузырына) экел ж ген бейба^тын, ж агдайы на уцсай М Э ? » («Цасас» cypeci, 60-61) Б1рде О м ар (р.а.) м ал-м у/пкке к,арк, болып, сан ж етпес бaйлыкlтap fa и елж жасап ж а тка н парсылык, ж э н е византиялык, басшылар туралы айта басптканда, Алла Елина (с.а.с.) былай деген: «O лapfa бул дуние, ал 6i3re м э ц гм ж д ун и ен щ к,алуын к,аламайсын, ба?» Айырмашылык,тары б м ш т тур. И м анды адам ны ц алмазды эй н ек сыныгынан ажы рата б м ге ж жа^сы. «№ м де-ю м (icTereH n ri icrepi арк,ылы) осы д уние мен оны ц сэн-салтанаты н faHa к,аласа, oлapFa дуниеде icTereH n ri icTepiHiH, к,арымын толык, к,айтарамыз. Бул д у н и е д е олардын, e H iu ic i к е м т л м е й д к Алайда ациретте oлapfa тозак, отынан баск,а еш нэрсе буйы рмайды . Олардьщ жал€ан д униеде к т е ге н букм icTepi, TinTi жацсылык,тарына д ей ш д у н и е д е к,алып, ак,ирет T yp fb icb m a H зая K erri, icTereH барлык, ici тукке TypfblC bl3 болып К,алды» («hyd» CYped, 15-16). Егер сен Алланы ж аксы танып, оны мадак,тасац, OfaH сиынсан, ж э н е OfaH тэуекел етсец , ж ам ан лаш ьщ та, ки1з уй д щ imiHAeri ecKi ошак, алды нда да бак,ытты, K,aHafaTiubm ж э н е тыныштык,та боласьщ. K epiciH iue, керем ет эдем1 хан сарайда eM ip сурсец де, е з щ ^алаган н эр сел ер щ н щ бэр1 к,ольщда болса да бак,ытк,а ие бола алм айсьщ . Bipa3 еткш ил рак,аттан кейш ceHi м э ц гш к бак,ытсыздык, к у т т турады. М э ц п л ш KafifbiHbi^ ж ан ы н д а салыстырмалы турде к©зд1 aш ы п-ж yм Faндaй к,уаныш не болмак,? б й тке ж 158

буныц 6api сенде бак,ыттын Ki/iTi жоцты гы нан. Мы на осындай бак,ытсыз uiipireH байларды ц Tepeci болган Д бейбак, К,арынбай туралы К,урзн кэр1мде баяндалган: в . «Bi3 OfaH кттте р Ы Щ езш куил бойы на сыймайтын 6ip топ ад ам эзер таситын байлык,ка толы цазыналар Hacin вГПК» («Касас» cypeci, 76). 'Ъацыт ацш ада емес Кел1цдер, Алла Е л ш ю ж ц (с.а.с.) сахабалары ны н уак,ытына уц 1л т ке р е й ж . Оларды н к е п ш ш п Карапайым, тар баспаналарда e M ip сурдк Ыстыцсуыцты, ашаршылыцты бастан кеп еткерген. Карапайы м азы цтармен азы ктанган, царапайы м цатты м аталардан тИ л ге н ecKi ки'гмдерд1 киген ж эне жаяу ж ур ген . е й т к е ж м ш уге ат тупл, есек алуга да M Y M K iH iu m iK T e p i жок, ед'|. Осылай болса да олар бакытты болган. О ларды н ж ур еп ты ны ш ты кка, Аллага тэуекел етуге толы ед'|. Уйлер1 болса, шынайы иманны н нурына толып тураты н едк Кары нбайды н(Карунны н) байлыгы ж э н еХ а м а н н ы н куанышы к,ане? BipeyiH ж е р ж утты , eKiHLuici ^apfbiCK,a Калды. «Emin цойы ндар, д у н и е ж н Tipuitoiri ойынкулю, сауы ц-сайран, сэн-салтанат ж эн е езара мак,тан (flfHH, м ансап, атац-абы рой, м ал-м улж , бал а-ш ага ьэм кескж -кел б етп ен мацтану) гана, со н д ай -ак кеб1рек дуние ж и ю ж э н е ypiM -бутакты кебейту ж о л ы н д а ш бэсеке гана. Бул 6ip ж а у ы ^ а уксайды: сол жауы нны н арк,асында жайк,алып ескен е а м д ж т е р ш apyaлapfa катты унап, тебелер1 ке кке ж етед!. А лайда артынша элп е а м д ж т е р д щ capfaftbin, солып к,алганын квресщ ьэм содан ке й ж КУ сабан м ен к,икым?а айналады. MiHe, д у н и е ж н КУ Tipium iri д еген - осы. Ал ак,иретке келеек, онд а я ауыр азап болады , яки А лланы н (тосын cbm-cnflnaTTapfa толы) KeiuipiMi м ен ш е к а з разылыгы

с: болады . Иэ, д ун и ен щ Tipiumiri алдамш ы api етюнил к,ызык,тан баск,а еш теце де емес» («хадид» cypeci, 20). '5 Б т э л , Салман эл-Ф ариси ж э н е А м м ар ибн 2L Я сирлердщ (р.а.) к,олдарында ешк,андай мал-мулжтер1 ^ жок, бoлfaны м eн/ олар ете бак,ытты ец\. Олардын, J байль^ы оларды ц иманы ж эн е Ж apaтк,aнfa тэуекел1 бoлFaн: «М ш е , олар - сондай i3ri ж ан д ар , Б1з олардыц icTereH ип icTepiH к,абыл алып, к,арымтасын ен, ип icTepiHe к,арай к,айтарамыз ьэм кунэ-к,ателжтер'|н толык, кешем1з. С е й т т , оларды жаннатты ктардьщ к,атарына к,осамыз. М ш е , бул - oлapfa бурын-соцды б ер м ген ХЭК, уэде» («Ахцаф» cypeci, 16). J Я лла Жэрдем Gepegi Кебш есе басымызра циыншылык, келсе, ^anfbifa батып, сабырсыздык, танытамыз. Алла Татала сол ж о л м ен 6i3fli 0 з ш щ р и зал ы ш н а ж е т ю з т , п е й ш к е Kipyre ж э р д ем 6epin жат^аны н ойланбайм ы з. Алла Тагала пенделерш е сынацтарды ж1берген сон, кутылу у м т н баск,а 6ipeyre байланыстырранын тоцтатцанга ш ейш сына^тан ш ь^арм айды . А д ам цашан отан Ж аратцаннан басца е ш ж м ж эр д ем бере алмасын, одан баск,а еш ю м циыншылык,тардан кутцара алмасы н, одан бас^а еш ю м оган ж е ц м д ш алып келе алмайты ны н тусш генде faHa оны цуткарады . Сондай ж о л м ен Алла 6i3re 0 з ш е н басца еш ю м нен ум ‘|т етпеуге себеп беред к Егер 6i3 сабырлылык, кылып, Алланыц таедырына разы екежм1зд1 керсете алса^, ол 6i3re ж ом арттьщ пен м ол сауаптарды беред1 ж эн е олар 6i3re п е ж ш к е Kipyre ж э р д е м бередк 160

« J te n g e M lM ch т у р а л ы к,андай ойда болса, со нда й м ы н ...» Алла Та€ала к,удси хадисте былай д е й д к «П енд ем § * М ен туралы кандай ойда болса, сондай м э м т е жасаймы н. Енд\ М ен туралы цалаганш а ойлай 6epciH». Иманды Kici Жаратк^аннын, ap6ip нэр сеж жак,сы кылатынына, eKi дуниеде бак,ытты eTeTiHiHe сенедк Бул ceH iM , элбетте, п ен д ен щ к,ур к,иялдарынан к е л т шык,пастан, бекем иман, асыл эдеп, талм ас ен,бек ж эне к,ажымас к,айраты, ад ам зат ym iH ж a ca faн жак,сы icTepiMeH крш тап ж у р т отырады. Ж аратканньщ MeffipiMAMiriHe, K e m ip iM iH e сену, оньщ ризаль^ына ж е т т , пеш ш ке KipyAi yMiT к,ылу - пендеге Жаратк,ан берген ем'ф сынак,тарына сабырлылык, жасауына ж э р д е м бередК Сен дене-м уш ен,м ен faH a адам емессщ . Сенщ бар болуын, келбет-сулуль^ьщ нем есе оньщ жок,ть^ында емес. М а л -м у л кщ не оньщ жок,ть^ы да ем ес, iiu in - ж еген д ер ’щ ж эн е ки генд ерщ , турган уй'щ не M iH in журген маш инан,, м ансап-билИ н, не ел д е п дэрежен, де емес. Сен деген сез - им аньщ , к,аб те ттер щ жэне талантьщ, жак,сы к т е р щ ж э н е и пл ж тер щ , тура се ж м щ ж эне ж ом артть^ьщ , Ж apaткlaнfa ж acafaн гибадаты ц ж эне ак, ниетщ , елге келт'фген пайдаларьщ ... MiHe, солар се н щ адам дь^ьщ ды курайды. Озщ д'г т а н ы п бгл 11-702 161

g := 0з Щ 1 jcemingip Алла TaFaлa эр к,ай сы м ь ^а эрк,андай цабметS- таланттарды cы йлafaн ж э н е э р ц а й с ы м ь ^ а белгм1 ^ жа^сылыктарды yйfapFaн. Сонымен 6ipre, ол 6i3re берген нэрселерш ж еплд1рш , кебейтуге м у м к ш ш т ж те берген. Алла TaFaлa к'|с1лерд1 ок,ып-уйрену ц а б м е т т м т н е ие K,bmfaH. Егер адам цалап, THecmi эр екеттерш жасаса, ок,у, жазуды faHa у й р е н т к,алмастан эрк,андай салада кен^рек 6m iM ала алады. Ол кептеген нэрселерд1 уйрене алады. Не уш ш 6i3re берш ген сол ц аб м егп жак,сы к1oлдaнyfa болмасын? Алла Tafaлa K icire денсаулык,пен 6 ip re оны куш ей тш , жак,сы эр е кет ету м у м кш ш м И н к,оса берген. Денсаульиы нашар K ic i д е спорттык, жатть^уларды жасап, диета устап, таза ауада болып денсаульиын ш ы ндай алады. Алла Tafaлa aflaM fa куш -куат берген. Сонда да а д а м спортпен шу*ылданып не е ц б е к етумен одан сайын куш-к,уатын жетмд1ре алады . М ундай ж о л м ен ж етм дарм ген куш-к,уаты, денсаульиы ем!рде ез пайдасы н жацсы T n r i 3 y i M y M K iH . Барлытымыз ауырлыктарды к,иналмай кетерген, кер ек болса жуан тем!рлерд! к,амырдай иген балуандарды кергенб!з. Олар б!здей болып туы/ifaH, 6 ip a K , талм ас ен,бек, ж атты гу ж эн е дайы ндалу арк,ылы е зд е р ш е Жаратк,ан тарапы нан б ер м ген куш терш ж э н е кабметтер'ш еселеп кебейте б'мген. Алла Tafaлa 6i3re м ал-м улж берген. Б\з оны турмы ста к,олданып к,ана крйм ай, мп/\\кт\ сауда, к к е р л ж ж эн е дурыс ж о л д а пайдалана б м у аркылы кебей те аламыз. Алла Tafaлa aAaM fa ypnafbiH кебейтуге м у м к ш ш т ж бердк П енде езш ен кейш кептеген жак,сы урпак,тарды жак,сы тэрбиелеп цалды ра алады. 162

