Buku Teks Sains KSSM Ting 5

e1upon1[ sins uep :sepey

s urepep seoue#up mun [n 6unqe 'aauue 'y1111011401 10s
'eenq dypy uefuop 6unqueuad
euueunropuooax ruau efeM 'uoqe; po0n4a1a 'uaeg

} uor ueunsns g9 efey

5eg5g .6y [n nKey uep %.up [our g'0 ueueg
3s%
8= 00 oseN 'ens unueu uenie] '%.up you g0 :ueqn uaroquuad
;sys0dy4
HO H 0N)Sy 'enyu unsoufeu uenre7
-l
..uAs po+xeje sue! uep
.g
0203 1/[0n4aye ue)eyedey : ueyepeunyp ()
-1o ponyoja eped se : sereq yerafraq (q)
7
FON e1up[on4a[0
+cl¥
·'Os .Ow us uuepep uo

-d .eo ueynpnpay : ueyysepndueuyp (e)
uoyuy
eN seoueAuyp my
uoy uepnu upyeuos 'eyupyon{ape us
¥ uepep uor uexpnpox uepuor upyeuos
uopey

iponxere eped seue#up {mun uor sue! ueupured

unefuaduau erupxonrope ts uepep uo ueynpnpax ueyeueuefeg :uepeseu ueeefu.1a

ponopo eped seuefup mun uot sue[ ueuprurecd

depeua eupyonya]a ps uepep uo ueynpnpay uesay fey6uau ymun

bled9 uouu/eds¥_

:· .

: poue eped pseua uoBsyo $89 (19)
ens uop ueup 8upueqraq eau01pp

Bue.my epsyorpu uot eue.ray seoue#up mun udIp psroIp uo (1)

epsyorptu uot uep es uo mpr me8u uo-uof yuuoW ()

(9sod po.my1o) pouy (2)
: poey eped deus1umnrdny (1p)

uoso1p uot ueuop upueqroq Jpsodo.1yap?
Bue.n (1D)unrdmy uo eue.ray svoueup mun qpdp (purdny uof ()

uop uot up (Dun1dry uot my Jptsod uot-uO! uaW (9)
(peiau po.mrao) poey (q)

eptsyo1p uot up uorptu uot ens uo ·(1pun.rdny uop

uerer ssppo.mpopo eseuros es (1p)undn; uen.re; ure[ep peu sue£ uo-uof (e)

es (p)unadmy uen.re1 $1so4[Ia

z uouop

Prosedur:

1. Sediakan susunan radas dengan sel elektrolitik diisi

dengan larutan magnesium nitrat, Mg(NO%), Tabung ujj
0.5 mol dm sehingga separuh penuh.

2. Jsi dua tabung uji dengan larutan

magnesium nitrat, Mg(NO3), 0.5 mol dm? Elektrod Larutan
sehingga penuh dan telangkupkan kedua-dua karbon magnesium
buah tabung uji tersebut dalam se! elektrolitik nitrat,
(Rajah 6.9). Mg(NO,

3. Hidupkan suis. Perhatikan dan catat perubahan Sui\ A Ammeter
yang berlaku pada anod dan katod.
tlh-4,-
4. Matikan suis apabila tabung uji diisi dengan gas
yang terbebas dari elektrod sehingga hampir penuh.

5. Uji gas yang terbebas dengan menggunakan Bateri

kayu uji berbara dan kayu uji bernyala.

6. Perhatikan dan catat hasil ujian gas. Rajah 6.9

7. Ulang langkah 1 hingga 6 dengan menggantikan larutan magnesium nitrat, Mg(NO), dengan
larutan natrium sulfat, Na,SO

2IE> ?a �ayu uj1 Ujian kayu uji bernyala %
berbara (ujian gas hidrogen) j Kay uj
Ujian kayu uji berbara
(ujian gas oksigen) I • Dekatkan sebatang kayu j bernyala
I uji bernyala ke mulut
• Masukkan sebatang kayu tabung uji berisi gas. I
uji berbara ke dalam
• Jika gas meletup dengan I
tabung uji yang berisi gas. bunyi'pop', gas di dalam
• Jika kayu uji berbara tabung uji ialah hidrogen.

bernyala semula, gas
di dalam tabung uji
ialah oksigen.

Pemerhatian:

Elektrolit padaUjan gas yang terbebas

Larutan ano-d - katod
magnesium nitrat, Mg(NO)
Ujian kayu uji berbara: ! Ujian kayu uji berbara:

Ujian kayu uji bernyala: Ujian kayu uji bernyala:

-------+------L . . .
Larutan Ujian kayu uji berbara: Ujian kayu uji berbara:

natrium sulfat, Na,SO,

Ujian kayu uji bernyala: Ujian kayu uji bernyala:

...%.%. e.

Kesimpulan:
• Adakah hipotesis diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini?
''

er9) mWY m

an.oq ue~ .ados om·p u[ep pesu uo

uee[odor ua[o punreuodyp poue eped seoue~up Bue Jpeau uof (1)
eprsyopu uot uep popy uor mpey peu uot-uo! XuW (D)
(ppsod po.myop) pouy (2)
poe; vped pseua us8op s9 (19)
umnneu uo uesuop upueq.raq Jpysodo.1ya[

Sue.ny uoorp uot eue.ray svouefup 4mun udpp uoorp uof (1)
uoo.pu uo uep uneu uo npe sod uot-uot mueuW (9)

(pesu po.my1a) poey (q)

epsop uot uep uoopu uo 'epuop uo 'umnneu uot uepepe s1so.Ira]a

eseuros 1eo nee eyod epuop umnneu uere; urepep peu Bue~ uo-uof (8)
apeo epaopr umnpneu uenarer uep eyod epopr ump.neu uen.re s[so.my[

t 1,111:ss

eppjo.mp·p s uep ueeuoy.1q uef sod uo ueynpnpax uoto unreudyp useu

poey eped seoueup mun udp Bue psod uo ·nsq unuey poue eped seoue~up
4mun updp @un.rapuao uqat urepe onapa ump eyad uqap Bue eiau uof

seoueAutp ymun uot ueuuurd unresuodurou einf on;pa pep uo uee;day

- '•''•''''''''''''''

(ON)N 'enu unysaufeu uenre]

poey poue

eped seuefuyp ymun updyp 6ue uop

0...%.¥

ueeq yp penpe!

uepep yoyaje depas 1feq poex uep poue eped seuefup ymun uydip Sue uoy ueyeureN 'E

ueeq yp penpef urepep yonaja depas 1feq poey uep poue
eped pseua 6ue sef ueyeueu 'z9 uouads uepep epue ueneureuad ueyesepreg

'Os?eN 'epjns unyeu uene] (q)
7(ON)6y 'enu unsoufeu uene] (e)
am4aq Sue uenrep urepep 6unpueye 6ueK uo ueyeuey 'L

:uejeos

• kepekatan ion klorida adalah lebih tinggi berbanding kepekatan
ion hidroksida dalam larutan natrium klorida pekat seperti larutan
natrium klorida 1.0 mol dm, maka, ion klorida akan dipilih untuk
dinyahcas walaupun kedudukan ion klorida adalah lebih tinggi daripada
ion hidroksida dalam siri elektrokimia. Gas klorin terhasil pada anod.
kepekatan ion klorida adalah lebih rendah berbanding kepekatan
ion hidroksida dalam larutan natrium klorida cair seperti larutan
natrium klorida 0.0001 mol dm , maka, ion hidroksida akan dipilih umuk
dinyahcas kerana ion hidroksida kurang elektronegatif bcrbanding dengan
ion klorida. Gas oksigen terhasil pada anod.

� Eksperimen 6.3

Tujuan: Untuk mengkaji kesan kepekatan ion • AwAg !
dalam elektrolit terhadap pemilihan
jenis ion untuk dinyahcas pada anod Gas klorin merupakan gas
beracun.

Pernyataan masalah: Bagaimanakah kepekatan asid hidroklorik, HCl, mempengaruhi
pemilihan jenis ion untuk dinyahcas pada anod?

Hipotesis: lon yang lebih tinggi kepekatannya akan dipilih untuk dinyahcas
pada anod.

Pemboleh ubah: (a) dimanipulasikan : Kepekatan ion dalam elektrolit

(b) bergerak balas : Hasil pada anod

(c) dimalarkan : Jenis elektrod

Asid hidroklorik, HCI, 1.0 mol dm, asid hidroklorik, HCI,
0.0001 mol dm' dan kayu uji

Radas: Bateri, elektrod karbon, wayar penyambung dengan klip buaya,

sel elektrolitik, ammeter, tabung uji, kertas litmus dan suis

Prosedur: Elektrod Tabung uji
karbon
1. Sediakan susunan radas dengan sel elektrolitik Asid hidroklorik,
diisi dengan asid hidroklorik, HCI, HCI
1.0 mol dm' sehingga separuh penuh.
Suis -
2. lsi dua buah tabung uji dengan asid
hidroklorik, HCI, 1.0 mol dm? sehingga �,
penuh dan telangkupkan kedua-dua buah
tabung uji tersebut dalam sel elektrolitik · l,____..,
(Rajah 6.10).
Bateri
3. Hidupkan suis. Perhatikan dan catat
perubahan yang berlaku pada anod. Rajah 6.10

4. Matikan suis apabila tabung uji diisi dengan
gas yang terbebas dari anod sehingga
hampir penuh.

�
KPM

£I9

.-- cl'''''''

an4aq fuef %up you 1000'0'1DH 'opjo»pu pse (q)

e.up [ou 0 'DH '{opyopu pse (e)

yonyeje depes feq poue eped seuefup xmun uyydiyp fuef uor ueyeuey

¢.up you 1000'0 '1DH 'opyopu pse (q) !'

