Μέδουσα στόν δίαυλο του "Αδη (Τρίγωνο Βερμούδων - Σείριος).
Λέει λοιπόν τό αρχαίο κείμενο ότι κάτω άπό την φλόγα τοϋ
Σειρίου λειώνει ή γήινη σάρκα (κρέατα) σέ όοους έρχονται στην
περιοχή τοϋ "Αδη. Τό αρχαίο αυτό κομμάτι συμφωνεί απόλυτα
μέ τόν "Ομηρο, τόν Ησίοδο καί όλες τίς γραπτές μας πηγές γιά
τά μυστήρια τοϋ "Αδη (Ύπερίωνα). Στήν συνέχεια της περιγρα
φής τής άσπίδος περιγράφονται ό Ωκεανός, ό "Αδης, ή Μέδου
σα, καί ό Περσέας, ένας αριθμός άπό ονόματα τής αρχαιότερης
παράδοσης, πού συνδέονται μέ τό απερίγραπτο μυστήριο τοϋ
περάσματος στόν θεϊκό κόσμο.
"Οπως λέει τό κείμενο: «Κι ήταν καί τής Δανάης ό γιός, ό
ιππότης Περσέας. Τά πόδια του δέν άγγιζαν τήν ασπίδα (σάκ-
κο) του κι ούτε κι άλλου πιό πέρα -γιατί- πώς νά τό πεις
παρόμοιο θαϋμα; δέν στηριζόταν πουθενά...
Στά πόδια του φορούσε φτερωμένα σανδάλια... Πετούσε όπως
ό στοχασμός κι όλη τήν πλάτη τοΰκρυβε τό κεφάλι τοϋ φοβερού
τέρατος τής Γοργόνας! "Ενα πλεχτό ασημένιο σακκούλι (κίβιση)
τήν έτύλιγε, θαϋμα νά τό κοιτάζεις- καί είχε καί κρόσσα λαμπε
ρά άπό ατόφιο χρυσάφι. Στό κεφάλι φόραγε τήν περικεφαλαία
τοϋ "Αδη (κυνή) κι όπως έτρεχε ή ασπίδα (σάκκος) αντηχούσε
μέ μεγάλο θόρυβο, έβγαζε μουγκρητά καί όξεΐς ήχους».
Τήν ιδιαιτερότητα τής θεϊκής αυτής άσπίδος τονίζουν καί οί
έξης στίχοι: «Έν δ' όφίων κεφαλαί δεινών έσαν, ού τι φατειών,
δώδεκα, ταί φοβέεσκον έπί χθονί φϋλ' ανθρώπων τών καί οδόντων
μέν καναχή πέλεν, εύτε μάχοιτο Άμφιτρυωνιάδης, τά δ' έδαίετο
θαύματα έργα...» (161-164). Δηλαδή: «Υπήρχαν (σέ αυτήν) ακόμη
δώδεκα κεφαλές φοβερών όφεων, τρομακτικών καί προξενούσαν
τόν φόβο στά ανθρώπινα φύλα στήν γή· τά δόντια τους έτριζαν,
τήν ώρα πού πολεμούσε ό γυιός τοϋ Αμφιτρύωνα, κι αυτά τά
θαυμαστά δημιουργήματα λαμποκοπούσαν σάν τήν φωτιά...».
Αλλά προβληματισμό προκαλεί καί ένα άλλο θέμα: Τι είδους
όπλα ήσαν τά αθάνατα όπλα τοϋ Αχιλλέως, τά όποια άρπαξε ό
"Εκτωρ άπό τόν φίλο τοϋ Θεσσαλού ήρωος Πάτροκλο, άφού
τόν σκότωσε; Ό θεϊκός ποιητής "Ομηρος αναφέρει ότι τά αθά
νατα όπλα τοϋ Πηλείδου Αχιλλέως τά είχαν κάμει δώρο οί
ουράνιοι θεοί στόν αγαπητό πατέρα του (τόν Πηλέα) κι εκείνος,
άφοϋ γέρασε τά έδωσε στό παιδί του (Ρ, 193-197). Γι' αυτά, τά
Ή Μέδουσα (Γοργόνα) από ναό των Συρακουσών (570-550 π.Χ.) Μου
σείο Συρακουσών.
Αρχαίος ελληνικός θώρακας μέ παράστασι της Γοργοΰς (Γοργόνας) άπό την
πόλι Λαος της Μεγάλης Ελλάδος τοϋ 4ου π.Χ. αιώνος. Μουσείο Ρηγίου.
άμβροτα τενχεα (αεάκαηα υπθα) μιζθεί υ σδζμξ υ Άπζθθεφξ (Σ, 82-85)
πνυξ ηδκ ιδηένα ημο Θέηζδα, εηθνάγμκηαξ ηδκ πζηνία ημο βζά ηδκ
απχθεζα ημοξ («ηεφπεα δ' Έηηςν δδχζαξ άπέδοζε πεθχνζα, εατια
ίδέζεαζ, ηαθά" ηά ιέκ Πδθήζ εεμί δυζακ άβθαά δχνα, ήιαηζ ης δηε ζε
ανμημτ άκένμξ έιααθμκ εφκή»: ηά άνιαηα θμκεφμκηαξ ημκ (ηυκ
Πάηνμηθμκ) ημο ηά 'αβαθε υ "Εηημναξ, ηά εεχναηα, ηά χναΐα, πμφηακε
εατια κά ηά αθέπδ ηακείξ-αοηά ηά πνμζθένακε πμθφηζιμ δχνμ ζηυκ
Πδθέα μί εεμί εηείκδ ηήκ ιένα πμφ ζέ αάθακε ζηδκ ηθίκδ εκυξ
εκδημφ...].
Θεσηή, δδθαδή ζενή, ήηακ, υπςξ είκαζ εοκυδημ, ηαί ή αζπίδα ημφ
Άπζθθέςξ, ηδξ μπμίαξ εαοιάζζα ηαί παναζηαηζηή πενζβναθή ηάκεζ υ
"Οιδνμξ. Σηήκ έζχηαηδ γχκδ ηδξ άζπίδμξ, υ "Ηθαζζημξ, υ
ηαηαζηεοαζηήξ ηδξ, έπάναλε (ζηυ ηέκηνμ) ηήκ βδ ηαί ηήκ εάθαζζα.
Σηήκ δεφηενδ γχκδ ηυκ "Ηθζμ ηαί ηήκ Σεθήκδ, ζηήκ ηνίηδ γχκδ ηυκ
μονακυ ηαί ηά δχδεηα γχδζα. Σηήκ ηέηανηδ γχκδ, πμφ ήηακ δζαζνειέκδ
ζέ έπηά ιένδ έπάναλε ηά έλδξ:
Σηυ έκα ιένμξ δφμ ςναίεξ πυθεζξ· ζηήκ πνχηδ πυθζ επζηναημφζε
πανά ηαί άβαθθίαζζ (πανάζηαζζ βάιμο ηαί ζοκέθεοζζ δήιμο ζηήκ αβμνά
υπμο έηνίκμκημ δφμ άκδνεξ βζά θυκμ), ηήκ δεφηενδ δέ πυθζ κά
πμθζμνηήηαζ άπυ δφμ ζηναηυπεδα. Πανίζηακημ ιεηαλφ ηςκ άθθςκ ή
Αεδκά ηαί υ "Ανδξ. Σηυ δεφηενμ ιένμξ οπήνπε πανάζηαζζξ ιέ
βεςνβμφξ, ζηυ ηνίημ ιένμξ μί ενβαζίεξ ζέ ααζζθζηυ άβνυ, ζηυ ηέηανημ
πανάζηαζζξ αιπεθζμφ ιέ ηανπυ πνχιαημξ ιαφνμο, ζηυ πέιπημ ιένμξ
αβέθδ αμχκ πμφ ήζακ άπυ πνοζυ ηαί ηαζζίηενμ ηαί ηέζζενζξ αμοηυθμζ
πνοζμί ηαί εκκέα ζηφθμζ.
Σηυ έηημ ιένμξ οπήνπε πανάζηαζζξ πμζικίςκ, ημζθάδαξ, ιέ πνυααηα
θεοηά ηαί πμζιεκζηέξ ζηδκέξ. Σηυ έαδμιμ ιένμξ οπήνπε πμνυξ κέςκ ηαί
πανεέκςκ ηαί ιεηαλφ ηχκ άθθςκ άπεζημκίγεημ ηαί υ πμνυξ ηήξ
Ανζάδκδξ, ηυκ υπμζμκ ηαηαζηεφαζε υ Δαίδαθμξ.
Σηήκ πέιπηδ ηαί ηεθεοηαία γχκδ, πμφ ήηακ ηοηθζηά ζηά άηνα ηήξ
άζπίδμξ ηαί πενζείπε ηζξ άθθεξ ζάκ ζηεθάκςια έπάθηεοζε υ "Ηθαζζημξ
ηυκ ιεβάθμ Ψηεακυ. Αλζμπενίενβμ είκαζ ηυ υηζ ή αζπίδα πμφ
ηαηεζηεφαζε υ "Ηθαζζημξ, δδιζμονβήεδηε ηήκ κφηηα... Ό Αεακάζζμξ
Σηαβεζνίηδξ ζηυκ Ε' ηυιμ ηήξ «ΨΓΥΓΙΑΣ» («ΕΛ. ΣΚΕΧΙ») οπμζηδνίγεζ
υηζ μί ηέζζενζξ φθεξ πμφ ακέιζλε υ "Ηθαζζημξ βζά ηήκ ηαηαζηεοή ηήξ
άζπίδμξ, είκαζ ηά έλδξ ηέζζενα ζημζπεία: πον, αέναξ, φδςν, βή. Λέβεζ υ
Αεακάζζμξ υ Σηαβεζ-
1
νίηδξ (έπεζ βίκεζ ιζά βθςζζζηή άπθμφζηεοζζ) ηά έλδξ: Φνοζυ ιεκ εκκμεί
ηυ πον, ηαί άνβονμ ηυκ αένα, βζά ηά πνχιαηα. Αοηυ ηυ πνχια ημτ αένα
θαίκεηαζ ιάθζζηα ζηυ κενυ (τδςν) ηαί βζ' αοηυ χκυιαζε άνβονυπεγα
(άνβονυπμδδ, θεοηυπμδδ) ηδκ Θέηζδα. Φαθηυ δέ ηυ κενυ βζά ηήκ
ροπνυηδηα, υπςξ ακαθένεζ ηαί άθθμο: «ρο-πνυκ δ' έθε παθηυκ».
Καζζίηενμ εκκμεί ηήκ βή, πμφ είκαζ οβνή ηαί εφθμνδ (εΰηδηημξ), υπςξ
θέβεζ ηαί υ Ηνάηθεζημξ. Γζ' αοηυ πενζπανάηςζε ηαί ηήκ άιπεθμ ιέ
ηάθνμ άπυ ηαζζίηενμ. Αοηυ αηνζαχξ ελδβεί υ "Οιδνμξ άθθμο, θέβμκηαξ
υηζ μί γχκεξ ηδξ άζπίδμξ ήζακ άπυ ηέημζα τθδ:
Φάθηζκεξ εκκμεί ηίξ ροπνέξ, ηαηεροβιέκεξ ηαί αηαημίηδηεξ γχκεξ.
Φνοζή ηήκ δζαηεηαοιέκδ γχκδ ηαί ηίξ δφμ γχκεξ ηαζζζηένμο ηήκ αυνεζμ
ηαί κυηζμ εφηναημ γχκδ9. Ή αζπίδα αοηή ημτ Απζθθέςξ, υπςξ θαίκεηαζ
δέκ ήηακ άπυ ηίξ ζοκδεζζιέκεξ. Ήηακ έκα ζζπονυηαημ υπθμ, ηαί πζεακυκ
ηαί ηά οπυθμζπα ιέ ηά υπμζα ήηακ έλςπθζζιέκμξ υ ααζζθεφξ ηχκ
Μονιζδυκςκ. Ό εοιυξ ημτ ζοββεκή ημο Ασακημξ επεζδή δέκ ημφ έδςζακ
ηά υπθα ημφ Απζθ-θέςξ ιεηά ηυκ εάκαημ ημο, δέκ μθείθεηαζ ζέ
ζοκαζζεδιαηζημφξ θυβμοξ ιυκμκ. Αθθά ηαί ή ιακία ημτ βζβακηχδμοξ
ήνςμξ, ηήκ μπμία πνμεηάθεζε ηαηά ηήκ πανάδμζζ ή εεά Αεδκά, δέκ ήηακ
αζθαθχξ ηοπαία ηαί πζεακχηαηα κά ζοκδέεηαζ ιέ ηήκ έπίδναζζ ηχκ
ζενχκ υπθςκ.
Είκαζ θμζπυκ απαναίηδημ κά δμφιε ηίξ ζοκεήηεξ φπυ ηίξ υπμζεξ
ηαηεθήθεδ άπυ ιακία υ ακδνεζυηενμξ ιεηά ηυκ Απζθθέα Απαζυξ ήνςαξ
ηαί ηαηυπζκ αοημηηυκδζε: Μεηά ηυκ εάκαημ ημο Απίθθεζμξ ηαηά
ζοιαμοθή ημφ ζμθμφ Νέζημνμξ μί Απαζμί χνζζακ ζέ εηθεηημφξ Τνχεξ
αζπιαθχημοξ ηήκ ηνίζζ βζά ηήκ απμκμιή ηχκ υπθςκ ημφ Μονιζδυκμξ
ααζζθέςξ. «Αοημί -είπε υ ααζζθεφξ ηδξ Πφθμο- ηαί εζξ εέζζκ είκαζ κά
βκςνίγμοκ πμζμξ ημοξ έαθαρε πενζζζυηενμκ ηαί αιενυθδπημζ εά
θακμφκ, δζυηζ δέκ ζοκδέμκηαζ μφηε ιέ ηυκ έκα, μφηε ιέ ηυκ άθθμκ».
Εηθήεδζακ ηυηε μί πζυ ζδιαίκμκηεξ άπυ ημφξ Τνχεξ αζπιαθχημοξ, μί
υπμζμζ, άθμφ άημοζακ ηά επζπεζνήιαηα ηχκ δφμ
9. Οί παραζηάζεις ηών ζωνών ηης γης, αποδεικνύοσν ηίς γεωγραθικές
γνώζεις ηών πανάρταιων Ελλήνων, οϊ όποιοι επίζης είταν πληρέζηαηες αζηρο-
νομικές καί άλλες επιζηημονικές γνώζεις.
2
ππνςεθίσλ (ηνπ Όδπζζέσο θαί ηνυ Αταληνο) άπεθάλζεζαλ ππέξ ηνυ
βανηιέσο ηεο Ηζάθεο θαί νί Αηξεΐδαη ζχκθσλα κέ ηήλ θξίζη ηνπο,
παξερψξεζαλ ηφλ πεξίθεκν νπιηζκφ ζε απηφλ. Τφ θηχπεκα γηά ηφλ
Αίαληα ππήξμε ηξνκεξφ.
Απεζχξζε ζηελ ζθελή ηνπ θαί ψξθίζζεθε λά έθδηθεζή ηνχο
ΑηξεΓδεο θαί ηφλ Όδπζζέα. Τήλ λχθηα ψπιίζζε κέ ηφ κνηξαίν ζπαζί
πνχ ηνυ είρε δσξίζεη φ 'Έθησξ, θαί βγήθε άπφ ηήλ ζθελή ηνπ κέ
ζθνπφ λά ζθνηψζε ηνχο αξρεγνχο ησλ Αραηψλ. Τφηε, ζχκθσλα κέ
ηήλ παξάδνζη ή πξνζηάηηδα ησλ Αραηψλ ή Αζελά έζθφηηζε ηφ κπαιφ
ηνπ Αταληνο, ηφζν ψζηε ζηήλ καλία ηνπ επεηέζε θαηά ηψλ πνηκλίσλ
ηνυ ζηξαηνπέδνπ, πηζηεχνληαο φηη ρηππά ηνχο ερζξνχο ηνπ. Βιέπνκε
έδψ θάηη αλάινγν πνχ ζπλέβε ζηνπο Γαιάηεο κέ ηήλ έπέκβαζη ηεο
Αζελάο, Αξηέκηδνο θαί ηνυ Απφιισλνο, έλα ζπζθνηηζκφ θαί
δηαζάιεπζη ηψλ θξελψλ, ψζηε λά κήλ έρε έπίγλσζη εθείλε ηήλ ζηηγκή,
απηφο πνχ θαηειήθζε άπφ καλία θαί ηξέιια ηί θάλεη... (Σηήλ
πεξίπησζη ηψλ Γαιαηψλ, φζνη θαηειήθζεζαλ άπφ καλία θαί ηξέιια,
έθνλεχν-λην κεηαμχ ηνπο, λνκίδνληαο νί κέλ ηνχο δέ, αληηπάινπο,
δειαδή "Διιελεο...) Καηφπηλ, φηαλ έπαπζε ή καλία ηνυ Αίαληνο, φ
Σαιακίληνο ήξσαο αληειήθζε ηί έπξαμε θαί απνθαζίδεη λά
αχ-ηνθηνλήζε. Αθνχ απνραηξεηά ηήλ θίιε ηνπ Τέθκεζζα θαί ηφλ γηφ
ηνπ, κέ απφιπηε ςπρξαηκία, κπήγεη ζηφ ρψκα ηήλ αζεκέληα ιαβή ηνυ
μίθνπο ηνπ, θαί άθνχ βεβαηψλεηαη φηη είλαη θαιά ζηεξεσκέλν, πέθηεη
πάλσ ζηφ ζπαζί, κέ ηέηνην ηξφπν ψζηε λά πιεγσζή αθξηβψο ζηφ κφλν
ηξσηφ κέξνο ηνυ ζψκαηνο ηνπ, ηφ φπνην νπδείο άιινο έγλψξηδε, έθηνο
άπφ ηφλ ίδην. Καί νπσζδήπνηε πξνβιεκαηίδεηαη φ θαζέλαο γηαηί φ
Αίαο ήηαλ άηξσηνο θαί κφλνλ ζέ θάπνην ζεκείν ηψλ πιεπξψλ ηνπ
ηξσηφο, ηφ φπνην δέλ έθάιπςε κέ ηήλ ιενληή ηνπ φ Ζξαθιήο, φηαλ
πήξε ζηήλ αγθαιηά ηνπ ηφλ Σαιακίλην ήξσα, ιίγν κεηά ηήλ γέλλεζί
ηνπ10.
Έθ' φζνλ δέ φ Αίαο έθαιχθζε κέ ηήλ ιενληή θαί έγηλε άηξσηνο,
αλαθχπηεη ηφ ζέκα ηνυ ηί ήηαλ ή ιενληή, ηφ κνλαδηθφ έλ-
10. Καί ό Άτιλλεύς καηά ηήν παράδοζι ήηαν άηρωηος, καί ηρωηός μόνο ζέ
ένα μέρος ηοϋ ποδιοϋ ηοσ, γιαηί άπ' ασηό ηόν κραηούζε ή μηηέρα ηοσ Θέηις,
όηαν ηόν βοσηούζε μέζα ζηά ϋδαηα ηης Σησγός γιά νά ηόν κάνη αζάναηο...
1
δπκα ηνπ ζξπιηθνχ "Διιελα ήξσα. Καί ππάξρεη επίζεο θαη ηφ έμεο
δήηεκα: Τί ήζαλ ηά ηφμα ηνπ Ζξαθιένπο, ρσξίο ηά φπνηα δέλ ήηαλ
δπλαηφλ νί Αραηνί λά θπξηεχζνπλ ηήλ Τξνία; Τά ηφμα ηνπ κεγίζηνπ
"Διιελα ήξσα, είρε ζχκθσλα κέ ηήλ παξάδνζη φ Φηινθηήηεο, πνχ είρε
έγθαηαιεηθζή άπφ ηνχο Αραηνχο ζηήλ Λήκλν. "Οπσο δέ είλαη γλσζηφ, φ
Γηνκήδεο κέ ηφλ Όδπζζέα, ήιζαλ ζηήλ Λήκλν θαί έθεξαλ ζηήλ Τξσάδα
ηφλ Φηινθηήηε, φπνπ κέ ηά ηφμα ηνπ Ζξαθιένπο έθνλεχζε φ Πάξηο, φ
πξσηαίηηνο ηνπ Τξσηθνχ πνιέκνπ. Ό Φηινθηήηεο, φπσο ιέγεηαη κεηά ηήλ
άισζη ηήο Τξνίαο, ψδήγεζε απνηθία Λραηψλ ζηήλ Βξνπηηία (ηήλ
ζεκεξηλή Καιαβξία) ηήο Κάησ Ηηαιίαο θαί ίδξπζε ηήλ Πεληειία φπνπ
έθηηζε θαί ηεξφ ηνχ Απφιισλνο, ζηφλ φπνην αθηέξσζε ηά ηφμα ηνχ
Ζξαθιένπο (Καη' άιινπο έθηηζε ηήλ Κξίκηζζα βνξείσο ηνχ Κξφησλνο).
Αιιά θάπνηα ηδέα γηά ηφ ηί ήζαλ ηά ηεξά φπια καο παξέρεη θαί ή
ηζηνξία ηνχ Σαικσλέσο. Ό Σαικσλεχο, ηέηαξηνο γηφο ηνχ Αηφινπ θαί
νηθηζηήο ηήο Σαικψλεο, πφιεσο θνληά ζηφλ Αιθεηφ πνηακφ, ζχκθσλα
κέ ηά ζξπινχκελα, έγηλε παλίζρπξνο βαζηιεχο ηήο "Ζιηδνο θαί ζέιεζε
λά ζενπνηεζή θαί λά πάξε ηήλ ζέζη ηνχ Γηφο. Απαγφξεπζε ινηπφλ ηίο
ζπζίεο πξφο ηφλ παηέξα ησλ ζεψλ θαί ησλ αλζξψπσλ θαί δηέηαμε λά
ζπζηάδνπλ ζέ απηφλ. Θέινληαο λά δείμε έκπξαθηα ηήλ δχλακί ηνπ,
θαηεζθεχαζε ράιθηλε γέθπξα, έπεηηα έδεζε πίζσ άπφ ηφ άξκα ηνπ
ράιθηλνπο ιέβεηεο θαί δέξκαηα πνιχ ζθηρηά πξνζθνιιεκέλα. Σχξνληαο
δέ ηφ άξκα ηνπ πάλσ ζηήλ γέθπξα έθαλε ζφξπβν φκνην κέ εθείλν ηνχ
θεξαπλνχ. Καί θπζηθά ηφ ζπλεζηζκέλν αξραίν άξκα δέλ έθαλε ηέηνην
ζφξπβν.
"Δπεηηα έξξηπηε πξφο ηφλ νπξαλφ αλακκέλεο ιακπάδεο, ζάλ αζηξαπέο,
θαί θεξαπλνχο, πνχ έπεθηαλ κέ δχλακη θαί έθφ-λεπαλ φπνηνπο
ζπλαληνχζαλ. "Αξα ινηπφλ ηφ «άξκα» απηφ ήηαλ ηειείσο δηαθνξεηηθφ
θαί θπζηθά απείξσο ηζρπξφηεξν άπφ ηά ζπλήζε. Θά κπνξνχζε κάιηζηα
λά πή θαλείο φηη ζηήλ πεξίπησ-ζη απηή πξφθεηηαη γηά θάπνην φπιν —
επίηεπγκα παλάξραησλ Διιήλσλ, κέ απνηειέζκαηα αληίζηνηρα ηψλ
φπισλ ηήο ζχγρξνλεο ζηξαηησηηθήο βηνκεραλίαο. Έρεη φκσο ελδηαθέξνλ
ή ζπλέρεηα θαί ηφ ηέινο ηήο ηζηνξίαο απηήο: Ό Εεχο πνχ ψξγί-νζεθε γηά
ηήλ ζξαζχηεηα ηνχ Σαικσλέσο έξξημε θεξαπλφ ελαληίνλ ηνπ θαί ηφλ
έζθφησζε, κέ ηφλ ίδην δέ ηξφπν θαηέζηξεςε
2
ηδκ αθιώκδ ηαί έθόκεομε δθμοξ ημοξ ηαημίημοξ ηδξ. Καί εά
ιπμνμύζε θοζζηά ηακείξ κά ίζπονζζεή όηζ ό Εεοξ έπνδζζιμ-πμίδζε
ακηίζημζπα ή ακάθμβα όπθα βζά κά ελόκηςζδ ηόκ αθ-ιςκέα ό όπμζμξ
ιάθζζηα ηαηά ημύξ ανπαίμοξ ήηακ ζμθόξ ιδπακζηόξ ηαί εεεςνείημ όηζ
άκεηάθορε ηήκ πονίηζδα11.
Δκδζαθένμκ όιςξ πανμοζζάγεζ ηαί ή πανάδμζζξ, ζύιθςκα ιε ηήκ
μπμία μί ηάημζημζ ηδξ Σεβέαξ, επζδεζηκύμκηαξ πάθηζκμ πθόηαιμ άπό ηά
ιαθθζά ηδξ Μέδμοζαξ, έηνεπακ ζέ θοβή ημύξ επενμύξ ημοξ. ύιθςκα
θμζπόκ ιέ ηόκ ενύθμ ή εεά Αεδκά έδςζε ηάπμηε ζηόκ Ζναηθή
πάθηζκμ πθόηαιμ ηήξ Γμνβόκαξ, πμύ ηόκ έθύθαζζε ιέζα ζέ ιζά οδνία.
Αοηόξ έδςζε ηήκ οδνία ιέ ηόκ πάθηζκμ πθόηαιμ ηήξ Μέδμοζαξ ζηήκ
ηενόπδ, εοβαηένα ημΰ Κδθέςξ, ααζζθέςξ ηήξ έκ θόβθ ανηαδζηήξ
πόθεςξ. Σήξ είπε ιάθζζηα, όηακ εά αθέπδ κά ένπεηαζ επενζηόξ ζηναηόξ
πνόξ ηήκ Σεβέα, κά έπζδεζηκύδ ηόκ πάθηζκμ πθόηαιμ ηνεζξ θμνέξ άπό
ηά ηείπδ, πςνίξ όιςξ αοηή κά θαίκεηαζ. Καί ή ηενόπδ ιέ ημύξ
ζοιπαηνζώηεξ ηδξ αημθμύεδζε ηήκ ζοιαμοθή ημΰ Ζναηθέμοξ. Μόθζξ
ειθακίγμκηακ ιπνμζηά άπό ηά ηείπδ ηήξ Σεβέαξ επενμί, μί Σεβεάηαζ
έδεζπκακ ηόκ πάθηζκμ πθόηαιμ ηήξ Μέδμοζαξ, πςνίξ κά θαίκςκηαζ, ηαί
ηόηε μί ακηίπαθμζ έηνέπμκημ ζέ θοβή...