К,ыск,асы, Алла Tafaлa а д а т а таби ™ ж э н е емирден уйренуил к,аб1леттерд1 ете кеп берген. Егерде адам Д баласы ез ц аб м еттерш ж е ттд 1 р у ге к,айраттанып, 5 тура ам ал д ар м ен талм ай ец бектенсе, бул ем1рде кеп и гт ж т е р ге ж е т т , бак,ытты бола алады. ^ Ендеше, келщ дер, 6i3re Ж аратк,аны мы з берген нэрселерд1 пайдаланы п, e3iM i3fli ж е тт д 1 р е й ж ж эн е буларды берген Аллага ризалык, бшд1рейж. <_М ццайма, 6dpi орнына келедЬ Бул д у н и е д е п eM ip б е й н е 6ip к,убылмалы ауа райы ндай эрдайы м езгер ш турады . Егерде 6yriH б1зде К.ИЫ НШ Ы ЛЫ К, болып жатса, ертен, жак,сы болатынынан ум1т бар. Ш ы ны мен де еткен кезд ер туралы ойланаты н болса^, бэлш м , к,аз1рпден д е циынырак, уак,ыттар болып е тке н ш еске Tycipe алам ы з. Б1зд1 к,оршап турган Kicwepre к,арайтын болсак,, олардын, к е п ш т т ж н , ем1рлер1 б1зд'1к1нен де циынырак, еткен болуы м ум кш . ^изалыцт ыц j/ceMicmepi «Алла oлapFa разы, олар д а Аллага д э н риза» («Бэйинэ» cypeci, 8). >KapaTK,aHfa разы болу жак,сы н эти ж ел ер алып келедк А лланы ц асыл п е н д е а Онын, баск,а салгандары жак,са д а, жак,паса д а, сол 3aH flapfa толык, бас иедг Бул ол y m iH жец1л бола ма не ауыр бола ма ол Ж арат^анны цтаеды ры на разы болады. 163

У)й, JTlgaM баласы! Уа, ц ай гы -м уц д арм ен азап ш е кке н , уайы м ауырлырынан 6ел\ б у п л т , eM ip проблем алары нан ш арш аран, сы нацтардан купи таусылран адам! Куты лу с э л келедЬ c e 3c i3, ж е ц т д ж болады . Карацры тун н ел ь д щ аргы басы нан жарык, керш ед1, кер ек болса ете ауыр, циын жардайлардан да шырура болады. - Bi3 ym iH э р д а й ы м к,ам ж е п , ж э р д е м 6 e p y iu i бар. - К ай д а болсак та, 6\зд\ цорш ап TypfaH улы Мей1р!мдш1к бар. - Циы нш ы льщ тардан ке й ш ж е ц м д щ болатынын уэд е етке н Ием1з бар. - Алла 6 i3re ж е н т д ш пен п е й ш бактары н уэде еткен. - Аллара еш нэрсе к,иын ем ес, Ол барлырына KyAipeTTi. - Дураларды кабы л алып, жаксылык, жасауш ы ларды сыйлык,сыз калды рм айды . Д ем ек, yMiT бар. Жак,сылы^тан ум п- узетш д ей еш себеп жок,. Уа, а д а м баласы! Кум эндарды с е ш м н щ дэр1ам ен е м д е й тш , к,айрыньщ ащ ы д э м ш ризальщтын, балы мен ^уып ж1беретш ж э н е азрырудын, оты н шынайы иманны н, салк,ын суы мен еииретш уацы т келдк Уа, а д а м баласы! К анш а жы лдап к,иналып ж урш ететш иен ш ел д щ apfbi жарында жасы л шалрын шеп ескен, келецкел1 саялы бацтары м ен жанра жайлы таза булацтары бар дарцан д ал ал ар созылып жаты р. Уа, а д а м баласы! Тым б ш к Tayfa ш ы ш п бара ж аты рсы ц. 0 р ге царай ж урген сайы н ш арш апшалдырып, эл -куш щ к е те л ш рас. Eipan, д эл сол таудын, ш ы цы нда кун сайын ж а н таласа u ib ify fa арзыран ке р е м е т жем1сл гул бацш а бар. Уа, а д а м баласы! ¥йк,ысыз ту н щ саран ш е к а з болып K ep iH in ж атса керек. BipaK, сен б т у щ ке р е к, жарык, тан, с е з а з атады . Карацры тун ж ары ^пен езгеред1, цара

б ул тта р тар к,а п, жан,а к у н м е н атк,ан тан, га ж а й ы п жан,а *7 Уа, ад ам баласы! К,ур уайы м ы цм ен бекерденбекер к,орк,уларын, ca fa H тыныштык, берм ей жатыр. К екж и екке царасан,, б1раздан кейш тау басы нан Кунн'щ К.ЫЛТИЫП uibifbin келе жатк,анын кересщ . О ны м ен 6ipre к,утылу ж э н е тыныштык, келедк Уа, кезд ер ш е жас тoлfaн м унды адам ! К,айраттан! Жасынды сурт, терен, д ем ал д а ш , тыныштал. Алла Tafaлa - се н щ KppfayiubiH. Ол сен уш ш к,ам жейди Барлыга TafAbipfa ж aзы лfaн ж эн е барль^ы к,алай болу кер ек болса солай болады . KiM тура ж олда к е т т бара жатса, ол мак,сатына жетед'и Тыныштал, м ей1р1м дтердщ Мей1р’|мд'ю, KeiuipiMAi ж эне тэубелерд1 к,абыл алушы, ризык, беруил ж эне Ayfaлapды к,абыл алушы улы Ж аратк,анмен м э м т е жасап жаты рсьщ . Сабыр ет, Алла к,аласа, барль^ы жак,сы болады. 0M ip те к к,ана жаманды к,тардан турмайды . Кедейлж байлы кда, ашаршылык, ток,шылык,к,а, к,оштасулар - кездесуге, реш ш тер - Ta6bicyfa, к,айгымун, - к,уанышк,а езгередп «Будан кейш Алла не к,ыларын сен б тм е й с щ » . Уа, с е ж м ш д е ж эн е так,уаль^ында шын ык,ыласты имандылар! - Бул д униеде кедей болсандар, суйшшП Пей1ште барлык, к1aл afaн нэрселерщ болады. - Ауру болсандар, суй'шшМ Пей1ште аурусырк,аулар м эц п л ж ке ж ofaлaды . - К э р т ж т е н элдер'щ кетсе, онда суйшш1! П еж ш те сендер мэн,плж жас боласындар. - Бак,ытсыз болсандар, онда суй'шш'М П еж ш те сендерд1 мэн,пл'|к бак,ыт к у т т турады. - К,айш -м ун, арттарьщ нан epin алса, онда суйшшН Пеш ш те сендер мэн,плж к,уанышта боласындар. ум1ттерд1 алып келед|. 165

cA li[мктшшктх цолдан ишгарып алма «Алла Та^^ла кунэлары мы зды K e m ip in , 0 з ш щ м е т р 1 м д т И м е н 61з д 1 п е т ш к е к1рг1зед!» деген ум и л ен жаксы ктерд1 жасауды ж э н е Ж а р а т к ^ а ™ б а д а т жасауды барлык, сэтте жaлFacтыpca болады. Осылай болса да им анды лар жак,сы ic ie p iM e H ж эн е ™ бадаты м ен толтырып, Ж аратк,аннан K e iu ip iM сурап, O fa H тэубе келлру y m iH 6 ip жылда 6 ip рет келетш 6 ip ай бар. Бул - рам азан айы. Рамазан айында кеп Fn6aAaT ж асап, жак,сы встерд1 кеп ж асап к,алу ymiH, иманды лар*^ уацытты текке ж1бермей, ™ бадаттарды кунд1з-туж cafaTTapfa б е л к л р т , бул к,асиетл айды ц ap6ip сэтш пaйдaлaнyFa тура келедк Бул ай дуниеге б е р т у ге , к е ц т к,алап, н э п а к,умарларына оры н жок, бoлFaн к,асиегп ай. SypbiHfbi салихалы ата-бабалары м ы з рамазан айынын, келуш терт кезбен кутетш ж э н е оны басынан aRfbma ш ейш зор ы нтамен етш зуге yMTbmfaH. Бул айды тугелдей Ж apaтк,aнfa мойы нсуны п, Fn6aAaTneH етю зген. Ибн Ражаб (рахимаьуллаьу) бул цасиетл айды ц 6 ip б е л И н текке ж 1б ер т aл faн д ap fa ж э н е кlaлFaн б ел И н д е текке ж1беретш дерге наразы болып, былай деген: «Рам азан айынын, 6iTyiHe Tafbi уак,ыт бар. Гибадат жасауш ы лар оньщ K ^ fa H м езп л ш ен пайдалана алады. Егер бул К,уран Tayfa т у а 'р т ге н болса, онын, Жаратк,аннын, алды нда к,айтт д 1 р тд е п TypfaHbiH керет1н ед щ . CofaH к,арамай к,орк,атын ж урекл, ж ы л afaн кездерд1, оразаны пайда алып келетш дей eTin ycTafaHflbi, тунп намазды ок,ь^анды табу к,иын. Ж уректерд етак,уалы к,ж ок,.О ларелж уйш дтергеук,сас, кунэлар онда усл-уст1не жиналы п K ^faH A biK jaH , олар кер е д е алмайды, ести д е алмайды. Б1зге Куран цанша ок,ылып жатыр, журектер1м1з болса тастан да к,атты болып K ^ fa H . Б1зге рам азан артынан рам азан к е л т

жатыр, ал 6\з болсак, бак,ытсыз кунэьар куй’м з д е ^ журем1з. Bi3 Алланын, хабаршысын ecrin, сол замат ^ оньщ шак,ыруына жауап берген, к,ашан оньщ аяттарын ^ ок,ь^анда журектерше к,орк,ыныш тoлfaн жэне AллaFa бермгендерге жете алар ма екенб1з». ^ Келщдер, Рамазан айын пайдалы етюзейш. бйткеш бул сауап жинаудын,, Жаратк,аннын, алдында туратын Куш K^Fbifa батпас ушш, жок, дегенде, кунэлардын, 6ip бел'|пнен apbmyfa мумкшшшж беретш мезгм. Егер 6i3 ек1 дуниеде де бак,ытты бoлfымыз келсе, 6i3re Алла TaFaлa берген барлык, мумкшштжтерд* к,олдан шь^армауымыз керек. ^ а щ а л а р г а ццлак, сал Хасан ал-Басри, Омар ибн Абдулазизге (рахимаьумаллаьу) былай деп хат жазран: «Бул дуние м эц п лт емес, уакытша. Элбетте, адам бул жерге кунэ жасараны уилн туа р тге н . Уа, муминдердщ басшысы! Бул дуниеден сак, бол, ейткеж оны тастау - шынайы байлык, жинау, дуниеге кедейлт - шынайы байлык, сол. Бул дуние арк,ылы дэрежесш кетерген адам к,ор болады. Онымен шyfылдaнfaн Kici бэршен к,ур к,алады. Бул дуние - адам ел'|м экелгенш бммей iiuin aлfaн у K,ocbmfaH су сияк,ты. Бул алдамшы жайдан сак, бол, OfaH Tnecm i жэне ол ушш жacaлfaн нэрселерд’щ бэршен сак, бол! Бул дуниеде к,уаныш к,ай*ымен к,атар журед!, рак,аттык, к,аутпен к,абаттасып жYpeдi. Алла Tafaлa 6i3re бул жaлfaн дуние туралы шындык,ты айтпаса да, онымысалдаржэнееспгенбаяндарыментусшд!рмесе де, уйк,ыда™ны оятып, немк,урайдыны ес'ше келлру Yшiн бул ж етктж л болмак,. Содан сон,, Алладан 6\зге дуние a3fbipybi женшде жэне тура жoлFa бafыттayшы ескертулер келмед1 ме? Пaйfaмбapымызfa (с.а.с.) Алланын, алдында илркейдщ к,анатындай да K,aAipi 16

