The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

ΤΑ ΙΕΡΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ - ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by galilea.gr, 2016-07-18 16:57:02

ΤΑ ΙΕΡΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ - ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ

ΤΑ ΙΕΡΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ - ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ

Τό παρόν βιβλίο είναι ή τρίτη -έπηυξημένη- έκδοσις « Τ Ω Ν ΙΕΡΩΝ
ΟΠΛΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ». Στην παρούσα έκόοσι έχουν προστεθή στοι­
χεία γιά τό ύγρόν πϋρ, τό ιερό όπλο των μεσαιωνικών Ελλήνων,
επίσης στοιχεία γιά τό «φλεγόμενο άρμα» του Σαλμωνέως, τήν «'Αργώ»,
τίς χρυσές θεραπαινίδες του Ηφαίστου άλλά και ένα λίαν ενδιαφέρον
κεφάλαιο γιά τό υγρό πού διέλυε τίς πέτρες καί τό όποιο είχαν ανα­
καλύψει οί αρχαίοι προγονοί μας. Επίσης έχουν προστεθή καί αρκε­
τές ενδιαφέρουσες φωτογραφίες Ό συγγραφεύς τοΰ παρόντος Κων­
σταντίνος Ποταμιάνος, άπό τά Φιλιατρά Μεσσηνίας, είναι δημοσιο­
γράφος, αρθρογραφεί στόν ημερήσιο καί περιοδικό τύπο τών Αθη­
νών καί τής Θεσσαλονίκης καί ασχολείται μέ τήν ζωγραφική (ελαιο­
γραφία), είναι δέ ιδικά του έργα τά περιλαμβανόμενα στό παρόν
βιβλίον σχέδια (τηλ. συγγραφέως-καλλιτέχνου: 010-5763774). Τό εξώ­
φυλλο είναι σύνθεσις μέ βάσι τήν φωτογραφία τοΰ αγάλματος τού
Διός ευρισκομένου στό Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ένώ
οί φωτογραφίες τών αρχαιολογικών χώρων είναι τοΰ καλλιτέχνου φω­
τογράφου μας Αντωνίου Κάτανου.

Ελεύθερη Σκέψις
Νοέμβριος 2001

ISBN 960-7931-55-6

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2001
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ
ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 112 - 114 72 ΑΘΗΝΑ
ΤΗΛ.: 3614736 - 3630697
www.eleftheriskepsis.gr.
E-MAIL: [email protected].

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ

ΤΑ ΙΕΡΑ ΟΠΛΑ
ΤΩΝ

ΕΛΛΗΝΩΝ

Γ' έκδοσις (έπηυξημένη)

ΠΡΟΛΟΓΟ΢ - ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ

Ή ειιεληθή πξντζηνξία θαί ή Ιζηνξηθή αξραηόηεηα είλαη βέβαην oηη
θξύβνπλ πνιιά κπζηηθά. Πίζσ άπό ηίο «κπζηθέο» -δειαδή πξντζηνξηθέο-
ειιεληθέο παξαδόζεηο θαί ηνπο ζξύινπο θξύβνληαη πξαγκαηηθά ηζηνξηθά
γεγνλόηα ηά όπνηα ζπλδένληαη άκεζα κέ έλα ιίαλ αλεπηπγκέλν άπό θάζε
άπνςη θαί ζέ θάζε ηνκέα πνιηηηζκό. Ή Σηηαλνκαρία, ή Γηγαληνκαρία, ό
Άηιαληνειιαδηθόο πόιεκνο ζά πξέπεη λά ζεσξνύληαη Ιζηνξηθά γεγνλόηα θαί
όρη κύζνη πνύ αλήθνπλ ζηήλ ζθαίξα ηεο θαληαζίαο. Ή θαηαζηξνθή ησλ
ηεξόζπισλ Φιεγπώλ άπό ηόλ Απόιισλα θαί ή ζαπκαζηή άπό-θξνπζηο ησλ
Πεξζώλ θαί Γαιαηώλ πνύ επερείξεζαλ λά ζπιήζνπλ ηό παλειιήλην εζληθό
θαί ζξεζθεπηηθό θέληξν (ηνύο Δειθνύο) νπσζδήπνηε δεκηνπξγεί ηήλ
αθιόλεηε πεπνίζεζη θαί βεβαηόηεηα πεξί ηεο ππάξμεσο ηεξώλ -άγλσζησλ
ζηνπο πνιινύο- όπισλ κέ ηά όπνηα έπξνζηαηεύνλην άπό ηίο νπνηεζδήπνηε

επηβνπιέο νί ηεξνί ρώξνη. Έμ άιινπ ό γεσδαηηηθόο - γεσκεηξηθόο ηξηγσληζκόο

ηεο Ειιάδνο θαί ή δεκηνπξγία ηζνζθειώλ ηξηγώλσλ κεηαμύ ηώλ αξραίσλ
Ιεξώλ θαί ηώλ αξραίσλ ειιεληθώλ πόιεσλ, καξηπξεί ηήλ ππαξμη θαί
εθαξκνγή πςειώλ καζεκαηηθώλ ζηήλ Ειιάδα άπό ηνύο παλάξραηνπο ρξόλνπο
θαί νπσζδήπνηε ή αλεπηπγκέλε ζηό έπαθξνλ καζεκαηηθή επηζηήκε ζά εΐρε
επηηξέςεη θαί νδεγήζεη ζηήλ θαηαζθεπή θαί ρξήζη άγλσζησλ ζέ καο άιιά θαί
ηόηε ζηόλ πνιύ θόζκν όπισλ, ηώλ ιεγνκέλσλ ηεξώλ όπισλ.

'Από ηήλ γελνκέλε έξεπλα πξνθύπηεη όηη όζνη θαηείραλ ή έθήξκνδαλ ηίο
γλώζεηο απηέο, ηίο έπξνζηάηεπαλ δηά ηώλ κπζηεξηαθώλ απαγνξεύζεσλ θαί δηά
αλαιόγσλ ηειεηώλ ηίο κεηέδηδαλ ζηά θαηάιιεια πξόο ηνύην πξόζσπα Οί
γλώζεηο απηέο ζπλδένληαλ ινηπόλ κέ ηά ειιεληθά κπζηήξηα θαί δέλ ηίο
θαηείραλ κόλνλ νί ηεξείο.