e.uup [oup''1H 'opyopu pse (e) '''''
a0aq 6ueK onyaja depas 6eq poue

zeped ymuoqa Sue pseu ueyeureu 'g9 uouuodsy3 uepep epue uepeurourod ueyesepreg
de.up you 1000'0 'pH 'opyopu pSe uejep 'po 'epopy uo uefuap :
e.up [our0'l'[DH 'opyo»pI pSe uejep'_p 'epop; uo ereue ueeyeday ueezoqad ueyedy '; '

:uepeo5

tu ueuuadsyo uepndusax ueyedy zeuuayp ssaodyu ueyepy
:uepndusay

it .dequap uereu snuny seex uef ¢.up you 1000'0
'1DH '{Op/Op!J p!SY
:dequay nyq snunyy serey ue[p

:ereqaq fn nKey uet[
: f'---------------------------4----------
: :dequay uerou snuny sea¥ ue[

:dequre nnq snunyy seax ue[p up you pt
..:eeqaq ln nKey ue[p '[DH '119PIO/p! pSV

poue eped seua 6ueK se6 uefr 1on1a]3

uepeureura

Te.nneu nee

jexye peps/eq [n 6unqe

pennau nee pose 1eps10q repep p sef 'eues ueqnraq yepp

[n 6unqe urepep Ip se6 dequrep ng snun sen+ax e +

( 'eue ueqnraq yepn dequap uafopeu se6 ueye [n 6unqe
ueau snunyy sea¥ ex!f •
f uerep yp se6 'mun dequraj
{ \ eye epysiq nnyq snunyy seay eueM. epf

} [n 6unqe ueyep yp sef rl pse esq fn funae
ueyep ip sef 'ue»au ypeluau my
'nyg pe[uau my dequre] dequop nq snuny sea¥ ex,
se6 1suaq 6ueK [n
uerau snun sea¥ en %

sef ysueq fue fn 6unqe

dequray uereu 1mjnu ax dequrep uerou dequay nnyq funqe npnur ax dequep nnq

snuny sepoy snuny sea pepeues uepey@ snu seay snuny sepoy pepeuos ueneye( +

dequrey uereu snunif sear ue[ dequrap nnq snuunty seray ue[

€EII

;up jou 1000'0 '1DH '{op»op pSe
uefuop up [out 'IH '{opyopI pse ueypue66uou ue6uop 9 e66uu [ uey6ue; 6ueyn Z

sef ue[n pseu pee uep ueypeue '9

dequrep uereu uep nnq
snuuyy seen uep ereqyaq fn nKey ueyeun66uau uefuop seqaqa fueK se6 6uereqas 1[p

Bab 6 lektrokimia

woo' Pt

Jenis elektrod yang digunakan juga mempengaruhi pemilihan ion untuk dinyahcas
seperti yang berikut:

(a) Jika jenis logam yang digunakan sebagai anod adalah sama dengan jenis ion logam
dalam elektrolit, maka
• di anod, atom logam akan mengion untuk membentuk ion positif yang melarut
ke dalam elektrolit
• di katod, ion logam tersebut akan dinyahcas dan membentuk atom logam yang
terenap pada katod
kepekatan ion logam dalam elektrolit tidak berubah kerana kadar atom logam
mengion untuk mcmbentuk ion logam di anod adalah sama dengan kadar ion
logam dinyahcas untuk membentuk atom logam lalu terenap pada katod

(b) Jika jenis bahan yang digunakan sebagai anod tidak sama dengan jenis ion logam
dalam elektrolit, maka
atom di anod tidak akan melarut ke dalam elektrolit. Ion negatif dalam elektrolit
pula dinyahcas di anod
di katod, ion yang kurang elektropositif akan dipilih untuk dinyahcas

53:l:10¥········································································--·············································

; Elektrolisis larutan argentum nitrat dengan menggunakan:

;· Elektrod argentum
(a) Ion-ion yang hadir dalam larutan argentum nitrat semasa elektrolisis adalah
ion argentum, ion nitrat, ion hidrogen dan ion hidroksida.
(b) Katod (elektrod negatif)
(i) Menarik ion-ion positif, iaitu ion argentum dan ion hidrogen
(ii) Ion argentum dipilih untuk dinyahcas kerana ion argentum kurang
elektropositif berbanding dengan ion hidrogen
(iii) Argentum terenap pada katod
(c) Anod (elektrod positif)
(i) Membentuk ion argentum apabila atom argentum di anod mengion.
Ion nitrat dan ion hidroksida tidak dinyahcaskan
(ii) Elektrod argentum melarut ke dalam elektrolit
(d) Kepekatan ion argentum dalam elektrolit tidak berubah kerana kadar pengionan
atom argentum di anod untuk membentuk ion argentum adalah sama dengan
kadar ion argentum dinyahcas untuk membentuk atom argentum yang terenap
pada katod.

• Elektrod karbon
(a) Ion-ion yang hadir dalam larutan argenrum nitrat semasa elektrolisis adalah
ion argentum, ion nitrat, ion hidrogen dan ion hidroksida.

42,
KPM

'0snO (H9 uefey) poue ponyaja eped
1nqase; 1[n funqe ueydny6uepa uep unued
• e[0s ()undny
e66uyues _.up jou 0 "Os0 'ej0s ()uridny
uenre
uene; uefup [n 6unqe uenqes ys] z

unuad unedes eff6uuos _.up [ou L

osno 'e[0s (1)unidnj uenre; uefuap [sup

{y[one]e [es uefuop seper ueunsns ueyeypes I

mnpeso

sins uep [n 6unqe :sepey
eouure 'y1[03{@je [es 'eKenq

dypy uefuep 6unquefuad
eeM 'unIdny p011401e
'uoq»ex ponyeye 'uaeg

fn nKey uep .up pour to "on 'ens (/)undny uenre :ueueg

1yon4ape ueeyadax uep suer: ueyepeup (2)

poue eped ssyyonxaje [seH: seeq ye1a6raq (q)

(uundny nee uoqey) ponyoyo suop : uepsepndueunyp (e)

poue eped :ssaody

seq.a'o '(1)undny uor eyeu 'osoo 'ens (11)undrny

uenre] sys1on4ope eseues ueyeun6up undny pony@yo ef Z

poue eped seue#up mun

Ip 'HO 'epsjo»pu uor eyeu Os0 1e]/0s (11)undny

uenre] sysyon4eye eseues ueeunip uoqex pony@ye exf L

zpoue eped seueup
{mun uor sua[ ueupured unrefuodurau ponyero sua[ ueyeueuyefeg :uepeseur ueeeAura4

ponxeye eped seue#up

mun uo suof ueupyured depeua ponxeje sue! uesox feyfueu xmun :uen[np

'

:?9 ~]uouodsya
........................................................

poey eped
deus1a Bue muare toe [pe(uour mun seouup 1opp[ ue[p
umuo8re uo eue.ox Bue.rmyaq o.mp·p pep umuo8re uo uee;do (p)

poue pp pseuro uo@ysyo sep (1)
e.nu uo ueup Su1pueq1aq 1e3au011[
Bue.my eptsyopu uot eue.1ax soueAup {mun up eps{op uoI (19)
epsyo.1ptu uot uep enyu uo met 'Jue8ou uo-uo yuow (1)

(sod po.4ya1) pouy (2)
poey eped deus1urua8ry ()
uoo1pu uot ue@uap upueqaq Jp1sod0.1papa
Bue.In; umuore uo euero seueup mun qdp umuore uof (1)

uosopu uot uep umuo8re uo me sod uo-uo Jueuaw ()

(peau po.1ya1a) poey (q)

3. Hidupkan suis selama 15 minit. Perhatikan dan catat perubahan yang berlaku pada anod.
4. Uji sebarang gas yang terbebas dengan menggunakan kayu uji berbara.
5. Perhatikan dan catat hasil ujian gas.

6. Ulang langkah 1 hingga 4 dengan menggantikan elektrod karbon dengan elektrod kuprum.

Pemerhatian: $.4 e..4e.46,

,-J-eni�s el-ekt-rod--+------Uj-ian-kayu uji berbara pada anod
Elektrod karbon

Elektrod kuprum

8.%.. ..0%...go.8.8%.8.0.00.0..0%.0%0%.00.80.$.0�

' Kesimpulan:
' Adakah hipotesis diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini?

Soalan:

1. Namakan ion yang hadir dalam elektrolit semasa elektrolisis dijalankan.
2. Namakan ion yang dipilih untuk dinyahcas atau ion yang terhasil pada anod bagi jenis

elektrod yang berikut:
(a) elektrod karbon
{b) elektrod kuprum

Aplikasi Elektrolisis dalam lndustri

Antara contoh aplikasi elektrolisis dalam industri termasuklah:

(a) Pengekstrakan logam
Anda telah mempelajari kedudukan logam dalam siri kereaktifan logam dan
kaedah pengekstrakan logam daripada bijihnya semasa di Tingkatan 3. Logam
seperti kalium, natrium, kalsium, magnesium dan aluminium diekstrakkan daripada
bijihnya atau garamnya sccara elektrolisis leburan bijih atau garam logam tersebut.

(b) Penulenan logam
Dalam penulenan logam, logam yang tidak tulen dijadikan sebagai anod manakala
logam yang tulen dijadikan sebagai katod. Semasa proses elektrolisis, logam pada
anod akan melarut ke dalam elektrolit mcmbcntuk ion. Ion ini akan bergerak ke
katod untuk dinyahcas dan terenap pada katod sebagai logam tulen.