жок, болган сол дуниенщ буюл цазыналэрыньщ KWTi усынылганда, оны алудан бас тартпады ма? Жаратцан унамаган нэрсеж жацсы кермек емес, элемдердщ Meci темен цылгэн нэрсеж жofapы цылмак, емес. Алла та^уаларга азгырулардын, бетж жауып, 0з душпандарын a3fbipyfa душар цылу ymiH олэргэ ашып ^okifaH. Бул дуние eMipiHfleri иплжтерге ие болып, алданып калган Kici бул OfaH жасалган сый деп ойлай ма? Алла Тэгала 33ipeT Мухаммедке (саллэллаьу алэйьи уэ сэллам) кандаймэмтежэсзгэнын,олэш тьщ тэн^арнынэ тас байлап алуга мэжбур болганын нем^урайды адам умытып та цалады. Аллага ант берем, бул дуниеден кеп жэцсылыцтэр б е р тсе де бунын, бэр1 Алладан келген сынак екен т туанбеген Kici - ец ацылсыз Kici». Ибн эл-К,эйим (рахимаьуллаиу) кунэнщ жэне Аллага ^арсы icTiH, м эж а туралы былай деген: «Алла 0з пендеоне жаксылык каласа, OfaH жасаган ™ бэдаттары мен жа^сы icTepiH умыттырып, оларды тмю ен жэне журепнен алып тастайды. Егерде ол пенде кунэ ic жасап к,ойса, Алла ол пендесш езш щ кунэс! туралы тынымсыз ойлантып к,ояды. Ол эрдайым коз алдында тургандай болып сезмедК Отырса-турса, кэйда барса да жасаган кунэс! уайымга салады. Бул - Алланыц OfaH деген M empiM i. Б(зден бурынгылардан 6ip тацуа Kici былай деген: «Кейде пенде кунэ ic жасап, соньщ арцэсынэн п етш ке Kipin, кейде жак,сы ic жасап, соньщ ар^асынан то за^ а Tycin калуы MyMKiH». Одан: «К,айтт осылай болды?» - деп сураганда, ол былай деп жауап берген: «Кунэ цылса, кунэс! туралы ойы оньщ мазасын алады. Ол кунэс! туралы ойларэн сэйын жылзп, eKiHin, Алладан KeiuipiM сурайды. OfaH мойынсунады, OfaH б у к т ынтасымен умтылады жэне Огэн толык, бэс иедк Бул - Аллэньщ оны кеилруше себеп болэды. Ал енд! пенде жэцсы ic жэсэган кезде эрдайым сол ici туралы ойланады. Одан

кейш Алла Tafaлafa осы >KacafaH ici ушш кдлца сала бастайды жэне 6acK^ apfa мак,тан^1сы к е л т, керек болса >KapaTK,aHFa да тэкаппарлык, к,ыла бастайды. Ол езш елден ерекше сезе бастайды да, не ушш баск,алар оны атак.-дацкда белеп, сый-к,урмет керсетпегенше тадеалады. Оныц 93iH-e3i алдауы кушешп, ак,ырында, тэкаппарль^ы оны тозакда суйреп кетедЬ>. Сауабыцды квбейт Мусылман адам не амал к,ылу KepeKTiriH анык, б тсе, жак,сы ic T e p iH iH , сауабын к,анша есеге кебейте алады. Кептеген ю стердщ буны бммейлш цызыц. Мысалы, турмыста ак,шалай KipicTi кеб ей тт, пайда табатын жан,а амалдар пайда болса, оларды жанталаса уйрент, мук,ият opbiHAafaH жэне балаларына да уйреткен Kicmep сезаз табылатын едк Сауаптарды кебейтуге ум ты лм ау-дуниеж faHa сую д1 жэне ак,ыретке бoлFaн немк,урайдылык,ты керсетедк Онда, жак,сы 1стер1м1здщ сауаптарын не кебейтед1? - BipiHiuici: Ык,ыластыльщ. Ык.ыластылык, цаншалык, терен, болса, жак,сы icTiH, сауабы соншалык, кеп болады. Мысалы, к,ажылышн Алланьщ разыль^ы ушш faHa жacafaн Kicire, цажылык, ушш faHa емес крсымша сауда-саттык, ymiH ниеттежп 6apfaH Kicire KapafaHAa кеп сауап жазылады. - EKiHiuici: Жак,сы icrepAi жacayfa умтылу. Жак,сы icTepAi жacayfa цаншалык, кушл болса жэне журекте каншалык, шын ык,ылас бар болса, соншалык, улкен сауап к у т т турады. Намазын ден к,ойып, 6epmin, намазды faHa ойлап, бас ию жэне К,удайдан к,орк,умен OK,bifaH адамнын, намазы - ык,ыласы жок,, Кудайдан к,орк,уы толык, бoлмafaнfa K,apafaHAa Ke6ipeK сауапк,а ие болады. Куранды аяттарыньщ MafbiHacbiH TyciHyre эрекет жасап, к,унттап ок,ь^анньщ сауабы - Куранды

MafbmacbiH тусшбей o^bifaHfa K,apafaHAa кеб1рек s болады. - YuiiHLuici: Сауаптар ж acaл faн icriH, к,иындыгына гг сай болады. Сондыктан рамазан айында кеп уйыкд^ан, ici ж е ц т, кондиционере бар уйде не ын^айлыофисте жумыс ктегеннщсауабына K,apafaHAa ауыр жумыс жасап ж у р т ораза yciafaH KiciHiH, сауабы кеб1рек болады. Улкен KiciHiH, yciafaH оразасынын, сауабынан баланыц yciafaH оразасынын, сауабы кеб'фек болады. бйткеш OfaH ораза устау к,иынырак, болу MyMKiH. Ke6ipeK сауап тапсам деп жасанды турде к,иыншылык,тарды ойлап тапк,ан адамдМ , элбетте, бул шартк,а сай келмейдк бйткеш Алла Елила (с.а.с.) булай жacayFa тыйым caлfaн. Мысалы, Пайгамбарымыз н,атты ысып TypfaH ыстык, жайда 6ip жерге OTbipMayfa жэне куннен K,opfaH6ayfa ант шкен 6ip Kicire аптаптан к,ашып, келен,кеге к е л т отыруын бyйыpfaн. К,ажылык,к,а жаяу 6apyfa ант берген Kicire к е л т MiHin баруды yKiM K,bMfaH. - TepTiHiuici: Моральдык, к,иыншылык,. Жуз тецгеа faHa бoлfaн Kici оньщ он тецгесш садак^ а берсе, flfHH езж деп нэрсенщ оннан 6ip 6еп\г\и к,айырымдылык,к,а жyмcafaн болса, мын, тецгеа бар KiciHiH, он, тецгеан садак^ а 6epreHiHe K,apafaHAa кеб'фек сауап алады. Элбетте, мунда да ык,ылас жэне ниет басты мэселе. Ел iiui жамандыкда тoлfaн журт арасында ж ур т Aллafa унайтын жак,сы icTepAi жacafaн Kici - сол icri так,уалы жак,сы адамдар бар журт арасында орындаган Kicire K,apafaHAa Ke6ipeK сауапк,а ие болады. - BeciHiuici: Жак,сы ктердщ Typi де ман,ызды. Мысалы, суннетке K,apafaHfla парыз ™ бадаттар ymiH Ke6ipeK сауап бepiлeдi. Ал енд\ суннет намаздар ymiH берметж сауаптар нэпм HaMa3Aapfa K,apafaHAa Ke6ipeK болады. Булар цажылык, пен opa3afa да тиесмк Элбетте, уак,ытца жэне адамнын, ниетже к,арай 170

кейде жаедай 93repyi де мумкш. Мысалы, к,айсыб1р - у yaK,biTTafbi тунп нэпм намаздын, сауабы орасан зор ^ болуы мумк1н. maMafarneH ок,ылган намаздын, сауабы ж а л т з окылган HaMa3fa K,apafaHAa кеб'фек. Жак,сы icTep к,айсы жерде орындалып жатк,аны да ман,ызды. Мысалы, М эдинада^! Алла Елилажн, (с.а.с.) м еш тн д е окылган намаз баск,а мешитерде ок,ылган HaMa3Aapfa K,apafaHAa мын, есе сауабы артык,. Эбу Ьурайра (р.а.) Алла Елилажн, (с.а.с.) былай деп айтк,анын 6a«HAafaH: «Межц м е ш тм д е смдотон 6ip намаз эл-Харам м еш тнен баск,а барлык, меш'пге ок,ылган намаздан мын, есе артык,» (Бухари). Эбу Дарда (р.а.) Алла Елилажн, (с.а.с.) бул сездерш баяндайды: «Ал-Харам м еш тн д е OK,bmfaH намаз баск,а меилттерде o^brnfaH жуз мын, HaMa3fa, межн, м еш тм д еп - мын, HaMa3fa, ал енд1 эл-Aк,caдaFЫ - бес жуз HaM33fa тен,». Егерде 6ipeyre «Меккеге барсан, K,a3ipri айльиыца K,apafaHAa жуз мын, есе кеп айлык, бертед*1» деп айтылатын болса жэне ол 6ip кунде K,a3ipri орнында ем'ф бойы icTen таба алмайтынды ол жерден таба алатын болса, мундай мумюниллжл ж1берт aлFaн Kici табыла ма?! Егер 6ipeyre: «Намазды уйщде ок,ысан,, ap6ip намазын,а 6ip тенге, ал енд! меилтте ок,ысац, ap6ip намазын,а жиырма ж ел тен,ге бертедЬ>, - деп айтылса, онда уйшде намаз oK,bifaH Kici к,ала ма?! Элбетте, жак,сы ветердщ орындалатын уак,ыты да мацызды. Алла Tafaлa кейб'ф жерлерде faHa емес, кейб’ф уак,ыттарда жacaлFaн жак,сы icTep ушш де сауаптарын кебейтедк Бул жак,сы icrepfli жасауда баск,алардан озып кетуге таптырмас мумкжцлл'ж. Мысалы, К,ад'|р туншде жacaлfaн ™ бадаттар мьщ ай бойы жacaлfaн гибадаттардан артык,. 171

—: Алла TaFaлa былай деп айтцан: «К,ад1р туж не екенш g бмесщ бе, (Алла бтд1рмесе,) цайдан бмесщ? Кдц1р тунi мын, айдан да артык,» Madip» cypeci, 2-3). 51 Жацсы iciepAi жacafaнfa кептеп сауап бермушщ Heri3ri ce6emepi сондай. Элбетте, барль^ында ьщылас J пен ниет ен, баеты нэрсе. Мумкшшт1ктерд1 ж1берт алмайык,. Алла 61зд1 0 3 i суйген жэне разы бoлFaн нэрсеге жетюзеш! ^Айналаца к,ара Бак,ытты болрысы келгендер y m iH к,арапайым ережелер: - CafaH K,apafaHAa мумкшиллИ кептерге емес, a3Aapfa к,ара. - Ауру болсац, денсауль^ы мык,ты адамдарра емес, денсаульны сенен де Haiuapbipatvrapfa к,ара. - Ак,сап бассац, мулдем баса aлмaйтындapFa к,ара. - Кезщнщ нашар кергендИне наразы болсац, онда coк1ыpлapfa к,ара. - Э кеаз не анасыз ескен болсац, толыцжелмдерге Кара. - 0 зщнщ машинаца наразы болсац, мулдем машинасы жo^sтapFa к,ара. - Тар пэтерде eMip сурсец, хан сарайдай уй1 бapлapfa емес, бас cyfap шатыры жоцтар туралы ойлан. - Онша да бай емес болсац, ашаршылы^к,а тап болып, цайыр сурап жургендерге к,ара. - Эйелзаты секмд1, бойыцда бар кезде к,иналатын болсан, не туудан к,иналатын болсан,, балалы бола алмай жургендер туралы ойлан. - Егер жумысьщнан шаршайтын болсац, сежмнен де ауыр жумыстарды жасап жатк,андар туралы ойлан. - 0 т'т кеткен жасть^ыц туралы екшетш болсан,, езщнен жасы улкендерге кара. 172