1

Σηό βηβιίν απηό επηρεηξείηαη ή έμήγεζηο ησλ παξαδόμσλ γεγν-
λόησλ πνύ ζπλέβεζαλ ζηνπο Γειθνύο, ζηελ Σαιακίλα, ζηόλ
Γνύ-λαθα θαί ζε άιια κέξε, δηά ηεο ζπλδέζεσο ηνπο κέ ηά αξραία
ειιεληθά κπζηήξηα. Ή καλία θαί ή παξαθξνζύλε πνύ θαηειάκβαλε
ηνύο ηεξόζπινπο ή όζνπο επηρεηξνύζαλ ηελ ζύιεζη ησλ ηεξώλ ρώξσλ
δέλ απνηειεί θάπνην αλεμήγεην γεγνλόο άιιά ζρεηίδεηαη κέ ηίο
πςειέο επηζηεκνληθέο γλώζεηο, ηίο θαιππηόκελεο δηά κπζηεξηαθνύ
ραξαθηήξνο. Αιιά θαί κεκνλσκέλεο πεξηπηώζεηο, όπσο ό ζάλαηνο ηνύ
'Αθάκαληνο άπό καλία θαί παξαθξνζύλε, όηαλ άλνημε ηό θνπηί πνύ
ηνύ εηρε έκπηζηεπζή ή κλεζηή ηνπ κέ ηόλ όξν λά ηό άλνημε άλ δέλ
επέζηξεθε θνληά ηεο, δεκηνπξγνύλ νπσζδήπνηε ηήλ ζνβαξή ππόλνηα
θαί πηζαλόηεηα λά είραλ πξώηνη νί αξραίνη "Διιελεο αλαθαιύςεη ηό
αέξην ηεο παξαθξνζύλεο.

Δπίζεο ζηό παξόλ βηβιίν, εμεηάδεηαη ηό δήηεκα ηεο ζξπιηθήο
«'Αξγνύο», ή νπνία όπσο πξνθύπηεη άπό ηά Αξγνλαπηηθά ηνύ Όξθέσο
θαί άιιεο αξραίεο αλαθνξέο δέλ ήηαλ έλα άπιό, έλα ζύλεζεο αξραίν
πινίν, ζάλ απηά πνύ γλσξίδνπκε, άιιά έλα ηπηάκελν -θαί όρη κόλνλ-
πινίν. 'Αιιά θαί ηά Παιιάδηα θαί γεληθώο ηά νκηινύληα θαί
θηλνύκελα αγάικαηα ηί ήζαλ; Καί απηό ηό ζέκα επίζεο δηεξεπλάηαη
ζηό βηβιίν απηό.

Δπίζεο εμηζηνξνύληαη νί ζαπκαζηέο εθεπξέζεηο ζηόλ πνιεκηθό
ηνκέα ηνύ κεγάινπ καζεκαηηθνύ θαί κεραληθνύ 'Αξρηκήδνπο θαί ή
πξνζθνξά ηνύ κεγάινπ 'Έιιελνο ζνθνύ ζηό Διιεληθό Έζλνο. Καηά
ηνύο θιαζζηθνύο, αιεμαλδξηλνύο θαί κεηαιεμαλ-δξηλνύο ρξόλνπο
ζπλαληάκε ηήλ ηεξάζηηα άλάπηπμη ζέ θάζε ηνκέα γλώζεσο θαί
νπσζδήπνηε ζηόλ πνιεκηθό ηνκέα, ή δέ άλά-πηπμηο απηή νπσζδήπνηε
εδξάδεηαη έπί ηεο παιαηνηέξαο αλαπηύμεσο πνύ θαιύπηεηαη άπό ηόλ
«κπζνινγηθό» καλδύα.

"Οζα βεβαίσο αλάγνληαη ζηήλ ιεγνκέλε «κπζνινγηθή» επνρή θαί
έρνπλ πεξηβιεζή ηόλ καλδύα ηνύ ζξύινπ θαί ηεο παξαδόζεσο,
θαίλνληαη παξάδνμα ζηόλ πεξηζζόηεξν θόζκν.

"Αο επηρεηξήζνπκε ηό ηαμείδη ζηό άγλσζην θαί ζηό παξάδνμν άπό
ηνύο παλάξραηνπο ρξόλνπο έσο ηήλ ζεκεξηλή επνρή.. Τό παξάδνμν
δέλ έρεη ηόπν, νύηε ρξόλν, άιιά ή αθεηεξία θαί ή πξνέιεπζίο ηνπ
είλαη ζαθώο ειιεληθή...

Κωνσταντίνος Ποταμιάνος

1

ΚΔΦΑΛΑΗΟΝ Α'

Τιτανομαχία, Γιγαντομαχία καί ιερά όπλα

Οί Τηηάλεο, άπό ηνπο νπνίνπο θαηάγεηαη ηό ζετθό γέλνο ησλ
Διιήλσλ, ήζαλ ζύκθσλα κε ηελ επηθξαηέζηεξε παξάδνζη πνπ
κλεκνλεύεη ό Ζζίνδνο, γηνί ηνπ Οπξαλνύ θαί ηεο Γεο, έλώ ό "Οκεξνο
ηνύο ζεσξεί γηνπο ηνύ Οπξαλνύ θαί ηεο Τεζύνο. Οί γηγαληώδεηο απηνί
ζενί, κεηά ηελ ζπκθηιίσζί ηνπο κέ ηόλ Κξόλν, άξρηζαλ θνβεξό
πόιεκν θαηά ηνύ Γηόο, ό όπνηνο δηήξθεζε δέθα έηε.

Ό Εεύο απειεπζέξσζε ηνύο ηξεηο Κύθισπεο, πνύ ήζαλ έγθιεηζηνη
ζηόλ Τάξηαξν: ηόλ Βξόληε, ηόλ Σηεξόπε θαί ηόλ "Αξγή, νη όπνηνη ηνύ
έράξηζαλ ηξία ηξνκεξά όπια, ηήλ βροντή, ηήλ αστραπή καί ηόλ
κεραυνό. Γελ είλαη εύθνιν λά θαζνξίζνπκε ή λά πξνζδηνξίζνπκε ηό
είδνο απηώλ ησλ όπισλ, άιιά ηήλ δξαζηηθόηεηα θαί ηήλ κεγίζηε
θαηαζηξεπηηθόηεηα απηώλ δηαπηζηώλνπκε ζηά ιόγηα ηνύ Ζζηόδνπ πνύ
πεξηγξάθεη ηήλ ηξνκεξή Τηηαλνκαρία: «Καί ηά δύν κέξε αξρίζαλε λά
δείρλνπλε ηί κέ ηά ρέξηα θαί ηήλ δύλακη κπνξνύζαλ. Τξνκαρηηθά άπ'
νιόγπξα ή ζάιαζζα ή απέξαληε βνγ-γνύζε. Μέ βνπεξό αληηιάιεζε ή
Γεο άρό, θη' ό κέγαο Οπξαλόο ζαιεύνληαο έζηέλαδε άπό πάλσ (γή δέ
κέγ' έζκαξάγεζελ, έπέζηε-λε δ' νπξαλόο επξύο ζεηόκελνο). Μέ ηήλ
όξκή ηώλ αζαλάησλ έηξεκε άπό ηήλ ξίδα σο πάλσ ζηελ θνξπθή ηνπ
ηνύ Όιύκπνπ ηό κέγα όξνο. Μηά βαξεηά ζεηζκνβνπή κέρξη ηνύ
Ταξηάξνπ έθζαλε ηά δνθεξά βάζε θάησ, θη' αρόο ηξνκαθηηθόο άπό ηό
πνδνθξόηε-κα θη' άπό ηόλ αιαιαγκό θη' άπό ηό βξνληνρηύπεκα ηώλ
βξάρσλ πνύ ζθελδόληδαλ ηό απεξίγξαπην. Έηζη άπ' άγλάληη έξξίρλαλε
-θη' ήηαλε κέγαο ζξήλνο- ό έλαο ζηόλ άιιν απάλσ- θη' ώο ξίρλαλ
άιαιάδαλε θη' ώο ζηόλ άζηξόπιεζν νύξαλόλ αλέβαηλε ή θσλή

2

ημοξ· χξ πμο γφβςζακ ηζ' ήνεακε ιέ ηνμιενυκ αθαθαβιυ ζηά πένζα...»
(Ζ΢ΗΟΓΟΤ ΘΔΟΓΟΝΗΑ ζηίπ. 676-686).