Δπίζδξ ηό εκδζαθένμκ πνμζεθηύεζ ηαί ή ζζημνία ιέ ημύξ
«αεακάημοξ ίππμοξ» ημύ Σνςόξ. Σζ είδμοξ ήζακ αοημί μί «αεάκαημζ
ίππμζ» πμύ έδςζε ό Εεύξ βζά αιμζαή ζηόκ ενοθζηό ήνςα ηήξ Σνςάδμξ,
βζά ηόκ Γακοιήδδ; Γζαηί αζθαθώξ όθα ηά έιροπα όκηα είηε άθμβα, είηε
έθθμβα, οπόηεζκηαζ ζημοξ ακαπόηνεπημοξ κόιμοξ ηήξ θύζεςξ, ηήξ
γςήξ ηαί ημύ εακάημο. Αοημύξ θμζπόκ ημύξ «αεάκαημοξ ίππμοξ» ό
Λαμιέδςκ, ααζζθεύξ ηήξ Σνμίαξ ηαί εββμκόξ ημύ Σνςόξ, ζηόκ όπμζμ
ηαηά ηθδνμκμιζά είπακ πενζέθεεζ αοημί (μί «αεάκαημζ ίππμζ»)
ύπεζπέεδ κά ημύξ δώζδ ζηόκ Ζναηθή, άκ αμδεμύζε ζηήκ έλόκηςζζ
εκόξ εαθαζζίμο ηήημοξ πμύ έζηεθκε ό Πμζεζδώκ ηαηά ηήξ Σνμίαξ. Ό
Ζναηθήξ έαμήεδ-ζε ζηήκ έλόκηςζζ ημύ εαθαζζίμο ηέναημξ, άθθά ό
Λαμιέδςκ δέκ έηήνδζε ηήκ ΰπόζπεζί ημο. Ό Ζναηθήξ ιεηά ηήκ
άεέηδζζ ηήξ οπμζπέζεςξ ημο Λαμιέδμκημξ, ζοβηέκηνςζε ζηναηό ηαί
έπμθζόν-
11 Ό μέγαρ ηπαγικόρ ποιηηήρ Σοθοκλήρ, έγπαψε ηπαγωδία ή οποία όμωρ δέν
ζώζεηαι, γιά νά άποδείξη ηήν αλήθεια ηήρ ιζηοπίαρ ηος Σαλμωνεωρ.
1
ηδζε ηδκ Σνμία, ηδκ μπμία ηαί ηαηέθααε, έθόκεοαε ηόκ Λαμιέ-δμκηα
ηαί όθμοξ ημοξ βζμοξ ημο έηημξ άπό ηόκ Σζεςκό ηαί ηόκ Πμδάνηδ, πμο
μκμιάζεδηε Πνίαιμξ (άπό ηό πνίαιαζ) ηαί έημ-πμεεηήεδ άπό ηόκ
Ζναηθή ζηόκ ααζζθζηό ενόκμ ηδξ Σνμίαξ. "Οπςξ είκαζ εοκόδημ, ό
Ζναηθήξ πήνε «ημοξ αεάκαημοξ ίππμοξ» άθθά δεκ είκαζ βκςζηό ηί
απέβζκακ αοημί...
'Αθθά ηί είδμοξ 'ίππμζ ήζακ ηά άθμβα ημΰ Άπζθθέςξ, ό Ξάνθος ηαί ό
Βαλίος, πμύ ήζακ ηαπύηαηα όπςξ ό άκειμξ ηαί... αεάκαηα; Καί αοηά ηά
άθμβα όπςξ ηαί ηά όπθα ημο Άπζθθέςξ, ήζακ δώνα ηςκ μονακίςκ εεώκ
ζηόκ παηένα ημο Πδθέα, ηαηά ηόκ βάιμ ημο ιέ ηήκ Θέηζδα. Ήζακ
ιαηνύθαζια, ηαθθίηνζπα ηαί ιμκώκοπα ηαηά ηόκ "Οιδνμ. "Οηακ ό
Πάηνμηθμξ έθμκεύεδ άπό ηόκ "Δηημνα ηαί ηά άθμβα έηθαζβακ άπό ηήκ
θύπδ ημοξ ό Εεύξ είπε: «Ά δεζθώ, ηί (ηνώζ δόιεκ Πδθήζ άκαηηζ εκδηώ,
νμείς δ' έζηόν άγήρθ η άΟα-νάηω ηε, Ή ίκα δοζηήκμζζζ ιεη' άκδνάζζκ άθβε'
έπδημκ; ("Α δύζηοπμζ, βζαηί ζάξ δώζαιε ζηόκ Πδθέα ηόκ ααζζθζά, έκα
εκδηό, ενώ εζείς είζθε αγέραζηοι καί αιώνιοι; Ή βζά κά πεηε ηαί ζεζξ θύπεξ
ιεηαλύ ηώκ ηαθαίπςνςκ ακενώπςκ; Ρ, 443-445).
Σά άθμβα αοηά πμύ ήζακ αβέναζηα ηαί αζώκζα ηαηά ηήκ νήζζ ημύ
Γζόξ ήζακ βζμί ηήξ 'Ανπύσαξ Ποδάργης ηαί δώνμ ημύ I Ημμεζδώκμξ ζηόκ
Πδθέα. Δηηόξ άπό ηήκ αεακαζία, ηά άθμβα αοηά διέθεηαν καί ανθρώπινη
θωνή. Μεηά ηόκ θόκμ ημύ Παηνόηθμο ό Άπζθθεύξ ακέαδηε ζηό άνια
ημο ηαί «θεββμαμθώκηαξ» όπςξ ό θαιπνόξ ήθζμξ, έθώκαλε θμαενά
ζημοξ "ίππμοξ ημύ παηένα ημο:
«Ξάκεε ηαί Βαθίε, λαημοζιέκα παζδζά ηήξ Πμδάνβδξ, ιέ ηάπμζμκ
άθθμ ηνόπμ μηεθεήηε ζεζξ κά θένεηε γςκηακό ηόκ μδδβό μαξ, πίζς ζηό
πθήεμξ ηώκ Απαζώκ, άθμύ πμνηάζμοιε πόθειμ, ηζ' όπζ όπςξ άθήηαηε
κεηνό ηόκ Πάηνμηθμ». ' αοηόκ έπεζηα ηάης άπ' ηόκ γοβό ημο
απμηνίεδηε ό σππμξ Ξάκεμξ ιέ ηά εοηίκδηα πόδζα- λαθκζηά έηαιρε ηό
ηεθάθζ ημο η' όθδ ή παίηδ λεθεύβμκηαξ άπ' ηήκ γεύβθα έθηακε ώξ ηήκ
βή ηαηά ιήημξ ημύ γζζβμύ· βζαηί ή θεοηόπενδ "Ζνα ημύ 'δςηε θαθζά
άκενςπμο:
«Αθήεεζα, ηώνα πάθζ ημοθάπζζημ εά ζέ ζώζμοιε, ζζπονέ Απζθθέα
άθθά είκαζ ημκηά ζμο ή μθέενζα ιένα- ηαί δέκ είιαζηε ί| αζηία έιεσξ,
άθθά ό ιέβαξ εεόξ ηζ' ή άπένςβδ ιμίνα- η' όπζ αέααζα άπό δζηή ιαξ
ανβμπμνία ηαί απάεεζα πήνακ μί Σνώεξ η'
2
άρματα άπ' τους ώμους του Πατρόκλου- άλλά ό πρώτος μέο'
στους θεούς, πού τόν γέννηοε ή ώραιόμαλλη Λητώ, τόν σκότω
σε ανάμεσα στους προμάχους κι' έδωκε στόν Έκτορα την δόξα-
έμεΐς μπορούμε ίσα με τήν πνοή του Ζέφυρου νά τρέχουμε, πού
λένε πώς είναι ή πιό γρήγορη πνοή αγέρα- άλλά σού είναι γρα
φτό νά χαλαστεΐς έσύ μέ βία άπό θεό κι' άπό άντρα».
Αυτά σάν είπε, τού σταμάτησαν τήν φωνή οι Ερινύες...» (Τ,
397-418, μετάφρασις εκδόσεων «Πάπυρος», Αθήναι 1959).
"Οπως είναι ευνόητο, σημαντικώτατο ενδιαφέρον παρουσιά
ζουν ό οπλισμός καί οί μοναδικές, οί ιδιαίτερες ιδιότητες τών
θεών καί κατά πρώτον καί κύριον λόγον τού Διός.
Ό οπλισμός τού πατρός τών θεών καί τών ανθρώπων τού
Διός μάς δίνει μιά ιδέα γιά τά μυστικά ιερά όπλα καί οπωσδή
ποτε γιά τά αποτελέσματα τους. Ό Ζεύς στίς παραστάσεις τών
αρχαίων μας προγόνων εικονίζεται νά κρατά στό δεξιό του χέρι
κεραυνό. Μάλιστα σέ μερικά αγάλματα του, αυτό πού κρατά
στό χέρι του ό Ζεύς δέν μοιάζει καθόλου μέ κεραυνό, άλλά
φαίνεται ότι πρόκειται γιά κάποιο μεταλλικό όπλο, πού μάς θυμίζει
χειροβομβίδα καί είναι ασφαλώς κάποιο φονικό όπλο, έκσφεν-
δονιζόμενο κατά τού αντιπάλου. "Αλλωστε τό ότι πρόκειται γιά
κάποιο μεταλλικό όπλο, προκύπτει άπό παραστάσεις τού Ηφαί
στου πού τόν παρουσιάζουν νά κατασκευάζη τόν «κεραυνό». Σέ
παραστάσεις μαχών τούς κεραυνούς του φέρουν οί Κύκλωπες ή
ό γιός της Μέδουσας, ό πτερωτός Πήγασος, γιά τόν όποιο ό
Ησίοδος μάς πληροφορεί («Θεογονία» 285) ότι «Ζηνός δ' έν
δώμασι ναίεί βροτήν τε στερόπην φέρων Διί» (κάθεται στού Δία
τά παλάτια γιά νά τού βαστάη τήν βροντή καί τόν κεραυνό). Ό
Ζεύς είναι ό βασικός κάτοχος της αιγίδος τήν οποία έδάνειζε
μερικές φορές στόν Απόλλωνα καί τήν Αθηνά. Στό σχετικό λήμμα
(Ζεύς) της εγκυκλοπαίδειας τού «ΗΛΙΟΥ» αναφέρονται σχετι
κώς τά έξης: «Ή αίγίς ήτο όπλον απροσδιορίστου χρήσεως, άλλ'
άποτελεσματικώτατον. Κάθε παράστασις μας δίδει διαφορετικήν
εικόνα της. Τήν φορεί ό Ζεύς έπί τού αριστερού ώμου ή πρό τού
στήθους, ένώ ό "Ομηρος τήν θεωρεί έργον τού Ηφαίστου, επομέ
νως μεταλλίνην καί αδύνατον νά καταπίπτη εις πτυχάς, όπως
τήν βλέπομεν εις παραστάσεις.
« Ή ν άρα χαλκεύς "Ηφαιστος Διί δώκε φορήμεναι», Ίλιάδος
Όπισθότυπος αργυροί στατήρος της Ήλιδος (περί τό 416 π.Χ.) μέ
παράστασι κεραυνού μέσα οέ στεφάνι άπό φύλλα δρυός, Βερολΐνον,
Staatliche Museen Münzkabinett.
(ίπισθότυπος αργυρής δραχμής του "Αργούς (370-350 π.Χ.) μέ παράστασι
του Διομήδους πού κρατεί τό Παλλάδιον τής Τροίας (Βρεταννικόν
Μουσεϊον).
Ο, ζηίρ. 310 (αχηε ηελ έδσθε ζηφλ Γία λά ηήλ θνξάε φ ζηδεξάο φ
Ήθαηαηνο). Σήλ πεξηγξάθεη δε άιινηε έξεκλήλ (ζθνηεηλήλ, ξαςσδίεο Τ
θαί Γ, 16), άιινηε «ζπζζαλφεζζαλ καξκαξέελ» (θνπ-ληνζηφιηζηε θη
αζηξαθηεξή, «Ίιηάο» Ρ, 594) «πνχ ή θάζε ηεο θνχληα απφ θαζαξφ
ρξπζάθη θφζηηδε φζν κηά εθαηφκβε» (ζχζ-ζαλνη παγρξχζενη...
έθαηφκβνηνο δ' έθαζηνο, «Ίιηάο» Β, 448-449). ζρνιηαζηήο Δπζηάζηνο
(11 602) λνκίδεη φηη ήην «Γηφο φπινλ νχρ νίνλ ή βαιεΐλ ή ηξαχκα
έληξίςαη ηηλί άιιά κφλνλ θνβήζαη έλ ησ δηαηηλάζζεζζαη θαί
έπηζείεζζαη» (φπιν ηνχ Γηφο κέ ηφ φπνηνλ δελ ήδχλαηφ ηηο λά βάιε, νχηε
ήδχλαην λά πξνμε-λήζε ηξαχκα έμ επαθήο, άιιά κφλνλ λά έθθνβίζε
ηηλάζζσλ απηφ ή επηζείσλ)...». ηήλ Σηηαλνκαρία φ Εεχο κεηερεηξίζζε
ηήλ αηγίδα άληί άζπίδνο θαί ηήλ ρξεζηκνπνηνχζε γεληθψο πνιχ, ζέ απηήλ
δέ ψθεηιε ηφ επίζεην ηνπ «αίγίοσορ». ηφ «ΛΔΞΗΚΟΝ ΔΛΛΖΝΗΚΩΝ
ΚΑΗ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΑΡΥΑΗΟΣΖΣΩΝ» ηνχ σθξάηνπο Σζηβαλνπνχινπ
(ιήκκα «αίγίο») αλαθέξεηαη φηη νί λεψηεξνη πνηεηαί θαί θαιιηηέρλαη
παξηζηάλνπλ ηήλ αηγίδα ψο επηζηήζην πιάθα, θαιπκκέλε κέ κεηάιιηλεο
ξαβδψζεηο (πηπρέο) ή θνιίδεο (δειαδή ιέπηα), φρη γηά ηήλ ζπλνρή ηήο
άζπίδνο, άιιά έθηεηλνκέλε άπφ ηφλ έλα ψο ηφλ άιιν ψκν... Μέ ηήλ
κνξθή απηή ηήο αηγίδνο ζπκθσλνχλ πιήξσο νί πεξηγξαθέο απηήο άπφ
ηνχο Ρσκαίνπο πνηεηέο... Δίλαη άμην παξαηεξήζεσο φηη ή αίγίο άλ θαί
άλήθε βαζηθά ζηφλ Γία, ζπαλίσο απαληάηαη ψο πξνζφλ ηνχ ζενχ απηνχ
ζηά έξγα ηήο αξραίαο ηέρλεο. Τπάξρεη φκσο ζηφ Μνπζείν ηνχ
Λνπγδνχλνπ (ηήο Λπψλ) άγαικα ηνχ Γηφο, άπφ ιίζν ιεπθφ, πνχ βξέζεθε
ζηήλ Ίηχθε, ζηφ φπνην ή αίγίο (αηγίδα) θξέκεηαη άπφ ηφλ αξηζηεξφ ψκν.
Εεχο παξηζηάλεηαη ζέ αξραία αλάγιπθε ςεθίδα λά έρε ηπιηγκέλε ηήλ
αηγίδα γχξσ άπφ ηφλ πήρπ ηνχ αξηζηεξνχ ρεξηνχ ηνπ θαί ηήλ αζπίδα λά
ηήλ έρε ηνπνζεηήζεη πίζσ ηνπ.
Άιιά βεβαίσο γηά ηήλ αηγίδα ζά γίλε άλαιπηηθψηεξνο ιφγνο θαί
είδηθψηεξα γηά ηήλ ρξήζη ηεο άπφ ηνχο άιινπο ζενχο, άιιά θη άπφ ηφλ
Αρηιιέα... "Οπσο αλεθέξζε, πξνβιεκαηηζκφ πξνμελεί, πέξαλ εθείλνπ
γηά ηήλ αηγίδα, θαί ηφ ηί είδνπο φπιν ζπκβφιηδε φ θεξαπλφο. Νά κηά
ραξαθηεξηζηηθή πεξίπησζηο ρξεζηκνπνηήζεσο ηνπ άπφ ηφλ Γία ελαληίνλ
ηνχ Γηνκήδνπο: «Δπζχο ηφηε βξνληψληαο έζθεληφληζε αζηξαθηεξφ
θεξαπλφ θαί ηφλ έξξημε ράκσ
1
κπξνζηά ζηά πφδηα ησλ άινγσλ ηνπ Γηνκήδε- αμέζυρ θοβεπή θλόγα
ςτώθηκε άπό Θειάθι πού καιγόηαν θαί η' άινγα θνβηζκέλα δάξσζαλ
θάησ άπφ ηφ άξκα θη' άπφ ηνυ Νέζηνξνο ηά ρέξηα μέθπγαλ η'
αζηξαθηεξά ηά ραιηλάξηα...» (ΗΛΗΑΓΟ Θ, ζηίρ. 133-139). Δπίζεο
βιέπνπκε ηφλ Γία λά ρξεζηκνπνηή ηφ φπιν (ρπηφ ζηήλ θηινλεηθία ηνπ
Απφιισλνο κέ ηφλ Ζξαθιή γηά ηφλ ηεξφ ηξίπνδα, θαί θαηά ηνυ
Οηλφκανπ ηήλ νηθία ηνυ νπνίνπ έθαπζε θαί άπφ ηήλ νπνία έκεηλε κφλνλ
έλαο ζηχινο, δηαζσδφκελνο θαηά ηνχο ηζηνξηθνχο ρξφλνπο, ζηήλ
ιπκπία, θνληά ζε ζεκείν φπνπ ππήξρε βσκφο ηνυ Γηφο...
Εεχο επίζεο ζπλδέεηαη κέ ηήλ θαηαθεξαχλσζη ηνυ Καπα-λέσο,
ελφο άπφ ηνχο έπηά εγεκφλεο πνχ έμεζηξάηεπζαλ θαηά ησλ Θεβψλ (ζηίο
Ζιέθηξεο Πχιεο). Ή θαηαθεξαχλσζηο άπφ ηφλ Γία έγηλε φηαλ φ
Καπαλεχο πνχ είρε ζηήζεη θιίκαθα (ζθάια) αλέβεθε ζηά ηείρε ησλ
Θεβψλ. Βεβαίσο ζεκαληηθψηαην ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ή δξάζηο ηνυ
Γηφο ζηήλ Σηηαλνκαρία. Ή Γαία είρε πξνθεηεχζεη ζηφλ Γία νινζρεξή
λίθε, κέ ηφλ φξν λά ειεπζέξσζε απηφο πξηλ φζνπο δηθνχο ηνπ είρε
θξεκλίζεη θαί θπιαθίζεη ζηά Σάξηαξα φ Οπξαλφο. "Δζπεπζε ινηπφλ φ
Εεχο λά ειεπζέξσζε ηνχο Κχθισπεο θαί ηνχο Έθαηφγρεηξεο. Καηήιζε
ζηά Σάξηαξα, έθφλεπζε ηφ θνβεξφ ηέξαο Κάκπε ή Νχκθε ηνυ
Σαξ-ηάξνπ ή νπνία έθχιαζζε ηνχο αηρκαιψηνπο ηνυ Οπξαλνχ θαί ηνχο
ειεπζέξσζε (φ Εεχο). Δθείλνη επγλψκνλεο ηνυ ψξθίζζεθαλ πίζηη θαί
ππνηαγή. Καί νί κέλ πξψηνη ηνυ πξνζέθεξαλ ηά θνβε-ξψηεξα φπια ηνπ,
ηήλ βξνληή θαί ηφλ θεξαπλφ, ηήλ ηξίαηλα ζηφλ Πνζεηδψλα θαί ηήλ
θπλέελ ζηφλ Πινχησλα. ΟΊ δέ Έθα-ηφγρεηξεο έθεζαν ζηήν διάθεαι ηον
Διόρ ηιρ μςζηικέρ δςνάμειρ πού πποξενούν ηούρ ζειζμούρ (Σ.Σ. Μήπσο
θάπνην ηζρπξφηαην φπιν ή ρξήζηο ηνυ φπνηνπ πξνμελνχζε ζεηζκηθέο
δνλήζεηο;) Ή πάιε κέ ηνχο Σηηάλεο δηήξθεζε ελλέα νιφθιεξα ρξφληα.
Έδνλή-ζε, θαηά ηηο αξραίεο αλαθνξέο, νιφθιεξν ηφ χκπαλ κέρξη ηά
βάζε ηνυ Σαξηάξνπ, φηαλ εκθαλίζζεθε κέ φιε ηήλ ζετθή ηνπ
κεγαινπξέπεηα φ Εεχο κέ ηνχο Έθαηφγρεηξεο ζηφ πιεπξφ ηνπ θαί
ψπιηζκέλνο κέ ηήλ «βξνληή» θαί ηφλ «θεξαπλφ». Αθαηαπαχζησο
έθζθελδνληδφκελνη νί θεξαπλνί θαηέθαηαλ ηά δάζε. "Δβξαδαλ ή γή θαί
ή ζάιαζζα άπφ ηφ ζπλερέο πχξ. Έηπθιψζε-ζαλ νί Σηηάλεο άπφ ηήλ
ιάκςη θαί πξφο ζηηγκή ηφ Υάνο έλφκηδε
2
όηζ εά έπακήνπεημ ή ααζζθεία ημο. 'Αθθά ζηό ηέθμξ ή κίηδ έηθζκε πνόξ
ηό ιένμξ ημο Γζόξ, ό όπμζμξ ηαί ηεθζηώξ επεηνάηδζε, βεκόιεκμξ
απόθοημξ ηονίανπμξ.
Γδιζμονβεί επίζδξ απμνία ηί είδμοξ άνια είπε ό Εεοξ ηαί ηί ήζακ ηά
παθηόπμδα άθμβα πμο πεημύζακ ζηόκ μονακό. Ό "Οιδνμξ (ΊθζάδμξΘ,
ζηίπ. 41-52) ακαθένεζ παναηηδνζζηζηά: «Αοηά ζάκ είπε, έγερε ζηό
άνια (δοό) βνήβμνα άθμβα παθηόπμδα ιέ παίηδ πνοζή, ηζ' ό ίδζμξ
θόνεζε ζηό ζώια ημο πνοζαθέκζα ανιαηςζζά ηζ' έπεζηα πήνε ηό πνοζό
ηαθμθηζαβιέκμ ιαζηίβζμ ηζ ακέαδηε ζηό άνια ημο. Μαζηίβςζε ηόηε (η'
άθμβα) βζά κά ηνέπμοκ ηζ' εηείκα πνόεοια πεημύζακ ακάιεζα ζηήκ βή
ηαί ζηόκ λάζηενμ μονακό. Κζ' έθεαζε ζηήκ Τδδ πμύ έπεζ πμθθέξ πδβέξ
ηαί ηνέθεζ αβνίιζα, ζηό Γάνβανμ- αοημύ είπε ηέιεκμξ ηαί αςιό βειάημ
εοιζάιαηα. Έηεΐ ζηαιάηδζε η' άθμβα ό παηέναξ ηώκ ακδνώκ12 ηαί ηώκ
εεώκ, άθμΰ ηά έθοζε άπό ηό άνια ηαί ζηόνπζζε πμθθή μιίπθδ».
Τό πζεακώηενμ είκαζ όηζ έδώ ό "Οιδνμξ πενζβνάθεζ ιζά ιπηάμενη
μεηαλλική μητανή, ένα είδος αεροπλάνοσ ή άεροπλοίον, ηον οποίον ή
μορθή είναι αδύναηον νά καθοριζθή επακριβώς.
Δπίζδξ πνέπεζ κά έπζζδιακεή ηαί πάθζ όηζ ηά όζα ακαθένμοκ μί
ανπαίμζ πενί ηήξ Τζηακμιαπίαξ ηαί Γζβακημιαπίαξ ηαζνζάγμοκ απόθοηα ιέ
ηζξ ζοκέπεζεξ εκόξ πονδκζημύ πμθέιμο, εκόξ παβημζιίμο
μθμηαοηώιαημξ. Τά όζα έθεαζακ ιέπνζξ διώκ, ιέ ηήκ ιμνθή «ιύεςκ»,
ενύθςκ ή παναδόζεςκ, εά πνέπεζ κά ζοκέαδζακ πναβιαηζηά ηαί κά
οπήνλακ ζέ απςηάημοξ πνόκμοξ παβηόζιζεξ ζοννάλεζξ, πνμθακώξ δέ
πνδζζιμπμζήεδηακ όπθα ηώκ μπμίςκ ιέκ ηήκ αηνζαή ιμνθή ηαί ηόκ
ηνόπμ θεζημονβίαξ δέκ βκςνίγμοιε, άθθά λένμοιε ηά απμηεθέζιαηα
ημοξ, πμύ δέκ οζηενμύκ ηαεόθμο ηαί οπενηενμύκ, άπό εηείκα ηώκ
ζδιενζκώκ... Σηό ζδιείμ αοηό εά πνέπεζ κά παναεέζςιε εηηεκέξ
απόζπαζια εκόξ θίακ εκδζαθένμκημξ άνενμο ημύ Νικ. Άζπιώηη ζηόκ
«Γαοθό» (ηεύπμξ 196, Απνίθζμξ 1998) ύπό ηόκ ηίηθμ «Ή άγνφζηη
συηλή πολεμική αρταιοελληνική ηετνολογία»: «Βθέπμκηαξ ιέ εαοιαζιό
ηήκ ηαηαπθδηηζηή ηέπκδ, ηήκ άλεπέναζηδκ έηθναζζ ηαί ηήκ ηίκδζζ ηώκ
ιμνθώκ ηήξ
12. Καθώο έρεη άπνδνζή, ώο έρεη, ζηήλ κεηάθξαζη ή ιέμηο. Τό όξζόηεξνλ
εΐλαη «παηέξαο αλζξώπωλ θαί ζεώλ» (Ή κεηάθξαζηο πνύ έρεη παξαηεζή
πξνέξρεηαη άπό ηόλ «ΠΑΠΥΡΟ» έηνπο 1955).
1
"Αλω παξάζηανηο: Ή Εθάηε αληηκεηωπίδεη ηόλ Κιπηίν. Κάηω
παξάνηαζηο: Ή Φνίβε επηηίζεηαη ζέ γίγαληα.
