Buku Teks Sains KSSM Ting 5

Bab 1

Apakah superbugs? Bagaimanakah superbugs mungkin dapat dicegah?

Membanding beza penggunaan antibiotik, antifungal dan antiviral dalam '+i· KMK perbincangan
rawatan penyakit berjangkit
Aktiviti

a..f

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Cari maklumat. Kemudian, banding beza penggunaan antibiotik, antifungal dan antiviral

dalam rawatan penyakit berjangkit seperti yang berikut:
(a) menggunakan antibiotik untuk rawatan jangkitan peparu dan penyakit yang lain
(b) menggunakan antifungal untuk rawatan athlete's foot dan penyakit yang lain
(c) menggunakan antiviral untuk rawatan kayap dan penyakit yang lain
3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda kepada kelas dalam bentuk
persembahan multimedia.

Bagaimanakah vaksin dan antiviral bertindak terhadap virus?

LEE3EEK13.»

1. Nyatakan lima contoh teknik aseptik untuk mengawal penyebaran patogen.

2. Bagaimanakah teknik aseptik dihubungkaitkan dengan ungkapan 'mencegah lebih
baik daripada merawat'?

3. (a) Apakah yang dimaksudkan oleh pensterilan?
(b) Bagaimanakah pensterilan dijalankan?
(c) Mengapakah penggunaan autoklaf adalah lebih berkesan untuk mencegah
mikroorganisma berbanding dengan pendidihan air?

4. Nyatakan satu persamaan dan satu perbezaan antara antiseptik dengan disinfektan.

5. Namakan tiga contoh sinaran mengion yang digunakan dalam teknik aseptik.

6. Nyatakan jenis bahan yang digunakan untuk merawat penyakit berjangk.it
yang berikut:
(a) athlete's foot
(b) pneumonia

l------------------(c) kayap
£2
KPM

ezage =e 8c�gg7 ii£ 3
35 c
e -e23gt � 2
.4
c2r co g#« "7 e
'iig z=�n
3 %=Eza%: E•g
5- 1% a
{# ,., t£=ezRDi
c

9
g%
a5
g-.s ;"'• •• z a• • �••sd z
£z"•a 5 ,$ E
3BB,� a
5 a' mr2
a~= - i . ;l -..... • -zg5 z$- G�a23a#
5
&~.- a s 3 f$•"gc88± 5% "

"•a�2 e " & �z £. e
cst
�� f-- X a

g=
ccor g

�E .-a �h
z 2. a a

Bab 1

Selepas mempelajari ini, dapat:

bab anda

Dunia Mikroorganisma 1.3 Pencegahan dan Rawatan
Berkomunikasi mengenai Penyakit yang Disebabkan oleh
mikroorganisma. Mikroorganisma
Menjalankan eksperimen bagi
menunjukkan kewujudan [] Menjelaskan ungkapan 'mencegah
mikroorganisma. lebih baik daripada merawat'
Menjalankan eksperimen untuk penyakit yang disebabkan oleh
mengkaji faktor yang mempengaruhi mikroorganisma.
pertumbuhan mikroorganisma.
[l Menerangkan teknik aseptik
Mikroorganisma Berfaedah
Mewajarkan aplikasi mikroorganisma dalam pengawalan penyebaran
berfaedah dalam kehidupan. mikroorganisma.
Menjanakan idea potensi kegunaan [] Menjalankan eksperimen untuk
mikroorganisma dalam bioteknologi mengkaji kesan antibiotik terhadap
dan kelestarian alam sekitar. pertumbuhan bakteria.
[_] Berkomunikasi tentang kaedah
rawatan penyakit berjangkit.

Jawab soalan yang berikut: $%http://buku-

1. Rajah 1 menunjukkan keputusan suatu eksperimen yang teks.com/
dijalankan untuk mengkaji kesan kepekatan antibiotik yang sa5016
berbeza terhadap pertumbuhan bakteria.

Ceper antibiotik

Agar-agar nutrien steril
dan kultur bakteria

A (kepekatan antibiotik tinggi) B (kepekatan antibiotik rendah)

Rajah 1

al(a) Nyatakan satu hipotesis bagi eksperimen ini.

(b) Nyatakan pcmboleh ubah yang terlibat dalam eksperimen ini . .,.
(i) Pemboleh ubah dimalarkan
(ii) Pemboleh ubah dimanipulasikan

al(c) Apakah kesan antibiotik berdasarkan eksperimen inr?

.2
KPM

epue uedewe( ueue.r1, zuo8oed

nee uepoeaq eusueroopu uerednrou r eusue8too.ppr ueep ()

d eusueroo.nu ueyetey () (2)

pas ueIquU

uep pos upup pefunduru xepp @uef eusueroo.pyp uendum; uereure (q)

pos ue1quot uep [as pas uequrour uep
8upup eKundurou repp pas upup eundurou

euspue8100.1AW

os uerquour uep pos upup refunduou repn ()

pas uerquou up as upup teunduru ()

anruaq Bue pp ueyeseprq L up g Y 'O 4 ueysepoy (e)

Ls

d

L up s 'Y '? d eursueroox uepyn(unuau z e(ey 'z

Bab 1

Rajah 3 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan suhu terhadap
pertumbuhan bakteria, Bacillus sp..

Suhu: 7C Suhua: 37¢ Suhu 77¢ Keadaan bubur nutrien di dalam tabung uji P, Q
p R dan R diperhatikan selepas tiga hari. Keputusan
eksperimen ini direkodkan dalam Jadual 1.

Jadual 1

-- Keadaan bubur nutrien
selepas tiga hari
p7 Sedikit keruh

5 cm? bubur nutrien dan Q 37 Keruh
1cm? kultur bakteria R 77 Sedikit keruh

Rajah 3

(a) Nyatakan satu pemerhatian pada bubur nutrien yang telah disimpan pada
suhu 37C selama tiga hari.

al(b) Nyatakan hipotesis untuk eksperimen ini.
4(e) Nyatakan pemboleh ubah yang terlibat dalam eksperimen ini.

(i) Pemboleh ubah dimanipulasikan
(ii) Pemboleh ubah bergerak balas

(d) Nyatakan satu inferens yang dapat dibuat berdasarkan pemerhatian dalam

4@eksperimen ini.

c» Paktis engeyaan

4. Dengan menggunakan susunan radas yang ditunjukkan dalam Rajah 4, cadangkan
lima cara yang berlainan untuk mengukur kadar penghasilan gas karbon dioksida

4ldaripada tindakan yis dalam larutan gula pada suhu yang berlainan.

Belon

Picagari

Campuran yis Air Campuran yis dan
dan larutan Kapur larutan gula
gula Susunan
Rajah 4 radas Z
Susunan Susunan
radas X radas Y ±
KPM

ueeuser uauejdns uep ueaeusay ueueye. ]
ueueyeu uessodurad foyouyo] +
ueueyeuur uerenyebuad 160pouraL

uafo.ru ePy •
ueunqun uayo uanu uenaday

opey tepu uep fuequras 1zI9 %

Pengguna yang bijaksana akan sentiasa II. Senarai produk diharamkan
menyemak status keselamatan produk makanan http://buku-teks.com/sa5017
dan suplemen kesihatan. Adakah anda seorang

pengguna yang bijaksana?

Senarai produk yang diharamkan (banned

products) ialah maklumat tambahan yang

disediakan oleh Bahagian Penguatkuasaan

Farmasi, Kementerian

Kesihatan Malaysia (KKM).

Senarai ini bertujuan untuk

memberikan maklumat

kepada para peniaga, agensi

penguat kuasa serta orang ?
ramai berkaitan dengan
produk kesihatan, kosmetik
dan produk makanan atau

minuman yang dicemari racun £i$#6382409
atau bahan kimia terlarang.

Contoh label dan kod OR bagi suplemen kesihatan yang
diluluskan oleh KKM

Gizi seimbang Kitar nitrogen
Keperluan kalori Peraturan Makanan 1985
Pinggan Sihat Malaysia Teknologi pengeluaran
Kalori makanan makanan
Akta Makanan 1983 Teknologi pemprosesan
Kalorimeter bom makanan
Corak pemakanan Status halal
Makronutrien Prosedur Pensijilan Halal
Mikronutrien Malaysia

Gero

snu[eu uapo ueyqeqsp Sue£ ueeusax uepeseur uouo edenq tz o0 4equre9

104101s8A¥ (p) snusere (2)

nqos1r ueeuysaY ue[set depos ueqeqafuau Bu Bound uE{tIN

zT o0 4quep p1dos uerepe snnueur eqpye ueeusax uepeseur uouoo ederoq

snu[et ueqeqauou ueuvretr sepoy eueur-eueur ueuqopaq nee ueue.1yo¥

ys.nupew

eypeuupnu ueuequas4ad

ueyeun66uau uefuop sepoy epedey epue uepnduny uefueouqad pseu uefueuog 'p

eIp uepa fueK 1eunpyeu uefueug '£
ueurepaq 6ue npypu feq efeua uenpadey (2)

opey uenpaday tunefuadurau fueK 1ope] (q)

eus ue66u uep 6uequas pz16 (e)
an4aq 6ueK eeyad 6ueua eunpyeu ue Z

uepndunoq ereas u pge ueueye" 'L

aw • npypu fueioeses uajo ueynadyp 6ueK efeua; uepun[ uep popey uenaday

6ueouqed qgpny _

tunefuadueu 6ueK 1ope, 'fueques gz6 6ueua eunpyeu ueyyndunfuay

z

eKuqeqos ueyuag zfuequas 1z16 u0uo
mens ueyedrau tu yeuey yseu uefuepiu ueyepy

[naq fueK nuuenx uepep fueroeses uepeq

u@po uexnpadip Due ueueyeu sepoy enuas
6unpueuau fuef ueueyeud uepet 6uequyes z9

zz ueeyutr, tp eseuros re(epd epue uera

ueK Suequnys zgs 8uua epue uepeup

id!JOlE!)I !E!l!N uep 8ueqw1as !Z!9

Konsep Pinggan Sihat Malaysia

Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM), telah memperkenalkan konsep Pinggan Sihat
Malaysia seperti Rajah 2.1.

lsi separuh pinggan
dengan buah dan sayur.

lsi suku pinggan

dengan nasi atau
sumber karbohid+

yang lain

lsi suku ping9an
dengan ikan atau
sumber protein
yang lain.