Παναηδνμφιε υηζ εδχ πενζβνάθεηαζ έκαξ ηνμιαηηζηυξ ηαί
ηαηαζηνεπηζηυξ πυθειμξ πμφ υέκ δζελήπεδ ιυκμκ ζηήκ βή άθθά ηαί
ζηυκ αένα ιέ υπθα, πμφ ειείξ δέκ ηά βκςνίγμοιε, άθθά ηά υπμζα δέκ
απμηθείεηαζ κά ήζακ ακχηενα άπυ ηά ζδιενζκά. Πμθθμί οπμζηδνίγμοκ
υηζ υ Ζζίμδμξ ελζζημνεί φπυ ηήκ ιμνθή ιφεμο ηενάζηζεξ ηαί εονφηαηεξ
ακαζηαηχζεζξ ηήξ βήζκδξ επζθακείαξ ηαί ημο θθμζμφ αοηήξ. Ή άπμρζξ
υιςξ αοηή είκαζ άκαπυδεζηηδ ηαί επίζδξ έπεζ δζαιμνθςεή φπυ ηήκ
έπίδναζζκ ηχκ ενδζηεοηζηχκ πεπμζεήζεςκ αοηχκ πμφ ηήκ εηθνάγμοκ.
Γζαηί πχξ είκαζ δοκαηυκ κά ζοιααίκδ ηάηζ ηέημζμ, έθ' υζμκ ζφιθςκα ιέ
ηά πμνίζιαηα ηήξ επζζηήιδξ ηήξ βεςθμβίαξ μί εονφηαηεξ ακαζηαηχζεζξ
ηαί ή δζάπονμξ ηαηάζηαζζξ ηήξ βήξ ακάβμκηαζ ζέ εηαημιιφνζα πνυκζα
πνίκ υηακ αεααίςξ δέκ οπήνπε ηυ ακενχπζκμ βέκμξ; Απμηθείεηαζ θμζπυκ
κά ελζζημνμφκηαζ άπυ ηυκ Ζζίμδμ παβηυζιζεξ βεςθμβζηέξ
ακαζηαηχζεζξ, βζαηί βζά κά ζοιααίκδ ηάηζ ηέημζμ, πνμτπμεέηεζ ηήκ
ΰπανλζ ιανηφνςκ, ακενχπςκ δδθαδή , μί υπμζμζ υιςξ δέκ οπήνπακ
υηακ ζοκέαδζακ αοηέξ. Οί ιυκεξ βεςθμβζηέξ ακαζηαηχζεζξ πμφ έπμοκ
παναδμεή ζηήκ ικήιδ ηχκ πακάνπαζςκ Δθθήκςκ είκαζ αοηέξ μί υπμζεξ
ζοκέαδζακ ηαηά ημφξ ηαηαηθοζιμφξ ηαί ημφξ ηαηαπμκηζζιμφξ
εθθδκζηχκ πςνχκ. ΢ηυ ήζζμδζηυ ηείιεκμ, έλ άθθμο, οπενηενεί ηυ
ζημζπείμ ημφ πονυξ ηαί ή ηαηαζηνμθζηή ημο δνάζζξ. Δπίζδξ υζμζ
οπμζηδνίγμοκ υηζ πνυηεζηαζ πενί θοζζηχκ βεβμκυηςκ φπυ ηήκ ιμνθή
αθθδβμνζχκ ηαί ιφεςκ, αδοκαημφκ κά δχζμοκ ζαθή ηαί πεζζηζηή
έλή-βδζζ βζαηί μί ανπαίμζ "Δθθδκεξ ηαηήβμκημ ζφιθςκα ιέ ηίξ πα-
κάνπαζεξ παναδυζεζξ ημοξ άπυ ημφξ Σζηάκεξ, άπυ εηείκμοξ δδθαδή πμφ
έπαναηηήνζζακ ιέ ηυ υκμια ημοξ ηήκ θμαενή αοηή ζφβηνμοζζ. Καί έπί
ηέθμοξ, βζαηί μί ανπαίμζ "Δθθδκεξ κά πανμο-ζζάγςκηαζ ιοεμιακεΐξ υηακ
ζοκεπχξ ηαί ηαηά ηυνμκ επζαεααζχκμκηαζ άπυ ηήκ άθεαζηδ
επζζηδιμκζηή ηαί πκεοιαηζηή ηθδνμκμιζά πμφ ιάξ άθδζακ; Καί βζαηί
κά δίδεηαζ ιυκμκ πνμζμπή ζηζξ παναδυζεζξ ηαί δζδβήζεζξ πνςημβυκςκ
θαχκ ηαί ηχκ Δαναίςκ ηαί κά πενζθνμκμφκηαζ ή κά φπμηζιχκηαζ μί
παναδυζεζξ ημφ ανπαζμηένμο ηαί ιυκμο άπυ ημφξ πακάνπαζμοξ πνυκμοξ
πμθζηζζιέκμο θαμφ, ήημζ ημφ εθθδκζημφ;

1

Αοηά ηά υπμζα ακαθένεζ υ εεσηυξ πμζδηήξ Ζζίμδμξ ηαί πμφ
ζοκέβναρε ηαη' έκημθήκ ηςκ Μμοζχκ δέκ είκαζ ηίπμηε άθθμ απυ ηδκ
παναζηαηζηή έλζζηυνδζζ ιζαξ πακάνπαζαξ παβημζιίμο ζον-νάλεςξ ιέ
πνήζζ ηαηαζηνεπηζηςηάηςκ υπθςκ.