2
Δθθδκζζηζηήξ πενζυδμο ηαηά ηάξ ζοπκάξ επζζηέρεζξ ιμο εζξ ηυ Μμοζεΐμκ
ηδξ Πενβάιμο έκ Βενμθίκς πανεηήνδζα ηάπμζα πνάβιαηα, ηά υπμζα άπυ
παθαζυηενμκ ιμο έπμοκ δδιζμονβήζεζ ζηέρεζξ. Δπίζδξ ή έπζζήιακζζξ
ηάπμζςκ πςνίςκ άπυ ηά ζοββνάιιαηα ηςκ Ηνμδυημο, Σηνάαςκμξ,
Πθμοηάνπμο, Απμθθμδχνμο, Ηζζυδμο η.ά. ζοπκά ιέ έπνμαθδιάηζζακ ηζ
αηυιδ ημθιχ κά πχ ιέ έηακακ κά οπμρζαζεχ, υηζ ίζςξ ηεθζηχξ
βκςνίγμοιε πμθφ μθίβα ζπεηζηχξ ιέ ηάξ βκχζεζξ ηαί ηήκ ηεπκμθμβίακ ηχκ
ανπαίςκ Δθθήκςκ ηαί πμθθάηζξ ζηδνζγυιεεα εζξ οπμεέζεζξ, αί υπμσαζ
ιάθθμκ ιεζχκμοκ ηυ έπίπεδμκ ημο ανπαίμο Δθθδκζημφ ηυζιμο, ηαε' υηζ
χξ ιέηνμκ ζοβηνίζεςξ θαιαάκμιεκ ηυκ ζδιενζκυκ πμθζηζζιυκ. Έη ηχκ
ακάβθοθςκ ηαί ηχκ παναζηάζεςκ αί υπμσαζ έηυζιμοκ ηυκ αςιυκ ηδξ
Πενβάιμο (αθ. ηεφπμξ «Γαοθμφ» 175, Ιμφθζμξ 1996, Ή ανπαία Πένβαιμξ
έκ Βενμθίκς), ηαί δφμ έη ηχκ ζπεηζγμιέκςκ ιέ εέια ηήκ Γζβακημιαπίακ
δεζηκφμοκ ηά έλδξ:
α) Τήκ Έηάηδκ δίπθα εζξ ηυκ Ώημκ ιαπμιέκδκ ηυκ Κθοηίμκ υ Κθοηίμξ
ήημ εζξ έη ηχκ Γζβάκηςκ θμκεοεείξ οπυ ηήξ Δηάηδξ δζ' άκδιιέκςκ δάδςκ
ή ηαη' άθθμοξ φπυ ημφ Ηθαίζημο δζά θθεβμιέκμο ζζδήνμο- ηαί υ Ώημξ
ιεηά ημφ Έθζάθημο ήζακ οζμί ημφ 'Αθςέςξ. Πενί αοηχκ ακαθένεηαζ υηζ
ήπείθδζακ κά εηενμκίζμοκ ηυκ Γία, έπζεέημκηεξ ηυ Πήθζμκ έπί ηήξ
Όζζδξ, έλζζμφ-κηεξ αοηά πνυξ ηυ φρμξ ημφ Όθφιπμο.
α) Τήκ Φμίαδκ δίπθα εζξ ηήκ Άζηενίακ ιαπμιέκδκ ή Φμίαδ ήημ
Τζηακίξ, ιήηδν ηήξ Λδημφξ, ή μπμία πνυ ημφ Απυθθςκμξ ηαηείπε ηυ
Μακηεΐμκ ηχκ Γεθθχκ, ηαί ή Αζηενία επίζδξ Τζηα-κίξ, εοβάηδν ημφ
Κμίμο ή ημφ Πυθμο ηαί ηήξ Φμίαδξ, αδεθθή ηήξ Λδημφξ, ιήηδν ηήξ
Δηάηδξ έη ημφ Γζυξ ηαί ημφ Ηναηθέμοξ, ζφγοβμξ δέ ημφ Πένζμο.
Καί εζξ ηάξ δφμ παναζηάζεζξ ή Δηάηδ εζξ ηήκ πνχηδκ ηαί ή Φμίαδ εζξ
ηήκ δεοηένακ πανίζηακηαζ κά ηναημφκ ιέ ηήκ δεγ-ζάκ είδμξ υπθμο ηαί κά
αάθθμοκ ηαηά ηχκ έπενςκ. Αί επελδβήζεζξ μιζθμφκ πενί είδμοξ ηζκυξ
άκδιιέκςκ δάδςκ ηί ηαηυκ υιςξ ήδφκαημ κά πνμλεκήζδ άκδιιέκδ δάδα
εζξ έκα πάκμπθμκ Πβα-κηα; Τυ επζπείνδια ημφημ, κμιίγς, θαίκεηαζ
άζηεΐμκ. Δάκ πανα-ηδνήζςιεκ πνμζεηηζηχξ θαίκεηαζ ηαεανά ηαί εζξ ηάξ
δφμ πενζπηχζεζξ, είδμξ ηζ, εά έθεβα, θθμβμαυθμο ζπήιαημξ ζςθήκμξ·
δζυηζ έιπνμζεεκ δζαηνίκεηαζ εοηνζκχξ πονίκδ θθυλ. 'Δηηυξ αοημφ δζα-
ηνίκμκηαζ δαηηφθζμζ ηέμμανεξ, ζοβηναημΰκηεξ ηάξ νάαδμοξ, έη ηςκ
μπμίςκ είκαζ ηαηεζηεοαζιέκμκ ηυ υπθμκ, απμθεφβμκηαξ μφης ηοπυκ
έηνδλζκ έη ηδξ ιεβάθδξ πζέζεςξ, πνμενπμιέκδξ έη ηςκ άκαθθεβμιέκςκ
αενίςκ. Τυ ιήημξ ηςκ υπθςκ ηοιαίκεηαζ ιεηαλφ 1,30 ηαί 1,40 ι., ηυ δέ
πάπμξ αοηχκ πενίπμο 0,08 εζξ ηδκ θααήκ έκχ εζξ ηυ πείθμξ 0,15 ι.
Μία ακάβθοθμξ άκαπανάζηαζζξ αηυιδ είκαζ ηδξ Λδημφξ, ή υπμζα
ιάπεηαζ ηυκ Τζηουκ δομηοπχξ δζαζχγεηαζ ιυκμκ ιένμξ ημφ υπθμο. "Ιζςξ
ή ανπζηή ιμνθή κά ζοιπενζεθάιαακε ηαί άθθεξ παναζηάζεζξ ιέ ηέημζα
υπθα, άθθά δοζηοπχξ έπμοκ ηαηα-αηναθή πενίπμο δεηαμηηχ...».
Ή ίδζα ή εκδοιαζία ηήξ εεάξ Αεδκάξ πνμλεκεί πνμαθδιαηζζιυ ζέ
υζμοξ αζπμθμφκηαζ ιέ ηήκ ιεθέηδ ηήξ «ιοεμθμβίαξ». Ή εεά Αεδκά
έθυκεοζε, υπςξ είκαζ βκςζηυ, ηήκ Αζβίδα, θμαενυ εδνίμ ζηήκ Φνοβία. Τυ
εδνίμ αοηυ, ηυ υπμζμ ιάθθμκ δέκ ήηακ ηαηά ηονζμθελία εδνίμ, άθθά
πζεακχηαηα ηάηζ άθθμ —ίζςξ ηάπμζμ θθμβμαυθμ υπθμ πμθφ
απμηεθεζιαηζηυ ηαί δναζηζηυ- έαβαγε άπυ ηυ ζηυια ημο θθυβεξ, πμφ
ηαηέηαζακ ηήκ Φνοβία13 ηαί υθα ηά δάζδ ιέπνζ ηήκ Ικδζηή. Ή Αεδκά,
άθμτ «έθυκεοζε» ηυ «εδνίμ» πενζεαθήεδ, έθυνεζε δδθαδή ηυ δένια ημο
βφνς άπυ ηυ ζηήεμξ ηδξ «άμα μεν ζκέπηρ ένεκα καί ηήρ θςλακήρ ηον
ζώμαηορ ππόρ ηοςρ ύζηεπον κινδύνοςρ, άμα δέ απεηήρ ςπόμνημα καί
δικαίαρ δόξηρ» [(δδθαδή : ηαί θυβς πνμζηαζίαξ ηαί πνμθοθά-λεςξ ημφ
ζχιαημξ άπυ ημφξ ιεηέπεζηα ηζκδφκμοξ ηαί ζοβπνυκςξ δέ πνυξ φπυικδζζ
ανεηήξ ηαί δίηαζδξ δυλαξ), Γζυδςνμο Σζηεθζχ-ημο Γ', 70, 3). Δπίζδξ ηυ
επίεεημ «Γλαςκώπιρ» ζδιαίκεζ ηήκ εεά πμφ έπεζ ιάηζα ηά υπμζα
άζηνάπημοκ, ηήκ εεά πμφ εβηθείεζ αζηναπέξ ζηά αθέιιαηα ηδξ, ηαί ημφημ
αεααίςξ δέκ είκαζ άζπεημ ιέ ηυκ μπθζζιυ ηαί ηίξ ζδζυηδηεξ ηήξ εεάξ. Ό
Όιδνμξ (ΙΛΙΑ-ΓΟΣ Δ, 745 ηαί Θ 389) ακαθένεζ βζά ηήκ Αεδκά: έρ δ'
όσεα θλόγεα ποζί βήζεηο, θνάζζξ ή υπμζα ιεηαθνάγεηαζ άπυ ηυκ Α.
Παπαβζάκκδ (Πάπονμξ, 1952 ηαί 1955) χξ έλδξ: «ακέαδηε θμζπυκ ζηυ
άνια πμφ θαιπμημπμφζε» άθθά πμφ εά ιπμνμφζε κά
13. Γι' αστό τόν λόγο ή Φρσγία (ονομάσθηκε «Κεκασμένη». Υπήρτε μάλιστα
καί έσώζετο μέτρι τής τοσρκικής κατακτήσεως μιά πόλις στά σύνορα Λσκαονίας
καί Φρσγίας πού λεγόταν Λαοόίκεια Κεκασμένη.
2
άπμδμεή πζό όνεά: αλέβεθε ινηπόλ ζηό θιεγόκελν άξκα... Αζζπύθμξ
ζηίξ «Δοιεκίδεξ» (827) ακαθένεζ όηζ ιόκμκ αύηδ από ημύξ εεμύξ
βκςνίγεζ ηά ηθεζδζά ημύ δςιαηίμο, δδθαδή ηόκ ηνόπμ, ηό ιέζμκ
ακμίβιαημξ ημύ δςιαηίμο ζηό όπμζμ είκαζ ζθναβζζιέκμξ ό ηεναοκόξ (έκ
θ ηεναοκόξ έζηζκ έζθναβζζιέκμξ). Μάθζζηα ζέ ιαηεδόκζηα κμιίζιαηα
απεζημκίγεηαζ κά ηναηή ζηό ανζζηενό ιέκ πένζ αζπίδα, ζηό δελζό δέ
ηεναοκό. "Οιμζα ζπεδόκ άπεζηόκζζζ ζοκακηάιε ηαί ζηά κμιίζιαηα ηςκ
Αεδκαίςκ, ηςκ Ηπεζνςηώκ, ηςκ Λμηνώκ, ηςκ οναημζίςκ, ηάπμζςκ
Ρςιαίςκ Αοημηναηόνςκ ηαί άθθςκ. "Αθθςζηε ηαί ηό δόνο, ηό μπμίμ
έπαθθε ζηό πένζ ηδξ, ηαί έη ημύ μπμίμο ώκμιάζεδ Παιιάο, δέκ οπμκμεί
ηίπμηε άθθμ, πανά ηόκ ηεναοκό.
Δπίζδξ ηά πάνα πμθθά επίεεηα ηδξ εεάξ πμύ έπμοκ ζπέζζ ιέ ηίξ
πμθειζηέξ ηδξ ζηακόηδηεξ, εά πνέπεζ κά πνμαθδιαηίζμοκ ηόκ ενεοκδηή,
δζόηζ αζθαθώξ ηάηζ ηνύαεηαζ πίζς άπ' όθα αοηά. Δπίζδξ ή ίδζα ή εεά
εεεςνείημ όηζ πνώηδ έδίδαλε ηήκ ημνκεο-ηζηή, βθοπηζηή ηαί έβηαοζηζηή,
ηαί ιέ ηόκ "Ηθαζζημ, ζύιθςκα ιέ όζα ακαθένεζ ό "Οιδνμξ,
ηαηεζηεύαζε δζάθμνα ανβονά ηαί πνοζά ηαθθζηεπκήιαηα. Ή εεά Αεδκά
επίζδξ άκεηάθορε ηήκ ένζμονβία ηαί ζύιθςκα ιέ ηήκ πανάδμζζ, ό
Γακαόξ, ιέ ηήκ αμήεεζα ηδξ ηαηεζηεύαζε πνώημξ πεκηδηόκημνμ ηαί μζ
Ανβμκαοηαζ ηήκ εαοιάζζα «Ανβώ», έκα πθμίμ ηεθείςξ δζαθμνεηζηό άπό
ηά βκςζηά (Πενί ημύημο βίκεηαζ θόβμξ ζέ ζδζαίηενμ ηεθάθαζμ). Θά
πνέπεζ όιςξ κ' άκαθενεή ηαί ηό έλδξ: "Οηακ ό ανπζηέηηςκ Μκδζζηθήξ
έηηζγε ηά Πνμπύθαζα, έπεζε άπό ηό ζηνίςια (δδθαδή ηήκ ζηαθςζζά) ηαί
έηναοιαηίζεδ ζπεδόκ εακάζζια, ήηακ δέ ζέ ηόζμ απεθπζζηζηή
ηαηάζηαζζ, ώζηε μί ζαηνμί είπακ ζδηώζεζ ρδθά ηά πένζα ηαί ηόκ είπακ
εβηαηαθείρεζ.
Τόηε ή Αζελά παξνπζηάζζεθε ζέ όλεηξν ζηόλ Πεξηθιή θαί ηνλ
ππέδεημε ηόλ ηξόπν κέ ηόλ όπνην ό Μλενηθιήο ζά επαλεξρόηαλ ζηελ δωή.
Αθμύ βζαηνεύεδηε ό Μκδζζηθήξ ακήβεζνε ό Πενζηθήξ ημκηά ζηά
Πνμπύθαζα, πνόξ άκάικδμζ ημύ εαοιαζημύ βεβμκόημξ, ηό πάθηζκμ
άβαθια ηδξ Αεδκάξ Όβζείαξ (Πθμοηάνπμο Βίμξ Πενζηθέμοξ 13).
διεζςηέμκ όηζ ηό αάενμ ημύ αβάθιαημξ αοημύ ηαί ή αθζενςιαηζηή
επζβναθή ζώγμκηαζ αηόιδ έηεΐ, όπμο ό πενίθδιμξ πμθζηζηόξ ηαί
ζηναηδβόξ ηώκ Αεδκαίςκ, έζηδζε ηό άβαθια ηδξ εεάξ.
1
Ρζζπέκ, πνμαθδιαηζγόιεκμξ βζά ηό είδμξ ηδξ εκδοιαζίαξ ηαί ημο
μπθζζιμύ ηδξ εεάξ ηαζ εηθνάγμκηαξ ηδκ βκώιδ πμθθώκ ενεοκδηώκ
μιμθμβεί όηζ: «Δίκαζ δύζημθμκ κ' άπμζαθδκίζςιεκ πώξ αηνζαώξ
έθακηάγεημ ηδκ Αζβίδα ό πμζδηήξ ηδξ Ίθζάδμξ: δένια αίβόξ, αζπίδα ή
εώναηα; ύιθςκα ιε ηάξ πενζβναθάξ πμύ έπμιεκ, ήιπμνμύιεκ κά
θακηαζεώιεκ ηήκ αζβίδα ώξ είδμξ έπακςθμνίμο, ζηεπαζιέκδκ άπό
θέπζα, ιέ θίδζα βύνς-βύνς ηαί ηό Γμνβόκεζμκ εζξ ηό ιέζμκ. Ή εεά ηήκ
έννζπηε εζξ ημύξ ώιμοξ ηδξ, ηαηά ηνόπμκ ώζηε κά ηαθύπηεηαζ ηαί εκ
ιένμξ ημύ ζηήεμοξ ηδξ· ηό ΰπόθμζπμκ έηνέιαημ εζξ ηά κώηα ηδξ, ηήκ δέ
άηνακ ή εεά ηήκ έηναημΰζε πενζηοθζβιέκδκ εζξ ηό άνζζηενόκ πένζ ηδξ,
ώζηε κά ήιπμνή κά ηήκ πνδζζιμπμζή ηαί ώξ αζπίδα. διεζςηέμκ όηζ
ηαηά ηόκ "Οιδνμκ ηαί ημύξ ζοβπνόκμοξ ημο ό ηύνζμξ πνμμνζζιόξ ηδξ
αζβίδμξ ήημ κά πνδζζιμπμζήηαζ ώξ αζπίξ».
"Οιςξ είκαζ απαναίηδημ κά δμύιε πώξ αηνζαώξ πενζβνάθεζ ηήκ
αζβίδα ό ιδνμξ ηαί ηήκ όπμζα πνδζζιμπμζμύζε ηαί ή Αεδκά: «'Αιθί
δ' άν' ώιμζζζ αάθεη' αζβίδα εοζζακόεζζακ / δεζκήκ, δκ πενί ιέκ πάκηδ
Φόαμξ έζηεθάκςηαζ, / έκ δ' Ένζξ, έκ δ' 'Αθηή, έκ δέ ηνοόεζζα Ίςηή, /
έκ δέ ηε Γμνβείδ ηεθαθή δεζκμΐμ πεθώ-νμο / δεζκή ηε ζιενδκή ηε, Γζόξ
ηέναξ αίβζόπμζμ» (ΙΛΙΑΓΟ Δ, ζηίπ. 738-742) Γδθαδή: «Πνώηα έννζλε
ζημοξ ώιμοξ ηδξ ηήκ θμοκηςηή αζβίδα ημο ηήκ ηνμιενή, πμύ ηήκ
ηοηθώκεζ άπό πακημύ ό Φόαμξ (θοβή), ηαί πμύ ήηακ ιέζα ηδξ ή "Δνζδα
ηαί ή Γύκαιδ ηαί ή "Δθμδμξ ή παβενή, ηζ' αηόια ηό θμαενό ηαί
θνζηαθέμ ηεθάθζ ηδξ Γμνβμύξ, πμύ είκαζ ηέναξ άβνζμ ηαί θμαενό
ζδιείμ ημύ αίβζδμθόνμο Γία» (ιεηάθναζζξ Α. Παπαβζάκκδ,
«Πάπονμξ» 'Δκ Αεήκαζξ 1952).
Σήκ αζβίδα ιάθζζηα ή βθαηώπζξ Αεδκά ηήκ δίκεζ ηαί ζηόκ Απζθθέα
βζά κά ηνέρδ ζέ θοβή ημύξ Σνώεξ ηαί κά ιπμνέζμοκ μί Απαζμί κά
πάνμοκ ηόκ κεηνό Πάηνμηθμ. Ακαθένεζ ό "Οιδνμξ: «... Απζθθέαξ
ζδηώεδηε πάκς ημύ Γία ό θίθμξ· βύνς άπ' ημύξ ζζπονμύξ ώιμοξ ημο
ημύ αάγεζ ή Αεδκά ηήκ ηνμζζςηή αζβίδα ηζ' μθόβονα ηό ηεθάθζ ημο ηό
ζημθίγεζ ι' έκα πνοζό ζύκκεθμ ή εεζμ-ηάηδ, ηζ' άπ' ηό ζώια ημο ηάκεζ
κ' ακαπδδά ιζά θθόβα όθμ θάιρδ. Κζ' όπςξ όηακ ηαπκόξ ζδηώκεηαζ
άπό ιία πόθδ ηζ' ακεααίκεζ ζηά ύρδ ημύ αζεένα, άπό κδζί ιαηνζά πμύ
ηόπμοκ επενμί γςζιέκμ, ηζ' άκενςπμζ ιέζα έηεΐ δζαβςκίγμκηαζ ζέ
άβνζα ιάπδ
2
όιε ηήλ κέξα άπ' ηό θάζηξν ηεο πόιεο ηνπο· θη' όηαλ δύζε ό ήιηνο
θαίγνληαη θσηηέο ή κηά πίζσ ζηελ άιιε θαί ςειά κέ όξκή
αλαπεδά ή ιάκςε γηά ηνύο πεξηνίθνπο, λά ηήλ δνπλ, κήπσο
θηάζνπλε κέ ηά θαξάβηα ηνπο λά ηνύο γιπηώζνπλ άπό ηήλ ζπκ-
θνξά- έηζη θη' άπό ηό θεθάιη ηνύ Αρηιιέα κηά ιάκςε έθζαλε ζηόλ
αηζέξα. Ιη ήξζε απηόο θαί ζηάζεθε πάλσ ζηήλ ηάθξν καθξηά άπό
ηό ηείρνο, κά δελ αλακείρζεθε κέ ηνύο Αραηνύο γηαηί ζεβόηαλ ηήλ
ζνθή ζπκβνπιή ηεο κάλλαο ηνπ- έθεΐ θαζώο ζηάζεθε έβγαιε κηά
θσλή θαί ρσξηζηά έθξαύγαζε ή Παιιάο Αζελά- θαί κέζα ζηνπο
Σξώεο ζήθσζε έλα ζόξπβν αλέθθξαζην. Ιη' όπσο όηαλ γίλεηαη
ερεξή ή θσλή, ζάλ βνπΐμε κηά ζάιπηγγα έμ αίηηαο
θαηαζηξεπηηθώλ έρζξσλ, πνύ πεξίδσζαλ κηά πόιε, έηζη βνπεξή
έγηλε θη' ή θσλή ηνύ εγγνλνύ ηνύ Αηαθνύ.
Ιαί κόιηο απηνί άθνπζαλ ηήλ θσλή ηνύ Αίαθίδε πνύ θνπ-
δνύληδε ζάλ ραιθόο, ζ' όινπο ηνπο ηαξάρζεθε ή ςπρή- θαί η'
άινγα κέ ηίο όκνξθεο ραίηεο πξόο ηά πίζσ γπξλνύζαλ η' άξκαηα-
γηαηί πξναηζζάλνληαλ ζηήλ ςπρή ηνπο ζπκθνξέο- θη' νί
άξ-καηειάηεο ράζαλε ηό κπαιό ηνπο, ζάλ είδαλ ηήλ δσεξή
θιόγα λά θαίε θνβεξά πάλσ άπό ηό θεθάιη ηνύ κεγαιόςπρνπ
Πειείδε- απηήλ ηήλ έθαλε λά θαίε ή ιακπξόθζαικε ζεά Αζελά.
Σξεηο θνξέο πάλσ άπό ηήλ ηάθξν θξαύγαζε δπλαηά ό ζετθόο
Αρηιιέαο θαί ηξεηο θνξέο νη Σξώεο θη' νί μαθνπζηνί ηνπο ζύκκαρνη
έπεζαλ ζέ ηάξαρν- έθεΐ ηόηε ράζεθαλ αθόκε δώδεθα άξηζηνη
άληξεο θάησ άπό ηά ίδηα ηνπο η' άξκαηα θαί κέ ηά ίδηα ηξσηθά
θνληάξηα...» (ΘΚΘΑΔΟ , ζηίρ. 203-231).
"Οπσο πξνθύπηεη άπό ηήλ πεξηγξαθή ηνύ Όκεξνπ ή αηγίδα
ήηαλ έλα ηζρπξόηαην όπιν θαί θπζηθά αλώηεξν θαί κή
ζπγθξηλόκελν κέ θαλέλα άπό ηά ζύγρξνλα όπια. Ό θαπλόο θαί ή
θσηηά θαί ηδίσο ή θνβεξή θιόγα πάλσ άπό ηό θεθάιη ηνύ ήξσνο
Άρηι-ιέσο πνύ εμέδηδε ή αηγίδα, θαζηζηνύλ απηή κνλαδηθή ζηό
είδνο ηεο θαί βεβαίσο έλα ηειεηόηαην θαί άπνηειεζκαηηθώηαην
όπιν. "Ελα άπό ηά απνηειέζκαηα ηεο ρξήζεσο ηεο ήηαλ θαί ή
πξό-θιεζηο παληθνύ θαί άιινθξνζύλεο ζηνπο ερζξνύο ώζηε λά
εμνληώλνληαη κεηαμύ ηνπο...
Ή αηγίδα, όπσο αλαθέξζεθε, έρξεζηκνπνηεΐην θαί άπό ηόλ
Απόιισλα, ό όπνηνο θαηά ηόλ Σξσηθό πόιεκν ήηαλ κέ ηό κέξνο
ηώλ έρζξσλ ηώλ Αραηώλ. Ιαη' εληνιή ηνύ Δηόο, ζέ θάπνηα
1
θάζη ηεο πνιεκηθήο άλακεηξήζεσο Σξώσλ θνά Αραηώλ, ό Φνίβνο
Απόιισλ έιαβε άπό ηά ρέξηα ηνπ παηέξα ηνπ ηελ αηγίδα γηά λά ηελ
ρξεζηκνπνίεζε ελαληίνλ ησλ Αραηώλ. Ό Ζεύο δίλνληαο ηελ ζηόλ
Φνίβν ηνπ είπε κεηαμύ άιισλ: «Λόλν ζπ πάξε ζηά ρέξηα ζνπ ηελ
αηγίδα ηήλ θξνζζσηή (αίγίδα ζπζζαλόεζζαλ) πνύ ζείνληαο ηελ
δπλαηά ζά θάκεο ηνύο γελλαίνπο Αραηνύο λά θύγνπλ» (ΘΚΘΑΔΟ
Ο, ζηίρ. 229-230). 'Από ηά ιόγηα απηά ηνπ Δηόο πξνθύπηεη θαί θάηη
άιιν: ό,ηη ή αηγίδα ήηαλ θάηη πνύ έζείεην δπλαηά θαί πξνμελνύζε
θπγή ζηνπο ερζξνύο... "Ελα άιιν επίζεο ραξαθηεξηζηηθό ζηνηρείν
πνύ ζπλδέεηαη κέ ηήλ αίγίδα είλαη ή έκθάληζηο ελόο πεξηέξγνπ
λέθνπο γύξσ άπό εθείλνλ πνύ ηήλ ρξεζηκνπνηεί (βιέπε πηό πάλσ
ρξήζη αηγίδνο άπό ηόλ Αρηιιέα). "Αο δνύκε ινηπόλ ηί ζπλέβε κέ ηήλ
αίγίδα πνύ έρξεζηκνπνίεζε ό Φνίβνο Απόιισλ θαηά ηώλ Αραηώλ:
«Οί Σξώεο ηόηε ζπκππθλσκέλνη ώξκεζαλ κπξνο θαί πξώηνο
πήγαηλε ό "Εθηνξαο θάλνληαο βήκαηα κεγάια- εκπξόο ηνπ βάδηδε ό
Φνίβνο Απόιισλ ηπιηγκέλνο ζηνπο ώκνπο ηνπ κέ λέθνο θαί θξάηαε
ηήλ πνιεκηθή αίγίδα, ηήλ θνβεξή, ηήλ θξνζζσηή θη νιόιακπξε, πνύ
όπσο μέξνπκε, ό ραιθηάο "Ηθαηζηνο ηήλ έδσζε ηνύ Δία λά ηήλ
θξα-ηάε γηά λά θέξλε παληθό ζηνπο άλδξεο- απηήλ ινηπόλ θξαηώ-
ληαο εθείλνο ζηά ρέξηα ηνπ κπήθε έπί θεθαιήο ηνύ ζηξαηνύ... "Οζν
βαζηνύζε αθνύλεηε ζηά ρέξηα ηνπ ηήλ αίγίδα ό Φνίβνο Απόιισλ, ζ'
όιν απηό ηό δηάζηεκα πεηύραηλαλ ηά βέιε θαί ηνύο δύν ζηξαηνύο
θη' έπεθηαλ άλδξεο. Λά ζάλ θνίηαμε θαηά πξόζσπν ηνύο Δαλανύο,
κέ ηά γνξγά ηά άινγα, θη έζεηζε ηήλ αίγίδα θη' αθόκε έθώλαμε πνιύ
δπλαηά θη' ό ίδηνο, παξάιπζε ηήλ ςπρή ηνπο ζηά ζηήζηα θη'
έιεζκόλεζαλ ηήλ αθξάηεηε όξκή ηνπο. Ιη' όπσο δύν ζεξηά
ζθνξπίδνπλ έλα πιήζνο βόδηα ή θνπάδη πξόβαηα κεγάιν πέθηνληαο
μαθληθά ζηό ζθνηάδη ηεο άζέιελεο λύρηαο, όηαλ ό βνζθόο ιείπε
άπό θνληά ηνπο, όκνηα θη' νί Αραηνί άλαλδξα ζθνξπίζηεθαλ γηαηί ό
Απόιισλαο ηνύο μεζήθσζε ζέ θπγή θαί ζηνπο Σξώεο θαί ζηόλ
"Εθηνξα έδηλε δόμα...» (ΘΚΘΑΔΟ Ο, ζηίρ. 306-311, 318-327).