Rajah 2.1 Konsep Pinggan Sihat Malaysia

ApUkasi Konsep Pinggan Contoh-contoh Pinggan Sihat Malaysia
Sihat Malaysia dalam
Kehidupan Harian s£

Aplikasi konsep Pinggan Sihat I?4a$
Malaysia dapat diperhatikan 7@]
dalam kehidupan harian
seperti Rajah 2.2.

z.-"-.
sihat dalam sehard
siha',• Makan 1- 2 snek yang
di antara waktu makan jika pen
+ Lebihkan pemakanan makanan
berbijirin
Kurangkan makanan bergor@09
dan bersantan
Makan makanan yang dimas@
di rumah lebih kerap

#sukusukuSeparuh

Rajah 2.2

vz

nqas.rs ueueyeu ure[ep unpuey Bue Neu
uep utoo.d erpuoq.ref ppuen mpepou uermuap edep uEuE[Eu I[p Lo[Ex IN

IO]PY IP]N ue.eBBuy uep ueure.rag Bueh ueueyeW

uuoq 1a1au1ropey (0o0 'upous pur zouaasoup uaquumns)
£zoo que9
L'91 9L€ L'91 (8 f0
• IOTT IE[IN

l up101 e.1puoq.ry ueueyet

·#·1ul"f1 sepoy

I utoo.Id uep {eup
e.1puoqrey [eq Loy [eN Iz [enpef
ueueyeu 11ope
re[tu mm8uou {mun seper 11oq 1191IO[EN
ueyeunsuu ereo ueuop mmxnp ue
ueunsng zz o0 requep uao.Id uep retro 'erpuoqrey urrep ope;

tepu uepyn(unuou pz [npef (cz o10j requep)

voq a1aou.ropey teieqos tpeuoyp Bue£
seuy seper uereun8usu ere ueup ueymepp

edep ueueeur urpep ropey pepu ue.mm8uad

·'--(-D-D-)-a-[-n-o-[-o--p-t-----=--------------------·''

(D amno! 00 = (BOD) HO[BYON I'

(D mo!zt = (1) ox I ;

·---------------------------------------·'

zeBeus eq Ts un ueyedy

([) apofopy nee (D) a[no! ([eo;) Lo[e[opp (18o) 1ope;

un trepep mnjnp eAuuzep ueueretr ue.rerequrad

nee ueepsyo8uod uoo ueyseqqp Bue eBeuaf

·eudeyup ueup
1nqos.rs ueuereu 8 p uereyqd nee uevpysyouod

epeduep ueyseqaqp sue~ eeu1 uepunf uere
ueueyeu mensas 1@eq (eeu ppu nEIe) [IO[y [IN

ueueyey HO]ey IP]IN

Nutrisi dan Teknologi Makanan

Contohnya, perhatikan Rajah 2.3 dan Jadual 2.2 yang menunjukkan beberapa
contoh makanan dan anggaran nilai kalorinya.

' <100% 69% 14% .[]soma

8% [

Eaad2% [7.,o,

Gula Daging Minyak sawit Beras

(Sumber: Stone and Cozens, 1981

Rajah 2.3 Komposisi karbohidrat, lemak, protein dan air dalam beberapa jenis makanan

Jadual 2.2 Makanan yang berlainan Bak Fikir
dan anggaran nilai kalorinya

Kelas Sumber g'Nila kalori Jadual di bawah menunjukkan
makanan (J kandungan sandwic A, B dan C.
Karbohidrat Nasi 15.04
Roti putih 10.60 Sandwic] Kandungan
Lemak Gula kasar 16.50
Protein Minyak sawit 38.00 A • 2keping roti putih
Mentega 31.20 • 2 g mentega
Pelawas Daging ayam 8.27 • 100g daging
Daging lembu 13.11 lembu
Kubis 0.34 • 5gtimun

B • 2keping roti putih
• 100 g daging ayam
• 5 g kubis

C • 2keping roti putih
• 2 g mentega
• 100 g daging ayam
• 5gkubis

Timun 0.55 Antara sandwic A, B dan C,
sandwic yang manakah
(Sumber: Parkin, Simpkins, McCarthy and Reffin, 1996) merupakan pilihan yang paling
sihat? Jelaskan jawapan anda.

[@ Espermen 2.f
''' Tujuan:
Untuk menganggarkan nilai kalori dalam beberapa sampel makanan
''''' dengan menggunakan kalorimeter
' Pernyataan masalah: Sampel makanan yang manakah yang mempunyai nilai kalori paling tinggi?

''' Hipotesis: Kacang tanah mempunyai nilai kalori yang lebih tinggi berbanding
' dengan roti dan ikan bilis.

Pemboleh ubah: (a) dimanipulasikan : Jenis sampel makanan

(b) bergerak balas : Perubahan suhu/nilai kalori makanan

(c) dimalarkan : Jisim air

Bahan: 1gkacang tanah, 1 g roti, 1 g ikan bilis, kapas dan air suling

s Tale oen 'eoe 6uer [ (6 p) ojey ye]yN
ueueyeur jedues

000 ] x (6) ueueyeu pedues unsf ueueyeu pojey eN

() ie nuns eueqiej @Sj sir , fr

. nxeq 6ue

epnuoj ueyeun66uau uefuap ueueyeu adues depas 6eq uopey pepyu ueypoya uep uebumy ;
:eep syseuy '

026) 'I -I 'nuns ueueqnod '''

-- ➔ () I 'ye nuns

4

(2%) '1 'Tee nuns

0l 0I 0l

LL L (6) ueueyeur jodures upsf
ueueyeu pedureg
no sup1q ueyp ueue fueey

uesnndey

eyeqe sqeu ueueyeu jodues sedayes '? 'uye nuns ueyporer uep ueyueua '

ueueyeuu podues ueyepeAuau 4mun yde ypauad uexeuno '£
jenpe[ uepep +eauoua eped '] 'pee nuns

uep eouuo[ex ejep yp e us[ 'euuysf uep ueueyeur podues sual ueypoxay 'Z

.• ' usnse

opal prey uunue

fuepeufua - � ueueyeu p@dues

bujns JIN

uipip bunqe

a)au0u8]

(tz uefe) sepe» ueunsns ueyeypes 'L
npasod
sepe

Kesimpulan:

't Adakah hipotesis diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini?

Soalan:

1. (a) Adakah nilai kalori dalam sampel makanan yang ditentukan dengan menggunakan
kalorimeter lebih besar atau lebih kecil daripada nilai kalori dalam sampel makanan
yang sebenar?

(b) Terangkan jawapan anda.
2. Namakan satu contoh sampel makanan yang digunakan untuk menganggarkan nilai kalori

dengan menggunakan kalorimeter bagi setiap kelas makanan yang berikut:
(a) karbohidrat
(b) lemak
(c) protein
3. Namakan satu kelas makanan yang tidak mempunyai nilai kalori. Berikan sebabnya.

Kesan Pengambilan Jumlah Kalori yang

Tidak Menepati Keperluan Individu

Selain mengamalkan gizi seimbang, jumlah
kalori dalam setiap hidangan juga seharusnya
menepati keperluan kalori individu tersebut
untuk mengekalkan kesihatannya. Bagaimanakah
seseorang individu dapat mengesahkan sama ada
pengambilan jumlah kalorinya menepati, tidak
cukup atau berlebihan berdasarkan keadaan
fizikalnya? Bagaimanakah pengambilan jumlah
kalori seseorang individu dapat menyebabkan
kesan-kesan seperti Gambar foto 2.4(a) dan (b)?

Amalan pemakanan yang tidak sihat seperti
waktu makan yang tidak sewajarnya dapat
menyebabkan masalah seperti malnutrisi, obesiti,
anoreksia nervosa, arteriosklerosis, diabetes melitus,
tekanan darah tinggi, trombosis, strok, serangan
penyakit jantung dan penyakit jantung. Rajah 2.5
menunjukkan beberapa contoh punca masalah
kesihatan serta kesannya terhadap individu.