Καί ζοκεπίγεζ υ Ζζίμδμξ ηήκ παναζηαηζηή πενζβναθή ηδξ
ζοβηνμφζεςξ: «ηαί ηυηε ηήκ πανάθμνα ημο πθέμκ υ Εεοξ δέκ
έηναημτζε. 'Απυ ιεβάθδ υνιή πθδιιφνζζε ή ροπή ημο λάθκμο ηζ'
αηέναζα θακένςζε ηήκ δφκαιί ημο. Έννζπκε, άπυ ηυκ μονακυ ηζ' άπυ
ηυκ Όθοιπμ, ηαεχξ ηαηέααζκε, ηίς αζηραπές ηήν μιά πάνω ζηεν άλλε,
κι' άπό ηό τέρι μέ βρονηές καί αζηραπές μαδί πεηούζαν ολόγσρα
ριπίδονηας ηήν άγια θλόγα. Κι' ώς καίονηαν ανηιβούιδε ή δωοδόηρα ή γή
ολόγσρα καί δρόνηαγαν ηά παμμέγιζηα ηά δάζε παίρνονηας θωηιά.
"Δαναγε μθυηθδνδ ή βή ηαί ημο Ωηεακμί ηά νέιαηα ηαί ή εάθαζζα ή
αηέκςηδ ηνζβφνς. Καί ημφξ Σζηάκεξ ηφθζβε ηαοηή πκμή ημοξ πευκζμοξ,
ηζ' υπςξ ή θθυβα ακέααζκε έςξ ζηυκ εείμ αζεένα, υζμ βεκκαίμζ ηζ' άκ
ήζακ ημφξ ηφθθςκε ηά ιάηζα, ημφξ ηφθθςκε ή θεοηυθςηδ άπυ ηίξ
αζηναπέξ ηαί άπυ ηά αζηνμπεθέηζα θάιρζ. Εέζηδ ιέζα ζηήκ άαοζζμ,
γέζηδ, θςηζά, πνςηυθακηδ ποκυηακ. Κζ' υ,ηζ ηά ιάηζα αθέπακε, ηζ' υ,ηζ
ηά αοηζά βνμζημΰζακ, ήηακε ζάκ κά ζιίβμκηακ ή Γή ηζ' υ Οονακυξ, υ
ιέβαξ άπυ πάκς...» (ζηίπ. 687-702). Κάκμκηαξ ιζά ιζηνή δζαημπή άπυ
ηήκ πανάεεζζ ημφ Ήζζμδζημΰ ηεζιέκμο (ζέ ιεηάθναζζ άπυ ηίξ εηδυζεζξ
«ΠΑΠΤΡΟ΢») παναηδνμφιε υηζ δέκ είκαζ δφζημθμ κά δζαπζζηχζςιε
ηαί πάθζ υηζ πενζβνάθεηαζ ιζά ηνμιαηηζηή, άκεο πνμδβμοιέκμο
«πονδκζηή» ζφβηνμοζζ ζέ πακάνπαζμοξ πνυκμοξ ( Ή θέλζξ «πονδκζηή»
είκαζ ζέ εζζαβςβζηά βζαηί ηακείξ δέκ βκςνίγεζ ηί υπθα
έπνδζζιμπμζή-εδζακ, πάκηςξ ακάθμβα ή ηαί ακχηενα ηςκ
ζδιενζκχκ)...

Καί θίβμ πζυ ηάης ακαθένεζ υ Ζζίμδμξ:
«Κζ ακάιεζα ζημοξ πνχημοξ ηζ' υ Κυηημξ ηαί υ Βνζάνεςξ ηαί υ
Γφδξ, απυνηαβμξ βζά πυθειμ, ηνμιαηηζηή ιάπδ ζήηςζακ. Αοημί
ηνζαηυζζμοξ ανάπμοξ ιέ ηά πένζα ηά βζβακημδφκαια έλε-ζθεκδυκζγακ
ζέ ηάεε ηίκδζί ημοξ ηαί ημφξ Σζηάκεξ ζηέπαζακ ιέ ηίξ αμθέξ...» (ζηίπ.

713-717).
Σί υκηα θμζπυκ ήζακ αοημί μί πενίθδιμζ Έηαηυβπεζνεξ; Ήζακ

ηενάζηζα ηέναηα, δδιζμονβήιαηα «επζζηδιυκςκ» ηάπμζαξ πνμσ-
ζημνζηήξ επμπήξ —μπυηε ζοκέαδ ή Σζηακμιαπία— ή ιάθθμκ ήζακ

βζβακηχδεζξ άκενςπμζ, υπςξ ηαί μί Σζηάκεξ, δβήημνεξ ζδιακηζηχκ
ζηναηζςηζηχκ δοκάιεςκ πμφ πνδζζιμπμζμφζακ θμαενχηα-ηα ηαί
δναζηζηχηαηα υπθα; Μάθθμκ ή δεφηενδ εηδμπή θαίκεηαζ πζυ πζεακή
ηαί άνα υ Ηζίμδμξ αθθδβμνεί χξ πνυξ ηήκ ιμνθή ηχκ Έηαημβπείνςκ.

Ό Αεακάζζμξ ΢ηαβεζνίηδξ ζηυκ Γ' ηυιμ ηδξ «ΧΓΤΓΙΑ΢» (έηδμζζξ
«ΔΛΔΤΘΔΡΗ ΢ΚΔΦΙ΢») ακαθένεζ ηά έλδξ: Ώκμιά-ζεδηακ
Έηαηυβπεζνεξ επεζδή ηαημζημφζακ ζέ ηάπμζα πυθζ πμφ θεβυηακ
Έηαημκηαπεζνία. Αοηή δέ ή πυθζξ ήηακ ζηήκ επανπία ηδξ Μαηεδμκίαξ
Ονεζηζάδα ή Όνεζηίδα, αμνείςξ ημφ Οθφιπμο ηαί ημφ Πίκδμο ηαί
ακαημθζηά ημφ Κζηίμο υνμοξ, πμφ δζαπςνίγεζ ηήκ Μαηεδμκία ηδξ
Ηπείνμο ζηυ ιένμξ εηείκμ υπμο εονίζηεηαζ ιεηαλφ Γνεαεκχκ ηαί
Κμκίηζδξ. Ώκμιαγυηακ θμζπυκ ή πυθζξ ηυηε ιέκ Έηαημκηαπεζνία,
έπεζηα ιεηςκμιάζεδηε Άπανκία, ηαί ηέθμξ Όνεζηζάξ ηαί ή πυθζξ ηαί ή
επανπία ηαί Όνεζηαί ηυ έηεσ υνμξ, έπί ημφ μπμίμο ήηακ ή πυθζξ. "Άνα
ήζακ βείημκεξ ηαί ζοιπαηνζχηεξ ιέ ηυκ Γία μί 'Δηαηυβπεζνεξ, υ υπμζμξ
είπε ηυ ααζίθεζμ ημο ηυηε ζηυκ "Οθοιπμ, ηυ ιεηαλφ Θεζζαθίαξ ηαί
Μαηεδμκίαξ υνμξ...

Ό Ηζίμδμξ ηαηυπζκ ιαξ ελζζημνεί υηζ μί 'Δηαηυβπεζνεξ ζοκέθααακ
ημφξ Σζηάκεξ ηαί ημφξ έδεζακ ιέ αανεζά δεζιά «ηυζμ πζυ ηάης άπυ
ηήκ βδ, υζμ ηζ' υ μονακυξ άπυ ηήκ βδ απέπεζ» (ηυζζμκ έκενε' φπυ βδξ,
υζμκ μονακυξ έζη' άπυ βαίδξ). Σί κά ζδιαίκδ άναβε ή θνάζζξ αοηή ημφ
Ηζζυδμο; Γζυηζ ή άπυζηαζζξ ημφ μονακμφ άπυ ηήκ βή δέκ είκαζ
αζθαθχξ ή ίδζα ιέ εηείκδ ηδξ βδξ άπυ ηά αάεδ ηδξ, υπμο έημπμεεηεσημ
υ Σάνηανμξ. Συ εέια πενζπθέηεηαζ αηυιδ πενζζζυηενμ υηακ υ
Ηζίμδμξ ακαθένεζ: «βζαηί εκκέα ήιενυκοηηα παθηςιαηέκζμ αιυκζ
πέθημκηαξ άπυ ηυκ μονακυ θεάκεζ ζηήκ βή ζηίξ δέηα ηαί εκκζά πάθζ
ήιενυκοηηα παθηςιαηέκζμ αιυκζ ηάκεζ άπυ ηήκ βή, ηήκ δέηαηδ ζηυκ
Σάνηανμ κά θεάζδ». Ό βνάθςκ πζζηεφεζ υηζ έδχ ζαθχξ οπεζζένπεηαζ
ηυ ιοζηδνζαηυ ζημζπείμ, υπςξ ηαί ζηήκ ζοκέπεζα ηήξ Θεμβμκίαξ, υπμο
βίκεηαζ θυβμξ βζά ηά αμοενά ακάηημνα ημφ ζζπονυηαημο "Αδδ ηαί ηήξ
δμλαζιέκδξ Πενζεθυκδξ ηαεχξ ηαί βζά ηήκ ηνμιενή ΢ηφβα, ηήκ
πνχηδ ηυνδ ημφ Χηεακμφ.