Είλαη επίζεο βέβαην, όηη ή αίγίο ήηαλ άπό κέηαιιν, άθνύ
θαηαζθεπάζζεθε άπό ηόλ "Ηθαηζην. ηό «ΟΛΗΡΘΙΟ ΚΕΞΘΙΟ»
ηνύ I. Παληαδίδε («ΕΚΕΤΘΕΡΗ ΙΕΨΘ», Δεθ. 1999) αλαθέξεηαη
νηό ιήκκα «ΑΘΓΘ»: «Ούησο έθαιεΐην ή ζθνηεη-
2
κή ηαί θμαενά ημο Γζυξ αζπίξ, ή φπυ ημΰ Ηθαίζημο έη ιεηάθθμο
θζθμηεπκδεεΐζα, Ο 308, ηαί ιέ 100 πνοζμφξ εοζζά-κμοξ
ημζιδεεΐζα «εζξ θυαμκ ακδνχκ»... Δίκε ηυ ζφιαμθμκ ηδξ εοέθθδξ
ηαί ηαηαζβίδμξ. (Πανάβεηαζ είηε έη ημο ασλ ηαί ζδιαίκεζ δένια
αίβυξ, δζυηζ χξ ημζαφηα είημκζηχξ έθακηάγμκημ ηά ζημηεζκά κέθδ,
είηε έη ημτ άσλ = ηαηαζβίξ, αιθμηένςκ έη ημΰ άΐζζς
παναβμιέκςκ)...»
ηυ ζδιείμ αοηυ δοκάιεεα κά δζαηοπχζςιε ηήκ έλδξ ζμαανή
ηαί πεζζηζηή άπμρζ: Μήπςξ ιεηαλφ ηχκ ζενχκ υπθςκ ηά υπμζα
πνδζζιμπμζήεδηακ εκακηίμκ ηςκ ζενυζοθςκ Πενζχκ ηαί Κεθηχκ αημφξ
Γεθθμφξ, ήηακ, ηαηά ηφνζμ θυβμ, ή αίβίξ; Βθέπμιε ηζ έδχ εεμί ηαί διίεεμζ
(ημπζημί ήνςεξ) κά επειααίκμοκ ηαί κά θαιαάκδ πχνα ηαί ζηίξ δφμ
πενζπηχζεζξ, ιζά οπενθοζζηή, εάθεβε ηακείξ, ζφβηνμοζζ, εκ ιέζς αζθκίδζςκ
ανμκηχκ, ηεναοκχκ, ηαί ηαηαζβίδςκ. Μήπςξ αηυιδ ή αίβίξ
έπνδζζιμπμζήεδ ηαί εκακηίμκ ηχκ ζενυζοθςκ Φθεβοχκ ηαί ζδίςξ ηαηά ημτ
ααζζθέα ημοξ Φυναακημξ πμφ ηάδηε ζηήκ εέζζ Γνουξ ή Σνεζξ Κεθαθαί ημτ
Κζεαζνχκμξ απυ θςηζά πμφ ήθεε απυ ηυκ μονακυ ηαί ηήκ μπμία ελαπέθοζε
υ Απυθθςκ, υ υπμζμξ, χξ βκςζηυκ, πνδζζιμπμζμφζε ηήκ αζβίδα, δακεζγυ-
ιεκμξ αοηήκ απυ ηυκ παηένα ημο Γία;
Θά πνέπεζ κά ακαθένμοιε ηαί ιζά άθθδ, μιμθμβμοιέκςξ
εηπθδηηζηή ζδζυηδηα ηδξ αζβίδμξ: "Οηακ υ Άπζθθεφξ έζενκε ηυ
πηχια ημτ "Δηημνμξ άπυ ηυ άνια ημο, «υ 'Απυθθςκ
ζπθαβπκζ-γυηακ ηυκ άκδνα, άκ ηαί πεεαιέκμκ, ηζ' έδζςπκε άπυ ηυ
ημνιί ημο ηάεε παναιυνθςζδ, ΥΧ μθυηθδνμ ηυκ ζηέπαγε ιέ ηήκ
πνοζή ημο αζβίδα, ιήπςξ ηυκ βδάνδ, υπςξ ηυκ έζενκε εηείκμξ»
(ημσμ δ' 'Απυθθςκ πάζακ άεζηείδκ άπεπε πνμΐ, θχη' έθεαίνςκ ηαί
ηε-εκδυηα πεν· πενί δ' αίβίδζ πάκηα ηάθοπηεκ πνοζείδ, σκα ιή ιζκ
άπμδνΰθμζ έθηοζηάγςκ, ΙΛΙΑΓΟ Ω, ζηίπ. 18-21).
Ό Θευδςνμξ 'Αλζχηδξ ζηυ αζαθίμ ημο «ΑΡΓΩ» οπμζηδνίγεζ
ιεηαλφ άθθςκ βζά ηήκ αζβίδα ηά έλδξ: Συ ιοζηήνζμ ηήξ Αζβίδαξ
(πέπθμο, ζημθήξ) βίκεηαζ πζυ ηαηακμδηυ, υηακ παναηδνήζμοιε ηυ
ηεθεημονβζηυ ημτ πέπθμο ηήξ Αεδκάξ, ζηήκ εμνηή ηχκ Πα-
καεδκαίςκ. Ή ηεθεηή ημτ πέπθμο πνμδβεΐημ ηχκ 'Αννήηςκ ιο-
ζηδνίςκ ηαί ηυ πέπθμ ηαηαζηεοαγυηακ άπυ ιαθθί, πνυξ άκά-ικδζζ
ημΰ Χνοζυιαθθμο δέναημξ. ηυ ηέθμξ ζέ ιία ζοιαμθζηή
1
ί'κένβεζα ημο ζοκδέζιμο ημο πέπθμο ιέ ηυ δθζαηυ πθμίμ, ηυ
ηνειμφζακ ζηυκ ζζηυ ημο πθμίμο ηδξ πμιπήξ, ηυ υπμζμ ακέααγακ
ζηδκ Άηνυπμθζ ιέ εζδζηά ακορςηζηά ιδπακήιαηα.
Δίκαζ ακαβηαίμ υιςξ κά έπακέθεςιε εζξ ηά ημο Σνςσημΰ
πμθέιμο, δζυηζ αοηυξ, υπςξ ηαεέκαξ ακηζθαιαάκεηαζ, δεκ ήηακ έκαξ
ζοκδεζζιέκμξ πυθειμξ, άθμτ ζέ αοηυκ έθααακ ιένμξ εεμί ηαί
ζοκέαδζακ ανηεηά πανάδμλα. "Οπςξ ακεθένεδ πνμδβμοιέκςξ έκα
πνοζυ ζφκκεθμ πενζέααθθε ηυκ Απζθθέα υηακ θμνμτζε ηδκ αζβίδα
ηαί επίζδξ έκα άθθμ κέθμξ έηάθοπηε ηυκ Απυθθςκα βφνς άπυ ημοξ
χιμοξ ημο, υηακ ηζ αοηυξ έθενε ηήκ αζβίδα. Συ πανάδμλμ αοηυ
κέθμξ, ηυ ζοκακημφιε ηαί ζέ άθθα βεβμκυηα ημφ Σνςζημφ πμθέιμο.
"Οηακ υ Γζμιήδδξ έηναοιάηζζε ηήκ... Αθνμδίηδ (ζημοξ
ηναοιαηζζιμφξ... ηςκ εεχκ εά ακαθενεμφιε έκ ζοκεπεία) ηαί
πνμζπάεδζε κά ζημηχζδ ηυκ βζυ ηδξ Αζκεία, ηυηε «ηυκ έζςζε υ
Φμίαμξ Απυθθςκ ζηεπάγμκηαξ ημκ ιέ ιζά ιαφνδ ηαηαπκζά (ιέ έκα
ιαφνμ ζφκκεθμ) ιήκ ηυκ πηοπήζδ ηάπμζμξ άπυ ημφξ Γακαμφξ,
πμΰπμοκ ηά βνήβμνα άθμβα, ιέ ηυ ημκηάνζ ημο ζηά ζηήεδ ηαί ημφ
πάνδ ηήκ γςή» (ηαί ηυκ ιέκ ιεηά πενζίκ ένφζαημ Φμίαμξ Απυθθςκ
ηοακέδ κεθέθδ, ιή ηζξ Γακαχκ ηαποπχθςκ παθηυκ έκί ζηήεεζζζ
ααθχκ έη εοιυκ έθμζημ, ΙΛΙΑΓΟ Δ, ζηίπ. 344-346).
Ό Φμίαμξ Απυθθςκ επειααίκεζ ηαί πάθζ, υηακ υ Πάηνμηθμξ
έθυκεοζε ημφξ Σνχεξ ηαί ζημνπμφζε ηυκ υθεενμ ζέ αοημφξ.
ηνέθεηαζ εκακηίμκ ημφ ήνςμξ χξ έλδξ: «ζηεπαζιέκμξ ι' έκα ποηκυ
ζφκκεθμ (ήένζ βάν πμθθή ηεηαθοιιέκμξ) ήθεε ηαί ηυκ ζοκάκηδζε-
ηαί ζηάεδηε πίζς ημο ηαί ημφ πηφπδζε ιέ ηήκ παθάιδ ηήκ νάπδ ηαί
ημφξ πθαηζμφξ ημο χιμοξ, πμφ ηά ιάηζα ημο ζηνζθμβφνζζακ. Κζ' άπυ
ηυ ηεθάθζ ημο έννζλε ηάης ηυ ηνάκμξ υ Φμίαμξ Απυθθςκ ηζ' υπςξ
ηοθζυηακ ιπνμξ ζηά πυδζα ηςκ άθμβςκ ηυ πνμζςπζδμθυνμ ηνάκμξ
άπμθυβαε, ηζ' μί ηνίπεξ πμφ 'πε ημφ σππμο ιμθφκεδηακ άπυ ηά
αίιαηα ηαί ηίξ ζηυκεξ· πνίκ αέααζα δέκ ήνιμγε κά ιμθφκεηαζ άπυ ηίξ
ζηυκεξ ηυ ηνάκμξ αοηυ, άθθά πνμθφθαβε ηυ ηεθάθζ ηαί ηυ βθοηυ
ιέηςπμ εκυξ εείμο ακδνυξ, ημφ Απζθθέα- ηαί ηυηε υ Γίαξ ηυ 'δςηε
ζηυκ "Δηημνα κά ηυ θμνή ζηυ ηεθάθζ ημο, βζαηί έθεακε ή χνα ημφ
παθαζιμφ ημο. Κζ' υθμ ηυ ημκηάνζ ηυ ιαηνυζηζμ έζπαζε ζηά πένζα
ημο, ηυ αανφ, ηυ ιεβάθμ ηαί ζηένεμ, ηυ έθςδζαζιέκμ ιέ παθηυ- ηζ
άπυ ημφξ χιμοξ ημο έπεζε πάις ιέ ηυ θμονί ή αζπίδα... ημφ 'θοζε
ηαί ηυκ
2
εώναηα ό βζόξ ημο Δία ααζζθζάξ 'Απόθθςκ ηαί ημΰ 'νεε ζύβποζδ
ζηό ιοαθό ηαί πανέθοζακ ηάης ηά θαιπνά ιέθδ ημο, ηζ' έιεζκε
έηεαιαμξ...» (ΙΛΙΑΔΟ Π, ζηίπ. 788-806).
Έηημξ άπό ηό πενίενβμ αοηό κέθμξ ιέ ηό όπμζμ έηαθύπηεημ ό
'Απόθθςκ έπμιε κά παναηδνήζςιε ηαί ηά έλδξ: Γζά κά κζηδεή ηαί
κά θμκεοεή ό Πάηνμηθμξ, έπνεπε κά έπέιαδ ό Φμίαμξ, έκαξ εεόξ,
άθμΰ ηά όπθα ηαί ηήκ πακμπθία πμύ είπε ό Πάηνμηθμξ ζέ αοηή ηήκ
θάζζ ηδξ ιμζναίαξ ζοβηνμύζεςξ, άκδηακ ζηόκ Απζθθέα ηαί ήζακ ηά
δώνα πμύ είπακ ηάκεζ μί μονάκζμζ εεμί ζηόκ παηένα ημκ Πδθέα ηαηά ημοξ
βάιμοξ ημο ιέ ηήκ Θέηζδα...
Μεηά ηόκ θόκμ ημύ Παηνόηθμο άπό ηόκ 'Έηημνα ηαί ιέ ηήκ
αμήεεζα ημΰ εεμύ Απόθθςκμξ, βύνς άπό ηήκ ζμνό ημο θίθμο ημΰ
Άπζθθέςξ, δζελήβεημ ιζά ζθμδνή ζύβηνμοζζξ ιεηαλύ ηςκ Απαζώκ
ηαί ηςκ Σνώςκ. Αοηήκ ηήκ θοζζώδδ ιάπδ πνμεηάθεζε ή
βθαοηώ-πζξ Αεδκά ηαί ζδμύ πώξ: «Πάθζ πάκς άπό ηόκ Πάηνμηθμ
είπε άπθςεή ιάπδ θοζζώδδξ, θμαενή, πμύ δάηνοα βέκκδζε πμθθά,
βζαηί άκαρε ή Αεδκά ηήκ θζθμκεζηία άπό ηόκ μονακό
ηαηεααίκμκηαξ· βζαηί ηήκ έζηεζθε ό ανμκηόθςκμξ Δίαξ κά λεζδηώζδ
ημύξ Δακαμύξ- ηί άθθαλε δά ή βκώιδ ημο. Κζ' όπςξ άπό ηόκ μονακό
ηεκηώκεζ ό Δίαξ ηό θςηεζκό ηόλμ ημο βζά ημύξ ακενώπμοξ, κά βίκδ
ζδιάδζ ή πμθέιμο ή παβενμύ πεζιώκα, πμύ παύεζ θοζζηά ημύξ
ακενώπμοξ πάκς ζηήκ βδ άπό ηά ένβα ημοξ, ηαί εθίαεζ ηά ενέι-
ιαηα, όιμζα ηζ' αοηή ιέ θςηεζκό κέθμξ άθμΰ ζηεπάζηδηε (ώξ ή
πμνθονέ]] κεθέθδ ποηάζαζα έ αοηήκ), πώεδηε ζηό πθήεμξ ηςκ Απαζώκ
ηαί λάκαρε ηάεε άκδνα» (ΙΛΙΑΔΟ Ρ, ζηίπ. 543-552).
"Εκα άθθμ πανάδμλμ ζοιαάκ ημύ Σνςζημύ πμθέιμο ήηακ ή μιίπθδ
πμύ έζηέπαγε ημύξ Απαζμύξ ηαί ηά άθμβα ημοξ ηαί πμύ δεκ ημύξ επέηνεπε
ηήκ μναηόηδηα ηαί ηήκ δοκαηόηδηα ηήξ ιάπδξ. Ό Αίαξ ό Σεθαιώκζμξ
ακαθμβζγόιεκμξ ηό πμζμξ εά άκαβ-βείθδ ζηόκ Απζθθέα ηόκ εάκαημ
ημύ αδεθθζημύ ημο θίθμο Παηνόηθμο έθεβε ηά έλδξ: «Άιπμηε κά
ανζζηόηακ έκαξ ζύκηνμθμξ, πμύ κά πήβαζκε βνήβμνα κά άκαββείθδ
αοηά ζηόκ βζό ημΰ Πδθέα, βζαηί δέκ πζζηεύς πώξ άημοζε αοηόξ ηήκ
εθζαενή είδδζδ, όηζ πάεδηε ό αηνζαόξ θίθμξ ημο. Αθθά πμοεεκά δέκ
ιπμνώ κά ζδώ ηέημζμκ άπό ημύξ Απαζμύξ· βζαηί ζηεπάγμκηαζ ιέ μιίπθδ
όιμζα ηαί αοημί ηαί μί ίππμζ ημοξ (ήένζ βάν ηαηέπμκηαζ όιςξ αοημί ηε ηαί
ίππμζ). Αθθά παηένα Δία, απάθθαλε άπό ηήκ όιί-
1
πθδ ημύξ βζμοξ ηςκ Απαζώκ, ηαί ηάιε αζενία, ηαί δώζε κά ζδμύιε ιε
ηά ιάηζα ιαξ· ηζ' άκ βίκδ θώξ παθάθζ, άξ ιαξ ηαηαζηνέ-ρδξ, άθμύ
δά ζμο 'καζ εοπάνζζημ έηζζ». Αοηά είπε, ηζ' ό παηέναξ ηόκ πόκεζε,
πμύ 'ποκε δάηνοα- ηζ' εοεύξ ζηόνπζζε ηζ' απμιάηνοκε ηδκ μιίπθδ ηζ'
έθαιρε άπό πάκς ό ήθζμξ ηζ' αηόια έθά-κδηε όθδ ή ιάπδ (...αύηίηα
δ' ήένα ιεκ ζηέδαζεκ ηαί άπώζεκ όιίπθδκ, ήέθζμξ δ' έπέθαιρε, ιάπδ
δ' έπί πάζα θαάκεδ·)...» (ΙΛΙΑ-ΔΟ Ρ, ζηίπ. 640-650).
Επίζδξ αθέπμιε όθμοξ ημύξ εεμύξ κά θμνμύκ όπςξ ακαθένεζ ό
"Οιδνμξ, βύνς άπό ημύξ ώιμοξ ημοξ «ζύκκεθμ αδζαπέναζημ»: ηδκ
ναρςδία Τ ηδξ Ίθζάδμξ, ό εεσηόξ πμζδηήξ ακαθένεζ όηζ ό Πμζεζδώκ
ηαί μί άθθμζ εεμί έηάεζζακ ζηά Ηνάηθεζα ηείπδ ηδξ Σνμίαξ ηαί
πενζεαθήεδζακ ζημοξ ώιμοξ ζύκκεθμ αδζαπέναζημ («"Εκεα
Πμζεζδάςκ ηαη' άν' έγεημ ηαί εεμί άθθμζ, άιθί δ' άν' άννδηημκ
κεθέθδκ ώιμζζζκ έζακημ»).
Έ είκαζ θμζπόκ ή κεθέθδ αοηή; "Επεζ ζπέζζ ιέ ηήκ αζβίδα ή ιέ
ηάπμζμ άθθμ ζενό όπθμ;
Ό ααζζθεύξ ηδξ Πύθμο Νέζηςν ελζζημνώκηαξ ζηόκ Πάηνμηθμ ηά
παθαζά ηαημνεώιαηα ημο ηαηά ηόκ πόθειμ ιεηαλύ Ποθίςκ ηαί
Ηθείςκ (Έπεζώκ), ακαθένεηαζ, ιεηαλύ άθθςκ, ηαί ζηήκ εαοιαζηή
ζςηδνία ηώκ δζδύιςκ βζώκ ημύ "Αηημνμξ, άπό ηόκ Πμζεζδώκα. Οί
δίδοιμζ αοημί, ό Εκνκημξ ηαί ό Κηέαημξ ακαθενόιεκμζ άθθμηε ιέ ηό
παηνςκοιζηό ημοξ Άηημνίςκε (ζηόκ δοζηό ανζειό), άθθμηε δέ ιέ ηό
ιδηνςκοιζηό ημοξ Μμθίμκε ήζακ βζμί ημύ Άηημνμξ, βζμύ ημύ
Αίμθίδμο Αδσόκμξ ηαί ηδξ Μμθζόκδξ, ή (ποηήξ ηαί ημύ Πμζεζδώκμξ.
Είπακ ελαζνεηζηή ζςιαηζηή δζάπθα-ζζ ηαί ήζακ ήνςσηώηαημζ14.
Ό Νέζηςν θμζπόκ ακαθένεζ: «Θά ζηόηςκα θμζπόκ ημύξ δύμ
Μμθίμκεξ, πμύ άπό ημύ "Αηημνα ηναηάκε ηήκ βεκζά, άκ δέκ ημύξ
έζςγε άπό ηόκ πόθειμ ό παηέναξ ημοξ, ό ιεβαθμηνάημναξ
ημ-ζιμζείζηδξ (δδθαδή ό Πμζεζδώκ) ζηεπάγμκηαξ ημοξ ιέ ποηκή
14. Οί ιεηαβεκέζηενμζ ημύ Όιδνμο πμζδηαί παναδέπμκηαζ όηζ μί Άηημ-
νίςκε ήζακ εκςιέκμζ ζέ έκα μώια ιέ δύμ ηεθαθέξ, ηέμμενζξ ηενάζηζμοξ
αναπίμκεξ ηαί ηέζζενα πόδζα ηαί δηζ έβεκκήΟδμακ άπό αζδιέκζμ αοβό άπό
ηόκ Πμζεζδώκα ηαί ηήκ Μμθζόκδ, όπςξ ζοκέαδ ηαηά ηόκ ζπεηζηό ιύεμ ιέ
ημύξ Λζμζημύνμοξ.
2
μιίπθδ» (ΙΛΙΑΓΟΣ Λ, ζηίπ. 750-753). Τδκ μιίπθδ αφηδ, αοηήκ ηήκ
ηαηαπκζά ή ζημηεζκζά, πμφ υ "Οιδνμξ ακαθένεζ ιέ ηίξ θέλεζξ άήν,
κεθέθδ ηαί άπθφξ, ηήκ αθέπμιε ηαί μέ ηάπμζα πενζζηαηζηά ηδξ
«Οδφζζεζαξ».
"Οηακ υ ααζζθεφξ ηδξ Ιεάηδξ έκαοάβδζε ζηήκ πχνα ηςκ
Φαζάηςκ, ηήκ μπμία ή Αιενζηακίδα ανπαζμθυβμξ Έκνζέηηα Μέν-ηγ
ημπμεεηεί ζηυ ακαημθζηυ (αηθακηζηυ) ηιήια ηςκ ΗΠΑ, ή Αεδκά
έπνμζηάηεοζε ηυκ Όδοζζέα ζηεπάγμκηαξ ημκ ιέ ιζά μιίπθδ. Ακα-
θένεζ υ "Οιδνμξ (ΟΓΥΣΣΔΙΑΣ δ, ζηίπ. 14-17): «Καί ηυηε εηίκδζε υ
Όδοζζέαξ κά πάδ ζηήκ πυθδ ηζ μθυβονα ημο ή Αεδκά ιζά
ζημηεζκζά ζημνπμφζε άπυ αβάπδ πνυξ ηυκ Όδοζζέα, βζαηί θμαυ-
ηακε ιήπςξ ηυκ ζοκάκηδζδ ηακέκαξ άπυ ημφξ ιεβαθυηανδμοξ
Φαίαηεξ ηαί ηυκ πεζνάλδ ιέ θυβζα ηαί ηυκ ένςηήζδ πμζμξ είκαζ».
Καί θίβμ πζυ ηάης: «Αοηυκ θμζπυκ μί Φαίαηεξ, μί λαημοζιέκμζ
καοηζημί, δέκ ηυκ ηαηαθάααζκακ ηαεχξ πενκμφζε ακάιεζα ημοξ
ιέζ' ζηήκ πυθδ- βζαηί δέκ άθζκε (κά ηυκ δμφκ) ή υιμνθυ-ιαθθδ, ή
θμαενή εεά, πμφ, άπυ ηήκ ιεβάθδ αβάπδ πμφ έκμζςεε ιέζα ηδξ βζ'
αοηυκ, ζημνπμφζε βφνς ημο εεσηυ ζημηάδζ» («άπθφκ εεζπεζίδκ»,
ΟΓΥΣΣΔΙΑΣ δ, 39-42).
Αοηυ θμζπυκ ηυ εεσηυ ζημηάδζ, ή εεσηή μιίπθδ δέκ ειπυδζγε ηυκ
Όδοζζέα κά δζαηνίκδ ηί εονίζηεηαζ βφνς ημο. Βαδίγμκηαξ πνυξ ηυ
ακάηημνμ ημφ Αθηζκυμο υ ααζζθεφξ ηδξ Ιεάηδξ έαθεπε
ηαηάπθδηημξ (άναβε βζαηί;) ηυ θζιάκζ, ηά ηανάαζα ηά ζοιιεηνζηά,
ημφξ ζοβηεκηνςιέκμοξ ήνςεξ ηαί ηά ιεβάθα ορδθά ηείπδ... (ζηίπ.
43-45).
Καί πχξ δζαθφεδηε ή μιίπθδ αοηή, ηυ εεσηυ αοηυ ζημηάδζ; Ιδμφ
πχξ: «πνμπχνδζε θμζπυκ υ πμθοααζακζζιέκμξ εεσηυξ Όδοζζέαξ
ιέζα άπυ ηυ ιέβανμ ζηεπαζιέκμξ ιέ πμθθή μιίπθδ, πμφ ή Αεδκά
ηήκ είπε πφζεζ μθυβονα ημο, χζπμο έπθδζίαζε ηήκ Ανήηδ ηαί ηυκ
Αθηίκμμ ηυκ ααζζθζά. Έααθε ηά πένζα ημο υ Όδοζζέαξ βφνς άπυ
ηά βυκαηα ηδξ Ανήηδξ ηαί ηυηε πζά ή εεσηή μιίπθδ δζαθφεδηε πνυξ
ηήκ ακηίεεηδ ιενζά. Κζ' εηείκμζ έιεζκακ άθςκμζ, ηαεχξ εΐδακ ηυκ
λέκμ ζηυ παθάηζ...» (ΟΓΥΣΣΔΙΑΣ δ, ζηίπ. 139-145).
