Buku Teks Sains KSSM Ting 5

WY

E») ind

soso.Id sereq xepup reper tun.reuoduou Bu qmuas s2so14 (@)
1qH soso1d (e)

:my.oq uef
I0HJ-I0{EJ UENEIEKN 'Z

z(v)1 uereos rerep
dnpu soso.rd unreuduou sepeq yepun repey se;de ueeueeeg (q)

sepq repup repe
dosuox uepeqou Bue esnueu uepeq urepep pp dnpu ssord mes ueyeuN (e) ·p

umnm mnqras up@ue

ue [ ueueL une 00 ueueyaL

D0st nuns %0GS %0G nuns

qmuas sasoad (q) 1qH saso.1 (e)

amp.aq Bue padas uerepe umuas sasod
uep rqer soso1d ueep sepeq repup repe uepeyuuour Bue 10140J-101NT

umuas saso1d your nmnns prse uepseu@ua Iv't [eM

Os (upy~ueu)
epIysy0 ()unIpEUEA
unjjnS pISy
Dupay erepn
«
«
40'3
'uunajyp "L « nJ[ng

0 'uasyo +

Os 'epsyoIp nyjns se9

I,y

0' +

ns ps epsyon mnps

'OSH + Os

'osH 'uma1o

rmuoquou ;mun rad run[ns pyse urepep uepnrpp tu epysro mys sep

£ •3v4 f a e
g _4E
.e z
a.s
38=55sC e _ e E
u
gs e

L $i35E5ic

Ec
c sis&EH
a5£&5
3
��e �• • • • •
I-3�c�u
a J
ccu 0e
%c� 2
5% 2
J
D C

2
8 0cu4
7
c
D�
cu
2
5
--
�

z£ i2
KPM
j

EE

l

Bab 4

cc
euc cc
£c,
wE
0
E% ••cu
de 0c E
&cu 7c
t
E m
= 52 $ i=uc t

!l. zE

8 a7e u
8 ccu
"•4
e
ucu
2
�C 8

-%c 88

£ 8eegs%ee

5c

00'gt 00'Sf 00'g 00'( 00'6€ 0oz€ 000 oo·o (tu1) 1 1
turepep pnduny.a sn nprd tsp

00'S 00'Ct 00zt 09L¢ 001€ 00'€ 0gZI 00'0 (,a) 1 1$
pep pnduny4a svi npetd [sj

01¢ 08I 0I 0zI 06 09 0€ 0

Inpef

II as up I eq
uauodsjo uesmndo; uepy(unuou ; [enpef (1I $) ueu Nnqas ueuop
reureur ue[mo ueyuueuour ueBuop my uau.rods; uepnsuour uep (1 10$)
revet u[mo; uENeunuu ueup 1nqs.131 uds; uBNu[[u III PW

o)a eueu ue[nay 1nqos.1a1 uouadsyo 1eq sepe.
pyey ueunsns uepynfunuour 1 ue(ey
11e3 40pyOIp/U DIS¥
■n . no op[opu pse ueuop
□ eueuDuad (euoq.er untspep) euIeu

J) negs ereue sepeq xepun repey
tun.reuodurour sue 1op¥eJ mes
ep19Y0Ip UOqEY [euou [mun uaou.rodsro mes

se9 ueyuepefuau punu Bue1oas Z

epue uedeef ueyuenaL
zueuey oto pun.resusdp sepeq yepup repex uerpv (q)

zeupy sereq {epun qoyo ueypnsetup uef ueyed (e) 'I

.:nan.uaq 8up urpos qpmrp

»meas mrea@@

nsnpu uep ueueu uednpox sereq epup epey ueymuouow [
re[ep sepeq epun repex dasuox
sveyjde peuoust yseyunuoyg [_l sereq repun IpEI JLIUPW [l

se[ epuL ueureu uednpuox urepep ueuepod
repey dasuoy svgdy £'t sereq repup up redo sepeq epup

sereq yepup repey uouo pre[u uEysPp!uow [J

tun.reuodurou zuef 1ox8J 1[eyuau sere repugr, repvy uereuauad I't
mun uouodsys uvyuere(uw [_l
serer rpup repey :edep epue ·u qeq re(epaduou sedaps
[unae8usduay 8ue~ 1op1 Zt

' ±ALLEE7

4al(a) Dalam eksperimen ini, nyatakan:

(i) pemboleh ubah dimanipulasikan

(ii) pemboleh ubah bergerak balas

(iii) pemboleh ubah dimalarkan

4l(b) Nyatakan satu hipotesis bagi eksperimen ini.

(c) Berdasarkan Jadual I, lukis dua graf isi padu gas terkumpul melawan masa

%alpada paksi yang sama bagi eksperimen Set I dan Set II di atas kertas graf.

4dlN(d) Berdasarkan eksperimen Set II, hitung:
(i) kadar tindak balas purata dalam minit pertama
(ii) kadar tindak balas purata dalam dua minit pertama
(iii) kadar tindak balas purata dalam minit kedua
(iv) kadar tindak balas pada masa 60 s
(v) kadar tindak balas purata keseluruhan bagi tindak balas tersebut

4dl(e) Berdasarkan keputusan eksperimen Set I, hitung kadar tindak balas purata
keseluruhan bagi tindak balas tersebut.

◊ == _ -•Praktis_Peng�aan

3. Enzim pencernaan merupakan mangkin biologi yang boleh mengubah kadar
penguraian molekul makanan yang kompleks kepada molekul ringkas dalam sistem
penccrnaan. Apakah kegunaan enzim pencernaan selain membantu pencernaan
makanan? Rajah 2 menunjukkan satu contoh aplikasi mangkin biologi dalam
kehidupan harian.

SERBUK PENCUCI BIOLOGI

v Mengandungi protease dan lipase
V Tindakan optimum pada suhu 40C
v Lebih efisien daripada detergen biasa
JC Jangan guna air mendidih
X Jangan cuci pakaian sutera

Rajah 2

(a) Namakan dua contoh mangkin biologi dalam serbuk pencuci.
(b) pakah kesan mangkin biologi tersebut terhadap bahan makanan yang terdapat

pada baju?
(c) Nyatakan satu faktor yang mempengaruhi keberkesanan mangkin biologi ini

terhadap tindak balas.
(d) Bagaimanakah faktor ini mempengaruhi tindakan mangkin biologi?

.2
KPM

es yefuy •
Meua] •
[ouoypy

uoqeyop4 +
uoqaey ueyeqas uepeuafua

LEE

eefou puuouoyo epedoy
esaq uefuequns ueyuaquou fuef eysfepew iodsyo uefueeq

ueyedniou fuef ypef enuros uoqey uegeqas enp ueyeureN

NOEIHVY
VVILVES

U e ID

Berdasarkan sumber daripad ESRL's Global Monitoring Laboratory (GML) of the National Oceanic and
Atmospheric Administration (NOAA), komposisi gas rumah hijau termasuklah karbon dioksida dalam
atmosfera masih meningkat. Sehingga kini, usaha daripada badan global seperti Pertubuhan
Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) sehinggalah ke peringkat individu masih belum berjaya menangani isu
karbon dioksida ini.

Sebatian karbon organik Lemak tepu
Sebatian karbon bukan organik Lemak tak tepu
Kitar karbon Minyak sawit
Hidrokarbon tepu Minyak isirung
Hidrokarbon tak tepu Asid lemak
Alkana Gliserol
Alkena Hidrolisis
$umber tenaga altematif Pengemulsian
Sumber tenaga boleh baharu Saponifikasi
Alkohol Tindakan pencucian sabun
Pengesteran Pengurusan yang lestari

•

_,__r,,_,,(/1.lllQ llueJll 'lfSll SEil ·wna10J1ad) - "\ '
me ,a

eusyue60 ]

-· �� . . �

I $Isa]USO)0-4 I

de ueueq L sedse
ueyequIa
I."J)"ea]SOU]E uIE[Ep
l,
eprsyoIp u0qrey

(g uefep)
sysauso0 up uemnud ·ueNequd ·s.Ids1 p.1dos sosord-sso.Id pnpepour
ue.repyosd ueseAey pp ueso ueueq uep uednpu uurepep uoqrey ueneqos uere.mnuod
nee ueymuaquad mepour mepp uoqrey mnsun eueune@eq uepmnfunuotr uoqrey are1py

uoq.rey 4e))¥

yuero ueynq uoqex uepeqas up ;uefio ueynq
rue.ro uoqey uepeqos ts uefey
uoqex ueneqes nee yyuefo
epIsyoIp uoqey ney fuee
eons oI8 ueneqos ueednJou
ndey neg
'uunay0ned my x ueneqes ueyepe

'uoqex nsun 6unpuefuau
y uepeqes e/uepyos

dnpu ueynq epua dnpyu epueg

epeduep reseaq epedurep es2aq

yuefo uenq yIuef10 (pg uetey) rue~.o uemnq
uoqeY u)PqBS uoqey uepeqaS
uoq.rey uvepeqos uep ue.1o
uoqaer uepeqos me ·enp epedoy

ueyeueqp edep uoqrey uepeqas

p 'uoqey mnsun gunpueuau

Bue uepeqos uere uoq.er uepeqs

uoqer uepeqos uuepy urejep uoq.ey uepeqas

• m$ uoqJe}I ue1�eqa5 ue1euaBuad

Karbon dioksida dibebaskan ke atmosfera melalui tiga proses utama:

(a) Respirasi
Karbon dioksida merupakan sebarian karbon yang dibebaskan ke dalam atmosfera
melalui respirasi semua hidupan termasuklah haiwan, tumbuhan dan mikroorganisma.

(b) Pembakaran

Pembakaran bahan api fosil membebaskan karbon dioksida ke dalam atmosfera.

jadi
Fenomena letusan gunungsemula
seperti berapi pembakaran hutan juga

dan

membebaskan karbon dioksida ke dalam atmosfera.

Gambar foto 5.1 Asap daripada Gambar foto 5.2 Asap daripada
pembakaran petrol pembakaran hutan

(c) Penguraian
Semasa proses pereputan oleh bakteria dan kulat pengurai, karbon dioksida
dibebaskan ke dalam atmosfera.