(c) Penyaduran logam
Dalam proses penyaduran logam, emas, platinum atau perak disadur pada logam
lain untuk menjadikan logam itu kelihatan lebih menarik dan tahan kakisan.

(d) Pengolahan air sisa dengan menggunakan elektro-penggumpalan
(electrocoagulation)
Elektro-penggumpalan adalah satu teknik yang inovatif untuk merawat
air sisa (Rajah 6.12). Elektro-penggumpalan mengaplikasikan dua proses,
iaitu elektrolisis dan penggumpalan.

136. 42
KPM

(re»(Tr) WY

sex@u epup; [as uouop £I9 e[e �Di

'09no ltun~saubey CI'9 U(EH UIE[Ep Epyony]? 1Is
ejns (pun»dny
uep pp9 ue!ey podos umdny uep
uenP]+-
unsoueu po.moo epedrep 11p1
+
8ueK seu epy pos ue;peu.ad
tll
(€I9 ueley) 8unqurefuad
8)8uJOA eAeA ueuop en] I] [e[au
uey@unquestp uep yompp mens re[ep
or dnpoop uef ueurepaq ure@op enp

epedep pa seyu epupy [s

nsnpu ue[ep sys[om;op Ede uouoo edu uEog '£
sst[om[ sso.Id eseuros po.mropo ax uo ueye.rod ueyeInH Z

[to.mjp pas uenqos mnynns pqr uep spy '

L'9

esep eped pndurmyoq uep rep8us ue; Bue~ 101I

ne uee[nu.rd ay Neu eAEqIp poEN

rep sedopa Bue uoopu se8 8unquop8 uepep [email protected] Bue JO1I €
Hop peBeqos [[euayyp Sue uepedumn8 ueyseu@uou xmun unqe8.1sq ests e
Ho 'vuueep reuroouad ueueq up
'psyorptu uo 'nuunpe uor epqede

ue[edum8usd-omy zI9 fey myepaq uepedurn88uo
ueredunsusd saso.1

ueye6ua ne uee[nu.Id ay Xyeu
Due6 yo1
uep poe; 1rep sqq1a
2sys JIN ua8o.1pu sea unqu1pap
uoorpu se 4muaquou
1Pua9uad y01-
{mun seoueAup
uPueg]Id uunyuunpe
mun udIp H
ua~ompu uefuday
se6 ·to8opyu uo poey epe @
Ladas
6unquaya9 ]j sod seoraq
-�·. 0 uu2Do] poUy
uoqJey 0] t Bue ~Iv 'unuumnpe
Sundero
[adas poey uot ueypseu@uour mun
loo»onion Due#yo
to1pp uepep uo18uour
uaborpyu se6 6unquaye6 "
umnuum[e pods Ure8op
uuepep 6undea y0 po.mrapa 'poue pd 0
sys[0my[ saso1,d
th 4

{l/ ION

Voltmeter ':, ; j

Magnesium + lon kalium, K
Kuprum lon natrium, Na
lon kalsium, Ca?
Larutan lon magnesium, Mg?
kuprum(ll) sulfat, lon aluminium, Al
Cuso, lon zink, Zn?
lon ferum(II), Fe?+
lon stanum, Sn?
lon plumbum(ll), Pb?

lon hidrogen, H'
lon kuprum(i, Cu?°
lon argentum, Ag

Rajah 6.14 Sel kimia ringkas Rajah 6.15 Siri elektrokimia
menunjukkan susunan ion mengikut
keelekropositifan

Dengan merujuk kepada sel kimia ringkas seperti Rajah 6.14, magnesium menjadi
terminal negatif dan kuprum menjadi terminal positif. Hal ini demikian kerana
magnesium lebih elektropositif berbanding dengan kuprum (Rajah 6.15), Magnesium
lebih mudah mendermakan elektron berbanding dengan kuprum.

• Magnesium yang mendermakan elektron • Elektron dari magnesium diterima oleh ion
membentuk ion magnesium dan larut dalam kuprum(ll) dari elektrolit dan bukannya
elektrolit larutan kuprum(ll) sulfat. oleh ion hidrogen kerana ion kuprum(l)
kurang elektropositif berbanding dengan
• Magnesium bertindak sebagai terminal ion hidrogen.
negatif sel kimia tersebut.
• Pepejal kuprum terbentuk dan terenap pada
• Elektron yang terbebas akan mengalir melalui jalur kuprum
litar luar dari magnesium ke kuprum yang
bertindak sebagai terminal positif sel • Kuprum bertindak sebagai terminal positif
kimia tersebut. sel kimia tersebut.

• Pergerakan elektron Pengaliran V Pengaliran
dari terminal negatif ke elektron VOitmeter elektron
terminal positif melalui litar
luar sel akan menghasilkan Magnesium _ +
tenaga elektrik. _Ktprun

• Perubahan tenaga yang Larutan
berlaku dalam sel kimia kuprum(ll) sulfat,
adalah dari tenaga kimia CusO,
kepada tenaga etektrik.

Rajah 6.16 Tindak balas kimia dalam sel kimia dengan elektrod logam yang berlainan

69 42
KPM

eve) nWY

rquns re@eqpod
epedrep rap eeua uvypseu@usu xmun ueseygdeyp erupy pas dosuox eueune8eq

eop ueyeuefuour mun gr9 ppry ueruepe! ueW 2pop eeus uepseu@uou

4mun uereunp nep me uep ue ueunqurm ueeueq nee ueuenq-uenq uepede(

raquuns eBeqad eped.rep

Ha3 eBeua; uepseuBuaw mun eupy as dasuoy pseypdy

� - __..... undmy - undny ,
uunseufeu - unyseufe
(A) 1eeunon ueeeg
undny - unsaufey
uefo; uefuese

CU

I3eN 'epuop¥ nyeu eE undny mnpe[
--_--°_- ---
uefuesed uep unsaufeu eyd uefuesed uefuap
uunudny []]anssose unidny npe[ uep unysaufeu eyd uefuesed

Inter )t ed ueypue66ueu ue6up g e66uu L ue6ue] 6uejn '9
1a1au[0A uPeeq
+
ee uep uexneua sins ueydnp4 'S
sing (Lt'9 uefey) 6unqueuad efe ue6up 181au]oA

(A} uep undny mnpe! 'unysau6eu eyd ueyfunques 'p
J8)0\]J0A eyq uepep p 'peN 'epuopy unueu uenyep

uepep ex undny npe[ uep unyseufeu eyd dnye £
eynuad opus ueyeun66ueu uefup

us»aq 6ueK enyq uejep ey .up pout 'IDeN
'eppopy unueu uene] gun 0g fuem uep 1ems Z

sed seuax uefuop undmy
npe[ enp uep unyseufeu eyd enp ueyu1srog 'L

eeunpo uep efenq dypy uefuep 6unqueued zeKe 'reyq 'eynKuad apup!s

e.up [ou p'

'[Dey 'epopy uneu uene] uep undny nref enp 'unysaufeu eyd enp 'sed seey

±±±Ee

Aktiviti 6.3

Menghasilkan tenaga elektrik daripada buah-buahan atau bahagian tumbuhan : • KBMM, STEM

lain dan air laut ' Akxtiviti menjalankan

CE .a..• projek STEM

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan untuk menjanakan idea bagaimana konsep sel kimia

dapat diaplikasikan untuk menghasilkan tenaga elektrik daripada pelbagai sumber. Kaji

pernyataan yang berikut:

Penghasilan tenaga elektrik dapat diperoleh daripada pelbagai sumber.
Sebagai contoh, sel kimia ringkas ialah alat yang dapat menukarkan
tenaga kimia kepada tenaga elektrik.

2. Rancang dan jalankan satu projek melalui pendekatan STEM. Bina satu sel kimia ringkas yang

dapat tenaga kepada tenaga daripada pelbagai seperti

menukarkan kimia elektrik sumber

buah-buahan atau bahagian tumbuhan lain dan air laut.

3. Kumpulkan dan bincangkan maklumat atau cara pembinaan sel kimia ringkas yang sedia ada

daripada buah-buahan atau bahagian tumbuhan lain dan air laut daripada laman web seperti

yang berikut:

Laman web yang berkaitan
(a) Tenaga elektrik yang dihasilkan daripada buah-buahan

http://buku-teks.com/sa5057
(Medium: bahasa lnggeris)

(bl Teoaga elektrik yaog dihasilkao daripada sayor�sayorao (]!■I(!] I55
http://buku-teks.com/sa5058
•!-
(Medium: bahasa lnggeris)

4. Bentangkan hasil reka bentuk sel kimia ringkas anda kepada kelas.

aam.ea»

I..11. Apakah sel kimia ringkas?
2. Lukis dan label sebuah sel kimia ringkas.
3. Bagaimanakah kedudukan ion dalam siri elektrokimia menenrukan terminal positif
dan terminal ncgatif dalam sel kimia ringkas?

42
KPM

-cc=o £c c cao

zz° ,,.aaE D z
C2
0 00
-#53 5=». _
3
%z8
a
i388s
9
~~ =z=E=g
c�o

a

�

3a
�8
$
0

5 =5 z
s�
= •c.2 0

� �0

c
$ cD
5 •a�
�e
c
5=
8&

eRefleksi Kendiri sj

Selepas mempelajari bab ini, anda dapac: •••• ™

6.1 Sel Elektrolitik 6.2 Sel Kimia
[]Memahami elektrolisis.
[] Menjalankan eksperimen untuk c Menerangkan perubahan tenaga
dalam sel kimia ringkas.
mengkaji proses elektrolisis bagi
sebatian ion dalam pelbagai keadaan. D Menjanakan idea tentang aplikasi
konsep sel kimia dalam
D Menjalankan eksperimen bagi menghasilkan tenaga elektrik
daripada pelbagai sumber.
mengkaji faktor yang mempengaruhi
hasil elektrolisis.
[_] Berkomunikasi mengenai aplikasi
elektrolisis dalam industri.