"Οηακ πάθζ υ Όδοζζεφξ ιέ ημφξ άκδνεξ ημο, έθεακε ζηήκ πχνα
ηχκ Κοηθχπςκ, ηάπμζμ εεσηυ ζημηάδζ έηάθοπηε ηά πθμία ημο.
Αοηυ υιςξ ηυ εεσηυ ζημηάδζ, ή εεσηή μιίπθδ ειπυδζγε ηυκ ααζζθέα
ηήξ Ιεάηδξ ηαί ημφξ άκδνεξ ημο κά δμφκ πμφ θεάκμοκ:
«...ηάπμζμξ εευξ ιαξ χδδβμφζε ιέζα ζηυ ζημηάδζ ηδξ κφπηαξ, βζαηί
δεκ είπαιε θςξ κά αθέπμοιε- επεζδή ήηακ βφνς άπυ ηά πθμία ιζά
ζημηεζκζά ποηκή, ηζ' μφηε θεββάνζ θχηζγε άπυ ηυκ μονακυ, πανά
ήηακε ζηεπαζιέκμ ιέ ζφκκεθα. Τυηε ηακέκαξ δέκ είδε ηυ κδζί (ηςκ
Κοηθχπςκ) ιέ ηά ιάηζα ημο μφηε είδαιε ηά πεθχνζα ηφιαηα πμφ
ένπμκηακ ηοθζζηά πνυξ ηήκ ζηενζά, πνμημφ ανάλμοιε ηά βενά
ηανάαζα...» (ΟΓΥΣΣΔΙΑΣ ζ, ζηίπ. 142-148).
Έπί ημφ απμζπάζιαημξ αοημφ ηδξ Όδοζζείαξ εά πνέπεζ κά
παναηδνήζςιε ηά ελήξ: Γέκ πνυηεζηαζ ζηήκ πενίπηςζζ αφηδ κά
πνδζζιμπμζήηαζ άπυ ηυκ Όδοζζέα ηάπμζμ «υπθμ», ηάπμζα
«δφ-καιζξ», άθθά πνυηεζηαζ βζά ηάπμζα άθθδ «δφκαιζ» πμφ δέκ ήηακ
εοιεκήξ πνυξ ηυκ ααζζθέα ηήξ Ιεάηδξ. Ή «δφκαιζξ» αοηή ζοκηεθεί
ζηήκ δδιζμονβία ιζάξ ποηκήξ μιίπθδξ, πμφ δέκ επζηνέπεζ ηήκ
μναηυηδηα ηαί πμφ πνμλεκεί ηήκ απχθεζα ημφ έθεβπμο ηςκ
εαθαζζίςκ μδχκ ζημοξ ηαλεζδεφμκηεξ. Μπμνμφιε κά δζαηοπχζμοιε
έδχ ηήκ ημθιδνή πζεακυηδηα ηυ πακάνπαζμ αοηυ πανάδμλμ βεβμκυξ
κά ζοκέαδ ζηήκ εαθάζζζα πενζμπή ημφ «Τνζβχκμο ηχκ Βενιμφδςκ».
"Οηακ υ Όδοζζεφξ έθεαζε ζηήκ Ιεάηδ, υπςξ ακαθένεζ υ
"Οιδνμξ δέκ ηυ ακηεθήθεδ, βζαηί ή εεά Αεδκά έποζε βφνς ημο
μιίπθδ... Γνάθεζ υ εεσηυξ πμζδηήξ: «Ό δ' έβνεημ δΐμξ Όδοζζεφξ εΰδςκ
έκ βαίδ παηνςΐδ, μοδέ ιζκ έβκς, ήδδ δήκ άπεχκ πενί βάν <ηε μί> εευξ
ήένα πεφεκ [Παθθάξ Άεδκαίδ, ημφνδ Γζυξ, υθνα ιζκ αοηυκ άβκςζημκ
ηεφλεζεκ έηαζηα ηε ιοεήζαζημ, ιή ιζκ πνίκ άθμπμξ βκμίδ αζημί ηε
θίθμζ ηε, πνίκ πάζακ ικδζηήναξ τπενααζίδκ άπμηΐζαζ...]»
(ΟΓΥΣΣΔΙΑΣ κ, ζηίπ. 187-193). Γδθαδή: Ό εεσηυξ Όδοζζέαξ πάθζ
πμφ ημζιυηακ πάκς αηά παηνζηά ημο πχιαηα λφπκδζε, ιά δέκ ηά
ακαβκχνζζε, άθμφ έθεζπε ηυζα πνυκζα ιαηνζά- βζαηί ή εεά έποζε
μθυβονα ημο ηαηαπκζά [ή Παθθάδα Αεδκά, ημφ Γία, ή ηυνδ, βζά κά
ηυκ ηάκδ αβκχνζζημ ηαί βζά κά ημφ πή ηυ ηαεεηί, ιήπςξ πνμθάαδ ηαί
ηυκ ακαβκχνζζδ ή βοκαίηα ημο ηζ' μζ πμθίηεξ ηαί μί θίθμζ, πνμημφ κά
λεπθδνχζμοκ μί ικδζηήνεξ ηάεε ημοξ έβηθδια...]»
"Δκα ζενυ «υπθμ» ηχκ αεακάηςκ εεχκ, ιέ ηυ υπμζμ, υηακ,
ηάπμζμξ ηυ θμνμφζε, βζκυηακ αυναημξ ήηακ ή πενίθδιδ πενζηε-
θαθαία ημφ "Αδμο, ή "Ασδμξ ηκκή, υπςξ (μκμιαγυηακ. Ήηακ
οπεναμθζηά ιαφνδ ηαί εσπε ηήκ ζδζυηδηα κά δζαπέδ έκα ζημηεζκυ
2
κέθμξ ηυζμ ποηκυ ηαί παπφ, χζηε κά ηαθφπηδ ηεθείςξ αοηυκ πμφ ηδκ
έθμνμτζε ηαί κά ηυκ ηαεζζηά αυναημ. "Οιςξ αοηυξ πμφ ηδκ θμνμτμε,
δζέηνζκε ηαεανά ημφξ άθθμοξ. Τά πενί Άσδμξ ηοκήξ (δδθαδή ηδξ
πενζηεθαθαίαξ ημο "Αδμο) ακαθένμκηαζ χξ έλδξ ζηδκ «Βζαθζμεήηδ»
ημτ Απμθθμδχνμο (Βζαθίμκ Ημκ, παν. 6 ηαί 7, ιεηάθναζζξ
ζοκενβάημο «ΖΙΗΟΥ» ηυιμξ Β' εβηοηθμπαίδεζαξ «ΖΙΗΟΥ» ζεθ.
185):
«"Οηακ έιάπμκημ αοημί (δδθαδή μί εεμί ημτ Όθφιπμο εκακηίμκ
ημτ Θνυκμο ηαί ηςκ Τζηάκςκ), έπί ιίακ δεηαεηίακ, ή Γδ έδςζε
πνδζιυκ εζξ ηυκ Γία υηζ εά κζηήζδ έάκ έπδ ζοιιάπμοξ ημο εηείκμοξ,
πμο ήζακ ηαηαααναενςιέκμζ εζξ ηυκ Τάνηανμκ (δδθαδή ημφξ
Θφηθςπαξ). Τυηε υ Εεφξ έθυκεοζε ηήκ Θάιπδκ (δδθαδή ηυ ιαφνμ
πηενςηυ ηέναξ ημτ "Αδμο), ή μπμία έθνμφνεζ ημφξ δεζιχ-ηαξ,
έθοζε ηά δεζιά ηςκ ηαί ημφξ άπδθεοεένςζεκ. Όπμηε μί Θφηθςπεξ
έδχνζζακ εζξ ιέκ ηυκ Γία ηήκ άζηναπήκ, ηήκ ανμκηήκ ηαί ηυκ
ηεναοκυκ, εζξ δέ ηυκ Πθμφηςκα ιίακ πενζηεθαθαίακ άπυ δένια
ζηφθμο, ηαί εζξ ηυκ Πμζεζδχκα εκα ιεβάθμ ηαιάηζ ιέ ηνεζξ αίπιάξ
(ηνίαζκακ). Αθμφ θμζπυκ χπθίζεδζακ μί εεμί ιέ ημζαφηα υπθα
έκίηδζακ ημφξ Τζηάκαξ, ημφξ έθοθάηζζακ εζξ ηυκ Τάνηανμκ,
έημπμεέηδζακ θνμονμφξ ηςκ ημφξ Έηαηυβπεζναξ, έκχ μί ίδζμζ
έννζρακ ηθήνμκ βζά ηήκ έλμοζίακ ημφ ηυζιμο, έθαπε δέ εζξ ηυκ Γία
ηυ ααζίθεζμκ ημφ μονακμφ, εζξ ηυκ Πμζεζδχκα ή δοκαζηεία ηδξ
εαθάζζδξ ηαί εζξ ηυκ Πθμφηςκα ή ηονζανπία ημφ αδμο».
Έκ ημφημζξ υ Πθμφηςκ, υπςξ θαίκεηαζ, δέκ έπνδζζιμπμίδζε
ιυκμκ υ ίδζμξ ηήκ πενζηεθαθαία, άθθά ηήκ έδάκεζγε ηαί ζέ άθθμοξ
εεμφξ. Πνάβιαηζ υ ίδζμξ Απμθθυδςνμξ, πμφ πενζβνάθεζ ηήκ θμαενή
ηζηακμιαπία, ημκίγεζ ιεηαλφ άθθςκ υηζ «υ Ένιδξ θμνχκηαξ ηήκ
πενζηεθαθαία ημτ "Αδμο έθυκεοζε ηαηά ηήκ ιάπδ ηυκ βίβακηα
Ηππυθοημ» (Απμθθυδ. Βζαθ. Ημκ, 38). Δπίζδξ ηαί ή εεά Αεδκά
έθυνεζε ηήκ «"Ασδμξ ηοκέδκ» βζά κά ελαπάηδζδ ηυκ "Ανδ: «αφηάν
Αεήκδ δφκ Άσδμξ ηοκέδκ, ιή ιζκ σδμζ υανζιμξ (θμαενυξ) Άνδξ»
(Ίθζάδμξ Δ, ζηίπ. 844-845).
Φνήζζ ηδξ ιαβζηήξ πενζηεθαθαίαξ ημτ "Αδμο είπε ηάκεζ ηαί υ
Πενζεφξ υηακ έθυκεοζε ηήκ Κέδμοζα, βζά κά είκαζ αυναημξ ηαί κά
βθοηχζδ άπυ ηήκ ηαηαδίςλζ ηςκ άθθςκ Γμνβυκςκ. Ώξ έλδξ
πενζβνάθεζ ηήκ ηνμιενή Άσδμξ ηοκήκ υ Ζζίμδμξ: «δεζκή δέ πενί
ηνμηάθμζζζ άκαηημξ ηεση' Άσδμξ ηοκέδ κοηηυξ γυθμκ αίκυκ έπμο-
1
ζα» [(βφνς δέ άπυ ημοξ ηνμηάθμοξ ημφ ααζζθέςξ είκαζ πνμζαν-
ιμζιέκδ ή ηνμιενή πενζηεθαθαία ημΰ "Αδδ, ιαφνδ ζάκ ηυ θνζηηυ
ζημηάδζ ηδξ κφπηαξ, («Αζπίξ Ζναηθέμοξ», ζηίπ. 226-227)].
Σηυ ζδιείμ αοηυ είιαζ οπμπνεςιέκμξ κά εέζς έκα πμθφ ζμ-ίίανυ
γήηδια, επζηαθμφιεκμξ ηυ βκςζηυ «πείναια ηδξ Φζθαδέθθεζαξ».
Υπάνπεζ ή αζθαθήξ πζεακυηδξ, ή ιάθθμκ, ή αεααζυηδξ υηζ μί
Αιενζηακμί βκςνίγμοκ ηυκ ιοζηζηυ ηνυπμ ιέ ηυκ υπμζμκ μί "Δθθδκεξ Θεμί
ηαί μί εοκμμφιεκμζ ημοξ ηαείμηακημ αυναημζ.
Θαζ ζδμφ πχξ απμδεζηκφεηαζ αοηή ή αεααζυηδξ, άκ υπζ πεπμί-Οδζζξ:
Ό δυηηςν Κάκζμκ Βαθεκηάσκ, γςμθυβμξ, ανπαζμθυβμξ ηαί
ςηεακμβνάθμξ είπε επακεζθδιιέκςξ ζοκακηήζεζ ηυκ δυηημνα
Ίγήζζαπ, δζάζδιμ επζζηήιμκα ηαί αζηνμκυιμ, πμφ είπε θά-ίίεζ ιένμξ
ζηυ «Πείναια ηδξ Φζθαδέθθεζαξ». "Αξ δμφιε θμζπυκ ηί είπε πή βζά ηυ
Πείναια ηδξ Φζθαδέθθεζαξ: «Αοηυ ήηακ έκα ιοζηζηυ πείναια πμφ
εηηεθέζεδηε άπυ ηυ καοηζηυ ηςκ ΖΠΑ ηυ 1943 ζηήκ Φζθαδέθθεζα ηαί
ζηήκ εάθαζζα. Σημπυξ ημο ήηακ κά έθέβλδ ηήκ έπίδναζζ εκυξ
δοκαημφ ιαβκδηζημφ πεδίμο πάκς ζέ έκα επακδνςιέκμ ζηάθμξ
επζθακείαξ. Δπνυηεζημ κά ηυ αάθμοκ ζέ εθανιμβή ιέ ηήκ αμήεεζα
ιαβκδηζηχκ βεκκδηνζχκ (απμιαβκδηζζιυξ). Θαί μί παθιζηέξ ηαί μί ιή
παθιζηέξ βεκκήηνζεξ εκενβμφζακ έηζζ χζηε πάκς ηαί βφνς άπυ έκα
αβηονμαμθδιέκμ ζηάθμξ κά δδιζμονβδεή έκα ηνμιαηηζηυ ιαβκδηζηυ
πεδίμ. Τά απμηεθέζιαηα ήζακ ηυ ίδζμ εηπθδηηζηά υζμ ηαί ζπμοδαία,
άκ ηαί είπακ αηοπείξ επζπηχζεζξ ζηυ πθήνςια.
"Οηακ ηυ πείναια πνςηάνπζζε κά έπδ έπίδναζζ, πανμοζζάζεδηε
έκα εμθυ πνάζζκμ θχξ, ηάηζ πμφ ιμζάγεζ ιέ ηζξ πενζβναθέξ πμφ
έπμοιε άπυ ημφξ επζγήζακηεξ άπυ πενζζηαηζηά ζηυ ηνίβςκμ, πμφ
ιζθμφκ βζά ιζά θςηεζκή πναζζκςπή μιίπθδ. Σφκημια, μθυηθδνμ ηυ πθμίμ
ήηακ βειάημ απ αοηή ηήκ πνάζζκδ μιίπθδ ηαί ηυ ζηάθμξ ιαγί ιέ ηυ
πθήνςια ημο άνπζζακ κά πάκμκηαζ άπυ ηά ιάηζα εηείκςκ πμφ ανίζημκηακ
ζηήκ δελαιεκή, ιέπνζ πμφ απέιεζκε μναηή ιυκμκ ή ίζαθμξ βναιιή.
Ανβυηενα ακέθενακ υηζ ηυ άκηζημνπζθθζηυ15 είπε έιθακζζεή ηαί πάθζ ζηυ
Λυν-θμθη ηδξ Βζνηγίκζαξ πνάβια πμφ ιπμνεί κά ήηακ απμηέθεζια
15. Πνυηεζηαζ βζά ηυ άκηζημνπζθθζηυ «Ιέςκ» πμφ έδςνήεδ ανβυηενα
άπυ ηήκ Αιενζηή ζηίξ Δθθδκζηέξ Έκμπθεξ Γοκάιεζξ.
2
εκυξ δμηζιαζηζημί πθμο αθάκεζαξ, πμφ ζοκεπάβεηαζ έκα θαζκυιεκμ
ζπεηζηυ ιέ ηυκ πνυκμ-δζάιεζμ.
'Απυ έκα πνχδκ ιέθμξ ημφ πθδνχιαημξ ακαθένεδηε υηζ ηυ
πείναια πέηοπε ζηδκ εάθαζζα ιέ πναβιαηζηή αθάκεζα πεδίμκ
ζθαζνμεζδμτξ ζπήιαημξ πμφ εηηεζκυηακ εηαηυ βοάνδεξ απυ ηάεε πθεονά,
πμφ έδεζπκε ηήκ ημζθυηδηα πμφ βζκυηακ απυ ηυ πθμίμ ζηυ κενυ, αθθά υπζ ηυ
Ιδζμ ηυ πθμίμ. Καεχξ ή δφκαιζ ημΰ πεδίμο εκηάεδηε, ιενζηά απυ ηά ιέθδ
ημτ πθδνχιαημξ άνπζζακ κά έλαθακίγς-κηαζ ηαί έπνεπε κά
λακα-άπμηαθκθεμτκ ιέ επαθή δζά ηδξ αθήξ ηαζ κά λακαβίκμοκ μναηά, ιέ
έκα είδμξ ηεπκζηήξ δζ «επζεέζεςξ ηςκ πεζνχκ»... (Σζάνθξ Μπένθζηγ «Συ
Σνίβςκμ ηςκ Βενιμφδςκ»).
Πενζζζυηενεξ θεπημιένεζεξ βζά ηυ ηί ήηακ ηυ πενζαυδημ «Πείναια
ηδξ Φζθαδέθθεζαξ» πενζέπμκηαζ ζηυ μιχκοιμ αζαθίμ ημτ Σζάνθξ
Μπένθζηγ ηαί Οφίθθζαι Μμφν ηαί είκαζ ελαζνεηζηχξ εκδζαθένμκηα
αοηά πμφ ζοκέαδζακ ηυ 1943 ζηά θζιάκζα ηδξ Φζθαδέθθεζαξ ηαί ημΰ
Νυνθμθη ηαί εζδζηά υ ηνυπμξ ιέ ηυκ υπμζμ επακαθενυηακ ζηδκ
ηακμκζηή ημοξ ηαηάζηαζζ αοημί πμφ είπακ βίκεζ αυναημζ. Ό
πνμακαθενεείξ δυηηςν Σξήζζαπ είπε θάαεζ ηάπμζεξ επζζημθέξ άπυ
ηάπμζμκ Κάνθμξ Μζβημοέθ 'Αθθέκηε, υ υπμζμξ ακαθενυηακ ζηυ
«Πείναια ηδξ Φζθαδέθθεζαξ» ηαί ιζθμφζε βζά εθανιμβή ηδξ εεςνίαξ
ημφ Δκζαίμο Πεδίμο.
Ακέθενε ζοβηεηνζιέκα ιεηαλφ άθθςκ ζηήκ επζζημθή ημο:
«Μπμνχ κά ζαξ δζααεααζχζς πχξ ηαηάθενακ κά ηάκμοκ εκηεθχξ
αυναημ έκα Άκηζημνπζθθζηυ ιαγί ιέ ηυ πθήνςια ημο (Όηηχ-ανζμξ
1943). Συ Πεδίμ επεηηάεδηε ζέ ιζάκ άπυζηαζζ Δηαηυ ιέηνςκ άπυ
ηάεε άηνδ ημφ πθμίμο. Δίπε ηυ ζπήια πενίπμο ιζάξ ζθαίναξ βφνς
άπυ ηυ άκηζημνπζθθζηυ. Συ ηάεε άημιμ πμφ ανζζηυηακ πάκς ζηυ
πθμίμ έπαρε κά αθέπδ ηυκ εαοηυ ημο ηαί ημφξ ζοκηνυθμοξ ημο ηζ
είπε ηήκ εκηφπςζδ πχξ πενπαημφζε πάκς ζηυ ηίπμηα. "Οπμζμξ
ανζζηυηακ έλς άπυ ηήκ ζθαίνα ημφ ιαβκδηζημφ πεδίμο, δέκ
ιπμνμφζε κά δή ηίπμηε άθθμ έλς άπυ ηυ βεκζηυ ζπήια ημφ πθμίμο
ζάκ ζέ ποηκή μιίπθδ, έθ' υζμκ αέααζα, ανζζηυηακ ανηεηά ημκηά,
ιυθζξ έλς άπυ ηυ πεδίμ. 'Απυ ιεβαθφηενδ απυζηαζδ δέκ ιπμνμφζε
κά δή ηίπμηε. Σί άθθμ κά ζαξ πχ ηχνα; Απθμφζηαηα: "Οπμζμξ
απμθάζζζε κά απμηάθορδ αοηή ηήκ πθδνμθμνία, παναηηδνίζεδηε
ηνεθθυξ. Οί ιζζμί άπυ ημφξ αλζςιαηζημφξ ηαί ηυ πθήνςια ημφ
ζηάθμοξ είκαζ ζήιενα ηνεθ-
1
θμί. Μενζημί αηυιδ ζήιενα (13 Ιακμοανίμο 1956) λακαβίκμκηαζ
αυναημζ, ακ δεκ οπμαθδεμφκ ζέ εζδζηή επζζηδιμκζηή εεναπεία. Κζ
αοηή είκαζ ιζά θμαενή ειπεζνία. Γζαηί πνέπεζ κά λακαημθθή-ζμοκ, ιέ
άθθα θυβζα «Ν' ΑΠΟΚΣΗΟΤΝ ΚΑΙ ΠΑΑΙ ΣΟ ΩΜΑ ΣΟΤ». Έκαξ
άκενςπμξ πμφ βίκεηαζ έηζζ αυναημξ, δεκ ιπμνεί κά έπζζηνέρδ ζηδκ
ηακμκζηή ημο ηαηάζηαζδ έηημξ ακ ηυκ αββίλμοκ δφμ ή ηνεζξ άθθμζ, πμφ
ανίζημκηαζ ιέζα ζηυ ίδζμ πεδίμ. Γζαθμνεηζηά υ άκενςπμξ «παβχκεζ».
"Ακ έκαξ άκενςπμξ παβχζεζ, ζδιεζχκμοκ πνμζεηηζηά ηήκ εέζδ
ημο, ηζ οζηένα δζαηυπημοκ ηυ πεδίμ. "Οθμζ μί άθθμζ ιπμνμφκ κά
ηζκδεμφκ, έηημξ άπυ ηυκ παβςιέκμ. ΟΊ άθθμζ άπμηημτκ ηήκ ζηένεδ
ιμνθή ημοξ. ηήκ ζοκέπεζα υ κεχηενμξ άπυ ηυ πθήνςια, πνέπεζ κά
πθδζζάζεζ ηυ «ζδιάδζ» ηαί κά εκημπίζεζ ηυκ παβςιέκμ, αββίγμκηαξ
ηυ πνυζςπμ ή μπμζμδήπμηε άθθμ ιένμξ ημο ζχιαημξ ημο πμφ δέκ
ηαθφπηεηαζ άπυ ηήκ ζημθή...».
ηυ ζδιείμ αοηυ εά πνέπεζ κά εοιδεμφιε, ηήκ «εεσηή μιίπθδ», ιέ
ηήκ μπμία έβίκμκηακ αυναημζ μί εεμί, ηαθοπηυιεκμζ άπ' αοηήκ ηαεχξ
ηαί μί πνμζηαηεουιεκμζ ημοξ. Καί είκαζ αλζμζδιείςημ, υηζ ή μιίπθδ
πμφ έηάθορε ηυ άκηζημνπζθθζηυ ζηυ πείναια ηδξ Φζθαδέθθεζαξ είπε
πνάζζκμ πνχια (ακαθένεηαζ αοηυ ζέ άθθμ ζδιείμ ημο αζαθίμο βζά ηυ
έκ θυβς πείναια) έκχ ή μιίπθδ πμφ έηάθοπηε ημφξ εεμφξ ηαί ημφξ
πνμζηαηεουιεκμοξ ημοξ πμφ μκμιάγεηαζ άπυ ηυκ "Οιδνμ ιέ ηίξ
θέλεζξ «άήν», «κεθέθδ» ηαί «άπθφξ» ιαξ επζηνέπεζ κά ζοιπενάκμοιε
υηζ εά πνέπεζ κά είπε ζ υ ίδζμ ή ηάπμζμ ααζζηυ πνχια (ηυ βαθάγζμ)
ημο μπμίμο πανάβςβμ είκαζ ηυ πνάζζκμ.
Σμφημ πνμηφπηεζ άπυ ηήκ έλήβδζζ πμφ παναεέηεζ βζά ηυ υιυννζλμ
(ιέ ηυκ αένα) μιδνζηυ επίεεημ ήενμεζδήξ, έξ υ I. Πακί αγίδδξ ζηυ
«ΟΜΗΡΙΚΟΝ ΛΔΞΙΚΟΝ» (έηδμζζξ «ΔΛΔΤΘΔΡΗ ΚΔΨΙ»): «άκηί
ημφ άενμεζδήξ, ηαεεηί πμφ είκαζ υιμζμ ιέ ηυκ (αηιμζθαζνζηυ) αένα
πμφ δζαηνίκεηαζ άπυ ιαηνζά ηαί δέκ είκαζ ί κηεθχξ δζαθακήξ,
άενμεζδήξ, μιζπθχδδξ, ζημηεζκυξ, επίεεημ ηδξ εαθάζζδξ άπυ ηυ
πνχια ηυ ζημηεζκυ...16». Καί υηακ θμζπυκ βίκε-
ζ 6. Βθέπε ζεθίδα 282 θήιια «ήενμεζδήξ» «ΟΜΗΡΙΚΟΤ ΛΔΞΙΚΟΤ» I.
ΙΙακηαγίδδ. Δπζζδιαίκεηαζ δηζ έπεζ βίκεζ ζηυ παναηεεέκ απυζπαζια
ιεηα-βθχηηζζζξ.
2
ηαη ιφγνο γηά ζθνηεηλφ ρξψκα ηεο ζάιαζζαο, δελ λνείηαη άιιν
ρξψκα άπφ ηφ βαζχ πξαζηλνγάιαδν θαί θπζηθά απηνχ ηνχ ρξψ-
καηνο ήηαλ ηφ απνδηδφκελν ψο «ζετθφ ζθνηάδη» ζέ αξθεηά ζεκεία
ηεο κεηαθξάζεσο ηψλ νκεξηθψλ έπσλ.