(G113 (b) Obes
Gambar foto 2.4 Contoh kesan
pengambilan jumlah kalori yang
tidak menepati keperluan individu

�
KPM

�.- ,," '"�''�,. \,'ill ·,
'
FTC ..AdNiN4'%
d ti.)
FEE
ions uep Dunue[ Due[ued fuef eseu ey6ue[
10yKUad 0ySU UPXIYDUIUON ynun ure.ref ue~unpuey

66up ueuereu quebuaw

unquuos jequrep eyn1 fuelued Due eseu snyfau sa1aqe1(

pees uass eybue[ ynun en~ ue~unpuey

uep peu6 ueeu1say 66up Due ueunuu
'ueeu6ued ueysefaluay
nee ueueyeu pique~uayy

ions uep ~unue[ pyeuad pape 6upup -'
eped yo1a1say0¥ uedepuaua
0Is uPyEYDUIUON •

66u ueep ueuEYa]

ueyqeqouou uepduos

1peluau pa1e uaun] •

1eu 2MP2qua\ u0[0q UEp uepeq eaq uepUay esotau epSyaI0UY
ueye nesu npepa] PU2Jay
[sunupeu padas ueeuIsa¥
uepeseu depufuay ueyeu ynun 0pIMpUI
fue00sos ueue6~uaay

66up uerep ueuEYa] fuelued Sue eseu
eyue[ ynun ueu1qapaq
uep $Is0Jap#souae 'sny[au eeoas euporer repyu 16fun
Sue ueuyeu [qu2~uaN
sa1aqeip [Ladas yeAuad

depyufuau 0yysu ueypy~uuaw

Corak Pemakanan Masyarakat Malaysia dan Kesannya
terhadap Kesihatan

Kesihatan badan manusia bukan sahaja dipengaruhi oleh pengambilan jumlah kalori
ang menepati keperluan tetapi juga bergantung pada corak pemakanan seperti
aktu makan dan jenis makanan.

Gambar foto 2.5 Beberapa restoran yang dibuka sepanjang masa

Di Malaysia, terdapat pelbagai jenis restoran Restoran yang beroperasi
sepanjang masa memberikan
terutamanya restoran makanan segera yang beroperasi kesan buruk terhadap
kesihatan. Bincangkan.
sepanjang masa. Mengapakah restoran-restoran ini
beroperasi sepanjang masa?

Adakah pengambilan kalori yang menepaci keperluan
anda dapat diperoleh daripada makanan segera dan
makanan rapu?

Gula berebihan Ketiadaan
dapat menyebabkan: kandungan
berkhasiat dapat
• obesiti menyebabkan
• kerosakan gig malnutrisi
• peningkatan risiko

awal menghidap
diabetes rnelitus

Pewarna dan minuman bergas
pemanis tiruan dapat dapat menyebabkan
menyebabkan: keadaan:
• susah tidur
• kanser • kerisauan
• kemandulan • ketagihan
• diabetes melitus
• kerosakan hati Garam berlebihan dapat menyebabkan:
• tekanan darah tinggi
dan ginjal • penyakit jantung
• kerosakan ginjal

f[W9DrYy

enos ueuereu ueIoa (q)
eset ue(uedos pse.nodorq Bue ue10so1 (e)

:ofo pun.reuodyp

nppu ueroosas ope ue[n! uepqureuad eueueeq ueBue.If, 't

ueuqpaq Buef pope; ueunf uepqure@uad uesa mes uer (9
dn;no repp Bue~ po[ex uepunf uepquruod uesox mes ueya (8) '£

(qz uereos urepep ere ue@up

mrnp ue ueuereu podures ureep uoper epu ueenuad euo snL, (0)
ueuereu urerep roper epu rrmnuour xmun uereun8p u [e UBNuIN (9)

zueuereu mensas eq uoper pepu uapo ueypnsreunp Bue ueredy () 'z

z(e)t uepeos uepep uvree~up uef dosuoy ueiuuoday ubredy (@)

nqas.1a dasuoy

ueyue.rat, zesfe[ew Pug ueu1, uoo uejderp ueK dosuor ueredy (e) 'I

epeupjnu ueuequas»ad

ymuaq uejep sepoy epeday epue uepnduny uefueouyqed pseu uefueuog 't
sfuopp ueya fueA eunpyeu ueyfueug £

esAepe 1eyeeKseu ueeusay uep ueueyeuad ye1o depeua eypou Ip nde ueueyeu

ueuepyfuad uep eaes ueueyeu ueosa 'eseu fueluedes yse»adore 6uef ueosa uesey (2)
ueeusa depeua efuuesay

uep esfepey eyeeKseu ueuereuod yeo uefuop dnpyu ee ereue ey funqnu (q)

ueuyqepaq nee dnyno yepp Sue opey uejun[ uepyquefuod uesay (e)

anyeq 6ueK eread 6ueua eunpyeu pP Z

8uebueouqred pury ·'' ■'WW,uepndunueq ereos tu pye ueuepef 'L
ywY·!
ueugepeq nee
dnyn yepn 6ueK pope uepunf uequefuad uesey fey6uayy

Z·'TMJTV

&?EEl B'E() 6p~es/o sys-oxq/du EET El '
pl uep uepeq ueunqunad
+ uepeuaeu nde ueu8XeN gpyessje-oxnqj/du

Gd ' -pyseqo 6ueua 0pf '
'

•LEETE

Keperluan Nutrien oleh Tumbuhan •

Selain manusia dan haiwan, tumbuhan juga memerlukan nutrien yang tertentu untuk
pertumbuhan, perkembangan dan pembiakan. Nutrien yang diperlukan oleh tumbuhan
dapat dikelaskan kepada dua kumpulan, iaitu makronutrien dan mikronutrien
(Rajah 2. 7).

Nutrien yang diperlukan oleh tumbuhan

I

Nutrien yang diperlukan oleh tumbuhan Nutrien yang diperlukan oleh tumbuhan
dalam kuantiti yang banyak dalam kuantiti yang sedikit

contohnya contohnya

• Nitrogen • Fosforus • Kalium • Boron • Mangan
• Magnesium • Kalsium • Sulfur • Kuprum
• OkKsigen • Karbon • Molibdenum • Zink
• Hidrogen • Ferum

Rajah 2.7 Pengelasan nutrien yang diperlukan oleh tumbuhan

Aktiviti.2.3

PAK i

Mengumpulkan maklumat dan mengelaskan unsur yang diperlukan oleh '}·· AKkMtiKviti perbincangan
tumbuhan berdasarkan kuantiti serta fungsi
.at
CE

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.

2. Kumpulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan media elektronik lain tentang
pengelasan nutrisi yang diperlukan oleh tumbuhan berdasarkan kuantiti dan fungsi.

3. Bincangkan maklumat yang dikumpulkan.

4. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan
persembahan multimedia.

Bandingkan hasil perbincangan daripada Aktiviti 2.3 dengan maklumat yang diberikan
dalam Jadual 2.3 dan Jadual 2.4 pada muka surat 58.

£2
KPM

WY

ii

unep ueymuaquod muequW

[yo.ropr uvermuoqurd uep upoord ssous muequrW •

ourue pyse ueymuaqtad muequ uesue
sendsor up ssaursooj uue[ep 8qIRL •

ueunqum urunqurmd mu8qt • uunupq!ow
urn.rdnyy
U110Id Ueys[SIU1SU2AW +

sendsa up ssausoo ure[ep 8qIRL •

[as [sends muequW urn,f
epnu ueK ofod uer@eueq ueunqurmd nu8quoW •

uuoq (q uep uenq ueyruoqtrod nuquoW • uoIog
uynnuo.pg4
ps upup uep pgorop ueyssausuaW

stun,

eussun uep uonnuoppur uouop pz [enpef

ppas Bue ppuem;
urerep ueunqum uoo uemnpodp Bue (Te.roupr nee) mnsun uepey uaynnuo.ryAW

esoppos euqtrW uaopIH
s1sau1so0J esus [ue; nee Epn8 EU[QUDW uoqey
ua8ysy0
eBeus ueypseuuu mun ueunqu pas sends uurepep eqpaL
mpns
ueunqum pas uer@euequrod ueyyere88uw untsrey
uenq ueueqtroxd muequnW
usoue
[yoropr up utaord ueyssousuW
umnpey
repe up ond Bun(nu uuastour ueunqum.rd muequW sn.1oJsoJ
pos ueeuequd eseuros Buopuop8 upua8 ueyspsmusuW
u58on1N
po±op epep unusd uuoduoy •

pyeud uepyue! depeuo ueueuey eep emyduy •
ueunqum as ueetequad uvpe[e88u
utao.1d u[sys3UpsuPW

uenq uep vsunq uepseu@ud mmun pos ueeuequrod uepyepe~us
rpnu pse uep upaoId uerssausuW

uuaq fq uep uenq ue.renpo8uad uvpeuuow

unep uep uuep ueunqum.rd mu8quroW •

rpopju prse uep urzua '[goop uo1d ueysysausua\W +

sun.f

e~usBun up uaunuo.net uouop £z [npef

reAueq Bue ppueny
trepep ueunqum uoto uemnpadtp Bue ([eroupu nee) mnsun ue[et up.nnuo.new

;

•

• •• • ••

12
KPM

• •• • •

•

eye ueunqunLad uep unep eure
'ueunquum zyes fes uep uuaq yeue ueepea ee uep uexeuad 'n66uu enp sedajes g

eues fueK 1mp
uere; sue[ ue~uap n66uuas eyes eynp upyp Dunqe depas ueyep yp mnpny uene '

eu depas

!uu g euepes utpyp unqe degas eped mnyny uenrey urepep ax nseu erepn ueyure

eueeu efeue uejo eusyp fueK sues peuyeu de6up uefuop
ueeyapreq fueK edura) godos efeueraq Due ueseMey yp seper ueunsns uepxee) z

8z fey

unpey $n0so] uafo.nu
edue npny
edue, mnyny edue nyny
uepnre
uene uerue1

ueyu ueyu

sepoy [El sepoy

bun~ef snqe9 eepn
[Luu@qYeuy ) uued
sedey
0y
bun@ef
eueuDuad
[fr uuaq reu qnL

(8z uefey) seper ueunsns ueyeipes '
npasod

snqef uep erepn ued 'zeueufuad qnn 'uypp funqer zsepey

sedey uep ureyu sea¥ zueueg

'Sun6ef uuaq yeue 'unfey edue mnpny uene; 'sniosop edue nny

uene; 'uafonu edue; mnpny uenze] 'de6ua; mjny uenze] 'Suns my

nuns uep efeue

'uueq yeue sue[ uep zyes 'njnx uenrep nped ys: ueyepeunyp (2)

ueunqum ueunqumna: sepeq yeref±aq (q)

mpnx uenre] suer : uenysepndueunyp (e) :eqn ueroquued

ueunqurm ueunqunred :ssaody
uepeouarau (unjey uep snopso 'uafonyu) uaunuopeu uefuenay

iueunqum ueunqurned depeua
(uunpex uep snropsop 'uafonu) uanuopxeu uefuemnyax uesex ueyed :uepeseur ueeeAu.a

ueunqun ueunqurned depeue (unyex

uep sn1opso] 'uafonyu) uaunuoyeu uefuenay uesoy fefuau ymun ;uenfnp

'-{cc [uauedsya 6]

Pemerhatian: -

...e.-e.