Μεηά ηήκ θήλζ ηήξ Σζηακμιαπίαξ αημθμοεεί ή Γζβακημιαπία.
΢φιθςκα ιέ ηυκ Απμθθυδςνμ (Βζαθζμεήηδ I) ή Γή άβακαηηδ-

1

ιέκδ βζά ηδκ έλυκηςζζ ηςκ Σζηάκςκ έβέκκδμε άπυ ηυκ Οονακυ ημφξ
Γίβακηεξ, μί υπμζμζ ήζακ ακοπέναθδημζ ηαηά ηυ ιέβεεμξ ηςκ ζςιάηςκ
ημοξ ηαί χξ πνυξ ηήκ δφκαιζ αηαηακίηδημζ. Συεέαηνμ ημτ πμθέιμο ήηακ
ζηδκ πεδζάδα ηςκ Φθεβνχκ, ηήκ μπμία υ Αεακάζζμξ ΢ηαβεζνίηδξ (Α'
ηυιμξ «ΧΓΤΓΙΑ΢») ηαοηίγεζ ιέ ηήκ ιεηαβεκέζηενδ Παθθήκδ, ηήκ
ζδιενζκή πενζυκδζμ Καζζάκδνα ηδξ Υαθηζδζηήξ. (΢.΢. ΢ηυ ηείιεκμ
ημτ Απμθθμδχνμο οπάνπεζ δζάηνζζζξ ιεηαλφ Φθεβνχκ ηαί Παθθήκδξ,
πμφ εεςνμφκηαζ ηαηά ηίξ δφμ οπάνπμοζεξ εηδμπέξ, ηυπμζ βεκκήζεςξ
ηχκ Γζβάκηςκ). ΢φιθςκα ιέ ηήκ πανάδμζζ μί Πβακηεξ ήζακ αηυιδ ηνμ-
ιενμί ζηήκ υρζ ηαί έβγαδαλ θωηηά άπό ηό ζηόκα, έθχκαγακ αβνζυηαηα,
ηαί υπςξ οπμζηδνίγμοκ ηάπμζμζ, έβαδαλ ηά όξε ηό έλα πάλω αηό άιιν,
γηά λά αλεβνύλ νηόλ νπξαλό... "Αθθμζ εεςνμφκ υηζ υ πυθειμξ έβζκε ζηήκ
Καιπάκζα ηδξ Κάης Ιηαθίαξ (Μεβάθδξ Δθθάδμξ) ημκηά ζηήκ πυθζ
Κφιδ, επεζδή οπάνπεζ έηεσ ιζά πενζμπή, πμφ χκμιαγυηακ άπυ ημφξ
ανπαίμοξ Φιεγξαΐνλ Πεδίνλ. ΢ηήκ πενζμπή υιςξ αοηή υ Ηναηθήξ
έπμθέιδζε εκακηίμκ ηχκ οπμθμίπςκ Γζβάκηςκ ηαί επήνε ηήκ μκμιαζία
ηδξ ή πενζμπή άπυ ηυ υηζ έπεζακ έηεσ πνιινί θεξαπλνί άπό ηόλ Δία θαί
έθάε ό ηόπνο άπό ηήλ κεγάιε θωηηά "Αθθμζ πζζηεφμοκ υηζ υ πυθειμξ
έβζκε ζηήκ πενζμπή ηήξ Σανηδζζμΰ, πακάνπαζαξ εθθδκζηήξ πυθεςξ ηήξ
Ιζπακίαξ, άθθμζ δέ ζηήκ ΢ονία. ΢φιθςκα ιέ ηυκ ενφθμ, μί Πβακηεξ
αβάγμκηαξ άβνζεξ ηναοβέξ, έξξηρλαλ ζάλ αθόληηα κεγάια δέλδξα
ππξαθηωκέλα νηόλ νπξαλό, θαί πέηξεο πνιύ κεγάιεο άπό ηίο όπνηεο,
άιιεο κέλ έπεζαλ ζηήλ ζάιαζζα θαί έγηλαλ λεζηά, άιιεο δέ ζηήλ μεξά θαί
έγηλαλ κεγάια όξε.

΢ηυ ζδιείμ αοηυ εά πνέπεζ κά παναηδνήζςιε ηά έλδξ: Τπάνπμοκ
πμθθμί πμφ οπμζηδνίγμοκ υηζ υθα αοηά δέκ είκαζ ηίπμηε άθθμ πανά
πενζβναθή ηήξ δναζηδνζυηδηαξ ηχκ δθαζζηείςκ, ζηυ πθαίζζμ
βεςθμβζηχκ ελεθζηηζηχκ δζαδζηαζζχκ ημφ εθθδκζημφ πχνμο. "Οιςξ
δέκ εά πνέπεζ κά άπμηθεζζεή ηαί ή εηδμπή ηήξ ζζημνζηήξ ενιδκείαξ ηαί
ημφ ζζημνζημφ πενζεπμιέκμο ημτ έκ θυβθ ενφθμο ηήξ Γζβακημιαπίαξ
πμφ ζοκδοάζεδηε βζά ηήκ άνηζχηενδ παναζηαηζηή πενζβναθή ημο ιέ
ηυκ ζπδιαηζζιυ ηχκ κήζςκ ηαί ηχκ μνέςκ ημτ Δθθδκζημφ πχνμο.
Γδθαδή, ιέ πζυ άπθα θυβζα, ελζζημνείηαζ άπυ ηυκ Απμθθυδςνμ ηαί άπυ
άθθμοξ ανπαίμοξ ζοββναθείξ, ιζά πναβιαηζηή ζφβηνμοζζξ πμφ έθααε
πχνα ζέ πακαν-

2

Σκηνή άπό τήν Γιγαντομαχία. Εικονίζεται ή Μοίρα, μόνιμη βοηθός τοΰ
Διός στήν Γιγαντομαχία, νά άρπάζη ένα τερατόμορφο Γίγαντα άπό τά
μαλλιά καί εκείνος νά προσπαθή νά άπελευθερωθή. (Βόρειος ζωοφόρος
του Βωμοϋ τοΰ Διός στήν Πέργαμο, «Μουσείον Περγάμου», Βερολίνο).