- Кеп нэрселерге жетпей к,алдым деп ойлайтын болсац, еш нэрсеге жетпегендерге кара. 5 - Айналаца кара да, ойланып кер. Сонда сен | бурын байкамай журген, cafaH Алла берген кеп з * жаксылыктарды кересщ. Алла Тагала бергендерд1 \ бafaлaй бтуд'| жэне сендеп бар нэрселер ymiH шуюр етуд'| уйрен. Алла Елила (с.а.с.) арпа унынан жacaлfaн наннан да тоя жей алмай бул дуниеден eTin кеткен. Ал енд1 6i3 к,ымбат ресторанра барып тамак,танран кериим1зге суктанып, кез саламыз... Алла Елила (с.а.с.) езшщ сауыт шапанын кепмдшке койып б'фнеше уыс дэн aлfaн. Ал енд‘| 6i3 уй ш зде T a fb i 6ip техника жокдеп кай^рамыз... ЛДйналацдагылардыц кемш ш гт е кез щд 'г эКцм Алла Тагала былай деген: «(Уа, Мухаммед!) Сен сонда да KeiuipiMfli бол, жак,сылык,ты буйыр, сауапты ьэм пайдалы icTep icTe. Ондай надандардан сырт айнал, олардыц цылыцтары мен сездерш кецтщ е алма (наданмен надан болма)» («Аграф» cyp eci, 199). Достарьщда не жак,ындарьщда кемшЫктердщ болуы олардан алыстап не оларга орай м э м те жасауга сылтау болмау керек. 9p 6ip KiciHiH, кем ш тМ болады. Адамнын табж аты сондай - ap6ipiMi3 кемштжпен жаралганбыз. 6з кемштжтер1м1здщ санын азайтуга эрекет жасау крлымыздан келедк Анау-мынау KiciHiH кемш тжтерж Kepin, соларга к,адалып к,алмацдар. Одан repi оньщ жак,сы жак,тары туралы ойланьщдар. Бэлюм, оньщжак,сы жа*ы Ke6ipeK eKeHiH табасьщдар. Мулдем доссыз, тугансыз к,алганнан repi, 6ipa3 KeMiumiKTepi болса да дос-ту?анньщ бол?аны жак,сы.

. Непзшен, 6i3 63iMi3 кем ш тж аз емесшз. Содан сон, g цайтт 03iMi3 жасай aлмafaн нэрсеж баск,алардан 5 талап етем1з. аг * 0згелерден н е т куткщ келед1, 0з KeMiumiriHAi Kepin пец? Ойлашы, кецлрген ceHi талай, Кеимрмейсщ оларды жерш неге? Баск,аларды сынайсьщ, ал сен ©3in, - Кем ш тж аз, мш азсщ бе? Адамдар 6ip-6ipiHiH, к,ателжтерш Keiuipin, режштерш эжептэу1р умытк,ан кезде, кемштжтерше мулдем кецм белмей цалган кезде faHa езара достык,ты куш ейтт, сый-цурмегп сак,тай алады. Егер Kicm ep 6ip-6ipiH эрдайым болар-болмас нэрселер ymiH не байк,амай айтып к,алган сез ymiH кшэлай берсе, достык, пен сый-к,урмет к,алай сак,талмак,? Bip данышпан айтк,ан екен: «03iMi3re 93iMi3 толык, разы бола алмай жатсац, содан сок ц ай тт басцалар*^ разы болмак,пыз?» Баск,аньщ кем ш тИ н ‘вдегенше, оньщ жак,сы жак,тарын !зде. Адамньщ жа^сы жак,тарын табу арк,ылы OfaH Ke6ipeK жак,ындаймыз да, OfaH деген cbm-K,ypMeTiMi3 артады. Ал енд! адамньщ к,ателерш вздей берсек, одан ацырындап кeнliлiмiз к,алып, амалсыздан алыстай бастаймыз. Сол сэтте, бэлюм, 93iMi3AiH, KeMiumiKTepiMi3 OHiKiHeH де кеб|'рек болу мумкш. Егер 6ip ey жаза тайып дурыс емес 6ip нэрсе жасап коятын болса, 6i3 оны жамандап сез K,bmyfa, ол женшде жаман oйлayFa тырыспауымыз керек. Бэлшм, ол ойда жок,тан не бтмегенджтен к,ателж жасап K ^ fa H ujbifap. 8 p 6 ip KiciHiH, ем1ршде к,ате ж1берт алатын уак,ыттары болады. 174

Bip данышпан айтк,ан: «К.УР кумэн - бурыннан так,уалы?ы белпл'| болган досыцмен м эм тецд'| бузбауы керек». Байк,амастык,пен кеткен к,ателжтер - адамды сегу, э - урысу жэне peHium сездерд1 айтумен емес, цайта жацсы кецестер, жумсак, ай ть^ ан ацыл-насихаттар жэне сыпайы усынылтан жэрдемдер арк,ылы faHa емделедК Bip улы данышпаннын, айтцаны бар: «0з кемшЫктерщн'щ айыптаушысы бол, баск,алардын, кемшт'жтержщ жакдаушысы бол». £сщ де мык,тап цста Бул дуниедеп рак,ат пен о дуниедеп рак,аттыц арасында айырмашылык, бар. Нацтылап айтцанда, бул дуниеде к,аншалык, кеп рак,ат болса о дуниеде соншалык, аз сауап жэне аз рацат к у т т турады. Kici езшщ иманы жэне жасаган жацсы icTepi ymiH, элбетте, сыйлыкда лайык,ты. BipaK непзп сыйлыга оны мэцплж дуниеде к у т т турады. Егер пендеге бул дуниеде сыйлык,тардын 6ip белИ б ер тетш болса, онда cofaH сай онын о дуниеде бертетш сыйлык,- сауаптары азаяды. Ягни бул дуниедеп 6i3re бертген жак,сылык,тарды о дуниедеп сауаптардын, азаюынын, есебшен аламыз. Соныц 0 3 i бул дуниеде ук,ыпты жэне K,aHafaTiubm ем'ф суруге шак,ырады. Bi3 адал нэрселерден де узак, туруды KaHafaimbmAbiK деп тусшем1з. Иманды Kici не уилн адал нэрселерден бас тартып, узак,туруы керек? Жауап к,арапайым. Бул дуниедеп рак,атымыз б'вге о дуниедеп рацаттардын, есебшен келедк Яfни 6i3 оны бул жак,та алумен ана жак,тан жоталтып жатырмыз. Сол ymiH Алла Елила (с.а.с.) бул дуниеде ©те зэру бол?ан нэрселерд’| faHa aлfaн. Сахабалар жэне тацуа Kicmep бул ж aлfaн дуниеден 6ipa3 faHa aлfaн.

Адал нэрселерден болса да артык, пайдаланудан к,ашу - бул дуниенщ шырмауь^ынан к,утылып, Аллага, элемдер Иесше езш ба*ыштаудын, жолы болып есептеледк К,орытып айтатын болсак,, дуние жак,сылык,тарынан к,андай да 6ip нэрселер к,олымызда жок, болса, онда пaйfaмбapлapдaн кей'шп эулиелердщ, жак,сы к’ю лердщ барль^ында болмаса да кепш м тнде ол нэрселер бoлFaн емес. Олар жок,шылык,, мук,таждык,, аштык, жэне ыстык,-суык,, ауру-сырк,ау жэне ел'|м к,орк,ыныштарын ез бастарынан етюзген. Олар фэни дуниеде 6i3re K,apafaHAa кеб1рек азап тартк,ан. Нак,тылап айтк,анда, басымыздан eTKi3in жатк,ан к,иыншылык,тарды олардьщ басынан еткен к,иыншылык,тармен еш caлыcтыpyFa келмейдк Егерде жак,сылардьщ жак,сылары се й тт eMip сурген болса, онда 6i3 неге ша*ымданып, неге кlaйfыfa батамыз? Олар бул туралы ^aftfbipfaH емес, онда не ушш 6i3 к,ай*ырып жатырмыз? П^иялкештЫ 8 p 6 ip iM i3 к,иялданамыз. Кейде KiciHiH, к,иялы icKe аспас ете алые кен^епктерге шейш кеткенджтен, шынайы дуниеден алыстатып, зиян алып келедк Кур к,иялдар онын, к,ымбат уак,ытын алып, дурыс ой жупртуге кедергюн ти п з т, жетму жэне жofapылay жолында тоск,ауыл болып к,алады. Мьщ жылдап eM ip суретшдей болып к,иялдaнFaн Kici K,a3ipri aйнaлacындaFы болып жатк,ан ок^аларды байк,амай, шындык,тан к,ол y3 in к,алады. Пайдасыз к,иялдaнyлapfa б е р м т алып, Алла TaFaлa OfaH цабметтмж пен талант, мал-мулж пен бос уак,ыт, денсаулыц пен кушк,уат 6ep re H iH умытып к,алады. Егер ол e3iH e бермген жак,сылык,тарды дурыс к,олданатын болса, кеп нэрселерге жете алмак,.

Акындардын, 6ipi былай деп айтк,ан екен: Тэтт'| к,иял, ойга балк,ып журепм, Талпынамын, кепт1 калап журемж. Буюл к,айгыдан арылгансимын, ал б'фак,, Bapi бунын, к.ур киял екенш бтем'ш. К,айтсе д а ш алые жак,к,а кез салам, К,иялданам, icKe аса ма т'тепм ?... Егер 6i3 eKi дуниеде де бак,ытты болгымыз келсе, онда КУР к,иялдарымыздыц 6i3re тоск,ауыл болмауына кенул бурайык,. Алла Тагала былай дейдк «№мде-к'|м тозак,тан аулак, э к е т т 'т , жумакка Kipce, зор ж елепкке ьэм мак,сат-муратына жеткеж. (Bi^in койьщдар), ^ бул дуниенщ Tipiumiri алдамшы к,ызык,тан, жалган буйымбок,шадан баска тук те емес». («эли Имран» cypeci, iss) «Оларды 93 жайына к,алдыр, iuiciH, ж еан, КУ Tipm'miKTiH, к,ызытына батып журе беран ьэм сагым ум1т оларды алдарката турсын. А л д а ™ уакытта олар элиак бметЫ болады» («хижр» cypeci, з). Б1рде Алла Елила (с.а.с.) терт бурышты сызык, сызып, онын, ортасы арк,ылы сыртк,а карай тузу сызык сызды. Содан соц ортадагы сызык,к,а жетюзе б1рнеше юшкене сызык,тарды сызып турып былай дедк «Бул - адам баласы. Оны к,оршап TypfaH сызьщ - оны к ажалы. Терт бурыштын, сыртына шьиып кеткен сызык - оныц Киялдары, ал енд1 бул юшкентай сызыктар - OfaH келген таедырдын, сынактары. Егер ол 6ipeyiHeH е т т кетсе, eKiHUJiciHe ушырайды, одан eTin кетсе, кайтадан 6ipiHiuici келедр> (Вухари). Али ибн Эбу Талиб (р.а.) былай деген: «Бул дуние е т т кетедь м эц гЫ к дуние ете жакын жерде. EKeyiHiH, 03 балалары бар. М эцплж дуниенщ балалары больщдар, бул дуниенщ балаларынан болмандар, ейткеж, 6yriH амал бар, есеп жок, ал енд1 ертец есеп бар, амал жок болады».