. -Jenis larutan kultur
Pertumbuhan tumbuhan

Kekurangan
nutrien
. - jLarutan kultur lengkap

.. ILarutan kultur tanpa nitrogen
Saiz Warna [ Pertumbuhan
tumbuhan
daun akar

Tiada '
Nitrogen

. .g;+

t:ll' Larutan kultur tanpa fosforus Fosforus 2
Larutan kultur tanpa kalium Kalium
·- - -- 1
4
t •

4

d' Kesimpulan:
•d

} Adakah hipotesis diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini?
',•t Soalan:

1. Mengapakah tabung didih dibalut dengan kertas hitam?

2. Apakah kepentingan pengudaraan melalui larutan kultur pada setiap hari?
3. Mengapakah larutan kultur dalam setiap tabung didih ditukar sekali seminggu dengan jenis

larutan kultur yang sama?

. --.- ., 4. Nyatakan satu faktor selain nutrien yang mempengaruhi pertumbuhan anak benih.

Praktis Formatif' 2.2

1. (a) Apakah maksud makronutrien? Namakan lima contoh makronutrien.
(b) Apakah maksud mikronutrien? Namakan lima contoh mikronutrien.

2. Apakah kepentingan makronutrien dan mikronutrien terhadap tumbuhan?

3. Padankan makronutrien dengan kesan kekurangannya dalam pertumbuhan tumbuhan.

die 'i6.:2:.:.same..x ·'

(a) Fosforus ◄ Daun kecil dan mudah gugur

(b) Kalium » ◄ Pertumbuhan akar terbantut

(c) Nitrogen ◄ Pinggir daun bertompok perang

(2 2
KPM

(orz P!FD)

ueue epedrep emu uor uearpuuad saso.ad uep ueue rerep a e.nu uo
ueuequeuad sasoard met ·uo8o.nu mp] ue[Ep sso.Id enp depnor, 'fume mnpepour
ueuer epeduep enu uot ymuq uepep uo8onu deofuou edep efueu ueunqumnf

ua@onpu mepy 6z e[eH

eIIU UO]

ueunqunf

ueMIeu uI@)OJ

?

_e

erepnip uabonu se9 e

eus Bue ueunqum.rd mun uenpodtp Sue~ uoonu edepuou ueunqum

uereueupe@eg erepn epedurep Buns@uer ereos uoso.nu se8 de.ro~tour edep yep

ueunqum 'uoo.nu se? epeduep pa erepn sysodu1ox %8L e.Ip;-.Ipy undne[EM
ossop mens trepep too.nu rep; uepynfunuour

6z u!ey ne uep ueue ·erosoune pp eAusnroos uep ueAreu ue@uop ueunqum

eareue uo@onu mnsun uepreBuou Bue ppef epuras mepr uerer us8onpu amepy

m7ua8oJJ!N JeJ!)I

CIEETA.

Kitarir nnirtrogen I

. .I

II

Proses penambahan ion nitrat ke dalam tanah Proses penyingkiran ion nitrat daripada tanah

seperti {seperti

• Tindakan kilat dan letusan gunung berapi • Proses penyerapan ion nitrat daripada tanah
• Proses pengikatan nitrogen • Proses pendenitritan
• Proses penitritan • Proses melarut resap nitrat (nitrate leaching

Rajah 2.10 Proses dalam k.itar nitrogen

Proses Penambahan lon Nitrat Gambar foto 2.7
ke dalam Tanah Letusan gunung berapi

Tindakan Kilat dan Letusan Gunung Berapi Gambar foto 2.8 Bakteria
pengikat nitrogen terdapat
Sewaktu terjadinya kilat atau letusan gunung berapi, di dalam nodul akar
tenaga haba yang terbebas pada suhu yang tinggi pokok kekacang
mengoksidakan nitrogen dalam udara untuk membentuk
gas nitrogen dioksida (Gambar foto 2.6 dan 2.7).

Apabila hujan turun, gas nitrogen dioksida dalam
udara akan melarut dalam air hujan lalu membentuk
asid nitrik dan turun ke permukaan bumi. Asid nitrik ini
akan meresap ke dalam tanah dan bertindak balas dengan
mineral untuk membentuk ion nitrat. Hasilnya, kuantiti
ion nitrat di dalam tanah bertambah.

Proses Pengikatan Nitrogen

Bakteria pengikat nitrogen dalam tanah, air atau yang
hidup bersimbiosis dengan nodul akar pokok kekacang
(Gambar foto 2.8), menukarkan nitrogen daripada udara
kepada ion nitrat. Hasil tindakan pengikatan nitrogen
oleh bakteria pengikat nitrogen menambah ion nitrat
ke dalam tanah.

Proses Penitritan

Apabila haiwan dan tumbuhan mati, bakteria pengurai
menukarkan protein haiwan dan protein tumbuhan
kepada sebatian ammonium melalui proses penguraian.
Kemudian, bakteria penitritan menukarkan sebatian
ammonium kepada ion nitrit dan seterusnya ion nitrat.
Hasil tindakan bakteria penitritan terhadap sebatian
ammonium akan menambah ion nitrat ke dalam tanah.

uequre1.1aq 1uead
e.red ueedepud uep uepeyupyp ueureue
!seu pAp[pod us uq[ ppe[tour ueunqum

ueunqu.nod 'eKuse e.nu uo ueunpuey

e[nuras uequreuour mun (6z o0 1quE9)
efeq ueeun8Bud uep ueureue ue.mp88usd

nepour seep edep mqns ue.rt

Bue ueue uepesew ueue ue.mqnso;

uey3u.mn8usu tu ueue epedurep enu uo

uerpyuua4 ueue epeduep ueunqumn
uepep ox de.osp 8ueK e.nu uop jmuq

urerep ueunqum uato uotordp up
ueunqum ueunqum.rd mun 8upuad
Bue unnuo.peu uedn.1au uao.mu

zz nfeqns pp re(epod epue uep uef prdog

ueureue [se pApfnpoad uvperupuou

uep ueue ue.mnqnsay ueeyua (q)

umng tp dnpu ueuesopax eIs ue8unqureusor ueypseurour muequru

u ueepea uep erasoune urerep %8 eped uepeyopp uoonu se8 ue;day

·mt uoIo e.nu uo uye.mnBu ueBup epn a] e[us BKuu[equouauI uEp
e.ntu uot rmuaqurour mun erepn epeduep uoo.nu [queBuotr ere ue8up

ersoune urepep uoonu se8 ue@unpuey ueypepousu muequou uo8onu 1Ip]

e.repn urepep uoo.mu se8 ueunpuer uemeroBua (e)

amp.aq Bue~ prodas ype! emnuras uurefe ue@uequnyasay ueypepuaur us~onu 11p]

uaBo.N zeyy ueBuguaday

ueue epeduep enu uor ueypyu~usu en( tu soso1 'ueue ueseq ne

nee reBuns trepep ax mpeBuou efuuppnu1ax up ne re[ep nr[our ueue ure[p
e.nu uoy u soso1d pnpep@w pe! epuas sasoid ueret enu desor nrepu s3so1d

e.nN desa n.re]ay saso.id

uuapud ssoId IeBeqs Hua{Ip Iu Soso '[nuas EIepn Ure[ep 2
pequror uep ueue epeduep enp; efuueypnu1y Bue uao.nu se8 epedax ueue
urerep enu uo uereynuu 8ueK ueue urepep uenuapud euopyeq e~nf edepnT,

uey.2juapua sasoid

zpetr uep
Bue ueAeu uep ueunqum urepep uoId epeday peg1 8ueK uered ueseu upao.1d

muaquour {mun uereu epeday epnd ueyuepudtp ueunqur uood 'ueunqumn

uereuou uepeu epqedy ueunqum uaod ymuoquou xmun ueeunp u uop

·eKuuoo.nu uenpoday unusuour xmun ueue epedrep emu uo depouou ueunquL

ueuer epedu.ep e.nN uop uede.a/uad sas0Id

ueue eped.ep e.nyN uoj ue.pBuhua saso.id

(c) Membantu pembekalan berterusan »±ZEETE
protein tumbuhan dan protein haiwan
Nitrogen merupakan komponen yang penting r
dalam pembentukan protein. Protein digunakan
untuk membina sel baharu dan membaiki sel Gambar foto 2.10 Contoh protein
yang rosak. Bekalan protein yang berterusan haiwan dan protein tumbuhan
adalah penting untuk menjamin kesinambungan
dan penyenggaraan kehidupan bagi semua jenis Gambar foto 2.11 Kompos
hidupan. Tumbuhan menggunakan nitrogen
dalam ion nitrat yang diserap untuk
membentuk protein rumbuhan. Haiwan
pula memperoleh unsur nitrogen daripada
protein tumbuhan atau protein haiwan
melalui pemakanan (Gambar foto 2.10).