• Praktis Sum�at�if,.__.----"=----=-c.----- ,,

dawab soalan yang berikut:6 Kuiz
1. Rajah 1 menunjukkan susunan radas untuk mengkaji
2%:?http://bukg-e

teks.com/

so2 EE

elektrolisis larutan akueus kuprumID) sulfat, CuSO,

dengan menggunakan elektrod berlainan seperti yang ditunjukkan dalam

sel elektrolitik P dan sel elektrolitik Q

-

seKarbon KuprumiS

- u.-- -Larutan akueus

p: -1 kuprum(ll) sulfat, [-Qi

2 €SO,

Sel elektrolitik P Sel elektrolitik Q

Rajah 1

(a) Nyatakan maksud elektrolisis.

(b) Nyatakan semua ion yang hadir dalam larutan akueus kuprum(II) sulfat.

(c) Namakan ion yang dinyahcas pada anod dan pada katod dalam sel elektrolitik

yang berikut:

(i) sel elektrolitik P (ii) sel elektrolitik Q

pada anod: pada anod:

pada katod: pada katod:

(d) Namakan satu contoh aplikasi elektrolisis dalam industri yang mengaplikasikan
konsep elektrolisis dalam sel elektrolitik Q.

ii
KPM

[ouour uye[eAouI Sus eue] Bufed ueue Bue spy@u epup] [as (q)

unusreu ueue.roar ueBuop [ouaur uvye[eAuaur edep Bue seyu ep [s (8)

.any.oq uef po-pp ue@up sex@u eupy pas musq eyo1 'nqas11 ueueq

-ueueq ueyeunuour ue8us@ 'eenq dp ueuop 8unquefud peep uep [ouou

urn.dry por Bueeq emu 'sq med ueq en ·8ueuay qn tq en oqp epuy 't

0· ' unA:e6u8d s1i'1"Jd

t my ssq nred ueere@uad

uepyepo@uau ymun eo seyu eeoos ueyye.mnu ssomyop Bue1ua uenueuad
uejeun8usu ueBu ereyaq uepo 1soq mred uereqas eeueq pedepusu pueuoy 'g

t seoue#up mun

uot ueupurd ueyeseprsq (19)D)z up epue uedeef ueuen1, (p)
• ponyap? (1)
·d pony (9)

:eped seue~up xmun udp Bue uO uB[tN (2)
zpoue peeqs repun.nq Bue uereueu Bue~ pony?Ia (q)
o.mp[ ue[ep npeu BueK uoue enuIs uEyeIefN (1D)
po.mja[a e[ep pet ueK uopey enuros uvyefN (9) (e)

z fey

uapeg

lA

0 pona13

·ONEN

e.nu uneu ueIeT

o uep

oqepaq Bue uoqrer poppa ueyeun88uou ueup "ONN 'e.nu uneu

snonre uen.rep sso.nyopo fey8usu rmun seper ueunsns uvpynfunuau z uetey '

Tenaga dan Teleskop Swedish 1-m Solar, di
Kelestarian Hidup La Palma, Sepanyol mempunyai
kanta cembung sebagai kanta
objek yang berdiameter lebih
kurang 1.10 m. Mengapakah ahli
astronomi perlu memerhatikan
angkasa lepas melalui teleskop
sepanjang masa, iaitu
24 jam sehari?

Dron merupakan satu Q•
daripada alat ciptaan
sains yang menjadi
semakin popular.
Namakan satu prinsip
fizik yang diaplikasikan
dalam penerbangan dron.

G■a«ewes DTeleskop terbesar di dunia \
http://buku-teks.com/sa5063
(Medium: bahasa lnggeris)

Lihat melalui teleskop
secara langsung
http://buku-teks.com/sa5064
t(Medium: bahasa lnggeris)

"

.2
KPM

HE
uejo [au

�

·euey snyop fuefued
uniefuadueu fue ioyej

nes uereuueu 'uepeqaay uejes

·eoey euey uefuop fuypueqiaq

e euey ueu[qapay mes ueyeefN

une[ unqe uep
3eyap unqe.r ueypnoquuouu 4nun
ueyeunfyp 6ue euey suaf uereurey

ILd0

NV WAWHY

Penggunaan kanta dalam peralatan optik kini semakin
diperluas. Contohnya, telefon yang merupakan alat
komunikasi melalui audio sahaja telah dimajukan sehingga
menjadi telefon pintar yang dapat berfungsi sebagai alat
komunikasi audio visual dengan menggunakan kamera
untuk mengambil gambar foto dan video.

!-·.-.,. e/a ,,- f
%6
'
e9
8
0 •·
•

Telefon bimbit Telefon pintar dengan
tanpa kamera lima kamera

Kualiti kamera lazimnya dihubungkaitkan dengan jenis

atau kualiti kanta yang dipasangkan pada kamera tersebut.

Hal ini dikatakan demikian kerana imej di dalam kamera

dibentuk oleh kanta. Selain kaca dan plastik lut sinar,

I sebarang bahan lut sinar termasuklah air boleh digunakan
untuk membina kanta. Konsep kanta air adalah seperti

gambar foto di bawah.

"w y' r

: membina ka

anga e.an aitie t

« t« obis »suk'

of akar
bina kanta.
kanta air

Konsep kanta air

Kanta cembung Gambar rajah sinar Kuasa pembesaran
Kanta penumpu Paksi utama Teleskop
Kanta cekung Pusat optik Pelarasan normal
Kanta pencapah Jarak objek CCTV
Titik fokus Jarak imej Kanta dalam
Panjang fokus Mikroskop peralatan optik

WDY

•edeouod eue peeqas peuoxyp umyoo euey uep ndunuad euex eieqs euop

8unquo euey 'my uooy 8unyoo euey mpeou sedopas uedvouau efeueo eus erereueu

8unquoo euex mnpepou sedops ndumnuour efeue reus zL ufey ueyesEp.I

Burro eue; up unquao euey pnpepatr sedapas eAeueo euts uesequad z' e[e

anqas.ma euer-buy
ntepour sedapos efeueo reus epedox rye[oq Bue ueyed 8unyo euey uep 8unquao

euex mnepour sedops uep umnpoqos efeueo reus ueseug uepyn(unuou z u!ey

ump euEY uep Buquo euey IL [eH

(ire»mr» 4..

fumy00 Sn{SIUa] 6unyaooue Dunya(

-

- (ihoar)

bunqua3 snysiuay bunquaoouey 6unquaog

-
TL ue!eyIds 8unyo vuer up

8unquo vuer me ·sua! enp epeday up@euqyp euey Bury@uopou ueemnu1ad

enp nee mes pe~undurot Sue eovy prodos reus 1np unpou uerednrour euey

Bunya euey uep Bunqua euey

eiue)I 4a10 raw1 ue>iniuaqwad �

4 #ell'"

Bagi kanta cembung, titik fokus, F ialah satu titik dengan keadaan sinar cahaya
tuju yang selari dengan paksi utama yang akan menumpu kepadanya selepas melalui
kanta cembung (Rajah 7.3(a)).

Kanta cembung Kanta cekung
Paksi utama
Titik fokus, I + Paksi utama
F 'Titik tokus, -"

Panjang fokus, f Panjang fokus, f

(a) Kanta cembung (b) Kanta cekung

gee,gee.egg9S

Rajah 7.3 Titik fokus dan panjang fokus bagi kanta cembung dan kanta cekung

Apabila sinar cahaya yang mencapah selepas melalui suatu kanta cekung
diekstrapolasikan ke belakang, sinar cahaya ini akan bersilang pada suatu titik. Titik
ini ialah titik fokus, F bagi kanta cekung tersebut (Rajah 7.3(b)).

Mari jalankan Aktiviti 7 .1 untuk mengkaji beberapa sifat kanta cembung dan kanta
cekung dengan penggunaan Kit Sinar Optik.

Menggunakan Kit Sinar Optik untuk:
(a) menunjukkan kanta cembung sebagai kanta penumpu dan kanta cekung

sebagai kanta pencapah
(b) menentukan titik fokus bagi kanta cembung dan kanta cekung

Bahan
Kertas putih (saiz 86 cm x 86 cm)

CE

Kit Sinar Optik yang mengandungi kotak sinar, kanta dwicembung berbentuk silinder,
kanta dwicekung berbentuk silinder, plat tiga celah, pembaris dan pensel

Nota: Aktiviti ini lebih sesuai dilakukan dalam keadaan yang gelap.

uedeued euey yefeqes fumya euex (q)
ndunued euey yefeqes funqure euey (e)

0aq fuef
euex up uepyn[unuaur 4mun tu pp)ye uepep 1enqyp fuef uepeuourod ueyyemn4 '£

6unja euey (q)
6unquua euey (e)

znyaq 6ueK euey ynjeyou sedopes eeue »eus epedey nyeaq Sue ueyedy z
zdee6 6ue ueepeoy uepep ueynyepyp yenses u pgye ueyedefuay 'I

CE

nqes»a 6unye euey feq 4 'snxo] { efeqas efeue eus efn uefuepysrad yp ueyepuer '6

((q£' z uefe) uefuepsad yn

e66uues 6ueyejeq ay 6unye euex pnyepou sedopas seq 6ue eKeue euys uese[ode.nsy3 'g