Ак,ын былай дейдк Патша деп 6meMi3 ю й вл\мд\, Тура келед1 беруге бул ем1рд1. Еске алып бупн еткен 6ipeyiH айтарсьщ, Ертен, суйегщ жерге ке м тд к Алга цойылган улкен пландар, сан жетпес к,ур к,иялдар жэне таусылмас умвттер - басца уак,ытта ацырет eM ipiH e немцурайды болып, бул дуниеж берме суйгенджтщ керсетюштер|'... Кур К.ИЯЛШЫЛ Kicm ep тэубе келлруд! эрдайым кейшге цалдырады да, езшщ Алла алдында*ы мшдеттерше к е ц та з к,арап, орындаса да жалк.аулык.пен орындайды. Олардьщ журеп цатып к,ал?ан. Алла Tafaлa былай дейдк «...Олар уак,ыт ете келе (крлдарындаш илэьи ютапк,а к,урметпен царауды к ^ а н д ы к та н ) журектер!' тас болып цатып к,аман едк Олардьщ деж хак жолдан б!ржолата тaйfaндap едЬ) («Ходид» cypeci, 16). Бул жерде тукке турмайтын цур киялдар мен алдамшы умптерге бертудщ зияны женшде айтылып жатыр. Ал енд! ак,ырет eMipiHe дaйындaлyFa кедерп болмайтын к,иялдану мен yMiTTep ешцашан айыпталмайды. Эйткеж yMiT бoлмafaндa, emKiM еш нэрсе жасамас едк YMiTci3 пенде 6ip нэрсе жасаудьщ пайдасын кермейд^ сондык,тан ол еш нэрсе жасамайды. Алла Tafaлaньщ ризаль^ыньщ шецбершде, жер жузш гулденд!руге жэрдем беретш умвттер мен Киялдар адам баласына ете керек. Сонда да умик,иялдар сол eTKiHiui eMipre faHa байланып, Алланы еске aлyfa кедерп болатындай дэрежеде шектен асып кетсе, онда aйыптaлyfa тжс. Алланы еске алумен faHa журектер жай тауып, 6i3re бул ем1рде тыныштык, алып келедк

Аныодн айт^анда, киялкештж WapaT^aHfa гибадат жасаута кедерп болып, ак,ырет y m iH азык жинayfa, кейде жак,сы iciepfli жacayfa тоск,ауыл болады. Жогарыда<ы хадисте Алла Елила (с.а.с.) адам баласы барльщ ж аш нан ез ажалымен коршалып тургандыгын, ажал деген бул сызык,ты пенде бузып ете алмайтындьнын, ажал уак,ыты келгенде ел1мнен кутылуына титтей де ум1т жок, екенш керсеткен. Пендеге ем1р'|нде тап болган нэрселердщ 6api: к,орк,ыныш, ауру-сырк,ау, кесел-кесапаттар - таедырдын, сына^тары болып саналады. Мундай KepiHicTep ете кеп болгандык,тан олардьщ жебелер1 эрдайым eMip деген сурлеу жолда сапар шепп келе жаткан Kicire к,арай ба(ытталган. Жебелердщ Keft6ipeyi OfaH тимей к,алуы мумкш. Ал кейб!реулер! тисе де еллрмей, жарак,аттайды. Эйткешмен бул да ел!м туралы ескерту. Жол апатына душар болган 6ipey жаракат алса да, не сап-сау куй‘| аман к,алса да, бул апатта е л т KeTyi мумкш екенш ойлап, бул дуниеде ол не icTereHiH 6ipiuaM a еске алуы керек. T e ri, тозац отынан к,утылып, п етш ке Kipy ymiH нелерд1 жасады екен? Иманды Kici мундай кесел-кесапаттардан ез'| ymiH пайда алады да, буры н^ дан да Ke6ipeK жак,сы icrepAi жасай бастайды. Ал енд1 ой-санасы кем Kici не ymiH мундай кесел-кесапатк,а yujbipafaHbiH жэне ол не ymiH Tipi к,ал€анын тусшбейд! не ойлап да к,оймайды. Бул * 179

i s с 2Г ^ ескерту OfaH пайда алып келмеид1, с е и т т , бул оныц 2 eMipi ^MbMfaHfa шейш жaлFaca бередк Пенде ел1мнен кутыла алмастьиын жэне оньщ GMipiHe ^орк,ыныш келлретш кесел-кесапаттар эр тараптан к,оршап туратынын бмедк CofaH царамай оньщ бул дуниедеп к,ур к,иялдары алысца-алыск,а к,анат цагады. Бул к,иял-умггтер оньщ GMipiHe «.apafaHAa уза*ырак, болады. Адамньщ к,алауларынын, шеп жок,. Ол к,аншалыц кеп GMip сурсе, оньщ к,иялдары да соншальщалыск,а кетедк Алла Елила (с.а.с.) былай дейдк «K,apтaйfaн KiciHiH, журеп eKi нэрседе жас куйшде к,алады: дуниеж суюде жэне к,ур ^иялра бермуде» (Бухари). 0 M ip еткен сайын пенденщ цалаулары азаймастан кебейе береди Адам цаншалык, ^apTaftfaH сайын, соншальщ байлыкда умтылады. К,иялдары соншалык, алыск,а кетеди бйткеж ол e M ip iH iH , ак,ыры ке лт цалганын, байльиы болса азайып бара жатк,анын с е з т, мал-мулжке бoлfaн суж спенш м т кушейш, нэтижеде, e M ip iH жэне байль^ын сак,тап калуга умтылуы кебейедк Алла Елила (c.a.c.) Tafbi былай деген: «Адам баласыньщ жасы еткен сайын онымен к,оса eKi нэрсе де улкейе бастайды. Булар - дуние суж спениллт жэне узак, eM ipre умтылу» (Бухари). Демек, Kici к,аншалык, жасы eTin, к,apтaйfaн сайын бул eKi кумары темендемей, 6ip к,алыпта да к,алмай, к,айта кушейе бастайды. MiHe, сол - кесел-кесапат. Али (р.а.) 6i3re былай дейдк «Мэцплш дуниенщ балалары больщдар, бул дуниенщ балалары болмацдар».Оныцсвздер1темендеплерд|'тусшд|'редк Пенде - eM ip деп aтaлfaн canapfa шь^ады. Оньщ бул сапары ол туь^ ан н ан елгенге шейш жaлfacaды жэне эрбвр сэт оны сапардьщ бас жaFынaн алыстатып, aflfbma жак,ындатып барады. 180

Бул canapAafbi Kicm ep ею турге белшедк 6ipi - бул дуниеж ез мак,саты жэне басты к,иялы е т т aлfaндap. ^ Олар - бул дуниежн, балалары. Ал енд1 eKiHiuici болса, ^ мэн,гтж ак,ырет eMipiH езше мак,сат к,ылып, бул дуниеж сол мак,саттарына жету ymiH к,урал ретшде faHa K,apaFaHAap. Олар бул дуниеден ак,ырет ем'ф'шде и гтж ке жетуге жэрдем беретш нэрселерд1 алып, тоск,ауыл болатын нэрселерд1 лак,тырып тастайды. Сонда да бул дуние - эрекет жэне амал к,ылатын, 6ipaK, олардьщ жем1ан толык, кермейлн жай. Ал енд1 м эн,гтж eM ip болса, бул дуниедеп ецбектердщ жемюн керетш шынайы дуние. Ол жак,та адам ушш к,ылатын ен,бек жок,, ракаттар FaHa бар. Сол Yшiн пежш. М эцплж ем ф де пенде еш нэрсеж езгерте алмайды, ейткеж мундай м ум кш ш тж 0FaH бул жерде FaHa бертед'|. Бул - кеп ш тж б т е бермейтш ете мацызды ак,ик,ат. Ибн К,айим (рахимаьуллаьу) былай дейд'с «Пенде жерге туылган сэттен бастап, онын, жер устшдеп ем1ршщ узак,ть^ына к,арай co3bmFaH, mapaTK,aHFa к,арай сапары басталады. Кун мен тундер оньщ сапары бплейшше басып ететш жолыныц белжтерк Ак,ылды пенде AллaFa жак,ындатушы осы сапардын, ap6ip белИн мак,сатына жету ушш к,унт к,оя бацылайды. Kicmep б1рнеше турге белшедк Кейб1реулер1 бак,ытсыз жaЙFa, имансыздыкда жэне AллaFa бас имеуге к,арай тартцан жуктер1мен сапарынын, aflFbiHa шыгады. K^FaHAapbi болса, AллaFa, рак,аттык, пен бак,ыттылык, жайына 6aFbiT алады. Алла TaFaлa тацдаулы ю алерге б1рнеше сынак,ты к,атарымен ж1бергенде, олардьщжурепне шайтан Kipin алып, оларды Алланын, эдЬлетттИ нен, керек болса онын, бар екеншен де KyM9HAaHyFa aзFыpaды. Шайтан OFaH былай деп сыбырлайды: «Егер ак,ицат жолында 181

болсац, онда неге Алла cafaH киыншылыктарды 2 ж1беред1? Не ушш ол cafaH бул дуниедеп K^afaH 5 нэрсен,д1 бермейд1? Сен OfaH ™ бадатж асап, кольщнан дн келгеннщ бэрш жасап жаткан жоксын, ба? Енд1 булай бола берсе, онда Aллafa бойсунудыц, дшд1 устанудьщ к,андай пайдасы бар?». Жскарыда ескертмген ак,ик,атты тусшген адам cbmaK,Tapfa сабырсыздык, танытпай, сабырлылык жэне ризалык, кер сетт, Алланьщ сыйлык,тарынан умгг eTin eM ip суредк Бул акикатты бтм егендер болса, тузу жолдан L U b ifb in , имансыздыкка урынып, бул дуниеде де, о дуниеде де KyPAbiMfa ушырайды. Алла Tafaлa былай дейдк «Адамдар арасында Aллafa тек кара басынын, пайдасы ymiH сулесок, Кулшылык, ететшдер бар. Мундай адам максатына ж е тт, жаксылыкка кенелсе, жаны жай тауып, мэз болады. Ал к,андай да 6ip сынакка, киындыкка тап болса, б4рден сырт айналып, жалтара калады. С ей тт, дуниеде де, акиретте де бар жаксылыктан цагылып, он,бай зиян шегедк MiHe, оцбай зиян шегу деген - О С Ы » («Хаж» cypeci, 11). Кур киялдарымыздын, мулдем кке аспайтындарын азайтып, кецм1м1зд1 93iMi3 e M ip cypin жаткан дуниеге бурумен бакытты бола аламыз. Сонда faH a жаксы icTep жэне пайдалы ецбектер ymiH уакытымыз кебейт, каншама кайгы-мун, 6i3fli мэцгшжке тастап кетедН Б\з елем!з. Сол шындыкка мойынсунып, eMip бойы букм уакытын бекерге куртпай, акыреттеп мэцгмш eMip ymiH ецбектенген Kici анык данышпан. 0M ip кыска. Мацызды icTep ете кеп. Келщдер, ендеше, КУР Kиялfa caлынfaншa, мэцгмж ем!рде еш нэрсе ушш екшбейтшдей eMip cyp in етейж! 182

«сЯлла - имандылардыц П^олдаушысы...» Адам баласы - Кудайга жэне к,оргаушыга муцтаж. Ал К У Д а й Тагала шеказ куш-к,уд1ретке, улыльщца ие. Ол буюл элемд1 баск,арып турады, ешюмге муцтаж емес, шаршамайды, уйык,тамайды жэне мэцп Tipi. Мундай улы сипаттар 6ip гана Алла Тагалага тиесЫ . Пендежн, ацсаган H9pceciH жалбарып сурап, дуга кылып сиынганы - Алла Тагала. Крр^а деп жалбаргандарды к,оргаушы ьэм жэрдем 6epyiui Жаратцан: «Сендер сол кезде Раббыларыца жалбарынып, медет ттеум ен болган едщдер. Сонда Ол: «Мен сендерд! 6ipiHeH кейш 6ipi келетш мын, (жауынгер) перштемен колдап жебеймш», - деп, дугаларыкды К,абЬ1Л eTTi» («Энфэл» cypeci, 9). «Кане, б те тш болсандар, айтындаршы, 6ip 03i бэрше к,орган 9pi ^амцор, ал 03i ешюмжн, ^оргауы мен к,амк,орлыгында болмаган, барлык, нэрсежн, Ti3riHiH цолында устаган юм?» («Муминун» cypeci, 88). «Раббыларынын, алдына барганда, оларга Алладан бас^а к,ол ушын беретш 6ipAe-6ip жанашыр дос та, арашалап алар шапагатшы да болмайды» («энгам» cypeci, 51). Алладан басцага сиынатындар, T in T i Алладан баск,ага сиынган нэрсесш жацсы Kepin, сиынудан к,айсыб1р децгейде ра^ат алатын болса, бул уланган азыцтан лэззат алган сияк,ты ic. Ягни элбетте, пайдасынан зияны кеп: «Егер де жер мен кекте Алладан баск,а да кудайлар болганда, ш убэаз, ондагы тепе-тендж пен жуйе бузылып, астан-кестеж шыгар efli» («Энбия» cypeci, 22) Цаншама жалган «кудайларга» сиынгандар бар болса да, 69pi6ip Аллага гана мук,таж. Жалгыз Алла гана сиынуга лайыцты. Bip Алла гана суранып дуга жасагандардын, дуга-ттектерш цабыл ала алады.