Karbon dioksida

Karbon dioksida diserap daripada udara J
oleh tumbuhan hijau untuk mcnjalankan
proses fotosintesis (Rajah 5.3). .zit:Tenaga
Kepentingan proses fotosintesis termasuklah: 8:;,V.;:;-, Fotoslntesis Tse
~%coat dalam
• membolehkan tumbuhan hijau membuat
makanan sendiri BwRf,%gal.ai_#"f b

• membekalkan makanan kepada haiwan 8
• menambah kandungan oksigen dalam udara

menyingkirkan karbon dioksida berlebihan
daripada udara untuk mcngckalkan kandungan
karbon dioksida dalam udara

Rajah 5.3 Fotosintesis

Air

(I

rs 1

uoqrey rep; ueupuoday ueyeEAN 'S
zuoqre; rep ueedy '

rue~.ro uejnq uoq.er ueneqas uouoo enp uH

zues1o uemnq uoq.re; uepeqas pnsreu uered 'z
zyuero uoq.rey uepeqos pnsyeur uered 'p
L'S

epue uepnduny

uoqrey epy [sensnpy eped ueueqnrad 1enquau nee yyeq uequeuau tfeq yseyypsnf eng £

sepoy epeday epue uepnduny uoqey »epy ysensnp oued uep ueyfueuog z

yIpenye uM[PL

uep Dy¥

ueunquunL

4%%%. (
yoloid j
pg uefey uepep uoqex rep ysensnp ueydeyfue ']
ueyuerefuou ppyy + j
HWY + co2

'

'

cm Hidrokarbon

Sebatian hidrokarbon ialah scbatian karbon organik yang terdiri daripada unsur
karbon dan hidrogen sahaja.

Sebatian Hidrokarbon daripada Sumber Semula Jadi

daripada sumber semula jadi

adalah seperti

Pembentukan sebatian hidrokarbon

Rajah 5.5 dan 5.6.

r:f.._ __� Laut -Laut
.. ' 8EE Dasar laut
Dasar laut
Hidupan laut yang mati
terbenam di dasar laut. Lumpur{
dan batu -Fosil haiwan
Lautt
L8too808 an togil

Selepas berjuta-juta tahun, sisa itu tumbuhan

tertanam semakin jauh ke dalam

dasar laut di bawah lapisan tebal

batu dan lumpur...

Gas asli Penggabungan kesan tekanan oleh lapisan pasir
troleum dan lumpur, haba yang diserap daripada
persekitaran dan proses penguraian oleh bakteria

mengubah sisa itu menjadi petroleum dan gas asli.
vi

Berjuta-juta tahun dahulu, Selepas berjuta-juta tahun, Penggabungan kesan tekanan oleh
sisa tumbuhan mati sisa itu tertanam semakin lapisan batu, haba yang diserap
tertanam secara daripada persekitaran dan proses
semula jadi di dalam tanah. jauh ke dalam tanah di bawah penguraian oleh bakteria mengubah
lapisan batu tebal. fosil tumbuhan menjadi arang batu.

Rajah 5.6 Pembentukan arang batu

uebuynAuad psey

eoey sedey ueysEUE uepuou
uunayona
!

upip Dunqe]

ln funqeL -

eueufuad qnu1
.----------,
ue] 6uef
de ueueq uefuop ueuau Loa prey
unaryoned uexpuef uefuer
(0.09£ -3.0)
efeues ueluau a)au0u/a]

uunaponad ueyeunp (Lg uefey) sepe ueunsns ueyeypas z

iStMtr 1pyp 6unae

uenqas uepep ax ueuau unayonad un 0] ueyS] 'I

eyeqa uepnu ueue.n¥
Due unayonad de
ueyseqequou tu! UP)Uau elas 6uyd uep
unayon0d ueseuu@4 % uasung nunuad '(%09£ 20) aououe 'eueufuad
ueuau unaponad euaya
epue uefue; efuenpyas qnn uefusp equnKuad uea6 'eyyq '[n 6unqe; ye
unqes uep ye uebuop
[n 6unqe 'oar pe 'upyp Dunqe 'eynKuad +opus
epue uefue unseg

7efe[-efelag ey6ue « 2CLALLHIETi

ueueg

a« e6uad+oq uefuynKuad ueyeun66uu
uefuop ezoqaq Due ueuead eduo epedex ueuour uneponod ueyuesyuayy
yVy ·''

9po~es/csj~j-mjmqjjd ezqraq Bue upp ere refunduour umopo.nod ueueood
ezaqaq Due uneponad -ueueoad eue.ox ueyeun8pp eyBurd.roq ueBunfuod
soso.14 ueyeunp edep mu umopond ueueood
ueuepad ueeunay uep xeKuyu -ueueoad umnpoqos euodrq uesunuod saso1d
uesdeuad foy 1p mnpepou uvyusep nod put uoqreyorpu ue.mdure_
uefuynAued uoqeyo.1pu ue.mdueo mens uepet unapo.n

ereuour uepep yp unajo.nad eyBurad.rag ueBurn/ua
1ex6uyedrq

uefunAua

€EI

Panaskan petroleum mentah di dalam tabung didih perlahan-lahan daripada suhu bilik
sehingga suhunya mencapai 80°C.

4. Hentikan pemanasan petroleum mentah itu apabila suhunya mencapai 80°C. Teruskan proses
pemanasan apabila suhunya menurun di bawah 80C.

5. Apabila terdapat lebih kurang 1 cm? hasil penyulingan yang terkumpul di dalam tabung uji,
gantikan dengan tabung uji kosong yang lain.

6. Label sebagai Pecahan 1 bagi hasil penyulingan yang terkumpul dari suhu bilik sehingga 80C.
7. Ulang langkah 3 untuk mengumpulkan tiga lagi pecahan petroleum pada julat suhu

yang berikut:

(a) 80C -150C dengan hasil penyulingan yang terkumpul dilabel sebagai Pecahan 2
(b) 150C 230C dengan hasil penyulingan yang terkumpul dilabel sebagai Pecahan 3
(c) 230C -- 250C dengan hasil penyulingan yang terkumpul dilabel sebagai Pecahan 4
8. Perhatikan dan catat warna setiap pecahan petroleum yang berlabel 1, 2, 3 dan 4.
9. Tuang pecahan petroleum ke dalam piring sejat yang berasingan.
10. Perhatikan dan bandingkan kadar pengaliran ataupun kelikatan setiap pecahan petroleum itu.
Catat kelikatan setiap pecahan petroleum yang diperoleh.
Nyalakan pecahan petroleum dengan kayu uji bernyala. Kemudian, bandingkan dan catat
kebolehbakaran setiap pecahan petroleum itu.

Pemerhatian 1 -- 00.
Pecahan 30C - 80C
Julat takat didih 234
Warna 80°C- 150°C 150C - 230C 230C- 250C
Kelikatan
Kebolehbakaran

Soalan

1. Namakan kaedah pengasingan campuran yang digunakan dalam aktiviti ini.
2. Adakah petroleum suatu sebatian atau suatu campuran? Berikan sebabnya.
3. Berdasarkan maklumat dalam Info Sains di muka surat 146, namakan hasil penyulingan yang

diperoleh dalam pecahan berlabel yang berikut:
(a) Pecahan 1:
(b) Pecahan 2:
(c) Pecahan 3:
(d) Pecahan 4:
Apakah sifat pecahan petroleum yang diaplikasikan dalarn penyulingan berperingkat petroleum?

es WDHi

euonrv ors fey i

enp epue~ ···'z=ueueup""
uapeoy ue]EX]
ure epnuro aro pp{eAp edep euome opotou 1Is Hue
H-!-=/-H
III depas ·So0ou us mes ueyedno euaye qeqos 1a1p
HHH
(0pg ue!ey) uoqrey toe ueuop uoqrey uoe ereue Ip
eueyv 6s (ey enp epue8 uopeso] ueeyy ms eKuue.In;-Bue.Nos [undurou
ua [moot demos ndas me uoqyo4pu ueneqos ue[er euaV

+"euany

···g'I=ueueup

uue epnuro uaro peAtp edep eueye ofouou ups

depas ·ooou s mes ueNedn.u euey[e qqos to[
(6g ue!ey) uep uoqrey roe

ue8up pe8um uapeso uevp peAundurou euee [po[our te[ep

uoqrey toe dens nda uoqyo.ptu uneqas et euer[V

eueyV

euaxe uep vueye uepynset11o

oouou s uouo eIuy edns Sue eppy es peKunduu 8ueK mu111
rue1o uepeqos uepndun; epeduep prs oouou s mes 'yueBo ep ue[(

BoouIoH 1HIS

euay :u0u0 Pue#IV :u0IuO

H HHH
III
I H-3-3--H

H-3-3=-H III
III HHH
HHH

(=9) uoqeY uoe uefuap uoqey (-3) uoqeY uo
uuoe ere]ue Ip eDg epue uapenoy ueey
nee (=3) uoqeY uope ue~uap uoqey ueuap uoqey uope
uuoe ereue p enp epuef uapenoy uepPYl
ere]u Ip pe6bun 0apoy
nes eufueny-fuemnyas refunduuau
ue)et eAunduoy

. I ,,J

nda ye] uoqeYOpI4 I ;nde] uoqeY0Ip!H

\..-. . uoqeyopyu uepeqag

nda re uoqreyo.pp uepeqos uep nda
uoqaero.p uepeqas mye 'uoqmexoIp uepeqos suof enp uoprnfunuau gg !EH

ndap Yep uep ndar uoq.eyo.pH uepeqas

Nama bagi enam ahli pertama alkana dan lima ahli pertama alkena diberikan dalam
Jadual 5.1.