·6unya euey epeday funqua euey ueueffuou uefuop g effuu [ uex6ue; Duey 'Z

my funquso euey feq 4 'snyop {pp efeqes efeueo eus efn uefuepysred yn uexepue] '9

sequad uep

fasuad ueyeun66uu uefuop ((e)z uefe) 6unqua euex pnjereu sedayes uep

unyeqas efeue euys ueseuy denos eped epue enp funqurefuau {mun snun sue spyn 'g

upnd seex uep funquure euex ueyutpy unquo euey [pepou sedates

- uep unreqas efeue eus ueseuy denos eped 'euex uep une[

990ges/02 fey mes uep euex uefuop eyop mes 'epue enp eng 'p
6unqure euey ynjejeu sedayos uep

unreqos efeueo eus ueseuy ueypeure unqueo e)ue;

sjj-mjqrdu uere ax eus ye0¥ pep uejs eeue eus efp ueynlnf '£

nqes1a; euey
ymueq ueuns eped o 'ypdo esnd nye 'Sunqua
euey uefua n ueyepuer [esuad ueyeun66uau
uefuep upnd seray eped 6unqure euey ymueq uns z

t[ uefey grades seper ueunsns ueyepes '[

upnd seLay

ue[es euIs uesEu]

1apuINS YI)Ua0/8q JeuIS ye]0y
Dunqua3Mp eIuEy

Cahaya dan Optik

Menentukan Panjang Fokus bagi Suatu Kanta Cembung

Sebelum menjalankan Aktiviti 7.2, mari kita fahami istilah-istilah optik (Jadual 7.1).

Paksi kanta

Objek

sit[afnla heO F h2F

2F F
lmej

ff

U

(a) Kanta cembung

Paksi kanta

.FObjek

Paksi utama ----�---�-' -a. k\,s------�-
2F r r 2F

f f

U

(b) Kanta cekung

Rajah 7.5 Kanta cembung dan kanta cekung

Jadual 7.1 lstilah optik dan penerangannya

Istilah optik Penerangan

Pusat optik, O Titik pada pusat kanta. Sinar cahaya yang melalui pusat optik tidak terbias.

Paksi utama Garis lurus yang melalui pusat optik sesuatu kanta dan titik fokus, F

Paksi kanta Garis lurus yang menerusi pusat optik dan berserenjang dengan paksi utama.

Titik fokus, F Bagi kanta cembung, titik fokus, F ialah titik pada paksi utama, iaitu
(Rujuk tempat penumpuan sinar cahaya selari dengan paksi utama selepas
Rajah 7.3) melalui kanta.
Bagi kanta cekung, titik fokus, F ialah titik pada paksi utama, iaitu
sinar cahaya selari dengan paksi utama seolah-olah mencapah dari titik
ini selepas melalui kanta.

Panjang fokus, f Jarak antara titik fokus, F dengan pusat optik.

Jarak objek, u Jarak antara objek dengan pusat optik.

WM

Fcro'i:Ji

(90~es/u0 Bun;oo euey uep 8unquroo eue uaro xmuaqp
sj@-mjn@ju
Bue~ [au up uNmuouau [mun euIn EAEuE IEuIS
euys uefer enp spynpour ueup reus uefer requre8 spynpotr uepoey

equef spynyou ueue.rout sue zL [enpef ureue; uep pIaL
aeus ue(fer requre8 mnpepou uermuayp edep Bun;ao euey
e6uer-ueue1 l
uep 8unquroo euey uato xmuqp Bue [Uy 1pp-[1
EE2I.I
uep faun uemnpnpay zL IN up p±dos pensas

Bue seper ueyeunsust ueuop pye uermrepou ure[as

Burya euey uep Bunqua euey
[au pp) ueymuauaw mun eurs ue[e zequuen

epue uedee[ ueyfuera[ zueye66uep 6una euey snyo Sue[ued
4eueroq '6unye euey uefuop uexpuefp tu pgpye uepep 6unqueo euey eyr £

upnd uys eped ymuaqe fueK [au up ueyeefN Z
ilu pyye uerep funqura euey mens feq

snyo; 6ue[ued ueymuauau ymun ueyeunfyp yepn peuyeu yp!g uejep yp ya[qo ueyede6uayy 'L

CED

aau suequed ueyeun66uau uefuap 1nqas1a Dunque euey

f 'snyo, fuelued nye 'uys uefuap 6unquo euey esnd ereue eel ee uep mny 'p

LL efey uys eped ymueqre n une[ ya[qo
feq ue[e 6ueK [au mens e66uues

upnd uys ueypnpex ueysere] "

eynqe Due

de6up en] ueyoqes tp une[ ya[go

/ mens ax 6unquro euey ueyeeH 'Z
EL uele
upnd uuyg Dunquo

peuyeu 1/1q uedas seper ueunsns ueyepo 'L

deyou]- c

@au suequad uep upnd uys 'euey 6uefaursd 'funquue euey

€

une[ ya[qo
ueeun66uad ueuop funqure euey mens feq snyo, fuelued ueymueuay

zL·TV

unef (9L !y) pas [epe
yo0lqo unet p(qo rep efeueo reus eeueq dosuoy
seyde prepour une! yo(qo ueeunuod ueuop
[email protected] eees
8unquoo euey mens eq snro Bue(ued
eueo
ueymuouour ymun Z'L AI{V UBUE[E! LIEW
euIS

Jadual 7.2 Kaedah melukis gambar rajah sinar
Kanta cembung

@ Sinar cahaya yang selari dengan paksi utama terbias dan melalui titik fokus, F

Objek

FF

@o Sinar cahaya yang menuju ke pusat optik bergerak pada garis lurus melalui pusat optik

tanpa terbias.

Objek

F

Kanta cekung

@ Sinar cahaya yang selari dengan paksi utama terbias dan seolah-olah dari titik fokus, F.

Objek

F

@e Sinar cahaya yang menuju ke pusat optik bergerak pada garis lurus melalui pusat optik

tanpa terbias.

Objek

; mej maya F

2

(in

ep J (aesaquod
val00 euey
une! qqat
(aunt ye.ref [au re8eqas
uereun8)
ueBsaqt •
rpdo
re8aL • esnd ue3up
efeW •
ereue

Ip a@qo

ueesaq + 42 # 44
val00
re8a1 •
tugup eped
efeW • Ip (up 1q0

uvyressq( • Hz p nef 4 z ueuop
Sues8uog • y0lg0
q@at [au eIeuE
EIEAN • 2 Ip 1a!@O
ya[00
4a(qo Hz eped
rz Ip (au
ue8up 1(q0

zes eues •
ues8uog •

eeN •

uEI[pDaUK • z ueuop [ouf #4
8uesuog • ya[q0
ereuE J2 J
eE • Ip [au]
Hz p nef
fout fatuf
po-4 uvynpnpay 91 1a!@0

reuts ue[ear arequre9

·8unpo euey up 8unquo eue; [q Buse-useu [au1 Lp-up up
[pun uenpnpox 'reuts ue(er requre8 ·yo(qo uvypnpax uepm(untou yL up g'L [enpf

Jadual 7.4 Gambar rajah sinar untuk menentukan ciri-ciri imej kanta cekung

Kedudukan Gambar rajah sinar Kedudukan Ciri-ciri
objek imej imej

Objek lebih Di antara • Maya
jauh dari 2F
pusat optik • Tegak

Objek dengan titik • Dikecilkan

fokus

2F 2F

Objek di Objek Di antara • Maya
2F F lmeJ pusat optik • Tegak
antara F dengan titik • Dikecilkan
dengan pusat fokus
optik

F 2F

Nota: Ciri-ciri imej yang dibentuk oleh kanta cekung bagi mana-mana jarak objek ialah:

maya

tegak

dikecilkan

berada di antara objek dengan kanta cekung Praktis pengukuhan

http://buku-teks.com/sa5068

PraktisFormatif 7.1

I. Namakan jenis kanta di dalam mata manusia.
2. Rajah 1 menunjukkan dua jenis kanta.

. . .. ... .,
.......,...
'
.

'

Kanta X Kanta Y

Rajah 1

(a) Namakan jenis kanta yang berikut:

(i) Kanta X (ii) Kanta Y

(b) (i) Kanta yang manakah berfungsi sebagai kanta pencapah?

(ii) Kanta yang manakah berfungsi sebagai kanta penumpu?

(c) Tandakan titik fokus bagi kanta X dan Y dengan huruf F.

3. Bagaimanakah kanta cembung digunakan sebagai kanta pembesar? -

( 92
KPM

doso.mu Eeu euE up jaqo euE uao [au ueymuoqud vq reus uefer qurep 8L uefey

ueyesaq( • ueyeSa0I(
yefaL
fuesfuos +
eey • Saur up9-UI
4 uep une[ u1qa] [aup :/our ueynpnpay eeky Saur pro-p9
4 uep unef u1qr /auup [au ueynpnpay

lour/ val@0

,y0lq0

eeu euey re/qo euPy
4z ueDuap 4 ereue Ip al00 (e)
o 'do jesnd uebuop 4 ereue Ip ¥al0g0 (0)

5%%.a 8L ue!ey urepep eus uefer rques enp ueypeu.nod

(« doyso.nyw ajo 4ujy [au ueymuaquad

tu judo uere.rod ezn uaro xmuaqp

Bue pye [au pp-pp ue[uad judo uere[e.rod en uppm(unuau [L 010] 4qUp

do ueepe.rad tL oo requep

uouonsr dos[L do{so.W tuad euvy

eu; esnd up 4[qo

ueynpnpar eped 8umue8.1aq

euey mensas tao xmuaqp Bue

[out zes eeueq uepynfunut L

up €z [enpef urerep reus ue(er requep euex uato muoqtp Bue [au zes uep 'efeu

nee eefu ne '(au stuaf ueBuap upre@unqnup efuunzep judo ueere.rd ueeun8y

h 388888sh»le

Berdasarkan pemahaman anda tentang dua gambar rajah sinar dalam Rajah 7.8,
pembenrukan imej akhir oleh mikroskop ditunjukkan dalam Rajah 7.9.