Tirrri буны кез1ндеп откатабынушы к,урайыштар да ;! тус1нген. Ырде Алла Елила (с.а.с.) Имран ибн Хусейжнщ экеа 5Ц Хусейшнен былай деп сурады: «Уа, Хусейш! Сен канша ^ кlyдaйfa сиынасьщ?» Ол: «Жердеп алтауына жэне J аспандаш 6ipey болып жетеуше сиынамын», - дедк Алла Елила (с.а.с.): «Егер сен 6ip бэлеге ушырасац, кай кУДай^а жалбарасын,?» - деп сурады. Хусейш: «AcnaHAafbifa», - дедк Алла Елила (с.а.с.): «Ал енд1 сенщ дуние-мулкще кесел-кесапат келсе, юмге жалбарасьщ?» - деп сурады. Ол: «Аспандагыга», - дедк Сонда Алла Елила (с.а.с.): «Онда неге Ayf аларынды жaлFыз аспандага к,абыл алып жатк,анына к,арамай, OfaH c e p iK косып жатырсын,?» - дел сурады. Алла Tafaлa былай деп айтады: «К,удайларын,-тек жaлFЫЗ К,удай! Олай болса, OfaH faHa бас ищдер! Уа, М ухаммед, Aллafa жан-тэжмен бас иген шынайы мумшдерд! суйшиллеп, куанта бер.Олар Алла аты ауызга aлынfaндa, (Раббыларына деген ерекше сыйкурметтен эр| Одан шын именгенджтен) журектер! Aipm к^ ады . Олар бастарына кандай ауыртпалык туссе де мойымайтын сабырлы ьэм намазды кемелше ж етм зт, узбей dpi уакытылы окитын i3ri жандар. Сондай-ак ездерже ризык eTin берген (мал-мулж, куш-куат, акыл-парасат, 6 m iM , т.с.с.) H b ifM e T T e p iM i3 A iH , 6 ip бел*1пн (мyктaждapfa мждетсжбей 6epin) Ьплш жолында жумсайды» («Хаж» cypeci, 34-35). Пенденщ Aллafa мyктaждыfы оньщ тамак-аска бoлfaн муктаждь^ындай. А д а м д а р басты нэрсе оньщ жаны бoлfaндыктaн, тамак-ассыз eMip суре алмаса, такуалыкты да, бакыттылыкты да жaлfыз Aллafa сенбестен таба алмайды. Бул ем!рде Алланы еске алу faHa K iciH iH , жан дуниес'ше тыныштык алып келе алады: «MiHe, солар — иман келлрген эр1 Алланы еске алу аркылы журектер! жай табатын i3ri жандар. 184

Ендеше, 6'min цойьщдар! Журектер Алланы еске алу арк,ылы faHa жай тауып, толык, к,анататтанады! Иэ, } олар иман к е л л р т , кептеген nri icrep атцарды. Олар к,андай бак,ытты! Ак,ырында баратын ен, керемет м е к е н Д е С О Л а р Р Э Т Э Н » («Рагыд» cypeci, 28-29). Адамнын, жаны Аллага умтылады жэне онымен кездеседи ейткеж Жаратк,анмен жоль^у - пей'ии жолы екежн б тед и Адам баласы будан басца жолдар арк,ыл ы цуанышца ие болса, онда бул к,уаныш узак,ца созылмайды жэне бупнп рак,ат алып кел'т жатк,ан дуние жацсыльны ертен, кез жасыньщ, цай«ынын, себепш'ю болып цалады. Керек болса ауыр жofaлтyлapfa алып келу1 де мумкЫ. Алла - шынайы куаныштьщ, жацсылык,тьщ, мешр1МдЫктщ жэне KeiuipiMHiH, булагы. Ол ешк,ашан жofaлып кетпейдк Б1з Оньщ жанымызда екежн, Оньщ крргауын, к,олдауын жэне цам KepyiH эрдайым се зт турамыз. Алла Ели ла (с.а.с.) былай деген: «Алланын, ризаль^ын тапк,ысы келген Kicire, адамдар наразы болса да, Алла разы болады жэне елд1 де ofaH разы к,ылады. Ал енд1 А лланы наразы к,ылу арк,ылы адамдардьщ ризальнына умтылган Kicire Алла наразы болады жэне елд1 д е OfaH наразы к,ылып к,ояды». ЛСопаушыньщ Мсол 6aizinepi М э ц г т т ем'фдеп ипл'жке, бацытца апаратын белплер болтандай, бацытсыздык,, иплжазджтщ езшдж белплер! бар. LniM иелер1 ездерже бертген М м нщ Жаратк,аннын, сыйлыгы екеж н жэне олар сынак, ретжде бер'|лгежн T y c iH y i - ар^ы дуниедеп бацыттылык, пен кутылудьщ белплер'1. Галы м miMi ушж лайык,ты децгейде шук'ф к,ылып, MiMiH Алла жолында цолданатын болса, miMi

мэцгм ж ацырет ем ф ш де дэрежесш щ кетертуш е § себепил болады: «Алла араларьщда^! шынайы иман '5 келлргендердщ , acipece, ездерше miM бертген б^мпаздардын, дэрежесш еселеген устше еселей ^ т у с е д Ь ) («М уж адилэ» cypeci, 11). ) Бак,ытты бoлfыcы келген Kici к,аншалык, кеп ецбек еткен сайын соншалык, ьщтиятты болады. Ол немцурайдыльщ, мактаншак,тыц, тэкаппарлык, дегенд1 бтм ейдк Бай^амай цате > K i6 ep in алатынын, бэлюм, мулдем дурыс емес жасап алатынын да б тед К Сондыктан ол туцгиы^тын, устшен тартылган арцанмен басып бара жатцандай абайлап басады. Ол цаншалык, кеп eMip сурген сайын, жер устшдеп eMipi 6iTin бара жат^анын соншалык, жак,сы сезедк Бул дуние мэнплж жай емес екенш жэне KiM болса да оны ерте ме, кеш пе тастап кетерш жацсы б те д к Сондай-ац, дуние-мулк1 кебейген сайын, соншалык, жомарт болып, Алла жолына соншальщ кеп жумсай бастайды. Ойткеж барлык, дуние-мулж эуелден Аллага Tnecmi болып, Алла Тагала оны цалаганына кулдарын сынак, ретшде уак,ытша пайдалануга берген. Осыны тус1нген Kici Алланыц ризальнын тап, ел!м кенеттен келетшш есшен шыгармай, оныц сыйльщтарына ие болу ушш 9p6ip мумк'шиилжт1 пайдаланады. Ертецп кун ол ymiH болмай к,алуы мумкш екенш ту с ш т, жак,сы icTepfli ертецге цалдырмайды. М ундай юсшщ 9 cep i цаншалык, кушейген сайын, Алланьщ ец суйжл пендеа бас^аларга кеп пайда алып келген Kici екенш есшен шыгармай, елге соншалык жацын болып, елге аса ю ш теш лдж пен цызмет жасайды. Жэне баскалардын, проблемаларын шешу жолында кеп эрекет жасай бастайды. Ал енд! ацыреттеп бак,ытсызды^тьщ белгтерш е жогарыда айтылгандарга царама-царсы icTep юредк О дуниеде ба^ытсыз болатын Kici - miMi цаншалык,

артк,ан сайын, соншалык, тэкаппар жэне e3iMiui/i ^ бола бастайды. Ондай KiciHiH, miMi 6acK ^ ap fa пайда ^ алып келмейдк Онымен м э м т е жасаудан баск,алар к,уаныш сезбейдк Журепнде бостыкжэне к,ара^ылык, болады. Каншалык, кеп бмген сайын соншалык, елд'| жек Kepyi куш е й т, езш елден ерекше устап, езше-ез'| пандана бастайды. 0 3 i жaлFЫЗ к,утылып, ^алгандар K,ypflbiMfa ушырайтындай с е з т т , пешшке Kipy билет! к,олында бардай, K^faHAapbi тозак, отынын, к,ырында TypfaHAafi сезмедк Мундай тэкаппар Kici к,аншалык, кеп eM ip сурген сайын, соншалык, саран, бола бастайды. Ол дуниебайлык,ты тек ез'| ушш жинап, баск,алармен белкюс! келмейдк Оньщ журеп баск,алардьщ к ^ ы -д е р тш сезбейд! жэне aйнaлacындaFЫ болып жатк,ан к,ай^лы ок^алар ол уилн сабак, болмайды. Оныц к,аншалык, дуние-м улт кебейген сайын соншалык, аш кез, саран, болады. Ел Ы н д е к,аншалык, бедел! артк,ан сайын, соншалык, елден езш жо^^ры устап, оларды жек кере бастайды. Ол басцалармен салыстырмалы турде еш нэрсеге татымаса да, ез'ш баск,алардан жofapымын деп есептейдк «0здерш баск,алардан жofapы с е з т, тэкаппар бoлfaндap К,иямет куж юсмердщ астында тaптaлfaн майда к,умырск,алар сияк,ты жиналады» (Хадистен). Алла TaFaлa 6i3re берген нэрсежн, бэр» сынак,. Бермген жак,сылык,тардын, K,aftcbi6ipi Kicire бак,ытты бoлyfa ж эрдем берсе, Tafbi 6ipeyAi бак,ытсыз к,ылады. 187

“У ЛСак,сылык,тар да сынак, ,3 Адам бул дуниеге сынак, ymiH ноберьлген. Алла Tafaлa былай дейдк «Ол к,айсыб!рщ ана^рлы м ип ^ ьэм сауапты ic iciep екен деп, 6apiH,Ai сынап керу ymiH e/iiM мен eMipfli жаратты. Ол - Азиз (бэршен устем 9pi улы), Тафур (к,улдарынын, кунэлары к,анша жерден ауыр болса да тэубелерш е келген жаедайда oлapFa ете KemipiMfli)» («мулк» cypeci, 2). бм'фдеп жак,сылык,тар да сынак,. Яfни Алла Tafaлa 6i3Ai бэле-кесапаттармен faHa емес, жак,сылык,тармен де сынайды: «Ал адам баласы болса, Раббысы оны сынау ymiH нь^метке белеп жарылцаса, (Раббым мен1 осынау ньюметтермен сынап жат^ан ujbifap деп ойламастан, езш cofaH лайык, Kepin) «Раббым MeHi ныгметке белед»>, - деп (масаттанады). Сондай-ак, KepiciHiue, оны Tafbi да сынау ymiH ризьщ-неабесш тарылтар болса, (Раббым MeHi жо^тьщпен сынап жатцан LUbifap деп ойламастан, езшше налып) «Раббым MeHi цор цылды», - деп айтады» («Фэжр» cypeci, 15-16). Алла Tafaлa 6i3re ете кеп жаксылыцтарын жаудыруда.Б!рак,б!золардьщкепшт!пнбайк,амаймыз. Егерде дуние жак,сылык,тары сыйлык релнде бер тген де, пaйfaмбapлap ен, байлардан болып, кэшрлер еш нэрсеа жок, кедейлер болып к,алмац. BipaK, байк^аны мы здай, жаэдай ондай емес. Сейтсе де Kenui'miK Kicmep ем!рдщжак,сылык,тарына алданып, олардьщ шынайы мэн-мацызын TyciHe алмай к,алады. бйткеш бул дуниенщ жак,сылык,тары адам баласына сыйлык, ретжде тарту еттген деп ойлайды. Шындь^ында, олар сынак, к,ана. Алланьщ жак,сылык,тары сынак, ретшде келгенж тусшбеген адам олар ушш шумр жасай алмайды ж эне к,иямет KyHi 3HHHfa ушыраушылардан болады. Keйiн к,ай*ырудан 188