Jadual 5.1 Nama alkana dan alkena

Bilangan karbon, n Alkana AIkena

2 Metana Etena
3 Etana Propena
4 Propana Butena
Butana Pentena
5 Pentana Heksena
6 Heksana

Membina dan menamakan model moleku! alkana dan alkena + KMK, KIAK

€ ea.'· Aktiviti menjalankan

Bahan binaan model yang mesra alam seperti sisa kertas dan kayu uji '' projek

CE

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Bina dan namakan model molekul alkana dan alkena yang berikut dengan menggunakan

bahan terpakai:

(a) 6 ahli kumpulan pertama siri homolog alkana
(b) 5 ahli kumpulan pertama siri homolog alkena
3. Buat persembahan tentang model yang telah dihasilkan kepada kelas.

Sumber Tenaga Alternatif dan Tenaga Boleh Baharu dalam
Kehidupan Harian

Bahan api fosil seperti petroleum, arang batu dan gas asli merupakan sumber tenaga
tidak boleh baharu yang semakin berkurang. Oleh sebab itu, sumber tenaga alternatif
mcnjadi semakin penting untuk membekalkan tenaga dalam kehidupan harian.

Sumber tenaga alternatif merupakan sumber tenaga yang tidak mudah habis
digunakan seperti tenaga nuklear atau sumber tenaga boleh baharu. Contoh-contoh
sumbcr tenaga boleh baharu adalah seperti di bawah:

• sumber tenaga solar sumber tenaga geoterma
• sumber tenaga angin sumber tenaga air pasang surut
• sumber tenaga hidro sumbcr tenaga gelombang ombak
• sumber tenaga biojisim

Banyak negara termasuklah Malaysia berpotensi membina stesen jana kuasa nuklear
untuk membekalkan tenaga. Kebaikan dan keburukan pembinaan stesen jana kuasa
nuklear perlu dinilai sebelum membuat sebarang keputusan.

.2$513)
KPM

e(er»

eq uep tun ·umpues seraq nqa '[eds ·m8ue 'epn8 p±dos guy

snee esomp8 unpueuou Sue ueueet depeuo ueyepun ueyeunBut ueup

uepedeusd sosod mnpepou ueypseup edep ouox 'eKuurepep tp uo8ysyo up uo8op
·uoq.ey mnsun BunpueBuot Bue~ Xue81o uoq.me upeqas uerednIotr [ooNV

•

"')

")(!.Il)(;:IJ=l e.8EU;JJ

uvreue(tour mun uvueyeur ests uendrod too UBI[sup Bue se ns uE[EUN '£

·nds me uoqero.1p

zueBuop ndo uoqrerorp ereue ueezoq.rod mes uEp uEtIs.rod mes UE[IAN

zuoqvro.rp ueredy '

«es Rm

eyeqa uepnu eueau sep sepoy epeday epue uepnduny yafod ue6ueueg '9
epue uepoyos upuey pp ueueyeu esis uendared
iSvMtN
epeduep eueou sef uepseufuau ymun yIS
eueau sef ueyyndunfuau
epqede peu-peuag ueeyapuad injeyou ya[oId mes ueyuepe[ uep fueouey S

7efef-efe[rag ey6ue oueu epeduep ueueyeu esys epeduep

eueou sef ueyseufueu ere ssyjeue uep uexpnduny 't

yuyje efeua ueyeuefueu ymun eueau sef
ueyeun66uau fueK eefau edepray yuefio uefuenq ueueq uendarad epeduep
[!seu eueau sef uep epysxoyp uoqey sef ueyseqaqureu uedures uesndnrad 1edua]

..... _ 0xuaq fuef eunpyeu tueuej uep epeg £
uepeu uednpuey uepep nreueq uayoq e6eua
w3Is yeloid } uep jpeuape efeua roquurns ueeuaq eumnpyeu ueynduny 'Z
ueyuepe[uour pgpp
uepndunuaoq ereos tu [Ape ueue]Rf 'L
WIS ;
WNY 'YYDY HIDY ++ f'ii'@i

4

'S·ITV

Proses Penyediaan Alkohol

Dalam proses penapaian, enzim zimase dalam yis menukarkan glukosa kepada etanol dan
karbon dioksida seperti persamaan tindak balas yang berikut:

Zimase (enzim dalam yi) Etanol + Karbon dioksida

Clukosa

Menyediakan etanol melalui proses penapaian

Air suling, yis, gula, bahan berkanji seperti roti dan beras, buah-buahan seperti pisang dan epal,
serpihan porselin dan air kapur

Radas
Bikar, rod kaca, kelalang kon, silinder penyukat, salur penghantar dengan penyumbat, tabung uji,
kelalang penyulingan, kondenser Liebig, termometer, penunu Bunsen, tungku kaki tiga dan
kasa dawai

Arahan
1, Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Guru mengarahkan setiap kumpulan supaya menyediakan sama ada susunan radas A,

B atau C seperti yang berikut.

Susunan radas A Prosedur

Kelalang kon Tabung uji (a) Masukkan 100 g gula dan 50 cm? air
U)kAir kapur suling ke dalam sebuah bikar. Kacau
Larutan -£ campuran ini dengan rod kaca sehingga
gula + yis c menjadi larutan gula.

Rajah 5.11 (b) Tambahkan 10 g yis ke dalam larutan
gula ini dan tuang campuran ke dalam
kelalang kon.

(c) Sediakan susunan radas (Rajah 5.11).

Susunan radas B Prosedur

Tabung uji (a) Masukkan 100 g bahan berkanji seperti
roti dan 50 cm air suling ke dalam sebuah
UJr kapur bikar. Kacau campuran ini dengan
rod kaca.
Rajah 5.12
(b) Tambahkan 10 g yis ke dalam campuran
ini dan tuang campuran ke dalam sebuah
kelalang kon.

(c) Sediakan susunan radas (Rajah 5.12).

uefuynAuad uepaey
peyou ueyedeued seu epeduep pouee uey6usefuou ymun ueyeun6yp 6ue disuud ueyedy g

iu pg{e epep uefuynKuod sasord ueyuepe[uau uenfm ueyedy z

unay ypefueu ndey ye ueqn6uou 6ueK sepeq epun pseu eyed I

:neg
:eure

ndey npy

nee g 'y sepen
ueunsns urepep uendue

tr's uefey [enpe[ urepep
pndupa 6ueK uefuyns pyseu

uebuyns uIyas/0d neq uep eure jeep uep uexpeu@ 'Z

7• zilel] uveudas 2.84 nuns
eped uefuns pseu ueynduny 9

tlgueley nodes
sepe ueunsns ueyeun6uau
uefuap uefupnAuad fuepeyey
uepep yp uefunpuex depeua

J8SU0apU0y ll-. uvesem uefujnuod sosod ueyueper 'g
se]
ye ·uefujnuad 6uepejay urejep ay
uesem pyseu ueyfuen uep
$0yDy
uoy 6uepeyox uepep ax uemndue
ueysemm 'n66uues sedares 't

[n 6unqe urepep p

ndey e uep uoy 6uepeyey uuepep p

uemndureo epedox nyeoq Due

ueueqnred jeep uep uexneure4

18a1a\I0uIJa] n66uues eueyes [eunyeu uepep Ip

(ES uefe) seper ueunsns ueye1pas (2) - uep g 'y seper ueunsns uedug £
uox fueye,ax .fndey
£Is fey
uenqos ueep ax uendue fuem uep yu
uemndueo uejep ay sf6 py ueequer (q) c) 6uuyns 11 Upp

s 'Duesid

eoey po uefuop [u uendure

uendue neey eyq uenqes urepep ax fn Dungey uo Duerejay
funs ye gun g uep »espyyp 6ueK 6uesyd

ados ueuenq-uenq py uepyosey (e)

npesoi seper ueunsng

Sifat Fizik dan Sifat Kimia Alkohol

Sifat fizik alkohol adalah seperti yang berikut:

• tidak berwarna

cecair pada suhu bilik

mempunyai bau yang tersendiri

• takat didih meningkat apabila

bilangan atom karbon meningkat

keterlarutan dalam air berkurang

apabila bilangan atom karbon meningkat

Selain sifat fizik tersebut, jalankan

Aktiviti 5.6 untuk mengkaji sifat fizik dan

sifat kimia alkohol. Gambar foto 5.3 Penggunaan alkohol sebagai

antiseptik yang disapukan sebelum sumikan

Mengkaji sifat fizik dan sifat kimia etanol

Etanol, asid etanoik, asid sulfurik pekat, air kapur, kertas kobalt klorida kontang, mancis dan air

Tabung didih, silinder penyukat, salur penghantar, penitis, piring sejat, penyepit, corong turas,
bikar, tabung uji, kaki retort, tiub penyambung dan penunu Bunsen

A. Sifat fizik etanol

Perhatikan dan rekod sifat fizik Tiubtl
etanol yang berikut: penyambung

warna

• keadaan jirim pada suhu bilik
• bau

• keterlarutan dalam air Corong
B. Tindak balas pembakaran turas

1. Sukat 2 cm3 etanol dengan Piring -_ t)Kapur
menggunakan silinder penyukat dan sejat
tuang ke dalam sebuah piring sejat. j

Etanol

2. Nyalakan etanol di dalam piring Rajah 5.15
sejat itu (Rajah 5.15).

3. Perhatikan dan catat warna nyalaan yang terhasil.

4. Uji gas yang terbebas dengan air kapur.

5. Uji titisan cecair yang terbentuk pada corong turas dengan kertas kobalt klorida kontang.

C. Tindak balas pengesteran

1. Sukat 2 cm3 etano! dan 2 cm3 asid etanoik dengan menggunakan silinder penyukat dan

masukkan kedua-dua bahan itu ke dalam sebuah tabung didih (Rajah 5.16(a)). Goncangkan
tabung didih tersebut.

di

zueras6ud sesod ueyep eyed yunjjns pyse ysfun; ueyedy

zyouee pyse uefuop jouee eeue sepeq yepun pyseu yz! 1es ueedy (q)

pyyouea pise uefuop jouea eeue sepeq yepun epeduep uexpseuyp 6ueK ueyedy (e) z

iouoxpe uereyequad sepeq yepun epeduep ueypyseuyp 6ue uered 'L

-

uerasafuad seeq yepuuj

6ueuox epuopy jeqox seex eped ueueqno4
ndey e eped ueueqne

uereyequad seeq yepuI 'g

neg

1!g nuns eped uf ueepeay

ouea y714 e4/S

1ouea MIzJ e4IS '¥

·desew ynqay ymueqa Sue

uepep gp uexpeurp pseu pp-pp ee2 uep ueeu@ ((p)9lg ue!e)

eKuueeun66ua spyefuau axye seq men1q uenqes ueyep uemndue pseu 6ueny 't
efues eyed yunjpns pysy
(()91g uefey) uu ederaqaq eurepas uemndure ueyseue '£
i5Mr 1nqasa upip funqe ueyfueuop desew ynqay
uepep yp ((q)g uefe) upIp 6unqe uepep Ip

uendure uepep ax 1eyed ynyjns pyse spp euy ueuequer Z

9s efey

(p) (o) (q (e)

M- ueySeUe ¢

y- - l "j)lun11ns p1sv

p• •daua

Sebatian Karbon

Kegunaan Alkohol dalam Kehidupan Harian

Alkohol mempunyai kegunaan yang meluas dalam pelbagai bidang dalam kehidupan
harian seperti yang berikut:

Bahan Api

Alkohol merupakan bahan api yang baik kerana sebatian karbon organik ini mudah
terbakar, nyalaannya berwarna biru dan pembakarannya lengkap serta bersih tanpa
jelaga. Contohnya, alkohol digunakan sebagai bahan api bio untuk kenderaan bermotor
di Filipina.