Kanta objek Kanta mata

Garis binaan

Objek Imej v
pertama,

2F,'•h.4F. l1% L.4F

mej

maya
akhir,
I

Rajah 7.9 Gambar rajah sinar yang menunjukkan pembentukan imej akhir dalam mikroskop

Menentukan Kuasa Pembesaran Mikroskop

Kuasa pembesaran mikroskop �

1=3'K1:luNasfa p·e·m···b··e··s·a··r·a··n···k·a..n··t··a···o·b··j·e··k···x···K···u·a··s··a···p·e··m···b··e·s··a··r·a·n····k·a·nta mata j

con.aoa»a» 2JEE7>»

l: dengan kanta mata yang mempunyai kuasa Kenai pasti kanta •• :
pembesaran 4 kali dan ----:?".:=:"-. objek dan kanta
I :.::.��;:! ��·�:Ii .I. _;..,· kanta objek yang :
mata mikroskop •

���.��:<i'··· l!l . I

.

i•

4

Gambar foto 7 .2

Hitung kuasa pembesaran mikroskop.

Penyelesaian
Kuasa pembesaran mikroskop
= Kuasa pembesaran kanta objek x Kuasa pembesaran kanta mata
= 40 X 4

uqaespas Bue~ uvepeax uepep euttp [au eKedns

eeu euE; snXo] Sue(ued =f

ya[qo euey snjoj Bue(ued f eueu Ip

f 4f= eeu euy up xalqo euey ereue pp mere! 'eurou ueserepod pd

dorsapa re[ep ue [au uYmuaqud ueprn(unuou Bue reus ue[er requrep I1L [pH

eeu euEy I 'uJu Ip ya[q0 eIuPy

efeu uye [euf

• 'eueLad [au] unef
6ue6 ya[q0 pep
., •
ueyes nln eurg

IL u!ey upep ueprn(ump dorsapa uao 4pre [au uemuaqu1ad

or'L ueley urepep reus ue(er requre3 enp 8ueua vpue ueureueurod ueyesepnag

dorsapa eeur euy
uep pa(qo euey uato [au ueymuaqud teq reus ue(er requrep 0tL uefeH

uepesaqg • uEYpoayI( •
Dus6u0s
real •
ee/y • [au1 ,-pg
efew + [au! up-u9 4 Ip /au] :[aur ueypnpay
Juju Ip [auup /au ueynpnpay

42 /i yalq0 [au %
#4
•# J
epeu euey
yalqo euey
4 eped yalg0 (0)
myuju Ip a/q0 (e)

OIL ufey u[ep eus ue[eI Ieque8 enp ueypeua

doysaal uajo 4uyy [au ueymuaqurad

Membina model teleskop ringkas : • KMK, KIAK, STEM
Silinder kertas berongga dan pita selofan
}+ Aktiviti menghasilkan

} inovasi

%

e..et

Radas

Kanta cembung dengan panjang fokus, f 2 10 cm, kanta cembung dengan panjang fokus,
f,s2cm, pembaris, gunting atau pisau dan pensel

Arahan

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Kumpulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan media elektronik lain tentang

perkara yang berikut:
(a) jenis, saiz dan fungsi kanta yang digunakan dalam teleskop
(b) kriteria pemilihan kanta objek dan kanta mata teleskop yang dapat menghasilkan imej

yang paling jelas dan terang
(c) gambar rajah sinar untuk menunjukkan pembentukan imej dalam sebuah teleskop ringkas
3. Bincangkan maklumat yang diperlukan untuk melengkapkan Borang Strategi Data K-W-L
sebagai panduan untuk mereka bentuk dan membina teleskop ringkas anda. Anda boleh
memuat turun dan mencetak borang tersebut daripada laman web yang diberikan di bawah.

Muat turun Borang Borang Strategi Data K-W-L
Strategi Data K-W-L Apa yang murid sudah tahu, ingin tahu dan akan tahu (carta K-W-L)

http://buku-teks.com
sa5070

Sudah tahu lngin tahu Akan tahu

(K - Know) (W- Wonder) (L - Learn)

4. Buat lakaran reka bentuk teleskop ringkas.
5. Bina rekaan mengikut lakaran yang dibuat.
6. Komen tentang keberkesanan rekaan dan tambah baik rekaan yang dihasilkan.
7. Persembahkan hasil reka bentuk dan binaan teleskop kumpulan anda.

Soalan

1. Mengapakah bahan binaan silinder yang sesuai digunakan untuk membuat model teleskop
adalah legap dan bukan lut sinar ataupun lut cahaya?

2. Apakah jarak di antara kanta objek dengan kanta mata supaya imej akhir dapat dilihat dalam
keadaan yang lebih selesa?

3. Apakah nama keadaan yang disebut dalam soalan 2?

(Fe.)

gt re! gt {ere!
ep tr pz snyoj ufued ueup euy
ozrep uuru smo @uefued ueup euEx
ueyeun8usu xmuaqpp uef e.rue (au]
uereunusu xmuoqp Suef eruey (au]

Loo requep
odas ueeuud uepour sent upeuos 'euey snyo Bue[(ued ypuad upyeuog
ueeuuad uepour pun.reuaduour MIS eruN up euEN snjoJ Sue[uE

zreud uoja[a

uepeqaay uep zes depruo eer euey uesoy uvredv (urur 1000 = uopr p) (eues

uo.pyu ederaqaq [eqaas ue suay wf nee eer euey euquour eerq uepo judo
uet(ey efeues ma1uu ederqoq peqaos tpefuou (ALoo uos1a2pa 1ma41-p2sop)

dmm.1 me Ufspp uep Jud uopapa p±ados judo uere.rd urepep ureunp
ue~ eue; ureqo1a; uv[a[oquaur judo Bueptq urerep otouy ueuequ{I

euex sty[de uereunuur Sue~ judo uere.rad uouo £'L o0J 4qr9

ueeuvposay ere turep 8up 1snfosa10q "
pp dnuusd eurey
(A.Lo) dmma re enaury ezqaq euex enp uup
(x2/au suer-huts ponp)

YIS Eure

Mengkaji sumbangan sains dan teknologi dalam penciptaan peralatan : • KMK, KIAK, KBMM
optik untuk membantu atau mengatasi had keupayaan deria
penglihatan manusia • Aktiviti perbincangan

ms..e

Arahan

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
2. Kumpulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan media elektronik lain tentang

perkara yang berikut:
(a) penggunaan kanta pada peralatan harian seperti kamera, telefon pintar,

projektor LCD, cermin mata, kanta pembesar dan CCTV
(b) ketebalan kanta kamera dan panjang fokus kanta kamera bagi telefon pintar
3. Bincangkan maklumat yang telah anda kumpulkan.
4. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dalam bentuk persembahan multimedia.

2LIE>
Gambar foto 7.5 menunjukkan sebuah kanta air yang
diletakkan di bawah sinaran matahari.

ZEE
Kanta air dapat berfungsi
sebagai kanta pembesar
http://buku-teks.com/sa5099
(Medium: bahasa Inggeris)

Gambar foto 7.5 Kanta air

P~r ktisFormatif.' 7.2

1. Nyatakan ciri-ciri imej yang dibentuk oleh kanta pembesar.

2. Teleskop X terdiri daripada kanta objek dengan panjang fokus 30 cm dan
kanta mata yang mempunyai panjang fokus 5 cm.
Berapakah jarak pemisahan di antara kanta objek dengan kanta mata apabila
teleskop X berada dalam keadaan pelarasan normal? .,.

92
KPM

,z i
55

3E 0
cD
=•c c
= 5uc � I
2.0
0
g
3=
c2
~- £ -5·2 £ E�a

.r

a� 2

2s
•,g�
s¢
e �e cp

�a c
2 «2c



Selepas mempelajari bab ini, anda dapat: 7.2 Peralatan Optik

7.1 Pembentukan Imej oleh Kanta L Memerihalkan pembentukan imej
akhir oleh teleskop dan mikroskop.
C] Memerihalkan kanta cembung
c Mereka bentuk dan membina
sebagai kanta penumpu dan kanta teleskop ringkas.
cekung sebagai kanta pencapah.
L Berkomunikasi tentang aplikasi kanta
D Menentukan panjang fokus bagi dalarn peralatan optik.

suatu kanta cembung menggunakan
objek jauh.

E] Menentukan ciri-ciri imej melalui

gambar rajah sinar bagi imej yang
dibentuk oleh kanta cembung dan
kanta cekung.