χαίους χρόνους καί υπάρχει τό στοιχείο της υπερβολής (σύνδε-
σις με γεωλογικές μεταβολές, πού αποδίδονται στά υπεράνθρω­
πα όντα, τους Πγαντες). Οί θεοί, κατά τόν θρΰλο, μέ την βοή­
θεια τοϋ Ηρακλέους, κατάφεραν νά νικήσουν τους Πγαντες. Είναι
τόσο παραστατικά αυτά πού αναφέρει ό Απολλόδωρος γιά νά
εξιστόρηση την Γιγαντομαχία. Ή Γη μόλις έμαθε ότι οί θεοί
απέκτησαν θνητούς συμμάχους, ζητούσε φάρμακο νά καταστή-
ση τούς Γίγαντες άτρωτους. Αυτό ήταν ένα χόρτο πού έφύτρω-
νε σέ ένα μέρος τής γής, καί ετοιμαζόταν ή γή νά πάη τό πρωί
νά τό πάρη. 'Αλλά ό Ζεύς πού τό αντελήφθη, διέταξε νά μήν
φωτίσουν τήν γή εκείνο τό πρωί, ούτε ή Ανατολή (Ήώς) ούτε
ό "Ηλιος, ούτε ή Σελήνη· καί έτσι δέν μπόρεσε ή Γή νά βρή τό
χόρτο αυτό στό σκοτάδι, τό όποιο πρόλαβε καί επήρε ό Ζεύς.
Ένώ δέ έγιναν αυτά, είδαν τό στράτευμα των Γιγάντων παρα­
τεταγμένο καί τόσο έτρόμαξε ό Ουρανός, ώστε ό "Ηλιος εστρά­
φη πρός τά πίσω, οι αστέρες κρύφθηκαν καί μάλιστα ή μεγάλη
"Αρκτος έπεσε στην θάλασσα.

Έπί τού ΰπογραμμισθέντος αύτοΰ σημείου τής Γιγαντομα­
χίας θά πρέπει νά παρατηρήσωμε τά εξής: Αποκλείεται νά πε­
ριγραφή ό Απολλόδωρος κοσμογονικές μεταβολές, όπως υπο­
στηρίζουν πλείστοι. Διότι ή κοινή λογική ομολογεί, ότι σέ τέ­
τοιου είδους κοσμογονικές μεταβολές, δέν έπιζή κανείς, γιά νά
καταγράψη τά γενόμενα καί νά παραδοθή διαδοχικά ή άνάμνη-
σις των συμβάντων στους απογόνους του. Στό κείμενο τού Απολ­
λοδώρου δέν πρέπει κατά συνέπεια νά γίνεται λόγος γιά κοσμι­
κές καί συμπαντικές αναταραχές, άλλά τό πιό λογικό καί πιθα­
νόν είναι ότι ό Απολλόδωρος μέ αλληγορικό τρόπο αποδίδει
παραστατικά τήν τρομακτική δύναμι τού στρατεύματος των
Γιγάντων καί τίς βαρύτατες καί καταστροφικώτατες συνέπειες
τής άναμετρήσεώς τους μέ τούς θεούς. Δέν θά πρέπει επίσης,
όσον άφορα στήν έκτίναξι τεραστίων βράχων άπό τούς αντιπά­
λους καί τόν σχηματισμό νήσων καί ορέων κατά τά αναφερόμε­
να άπό τόν Απολλόδωρο, νά άποκλείσωμε τό στοιχείο τής υπερ­
βολής, όπως συνήθως γίνεται κατά τήν διαδοχική παράδοσι καί
κληρονομιά πανάρχαιων θρύλων, πού σχετίζονται μέ γεγονότα
τά όποια συνέβησαν σέ πολύ μάκρυνες, άπό εμάς, χρονικές πε­
ριόδους, σέ απωτάτους χρόνους δηλαδή ...

Βθέπμιε ηαηόπζκ ημύξ εεμύξ κά ακηζιεηςπίγμοκ (μπθζζιέκμζ ηήκ
ηενάζηζα δύκαιζ ηςκ Γζβάκηςκ. Καζ έδώ εά ζοκακηήζςιε ηό ζημζπείμ
ηδξ αθθδβμνίαξ όζμκ άθμνα ζηόκ μπθζζιό ηςκ εεώκ. Ακηζιεηςπίγμοκ
θμζπόκ μί εεμί ημοξ Γίβακηεξ: ό ιεκ Εεοξ ιέ ημύξ ηεναοκμύξ, ή Αεδκά
ιέ ηό δόνο, ηήκ αζπίδα ηαί ηήκ πενζηεθαθαία, ό Πμζεζδώκ ιέ ηήκ
ηνίαζκα, ό "Ανδξ ιέ όθα ηά πμθειζηά όπθα, ό Ένιδξ ιέ ηό ηδνύηεζμ,
ό Γζόκοζμξ ιέ ηόκ εύνζμ, ό "Ζθαζζημξ ιέ ηόκ άηιμκα, ηίξ πονάβνεξ
ηαί ημύξ ιύδνμοξ, ό 'Απόθθςκ ηαί ή "Ανηειζξ ιέ ηά ηόλα, ηά αέθδ ηαί
ηίξ θανέηνεξ, ό Ζναηθήξ ιέ ηά ηόλα ηαί ηό νόπαθμ. Δπίζδξ ηαεέκαξ
άπό ημύξ οπμθμίπμοξ ιέ ηά δζηά ημο όπθα.

Ή ηνμιενή ζοκάκηδζζξ ηώκ δύμ ακηζπάθςκ έβζκε ζηίξ πεδζάδεξ ηδξ
Παθθήκδξ ζηήκ Υαθηζδζηή ηαί έηεΐ έθααε πώνα ή θεβμιέκδ μάχη τών
Γιγάντων. Καηά πνώημκ ό Ζναηθήξ έηόλεοζε ηόκ 'Αθ-ηομκέα ηαί ηόκ
ηαηέααθε. Άθθα αοηόξ ζδηςκόηακ ηάεε θμνά πμύ ηόκ πηοπμύζε ιέ ηά
αέθδ ημο ό Ζναηθήξ. Καηόπζκ ζοιαμοθήξ ηήξ Αεδκάξ, ηόκ πανέζονε
έλς άπό ηά ζύκμνα ηδξ παηνίδμξ ημο ηαί έηεΐ ηόκ έθόκεοζε. Θά
πνέπεζ ζηό ζδιείμ αοηό κά επζζδιάκμοιε όηζ ηά ηόλα αοηά ημο
Ζναηθέμοξ ηά ηαηείπε ό Φζθμηηήηδξ, ό όπμζμξ έπείζεδ άπό ηόκ
Όδοζζέα κά ιεηααή ζηήκ Σνμία, βζά κά ιπμνέζμοκ, ζύιθςκα ιέ ηόκ
πνδζιό, κά ηαηαθάαμοκ μί Απαζμί ιέ ηά ηόλα ηήκ επενζηή πόθζ. ΢ηήκ
ζοκέπεζα ή ζύβηνμοζζξ ελεθίζζεηαζ ζθμδνόηαηδ ιέ ηενάζηζμοξ, θίακ
μβηώδεζξ ανάπμοξ κά νίπηςκηαζ ηαηά ηώκ ακηζπάθςκ ηαί κά
ζπδιαηίλςκηαζ ηαηά ηά ενοθμύιεκα ό Άεςξ, ή Νίζονμξ, ή Λήικμξ, ή
΢ζηεθία... Αλζμπνόζεηημ είκαζ όηζ μί Μμίνεξ1 ακηζιεηώπζζακ ημύξ δύμ
Πβακηεξ "Αγριο ηαί Θόωνα πμύ είπακ πάθηζκα νόπαθα. Ακαηύπηεζ έδώ
ηό γήηδια ημο ηί ήηακ αοηά ηά πάθηζκα νόπαθα... Καηά πάζακ πζεα-
κόηδηα, επνόηεζημ βζά όπθα άνηζώηαηα άπό ηεπκμθμβζηή άπμρζ.