Perubatan

Alkohol digunakan sebagai antiseptik dan disinfektan untuk membunuh mikroorganisma
selain digunakan sebagai pelarut bagi pelbagai jenis ubat.

Kosmetik

Alkohol digunakan sebagai pelarut untuk pelbagai barangan kosmetik seperti minyak
wangi, losen dan gincu.

lndustri

Alkohol lazimnya digunakan sebagai pelarut dalam industri kerana sifatnya yang dapat
melarutkan bahan organik yang digunakan dalam penyediaan pelbagai jenis bahan
industri seperti cecair pencuci dan makanan. Alkohol juga merupakan bahan tindak
balas dalam pembentukan ester yang digunakan dalam industri pemprosesan makanan,
kosmetik, cat dan sebagainya. Etanadiol pula merupakan sejenis alkohol yang
digunakan sebagai antibeku dalam industri.

Gambar foto 5.4 Kcgunaan bahan industri yang mengandungi alkohol
dan ester dalam kehidupan harian

ueuenq ueueq pH I
ueypyuuotr Jpye npepa 1eqpye pefu8 ueyes0.10y
mn.1ad
peu rasuey
s1so.11S 8umuef

se.uou up pt PU [S +
pet pas uEreso1oy +

1as[n up
ueue.repuod uexqeqauour n.rod Bupup eped ueesua12y

u8up ue.rep ueu;a1,

ey@uusu umuef uedn8op epey %

euuu uesepeu.rd pey

re.re( 1re88ueuau1 re10
ueremnsox uep n88uera uepeq ueiuequntosox ueyqqaAuau1
ueptq ueg
se[o[a1 Je.res trays up [seIpIooX NE1O [RS uE[ES01]

ueeusor depeura ueuqapaq eras
[ouore uepqueBuad mmnq uesy zs [enpef

(sue66up eseueq :unpeyy) muq.o 8uf ueunqurmad

zsoses/@sye-yq/;cu uep peuou xepn Bue eynt '[ax zes.13q ue ye10
uep epedor eKundurou touoxe [ea uro.pus ueuop
[ooe uepyqurefuad
Meg Too[Te [ea vopus peeqos peup uef
uesay 6ueua sues ueley efufeq eped ueeoeoar ueyqequot uere ueuqpaq

eeoos [ouo[e [queuou BueK 8unpuesuou nqf
ueunpe8od uep eeueqroq ereoos uenpueurod p.1dos

uereseu eeqpod ueypquuour uep ynqeur efuzep
ueuqopaq ereoos [ouo[e [qureuot Bue Bue.IO
ueeuof ueenq.rod podos eyereseur uure.1a1ua10y
n8Bue~8usu enf up eBrenpo; urepep pesos uereseu

ueynquuou e~uuzep [ouoxpe ueueyy ueuea

ueyqeqa~tour ueuqapoq eeoos ouoye uepqueuo

ueurqarag e.eas jouopy ueyqureBua uesay

Menghasilkan poster atau risalah atau buku skrap tentang kesan : • KMK

pengambilan alkohol secara berlebihan terhadap kesihatan '· Aktiviti
menjalankan projek

CE e

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.

2. Kumpu!kan maklumat daripada pelbagai sumber tentang kesan pengambilan alkohol secara

berlebihan terhadap kesihatan.

3. Bincangkan maklumat yang telah dikumpulkan.

4. Sediakan poster atau risalah atau buku skrap tentang hasil perbincangan kumpulan anda.

5. Bentangkan dan pamerkan poster atau risalah atau buku skrap pada papan kenyataan sains

di dalam kelas anda atau di makmal sains.

Praktis Formatif 5.3

I. Apakah alkohol?
2. Bagaimanakah alkohol disediakan?
3. Apakah tujuan penyulingan dalam proses penyediaan alkohol melalui

penapaian glukosa?
4. Nyatakan dua kcgunaan alkohol dalam kehidupan harian.

5. Mengapakah memandu dalam keadaan mabuk yang disebabkan oleh pengambilan

alkohol secara berlebihan adalah suatu kesalahan lalu lintas yang serius?

Lemak

Lemak ialah sejenis sebatian karbon organik yang
mengandungi unsur karbon, hidrogen dan oksigen.
Apakah kepentingan lemak sebagai satu kelas makanan
bagi manusia? Gambar foto 5.5 menunjukkan pelbagai
sumber lemak dalam gizi manusia.

ct

Kacang tanah

reueet eSUE
epedoy upops Sue y eped @ uurA uepseu@uod es sos uounrou uep

npodurou sn~ ssaus 'uepeq pas uerqtour uermuoqurod uepmnseuro esnueur uepeq

Ure[ep 1p 1o1a1soy ueupuadayy ·1Bun Sue~ o1as[0¥ ueBunpuey pefunduou

uep uep euaur mnpo nfay p1dos ueAeu roquns epedrep nda yet1of

ueeuysa use[a(uotr uep uerp urpep [orstoy sere uepeyuuu uENe nd yea]
eAueuren.ro ueuqoaq xeur; unpue8usu Bue ueuereu uepqureuo 'esnueu
ueuereuod urepep uuuod Bue 8uequas 1z8 uouoduox mens ueedn.our yeu1

ueeursay depeura ueuqa.rag
Meua7 BunpueBuay Bueh ueueyeyw ueyyqureBua uesay

nda ye Meua] uE@up nda euo] reu uezq.Id uep ueeuresrd LI's ue[fey
...... ua10q Yep\L
+-ua10g [nyayou ue]Pp a¥ Ua~0Ip/u LIO]E UEUEqUEU4 ...... uunuysyeN
+-uununysyeu uunjeg Inyarou uupep uafopyu uuoe ueuepg

+-uepua nqap eye] d 66uL

+-yeoe' liq nuns eped ueepeoy ......a elada
+-ueunqunL aqunS uM[PH

"-...., t ueezaqyad �

uepeq uerep yeuray pyse Dupuad JaqunS •
ye ueep e] epIL

uaysyo uep uaDoIpu 'uoqeY Insun 1~unpue~uau fuef yuefo uepeqas +

t
�lt'-----...ueeues.Ia
i ,_.JI ndal )tBW87

LIg ue!eY prodas ueppe

nda re1 Meua] ueuop nda xeurop emu uezqad uep ueeures.road ndo re eurp

uep nda year epedoy uepeueqp edep en( xeu 'uoq.vyo.ptu p.rdag

eos ueoey yeAu uep edepox efuuu Mes ede;ox re~up

·eKuuouoy ·ueunqum rqums epedrep peserq e~uuzep yefupw eSupu

eeqos peuopp eooo ueepeayaq Bue xeu ue;y uep uquex ·nquop '·uree

·eKuuouop 'ueAeu Neu] quns epedep [ese.Iq eKuuzep q nuns eped efadsd

ueepeoyoq ue yeua1 Io up [e[odd mer ·ueepeoy enp urepep pn(n yeu

Namun begitu, kolesterol yang berlebihan dalam Ktik@Web D
darah dapat menjejaskan kesihatan manusia seperti
yang berikut: Maklumat berkaitan kolesterol
http://buku-teks.com/sa5053
(a) Batu karang hempedu dan jaundis (Medium: bahasa lnggeris)
Kolesterol berlebihan dalam darah dapat
membentuk batu karang hempedu yang
menyekat salur hempedu. Salur hempedu
yang tersekat boleh menyebabkan jaundis.

(b) Mendapan kolesterol pada bahagian dalam
dinding arteri dan aterosklerosis

Kolesterol yang berkumpul dan termendap pada bahagian dalam dinding arteri
menyebabkan lumen arteri menjadi semakin sempit. Lumen arteri yang sempit ini
akan mengganggu atau menyekat aliran darah dalam keadaan yang dikenali sebagai
ateroslderosis (Rajah 5.18).

Lumen Mendapan
normal kolesterol

Lumen

Rajah 5.18 Keratan rentas arteri yang sihat
dan kesan aterosklerosis pada arteri

Aterosklerosis boleh menyebabkan hipertensi atau tekanan darah tinggi, strok
(arteri yang menuju ke otak tersumbat atau pecah) dan serangan jantung yang dapat
membawa maut.

Langkah-langkah untuk mengelakkan masalah kesihatan yang disebabkan oleh
kolesterol berlebihan dalam darah termasuklah:

• mengurangkan pengambilan lemak tepu dalam pemakanan
• mengambil lemak tak tepu yang dapat merendahkan aras kolesterol dalam darah

Mengumpulkan dan berkongsi maklumat tentang lemak .Aktiviti perbincan

CE

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.

2. Kumpulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan media elektronik lain tentang

perkara yang berikut:

(a) kandungan lemak daripada pelbagai sumber dalam kehidupan harian
(b) lemak tepu dan lemak tak tepu

(c) kesan pengambilan lemak berlebihan terhadap kesihatan

3. Bincangkan maklumat yang telah dikumpulkan.

4. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda kepada kelas dengan menggunakan
persembahan multimedia.

«dk9 EE (EE

(6lg uele) nesyd ueyeun66uau

uefuop seuar ueeay eeas Mes edeyax uenq fuood uep sdesyo ueyeun66usu uefuap
ny es edepay uenq 6uefa upnd ugn[ see yp es edepoy uenq [gos uepyeo] '[

c2

unnd uqnf uep

Q4i!■[eMep esex 'efn pye; n~um 'uosung nunuad 'ueyeued eye 'resequod euex 'nesyd 'sdes1o

es edeyex uenq 1fq 0L

c

.%%%ii funs uep nqes epeduep ye#uu
ppueny odse psed peuofuou uep es edejoy uenq mnxnns uexyeuouroy
(Hur gpyY·!

es edepox uenq reAuu 8unpueuour repp
mnmns 9s o0 vque9 Bue (dreropua) un.mndua ueeueq

funs] pgpenyoq ued Bue

1es Buns! jeuu 1unpueuou
Bue (u.1op) Bun.ans ueeueq

refueq 8ued
ueK es Ne~uu 18unpue@uou

Bue (drerosu) nqes ueeueq
:mte ·ueyeueq esp pedurep pp1a
es edpor ueng 9g oo requep p1dos

es edepo uenq mnxn.ns uepeu.nod

6urunduar 1nqes

ueuqapaq reuo 1unpueuou
8ueK ueueyeu uepqureuod uopo ueyqeqasp Bue ueeutsoy uepeset eap uEyefN 't

nda me Neu1]
ueuop ndo reurp ereue uezoqod mes uep ueetresrd mes uAN '£

EAUIOqUInS UED NEU9] UOUOD IJES UBYEIIEN 'Z

zreua; ueredy •
« WEEvs

Perhatikan dan lakarkan struktur buah kelapa Rajah 5.19
sawit dan labelkan bahagian dalam struktur buah
kelapa sawit tersebut. Buah
kelapa sawit
3. Cuci semua buah kelapa sawit dengan air.
4. Masukkan buah kelapa sawit ke dalam bikar yang Rajah 5.20

berisi air dan didihkan air dan buah kelapa sawit 9,
itu selama 20 minit (Rajah 5.20).
5. Keluarkan buah kelapa sawit dari bikar dengan mpurung
menggunakan forseps. Rajah 5.21
6. Asingkan sabut daripada tempurung buah kelapa
sawit (Rajah 5.21). �.,,,
7. Masukkan sabut ke dalam alat penekan 5
untuk diperah. Kumpulkan minyak sawit yang
diekstrakkan daripada sabut di dalam bikar Mlnyak�wl!J
(Rajah 5.22}.
8. Potong tempurung buah kelapa sawit dan
keluarkan isirung.
9. Ulang langkah 7 dengan menggantikan sabut
dengan isirung.
Bandingkan dan bezakan kuantiti minyak
yang diekstrakkan daripada sabut dan isirung.
Catat kuantiti minyak yang dikumpulkan
di dalam bikar.

Pemerhatian

Lakar dan labelkan keratan rentas buah
kelapa sawit.

J...·.•• ...

Minyak diekstrakkan daripada -Rajah 5.22

.A.... Is,but Kuantiti minyak yang dikumpulkan
lsiru-ng ------'-

1. Apakah tujuan memanaskan buah kelapa sawit dalam air mendidih?
2. Apakah perbezaan dalam kuantiti minyak yang diekstrakkan daripada sabut dan isirung?
3. Nyatakan perbezaan warna antara minyak yang diekstrakkan daripada sabut dengan minyak

yang diekstrak daripada isirung kelapa sawit.

WDH
ines

uayn 0¥4 uap 0

(es Dun1st eKuueM ueyInunu ynun ueyqyeIp DueK uoqey npejeu ueynJESIp 04 •
uueseu Hpe[uau p4 ueyqqauau uef
yeuu) /I0
/au@Y UP4 - 0Yd pse ueypyfuuau uep neq ueybuepu~uau» yun o4 Injejau ueyjeyp u9g %
(wes yeAuu)
ueuopnua
po uupe - 0d

ueseinuad yyeyeuepeduep ueyuseyp furs; ueseInuad
ueseInua
mmpeyou 0 epeduep ueyfuseIp nqes uenua9
uesemnue

nys nee yIneIpIu uBYeuad

uefuap yensyayp euuepep Ip Q¥ uep 6upayp

6unuys ueyOuseIp funuys 'ueipnuay 106up ueueya p4 ueyenyo~uau 4mun

eped snymyp fununs 6unpuefuau Due 6unnduof npys nee Hine.Ip ueYouad uebuep uerad1yp 1n0es

((0yd)es bunnysp yefupur uere.nsyafua) funnysp ((0)es ye#upur ueyensyafuad) 1nqes

t 7T :t
uebuseaq eeos $es01dip

euueIpnuay Duns1 DunpueDuau fuef Dunndua] uep nqes eufunndua epeduep jnqes uey~ursebuau

¥mun renuad Dueeq uebuop neoeyp uep 16fun Due nuns eped epnuas ueyseuediypes edejoy ueng

I"

pe66ueuad usou uerep Ip uepuE] epedep ueYe[Ip Mes edea¥ ueng

I
euuepue epeduep
ueyyef6uepes edeyay uenq ueyuepnuau uepes edepay uenq eped 1nqes ueynquapau eon[ ups 1MPS

edejay uenq uepresorau uaroq Due 1funj uep euapyeq padas eusuefioopyu ununquuau uugs epeduep
eqey 166up Sue6 nuns eped 16bun ueueyauaq Due ups uuepep 1ua)sip eAuuepUE] euesaq Mes edejaY ueng

I
Mes edepay uenq uepue

(zg uefey prdas 1my1q Bue
sosod unmn myuou mepoq eAuuzep nsnput ereoas es re~uu uere.nspaBua

nsnpu e.reas yes jehuy ueye.nsyaBuad saso4 uenin

±Er

Menyediakan ulasan mengenai lawatan ke kilang pemprosesan minyak sawit '+'· KBMM, KIAK, KMK
atau ke Lembaga Minyak Sawit Malaysia (Malaysian Palm Oil Board, MPOB) Aktiviti inkuiri

CE ' ....0

1. Adakan lawatan ke kilang pemprosesan minyak sawit atau ke Lembaga Minyak Sawit
Malaysia (Malaysian Palm Oil Board, MPOB).

2. Kumpulkan dan catat maklumat tentang penerangan mengenai urutan proses pengekstrakan

minyak dalam buku nota anda.
secara industri

3. Berdasarkan maklumat yang telah diperoleh, buat ulasan tentang pemprosesan minyak sawit
secara industri.

Komponen dalam Minyak Sawit

Minyak sawit terdiri daripada dua bahagian, iaitu gliserol dan pelbagai jenis asid lemak
(Rajah 5.24),

Minyak sawit

Rajah 5.24 Komponen minyak sawit

Minyak sawit terdiri daripada asid lemak tepu seperti asid palmitik dan asid stearik
serta asid lemak tak tepu seperti asid oleik dan asid linoleik.

Komposisi Minyak Sawit dan Minyak Sayuran Lain

Komposisi minyak sawit dan minyak sayuran lain adalah seperti Jadual 5.3.

Mengkaji perbezaan kandungan seperti gliserol dan asid lemak dalam minyak sawit
dan minyak sayuran lain
Arahan
1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Buat carian atas talian melalui Internet untuk mengumpulkan maklumat tentang perbezaan

kandungan dalam minyak sawit dan minyak sayuran lain seperti asid lemak dan gliserol.
Bincangkan maklumat yang telah dikumpulkan.
Bentangkan hasil dapatan dengan menggunakan pengurusan grafik.

asvg apaouy upa po up ION 'SO0 'oaw 4a2quuns •• •.a llMliQ

L vs z Bos

II L's 8ueoey

{Aupw

g It 6 uefq
99 {EU

z€ 9t 8uvoy

z gt 0't Eur

0I 0t MES
0I 1L
8 91 9 f zo Buns
reup

!,",gt
JABS

01 euw

£I umpez

9 feKug

l 8£ 8z ll 8unef
L'9 re&up

z 9 € 6 81 Lt 9 to edepoy
fEugW
11111111

E

Sifat Kimia bagi Minyak Sawit

Sifat kimia bagi minyak sawit adalah seperti yang dinyatakan daripada aspek yang berikut:

(a) Pengoksidaan
Pengoksidaan minyak sawit berlaku apabila molekul minyak sawit bergabung
dengan oksigen dalam udara ataupun daripada bahan tindak balas. Pengoksidaan
minyak sawit menghasilkan radikal bebas dan sebatian yang berbahaya kepada
kesihatan manusia.

(b) Hidrolisis
Hidrolisis berlaku dalam minyak sawit apabila molekul minyak sawit bertindak balas
dengan air. Dalam proses hidrolisis, tindak balas antara minyak sawit dengan air
menghasilkan gliserol dan asid lemak.

(c) Pengesteran
Pengesteran berlaku apabila molekul asid lemak dalam minyak sawit bertindak balas
dengan alkohol untuk menghasilkan ester (metil ester), iaitu biodiesel minyak sawit.