4i Praktis Sumatif 7 5teks.com

Jawab soalan yang berikut: so71 El; '

1. Lukis gambar rajah sinar yang memerihalkan sifat 4
kanta yang berikut:
(a) kanta cembung sebagai kanta penumpu

(b) kanta cekung sebagai kanta pencapah

.2
KPM

«t(1p)(q)g p 1mu5qa ueK [u eq ue; pp-po enp ueyeIeKN (Ap)
epue uedeef uepedepuur mun z uefey

uejdeurp [out uemnpnpo uep ueymuquad uepyn(unuou ymun Ieus
uefer requre8 spyn yo(qo re@eqos (p) ueued reue uereun8usu ue@us ()

(¥nee o 4Ip) yqo uemnpnpax uyN (1)

uepesvu ueeeursd st, ()

4 J 0 4? d

z uefey prods seper ueunsns ueyeseproq eetr (au •

rmuoquou tu pmnu ereo ueuer,unquro euey uereun88usu ueup

eAeuu [aun rmuaquaur mmun uounrodsro mes ueyuepe(uotr pmu Bue1oas (q)

eroure; de1sqq eunduou reud uooa ueyedeuy (0) '€

I ue!ey ureep Bunquo uey ao muaqp uEK [Du [II9-App UE[IAN (q)

nqas.1s1 8unquao eue a[o
muoqtp uef [au uemuouour mun t uefey urerep reus ue(er requre8 spym1 (e)

I efeH

y0lg0

f 'sno; Bue(ued epeduep uem;

re.re! eped 8unquao euex uedepeu tp uepy1opp ya[qo mens uepn(unuou t uely 'Z

◊ Praktis Pengayaan, Bab 7

•

4. Optik merupakan bidang sains tentang sifat cahaya, interaksi antara cahaya
dengan bahan seperti kaca, penglihatan manusia dan alat yang menggunakan atau
mengesan cahaya. Perhatikan dan fahami isi kandungan poster dalam Rajah 3.

Kanta cembung ini membuatkan Kanta cekung ini membuatkan
mata saya kelihatan lebih besar. mata saya kelihatan lebih kecil.
Adakah anda tahu sebabnya? Adakah anda tahu sebabnya?

Kanta cembung Kanta cekung

54, • Ddifc.ec11kan b

'\".;'i·<t;', Seekor lalat yang dilihat melalui sebuah
{ kanta cekung akan kelihatan lebih kecil
daripada saiz sebenarnya
+.•gg•,t£·8•.
Ime] lalat dibesarkan

Seekor lalat yang dilihat melalui
sebuah kanta cembung akan kelihatan
lebih besar daripada saiz sebenarnya.

Rajah 3

Bagaimanakah keberkesanan poster ini dalam menerangkan konsep pembentukan

imej oleh kanta dan peralatan optik dalam pembelajaran optik? %4lg

2,
KPM

aWDY

J!JBpuaq we1ep UBUB>tB�

EZELL7LL7z

,

·eso eAuyne.Ip[u uuasps
eyf 6ueqie redey uenqes eped pnquup 6uef uepeseuu uenpein

zeosed dysud [uneuuou pe[oded ueyep¥

NVVVY.L

Na WA/a

Pernahkah anda mendengar bunyi udara yang kuat dilepaskan daripada sebuah
kenderaan berat seperti bas persiaran atau lori tangki minyak semasa kenderaan
tersebut hendak berhenti? Apakah sistem yang beroperasi dalam kenderaan berat
tersebut sehingga menghasilkan bunyi udara yang kuat ini?

Kenderaan bermotor yang ringan
seperti kereta lazimnya menggunakan
brek hidraulik. Kenderaan bermotor
yang berat seperti bas dan lori pula
menggunakan brek angin yang
menghasilkan daya geseran yang lebih
tinggi untuk memberhentikan gerakan
kenderaan tersebut. Namun begitu,
kedua-dua jenis brek hidraulik dan brek
angin menggunakan sistem yang
mengaplikasikan prinsip Pascal.

Kata Kunci
s »666ad
Tekanan dalam bendalir
Prinsip Pascal
Sistem tertutup
Sistem hidraulik
Sistem jek hidraulik
Sistem brek hidraulik
Brek cakera
Brek gelendong
Kerusi rawatan gigi
Tiub Venturi
Kesan Ventur
Prinsip Bernoulli
Daya angkat
Bentuk aerofoil
Kren

.2
KPM

ue.re enuros or uep nqos.ro mepuoq ueunrposoy eped
ueeros eras ue[epe dmm.ro vasts mes urep (sea nee meooo) 1[epuaq mensos

eped ueeuaxp Bue ueuya uereqafuod eeueq ueyeeAuour [eosear dsud

dmm±oq mused ooq urerep tp me eped uree.as ueueya uereqauad I'g ue[re

e see ax up[eu3[Ip e see ; ueu[1p
ueuequre ueupL, (q)
ueuequre ueueyo eper, (e)

7

'

I

I8 o0J qure (qr8 uefey p1dos

eures Buef ueuequre ere! ueuop une!

uqop noueds ueye ueqnp depos prep .ne

·dmn.roq jpsejd [ooq uepedureuou ueuop

e ueejuId see ax ueeua[Ip efep BNf

e u[ep uuE;a up[o uejqEqsp

see ueeueq pp ueqn rep me ue@uop

upueqioq une( Sued noued.rs ueeq uped

8ueqnj rep e '(v)1g u(ey ueyesepnag

up e[e ue[ep pepuq uEyeuN nqas.I1 sys peduep 1enjoy ne NnsE

edep yepp urf eueur pp [exzg uoss mens uvrednrou dmm.1 ussg dmn1

toss mensos urerep xnerptu epuaq rep ueueyo usoy ueyesepraq pse.1do.1q

up epy znqas.mo ee ueredy zT'8 o10] 4qp p±dos [ Eu@tu epuE LE[PU.IT

dmn.rap uura)sys nensas uejep zmepuag ureep ueuejar dasuoy

Arahan 0mboh

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. --.Mt_]Kelalang
2. Sediakan susunan radas (Rajah 8.2). berliang halus
3. Tarik omboh sehingga air memenuhi kelalang. Air
4. Keluarkan kela!ang dari bikar dan tolak omboh Bikar

ke dalam kelalang. Rajah 8.2
5. Perhatikan dan lakarkan arah air terpancut dari liang
Arah tolakan omboh •
halus pada kelalang. Rajah 8.3

Soalan

1. Bagaimanakah air yang terpancut dari kelalang
melalui liang halus keluar pada semua arah?
Terangkan jawapan anda.

2. Lakarkan corak air terpancut dari liang halus pada
kelalang dalam Rajah 8.3.

Prinsip Pascal lazimnya diaplikasikan dalam kehidupan harian seperti dalam operasi
sistem hid.raulik.

Prinsip Operasi Sistem Hidraulik

Prinsip asas dalam sistem hidraulik ialah pemindahan tekanan ke semua arah

berdasarkan prinsip Pascal.

Sistem hidraulik digunakan untuk membuat kerja berat seperti menghasilkan daya

output yang besar untuk mengangkat beban yang berat.

Perhatikan dan fahamkan contoh berikut yang menunjukkan operasi sistem hidraulik.

Sistem hidraulik terdiri daripada dua silinder beromboh dengan luas permukaan yang

berlainan. Bendalir yang lazim digunakan ialah air atau minyak (Rajah 8.4). Air atau

minyak digunakan kerana tidak mempunyai bentuk tetap

dan tidak boleh dimampatkan. Beban

i.-Now J

Daya input Luas _2. 1 -Luas _ 100 cm? Daya output
dikenakan omboh yang besar
ke atas cm omboh dihasilkan
omboh kecil pada omboh
menghasilkan yang besar

tekanan

Pemindahan tekanan secara seragam melalui bendalir

Rajah 8.4 Operasi sistem hidraulik

(1.0) 42
KPM

(sue66or eseueq pew) 88up L8'9g utey pndas

II £40ges/uo2 eKupese uernpnpox ax 1pequor un.mm uere ueqaq1aq Sue
'S)18l-n)ln9ttdu4
1esoq uoquo epnq.mo sedapod defu epqede ·e~typeqs
xnerpyu dmm1 sdopd defu ueuop see ax ueqq1oq ueK 1Esq
ya[ pseredo
oquo eouou {mun Buer-ueproq ereoos see ox uep
KE2I. ueeq a; re[op sem ·pne.rptu ya( ass urepe(

me.rp po( sys s'g qefey

defu defuf

reseq u0qup sedajad de[u J!e::ia::i uefiun>1e1 j
eepn Duer]

1a¥ u0quO

1me.rpu rof zg o0 requrep rune.pt ya! ass uenqas nNnnS
uepn(untuotr gg8 ue(ey nerp yo! uenqs
ueyse.rodo eqnp ea1ox pHequou1 [013uq Ip

ea1a; podas e.1oq uqoq eyueuou
1mun uereun8up efuuzep unerpr rof

ypne.Ip!H jar ua5Is

1818 ueeAeI sn.ox uep ne.rpu

1a.1q He.rp a! u[et ueureu uednpruay
urerep [eosea dsud seyde uouoo eL, 'Tay

Bue eep ueeunB8usu ueusp 1q e[1a;
ueyrrepou mun ueysvydepp xnerpu u1ass

NO0G =

u'zlndno BAB(f

Un O0I X N OI

-ur 001 _ u z

ndno tee N OI

1esoq uoqto sen _ pay uoqo sen1

ndno e~ea mndu eK

esq uoquo eped ueueyaL = [pay uoquo eped uue;2L

resq uoquo eped ueypseup ueK ueuya
uesuop eures uerepe [poor uoquo ato uereuayp Bue ueuvya '[eoser drsuud myuaw

(a) Menambah ketinggian omboh besar yang berbeban

Tuas ditolak ke bawah dengan injap pelepas tertutup, injap A tertutup dan injap B terbuka
(luas ditolak ke bawah dan ke atas beberapa kali untuk menaikkan beban ke ketinggian yang dikehendaki)

Pangsi Injap pelepas Beban 0mboh besar naik
tertutup
lat Liang udara 1 @ Cecair memindahkan
j Takungan cecair tekanannya ke omboh
lnjap B terbuka besar berbeban lalu
0 Tuas ditolak menolaknya ke atas
ke bawah

@ 0mboh kecil njap A tertutup
mengenakan
tekanan ke
atas cecair

Rajah 8.6 Omboh besar dinaikkan e..Q
(b) Mengekalkan ketinggian atau kedudukan omboh besar
Ha/am�

Tuas ditolak ke atas dengan injap pelepas tertutup, injap A terbuka dan injap B tertutup

@ Cecair dari takungan mengalir ke bawah Beban
omboh kecil melalui injap A yang terbuka

0 Tuas ditolak Liang udara njap pelepas 't,0Kedudukan omboh
[ Takungan cecair tertutup besar dikekalkan
ke atas
f6 lekanan cecair yang

tetap dikenakan pada
omboh yang besar

untuk mengekalkan

kedudukan omboh

Injap A terbuka Injap B tertutup besaf

Rajah 8.7 Kedudukan omboh besar dikekalkan

(c) Menurunkan omboh besar kembali ke kedudukan asalnya

Injap pelepas terbuka, injap A terbuka dan injap B tertutup 0mboh besar kemball ke

Liangludara kedudukan asalnya

«fh e Cecair im mengalir baUk

Takungan ke dalam takungan

cecar cecair melaluf

1nyap pelepas fl

@ 0mboh besar

lnjap pelepas dibuka mengenakan
tekanan ke atas

cecair di bawahnya

Injap A terbuka Injap B tertutup

Rajah 8.8 Omboh besar kembali ke kedudukan asalnya

.2
KPM

WY

�'i]i

1818 ueewer 1sn.1y
£'go0 requre9

(sus66u eseueq :umypeyy)
Loses/uo sys-njq//cu

;66 ueee» psnay
uepep ueyeunfyp xpepyu uasys uexep¥

EE.2Io

ue; Bue eunpeu 1pquns nee

n.q ueK oop urerep prods 188 uereer psn.ray uepep

[eosea dsud tseyde epnd uerureue uep uemneurod 'uepnuray
€8 o0J requep padas 8 ueee.I n.Io] uEypeuoM perpu

ass ueuop uepeyunqnup 1818 ueeer snax se.1dO

Byp ueeme [sn.ray

Kuse.ado uep ypne.rptu yaq tsyg 6g efey

fueye0q epo uedap epo
ue.rend ueypuauaquau nee ueyueuepeduau ya1q ue.end ueyqu2uaquau nee ueYueuepeduau
pnyay Duyd ueDuap ya1q ped ereue ueasof pf 0
Duopuaye~ ueDuap ya0derad ere]ue uesaf eMe 0

Duopuapaf yaq 2Ia/PO ya10

eped yaqdead ueyauauu npep ya1q nsey ye[Ouau eped pay Duyd see ay ueyaa] npep ya/q ped ye0uau
ufugf ya0 apups uepp u0quo ye[ouau ueueyaL 6
fue yaq Iapups uepep u0quo yeIouau Ju ueUPya[ 0
ueueyo eSueyepq uep uedop epor eped yaq opus oy urefo dred inpeyour yaq yeuu uao ue~eras ereoos ueyuepudip ur
r

Yaq ¥eAuu Sepe a¥ ueueya] ueyeuauau uep uepep ay eue] puI[IS u0quo yeIouau uByapp DueA ya10 [pa 0

fueyepoq epor eped 6uopuopaf yag uedop epoi eped eaye yang

Ya1q 16pu1IS buds euen uoqu0 uedop epo
6 euen Japu[IS eped buesed.p

ya1q Duopua1a9 4a1q pep2 ynyay ~uu
0 0

ya0 4deja ya1q pe

ya1q 10Sey erayeo ya

s~ue

fuopuapaf ya1g

ya0 ye/uu ueDunye]

68 !eY n±dos uerepe perpu a1q uass [se.rod0
re.11q Bue~ e13¥ p.1dos eponoq ueeropuox uemuouoquour
nee uvueuepoduou 4mun uereunp efuuzep ppne.rptu yo

Hpjne.pIH Ha.4g ua)sys

Hubung Kait antara Halaju Bendalir dengan Tekanan

Perhatikan dan fahamkan perkaitan antara halaju bendalir dengan tekanan
(Rajah 8.10 dan 8.11).

Rajah 8.10 menunjukkan bahawa tekanan bendalir di P,, P dan P, adalah sama

kerana bendalir tidak mengalir.

,B n,

Rajah 8.10 Tekanan bendalir adalah sama pada bendalir
yang tidak mengalir

Tiub Venturi merupakan tiub tidak seragam dengan bahagian tengah lebih sempit

(Rajah 8.11). Dalam Rajah 8.1 1, apabila bendalir mula mengalir, halaju bendalir di P

adalah lebih tinggi daripada halaju bendalir di P, dan P. Semakin sempit bahagian

tiub Venturi, semakin rendah tekanan dalam bendalir yang melalui bahagian yang
sempir ini. Hal ini dikenali sebagai kesan Venturi.

P n, n

Rajah 8.11 Kesan Venturi dan prinsip Bernoulli

pabila bendalir melalui kawasan sempit, halaju 1zE
bendalir akan meningkat dan tekanan di kawasan Kesan Venturi
dan prinsip
tersebut berkurang. Hal ini dikenali sebagai Bernoulli

prinsip Bernoulli. http://buku-teks.
com/sa5076
(Medium: bahasa Inggeris)

(i)

0 (EN

nqas.r ueseAg; eped uepuar uqa Bue ueueyo ueypseu@uou ueye

88up nfepeu ueuap ye.no81q Bue epuq eeueq ueyee~tour pnou.no dsurd

(q) uefe» uepep ueneuauad ueyep uepyn[umyp Sue dysuud ueyedy £

duos ugap fueK umua qng

uefeueq npeyau efueu Sue epuaq uepep ueueya eped ueueqnad uesoy ueyeueN z
(q) uep (e) uefe

uuepep uepeueuad ueyeseproq ueuexa uefuop pepueq nfepeu emeue uefunqnu uexeeN L

CE3

(q) (e)

0d

1"z k X r

z AX

I's efH (q) uefe» eped

epue uepeuauad ueeye] p ue6ue; 6ue; 'Z
uesnreueq ees eey qnp ynpeyeu pyfuys

uepep ax efuau ze eedns id uep dipy eyng '9

(e) ue[e» eped epue ueneuouad ueyeye7 g

z uep A 'X qnn uejep

ye see ue66upay 6upueq uep ueyeuo 'p

ye ue6uop ysp z pue A '¥ qnn
ueyeyq uep yd eynq uepnuay dypy dmn1 '£

Zl' uefey [odes seper ueunsns ueyeypas z

uepndumpaq erees u pgye ueyuejer 'L

c

dpy uep uea6 qnn 'muaA qnL

€

dyed my

CD

umua/ qnn ueyeun66usu uefuop yyooureg dsud uey6uerauay

Z'8·IPTV

Bentuk aerofoil sayap kapal terbang Penunu Bunsen

--- --- Aliran udara Udara berhala]ju t Aliran campuran gas
berhalaju rendah dengan dan udara
Sudut serang rendah, tekanan tinggi
Daya angkat tekanan disedut masuk Gas berhalaju
udara tinggi tinggi dengan
tekanan rendah

Daya angkat yang dihasilkan oleh sayap sebuah -} Gas
kapal terbang terhasil daripada:
• bentuk aerofoil

• sudut serang

Helikopter Dron

*Abelireraneuvdarreanda. Aliran udara berhalaju tinggi,
Aliran udara berhalaju tinggi, tekanan udara rendah
tekanan udara rendah

.1'.

T,,
em.P$_ mtekanan uedans-'Daya an tt
0or»
Daya Daya

angkat angkat udara tinggi

Garisan keselamatan di tepi landasan stesen kereta api

Aliran udara berhalaju tinggi,
tekanan udara rendah

.../1
DaAya Jiran udara berhalaju rendah,

tekanan udara tinggi

Garisan keselamatan di tepi
landasan kereta api

Aliran udara adalah berhalaju tinggi dan tekanan udara adalah rendah di kawasan antara kereta api yang
bergerak laju dengan orang yang berdiri berdekatan.

Besar kemungkinan, jika terdapat orang yang berdiri melepasi garisan keselamatan, orang itu akan ditolak
oleh daya ke arah kereta api yang sedang bergerak. Oleh itu, elakkan berdiri melepasi garisan keselamatan.

Rajah 8.13 Prinsip Bernoulli dalam kehidupan harian

.2
KPM

(r(T mWH at

nourog dsud ueyef 't
ueeu uednppuo urepp peosea dsuud svrude uouo e8p Uy? '£

une.rptu uosts sese dsuud uEyfN 'Z

[eosea dsuud ueyfN •

L'8

ere rmuaq epar uouoo mg I'g qe[ey

nt epue )eye xmueq era ue[pep

sfunpeq jnerpyu uass eueuefeq uefueug epue jepe ymuaq eye ueyuequesro4 '£

yjnep uasis ueyeun66ueu

uefuop eaq 6uef ueqeq )ex6uefuau xmun uan odes 1eye mes 4mueq eye Z

uendunuaq erees u pyye ueyueje; [

%%%%%.% c2

yofoid j yepueq uuepep ueueye dysuud ueyeun66uau 1eje ynUuaq eye10N

uere[ueu AV ·t

ueode] muaq uejep epue uenduny uefueuqad pseu uey6ueuog

ueyynduy epue 6ueK eunpyeu uey6ueug
eKuyefeqas uep

u6ue noun 'ree; 10q ados ueyns efeqyod uepep ppnoureg dysuud ysejde 6ueua
urep uoyeje eypeu uep xeo eypou 'euau epeduep eunpeu ueypnduny 'Z
uepndurpeq ereoos yu gpye ueyueper L

£gr--m

.u
KPM