пайда жок сэтте K ^ fb ifa батып, еюнуге кеш болып калганда екжедк Билж пен байлык, та сынак- Куранда айтылгандай, | ханшайымБэлк,истыцханта«:ыкереметжолменалдына » * келгенде Сулеймен пайгамбарга: «Бул - Раббымныц MafaH деген шарапаты. Ш ужрш Ы к етемж бе, жок. элде (муны вз1м ктед1м деп) астамшылык ^ыламын ба, соны керейш деп, мен! сынап керуде» - деген. («Нэмл» cypeci, 40) Пенделерге Жаратк,ан тарапынан тарту еллген жаксылыктар - шуюр жасагандар мен шуюр Алла Тагала 6i3re берген кары м -кабтет пен таланттар, мумкжиллжтер мен жаксылыктар - колымыздагы к,азына сияк,ты. Сондай-ак, Ислам дж1м1з буйырган асыл касиеттер: абырой, такуалык, тэубе келлру, мойынсуну жэне Алла жолындагы жаксы icTep — сонын, бэр1 б1зден ешк1м тартып ала алмайтын казыналарымыз. «Шынайы i3rmiK ьэм нагыз кемелдж жуздержд1 шьныска немесе батыска к,аратуда емес. Шынайы i3rifliK ьэм нагыз кемелдж - Аллата, ак,ирет кунже, перштелерге, илэьи KiTan^a жэне пайгамбарларга сенген жандардыц, сондай-ак (адал жолмен тапкан) мал-мулкжен - оны канша жерден жаксы керсе де - (Алла разылыгы ушж) жак,ын туыстарына, желмдерге, м ккж дерге, елжен жыракта журген яки жолда калган fapin жолаушыга, тарыкканнан (карыз немесе кайырсадака) сурагандарга жэне азаттыкка кауышкысы келген кулдар мен туткындарга берген, намазды кемелже ж етю зт, узбей api уакытылы окыган, зекетл толык берген, уэделескенде уэдеде туратьж, сондайак таршылык кергенде, дертке шалдыкканДа эр| Кылмаганды аныктаиды. П^олыцнан шыцпас цазынац 189

cofbic жаедайында (шаригат жуктеген мшдеттерд! мейлшше толык, opbiHAayfa тырысып) сабырлылык, ьэм табандылык, танытк,ан жандардын, ici. Туралык,тан айнымай (сездершде, ктерш де, к,улшылык,тарында ьэм сешмдершде) шынайылык, танытк,ан жандар, MiHe, солар. Олар - Aллafa ™ iciH iu e Taf3biM ететш ьэм кунэ атаулыдан барынша сак,танатын на*ызтак,уалар» KiciHiH, мацсаттары б и т болып, эрдайым жак,сылык,к,а умтылса, cofaH к,арай б и тке к,арай к,алык,тап, асыл к,асиеттердщ neci бола алады. Ислам AiHiMi3AiH, жэне оны ycraHfaHAapflbiH, езгешел iri - цажымас к,айрат, муцалмас к,уатк,а ие болу, журектерд! мей'рмдмжпен толтырып, жyлдыздapFa жетет'шдей б и т жэне улы Ma^caTTapfa эрекет жасау болып саналады. Имандылар жак,сы !стерде 6ip6ipiMeH жарысып, бук\л адамзат ymiH к,ызмет жасауга мэжбур. Адамныц мак,саты acnaHfa к,арай умтылган болса, оньщ к,олынан кеп нэрсе келедк К,ыран буркптщ к,альщтап ушуы оньщ осыны K^afaHbmaH басталады емес пе. Бул дуниедеп eMip к,ыск,а, мацызды icTep ете кеп. Ер ж ур ектт, меМртмдмш, жомарттык,, ниетт'щ тазальиы жэне улылык,к,а, 6niKTiKKe умтылу пендеге жofapFЫ мак,сатк,а жетуге, OfaH бермген цыск,а eMipAi мацызды кеп нэрсеж жасап улгеруге жэрдем береди Улы мак,сатк,а умтылган Kicire M afbm acbi3 майда нэрселермен шугылдану жат KepiHic. Ол магынасыз жэне майда нэрселерге уак,ытын куртпайды. Бул дуниеде жаксылык, экелуге тер тепп, пайдалы м1ммен жэне жак,сы !стермен faHa ш угалданады. Ол шь^армашылык,пен шу*ылданып, елижерше к,ызмет жасайды.

Алла Tafaлa сен'| жомарт, б и т мак,сатты, цайратты, ^ MeftipiMAi, ю ш тейм , эдепл, ецбекилл, к,ажымас J к,айрат, талмас ецбеп арцылы улы мацсаттар ymiH 2- курескен, Алланьщ к,аьарынан баскдцан к,о р ы к^ ан , а * царапайым бoлyFa жэне мазак, бoлyfa LUbiAaMafaH Kici релнде K e p c iH . Уацытыцды бекерге етюзбе, Алла?а тэуекел елп, онын, к,олдауынан жэне жэрдемжен ум'гг етумен aлfa к>арай бекем к,адам жаса. EKi жуздмжтен, сарандык,тан жэне цайратсыздыктан алые бол. Жынданудан, кек сак,таудан аулак, бол. Кереалмастык, сен'щ журегще баратын жолды ешк,ашан бммеан. Тэкаппарлык, пен мак.таншак.тык.тан сак,тан. ейткеж булар улы мак,сатпен, мей1р1мдмшпен уйлеспейд'| жэне басьща бэле-кесапаттарды, бацытсыздыцтарды faHa алып келедк Bi3Ai Алла цалай Keprici келсе, сондай бол. Bi3Ai Алланьщ К‘|табы жэне Оньщ naйfaмбapынынl (с.а.с.) суннел к,андай бoлyfa уйретсе, сондай бoлyfa эрекет жаса. Улы мацсаттар KiciHi тазалык.к.а, таза ниетке, эдеп-ахлакда жетелейдк Жамандыцтан жэне Алла тарапынан тыйым caлынfaн нэрселерден алые устайды. Улы мацсаттын, neci езше к,андай да 6ip жак,сы к,асиеттер жетпесе, онда эуел! сол к,асиеттерге ие бoлyfa эрекет жасайды. Ол м аш налы , улы встерд! жасауды ток,татпайды. Бул мак,сат оньщ eMipiH мэнд’| к,ылады жэне оны eKi дуниеде де ба^ытца жетюзедк «Бул дуние ymiH мэцплж eMip сурелндей, ал енд\ ак,ырет ушш ертен, елелндей ецбек к,ыл» деп aйтылf ан. 191

Сак, бол! YH,min цара, кез сал, ой жупрт, 1зде, нэтиже шыгар, айтатын сезщнщ жэне жасайтын эрекеттерщжн, кейшг! салдарын ойлан. Кейш бармак, TicTen к,алмас ушш ыктиятты api сак, бол. Bapi к,aлaFaныцдaй б1ткен болса, Алланы мацтап, OfaH ш утр ^ыл, рахметайт. Егер 6api сен K ^ a fa H b ib y^ болмай цалса, онда «Алланьщ таедыры, оныц демдоаны болды» деп айт жэне оньщ таедырына разы бол да, муцайма. Шдтиэ/се шыгаруга асы щ а Ацыл-ecri Kici ешк,ашан нэтиже uibifapyfa асык,пайды. Ол не ecTice д е, не керсе де сабырлылык, сак,тап, акылга салып ойланып, ecrin жатцан мaFлyмaттapдьщ ак,-к,арасын тексередк Ол баск,аларды бшмей aйыптafaнfa K,apafaHAa, бммей Keiuipe caлfaн жа^сырац екенш бмгенджтен, оларды жекуге асыцпайды: «Уа, иман келлргендер! Егер сендерге элдеб!р кунэьар адам к,андай да 6ip хабар жетюзсе, оньщ аныц-кань^ын анык,тап б м т альщдар. Эйтпесе, бмместжпен элдеб!р цауымныц обалына к,алып, артынан icTereH ктерщ е е к ш т журерсщдер» («хужурат» cypeci, 6). H)ip итшмге келсец, тайсалмай к,адам бас KiTanTa ке л л р м т жатк,ан барлык, аяттар, хадистер, сахабалардьщ айтцан сездер! мен насихаттары, оцоталары мен эн,пмелер1, елецдер1 мен данышпан сездер1 - бул жaлfaндaFЫ ем 1рд1 ма*ыналы етш зт, eKi ДYHиeдeдeбaкыттыбoлyымызYшiнYмiткeтoлfaнжaцa eMipAi 6acTayfa шацырады. Бул жаца eMip, элбетте, ец керемет, 6ipa^ адам оны бастау ymiH кепиллж

нэрселердь оньщ ш н д е , ез дуниетанымын езгертуге тура келедк MiHe, сол ymiH бул - бекем к,айраттанып, бупнп куж eM ipre келецке Tycipin жатк,ан к,ай*ымуцнан, мушкмдерден арылу ymiH эрекеттенуд! талап к,ылады. ©згерулер эуелв тэубе келлруд^ ал улы эрекеттер бермгенджл талап цылады. Алланын, 0з Мтабында Keft6ip пaЙFaмбapлapын езгеше атап еткен! бекер емес. О лш яен KeUinzi eMip Ак,ыреттеп бак,ыттылык, бул дуниедеп бак,ыттылык,к,а тжелей байланысты. Ак,ылды адам, бупнп кун мен ертецп кун байланысты бoлFaндaй, бул дуниедеп ем'фдщ де мэн,плж ем!рмен байланысы бар екенш Tycm yi керек. б ю тш ке орай, к,аз1р де «ел!мнен кейш еш нэрсе жок,, адам елгеннен кейш мулдем жок, болса керек» деп oйлafaн Kicm ep де бар. Мундай адамдардын, барлык, yM iTTepi, тмектер1 жэне к,уаныштары бул дуниемен f a H a ш ектелт нрлтан, еткшил eMip y m iH FaHa ен,бектенедк Bipде ез жащайыма жэне айналамда*ылардын, жаедайына к,арап шындь^ында тадеалдым. AлFa кloйылFaн улкен жоспарлар, к,ур к,иялдар осындай алыск,а ушк,андык,тан, opbiHAayfa жуздеген жылдар Aafbi жетпейтш к,иялдар... Адамдар бул дуниеде мын, жылдап не мэцплш eMip суретшдей немк,урайды журедк BipaK, олар 6ipiHiH, артынан 6ipi вп\п жатады. Bipey кэрмжтен, T afb i 6ipey аурудан, баск,а 6ipey кеселкесапаттан к,аза болуда. Bipey бул дуниеден к,атты к,артайып к е тт жатса, баск,а 6ipey жап-жас кезшде Kerri... BapiMi3 ел!м кенеттен келетш'ш умытып цалып жатырмыз. «BipAe-6ip Kici ертен, к,андай жafдaйfa