(d) Mengurangkan pencemaran alam sekitar
Pereputan dan penguraian protein dalam sisa
rumbuhan dan haiwan membentuk sebatian
ammonium dan seterusnya ion nitrat melalui
tindakan bakteria dan kulat. Proses dalam
kitar nitrogen seperti penitritan membantu
mengurangkan pencemaran alam sekitar dan
diaplikasikan dalam teknologi hijau untuk
menghasilkan kompos (Gambar foto 2.11).

Aktiviti•2.4

Mengumpulkan maklumat berkaitan kitar nitrogen dan kepentingannya

CE

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Kumpulkan dan kongsi maklumat daripada Internet, media cetak dan media elektronik

tentang kitar nitrogen dan kepentingannya.
3. Bincangkan maklumat yang telah dikumpulkan.
4. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda kepada kelas dalam bentuk

persembahan multimedia.

PraktisFormatif

1. Apakah yang dimaksudkan dengan kitar nitrogen?
2. (a) Namakan tiga proses dalam kitar nitrogen yang menambah ion nitrat

ke dalam tanah.
(b) Namakan tiga proses dalam kitar nitrogen yang menyingkirkan ion nitrat

daripada tanah.
3. Bagaimanakah penanaman pokok kekacang dapat menambah kesuburan tanah?
4. Apakah yang terjadi kepada kandungan ion nitrat dalam tanah pada musim hujan?

Jelaskan jawapan anda.

£2,
KPM

TFE

ere8u ueuereur ue.renpousd ppuen uep pen; uepy@uuur Ip IIz ue(e

uapour 1Do10uya]

ueeun~6ua

(1z eley) ere~su
ueuereur uerenpoiuod ppuenx uep ueuereur pent uepeyBuuau {mun EtsAE[e"

Ip eses uep ueefera sue pe@eqpod uto ueyuereftp Bue~ euesn pe@eqpod edepnL
e.reBay ueueyew

ue.remaBua ppueny uep pgeny uepeyBuuaw e.re

uopour 1orouya su[ eeqpod uereun8usu
mnu.roq Bue~ ereq ueyeun88usu uep ueypseu@uau

ueuereu uerenpouod ppueny uepeyuuou
ueueyeur pen; uepeyuuou
.up[nseura ueuereu

uerenauad 1oouy uepp [qup ue ueyuet ereuy eunpas ueuENu UE[EX9q

ueuerr;ax uepeseu ueyesopouou ;mun ueyyseydepp ueueyeur uerenpo8uad 1or0uyT

Penggunaan Baka yang Bermutu

Penggunaan baka yang bermutu di Malaysia dapat mempelbagaikan

sumber makanan, meningkatkan kualiti makanan

dan kuantiti pengeluaran makanan negara

(Gambar foto 2.12). •Kelapa sawit Tenera

berbuah lebat,

mempunyai isirung yang

besar, sabut yang tebal,

tempurung yang nipis

dan kandungan minyak

•----------------y-a-ng-t-in-gg-i-------�
lBelimbing Bintang Mas Lembu Mafriwal

(MSTAR 1, MARDI) { Lembu tenusu kacukan ini menghasilkan susu yang

berwarna kuning } banyak dan sesuai hidup di kawasan beriklim tropika
Kee[nasal, [nanlS
tr--------=et

dan rangup ' Ayam Akar Putra
. op' membesar dengan
-------------- Aah kKaCL/an [fly

Betik Eksotika } cepat dan dagingnya

bersaiz besar dan t mempunyai tekstur
mempunyai isi } yang menyerupai ayam
yang manis } kampung

'

haiwan ternakan yang
bermutu diperoleh melalui
teknik pengklonan, kacukan,
kejuruteraan genetik dan
teknologi mutagenesis.
Ciri-ciri baka yang bermutu
adalah seperti Rajah 2.12.

En Rajah 2.12 Ciri-ciri baka yang bermutu

4
KPM

ueuvet uerenpo8ud ppuen; uep ptemr uepeyiuuou

run ueyeunp 8ueK upour 1orouya uouo £Iz (eY

ueyeua] ueMeu uep uueuE
ereq epedeq up ueIeyaDuau edep UPUOp/Dua

an ii w

ueueyu ueen]aDuad
uep uesoso/duad 12do9du@u

1ea0 [sfuad usau uep es~uad u1say

(€Iz u!ey) ueuvyeur ue.renpud
ppuen uep pen; uepeyuuau xmun uepseydepp uopou 1o[oujaf

uapow Boouya1 ueeun8Bua

Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Jentera seperti traktor, jentolak dan jentuail
mempercepat proses penanaman dan
pemungutan hasil pertanian.

Bioteknologi seperti pemindahan embrio, Penggunaan dron dalam proses semburan
pengklonan dan kejuruteraan genetik digunakan pestisid dapat menjimatkan masa dan
untuk meningkatkan kualiti dan kuantiti makanan.
mengurangkan kos tenaga kerja.
(n

(sus66up eseueq :urn9payN) juror @cur[jiu

0coses/o sys-njqjrcuu (8Ow) eyseye es yeAu efequa7 %
es ede1ex
job per+ysaduu
edes ueuexeu ueueued (IGHW) eyseyey ueueua uenfeuray uep ueppyaua 1mnsu]
eKueurena ueuead fuepyq
ue[ep uead eed muequau is6e--ueieqe[-iej~jojurjjsu
ueueyey usnpuf uep uerue@ ueueuau@y
(88) an0a 06q 6ue edes ueyepe
6upoag pue
uuead ered epedax uefuqunq uep ueppspued uexaquau
A6oyouua10g mun qee[fun66ueaq fuef ysnpsu nee ysuafe ederaqes
pouenpy

uexeueuefeg

ct qaM@IM

(o) auuap 8upaa4g pun ooupaog paupapy es uato es edepoy

Suepepd ered vpedax uuaqp Sue ueuqunq uep uexypypuad £Iz o0 requre9

(gIz o0 qup) ere8u uuejeu ueIenpBud puen uep pen; uepeyuUL
rmun euesn repep ueruend Buepq urerep uenueurox uep uenueouod uepeyuuau
4mun rued epedo; ue8uquq uep ueppypuad uoquou smpsu nee tsuoe ede.1aqa

ue)ad ymun ueuqug uep ueyyppuad

Penyelldikan dan Pembangunan

Penyelidikan dan pembangunan untuk meningkatkan kualiti
makanan dan kuantiti pengeluaran makanan dijalankan
secara berterusan di seluruh dunia untuk mengatasi masalah
kekurangan makanan global. Namakan empat contoh
agensi atau institusi penyelidikan dan pembangunan yang
meningkatkan kualiti dan kuantiti makanan di Malaysia.

Beberapa buah universiti di Malaysia turut menjalankan
penyelidikan dan pembangunan dalam usaha meningkatkan
kualiti makanan dan kuantiti pengeluaran makanan. Namakan
universiti-universiti tersebut.

Gambar foto 2.14 Satu produk inovatif untuk
mclembutkan daging (hasil penyelidikan pelajar Fakulri
Sains dan Teknologi Makanan, Universiti Putra Malaysia)

Penggunaan Tanah dan Kawasan Perairan secara Optimum

Oleh sebab keluasan tanah pertanian dan kawasan perairan yang sesuai adalah
terhad, penggunaan tanah dan kawasan perairan perlu dilaksanakan secara optimum
untuk meningkatkan hasil pertanian dan penternakan. Antara cara mengoptimumkan
penggunaan tanah dan kawasan perairan termasuklah yang berikut:

,---m--e-n-g-u·-sa-·h-a-k·a-n--t-a-n-a-h-·y-a-n-g--t-e-r·b-i-a-r--su-p--a·y-a--m-e--n-ja-d--i -t-a-n-a-h--a-t-a-u--k-a-w--a-s-a-n--y-a-n-g--s-e-s-u-a-i---·'

bagi aktiviti pertanian atau penternakan
menyuburkan kawasan tandus
mengusahakan kolam perlombongan yang terbiar supaya menjadi kawasan yang
sesuai bagi aktiviti akuakultur air tawar
mengusahakan kawasan tanah paya yang mudah dibanjiri air laut supaya menjadi
kawasan yang sesuai bagi aktiviti akuakultur marin

. membina empangan dan tali air untuk tanah perranian atau peternakan yang

:•-··k-e·k·u··r·a·n·g·a-n··b·e·k·a-la�n_..a.i,r,.-------------·--·-----·----------------·-----·-·------·�--��'

Info Sains

Dua teknik pertanian, iaitu aeroponik dan hidroponik, yang tidak menggunakan tanah.

Muncung kabut Tiub pertumbuhan

Udara ' '' ' Takung
Pam n utrien Pam nutrien
-

Pam udara

(a) Aeroponik (b) Hidroponik

gIz o0 qup prdas ueepe deys 8ueK ueue uesnmud ymun ueeyapup

ueureue pseu ppuemy uepeyuuor %
ueureue ptseu penr uepeyiuruau +

ueue ue.mnqnsax ueep@usu1
:mun ueeypuod re@eqpad ueeuna8usd uepeqtpou deyoo Bue ueue uesn.m8ua,

deja Bue/ ueuej uesn.mnBua

..

es

·»:.IEEE

Mengkaji usaha mempelbagaikan sumber makanan oleh pelbagat PAK~pa.
agensi untuk meningkatkan kualiti makanan dan kuantiti pengeluaran
makanan negara '+ KMK, KBMM

.l· Aktiviti perbincangan

Arahan

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Kumpulkan maklurat daripada Internet, media cetak dan media elektronik tentang usaha

mempelbagaikan sumber makanan oleh pelbagai agensi atau institusi untuk meningkatkan
kualiti makanan dan kuantiti pengeluaran makanan negara seperti yang berikut:
(a) penggunaan baka yang bermutu
(b) penggunaan teknologi moden
(c) penyelidikan dan bimbingan untuk petani
(d) penyelidikan dan pembangunan
(e) penggunaan tanah dan kawasan perairan secara optimum
(f) pengurusan tanah yang cekap
3. Bincangkan maklumat yang dikumpulkan.
4, Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda kepada kelas dengan menggunakan
persembahan multimedia.