Ό Σζάξιο Μπέξιηηδ, φ δφθησξ Βαιεληάηλ θαί φ Οχίιιηακ Μνχξ
ζά έπξεπε λά είραλ κειεηήζεη εθηελψο θαί έκβξηζψο ηφλ "Οκεξν θαί
λά είραλ ιάβεη ζνβαξψο χπ' φςηλ ηνπο πεξηζηαηηθά «εμαθαλίζεσο»
πνχ αλαθέξεη φ ζετθφο πνηεηήο. Θά έπξεπε λά πξνζέμνπλ ηφ ζεκείν
εθείλν ηεο Όδπζζείαο, φπνπ αλαθέξεηαη φηη φ Όδπζζεχο,
θαιππηφκελνο άπφ ηφ «ζετθφ ζθνηάδη», ηήλ «ζετθή θαηαρληά», κέ ηήλ
νπνία ηφλ είρε θαιχςεη ή ζεά Αζελά, γηά λά είλαη αφξαηνο, φηαλ
έθζαζε ελψπηνλ ηνχ βαζηιέσο ηψλ Φαηάθσλ Αιθηλφνπ, ρξεηάζζεθε
λά άθνπκπήζε ηά ρέξηα ηνπ πάλσ ζηά γφλαηα ηεο βαζίιηζζαο
'Αξήηεο, γηά λά δηαιπζή ή «ζετθή νκίριε» θαί λά μαλαγίλε νξαηφο...
(ΟΓΤΔΙΑ ε, ζηίρ. 139-145). Κάηη αλάινγν, κηά ηερληθή δη'
επηζέζεσο ηψλ ρεηξψλ εθαξκφζζεθε θαί ζηφ «πείξακα ηεο
Φηιαδέιθεηαο» γηά λά γίλνπλ νξαηά ηά έμαθαληζζέληα κέιε ηνχ
πιεξψκαηνο κέ ηήλ νπζηψδε δηαθνξά φηη νί γλψζεηο ηνχ Οδπζζέσο
γηά λά μαλαγίλε νξαηφο ήηαλ άζπγθξίησο πιεξέζηεξεο,
ζεκαληηθψηεξεο θαί ηειείσο αθίλδπλεο άπφ εθείλεο ηνχ
δηαθεκηζζέληνο ψο «κεγάινπ έπηζηήκν-λνο» Αιβέξηνπ Ατλζηάηλ, νί
φπνηεο εθαξκφζζεθαλ ζηφ κπζηηθφ απηφ πείξακα ηνχ Ακεξηθαληθνχ
Ναπηηθνχ θαί πξνμέλεζαλ ζν-βαξψηαηεο ή θαί ζαλαηεθφξεο βιάβεο
ζηήλ πγεία εθείλσλ πνχ πήξαλ κέξνο ζηφ «πείξακα».
Μέ άιια ιφγηα κπνξνχκε λά δηαηππψζνπκε ηήλ αθιφλεηε άπνςη
φηη έρεη πεξηέιζεη ζηήλ θαηνρή ηψλ Ακεξηθαλψλ έλα ηκήκα ηψλ άγλσζησλ
επηζηεκνληθψλ γλψζεσλ ηψλ παλάξραησλ Διιήλσλ νί φπνηεο
πεξηιακβάλνληαη ζέ «ρακέλα» επηζηεκνληθά ζπγγξάκκαηα ιφγσ
εκπξεζκψλ θαί θαηαζηξνθψλ ηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ17 ή
νθείινληαη ζέ αξραηνινγηθέο αλαθαιχςεηο, άγλσ-
17. Έδψ ζά πξέπεη λά ιεθζή χπ' φςηλ ηφ γεγνλφο ηεο έλνρεο ηψλ
ησ-ληζηψλ νηήλ θαηαζηξνθή πεξησλχκσλ βηβιηνζεθψλ ηνχ Διιεληζκνχ
(εκπξεζκνί Βηβιηνζεθψλ Αιεμαλδξείαο, Κσλ/πνιεσο) θαί εμαθαλίζεηο
βηβιηνζεθψλ θαί άιισλ πλεπκαηηθψλ θέληξσλ ηνχ Διιεληθνχ "Δζλνπο.
Μελ μερλνχκε άιισζηε φηη φ Αιβέξηνο Ατλζηάηλ ήηαλ ησληζηήο.
1
ζηεο ζηφ επξχ θνηλφ. Θά πξέπεη επίζεο λά ζεσξεζή απηνλφεην φηη ή
ζεσξία ηνπ Δληαίνπ Πεδίνπ18 ηνυ Ατλζηάηλ, θαί φ,ηη απηφο
«άλεθάιπςε» δελ αλήθνπλ ζε απηφλ άιιά ζηνπο παλάξραηνπο
"Διιελεο.
Ό δφθησξ Σδήζζαπ, επεηδή απεθάιπςε θάπνηα πξάγκαηα
ζρεηηθψο κε ηφ «Πείξακα ηεο Φηιαδέιθεηαο» πέζαλε ππφ κπ-
ζηεξηψδεηο ζπλζήθεο, ή αθξηβέζηεξα δνινθνλήζεθε. Γξάθεη φ
Σζάξιο Μπέξιηηδ: «ΣΗηαλ ζηφ Ματάκη, φηαλ βξήθε ηφλ ζάλαην ζηίο
29 Απξηιίνπ 1959. χκθσλα κέ ηφλ δφθηνξα Μάλζνλ Βαιεληάηλ,
παιηφ ηνπ θίιν θαί έλα άπφ ηά ηειεπηαία πξφζσπα πνχ ηνπ κίιεζαλ,
φ Σδήζζαπ βξηζθφηαλ ζε θαηάζηαζη δηαλνεηηθήο θαηαζιίςεσο. Ό
δφθησξ Βαιεληάηλ ηφλ είρε πξνζθαιέζεη γηά δείπλν ηφ βξάδπ ηήο
20ήο Απξηιίνπ. Ό Σδήζζαπ δέρζεθε ηήλ πξφζθιεζη, άιιά δέλ
παξνπζηάζζεθε πνηέ. Πέζαλε ζηφ παξθαξηζκέλν ζηέεζνλ-βάγθνλ
ηνπ, κέζα ζηφ Νηέελη Κάνπληπ Πάξθ, άπφ δειεηεξίαζη κνλνμεηδίνπ
ηνχ άλζξαθα, έρνληαο ζπλδέζεη ηφλ ζσιήλα ηήο εμαηκίζεσο κέ έλα
άιιν ζσιήλα πνχ θαηέιεγε ζηφ εζσηεξηθφ ηνχ απηνθηλήηνπ...» Ό
Σζάξιο Μπέξιηηδ επηζεκαίλεη φηη «ππάξρνπλ έθετλνη πνχ πηζηεχνπλ
φηη φ ζάλαηνο ηνχ Σδήζζαπ δέλ ήηαλ απνηέιεζκα δηθήο ηνπ
πξνζσπηθά παξνξκήζεσο θαί φηη απηφ ηφ πεξηζηαηηθφ είλαη
ελδεηθηηθφ ηψλ θηλδχλσλ πνχ ελππάξρνπλ ζηίο πνιχ ιεπηνκεξεηαθέο
έξεπλεο γχξσ άπφ απηφ ηφ ζέκα...».
Πξνζσπηθψο πηζηεχσ φηη φ Σδήζζαπ δνινθνλήζεθε άπφ ηίο
ακεξηθαληθέο κπζηηθέο ππεξεζίεο γηά λά κε πξνδή ζηελ άπνθά-ιπςη
θάπνησλ ηξνκεξψλ κπζηηθψλ πνχ έγλψξηδε. Δπεβιήζε ζέ απηφλ ή πνηλή ηνυ
ζαλάηνπ κέ ηήλ κνξθή ηήο δήζελ απηνθην-
18. Όπσο επηζεκαίλεηαη ζηφ βηβιίν «Σφ πείξακα ηήο Φηιαδέιθεηαο»
(εθδφζεηο «ΩΡΟΡΑ») «Σφ απνηέιεζκα ηήο πεηξακαηηθήο εθαξκνγήο (ηψλ
άξρσλ ηήο ζεσξίαο ηνυ Δληαίνπ Πεδίνπ) ήηαλ λά γίλε έλα άληηηνξπηιιηθφ
καδί κέ ηφ πιήξσκα ηνπ εληειψο αφξαην, κέζα ζηήλ πεξηνρή θάπνηνπ
ηερλεηνί καγλεηηθνί πεδίνπ, ράξε ζηήλ ρξεζηκνπνίεζε θάπνηνπ άγλσζηνπ
ηχπνπ ελέξγεηαο...» (ζει. 66). έ άιιν ζεκείν ηνυ ίδηνπ βηβιίνπ (ζει. 108)
ηνλίδεηαη φηη ή ζεσξία ηνυ Δληαίνπ Πεδίνπ είλαη «κηά ζεσξία πνχ
πξνζπαζεί λά έμεγήζε ηίο ζρέζεηο αλάκεζα ζηίο ηξεηο βαζηθέο θπζηθέο
δπλάκεηο: ηήλ ειεθηξνκαγλεηηθή, ηήλ ππξεληθή θαί ηήλ δχλακε ηήο
βαξχηεηαο» θαί γίλεηαη εθηελήο άλά-ιπζηο απηήο...
2
νίας. Πρόκειται γιά τίς ίδιες εκείνες δυνάμεις πού προσπαθούν
νά εξαλείψουν καί νά καταστρέψουν τελείως την ελληνική γλώσσα,
πού επιδιώκουν την άντικατάστασι του ελληνικού αλφαβήτου
άπό τό λατινικό ώστε οί "Ελληνες νά αποκοπούν πλήρως άπό
τήν τεράστια πνευματική καί επιστημονική τους κληρονομιά, άπό
τίς ρίζες τους καί νά καταστούν «τελείως ακίνδυνοι»...
Θά πρέπει επίσης νά παρατηρήσωμε τήν έξης καταπληκτική
-καί όχι βεβαίως τυχαία- ομοιότητα τού «πειράματος της Φι
λαδέλφειας» μέ μιά περίπτωσι θεϊκής ομίχλης αναφερομένη άπό
τόν "Ομηρο (ΙΛΙΑΔΟΣ Φ). "Οπως ανεφέρθη καί είναι γνωστό
τό αμερικανικό άντιτορπιλλικό εξαφανίσθηκε άπό τήν Φιλαδέλ
φεια, μέ τήν εφαρμογή τού «πειράματος» καί εμφανίσθηκε στό
Νόρφολκ, σέ μιά πολύ μεγάλη άπόστασι, μέσα σέ ελάχιστο χρό
νο. Αυτή ακριβώς ή έξαφάνισις καί ή έπανεμφάνισις ταιριάζει
απόλυτα -καί αυτό δέν είναι βεβαίως τυχαίο- μέ τήν περίπτωσι
της εξαφανίσεως καί τής επανεμφανίσεως σέ άλλο σημείο, τού
Άγήνορος γιά νά μή φονευθή άπό τόν Αχιλλέα. Ή θαυμαστή
σωτηρία του έγινε μέ τήν έπέμβασι τού Απόλλωνος.
Αναφέρει λοιπόν ό "Ομηρος: «Δεύτερος τότε όρμά ό Πηλεί
δης στόν ίσόθεο Άγήνορα, μά ό Φοίβος δέν τόν άφησε κι αυτήν
τήν νίκη ν' απόλαυση, μά τού τόν άρπαξε άπό εμπρός, τόν έσκέ-
πασε μέ πυκνή ομίχλη, κι ήσνχον πιά τόν έστειλε μακρνά άπό
τόν πόλεμο νά πάη...» (ΙΛΙΑΔΟΣ Φ, στίχ. 595-598).
"Οπωσδήποτε εξαιρετικό ενδιαφέρον προκαλεί καί ένα άλλο
ιερό «όπλο», τά χρυσά πέδιλα τής θεάς Αθηνάς. Αναφέρει ό
"Ομηρος στήν «ΟΔΥΣΣΕΙΑ»: « Ώ ς είπούσ' ύπό ποσσίν έδήσατο
καλά πέδιλα [αμβροσία, χρύσεια, τά μιν φέρον ήμέν έφ' ύγρήν
ήδ' έπ' άπείρονα γαΐαν άμα πνοιής άνέμοιο...]» (α, στίχ. 96-98).
Δηλαδή: «Αυτά όταν είπε έδεσε στά πόδια της όμορφα πέδιλα
[θεϊκά, χρυσά, πού τήν έπήγαιναν μέ τό φύσημα τού άνεμου
στήν θάλασσα καί στήν απέναντι στεριά...]». Μήπως πρόκειται
γιά κάποιο μηχάνημα, κάποια έφεύρεσι τών πανάρχαιων Ελλή
νων μέ τήν όποια ελαττωνόταν στό έπακρο τό βάρος τού σώμα
τος, καί ό καθένας πού τήν φορούσε ή τήν χρησιμοποιούσε,
μπορούσε κυριολεκτικά μέ τό φύσημα τού άνεμου νά πετάξη;
Φυσικά εννοείται, ότι υπήρχε τρόπος έλεγχου ή χειρισμού αυτής
τής μηχανής, ή τής δυνάμεως αυτής πού έχρησιμοποιεΐτο άπό
Έρυθρόμορφη στάμνος μέ παράστασι του πλοίου του Όδυσσέως καί των
Σειρήνων (περί τό 475 π.Χ. Λονδίνο, Βρεταννικό Μουσείο).
Στόν Τρωικό πόλεμο ή θεά Άθηνα έπροστάτευε τους Αχαιούς όχι μόνον μέ
συμβουλές καί παροτρύνσεις άλλά λαμβάνοντας ενεργό μέρος στό πεδίο της
μάχης. Πάνοπλη έδώ μέ τήν τρομερή αιγίδα της, μέ τό κράνος καί τό δόρυ
στά χέρια της ανάμεσα σέ δύο μονομάχους πολεμιστές, τόν Αχιλλέα πού
επιτίθεται μέ τό δόρυ του καί τόν "Εκτορα, πού προσπαθεί νά τόν από
κρουση μέ τό ξίφος (έρυθρόμορφη στάμνος, περί τό 450 π.Χ., Μόναχο).
ηόκ ηάημπμ ηδξ βζά κά ηόκ πάδ έηεΐ, όπμο αοηόξ ήεεθε... Βθέπμιε
επίζδξ ηδκ εεά Αεδκά κά άπμαάθδ ηήκ ιμνθή ημο Κέκημνμξ πμύ
είπε πάνεζ ηαηά ηήκ έπίζηερί ηδξ ιέ ηόκ Σδθέιαπμ ζηόκ ααζζθζά
Λέζημνα, ηαί κά θεύβδ, όπςξ ακαθένεζ ό "Οιδνμξ όιμζα ιέ αεηό
ηήξ εάθαζζαξ· (ΟΓΤΔΗΑ β, ζηίπ. 371-372), πνμηαθώκηαξ ηόκ
εαοιαζιό όθςκ ηςκ πανεονζζημιέκςκ. Σζ κά οπμηνύπηεηαζ άναβε
πίζς από ηήκ πανμιμίςζζ αύηδ ημο Όιδνμο; Κήπςξ ή πνήζζξ
ηάπμζαξ ζπηαιέκδξ ιδπακήξ άπό ηήκ εεά, ηήξ σδζαξ αηνζαώξ πμύ
ηνύαεηαζ πίζς άπό ηήκ θνάζδ «άιδνόζεζα, πνοζά πέδζθα»;
Δπίζδξ ηαί ό εεόξ Ένιδξ, αββεθζαθόνμξ ηςκ άθθςκ εεώκ,
πνδζζιμπμζεί αιανμζία, πνύζεζα πέδζθα, όπςξ έλ άθθμο πανμο-
ζζάγεηαζ ζέ όθεξ ηίξ απεζημκίζεζξ ημο. Λά ιζά παναηηδνζζηζηή
πενίπηςζζξ: "Οηακ ό Εεύξ απεθάζζζε κά δζάηαλδ ηήκ Θαθορώ, κά
άθήζδ εθεύεενμ ηόκ Οδοζζέα κά θύβδ άπό ηό κδζί ηδξ ηήκ Ώβοβία,
έζηεζθε ζηήκ ηόνδ ημύ "Αηθακημξ ηόκ Ένιή. Ακαθένεζ ό "Οιδνμξ
(ΟΓΤΔΗΑ ε, ζηίπ. 44-58). «"Δηζζ είπε (ό Εεύξ) ηζ ό αββεθζαθόνμξ
πμύ ηάκεζ ηήκ έιθάκζζί ημο απνμζδόηδηα, δέκ πανάημοζε. Αιέζςξ
ηόηε έααθε ζηά πόδζα ηά όιμνθα πέδζθα ημο, πνοζά, αεάκαηα, πμύ
ιέ ηό θύζδια ημύ αένα ηόκ έθενκακ πάκς άπό ηήκ εάθαζζα ηζ άπό
ηήκ απένακηδ ζηενζά. Έπζαζε ηαί ηό νααδί, πμύ ι' αοηό βμδηεύεζ ηά
ιάηζα ηώκ ακενώπςκ, όζςκ εέθεζ, ηζ άθθμοξ πάθζ ημύξ ζδηώκεζ άπό
ηόκ ύπκμ- αοηό ζηά πένζα ημο ηναημύζε ηαί πέηαλε ό δοκαηόξ
Ένιδξ. Πέναζε πάκς άπό ηήκ Πζενία19 ηζ έπεζε ζηήκ εάθαζζα άπό
ηόκ αζεένα-πήβαζκε ηόηε ιέ βνήβμνεξ ηζκήζεζξ πάκς ζηά ηύιαηα,
όιμζμξ ιέ ηό πμοθί ηόκ βθάνμ, πμύ ηοκδβάεζ ράνζα ιέζα ζηά θμαενά
αάεδ ηαναβιέκδξ εάθαζζαξ ηαί ανέπεζ ζηά αθιονά κενά ηίξ ποηκέξ
ημο θηενμύβεξ· ιέ αοηόκ μθόζδζμξ ό Ένιδξ, έπθεε πάκς ζηά
αιέηνδηα ηύιαηα. Κά όηακ πζά έθεαζε ζηό ιαηνοκό κδζί, ηόηε
αβήηε άπό ηήκ ζημηεζκμβάθαγδ εάθαζζα ηαί αάδζγε ζηήκ ζηενζά,
ώζπμο ήνεε ζηήκ ιεβάθδ ζπδθζά, όπμο ηαημζημύζε ή όιμν-θόιαθθδ
κύιθδ· ηζ αοηήκ ηήκ ανήηε πμύ ήηακ ιέζα...».
Σί ήζακ θμζπόκ αοηά ηά πνοζά -ηζ επμιέκςξ ιεηαθθζηά- πέ-
19. Πνόηεζηαζ όπζ βζά ηήκ Πζενία ηήξ Καηεδμκίαξ, άθθά βζά ηήκ
ζδιενζκή Ηζπακία...
90
δζθα ημο Ένιμο; Κήπςξ ηάπμζα ζπηάιεκδ ιδπακή, πμύ
έπνδ-ζζιμπμζεΐημ ηαί ώξ οδνμπθάκμ, έθ' όζμκ έηνεπε ηαί πάκς ζηά
ηύιαηα; Θαί ηί ήηακ ηά θαιπενά αέθδ ημΰ Απόθθςκμξ ιέ ηά όπμζα
αοηόξ έζηόηςζε ηόκ Φνόκηζ, ηόκ ηοαενκήηδ ημύ πθμίμο ημΰ
Κεκεθάμο, ηαηά ηήκ έπζμηνμθή ημΰ ααζζθέςξ ηδξ πάνηδξ άπό ηήκ
Σνμία; (ΟΓΤΔΗΑ β, 278-283).
ηόκ 5μ ηόιμ ημΰ πενζμδζημύ «ΖΙΗΟ» (έημξ εηδόζεςξ 1940)
οπάνπεζ έκα εκδζαθένμκ άνενμ οπό ηόκ ηίηθμ: «EINE ΓΤΛΑΣΟΛ ΛΑ
ΘΑΣΑΣΖ Ο ΑΛΘΡΩΠΟ ΑΟΡΑΣΟ;» όπμο ακαθένμκηαζ ιεηαλύ
άθθςκ ηά έλδξ: «Πνίκ θίβα έηδ είπε άκαββεθεή ζπεηζηή επζηοπία εκόξ
κέμο Ούββνμο θοζζημιδπακζημΰ ό μπμίμξ δζεηείκεημ όηζ ήδύκαημ κά
ηαηαζηήζδ αεέαημ μπμζμδήπμηε ακηζηείιεκμ άπό ώνζζιέκδ ιζηνή
άπόζηαζζ. Φαίκεηαζ όηζ ηαί ηά πεζνάιαηα επζαεααίςζακ ιέπνζ ηάπμζμ
ζδιείμ ηίξ εεςνίεξ ημο...
Ή ζοζηεοή ημΰ Ούββνμο έπζζηήιμκμξ πενζέααθθε ηά ακηζηείιεκα
ιέ δθεηηνμιαβκδηζηό πενίαθδια, έκα είδμξ δδθαδή ζηνώιαημξ, ηό
όπμζμ δέκ ακηακαηθά ηίξ θςηεζκέξ αηηίκεξ, άθθά ηίξ ζοβηεκηνώκεζ ζέ
αοηό ηαί ηίξ αζπιαθςηίγεζ. Σό πενζααθθόιεκμ ακηζηείιεκμ ιέ αοηό (ηό
πενίαθδια) ηαείζηαηαζ απμθύηςξ αόναημ έθ' όζμκ ή όναζίξ ιαξ δέκ
ιπμνεί κά ζοθθααή ηαιιία αηηίκα πμύ ακηακαηθάηαζ άπ' αοηό.
Δκκμείηαζ όηζ δζεηοπώεδζακ πάνα πμθθέξ ακηζννήζεζξ, ιεηαλύ
ηςκ μπμίςκ ιζά ζμαανώηαηδ, ηαηά ηήκ μπμία ηό ηαεζζηάιεκμ
αεέαημ ακηζηείιεκμ εά ηαηεηαίεημ ιέζα ζέ εθάπζζημ πνμκζηό
δζάζηδια άπό ηά ζοβηεκηνμύιεκα ζέ αοηό θςηεζκά ηύιαηα, έθ'
όζμκ, ώξ βκςζηόκ, ηό θςξ ιεηααάθθεηαζ ηάπζζηα ζέ εενιόηδηα. Ό
κέμξ επζζηήιςκ όιςξ έαεααίςκε όηζ είπε πνμαθέρεζ ηαί ημύημ...».
Δηείκμ όιςξ πμύ είκαζ εηπθδηηζηό ηαί ιαξ παναπέιπεζ εοεέςξ ζηήκ
"Ασδμξ ηοκή, ηήκ πενζηεθαθαία ημΰ "Αδδ, είκαζ όηζ ό έκ θόβς
Ούββνμξ επζζηήιςκ Γζάκκμξ Σζάηεπ βζκόηακ αόναημξ ιέ ηήκ
αμήεεζα ηάπμζαξ πενζηεθαθαίαξ...
"Δκα άθθμ ζημζπείμ πμύ ζοκδέεηαζ ιέ ηήκ ύπανλζ ηαί πνήζζ ηώκ
ιοζηζηώκ ζενώκ όπθςκ ηαί ζδίςξ ζημοξ Γεθθμύξ (ηαηαζηνμθή
Πενζώκ ηαί Γαθαηώκ) είκαζ ακαιθζαόθςξ ή όπζ ηοπαία εέζζξ ηώκ
δζαθόνςκ ανπαίςκ εθθδκζηώκ ζενώκ. Ό Θεμθάκδξ Κακίαξ πμύ έπεζ
άζπμθδεή ιέ ηήκ ιεθέηδ ημΰ βεςιεηνζημύ - βεςδαζηζημύ ηνζβςκζζιμύ
ηδξ Δθθάδμξ, έπεζ απμδείλεζ όηζ μί βεςβναθζ-
91
κές θέσεις των πόλεων καί ιερών της Ελλάδος δεν είναι τυχαίες
καί έχει τονίσει τά έξης: «Αί πόλεις καί τά ιερά άνεγείροντο
όπως φαίνεται κατόπιν προγραμματισμού καί επιστημονικού υπο
λογισμού. Πολλαί βεβαίως πόλεις παρέμειναν εις τάς άρχικάς
θέσεις των. Άλλαι όμως μετετοπίσθησαν εις νέας θέσεις καί άλλαι
άνηγέρθησαν έξ ύπαρχής έπί προκαθωρισμένων τόπων. Τό αυτό
συνέβη καί μέ τά ιερά καί κέντρα λατρείας. Τό σχέδιον κατά
πάσαν πιθανότητα διεμορφώθη βαθμιαίως κατά τό διάστημα
απροσδιορίστου αριθμού αιώνων. Κατά την αρχαιότητα συνε
πώς τά Ιερά, τά θέατρα, τά Ασκληπιεία κ.λπ., δέν τά συνεκέ-
ντρωναν εις μίαν πόλιν άλλά τά κατένειμον άρμονικώς εις όλον
τόν Γεωγραφικόν χώρον μέ αναλογίας καί συμμετρίας καί εις
αποστάσεις μεγάλης ακριβείας καί ομορφιάς. Ούτω κατά την
γενομένην έρευναν διαπιστώνεται ότι οί Δελφοί απέχουν έξ ίσου
άπό τάς Αθήνας καί τήν Όλυμπίαν. Αί Αθήναι ώς πρωτεύουσα
πνευματική τού αρχαίου κόσμου απέχει έξ ίσου άπό τήν πρω-
τεύουσαν της Κρήτης, τήν Κνωσόν, καί άπό τήν πρωτεύουσαν
της Μακεδονίας τήν Πέλλαν. Επίσης αί Αθήναι απέχουν έξ
ίσου άπό τήν Σπάρτην καί τήν Δήλον...
Ή Κνωσός απέχει έξ ίσου άπό τήν Σπάρτην καί τήν Έπί-
δαυρον.
Ή Σπάρτη απέχει έξ ίσου άπό τήν Κνωσόν καί τό μαντεΐον
της Δωδώνης κ.λπ. Καί αύται αί άναλογίαι εις τάς μεγάλας
αποστάσεις προκύπτουν άπό αναλογίας τών μικρών αποστάσεων.
Ανά τρία δηλαδή Ιερά ή πόλεις -αί πλησιέστεραι- έσχημάτιζον
πάντοτε ένα τρίγωνον μέ δύο αναλογίας εις τάς πλευράς του.
Ούτω είχον σχηματίσει οί Αρχαίοι ένα τριγωνομετρικόν δίκτυον
ώραιότατον μέ αναλογίας καί συμμετρίας.