душар болатынын б1лмейд1 жэне 6ipAe-6ip K ici к,айсы жерде елерш бтмейдЬ>. Уш ц а р а п а й ы м ак,ик,атты еске T y c ip in кетюм келедк Сен шынында, Aллafa/ Оныц зацдарына, Оньщ icrepiH e, таедырына жэне cafaH сыйлаган нэрселерше тугел1мен наразы болып турып, тыныштыцца жэне рабатка ие болам деп ойлайсьщ ба? Жаратк,аннан улкен нэрсеш талап ету ушш, сен эуел1 оньщ MeftpiMiHe жэне cafaH берген барлык, жак,сылык,тарына шуюр ете алдьщ ба? Не ушш 6i3re Алла берген мумкшиллштерд! пaйдaлaнyfa жэне кебейтуге болмасын? Олар б1зде к,азып mbifbin пайдалануымызды к у т т жатк,ан жер астында^ 1 кен-байлык,тар сияцты жасырын жатыр. Келщдер, оларды казып uibifbin e3iMi3re де, 6acK^ ap fa да пайда келт1рейш! JitdijG e келппр! Кунэлар apK,aMbi3fa ауыр жук болып жиылады. Олар 6i3re тунде уйк,ы бермей мазамызды алады. «Aллafa бойсунбай жатырмыз» деген сез1м оньщ ауыр жазаларынан K,op^yfa мэжбур етедк Кунэларымыз ба^ытымь^а шafым ж1бермес ушш не icTeyiM i3 керек? dyen i, тэубе ке л л р т, Жаратк,аннан KeiuipiM сурауымыз керек. Дэл K,a3ip, кейшге к,алдырмай... Ол ушш не керек? Кунэ жасауды, Aллafa бойсунбауды ток,тату керек. BypbiHf ы кунэларымыз ymiH шынайы екшу1м1з керек. Ол кунэларды к,айтадан жасамас y m iH шынайы ниет ету керек. Б асц алар дьщ р еш ш тер ш ж азы п, ац ы лары н беру керек. Шайтан б1здщ бак,ытты бoлfaнымызды Keprici келмейдк Bi3 буны умытпауымыз керек. Тэубе келлру туралы ойланып кlaлfaн KiciHi керген шайтан оны

тэубе келлрмеуге аз*ыра бастайды. бйткеж пенденщ тэубе жасауы шайтаннын, кунэ жасату ymiH жасаган ^ барлык, эрекетш текке мибередк Элбетте, ол сонша ^ eH,6eriHiH, текке кетуш к,аламайды. Сондык,тан к,ашан д* пенде тэубе келлру туралы ойланып ^алганда, оны бузу у или шайтан бар кушш жумсайды. Шайтан KiciHi кунэ жacayfa шак,ырып не жаксылык, жасаудан тыю ушш тузу келмейдк Ол пенденщ нэпс’юн езшщ к,уралы к,ылып алады. Бэр1м1зге белг-Mi бoлfaндaй/ нэпа рак,ат алуды жак,сы керед’1. Сондыкдан шайтан сол жолмен барады. Адамньщ баск,а элаз жерлерш тауып содан K ip in келедк Ол эуел1 нэпс1ге yHafaH, кецмге унамды нэрселер туралы еске TycipeAi... Мусылман пенде к а р а ты , суык, тунде тан,™ намаздьщуак,ыты юрген'ш б1лд1рген азанды есткенде, шайтан OfaH: «¥йык,тай бер! Тесек жылы, сен шаршадьщ, уйк,ын, к е л т жатыр...» - дейди Пенденщ ораза ycTafaH кундер'| жaзfы кун узак,, ауа ыстык, уак,ытк,а тура к е л т к,алса, шайтан пендеге салк,ын су, жа*ымды сусындар жэне ол суйген тамак,тар туралы еске TycipeAi. Сонымен к,атар ол тыйым салынган нэрселерд! Kici одан к,ашпау ушш баск,а аттармен атайды. Aллafa мойынсунудан бастартуды ол epKiHAiKKe ujbify, пайыз eciMiH Kipic, шарапты сусын не емдж су деп атайды. Шайтан шынында арам деп есептелген нэрсеж адал деп сенд1руге, адамнын, ак,ыл-есш TyMaHAaHAbipyfa эрекет жасайды. Ол пендеге эркандай сылтауларды айтып, бм^ртпей сыбырлап турады. Ал еид\ пенде K e 6 iH e ce арам мен адал нэрселердщ елшеyi eTKiHiui пайда жэне K ip ic емес, Алланын, аяты жэне Пайгамбар хадистер! екенш ойланбайды. Адамдар елвм туралы oйлaнбayfa эрекет жасайды. Буны шайтан ез мак,сатына пайдалануга эрекет 195

ж асайды . «Ж арайды, тэуб е келлрдщ д елю . BipaK, g не ymiH K,a3ip? Кейшге к,алдырсан, да болады юй. 5 Алда Tafbi кеп eMipiH, бар? ¥зац eMip суресщ foft», - £ * дейдк Сол сылтаумен к,аншама пенде тэубе келт1руд1 „ т..~ларымызды аз керсетуге эрекет жасайды. Ол 6i3re былай деп сыбырлайды: «Сол болмашы нэрсе ymiH тэубе келлрпн, к е л т жатыр ма? Ол татымайды... Айналаца к,арашы, кунэс! ceHiKiHeH кеп к,аншама Kicmep жур. Пэленше Kici еллрген, тугенше зина жacaFaн, анау болса к,умар ойнайды, бул арак, iiueAi, ал ендв анау намаз ок,ымайды, анау урлык, жасап, елд\ алдайды. Б\реулер\ балгерлерге барады... Ал сен оларды жасамайсын, fofi. Сенщ кунэларьщ олардвюмен caлыcтыpfaндa жок,тын, цасы «>й, сен олардан к,айда жofapыдacьщ»... Мше, с е й тт, Kici езш жен,т се зш т, eKi дуниеде де HMaHflbmapfa бак,ыт алып келетш тэубе туралы ойланбай к,алады. Шайтан к!с*лерд! «тэубе келл р т, кунэдан бас тарту ете ауыр» деп сенд!руге эрекет жасайды. Тэубе келлру юсщен тузу жолдан шьщпауды, Aллafa толык, мойынсунуды жэне уюмдерш мултжаз орындауды талап к,ылады. Ал енд! тузу жолдан шык,пай журу оцай емес. Сонымен 6ipre бул тузу жолдан шьиып к е тт, тэубе келлрпа келмегендерге жаман кершудщ себепцла болып к,алады. Шайтан пендеге: «0зщд1 мундай K,nbiHiubmbiK,Tapfa душар к,ылып не цыласыц? Достарьщ ceHi тусшбей, жacafaн icrep itu i дурыс кермей к,алса, олардан да айырыласьщ? Онын, услне сенщ тэубе келлргенще ешюм сенбейдк Олар ceHi мазак,тап, «К,арацдар 6 y f a H , анык, кунэьар, енд! мешпгке барып, намаз ок,ып к,алыпты!» - деп айтады» деп сыбырлайды. Ал еид\ кунэа кеп малерд1 шайтан: «Алла тэубеад к,абыл алмайды» деп ceH flipin, умптерш узуге эрекет 196

жасайды. «Алла сендей кунэа кеп адамдардьщ тэубес'ж к,абыл алмайды. Елестетил, осыншама ^ кунацмен c e H i к,айт'т кеилран?!» - дейд1 ол. С ей тт оныц ap6ip жacaFaн ку н а ст еске туаредк Пенде Алла Тагаланыц мына сездерж умытпау керек: «(Уа, Мухаммед! Oflapfa Менщ мына ceaiMfli жетюз): «Уа, кунэга батып, ез-ездерже жамандык жасауда шектен шык,к,ан ьэм ездерже бершген турл1 нь^меттер, сез1мдер мен цабтеттерд! орынды пайдаланбай зая ^ыпган кулдарым! Алланьщ рацымынан ум1ттерщд1 узбецдер! ейткеж Алла барлык, кунэларды кеш'|ред'|. Ш убэаз, Ол - Facfcyp (к,улдарыньщ кунэлары к,аншалык,ты ауыр болса да тэубелерже келген жаедайда ете KemipiMfli), Рахим (ерекше M e f t ip iM A i)!» («Зумар» cypeci, S3) Иманды Kici Алла Тагаланьщ KemipiMiHeH у м т н узген болса, ол темендеп кудси хадисп есте алсын: «Бэржен Улык, Алла былай дейдк «Уа, адам баласы, элбетте, M afaH жалбарып, Ayfa цылуьщды TOK,TaTK,aHfa жэне Менен ум'|тщд1 узгенге шейж к,алай кунэ жасаганьща царамай кеилремж! Уа, адам баласы, егер сен аспандаш булттар?а жететждей кунэ жасап, одан кейж Менен KetiiipiM сурайтын болсан, Мен сеж кеилрем! Уа, адам баласы, егер M afaH аспандагы бyлттapfa жететж жэне жер бетж толтыратын кунэлармен келсен де, M afaH cepiK цосып басца ешюмге сиынбаган болсан, элбетте, Мен бул кунэларьщньщ барж цушагына aлfaн KemipiMiMfli берем!» Алланьщ алдында тэубе к е л л р т, тaзaлaнyfa шын журепм!зден умтылып, KeujipiM сурасац, арк,амыздан к,андай ауыр жук тусетж едП Уа, адам, тэубе к е л л р т, бацытты бол! 197

сМешр'тдЫерд'щ сMeuipijugici Б1рде Алла Елилсше (с.а.с.) таяк, таянган цария Kici к е л т: «Уа, Алланын, Елила, елф1мде кунэлар да, дурыс емес iciep де болды, енд1 солар Keuiipme ме?» - деп сурады. Алла Елила (c.a.c.) ofan: «Сен Алладан басца цудай жок,, М ухаммед Алланыц пайтамбары деп куэлж бересщ бе?» - дед!. Ол: «Иэ», - деп жауап бердк Сонда Алла Елила (с.а.с.): «Элбетте, Алла Tafaлa сенщ жасаган кунэларынды жэне дурыс емес icTepinfli Keuiipfli», - дед!. Сонда жацаод к,ария: «Аллаьу экбар! Аллаьу экбар!» деп айтцан куй! к е тт цалды. Бул хадис &здщ эрцайсымыздын, журепм!зге yMiT уялату ymiH пайдаланылады. Алланыц MefiipiMflmiri шекс!з жэне хадистерден белпл! бол?андай, кунэм!з тец1з толцыныньщ Ke6iriHeH кеп болса да, ол 6i3fli KeujipeTiniH бмем1з. Bi3 оныц MeftpiMiHe жэне KeujipiMiHe лайыцты бoлyfa умтылуымыз керек. - «Ш убэаз, Ол - Тэууэб (цулдарыньщ тэубеан цабыл етуш!), Рахим (acipece тэубеилл мумш цулдарына ерекше мей1р1мд0» («Бацара» cypeci, 54). - «Мен олардын тэуб еан цабыл алып, кунэларын кеилремж. Мен тэубелерд! к,абыл етуил ьэм ерекше М6Й1р1мд1мЫ» («Базара» cypeci, 160). П^иыншылык, Жэне сынацтар Егер бул ем1рде c^ afaH b in болмай жатса жэне eMipiH, жарык,, к,уанышты кундерщ аз болып жатса, онда муцайма. Ол осылай жapaлfaн, онын, Ta6nfaTbi осындай. Алла Tafaлa сондай к,ылып жаратк,ан. Бул дуниедеп ем1р1м1здщ непзшде nafifbi-MyH^ap, ауыртпальщтар, к,иыншылык,таржэнесынак,таржатыр. Куаныш пен ойын-кулктер онда азырак, болады.