Penggunaan Racun Serangga Gambar foto 2.16 Tikus, belalang dan
siput merupakan perosak tanaman
Proses penghapusan perosak
tanaman memainkan peranan Gambar foto 2.17 Penyemburan
yang penting dalam usaha menjaga racun serangga pada tanaman
kualiti dan kuantiti hasil tanaman.
Gambar foto 2.16 menunjukkan £2
beberapa contoh perosak tanaman. KPM

Racun perosak seperti racun
serangga mudah digunakan untuk
mengawal populasi perosak tanaman
(Gambar foto 2.17). Namun begitu,
penggunaan racun perosak seperti
racun serangga mempunyai kesan
sampingan seperti mencemarkan
alam sekitar, menyebabkan perosak
tanaman menjadi lebih berdaya
tahan, membunuh cacing tanah dan
mikroorganisma berfaedah dalam
tanah serta mencemarkan tanah
dan hasil pertanian.

qeqos ueyug zees nm repueq urepep

smu nmqurour mmun 8uedepo! mueu unmq
uereunBuou uf 1oroq uepeAey eredesua
ueueyeu peeqas nfud mp up Bun.mq epedaoy uerq 1pd1oo

uejqeqofuou tu pH 're[eu nNA eped Jue end snyp epeyeueu Suers nye eped
Jure pepod.roo euerox pee err uenepndor p nqo ueureue 8upep pp snmp sepdod

[eAeBuour [mun (0zz o0 requep) pepd.1o ueeunusd ·efuuouop uereset re@eqpod

ueypseuuou ueye yeq Bue ue@ueoueId edue ueyeunBp Bue 1ooq ue[eAEy

[eeya epn ppefuau ue.mu uq
ueue eAeprq
se.red nee esfueud ssods psepndod
ueunqurm eso.rod ueyqqafuat 4pL,
e! tassop ueuequnsay n88ue88us ueunqum peso.rad penoox uet

uesapq uep pya uqa 8ue EIsIuIO uEu[soy uEpEIpntu {pIL •
uuere ersour qqeT +
uesnmnsuad uep ueueoue.ad uE{[uW +
dnpru etrsueo uepeqtau Bue

Botog uepeex [tseu ue[[eue.rot re;nS
ueureuer eso.rd psepndod pee3uur

4mun Bue(ued uqap Bue eseu [queuaw

(ouspysere4 :sje.I1u1 sIuD
efuueyuusnuaur n[et

eure.r-eurer In[a I[p Ip

mp.aq 1euuf

6I'z o0 mqure9

(esueurad-esBuew 1o[oq uepeer
:ys[8.131U1 1UaD) ueueuropax up uEu1qpy
uepy(unuou epd 9z [enpf 6tz up
ueueyeu reeqos 81z o0 qurp p.dos uepepe 1opo1q
uepeAey uouopo eqeu mensas pp ueureue)
uepefp mun smy
namnqurou suede;of reso.1d pee~uour mun uereun3p Bue

} mueu unmg ouspse.red uep es@ueuod-essueur p.1dos
81z o0 ±vqu9 eursrue.ro ereue sYeIau up[Sp;deuau

f Bue epaex uerdnot po[oq uepeAey
'yeso.rd unoer ueeunBud upeps
?
Boog uejyemey

=»:.LEI

Menilai penggunaan racun serangga dan kawalan biologi dalam PAKE
meningkatkan kualiti dan kuantiti pengeluaran makanan negara
'+ KMK, KBMM
Arahan
l· .A-ktiviti perbincangan
1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Bincangkan dan nilai kesan penggunaan racun serangga Ktik@Web

dan kawalan biologi untuk meningkatkan kualiti dan Sistem pengurusan perosak
kuantiti pengeluaran makanan negara berdasarkan tanaman bersepadu melalui
aspek-aspek yang berikut: Integrated Pest Management
(a) kelebihan penggunaan racun serangga dan (IPM) oleh Sarawak Land
Consolidated and Rehabilitation
kawalan biologi Authority (SALCRA).
(b) kelemahan penggunaan racun serangga dan http://buku-teks.com/sa5021
(Medium: bahasa Inggeris)
kawalan biologi
3. Bentangkan hasil penilaian kumpulan anda k.epada kelas

dalam bentuk persembahan multimedia.

:4

EaE.e..»

1. Nyatakan empat ciri baka yang bermutu.

2. Bagaimanakah baka yang bermutu diperoleh melalui teknologi moden?
3. Namakan agensi yang memajukan pemasaran basil tanaman negara.
4. Nyatakan tiga cara pengurusan tanah yang cekap.
5. Apakah yang dimaksudkan dengan kawalan biologi?

2.5 Teknologi Pemprosesan Makanan btti, 3ge wee

.8sh807%8%686%0%%%.+sk

Menurut pakar nutrisi, makanan mentah yang segar lebih baik untuk dimakan kerana
makanan ini lebih sihat untuk badan. Waiau bagaimanapun, bukan semua bahan makanan
mentah boleh dimakan dalam keadaan segar. Oleh sebab itu, kebanyakan bahan makanan
mentah diubah kepada bentuk lain melalui teknologi pemprosesan makanan. Makanan
yang diproses tahan lebih lama, lebih enak, menarik dan mudah dicernakan.

42 050 �

KPM

[re) m«8 WM

ueredeuad mpepour ssodp Bue ueueyeurpod uouop I7z o0 eque9
11080

ede uep 11no odua 'uoup; 'dopy
:uepedeuod mnpeyou sasodpp Bue ueuereu mnpo.ad uouop

•• • • •• • + [ouea esom1p

91{

nor uenquod urepep uereunBp sf uerepup tnepou esom uepedeuod

s·eKuuouoy ·upe; Bue uepoeroq [email protected] nee 'eojeq ueyepun

npepu seuu uqop uef ueueq epedo spa[duroy ueueq ueremnud saso1
epoey

utnur-umr uep ue.mes-mAes ·seu ·8Bue~@ued ure~e 8us108 uey 'uee LEN
resets uepoer pnretou saso.dpp uef ueueyeur ynpoard uouo •

snrmr uep rereq sum ·snqo1 'uedeseud ·Bue@ued ·8ua108 1npo p1dos
[vu[a [npepou ueuE;et uEueq uENSuuu e.Bo ueuop uueu uEssoIdUM

epaey

6L euu 9L Ins e[nu Epd prodas

ue[epe seuars Bue& ueueyer mpoad uouoo ers ueyeunipp Sue uepaey

·ueuereu uesasoaduod oour use;pdeuou Bue~ ueuereur uesosodtrod
ueueyew uesasordura4 Booual

»A ACEE7ET

Pendehidratan atau Pengeringan

Kaedah

Air disingkirkan daripada makanan melalui pendehidratan atau penyejatan dengan

menjemur di bawah cahaya matahari, mengeringkan dengan nyalaan api atau asap

dan mengeringkan di dalam ketuhar.

Contoh produk makanan yang diproses melalui pendehidratan atau pengeringan:

udang kering, sotong kering, ikan kering, buah-buahan kering, bijirin, cendawan

dan susu tepung . ,.,._,:::;:;::; "-�' --.-�
}.

(&·

Teknologi Udang kering
pemprosesan
Buab-buahan kering
makanan

Gambar foto 2.22 Contoh produk o
makanan yang diproses melalui
pendehidratan atau pengeringan Susu tepung

Pempasteuran ...,

Kaedah IL IU
Cecair dipanaskan pada suhu NANA'-.._..,.,.,-�
di bawah takat didih cecair
untuk membunuh patogen dan Jus buah-buahan Susu
kemudian disejukkan dengan cepat.
Contohnya, susu segar dipanaskan Gambar foto 2.23 Contoh produk makanan
pada suhu 63°C selama 30 minit yang diproses melalui pempasteuran
atau pada suhu 72°C selama
15 saat dan kemudian disejukkan
serta-merta.
• Contoh produk makanan yang
diproses melalui pempasteuran:
susu, produk tenusu dan jus
buah-buahan