Proses Pengemulsian Minyak Sawit Cl7EEE
l Proses
Proses pengemulsian minyak sawit merupakan proses
minyak sawit dipecahkan kepada titisan minyak sawit pengemulsian
yang lebih kecil. Hal ini meningkatkan jumlah luas minyak seperti
permukaan minyak. Bagaimanakah peningkatan minyak sawit
tambahan jumlah luas permukaan minyak sawit ini
mempengaruhi kadar pencernaan minyak sawit? http://buku-teks.
Pengemulsian minyak sawit oleh jus hempedu adalah com/sa5054
seperti dalam video di sebelah kanan ini. (Medium: bahasa lnggeris)

Kandungan Nutrisi dalam Minyak Sawit 3 Malaysia~

Kandungan nutrisi dalam minyak sawit adalah seperti Pakar sains dari Lembaga
yang berikut: Minyak Sawit Malaysia telah
menjalankan pelbagai jenis
(a) Lemak kajian tentang kandungan
Minyak sawit merupakan minyak yang seimbang nutrisi dalam minyak sawit.
dengan jumlah lemak tepu dan lemak tak tepu http://buku-teks.com/sa5055
(Jadual 5.3). (Medium: bahasa lnggeris)

(b) Vitamin 23
Minyak sawit merupakan sumber vitamin yang kaya
dengan vitamin E dan vitamin A. J3»;

33M51XS59 .2
KPM

epauppnu ueuequosad

nee ye6 uesnnfuad ueyeun66uau uefuap ueedep seu ueyfueueg 't

uee[eMwp npad eysnueu ueeuysoy depeua efuuesoy uep es ye#uu ueyseseraq

4pod ueeun66uad edefuau qeqes ueyuog uexyndump uepa Due eumnpyeu uey6ueug r

4pas0id (p) y)au1soy (2) ysejd ueuepoqurod (q) ueeqn-eqn (e)

:uepep es ye/uu uexseseraq ynpod

ueeun66uad fueua eunpxeu uexpdunfuau 4mun 1au+au pnpereu uenye see ueue 1eng 'Z

uepndumpoq erees yu wpye ueyuR[Rf '[

a esnueu ueeusoy depeua
uefueouqod ypny + eKuuesax eras es yefuyu ueyseseaq ynpord ueeun66ued fey~uayy

HWY ·!

(L'g o1o Pquup)
ueueyeu uernq ueueq enquau xmun uereunp einf es xefu

epyo uep uet ue.Ines Neu 'YeseuI {Auu

p±dos ueueyeu suaf re@vqpd uexpefyp ensos Sue re~ueq ue uanu 18unpueuau

es yeAuu '8uequos ueK nds ye reuo uep nda retro; ueunpuvex ureps

ueueyey uep
ueeusay ueeBelua Buepyg ueyep mes yehumy ueeunBBua

{eAu uesdeud ueuepnurou uep uepqesax

usnu pepu uequeuour ueueq-ueueg mpepupe [ouore uep yuan.n 'eppepsoJ

o1as uep[nsvu11 1es Neu eTep Bunpues Bue ue] uuq erEU
%1 vped.rep Bue.army Bue~ es me~up ue8unpuey vrepep ueueq-ueue (p)

ueepysyo@uad ssod uvyuuauuour nee uepequurpt
Sue g uueA uep euaore; p±dos uepsyopue ueueq gunpueuau es {Au1W

uepsropue ueu (o

-er9pE

Penghasilan Sabun «Ill Keusahawanan/

Sabun yang merupakan garam asid lemak lazimnya Perniagaan membuat sabun
dihasilkan melalui tindak balas antara minyak sawit boleh dijalankan di rumah.
dengan alkali pekat (larutan natrium hidroksida pekat Bahan-bahan yang digunakan
atau larutan kalium hidroksida pekat) seperti persamaan termasuklah bahan-bahan
perkataan yang berikut: asli, ekstrak buah-buahan
asli dan pewangi yang
Minyak + Alkali - Garam asid lemak + Gliserol merupakan bekalan aroma
(sabun) yang diiktiraf untuk pembuatan
sabun organik

}!. Eksperimen :SJ].--------------. ---.

' Tujuan: Untuk menghasilkan sabun melalui proses saponifikasi

Pernyataan masalah: Bagaimanakah sabun dihasilkan?

Bahan: Minyak sawit, larutan natrium hidroksida pekat 5 mol dm, air suling,
Radas:
Prosedur: atrium klorida, kertas turas, kertas limus merah dan biru ;

Bikar, silinder penyukat, rod kaca, penunu Bunsen, tungku kaki tiga, 'j'';

kasa dawai, corong turas, kaki retort, spatula, tabung uji dan kelalang kon 1
'

50 cm? larutan 77 Sabun Kertas t '
natrium hidroksida 5 mol dm° was
t'
-� ]
i'
- -b
0 '

wt ;

; i'
l Panaskan

cm10 minyak sawit Hasil turasan

(n(a) (tb) (c) (d) (e)

Rajah 5.25 Proses penghasilan sabun

1. Sukat dan tuang 10 cm? minyak sawit ke dalam bikar yang bersih dengan menggunakan
silinder penyukat.

2. Sukat dan tuang 50 cm larutan natrium hidroksida pekat 5 mol dm ke dalam bikar

tersebut (Rajah 5.25(a)). Perhatikan dan catat perubahan pada campuran di dalam bikar.
3. Kacau dan didihkan campuran di dalam bikar selama 5 minit (Rajah 5.25(b)). Perhatikan dan

catat perubahan pada campuran di dalam bikar selepas pemanasan.

[EI]

s8 nee eAuyure~nf uep ze urepep narjur edep nqes uerede@uaw
unqs [pyorou mnmns 9vs efey

yeuu nee (re uepep
sub uerep pne[au 1edep) nepau edep)

HIqoyopu uefeueg H1Jo.piu ueIbeueg

I0y3 epeday

uoqrerorp peuI

epeduep 1ppr Bue~ tu ueueg 'su nee xeu urepep nrepou edep de1o 1ye

ure[ep n.re[our edep fepn Bue~ ueeueq me "aoop ne aoo, ue@eueq (q)
uo uenduny epedurep npIo Bue

·ne uepep pp nrepour edep uef ueeueq met "ygo-rp nee epeday, ue@eueq (e)
:mer (9'g e!Py) ueeueq enp epedpep ppr unqes [nj[ow

unqes jnya)ow uauoduroy

unqes uepnua ueyepuy uep unqes njajoy uauoduoy

.. tu uauadsye uepndusox ueyedy''''
''
:uepndunsay '

6uep g 'p';'z Inpesod ymun epue uepeuauad uepee

:uegeuaured

nag uep uerou snunyy sea¥ eped 'epe ex! 'eue ueueqned ee
uep ueyueua nnq uep uereur snunny seoy ueuop ne uep uesemm pyeq uemndure t[n 6

((g'g uefe) uef ue6uop umuasyp

epqede euepys uep ze uefuop uey6ueuo6up 6ueK uesemm pyeq eped ueueqnred ee uep

ueyeua fn funqe uurepep Ip te 19pas ue6up 6upay Due uesem pyeq uefueuop g
euuefupay uep funs ne uefuap uesemm pyeq sepyg 'Z

((a)gz'g ue[e) zeq ueyep Ip uemndue seu ueysen; 9

((p)s's ue!e) u g euepes fey eyes eyyq uepep yp uemndueo ueyup!p uep neey 'S

eyq uepep Ip uendue eped ueueqnrod

ee uep ueyeuo (()g7g uefey) eyq ueyep gp uen»e] uepep ax epop umnyeu
ejmeds efn eas funs ye uno pg 6uem uep eyns uendue ueseueuad ueypua] 'p

Bal5

Tindakan Pencucian Sabun ---- 7--Molekul Air

Tindakan pencucian sabun adalah =-_ -sabun Kotoran
seperti yang berikut: ----=-=--�-- .--.f-_£--_-:ct-Permukaan bergris
;.,;:.-- -_-_-_ --;we -
(a) apabila sabun melarut di dalam Air
air, tegangan permukaan air akan - -,.... -
dikurangkan. Oleh itu, permukaan
kain dibasahi oleh air sabun kain
secara menyeluruh.
(a)
(b) bahagian ekor molekul sabun
yang hidrofobik akan melarut dan • -- . --%�----
melekat dalam kotoran bergris pada
permukaan kain manakala bahagian -.-..,-o-..------------ --0- - --
hidrofilik melarut di dalam air
(Rajah 5.27(a) dan (b)). Permukaan (b) Air
kain
(c) tindakan menggosok atau •- -----�-
memberus kain akan menanggalkan Titisan gris
kotoran bergris daripada permukaan dikelilingi
kain untuk mcnjadi titisan gris oleh molekul
yang dikelilingi oleh molekul sabun
sabun dan terampai di dalam
air sabun (Rajah 5.27(c)). Permukaan (c)
kain
(d) buih-buih sabun yang dihasilkan
oleh air sabun memerangkap Rajah 5.27 Tindakan pencucian sabun
titisan gris di dalarn air sabun.
Apabila air sabun dan buih
dibuang semasa membilas,
kotoran bergris turut dibuang
bersama. Dengan cara ini, sabun
menanggalkan kotoran bergris
dan membersihkan kain.

Pengurusan Lestari dan Kepentingannya dalam Industri
Kelapa Sawit

Skop pengurusan lestari dan kepentingannya dalam industri kelapa sawit termasuklah:
(a) Penggunaan tanah

Pcnanaman semula dijalankan untuk mengoptimumkan penggunaan tanah.
(b) Air sisa

Air kumbahan kilang minyak sawit (Palm oil mill effluent, POME) (Gambar foto 5.8)
yang dihasilkan daripada proses pensterilan dijadikan baja organik dan bahan
tenaga biogas.

Eis.±l

es edepay tsnpu re[p (a1sm ouaz) ess Js dosuoy pseygdy gzs ue[fey •er

7I •
npe ueYuIpIpuau
uer reuLad D f
ynun eyeqyp bunndua]

l'- I.7(es edepay esrs) ups[oyq suaf 8

so0duoy ney uequef

u pieli Suosoy uenue ueueq peDegas Yoyod bueye efeq ueyipe[p uedaya

(8zg e(ey) eun81sq uef
mnpoad suof peeqpd epedoy
es edepoy ess uvyeNnuu
ueup (a1spa ouaz) ess IeJ[S

dosuoy uvy[eureuour

eAuuze[ es Bue~ Es
edepoy nsnpu uesn.mnuod

es edepay es!s (p)

ssauso0 uejue[e[tu
esuos es edepo;

yo10d uofo ueyseqaqp
uosjo uep de1osp

eprsyoyp uoqre; epqede

euuour erepn peny

earepn peny (2)

Aktiviti. 5.13

Menjalankan perdebatan atau forum tentang pengurusan yang cekap dalam : • KMK, KIAK, KBMM
'· Aktiviti perdebatan
industri kelapa sawit untuk menyanggah pandangan negatif negara Barat
a.«..
mengenai minyak sawit tempatan

EE

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.

2. Kumpulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan media elektronik lain tentang
pandangan negatif negara barat mengenai minyak sawit tempatan.

¢

Conteh pandangan negatif
lndustri kelapa sawit telah dihubung kait dengan penebangan hutan sedunia. Hal ini
berlaku apabila hutan dibakar dan dijadikan tanah pertanian untuk menanam pokok
kelapa sawit.

3. Bincangkan dan janakan idea pengurusan yang lestari untuk menyanggah pandangan
negatif negara Barat mengenai minyak sawit tempatan. Skop perbincangan termasuklah:
(a) penggunaan tanah
(b) air sisa
(c) kualiti udara

(d) sisa kelapa sawit
4. Jalankan perbahasan atau forum untuk membincangkan tajuk ini.

»IEEE.55.

1. Namakan minyak yang diekstrakkan daripada bahagian buah kelapa sawit
yang berikut:
(a) sabut
(b) isirung

2. Mengapakah buah kelapa sawit distim sebelum minyak diekstrak daripadanya?
3. Apakah bahan tindak balas yang bertindak balas dengan minyak sawit dalam proses

yang berikut?
(a) Hidrolisis
(b) Pengesteran
4. Namakan dua bahan antioksidan yang rerkandung dalam minyak sawit.

42,
KPM

-�S=Ea

f

a'

2

;

eRetteksi Kendirt

Selepas mempelajari bab ini, anda dapat: 5.5 Minyak sawit

5.1 Pengenalan Sebatian Karbon L Memerihalkan struktur buah

L Mengenal pasti sebatian karbon c kelapa sawit.
Mengenal pasti aspek kuantiti
c dalam alam.
Menjelaskan kepentingan minyak daripada sabut dan isirung.
kitar karbon.
L Menerangkan urutan proses
5.2 Hidrokarbon
pengekstrakan minyak sawit
L Memerihalkan sebatian hidrokarbon
c secara industri.
dan menerangkan bagaimana sebatian Memerihalkan komponen dalam
hidrokarbon diperoleh daripada
minyak sawit.
c sumber semula jadi.
Menamakan ahli kumpulan homolog L Membanding dan membezakan
alkana dan alkena dari karbon 1
hingga karbon 6. komposisi minyak sawit dengan

L Berkomunikasi tentang sumber c minyak sayuran lain.
Menyatakan sifat kimia bagi
tenaga alternatif dan tenaga boleh
baharu dalam kehidupan harian. minyak sawit.

c5.3 Al.kohol D Menerangkan proses pengemulsian
Memerihal proses penyediaan alkohol.
bagi minyak sawit.
L Mengenal pasti sifat fizik dan sifat
L Menyenaraikan kandungan nutrisi
c kimia alkohol.
Berkomunikasi tentang kegunaan dalam minyak sawit.
alkohol dalam kehidupan harian.
L Mewajarkan penggunaan minyak
L Berkomunikasi tentang kesan
sawit dalam bidang penjagaan
pengambilan alkohol secara berlebihan.
kesihatan dan makanan.
c5.4 Lemak
Menyatakan kandungan lemak L Menjalankan eksperimen

c serta sumbernya. menghasilkan sabun melalui
Membanding beza antara lemak tepu
dengan lemak tak tepu. c proses saponifikasi.
Berkomunikasi mengenai tindakan
L Menjelaskan dengan memberikan
c pencucian sabun.
contoh kesan pengambilan makanan Menjanakan idea pengurusan yang
yang mengandungi lemak berlebihan
terhadap kesihatan. lestari dan kepentingannya dalam

industri kelapa sawit.

2
KPM

equns.a epedurep ore uepyepouour xmun ereo enp ueyuepep (p)
aequrns.ra uar uejqEqaAta Bue ueueru se[a; up;d (o)
ad ueueq uereuEN (q)

u ueepeoy ueetN (e)

z uefey

uaun]

ueueg

ue.rep uere eouou nee n88ues8uou up duros ore ounp uvpypefuou Bue
d ueueq ueauop equms.rs Bu ae mes seuaI u.Io; uepNn(uua z u!Y Z
(o)1 ueep uedeet eq suoJu ueye~N (p)
mnder ye eped epue uepeuroud uE[IAN (2)
zueretpasp Bue uoqey uepeqas sua! ueredy (q)
I uefy ue[ep sosoId uE[Et (e)

nde -Cc

uoy Duerejay

fn 6unqep

5go¢es uoqrey ueneqos sufas eq ueepoAuod sosod
[eyuou 1mun uou.rods;o mes uvpn(unuour t ueley ·1
/uu0'$X8
.:ny.uaq up urpwos q0mp
75rd7rad
ny •

Bab 5

3. Rajah 3 menunjukkan keratan rentas sebiji buah kelapa sawit.

x:

SY;

z.

Rajah 3

(a) Namakan bahagian yang berlabel X, Y dan Z.

(b) Namakan jenis minyak yang diekstrak daripada bahagian X dan Y.

(c) Lengkapkan carta alir bagi proses pengekstrakan minyak sawit. l

• +%Powe[@

�--P_ne _u_I_e_n_a_n_�•----<�1( i_1·)_· ◄�•----<�-P-e_n_g_e_k_tsr_ka _a_n_�
◄l
l

(d) Berikan tiga alasan mengapa minyak sawit sesuai dipilih sebagai minyak masak.

◊ Praktis Pengayaan •

4. Andaikan anda ditugaskan untuk membina sebuah kilang minyak sawit baharu yang
akan beroperasi berdasarkan konsep sifar sisa (zero waste).

Rajah 4

Bina satu pengurusan grafik yang menunjukkan bagaimana konsep sifar sisa

4ldiaplikasikan dalam industri kelapa sawit seperti penukaran sisa kelapa sawit

menjadi biojisim sawit.

[ ,.

... eupy jog ·l

y710.2ya]0 jog +

ue>11,se4Suaw'

·•u•i>t<>I<> eSeuai
6uef eyuupy jes euquau ynun
ueyeunfyp zedep fuef ueunquun ueyfeueq

• uouoo mes uep uenq uouoo mes ue4PE

sys[on4ape ueypsendefuau
uefuep esys npe ueueofuad

uuerep uereunftp fuef saso.id ueyeueN
sys[jo4Maya ueeunfay efp ueyeefN

VIIIOH.LY1

Buletin Sains

Kejayaan dalam bidang automobil elektrik seperti kereta elektrik berkait rapat dengan perkembangan dan
kemajuan teknologi bateri.

Antara sifat bateri kereta yang unggul termasuklah keupayaan menghasilkan dan menyimpan tenaga
yang banyak, kadar mengecas bateri yang lebih tinggi, tahan lama, ringan dan selamat digunakan pada
suhu tinggi atau rendah tanpa meletup. Apakah kelebihan bateri yang dipasang pada kereta elektrik?

Sel elektrokimia Anion Siri elektrokimia

Sel elektrolitik Kation Jenis elektrod

Sel kimia Elektrod Pengekstrakan logam

Elektrolisis Elektrolit Penulenan logam

Anod Bukan elektrolit Penyaduran logam

-Katod Sebatian ion Elektro-penggumpalan

egggeyeggs&gggg gggggegg.e-Re.gegg.Atggag.RITT.es

(+)pouy (z9 ue!vy) (uoue) Jue8su
seo.q uot uep (uopep) Ju1sod s831oq
-a
uo @unpue@usu Bu~ 10.11113 +
1so0a r.pp 10quns pe8ou

_nil, [euua vped uey@unquesIp Bue£
pomrop ueyednrou Bue poey +
aeg yjp 10qumns Jp1sod

Ho.AN·p 1as 19 [eH [eutu.ma eped ueyunquresp ueK
po.mpopo urednrou Sue poue
IE uOqIEY uoq .dos ypp 1quns
Yu0pYO.IpI ponpya13
:epedurp 11p1a 1go.1yo [s
pIse
z(9 e!Pp)
+ buns Iy s1so.IN[ sso.1d urerep ueypseuIp
ueK jnzn( mnsun uep uere.mp Bue
fn Dungey ]Ei uepeqos ueyedy e~umpepou mpeuou
pp[ sn.re epqede eftrnzn! mnsun
epedo snorre nee uemnqap uvepeoy
uepep upeqos mensos ueremnsud

sso.1d ue[et sso.my[a

(t9 fey)
po.mropa [as ueeun88uou ueuop

z ueey@uL !p e [joou ure[p mnsun

ssoduox ueymuouour mun uereuntp
Bue sso.mp9 re[epduour uepa puy

nqas.mo pas uepep X1pp e@euo pe[usu re;mp epy eeu1, Xu[po sn.re

ueseuuau pas re[ep meaq uef epy ueueqn.ad ·eupy pas urepe(
(ueApe? pas nee uepoA as) epupy [os (q)

spsgo.mroro sosord mnpepou

eupp eeus petuour zermp yo eeuap, 'euy sepeq repun uvyseu3usu

mun omropo mens mpepou me@uou y1Np snare ·poppa pas u[(

po.my [s (8)

:mp.roq Bue eppr0.11o [0s

srua! enp uurepep mreoq Bue~ p±ados ppr ueuop mop euaurouo ereue

e; Bunqnu ueuo eup; Buepq u[ep ue[e; uNedn.rat Up[O.11Y[1

Sumber elektrik dalam sel elektrolisis berfungsi untuk menghasilkan arus elektrik bagi
menjalankan elektrolisis. Elektrolisis tidak akan berlaku jika tiada arus elektrik yang
mengalir melalui elektrolit.