Ή Χαλκίς λ.χ. απέχει έξ ίσου άπό τάς Θήβας καί τό Αμφια-
ράειον, ή Αφαία Αίγίνης έξ ίσου μέ τό Σούνιον καί τήν Στείρι-
δα, ή Στεΐρις έξ ίσου άπό τάς Αθήνας καί τό Σούνιον κ.λπ. Εις
αυτά δέ τά σχηματιζόμενα ισοσκελή τρίγωνα εύρίσκομεν καί τήν
σπουδαίαν άναλογίαν της χρυσής τομής. Τό κέντρον τού Παρθε
νώνος επίσης απέχει έξ ίσου άπό τό κέντρον τού Θησείου, άπό
τό κέντρον τής Πνυκός, άπό τό κέντρον τής βάσεως τού μνη
μείου τού Φιλοπάππου καί άπό τό κέντρον τού Ναού τού Όλυ-
μπίου Διός. Ένώνοντες τά σημεία δέ αυτά μέ τό κέντρο τού
92
Παρθενών, ό ναός της Παλλάδος Αθηνάς. Προεκτεινόμενες οί εξωτερικές
γραμμές των ακραίων κιόνων των τεσοάρων πλευρών τοϋ ναού σχηματί
ζουν μία νοητή πυραμίδα, γεγονός τό όποιο αποδεικνύει τήν εφαρμογή
υψηλοτάτου επιπέδου μαθηματικών στήν κατασκευή τοϋ ναού.
Ερείπια του ναοί τον Απόλλωνος στους Δελφούς. Οί Δελφοί, ό ομφαλός
της γης, απέχουν ίση άπόστασι άπό τό κλεινόν άστυ τών Αθηνών καί τήν
Ολυμπία.
93
Πανεεκώκμξ ηαί ιεηαλύ ηωκ ζπδιαηίγεηαζ έκα ηακμκζηόκ όηηά-βωκμκ
ημο όπμζμο ή ηάεε πθεονά είκαζ ηό έπηαπθάζζμκ ημϋ ιήημοξ ημϋ
Πανεεκώκμξ» (αθέπε Σόιμκ Γ' ΔΛΛΑ Δβηοηθμπαίδεζαξ «ΗΛΙΟΤ»
ηεθάθαζμ « Ή αθακήξ ανιμκία ημϋ ανπαίμο Δθθδκζημί} ηόζιμο ηαί ή
απόηνοθμξ Γεωιεηνία ηώκ Δθθήκωκ», πμύ έβνάθδ άπό ηόκ Θεμθάκδ
Μακζά).
Ή εέζζξ ηώκ ζενώκ ηαηά ηόκ Ανζζημηέθδ20 ώνίγεημ ώξ έλδξ: «Σά
ζδνύιαηα δέ ηά ηαεζενωιέκα δζά ηήκ θαηνείακ ηώκ εεώκ μύ (όπζ)
ιόκμκ εζξ ηόκ ηαηάθθδθμκ ηνόπμκ δέμκ (πνέπεζ) κά εΐκαζ ζδνοιέκα
άθθά ηαί εζξ ηόκ αοηόκ (δδθαδή ζηόκ 'ίδζμ), έηημξ άκ ό Νόιμξ μνίγεζ
άθθωξ (δζαθμνεηζηά) ή ιακηεΐμκ ηζ ποεόπνδζημκ» (δδθαδή ιακηείμ
εονζζηόιεκμ ύπό ηήκ αζβίδα ημϋ Μακηείμο ηώκ Γεθθώκ). Ή ακαθμνά
αοηή ημϋ Ανζζημηέθμοξ ζηό Μακηείμ ηώκ Γεθθώκ -ζέ ποεόπνδζημ
ιακηείμ είδζηώηενα- επζαεααζώκεζ ηαί ζζπονμπμζεί ηήκ εέζζ ημϋ
βνάθμκημξ όηζ ηό ιακηείμ ηώκ Γεθθώκ είπε ζηήκ ηαημπή ημο έκα
πθμοζζώηαημ ανπείμ επζζηδιμκζηώκ βκώζεωκ (αθέπε αζαθίμ ιμο «ΟΙ
ΙΔΡΟΙ ΓΔΛΦΙΚΟΙ ΠΟΛΔΜΟΙ») ηαί αεααίωξ μί ηάεε επζζηδιμκζημύ
ημιέωξ αοηέξ βκώζεζξ ηζξ όπμζεξ ηαηείπακ μί ιοδιέκμζ, έπνδζίιεοακ
ζηήκ ηαηαζηεοή ηαί πνήζζ ηώκ ιοζηζηώκ ζενώκ όπθωκ ηαηά ηώκ
ζενόζοθωκ ααναάνωκ.
"Αξ δμύιε όιωξ ηαί ηάπμζα άθθα ζημζπεία πμύ ακαθένεζ ό
Θεμθάκδξ Μακίαξ: «Ακά ηνία Ιενά, δδθαδή ηά πθδζζέζηενα,
ζοκδεόιεκα δζά κμδηώκ εοεεζώκ, ζπδιαηίγμοκ ηνίβωκα έπί ημύ
Γεωβναθζημύ πώνμο, ηώκ όπμζωκ αί εθελήξ πθεοναί ώξ ιεβέεδ έπμοκ
θόβμοξ πνμηύπημκηαξ άπό ανζειδηζηόξ, βεωιεηνζηόξ ή ανιόκζηαξ
ακαθμβίαξ ή άπό θόβμοξ ηακμκζηώκ βεωιεηνζηώκ ζπδιάηωκ, εζξ ηά
όπμζα ακήημοκ.
οπκόηαηα ηά ηνίβωκα ηαύηα είκαζ ζζμζηεθή ηαί ακήημοκ εζξ
ζδακζηά ηακμκζηά βζβακηζαία πμθύβωκα ημύ Δθθδκζημύ Γεωβναθζημύ
πώνμο, ηώκ όπμζωκ αί ίδακζηαί πθεοναί ή αί δζαβώκζμζ η.θπ
πνμεηηεζκόιεκαζ ζοκακημύκ πενζώκοια ζενά ή ηέκηνα θαηνείαξ.
Μεηαλύ ηώκ θόβωκ ηώκ απμζηάζεωκ είκαζ μί θόβμζ 3:2, 4:3, 9:8, 1:1,
256:243, 8:3, 4:1, 9:2, ό π=3,14 ηαί ηονίωξ ό θόβμξ ημύ ιεβαθοηένμο
ηιήιαημξ ηδξ πνοζήξ ημιήξ πνόξ ηό ιζ-
20. Βθέπε Ανζζημηέθμοξ Πμθζηζηά VII 1331 α XI -25 ηαί 13316.
1
ηνόηενμκ δδθ., ό πνοζμύξ ανζειόξ 1,618 όζηζξ ήημ βκωζηόξ άπό ηδξ
ιοεμθμβζηήξ επμπήξ ηαί πανμοζζάγεηαζ εζξ πζθζάδαξ πενζπηώζεωκ.
Σό βεωδαζηζηόκ ηνζβωκμιεηνζηόκ αοηό δίηηομκ είκαζ ώναζό-ηαημκ
ηαί ηεθεζόηαημκ, παναηδνμύκηαζ δέ εζξ ημϋημ δέομαι εςθειών
μνζγμιέκωκ ύπό ηωκ εέζεωκ ηνζώκ ημοθάπζζημκ Ιενώκ ζμήνη
πεπιθεπειών ηεικμιέκωκ εζξ ηάξ εέζεζξ ηώκ ηέκηνωκ θαηνείαξ·
μεζημβπινοί καί παπάλληλοι κύκλοι μνζγόιεκμζ ύπό ηώκ βεωβναθζηώκ
εέζεωκ ανπαίωκ πόθεωκ ηαί ικδιείωκ ομάδερ ίζων αποζηάζεων
εονζζημιέκωκ εζξ ζπέζεζξ ακαθμβζώκ ιεηαλύ αθθήθωκ άθθά ηαί ιέ ηά
βεωιεηνζηά ζημζπεία ηήξ βήξ ή ηάξ δζαζηάζεζξ ηώκ ικδιείωκ η.θπ.
Γέκ είκαζ όιωξ ιόκμκ ημύημκ. Οί ανζειμί μί εηθνάγμκηεξ εζξ
ανπαία ζηάδζα ή πόδαξ ηάξ απμζηάζεζξ ή ηάξ δζαζηάζεζξ ηώκ ικδιείωκ
δέκ είκαζ ηοπαίμζ, άθθά πανζζηάκμοκ είηε επιζηημονικόρ γνώζειρ ηήξ
ανπαζόηδημξ ή ζοιαμθίγμοκ θπηζκενηικάρ ή θιλοζοθικάρ δοξαζίαρ ηαί
οπαημύμοκ βεκζηώξ εζξ μαθημαηικήν νομοηέλειαν. Πνμένπμκηαζ δέ άπό
άπθαξ ανζειδηζηόξ βεωιεηνζηόξ ή ανιόκζηαξ ακαθμβίαξ ή πνμόδμοξ,
άπό ιαεδιαηζηόξ «ακολοςθίαρ» ή ιαεδιαηζηόξ «ζειπάρ» ιέ ηάξ
έκκμζαξ ηήξ ζοκανηήζεωξ ή ημΰ ολοκληπώμαηορ άπό βζκόιεκα
παναβόκηωκ ζεζνώκ η.θπ» (αθέπε Γνμξ Θεμθάκδ Ν. Μακζά «ΣΟ
ΔΛΛΗΝΙΚΟΝ ΠΝΔΤΜΑ ΔΙ ΣΑ ΠΤΡΑΜΙΓΑ ΣΗ
ΑΙΓΤΠΣΟΤ», έηδμ-ζζξ Δεκζημύ Ιδνύιαημξ «Ο ΒΑΙΛΔΤ
ΠΑΤΛΟ», ΑΘΗΝΑΙ 1973).
Καί θοζζηά ηαηόπζκ όθωκ αοηώκ, αοημκόδημ είκαζ κά ζοιπε-νάκδ
ό μζμζδήπμηε όηζ μζ ανπαίμζ πνμβμκμί ιαξ πμύ είπακ οπμθμβίζεζ ηά
πάκηα ιέ άθεαζηδ ιαεδιαηζηή ηαί επζζηδιμκζηή αηνίαεζα ηαί
ηεθεζόηδηα, είπακ ηαημνεώζεζ κά εθεύνμοκ ηεθεζόηαηα όπθα, ηώκ
όπμζωκ ηά απμηεθέζιαηα έθάκδζακ ζημοξ Γεθθμύξ ηαί όπζ ιόκμκ. Γζά
κά θεάζμοκ ζηό ζδιείμ κά ηηίγμοκ ηά ζενά ηαί ηίξ πόθεζξ ημοξ ζέ
ζδιεία πμύ ηαηαδεζηκύμοκ ηήκ ύπανλζ ηαί εθανιμβή εκόξ βεωδαζηζημύ
ηνζβωκμιεηνζημύ δζηηύμο, αζθαθώξ έπνδζζιμπμίδζακ άθεαζημο
ηεθεζόηδημξ ηαί αηνζαείαξ επζζηδιμκζηά όνβακα. Δίκαζ θμζπόκ θμβζηό
επόιεκμ, κά έπνδζζιμπμίδζακ ηίξ άνηζώηαηεξ επζζηδιμκζηέξ ημοξ
βκώζεζξ, βζά ηήκ ηαηαζηεοή ηώκ ιοζηζηώκ ζενώκ όπθωκ...
2
Σηυκ άπθυ ηυζιμ υ υπμζμξ δεκ ηαηείπε ηίξ βκχζεζξ εηείκεξ πμφ
οπαβυνεοακ ηδκ 'ίδνοζζ ηςκ ζοβηεηνζιέκςκ ζενχκ ηαί πυθεςκ ζηίξ
δέμοζεξ εέζεζξ ημοξ, ή «ιοεμθμβία» έδζκε ακχδοκεξ απακηήζεζξ, μί
υπμζεξ υιςξ, πανά ηδκ θαζκμιεκζηή άπθμσηυηδ-ηά ημοξ, έζήιαζκακ ηάηζ
πενζζζυηενμ βζ' αοημφξ πμφ ήλενακ. "Δηζζ α) ηήκ εέζζ ηχκ Αεδκχκ
οπέδεζλε ή εεά Αεδκά (αθέπε Πθάηςκμξ «Ίΐιαζμκ» ηεθ. 3-24, ΰ-Ό), α)
ηήκ εέζζ ηχκ Γεθθχκ οπέδεζλακ δφμ «πνοζμί αεημί» υ έκαξ άπυ ηήκ
Ακαημθή ηαί υ άθθμξ άπυ ηήκ Γφζζ, πμφ ζοκακηήεδηακ ζηυκ «μιθαθυ
ηδξ βδξ», δδθαδή πάκς άπυ ημφξ Γεθθμφξ. Σφιθςκα ιέ άθθδ πανάδμζζ
υ 'Απυθθςκ ιέ ηήκ ιμνθή δεθθζκζμφ χδήβδζε Κνήηεξ εοβεκείξ άπυ ηήκ
Κκςζυ ζηυκ Κμνζκεζαηυ ηυθπμ (ζηυ θζιάκζ ηδξ Κνίζαξ). Έηεΐ
απμαζαάγεηαζ ζηήκ αηηή, άθοϋ μεηαμοπθώθηκε ζέ λαμππόηα-ηον αζηέπα,
ανέπχεηαι ζηό ιεπό ηον, διά μέζον ηπιπόδων ηαί άπυ έηεΐ ηαηέαδηε πάθζ
ζηήκ αηηή πνυξ ηυ ηνδηζηυ πθμσμ, χξ ςναίμξ κεακίαξ απμηαθφπηεηαζ ζέ
αοημφξ θέβμκηαξ υηζ δέκ εά επζζηνέρμοκ πθέμκ ζηήκ παηνίδα ημοξ (ηήκ
Κνήηδ) μφηε ζηά ζπίηζα ημοξ ηαί ηίξ ζογφβμοξ ημοξ, άθθά εά
ηαημζηήζμοκ έηεΐ (ζημοξ Γεθθμφξ) ζέ πθμφζζμ καυ ηαί ιαεαίκμκηαξ ηίξ
αμοθέξ ηχκ αεακάηςκ εεχκ εά ακαημζκχκμοκ αοηέξ ζημοξ ακενχπμοξ.
Τμφξ δζέηαλε κά θφζμοκ ηά πακζά, κά ακεβείνμοκ έηεΐ αςιυ βζ' αοηυκ
χξ Δελθίνιον ηαί, άθμφ βεοιαηίζμοκ, κά ηυκ αημθμοεήζμοκ ράθθμκηαξ
παζάκα ιέπνζξ υημο έθεμοκ ζηυκ πχνμ, υπμο εά έπμοκ πθμφζζμ καυ.
Δηείκμζ ζοιιμνθχεδηακ πνυξ αοηά ηαί άθμτ έβεοιάηζζακ, έλεηίκδζακ
ιέ ηυκ Απυθθςκα πμφ έπαζγε θυνιζββα, έκχ εηείκμζ πμνεφμκηαξ ηαί
ράθθμκηαξ ηνδηζηυ παζάκα αημθμοεμφζακ. Άθμτ ακέαδηακ ζηυκ
Πανκαζζυ, έδεζλε ζέ αοημφξ ηυ ζενυ άδοημ ηαί ηυκ καυ βφνς άπυ ηυκ
υπμζμ έπνεπε κά εβηαηαζηαεμφκ. Άθθά υ ανπδβυξ ηχκ Κνδηχκ,
αθέπμκηαξ υηζ ή πχνα έηεΐ ήηακ πεηνχδδξ ηαί άβμκδ, ενχηδζε ηυκ εευ,
πμζμοξ πυνμοξ γςήξ εά έπμοκ ηαί υ εευξ απήκηδζε παιμβεθχκηαξ:
Ακυδημζ άκενςπμζ, μί υπμζμζ εέθεηε δζανηχξ κά θμνηχκεζεε ιένζικεξ
ηαί αάζακα ηαί ροπζηέξ ζηεκμπχνζεξ, εά ζαξ δχζς ιζά εφημθδ
άπυηνζζζ ηαί αάθηε ηδκ ηαθά ζηυκ κμφ ζαξ- ηαεέκαξ άπυ ζάξ ηναηχκηαξ
ζηυ δελζυ ζαξ πένζ ιαπαίνζ εά ζθάγεηε ηαεδιενζκά αζβμπνυααηα ηά
υπμζα εά έπς άθεμκα ζηήκ δζάεεζί ιμο, πνμζημιζγυιεκα έδχ άπυ
πάζδξ θοθήξ ακενχπμοξ. Φοθάλ-
1
ηε ηυκ καυ ιμο ηαί κά δέπεζεε ημοξ πάζδξ εεκζηυηδημξ ακενχπμοξ,
υηακ ζοβηεκηνχκςκηαζ έδχ καί (θνλάξηε) ππωηίζηωρ ηίρ δικέρ μον
εμπνεύζειρ. Έάν όμωρ λέηε ανοηζίερ ή κάνεηε απεπιζκεψίερ ή
παπεκηπέπεζθε, θά γίνεηε αιωνίωρ δούλοι άλλων αοηά έπς κά ζαξ πμη
πνμζέληε ηαί θοθάληε ηα υθα αοηά.
Δηείκμζ θμζπυκ μί Κνήηεξ (Κκχζζμζ) απεηέθεζακ ηαηά ηήκ πανάδμζζ
ηυ πνχημ ζεναηείμ ημο ιακηείμο, ημφξ όπγεώναρ, ημφξ πνχημοξ
θεζημονβμφξ αφημτ. Σηδκ πανάδμζζ αοηή παναηδνμφιε ηά έλδξ
πενίενβα: α) υ Απυθθςκ ιεηαιμνθχεδηε ζέ δεθθίκζ ηαί χδήβδζε ημφξ
Κνήηεξ ζηυ θζιάκζ ηήξ Κνίζαξ ηαί α) ηυ υηζ ιεηαιμνθχεδηε ζέ έκα
θαιπνυηαημ αζηένζ ηαί ακήθεε ζηυ ζενυ ημο δζά ιέζμο ηνζπυδςκ. Δζδζηά
πίζς άπυ ηυ δεφηενμ αοηυ πανάδμλμ ζημζπείμ ηνφαεηαζ ηάηζ, ηυ υπμζμ
αζθαθχξ ζπεηίγεηαζ ιέ ηά δεθθζηά ιοζηήνζα ηαί υπζ ιυκμκ. Πίζς άπυ
ηυκ ζοιαμθζζιυ αοηυ ηαί ηά ιεηαθμνζηά θυβζα οπάνπεζ επίζδξ ηάηζ ηυ
υπμζμ ζπεηίγεηαζ ιέ ηίξ επζζηδιμκζηέξ ηαί ηεπκμθμβζηέξ βκχζεζξ ηχκ
πακάνπαζςκ Δθθήκςκ, ηαί πμφ ιεηαδίδεηαζ έηζζ άπθά, ζημοξ αιφδημοξ,
ζημοξ ιή βκςνίγμκηεξ, ζέ υζμοξ δέκ πνέπεζ κά βκςνίγμοκ. 'Αθθά ηαί ηά
υζα είπε υ 'Απυθθςκ ζημοξ Κκςζίμοξ είκαζ ζδζαζηένςξ πνμθδηζηά, βζαηί
επαθδεεφεδηακ, υπζ ιυκμκ χξ πνυξ ηυ Μακηείμ ηχκ Γεθθχκ, ηυ υπμζμ
πανήηιαζε, ελαθακίζεδηε, άθμφ πνίκ θεδθαηήεδηε άπυ αέαδθμοξ, έθ'
υζμκ έλεηνάπδ ημο ηαεμδδβδηζημφ ημο νυθμο βζά ηυκ Δθθδκζζιυ
(θζθμννςιασηέξ ηάζεζξ). Πνμζμπή θμζπυκ ζημοξ θυβμοξ ημτ Απυθθςκμξ
πμφ επζαεααζχκμκηαζ ιέπνζ ηχκ διενχκ ιαξ: «Έάν όμωρ λέηε ανοηζίερ ή
κάνεηε απεπιζκεψίερ ή παπεκηπέπεζθε, θά γίνεηε αιωνίωρ δούλοι άλλων».
(Βθέπε θήιια «Γεθθμί» εβηοηθμπαίδεζαξ «ΗΛΙΟΥ» ηυιμξ Η'). Δπίζδξ
άπυ ημφξ θυβμοξ ημο Απυθθςκμξ δζαθαίκεηαζ υηζ υ εευξ είπε θάαεζ ηά
ιέηνα ημο βζά ηήκ δζαζθάθζζζ ηχκ ιοζηζηχκ βκχζεςκ ημΰ ιακηείμο, ηυ
υπμζμ, άθμΰ έλεηνάπδ ημΰ ζςηδνίμο ηαί ηαεμδδβδηζημφ ημο νυθμο βζά
ηυκ Δθθδκζζιυ, εδέπεδ ηαίνζμ πθήβια άπυ ημφξ Μαίδμοξ, μί υπμζμζ
ηαηάθενακ κά ηαφζμοκ ηυκ καυ ημφ Απυθθςκμξ (83 π.Φ.) ηαί ανβυηενα
υ ζενυξ πχνμξ κά θεδθαηδεή ηαί ηαηαζηναθή άβνίςξ άπυ ημφξ
θακαηζημφξ Φνζζηζακμφξ, ζενςιέκμοξ ηαί ιή, ιέ απμηέθεζια ηήκ
μθμηθδνςηζηή ένήιςζί ημο. Πνμζςπζηχξ πζζηεφς, υηζ ηάπμζμζ, πανά
ηήκ θεδθαζία, ηήκ ηαηαζηνμθή ηαί ηήκ ένήιςζζ, δζεηήνδ-
2
ζακ ηαί έηνορακ ΚΑΛΑ ηζξ ιοζηζηέξ βκώζεζξ.
3) Τδκ εέζζ εκόξ άθθμο ζενμύ ηςκ Δθθήκςκ, ηδξ Γςδώκδξ
οπέδεζλε έκα ιαύνμ πενζζηένζ, πμύ πνμενπόηακ άπό ηίξ Θήαεξ
ηδξ Αζβύπημο (Ζνόδμημξ Β', 53, 59).
Φοζζηά ηαί πίζς άπό αοηήκ ηήκ θαζκμιεκζηά απθμσηή πα-νάδμζζ
ηνύαεηαζ ηάηζ άθθμ.
4) Σηίξ Μοηήκεξ έπεζε ό «ιύηδξ» ημΰ λίθμοξ ημύ Πενζέςξ, ηαί
ημύημ εεςνήεδηε εεσηή ύπόδεζλζξ βζά ηήκ εέζζ ηώκ Μοηδκώκ
(Παοζακίμο «Κμνζκεζαηά» Φκΐ-4).
5) Σηήκ εέζζ ημΰ Αζηθδπείμο ηδξ Δπζδαύνμο βεκκήεδηε ό κόεμξ βζόξ
ημύ Απόθθςκμξ, ό Αζηθδπζόξ, ή βέκκδζζξ δέ αοημύ ηαεώνζζε ηήκ εέζζ
ηήξ Δπζδαύνμο (Παοζακίμο «Κμνζκεζαηά» XXVII - 3,4).
6) Γνάημκηαξ οπέδεζλε ηήκ εέζζ ηήξ Δπζδαύνμο Λζιδνάξ (Παοζακίαξ
XXIII, 6, 7).
7) "Δκαξ θαβόξ ηαεώνζζε ηήκ εέζζ ηήξ πεθμπμκκδζζαηήξ πόθεςξ
Βοιαί, ιέ ηήκ πνμηνμπή ηήξ Ανηέιζδμξ (Παοζακίμο «Λαηςκζηά» XXII,
12, 13).
Καί αεααίςξ πίζς άπ' όθα αοηά ηά θαζκμιεκζηώξ απθμσηά, οπάνπμοκ
ζδιακηζηώηενα ηαί ααεύηενα κμήιαηα.
Θά πνέπεζ επίζδξ κά άκαθενεή ηαί ηό έλδξ: Σηήκ Μοηαθδζ-ζό,
πόθζξ ηήξ Βμζςηίαξ, ζηόκ καό ηήξ Γήιδηνμξ πμύ οπήνπε έηεσ, έβίκμκημ
δύμ εαύιαηα: Τό Ηενό έηθεζκε αοημιάηςξ ιόθζξ ανάδζαγε ηαί άκμζβε
πάθζ ηό πνςί ιέ ηόκ ίδζμ ηνόπμ. Οί ηάημζημζ έθεβακ όηζ ό Ζναηθήξ ηώκ
Ίδαίςκ Γαηηύθςκ ακμίβεζ ηαί ηθείκεζ ηό ζενό, άθθά όπςξ θαίκεηαζ,
οπήνπε έκαξ αοηόιαημξ ηνόπμξ ακμίβιαημξ ηαί ηθεζζίιαημξ ηήξ πύθδξ
ημύ ζενμύ, πμύ δέκ ήηακ αεααίςξ ιζά πύθδ ζοκδεζζιέκδ. Μάθθμκ
έπμοιε κά ηάκμοιε ζηήκ πενίπηςζζ αοηή ιέ ιζά πύθδ (πόνηα) πμύ δέκ
είπε ηίπμηα κά γδθέρδ άπό ηίξ οπενζύβπνμκεξ πόνηεξ ιεβάθςκ ειπμ-
νζηώκ ηαηαζηδιάηςκ, ηναπεγώκ ηαί άθθςκ ηηζνίςκ πμύ ακμίβμοκ ηαί
ηθείκμοκ αοημιάηςξ, ηαί ιέ όθμοξ ημύξ επζαεαθδιέκμοξ ηακόκεξ
αζθαθείαξ.
Δκδζαθένμκ πανμοζζάγεζ ηαί ή ελήξ ζζημνία πμύ ζπεηίγεηαζ ιέ ηήκ
πανααίαζζ ημύ άααημο ημΰ ζενμύ ημύ Λοηαίμο Γζόξ. Σέ αοηό εζζήθεακ
ηάπμηε ηάπμζμζ, πςνίξ κά ηό λένμοκ όηζ δέκ έπνεπε κά ιπμοκ. Αοημύξ μί
Ανηάδεξ έζηεζθακ ζημοξ Φθζαζίμοξ ώξ
1
εκαβείξ, δδθαδή αέαδθμοξ, βζά κά ημύξ ζηείθμοκ αοημί ιε ηδκ ζεζνά ημοξ
ζέ άθθμ ιένμξ. Οί Φθζάζζμζ ημύξ έζηεζθακ ζημοξ Μεβανείξ ηαί αοημί
ζημοξ Θδααίμοξ. "Οιςξ ηαε' όδόκ ζσνέβηζαν ζημεία βρονηών καί
αζηραπών ηαί μί Μεβανείξ θμαήεδηακ ηαί ημύξ άθδζακ εθεύεενμοξ βζ'
αοηό δέ ηόκ θόβμ, ή πενζμπή ώκμιάζεδηε Έλενθεραί. Καηόπζκ ημύημο,
όθμοξ αοημύξ ημύξ έζηεθκακ έηεΐ. Τμύξ ώκόιαγακ δέ έλάθονς επεζδή,
όηαν έμπαιναν αηό ιερό, δέν σπήρτε ζκιά ηον ζώμαηος ηοσς21.