5I) IE

Hesil

ueueyeu uerpqyn[au1 sz'z o0 rqure9 UE up
uree ·u1@ep ner ueueyeu

:uemnyoqnfauad
pnpepou sasoadp Bue
ueuereu rnpoard uouo

18303.101

eusue.oo.ju uejequd
uep ueunqum.rod

puou.a tzuo ueyepun +

·8I- epedep
Bue.n; Bue nuns eped

Dp- eBBuu pa81- eEuE
nuns eped ueyoqyn(asp
8uep 'eKuuouoy ·eue]

uqor ueue edep eKedns
epuar uqa nee pa0 nuns

eped uedusIp ueueyeW
epaey

ueupo8uod uepoer mnpepot sosodyp uef ueueyeur mpod uouop tzz o0 mque9

nsng pope1

#±pm,

un urerep pp nsns uep sos ·ueuenq-uenq 'uep ·8ueoe; ·dns ·8u1@ep
:ueugauad pnperot sasoadpp Bue ueuvreur mpoard uouop

efueda ueuop

uep[n[osyp unpoqos epe useu Bue eusueroo.nu Bue.reqs ununqurou
run epntros uerseuedpp euuepnuor tu uf, up[uadyp uurnpoqas ue.en[opp
mt ueyuasp Bue ueueyeu unpue@usu Suef up re[ep Ip rep eue.rods uep

eustueoo.pju ununquou mun pup ueueya ueq p £II qopu 1up

Bue~ nuns eped uerseuedp uep puosp ueps ue up urpep p uedunsp ueueyew

epaey •

Penyinaran Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

• Kaedah Gambar foto 2.26 Contoh
Makanan didedahkan pada sinaran mengion produk makanan yang
seperti sinar gama, sinar ultraungu dan sinar-X diproses melalui penyinaran
untuk membunuh mikroorganisma seperti
Salmonella sp. dan Campylobacter sp. dalam
daging mentah dan serangga seperti kutu dalam
beras, yang merosakkan makanan berkenaan.
Sinaran mengion juga dapat memperlahankan
proses percambahan biji
benih, pertunasan sayur-
sayuran berubi dan
pcmatangan buah-buahan.
Contoh produk makanan
yang diproses melalui
penyinaran:
sayur-sayuran, bijirin dan
buah-buahan

Pembungkusan Vakum

Udara disingkirkan daripada bekas atau beg plastik yang digunakan untuk
membungkus makanan sebelum bungkusan itu ditutup dengan ketatnya. Ketiadaan
udara di dalam bungkusan dapat mencegah pertumbuhan mikroorganisma di dalam
bungkusan dan memberhentikan pengoksidaan makanan.
• Contoh produk makanan yang menggunakan pembungkusan vakum:
kacang, beras, durian dan sayur-sayuran

Kacang Beras Durian Sayur

Gambar foto 2.27 Contoh produk makanan yang menggunakan pembungkusan vakum

EI) ft=»
es3l

pa! (pe! epuas) rseye tuep ueueretr uepeourt tqesua
'epn8-ep8 'us1y es1o
(vpe! epuas) ree-re uep mmsya pH[qt9W •
Ia! (pe! epuras) up8pp mun[d
·e.1as dns ·us!y (1pe! epnurs) fuey neo ueuereur uepp euIema
ue.rpnq uedepuotrod
of (ueenq) (9SD) 1e3u5
euen3 urn1neuouow ue85uaw •
oet0 sos 'I[p SOS ueuvreur pe! e[nus
(pe! epnu1as)
8ue1ua; 1da.1¥ epuea 'uepured unep ESE.I UqUIPUPW •
efos deop e1as [W
·eo ue.re8 'e[no ue uep depos uqal
ups1E (ueenq)
'ya; 'qIu-Uoy ueuereur ueptpe!uW
eptsyo.rd pozua ueueret
unuq 8undo (pe! epu1as)
·und se.raq 'epp eser uvex@uuaW
ueypyeIp uoqmey
nq epn8 (ueenq) ustourey pepuauaytp Hepp
'es [Eu[A Bue ueueyeuu pese
(uerour) [e,pIo] (ueenq) mop asuns eu.re uemun[W
(ua10) [ep10]
(ueenq) euze.nIL mu.euou
epn-epn8 (pe! epu1as) uqop ueeuay

ueu. ueunugW ueues 'poue.re ·nsns ueuereu uypeuaW •

upysre 'tum{ [SU ·uru 'uepued une UuEUE{BUI IE[p
epn-epn8 ·ueumuur eu.IA uequIEUPW •
(ueenq) eptsyopp ms
unur-uy eure; uqar ueue
(ueenq) 10q psy ueuvet uepypefuaW •
ueuenq-uenq pep1oy
uet 81oqaq '[W (ueenq) rozuaq pysy UEuE[tr ueyeso.1ax
08u1ol (ueenq) e.nu urntneu ue;sue.mn8u •
etsmu.zoo.pyur
sos 'ueuenq-uenq snf uep u urn ueequod uep
uunqum.rad
(sos ·Sue@ (ueenq ueaouaW
/pe! epnuos) vyno
rn.a(p Bue uEuereW (pet epuros) epnp
ueuenq-ueng
ue.mnfes-InAS (pet epnuros) urere9
net ueuereW
(ueenq
uveuvyet uouo
nee pf etas)

vrurp ueueq qouop

ueuereur uessodund urerep uexeunBp Buef eupy uueg gz [enpef

Lz [npef nrodos uerepe ueueyeur uessoduod urpep uereunp ue ep; uuE

uejeusay depeu.a ehuyedup
uep ueueyey uesasozdura uejep ueyeunag Bueh eyunpy ueueg

iBiab#2 sti"sl d"an Tieksnolo"gi"M"ak"anian

' Fungsi Contoh bahan kimia Contoh makanan
Bahan (semula jadi atau
kimia buatan)

Pemanis Menjadikan makanan Gula, gula melaka, Kuih-muih, kek,
dan minuman lebih madu (semula jadi) minuman
Antioksidan manis
Aspartam (buatan) Kordial, minuman, jem
Pengemulsi
Sorbitol (buatan) Makanan untuk pesakit
diabetes melitus

• Memperlahankan Asid askorbik, Minyak masak
vitamin C (semula jadi) Marjerin, biskut
pengoksidaan Pil vitamin
makanan berlemak Tokoferol, vitamin E
(semula jadi)
• Mencegah warna buah
Hidroksianisol terbutil
dan sayur-sayuran (buatan)
daripada bertukar
menjadi perang

Mengemulsikan bahan Lesitin daripada kuning Aiskrim, coklat
yang tidak bercampur telur atau kacang soya
seperti lemak dan air (semula jadi) Mayones, puding
dalam makanan Yogurt, keju
Pektin (semula jadi)
• Membaiki
Asid lemak seperti
kehomogenan, monogliserida
kestabilan dan tekstur (semula jadi), magnesium
stearat (buatan)
makanan

Impak penggunaan bahan kimia secara berlebihan dalam pemprosesan makanan
terhadap manusia adalah seperti Jadual 2.8.

Jadual 2.8 Impak penggunaan bahan kimia secara berlebihan dalam

pemprosesan makanan terhadap kesihatan manusia

#EE RETTEEE
Kanser • Kecacatan fetus di dalam
Pengawet

• Mengganggu sistem kandungan ibu

pencernaan manusia Merosakkan hati dan ginjal

• Alergi, ruam dan kegatalan kulit

Pewarna • Kanser Keracunan makanan
• Kemandulan • Merosakkan hati dan ginjal
Peluntur
Perisa • Kanser • Keracunan makanan

• Kanser • Kerencatan otak pada kanak-kanak
• Tekanan darah tinggi
• Merosakkan hati dan ginjal
Sakit jantung

Pemanis Kanser Obesiti
Diabetes melitus Merosakkan hati dan ginjal
• Alergi, ruam dan kegatalan kulit

Antioksidan • Merencatkan pertumbuhan badan • Ruam dan kegatalan kulit
• Merosakkan hati dan ginjal
WT
-e

(so

tut ueueyeu uEssoduod uepe ueeunuod 1@eq qeqs mes uey.no (o)
10dsro uenfm eq tut ueuvreu uesosodurod

uepoey uereunuour nmm Bue ue] ueuj uouo enp ueya (q)
nqos1a ueueYL UESSOIdUIDd EpEy UEuIN (e)

ueueyeu uesosordurod uepoey mes uvpyfunuour 1 u!ey "9

reseu jeAupu
eeqos es refupu uEEpAud ure[ep u[pp uoqey ueeunB¥ uejdy '$

am.aq ue ueueyeur uesasodurad uepep ueeun8p 8u qpnd se1q (o)
Jo sos (q)

uny tseu (e)
EIUIp UEUq UBE[IEKN '

ueuereu uesosorduod uepoey edt uEIuIN 'g

ueueyeur sso.duou uenfn edua u[AN 'Z

zueuereu uessoduod ueup ueypnsreup ueK ueyed •

s'a

esnueu ueeu!soy
depeua ueueeu uesesodurod urepep ueuyqapaq 6ue eyupy ueueq ueeunffuad edu ()

uouop eeseq ueuexeu uesoso»dued urepep ueyeunfyp Due eyup ueueq (q)
uesosodured uepaex (e)

anxaq 6ue ydo epeduep mes 6ueua eypeuppnu uefueuaquad eug z

uendunueq erees yu 9My)Xe ueyuepef L

€2

eysnueu ueeuysoy depeua 1nqes.a eupy ueueq ueeun66uad edu
uep ueueyeu uesosoduod uepep ueyeunfyp Bue eupy ueueq 'ueueyeu

uesosordued uepoey tpuofuau eypoupnu uefueuoqurod enquay

E Nutrisi dan Teknologi Makanan

nan «e=tan «an sent«men «tat

Makanan kesihatan Gambar foto 2.28 Contoh
merupakan bahan makanan kesihatan
makanan semula jadi
yang terkandung dalam
gizi normal yang
mengekalkan kesihatan
dan tidak mempunyai
bahan kimia.

Antara isu berkaitan
dengan makanan kesihatan
termasuk.lah kebolehdapatan
makanan kesihatan, harga
makanan kesihatan yang tinggi,
kaedah pemprosesan dan bahan kimia
yang digunakan dalam pemprosesan makanan.

"l Suplemen Kesihatan
;1
Suplemen kesihatan merupakan bahan nutrien
3
yang diambil dalam bentuk kapsul, pil, cecair
2 dan serbuk dalam dos yang tertentu.

Gambar foto 2.29
Contoh suplemen kesihatan

Bahan nutrien seperti mineral, vitamin, karbohidrat dan pelawas yang terdapat

dalam suplemen kesihatan biasanya dalam kuantiti yang kecil tetapi berkepekatan tinggi.