΢ηήκ πενζμπή ηήξ Νεαπόθεςξ ζηήκ Μεβάθδ Δθθάδα (Κάης
Ηηαθία) έβζκε θμαενή ιάπδ ιεηαλύ ηώκ Γζβάκηςκ ηαί ημύ Ζναηθέμοξ.
"Οηακ ημο έηεθείςζακ ηά αέθδ ηαί έηζκδύκεοε, έγήηδζε

1. Ή πίζηζξ ζηήκ ϋπανλζ ηώκ Μμζνώκ δζαηδνείηαζ ιέπνζ ζήιενα, ζδίςξ ζηίξ
αβνμηζηέξ πενζμπέξ ηήξ Δθθάδμξ ηαί βεκζηώηενα ζηίξ επανπίεξ. Πζζηεύεηαζ βεκζηώξ δηζ
ιόθζξ βεκκζέηαζ έκα παζδί, ένπμκηαζ μί Μμίνεξ ηαί απμθαζίγμοκ βζά ηό ιέθθμκ ημο.

άπό ηόκ παηένα ημο Γία κά ηόκ αμδεήζδ. Ό Εεύξ ηαηαηεναύκςζε
όθμοξ ημύξ Γίβακηεξ ηαί άπ' αοηόκ ηόκ θόβμ ή πεδζάδα ηδξ Κύιδξ
(μκμιάζεδηε Φλεγραίον ή Φλέγραιον πεδίον. Ό Ζναηθήξ έθό-κεοζε
επίζδξ δύμ Γίβακηεξ ηόκ Πνρίπνοο ηαί ηόκ Ανώνυμο ηαί έζςζε ηδκ
"Ζνα. Γζ' αοηό ώκμιάζεδηε Ζναηθήξ όπςξ ζδιεζώκεζ ό Αεακάζζμξ
΢ηαβεζνίηδξ, άπό ηό άπαλαλκείν (απανέιθαημ αμνίζημο ημο άπαθέλς:
απμιαηνύκς, απςεώ, ηάπμζμκ (ή ηάηζ άπό ηάπμζμκ) ηαί ηδκ Ήρα. Ό
ίδζμξ ζοββναθεύξ ζηόκ Α' ηόιμ ηήξ «ΧΓΤΓΗΑ΢» (έηδμζζξ
«ΔΛΔΤΘΔΡΖ ΢ΚΔΦΗ΢») βνάθεζ όηζ ό Ζναηθήξ πνώηα (μκμιαγόηακ
Νείθμξ (ηάκεζ θόβμ βζά ηόκ Αζβύπηζμ Ζναηθή, όπςξ θαίκεηαζ) ηαί
ακαθένεζ: «Ό ηάθμξ ημύ Μαηνμζίνζδμξ ανέεδηε ζηδκ Αηηζηή, ημκηά
ζηήκ Αεήκα, έπμκηαξ ιήημξ εηαηό πήπεςκ. Σόκ δέ Έπίμκα
ιεηαιόνθςζε ζέ πέηνα ή Αεδκά ιέ ηήκ ηεθαθή ηήξ Μέδμοζαξ, ηό
ίδζμ έπαεε ηαί ό Γαιάζηςν ηαί ό Παθθδκεύξ. Καη' άθθμοξ δέ ό Σζηάκ
-είπε αοηό ηό ηύνζμ όκμια- δέκ έλεζηνάηεοζε ηαηά ηώκ Θεώκ, ηαί
πέεακε ζηήκ Αηηζηή· ώκμιάζεδηε θμζπόκ άπ' αοηόκ Σζηακίξ ή Αηηζηή.
Καί ίζςξ αοηόξ ήηακ ό Μαηνόζζνζξ...»

Καηόπζκ ή Γή ηαηά ηήκ πανάδμζζ έβέκκδζε ηόκ Σοθςέα, έκα
θμαενό ηέναξ άπό ημύξ ώιμοξ ημο όπμζμο έθύηνςκακ εηαηό ηεθαθέξ
δνάημκημξ, ηαί άπό ηά ιάηζα αοηώκ έαβαζκε θςηζά ηαί άπό ηά ζηόιαηα
ημοξ ηνμιενέξ θςκέξ... Μία άπό ηίξ θςκέξ αοηέξ ήταν εκείνη πού
μόνον οί θεοί καταλαβαίνουν (άθθμηε ιέκ βάν θεέββμκε' ςξ ηε εεμΐζζ
ζοκζέιεκ, ζηίπ. 830-831 «Θεμβμκίαξ»). ΢ηήκ θνάζζ αοηή ημο
ήζζμδζημύ ηεζιέκμο εονίζηεηαζ ηαί ηό ηθεζδί βζά ηήκ ηαηακόδζζ ημο ηί
ήηακ αηνζαώξ ή ιάθθμκ βεκζηά ό Σο-θςεύξ ή Σοθώκ. Έκ ζοκεπεία
αθέπμιε ηόκ Ζζίμδμ κά έλζζημνή ιζά κέα ηαηαζηνεπηζηώηαηδ
ζύβηνμοζζ ιεηαλύ ημύ Σοθςέςξ ηαί ηώκ Όθοιπίςκ εεώκ: «Ξενά ηαί
δοκαηά ανμκηά (ό Εεύξ) ηζ' ή βήξ ηνμιαπηζηά ακηζαμύζζε μθόβονα ημο
ηζ' ό ιέβαξ μονακόξ έπάκςεε ηζ' ό πόκημξ ηαί ηά νεύιαηα ημύ ςηεακμύ
ηαί ηά ΰπμ-πεόκζα Σάνηανα, έκώ ηάης άπό ηά αεάκαηα ηά πόδζα ημύ
άνπμκηα, ηαεώξ βζά πόθειμ ζδηώκμκηακ, ό ιέβαξ "Οθοιπμξ άπ' άηνδ
ζέ άηνδ ηνακηαγόηακε ηαί τ απακημύζε ή Γή αμββώκηαξ. Μζά γέζηδ
θμαενή ααζίθεοε πάκς ζηόκ πόκημ ιέ ηά ζημηεζκά κενά, ιζά γέζηδ
πμύαβαζκε άπό αοηά ηά δύμ: άπό ηήκ ιζά μί ιακζςιέκμζ μί άκειμζ ηαί ή
θθόβα άπό ηό ηέναξ ημύημ. "Δαναγε