Elektrod

Elektrod ialah konduktor elektrik yang disambungkan pada bateri dan membolehkan
arus elektrik masuk atau keluar elektrolit semasa proses elektrolisis. Elektrod yang
disambung pada terminal positif sumber elektrik dikenali sebagai anod manakala
elektrod yang disambung pada terminal negatif sumber elektrik dikenali sebagai katod.

Elektrolit

Bahan yang dapat mengalirkan ams elektrik dalam keadaan leburan atau akueus
dan mengalami perubahan kimia dikenali sebagai elektrolit. Bahan yang tidak dapat
mengalirkan arus elektrik dalam keadaan lcburan atau akueus pula dikenali sebagai
bukan elektrolit.

Jadual 6.1 Contoh-contoh elektrolit dan bukan elektrolit

Contoh elektrolit Contoh bukan elektrolit

Leburan plumbum(II) bromida, PbBr, Naftalena, C,6H,
Leburan natrium klorida, NaCl Asetamida, CH,CONH,
Larutan natrium hidroksida, NaOH
Larutan kuprum(ID) sulfat, CuSO, Larutan glukosa, CH,O,

Etanol, CH,OH

Elektrolit merupakan sebatian ion dalam keadaan leburan atau akueus yang terdiri
daripada ion positif, kation dan ion negatif, anion. Contohnya, natrium klorida ialah

elektrolit yang merupakan sebatian ion yang terdiri daripada ion natrium, Na (ion yang

bercas positif) dan ion klorida, Cl (ion yang bercas negatif).

Melukis dan melabel struktur sel elektrolitik

EE

1. Jalankan aktiviti ini secara individu.
2. Lukis dan label sel elektrolitik dalam Rajah 6.1. Antara bahagian yang perlu

dilabelkan termasuklah:
(a) anod
(b) katod
(c) elektrolit
Persembahkan lukisan sel elektrolitik yang berlabel tersebut kepada kelas.

fn 6unqe uep epeds 'yon4a]a pas '[ouau 'eyyq 'sins :sepe
'uasung nunuad 'eyy ueue efn 6es 'efn pyey my6um 'e[yd nfueu :ueueg

'eKenq dupy uefuap 6unqueued eKe 'uoqey ponyeje 'uaeg

e.up jou '0

osno 'ens (1)undny uene uep gq 'epuo»q (p)unqumnyd ye[ada

pone[o suor: ueyereuyp (2)

[ouou ueepeoy : seyeq yea6/q (q)

snonxe nee

uemnqey 'je[oded ne 'uo uepeqes ueepeey : uenrsepndueuyp (e)

sys1yon4ea sosoid

uere[uau edep yepn ye[adad ueepeax uepep uoy ueneqos Z

sys1yon4op sesod

uepeluau edep snonye uep uenqe] ueepeoy uepep uo uepeqes 'L '';''''
''''':
is1s1pony0[e sasod ueyuere[ueur
snonxe uep uenqay '[efadad ueepeox urepep uor ueneqas ueyu8[0g :uenfnj

snonye uep uenqay
'[e[oded ueepeox uepep uo ueneqes ssyyonape ssod feyuau ymu)

'

-----------------Li�·�9�.uawt.u1ds)f3 �

Yo[a ueX[[eBuu [mun Ne.18.10q seq2q
Bue uop epep euerr [efodad ueepeoy urepep pupa ueyeuu edep epn 1110nJ[

gqa 'eppo1q (1pumnqund uemqop sys1to.n4po

eseurs pomyap ax uot urea8.15 £'9 ufe

Ad '(p)unquunyd uor 4» g 'epuoq

gq

epuoq (p)unqunyd

'LE uenqe

Jeau seoraq J1sod $eoaq All"

Due/ po)ey bueK pOuY papeg

(g9 ufey) Jusod seorq 8ueK poue ax re.a81q 4g Je8au se51q uef
adeppuorq uot epvreuetr pueau seorq Bue poey ox reno.rq
'Jptsod seo1q 8u

(Ip)unqumjd uot ·gqa 'epurorq (1punqumnd uem&op sysomjp nxeas 'eKuuouo

(psod ponrapa) poue ax re.18.1q (uoue) Jpeau seorq uot +

(peau ponyapa) pox ax re18.1q (uopep) Jpsod seq uo ,

ss[o.IN[ sasoId eseurs

s[5po4)113 saso.id

Iqua

III'LEVIE
' Prosedur:

(' Elek@trotisis bagi sebatian ion datam keadaan pepejal dan teburan

• Demonstrasi oleh guru (dijalankan di dalam kebuk wasap)

1. Masukkan serbuk pepejal plumbum(ll) bromida, PbBr,

ke dalam mangkuk pijar yang kering sehingga separuh penuh. Gas bromin merupakan gas
beracun. Jangan menghidu
2. Letakkan mangkuk pijar itu di atas segi tiga tanah liat pada gas bromin.
tungku kaki tiga (Rajah 6.4).

3. Lengkapkan litar dengan menyambungkan elektrod karbon,

suis, bateri dan mentol dengan wayar penyambung dan klip buaya.

4. Hidupkan suis. Perhatikan dan catat perubahan yang berlaku pada mental.

5. Panaskan pepejal plumbum(ll) bromida, PbBr, sehingga melebur (Rajah 6.5).

6. Ulang langkah 3 dan 4.

Bateri Mentol Baten Mentol

Sus;T[-h- Elektrod karbon Suits;th-4 Elektrod karbon
Pepejal Leburan
Klip buaya plumbum(ll) bromida, Klip buaya plumbum(ll) bromida,
PbBr, PbBr,
Mangkuk Mangkuk Panaskan
pijar pijar
Segi tiga
tanah liat Segi tiga
tanah liat

Rajah 6.4 Elektrolisis pepejal Rajah 6.5 Elektrolisis leburan
plumbumID) bromida, PbBr plumbum(II) bromida, PbBr,

( Etektrolisis bagi sebatian ion dalam keadaan akueus

1. Sediakan susunan radas dengan sel elektrolitik diisi dengan larutan kuprum(ll) sulfat, CuSO,,
0.1 mol dm? sehingga separuh penuh dan dua tabung uji yang diisi dengan larutan
kuprum(ll) sulfat, Cu5SO,, 0.1 mol dm sehingga penuh (Rajah 6.6).

f[)roan Tabung ujf
Elektrod karbon
kuprum(ll) sulfat
€us0, 0.1 mot dm°

Mentol

Bateri
Rajah 6.6
2. Hidupkan suis selama 5 minit. Perhatikan dan catat perubahan yang berlaku pada mentol.

er(er» WDH

Fcfsoi

[mrapou nee uoe

yuaqurour uep pennau ype[uou 'uonyaya euunepuau eye uo 'seueup pefau uot epyqedy 1xapou
nee uoe ymuaquour uep penoau speluau 'uomy@po euyouou ueye uot 'seoueup pysod uoy epqedy

€EII

po.amrap spuof
111o.1rp ueeyday
epup[o.1roo ns urepep uoy uempnpay
:qe[et snomre ue.re[ sys1011[?
@eq pomapa eped seoueAup {mun uot ueuurod tun.resusduour uef ojeJ BIT

spspo4ya13 15PH tun.eBuaduurayy Bueh iopyeJ

.-
•'; ;ye[eded ueepeopaq 6ueK uo uepeqes uepep nyepeq yepn sysyonyaye ueyedeGuy '£ ''
z'' is!syonyoye [es eped uey6unquesyp youou uen[m ueyedy 'j
'} idese mnqay ,'
'; uepep yp ueyuepe[p nped 'gq 'epyuroq ()unqunjd uemnqa; 16eq sysjoyeje ueyedefuayy ';
4' i

¢'''' :uepeos j
''
zu uuuodsyo uepndusex ueredy zeunaeyp ssoodyu ueyepy ';''
:uepndunsay '

eup [out'0
osno 'epns (1p)udny

uenre

gq 'epuo1q (1p)unqunjd
uemnqo]

$ua18pup [ouau ueepeey gq 'epyuoq ()unqunjd
efade

ueueg

Bab 6

Kedudukan Ion dalam Siri Elektrokimia

Dalam siri elektrokimia, logam-logam disusun mengikut kecenderungan atomnya untuk
menderma elektron. Semakin tinggi kedudukan sesuatu logam dalam siri elektrokimia,
semakin mudah atom logam tersebut menderma elektron. Rajah 6.7 menunjukkan
susunan ion mengikut kecenderungannya untuk dinyahcas dalam siri elektrokimia.

Kation Anion

lon kalium, K lon fluorida, F
lon natrium. Na
lon kalsium, Ca? lon sulfat, SO?
lon nitrat, NO
Jon magnesium, Mg lon klorida, Cl
lon bromida, Br
lon aluminium, A?
lon zink, 2Zn? lon iodida, I
lon hidroksida, OH
lon ferum(1I), Fe?

on stanum, Sn?
on plumbum(In), Pb?

lon hidrogen, H'
lon kuprum(I), Cu?
lon argentum, Ag'

Rajah 6.7 Susunan ion mcngikut kccenderungannya untuk dinyahcas dalam siri elektrokimia

Ion-ion yang berada di bahagian bawah siri elektrokimia lebih cenderung untuk dinyahcas.

Contoh 1

Elektrolisis larutan natrium sulfat .

(a) Ion-ion yang hadir dalam larutan natrium sulfat semasa elektrolisis ialah :•!

ion natrium, ion sulfat, ion hidrogen dan ion hidroksida. ,l

(b) Katod (elektrod negatif) I"
(i) Menarik ion-ion positif, iaitu ion natrium dan ion hidrogen
(ii) Ion hidrogen dipilih untuk dinyahcas kerana ion hidrogen kurang
elektropositif berbanding dengan ion natrium
(iii) Gas hidrogen terhasil pada katod

(e) Anod (elektrod positif)

(i) Menarik ion-ion negatif, iaitu ion sulfat dan ion hidroksida

j (ii) Ion hidroksida dipilih untuk dinyahcas kerana ion hidroksida kurang

elektronegatif berbanding dengan ion sulfat

(iii) Gas oksigen terhasil pada anod

(I)