Apakah kepentingan mengambil suplemen kesihatan mengikut dos yang disyorkan?

Antara isu berkaitan dengan suplemen kesihatan�J··�

��j Jr.ii;termasuklah pengambilan dos yang sesua; dengan

keperluan kesihatan. Oleh sebab keperluan badan

seseorang individu berubah-ubah, dos pengambilan Jika seseorang individu
suplemen kesihatan sukar ditentukan dengan tepatnya. mengalami kekurangan sel
Hasilnya, pengambilan suplemen kesihatan yang darah merah, apakah jenis
berkurang atau berlebihan sering berlaku dan dapat mineral dalam suplemen
menyebabkan kesan buruk kepada pengguna. kesihatan yang perlu diambil?
Berikan sebabnya.

r ueureyuetu taro uen1qestp
eKuueuepesor ey! zeros Kuenp-enpar nee uere.re(uadpp
zo~es/o sf@-ojnqj/du nee epuopp uere eunuad ueeu1say uBpyso1our 8ue
£86] ueueyew ey¥
nee unoenq ueueyeur en(uou uef feud eueur-eueu

seu ereosg 'eKuuesuop ueyeyq Sue ere;ad

veuouou e.rs ·ueuveur ueeun8mud up ueen(uad
ueepa~uad ue8up uetyraq uendruod uep ueeu1sax

gs pep eeueq depeuro purer Suero unpuou

mun uee(e.ray uoto ueresenpenp Bue ese[PW
uepun-Supun ueyednru £86 uuere pry

EB6L ueueyew e)IV

m•• . '•l!l' (sua66u eseueq :unpow) (sua66uj eseueq :uumypaw)
£zo~es/o sf@-mjmq/juu
+5is ueeursex ueuaydns ueze)yepu zoses/uosj-njnq//uu
Cua6y
A
Aoeynfay [eno2ere [euoneN)
Gd ee6a yseue_4 uoejn6ey uefeueg

@nits)

$861 ueuvre ue.rme.rod-ue.mmend up £86I ueueW B)IV

tnpe[our ueueyeu mntr pee@utr ersAepeyw ueefe.ray ·eun88uod ueuereur ueupu1ad

ssoId ueyuepnurou uep uer(eqay unpupou veg

wY ajo ueysnppp epo.1u uen[day ue@up ueensos.1q Sue~ ueeusy

Bue ueeusa uaudns ueuereur upurour nxeas eun88uad uvyeynAuour
eq YO pox uep pqep uep uernnpouau Buas ueuereu uourodns up ueu1soy

uouop 0z o0 requre9 ueuvreur mnu Bueua uereseurod uepoey up upf

ueeun88usdo; uepprpud mpepour

uee ue.repasax uepeyuuou euesn depeua uaqtp nod

en( ueuvyauad 'yo pox uep pqep eupntn up[as

(0€z o10 1equrep) ueyeJpp

uep ueysnpnpyp uep Bue [euosype.n eqn uep ueeu1soy

uourodns reo; nee po0q eped uepvyopp uee YO pox up

[oqep ueup eypa ueyesedp umpqas [euotspen eqn

uep ueeusox uourodns neueuot uep ueyeepuotr xmun

ueyueueuretp (CID) epe uerey esenya {Id

[eqo3 uep ueedu1a

ueuvreu ueBueepad uepyepeB8usu tut resep 'eusn.113s

uen.mp ueeuysox uourrdns uep ueeusox ueueeu ,

ueeuyso¥ ureoue@uu

Bue ueumnuur uep ueuereur uepqureBud oxysu +

epedrep ure Suero Bunpuour mun uenfmnq tut rese(

ueuvyet ueeuepsay ureso1d mpepour esepe ueeu1say

uepououyy ·ueueyew ppeny uep ueeure[say ueeue ua[o

uereserpenyp Sue uees@ueqsy ueueew ueeureposoy Iese(

ueesBueqay ueuejeyy ueeurejosay ese(

«».IEEE

Peraturan-Peraturan Makanan 1985 KUik@Web p

Peraturan-Peraturan Makanan 1985 ialah undang- Peraturan-Peraturan Makanan
undang yang digubal di bawah Akta Makanan 1983 1985, kemas kini Januari 2018
yang dikuatkuasakan oleh Kementerian Kesihatan http://buku-teks.com/sa5025
Malaysia dan pihak berkuasa tempatan bagi membantu
orang ramai untuk memperoleh makanan yang selamat,
berkualiti, bersih dan bebas daripada sebarang bahan
pencemar yang beracun.

Sebagai contoh, mengikut Peraturan-Peraturan
Makanan I 985, maklumat dalam label makanan harus
mengandungi perkara-perkara seperti Rajah 2 .15.

CONTOH LABEL MAKANAN Mengapakah Peraturan-
Peraturan Makanan 1985
sering dikemaskinikan?

AKUAN PEMAKANAN

Menunjukkan kualiti pemakanan produk tersebut.

NAMA SEBUTAN SEBENAR MAKANAN

Nama yang jelas, tepat dan PELABELAN PEMAKANAN
tidak mengelirukan. l�. •.· ...····�� Maklumatmengenai kandungan
ss " pemakanan sesuatu produk.
Ramuan yang digunakan '
dalam produk yang PERNYATAAN ADITIF MAKANAN
disusun mengikut berat
dalam susunan menurun. Perlu menyatakan semua aditif

makanan yang dibenarkan, iaitu

4 bahan pengawet, bahan pewarna,
bahan perisa, penambah
perisa, antioksidan dan

kondisioner makanan.

ARAHAN PENYIMPANAN - -• 6% PERNYATAAN MENGENAI KUANTITU
Ikut arahan penyimpanan -- -6 BERAT/1S1 PADU
yang disarankan. 4 Pernyataan mengenai berat bersih
atau isi padu atau bilangan minimum
MAKLUMAT PENGELUARAN "• isi bungkusan makanan tersebut.
Nama dan alamat pengilang/
pembungkusan/ejen 0.o PENANDAAN TARIKH
(termasuk produk import).

(Sumber:. Baialhagian e«selamaan 4an uaaltiti Makanan, K KeKsesiihah tan
, Kemenerian
MMalaysia)

Rajah 2.1.155 Labeell makanan

») WDY

if

zueueyeu ueup ueeyoq uendruod uep ueeusa; toss pep efeueq depeu.o

eun8uad uer(sqax unpuou mun esferew Ip peqn~yp uepo Bue eye uEd '%
sf' Ip [euopsppe. 1qn uep ueeusax uaurodns ue.reseurd uesnm[au 8uEf

uep ueesueqox ueueyur ueeueposoy e@efuou Bue~ uve(e.1y upeq uyIef ·g

ueeusay uouordns

uouoo mes ueyog zueeusoy uoudns taro ueypnsyeunp uef uered 'z

ueeusox ueue[ELI

uouop mes ue.rag zueeuso ueueyeu uafo ueypnsreup 8ueK ueyedy '

sa

80$95/\0. epougpnu ueuequres.red ueyeun66uau
sjj-mjnq/au uefuop epue uepnduny uefueouqed pseu uey6ueuog p
eysejey [eye4 uep[sue
Inpasoi penueyy uenpue4 ueypndunpyp uera fueK eunpyeu ueyfueug '£
uo.eye eypeu uep

yea eypeu 'euau epeduep esereyy [ere4 uep[sue
uep ueuexeu epeu smes 'g96l ueueyey uemmee
-uemere '£86\ ueuexey epyy 'ueeusex uaurejdns
ueeuysax ueueyeu fueua 1eunpyeuu uepnduny 'Z
uepnduneq erees tu Ape ueueye" 'L

ea%%%%ww es/ejey [eIeH ue[sue uep ueueyeu epeu smes 'g86l

uefueouqod mypny ·_ ueueyeyy uemere-uemmero '£86l ueuexeyy e)/y 'ueeuso ueuejdns
yVI 'DY ++ 'ueeusex ueueyeu ueybueouquou uep eunpyeu ueyyndun6ua

'

LC0ges/\o2 3 y 9z0~es/o sf@j-nyqjj~du
sj@-mjnqjcu zeysfepeyy uouoyo epeday bunuad pepeu uep[sued

epeu s1u1ya( ueyedefuayy [ejeu snpu epep prep ueye
epeu uefsuad uepep eyunp ex6uad p esepeyy
ct qaM~IM euuayp 6ue uepenpyfuad uep esfeyew ueefe[ay

es[PW [[H o80 [[eu uepepe n ueueyeur mnpod
I€zo0 requre9 nee ueyet edua tp ueueeur eeueq ueyueso8uu

es~ere [e[Pp o8op ueyoureduot Bue ueueeu
po.id nee uereur edunr, (I€z ol0 1equrp)
psW [[PH o@op uvpaureduou Bue

ueueyet pod nee ueyetr eduro pequ1ox sequf

ueueyeyy jeeH smes

tut •••••••

••••••

s«
UI ±5
5
g E 5
·55
5

:s EE

ct z=

iEMi ••••• •

ErrBab 2

uco .£g ±

0
"z •iE • 51zt� cc�cee
8%2 e8 Eccrc ccc aee <a
- •g z" �ccu c
tie $ Q 2
"' z ~ 33t
7 tu c
5 • - a5 e E"��c3u
gz 'g (v c �

c E

E� cccrou EE 2 # is
crg E -cfu
2 &5 &5
CcE �5
c+ ea
ad £ ggad
cg th c 5e
2 G &± 5
2 ±a
e0 eceo
a& �
••• • •

• •••••