'Από ηά πανάδμλα ηά όπμζα θέβεηαζ όηζ ζοκέαδζακ ηαηά ηήκ
εηζηναηεία ημύ Μεβάθμο Αθελάκδνμο ζηήκ Αζία, άλζα ακαθμνάξ είκαζ
ηά έλδξ: Ό Πθμύηανπμξ ζηόκ «Βίμ ημο Αθελάκδνμο» (ΗΕ) ιαξ δίδεζ ηήκ
έλδξ πθδνμθμνία: «Υπάνπεζ ζηήκ Λοηία, ζηήκ πενζμπή ηδξ πόθεςξ ηςκ
Ξακεζώκ, ηνήκδ, ή όπμζα θέκε όηζ ηόηε αοημιάηςξ εζηνάθδ άπό ηήκ
ημίηδ ηδξ· άθμύ λεπείθζζε, έαβαθε άπό ηόκ αοεό πάθηζκδ πθάηα, πμύ είπε
παναβιέκα ανπαία βνάιιαηα, ιέ ηά όπμζα βζκόηακ βκςζηό όηζ εά θήλδ ή
ελμοζία ηςκ Πενζώκ, άθμΰ ηαηαζηναθή άπό ημύξ "Δθθδκεξ...».
"Οηακ ό ζηναηδθάηδξ ααζζθεύξ ημύ Δθθδκζζιμύ άπό ηήκ Φαζήθζδα,
πνμπςνώκηαξ ιέ ηαηεύεοκζζ ηήκ Παιθοθία, έθεαζε ζηό απόηνδικμ
αηνςηήνζμ ηςκ Φεθζδμκζώκ (Φεθζδόκζα άηνα), άκ ηαί δέκ ήηακ ή επμπή
ηώκ αμνείςκ άκειςκ, αοημί έπκεοζακ αζθκζδίςξ ζάκ κά είπακ οπαημύζεζ
ζέ ηάπμζμ πνόζηαβια ημο, ώζηε ζπδιάηζζακ πέναζια ζηό ζδιείμ όπμο
ήηακ πνίκ ή εάθαζζα ηαί ηαηώνεςζε έηζζ κά δζααή ό ζηναηόξ ημύ
Αθελάκδνμο. Πμθθμί είπακ βζά ηό πανάδμλμ αοηό εαύια, όηζ πανά ηόκ
δοκαηό κόηζμ άκειμ πμύ έπκεε, ηαί ό όπμζμξ ςεμύζε ιέ αία ηά ηύιαηα
ηαί ηά έηακε κά ζπάγμοκ ιέ πάηαβμ ηαί ιακία ζημοξ ανάπμοξ, ζέ ιεβάθμ
ύρμξ, ηαί κά ζηεπάγμοκ ηήκ δζάααζζ, ό Αθέλακδνμξ εζζήθεε αηάναπμξ
ζηό πθέμκ επζηίκδοκμ ζδιείμ ηδξ δζααάζεςξ ηαί, αζθκζδίςξ, ό άκειμξ
ιεηεηνάπδ ζέ αόνεζμ ηαί άπειάηνοκε ηά κενά ηδξ εαθάζζδξ άπό ειπνόξ
ημο. Ό Καθθζζεέκδξ, ό όπμζμξ ηαηά ηά θεβόιεκα ημο ζηήκ ζζημνία ημο
(πμύ είκαζ ηαί ή πνώηδ πενί Αθελάκδνμο), οπήνλε αοηόπηδξ ιάνηοξ ημύ
παναδόλμο ζοιαάκημξ, βνάθεζ όηζ ή εάθαζζα έζηορε ηαί πνμζηύκδζε
ηόκ ααζζθέα, ζύιθςκα ιέ ηά πενζζηά έεζια, ηαί ηόκ άθδζε κά πενάζδ
ιαγί ιέ
21. Βθέπε Γ' ηόιμ «ΩΓΥΠΑΣ» Αεακαζίμο Σηαβεζνίηδ.
2
τους άνδρες του, χωρίς κάν νά βραχούν τά πόδια τους («αβρό
χοις ποσί»). "Οπως τονίζει, όμως, ό Πλούταρχος, άφοϋ κάνει
μνεία τοϋ παραδόξου γεγονότος, «ό Αλέξανδρος στίς επιστολές
του (πρός την μητέρα του) δέν αναφέρει καμμία τέτοια τερατο
λογία, άλλά διηγείται μόνον ότι κατεσκεΰασε όδό στήν λεγομέ
νη Κλίμακα καί διέβη (πέρασε) άφοϋ ξεκίνησε άπό την Φασήλι-
δα» (Πλουτάρχου «Βίος Αλεξάνδρου», ΙΖ).
Ό Θεόδωρος Άξιώτης αναφέρει στό βιβλίο του «ΑΡΓΩ» τά
έξης ενδιαφέροντα πού σχετίζονται μέ τόν Μέγα Αλέξανδρο:
«Ό Φράνκ Έντουαρτς, διάσημος Αμερικανός δημοσιογράφος,
αναφέρει ότι ό Μέγας Αλέξανδρος στήν εκστρατεία του συνο
δευόταν άπό μεγάλες αστραφτερές ασημένιες ασπίδες, πού πε
τούσαν φωτιές ατά άκρα. Δέν θά έδινε κανείς σημασία στό γε
γονός, άν δέν υπήρχε ό Τζιοβάννι Ντρόισεν, μίλια μακριά άπό
τήν Αμερική, πού στήν «Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου»,
αποκαλύπτει άμεση επέμβαση καί βοήθεια των ιπταμένων ασπί
δων πρός τόν "Ελληνα βασιλιά κατά τήν πολιορκία της Τύρου
(332 π.Χ.). Τά ίδια στοιχεία αναφέρονται άπό τούς πολυμαθεϊς
συγγραφείς Αλμπέρτο Φενόλιο καί Ρ. Ντρέικ. Σύμφωνα μέ στοι
χεία, πού έχουν στήν κατοχή τους -δέν είναι τά μοναδικά πού
δέν υπάρχουν στήν Ε λ λ ά δ α - ένας τριγωνικός σχηματισμός άπό
ιπτάμενες ασπίδες πέταξε πάνω άπό τό μακεδόνικο στρατόπε
δο. Μετά έκαναν γύρους πάνω άπό τήν πόλη της Τύρου, μπρο
στά ατά έκπληκτα μάτια χιλιάδων πολεμιστών. Ξαφνικά ή με
γαλύτερη ασπίδα έβγαλε μιά φωτεινή ακτίνα, ακολούθησαν κι
άλλες κι ένα μέρος άπό τά πέτρινα τείχη της Τύρου σωριάστη
κε, σάν νά ήταν άπό λάσπη.
Ή απίστευτη αυτή ουράνια βοήθεια άπό τίς ιπτάμενες ασπί
δες παίρνει άλλη όψη, όταν συνδυασθεί μέ τήν μύηση τοϋ Αλε
ξάνδρου στά ιερά της Σαμοθράκης καί τά θαυμαστά πού ανα
φέρονται άπό τήν επίσκεψη του στόν Ναό του "Αμμωνα - Δία
στήν όαση Σίβα της Αιγύπτου. Ό Αλέξανδρος πίστευε ότι ήταν
γιός τοϋ Δία, καί ή ίδια πίστη υπήρχε στους σοφούς της Αιγύ
πτου καί της Ανατολής. "Ισως τήν εποχή εκείνη κάτι νά είχε
διασωθή άπό τήν αρχαιότερη γνώση!...».
Επίσης ό Τσάρλς Μπέρλιτζ στό βιβλίο του «Τό Τρίγωνο των
Βερμούδων» αναφέρει ότι κατά τήν πορεία τοϋ έλληνικοΰ στρα-
ηνπ πξόο ηόλ πνηακό Ίαμάξηε (329 π.Φ.) εκθαλίζζεθαλ ζηόλ νπξαλό
«οί μεγάλες λαμπερές αζημένιες αζπίδες...».
Άο δνύκε όκωο θάπνηα άιια πξνγελέζηεξα ηνύ Αιεμάλδξνπ
γεγνλόηα.
Οί Αζελαίνη έιεγαλ -θαί ώξθίδνληαλ γηά ηελ αιήζεηα ηωλ
ιεγνκέλωλ ηνπο- όηη θαηά ηελ κάρε ηνϋ Μαξαζώλνο (490 π.Φ.)
έβιεπαλ λά ηνπο βνεζνύλ ή ζεά Αζελά θαί ό ήξωαο ηήο πόιεωο
Θεζεύο.
Δίδηθώηεξα ό Πινύηαξρνο αλαθέξεη ζηόλ Βίν ηνύ Θεζέωο όηη
«όηαλ νί Αζελαίνη πνιεκνύζαλ ζηόλ Μαξαζώλα θαηά ηωλ Μήδωλ
έλόκηζαλ πνιινί όηη είδαλ θάληαζκα ηνύ Θεζέωο, ό όπνηνο έβάδηδε
κπξνζηά άπ' απηνύο θαηά ηωλ βαξβάξωλ». Καί επεηδή ηά θαληάζκαηα
δέλ θπθινθνξνύλ ...ζπλήζωο ηήλ ήκεξα θαί δέλ παίξλνπλ κέξνο... ζέ
κάρεο, δέλ απνθιείεηαη θαηά πάζα πηζαλόηεηα λά επξόθεηην γηά κία
άλζξωπόκνξθε απηόκαηε κεραλή (δειαδή ξνκπόη) κέ ηά
ραξαθηεξηζηηθά ηνύ Θεζέωο. Γειαδή κέ άιια ιόγηα γηά ρξήζη ηεξνύ
«όπινπ» άπό κπεκέλνπο ζηά ειιεληθά κπζηήξηα.
Παπζαλίαο ζηά «ΑΤΤΙΚΑ» (I, 15,3) πεξηγξάθνληαο ηήλ
δωγξαθηθή ζύλζεζη ηήο κάρεο ηνύ Μαξαζώλνο πνύ είρε άπεηθνλη-ζζή
ζηήλ Πνηθίιε Σηνά ηώλ Αζελώλ αλαθέξεη όηη ό Θεζεύο παξηζηάλεηαη
λά βγαίλε άπό ηήλ γε. Σηήλ ίδηα δωγξαθηθή παξάζηα-ζη απεηθνληδόηαλ
θαί ό εκίζενο Ηξαθιήο, γεγνλόο ηό όπνην καξηπξεί όηη θαί ηό
θάληαζκα ηνύ κεγάινπ απηνύ ήξωνο ή κάιινλ θάπνην κεραληθό
θαηαζθεύαζκα (ξνκπόη) πνύ ζύκηδε θπζηνγλωκη-θά ηόλ Ηξαθιή έθαλε
ηήλ έκθάληζί ηνπ θαί ζπκκεηέζρε ζηήλ κάρε. Καί θπζηθά δέλ έιεηπε ή
πξνζηάηηδα ζεά ηήο πόιεωο ηώλ Αζελώλ, ή Παιιάο Αζήλε, ή Αζελά,
άπό ηήλ κάρε. Ή ζεά παξηζηάλεηαη ζηήλ αλαθεξζείζα ζύλζεζη,
πάλνπιε λά όδεγή άξκα ζπξόκελν άπό ηέζζεξα άινγα. Σηήλ
δωγξαθηθή απηή ζύλζεζη ηνϋ Παλαί-λνπ απεηθνλίδεηαη θαί ό
ηξαγνπόδαξνο ζεόο Πάλ, ό όπνηνο καδί κέ ηνύο Παλίζθνπο ηνπ
έζθόξπηζε ηόλ «παληθό» ζηνπο Πέξζεο θαηά ηά ζξπινύκελα, θαί νί
βάξβαξνη ηξνκαγκέλνη άπό ηηο θνβεξέο θξαπγέο ηνπο έηξάπεζαλ ζέ
θπγή. Ηξόδνηνο αλαθέξεη (ΣΤ, 105) όηη ό ήκεξνδξόκνο Φεηδηππίδεο
ηόλ όπνηνλ έζηεηιαλ νί Αζελαίνη, ιίγν πξηλ ηήλ κάρε ηνύ Μαξαζώλνο,
ζηήλ Σπάξηε γηά λά δεηήζνπλ ηήλ απνζηνιή εληζρύζεωλ, εΐδε ζηό
Παξζέληνλ όξνο ηόλ Πάλα
1
Μηθξαζηάηεο ηζηνξηθόο δηεγείηαη: «Καζώο ό ίδηνο ό Φεηδηππίδεο
δηεγείηαη θαί θαζώο αλέθεξε ζηνπο Αζελαίνπο, ηόλ ζπλαληά ό Πάλ
ζηελ πεξηνρή ηνπ Παξζελίνπ, παξαπάλω άπό ηελ Τεγέα: ό Πάλ ηόλ
έθώλαμε κε ηό όλνκα ηνπ θαί ηόλ δηέηαμε λά έξωηήζε έθ κέξνπο ηνπ
ηνπο Αζελαίνπο, γηαηί δέλ θξνληίδνπλ θαζόινπ γη' απηόλ, έλώ απηόο
δηάθεηηαη εύλνϊθώο πξόο ηνπο Αζελαίνπο θαί ζέ πνιιέο πεξηζηάζεηο
ηνπο έθάλε ρξήζηκνο, ζά ηνπο θαλή δε αθόκε θαί ζηό κέιινλ
ρξήζηκνο...».
Οί Αζελαίνη κεηά ηήλ λίθε ηνπο ζηόλ Μαξαζώλα αθηέξωζαλ ζηόλ
Πάλα ζπήιαην πνύ επξίζθεηαη ζηήλ βόξεηα πιεπξά ηνϋ βξάρνπ ηεο
Αθξνπόιεωο, ό δέ Μηιηηάδεο έκεξίκλεζε γηά ηήλ θαηαζθεπή
αγάικαηνο ηνϋ ζενϋ πνύ έηνπνζεηήζε ζηό ζπήιαην απηό, ζηό δέ
βάζξν ηνϋ αγάικαηνο ππήξρε ή έμεο αθηεξωκαηηθή επηγξαθή: «Τόν
ηραγόπονν έμέ Πάνα, ηόν 'Αρκάόα, ηόν καηά Μήδων, ηόν μεη'
Αθηναίων, ζηήζαηο Μιληιάδης».
Πέξαλ όκωο ηνύηωλ, ηά νπνία ζαθώο είλαη ππεξθπζηθά θαί
κνλαδηθά ζπκβάληα ζηήλ θνβεξή εθείλε κάρε, πνύ θαηέιεμε ζηήλ
ζπληξηβή ηώλ βαξβάξωλ, ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ πξνθαιεί ηό γεγνλόο
όηη ζηήλ κάρε ηνϋ Μαξαζώλνο έιαβε κέξνο θαί έλαο άιινο άγλωζηνο
ήξωαο, ό ιεγόκελνο "Εχεηλος ή Έχεηλαίος. Παπζαλίαο ζηά
«ΑΤΤΙΚΑ» (I, 32,5) αλαθέξεη: «Υπάξρεη θαί ή παξάδνζε πώο ζηήλ
κάρε ζπλέβε λά ιάβε κέξνο θαί θάπνηνο πνύ έκνηαδε κέ αγξόηε ζηήλ
εκθάληζε θαί ζηήλ πεξηβνιή. Απηόο ζθόηωζε πνιινύο άπό ηνύο
βαξβάξνπο κέ έλα αιέηξη θαί όηαλ ή κάρε έηειείωζε εμαθαλίζηεθε·
όηαλ νί Αζελαίνη εξώηεζαλ ζρεηηθά, ό ζεόο δέλ ρξεζκνδόηεζε γη'
απηόλ ηίπνηε πεξηζζόηεξν άπό ηό όηη πξέπεη λά ηηκνύλ ηόλ ήξωα
Έρεηιαΐν».
Σηήλ άλαπαξάζηαζη ηήο δωγξαθηθήο ζπλζέζεωο ηνύ Παλαί-λνπ,
πνύ έρεη γίλεη κέ βάζη αλάινγεο ζθελέο αγγεηνγξάθωλ (βιέπε
«ΑΤΤΙΚΑ» ΔΚΓΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ, ζει. 250-251), βιέπνκε ηόλ
Έρεηιαΐν κέ ηήλ κνξθή ελόο εύξωζηνπ λένπ, ό όπνηνο θέξεη θνληό
ρηηώλα, λά θξαηή ζηό δεμηό ρέξη ηνπ έλα κεηαιιηθό -όπωο ζπκπεξαίλεη
θαλείο- αληηθείκελν επίκεθεο, ζάλ ηό δόξπ, θαί ηό όπνην
παξνπζηάδεηαη θακππιωηό ζηό θάηω άθξν θαί πξόο ηά κέζα. Μνηάδεη
ζρεκαηηθά κέ ηό θύξην ηκήκα αξραίνπ άξνηξνπ, ό δέ Έρεηιαΐνο
ρεηξίδεηαη ηό πεξίεξγν απηό όπιν ώο δόξπ θαί κέ κεγάιε κάιηζηα
επηδεμηόηεηα.
2
Πανάζηαζζξ ημΰ Έπέηθζο ή Έπεηθαίμο ιέ αάζζ
ζπεηζηέξ ζηδκέξ άββεζ,μβνάθςκ.
1
Τζ ζοιααίκεζ θμζπόκ ζηδκ πανάδμλδ αύηδ πενίπηςζζ; Καη' ανπάξ
εά πνέπεζ κά ημκίζςιε όηζ είκαζ θμβζηώξ αδύκαημκ κά πήνε έκαξ
μζμζδήπμηε ημζκόξ άκενςπμξ έκα άνμηνμ ηαί κά πήβε κά πμθειήζδ
ημύξ Πένζεξ. "Ακ όιςξ ζοζπεηίζςιε ηδκ θεζδςθή ηαί όκηςξ θζηή
άπάκηδζζ ημύ ιακηείμο ηςκ Δεθθώκ πνόξ ημύξ Αεδκαίμοξ πμύ ηό
νώηδζακ ζπεηζηώξ, ιε ηό βεβμκόξ ηήξ παναδόλμο ειθακίζεςξ ηαί
ηαηόπζκ ελαθακίζεςξ ημύ άβκςζημο αοημύ ήνςμξ ηαί ηήξ πνήζεςξ
ημύ πενζένβμο όπθμο άπ' αοηόκ μδδβμύιεεα ζηό έλδξ ζοιπέναζια:
Δέκ πνόηεζηαζ βζά έκα ημζκό άκενςπμ, μύηε βζά ηάπμζμ άνμηνμ, άθθά
βζά ηάπμζα άκενςπόιμνθδ ιδπακή (νμιπόη) πμύ ηηοπμύζε ιέ ηό
πενίενβμ όπθμ ημο ημύξ Πένζεξ. Τμ όπθμ δέ πμύ πνδζζιμπμζμύζε ήηαν
αζθαλώς κάποιο μσζηικό ιερό όπλο, ηό όποιο είτε ζτήμα παρόμοιο μέ
εκείνο ηον αρόηροσ καί ήηαν πολύ δραζηικό καί αποηελεζμαηικό,
επρόκειηο δέ καηά πάζα πιθανόηηηα, γιά ένα αρηιόηαηο από
ηετνολογικής απόυεφς όπλο.
"Οζμκ δέ άθμνα ζηό όκμια "Επεηθμξ ή Έπεηθαΐμξ αοηό (ηό όκμια)
ηαηά ηήκ πνμζςπζηή ιμο άπμρζ πενζηθείεζ ιοζηδνζαηή ζοιαμθζηή
ζδιαζία ηαί πζζηεύς όηζ εονζζηόιεεα ιπνμζηά άπό ιζά πενίπηςζζ
πνήζεςξ ζενμύ όπθμο ζοκδεμιέκμο άιεζα ιέ ηά εθθδκζηά ιοζηήνζα
ηαί ηό όπμζμ ζοιαμθζηά ακαθένεηαζ ιέ ηό όκμια «άνμηνμκ». Τό όκμια
ημύ ήνςμξ "Επεηθμξ ή Έπεηθαΐμξ πνμένπεηαζ άπό ηήκ έπέηθδ, δδθαδή
ηήκ θααή ημύ άνμηνμο, παναζηάζεζξ δέ ημύ ήνςμξ αοημύ
ακεονίζημκηαζ ηονίςξ ζέ ηοννδκζηά μζημδμιήιαηα.
Θά πνέπεζ δέ κά έπζζδιακεή, όηζ, όπςξ ακαθένεζ ό Ηνόδμημξ (ΣΤ,
117), ζοκέαδ ηαί έκα αηόιδ πενίενβμ πενζζηαηζηό, ή έιθάκζζζξ εκόξ...
βζβακηζαίμο θακηάζιαημξ Πένζμο όπθίημο πμύ έθό-κεοε ηαί έηύθθςκε
Έθθδκεξ : «Ό Αεδκαίμξ Έπίγδθμξ ημύ Κμοθαβόνα, έκώ πμθειμύζε ιέ
βεκκαζόηδηα ζώια πνόξ ζώια, έπαζε ηήκ όναζί ημο, πςνίξ κά
ηναοιαηζζεή πμοεεκά ζηό ζώια ημο, μύηε άπό ημκηά, μύηε άπό
ιαηνζά ηαί άπό ηόηε έιεζκε ηοθθόξ ζέ όθδ ημο ηήκ γςή. Γζά ηό πάεδια
ημο αοηό άημοζα κά θέβεηαζ ηό έλδξ: ημύ θάκδηε πώξ είδε ακηζηνύ ημο
έκα μπθίηδ, πμθύ ιεβαθόζςιμ, πμύ ηά βέκεζα ημο ηάθοπηακ ηήκ
αζπίδα ημο (άκδνα μί δμηέεζκ όπθίηδκ άκηζζηήκαζ ιέβακ ημύ ηό βέκεζμκ
ηήκ αζπίδα πάζακ ζηζάγεζκ)· ηό θάκηαζια αοηό πέναζε δίπθα ημο
πςνίξ κά ηόκ άββίλδ, άθθά ζηόηςζε ηόκ δζπθακό ημο. Αοηά έιαεα πώξ
έθεβε ό
2
Έπίδεινο». (Μεηάθξαζηο ΕΚΔΟΕΩΝ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ). Δελ απνθιείεηαη
ζηελ πεξίπησζη απηή νί ίδηνη Πέξζαη λά έρξεζηκνπνίε-ναλ θάπνην,
αλάινγν κέ εθείλα ησλ Ειιήλσλ, ηεξό «όπιν», δειαδή ξνκπόη, ηό όπνην
έθσδηανκέλν κέ ηζρπξόηαηα όπια θαί ηδηόηεηεο, έθόλεπε θαί έηύθισλε
ηνύο ερζξνύο ηνπ. Ό Ηξόδνηνο επίζεο αλαθέξεη όηη θαηά ηήλ δεπηέξα
εθζηξαηεία ησλ Πεξζώλ θαηά ηεο Ειιάδνο ύπό ηόλ Ξέξμε, άθνύ έθαπζαλ
ηήλ 'Αθξόπνιη θαί έμώλησζαλ όζνπο είραλ όρπξσζή ζέ απηήλ, όηαλ
έδσζαλ δηαηαγή ζηνπο εμόξηζηνπο Αζελαίνπο πνύ ήζαλ καδί ηνπο λά αλε-
βνύλ έπί ηνύ ηεξνύ βξάρνπ γηά λά ζπζηάζνπλ, απηνί (δει. ν'η Αζελαίνη)
βξήθαλ ηήλ ηεξά έιαία ηεο Αζελάο λά έρε βιαζηάξηα κέρξη έλα πήρπ, άλ
θαί είρε θαή πξίλ δύν εκέξεο (Η. 55).
Χξήζηο κπζηηθώλ ηεξώλ όπισλ θαί ππεξθπζηθά θαηλόκελα ζπλέβεζαλ
θαηά ηήλ λαπκαρία ηεο αιακίλνο (480 π.Χ.). Ό Ηξόδνηνο αλαθέξεη όηη
έλαο εμόξηζηνο, έμε ήκεξεο πξίλ ηήλ λαπκαρία, είδε, έλ ετδεη νξάκαηνο, λά
ρύλεηαη άπό ηό ηεξό ηεο Έιεπζΐ-λνο κία ιάκςηο. Γξάθεη ό Μηθξαζηάηεο
Ιζηνξηθόο (Η', 65): Ό Αζελαίνο Δίθαηνο ηνύ Θενθύδνπο, θπγάο θαί
έρνληαο απνθηήζεη ύπόιεςη ζηνπο Μήδνπο θαηά ηήλ επνρή εθείλε, όηαλ ή
ρώξα ηεο Αηηηθήο, πνύ ήηαλ έξεκε άπό ηνύο Αζελαίνπο, θαηαζηξεθόηαλ
άπό ηό πεδηθό ηνύ Ξέξμε, πνύ έηπρε ηόηε λά επξίζθεηαη καδί κέ ηόλ
Δεκάξαην ζηό Θξηάζηνλ πεδίνλ, είδε ζύλλεθν ζθόλεο λά έξρεηαη άπό ηήλ
Ειεπζίλα (ίδεΐλ δέ θνληνξηόλ ρσξένληα άπ' Έιεπ-ζΐλνο), ζάλ λά έβάδηδαλ
ηνπιάρηζηνλ ηξηάληα ρηιηάδεο άλδξεο έλώ παξαηεξνύζαλ έθπιεθηνη θαί νί
δύν, πνηνη άξαγε άλζξσπνη πξνθαινύλ απηόλ ηόλ θνληνξηόλ, είπε (ό
Δίθαηνο) όηη αηθλίδηα αθνύζακε θσλή θαί αλεγλώξηζα όηη ή θσλή απηή
είλαη ό κπζηηθόο 'Ίαθρνο...» (...νί θαίλεζζαη ηήλ θσλήλ είλαη ηόλ κπζηηθόλ
ταθρνλ). Σόηε ό Δεκάξαηνο πνύ ήηαλ άζρεηνο κέ ηά Ειεπζίληα Μπζηήξηα
ζέιεζε λά κάζε ηί ήηαλ απηό πνύ έιεγαλ. Ό εμόξηζηνο Αζελαίνο ηνύ
απάληεζε: «Δεκάξαηε, είλαη αδύλαην λά κή ζπκβή θάπνηα κεγάιε
θαηαζηξνθή ζηήλ ζηξαηηά ηνύ βαζηιέσο. Δηόηη απηά είλαη παζηθαλή,
άθνύ είλαη έξεκε ή Αηηηθή, όηη είλαη ζετθή ή θσλή (έξεκνπ νύζεο ηεο
Αηηηθήο, όηη ζείνλ ηό θζεγγόκελνλ), όηη έξρεηαη άπό ηήλ Ειεπζίλα γηά λά
βνεζήζε (λά ιάβε δειαδή έθδίθεζη γηά) ηνύο Αζελαίνπο θαί ηνύο
ζπκκάρνπο ηνπο. Καί άλ απηό (ηό ζύλλεθν) πάε λόηηα πξόο ηήλ
Πεινπόλλεζν Οά θηλδπλεύζε ό ίδηνο
1
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
ΤΑ ΙΕΡΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ - ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search