19

ολόκληρη ή γη κι' ό ουρανός καί ή θάλααοα τριγύρω. 'Απ' όλες
τίς μεριές πελώρια κύματα υψώνονταν κατά τίς ακτές τριγύρω
άπό την όρμή των αθανάτων. "Ενας σεισμός πού όλο μεγάλωνε
αρχινούσε... Μά ό Ζεύς, όταν κορυφώθηκε ή όρμή του καί τά
όπλα επήρε, τήν αστραπή καί τήν βροντή καί τό αστροπελέκι,
πού κατακαίει τά πάντα, τόν χτύπησε άπό τόν Όλυμπο πηδώ­
ντας, κι' έκαψε μονομιάς όλα τριγύρω τά κεφάλια τ' απερίγρα­
πτα τού τρομερού θηρίου- κι' αυτό σάν έδαμάσθηκε άπό τά χτυ­
πήματα πού τούχε εκείνος δώσει, κομματιασμένος έπεσε, ένώ ή
πελώρια γη αναστέναζε τριγύρω. Μά σάν ό κυρίαρχος έκεραυ-
νώθηκε ή φλόγα ανασηκώθηκε μέσα στις βραχόσπαρτες καί
μαύρες τού βουνού πούχε χτυπήσει τίς χαράδρες καί σέ μεγάλη
έκτασι καιγόταν ή πελώρια γή καί σήκωνε απερίγραπτο ατμό
κι' έλνωνε σάν τό καλάι πού θέρμανε σέ καλοτρύπητους σωλή­
νες ή τέχνη των μαστόρων, ή σάν τό σίδερο, τό πιό στέρεο άπό
τά μέταλλα όλα... Κι ό Δίας μ' αβάστακτη στά στήθη όργή τόν
έρριξε στά βάθη τού Ταρτάρου...» (στίχ. 839-868).

Σύμφωνα μέ τήν παράδοσι, ό Ζεύς ώδηγήθηκε τελικώς στήν
νίκη ύπό τίς έξης συνθήκες: "Ερριπτε εναντίον τού Τυφώνος (ή
Τυφωέως) κεραυνούς άπό μακρυά. Τόν έφοβέρισε (ό Ζεύς) μέ
τήν αδαμάντινη άρπη καί τόν κατεδίωξε μέχρι τό Κάσσιον όρος.
"Οταν τόν είδε πληγωμένο, τόν έπλησίασε άλλά ό Τυφών κα-
τώρθωσε νά τόν συλλαβή καί νά τού άρπάξη τήν "Αρπη. Κατά
τά θρυλούμενα, ό Τυφωεύς έκοψε τά νεύρα τών χεριών καί τών
ποδιών τού Διός καί τόν έφερε μέσω τής θαλάσσης στήν Κιλικία
όπου τόν έφυλάκισε στό Κωρύκιον άντρον.

Τό «κόψιμο» τών νεύρων τού Διός, κατά τόν γράφοντα, δέν
είναι παρά μιά αλληγορία τής αφαιρέσεως κάποιων όπλων πού
διέθετε ό Ζεύς. Ό Ερμής καί ό Αίγίπαν, κατά τήν παράδοσι
πάντα, έκλεψαν μυστικά τά νεύρα καί τά προσήρμοσαν στό σώμα
τού Διός.

"Ετσι λοιπόν ό Ζεύς απέκτησε τήν πρώτη δύναμί του καί
έφάνη ξαφνικά νά κατέρχεται άπό τόν ουρανό πάνω σέ άρμα
τό όποιο έσυραν φτερωτά άλογα καί κατεδίωκε τόν Τυφώνα,
ρίχνοντας εναντίον του πλήθος κεραυνών. Βλέπουμε, έδώ λοι­
πόν νά χρησιμοποιήται κάποιο ιπτάμενο επιθετικό όπλο εναν­
τίον τον Τυφώνος.

Ορειχάλκινο άγαλμα του Διός, περί τό έτος 500 π.Χ. Μουσείο Τάραντος,
Μεγάλη Ελλάς.

Καηόπζκ ό Σοθςεύξ έθοβε πνόξ ηόκ Καύηαζμ, άθθά ηαί έηεΐ
έπεζαν ηόζοι κερασνοί, ώζηε άναυε καί καιγόηαν ζάν λαμπάδα
ολόκληρο ηό όρος. (΢ε αοηό ηό ζδιείμ παναηδνμύιε ηδκ
ηαηα-ζηνεπηζηόηδηα ηςκ όπθςκ ημϋ Γζόξ ηαί εζδζηά αύημϋ πμύ ηνύ-
αεηαζ αθθδβμνζηά πίζς άπό ηό όκμια «ηεναοκόξ»). Σεθζηώξ ό
Σοθςεύξ (Σοθώκ) ηαηέθοβε ζηόκ Αίιμ, ηαί άπό έηεΐ έννζπηε αμοκά
μθόηθδνα ηαηά ημϋ Γζόξ. Ό Εεύξ ηόκ ηαηεπθήβςζε νίπημκηαξ
εκακηίμκ ημο ηεναοκμύξ, ώζηε έπύεδ αίια πμθύ ηαί έημηηίκζζε
μθόηθδνμξ ό Αίιμξ, ό όπμζμξ ηαί έθααε άπ' αοηό ηό βεβμκόξ ηό όκμια
ημο. ΢ηδκ πενζμπή, θμζπόκ, αύηδ ηδξ Θνάηδξ, έβζκε ιζά ηνμιενή
ζύβηνμοζζξ ιεηαλύ ηώκ δοκάιεςκ ημϋ Γζόξ ηαί ηώκ δοκάιεςκ ημϋ
Σοθώκμξ ηαί άπό ηό πμθύ αίια πμύ πύεδηε, έηεΐ, πήνε ηαί ηό έηεΐ
όνμξ, ηήκ μκμιαζία πμύ ιέπνζ ζήιενα δζαηδνεί. Ή ζζημνία ηδξ
ηνμιενήξ ζοβηνμύζεςξ ζοκδέεδηε αθθδβμνζηά ηαί ιέ ηίξ εηνήλεζξ
ημϋ δθαζζηείμο ηήξ Αίηκαξ, πνμθακώξ βζά κά ηαηαδεζπεή ή
ηαηαζηνμθζηόηδξ ηώκ όπθςκ πμύ έπνδζζιμπμζήεδηακ. ΢ύιθςκα ,
θμζπόκ, ιέ ηήκ πανάδμζζ, άθμϋ έλεδζώπεδ ό Σοθώκ άπό ηήκ Θνάηδ,
ηαηέθοβε ζηήκ ΢ζηεθία ηαί έπεζε ζηήν Θάλαζζα γιά νά ζβύζη ηίς
θλόγες, επειδή έκαιε ηό ζώμα ηον άπό ηοσς κερασνούς. Τόηε ό Ζεύς
έρριυε πάνφ ηοσ ηήν Αίηνα καί ηόν έπλάκφζε, καί πλέον δεν έθάνη...

1

ΚΔΦΑΛΑΗΟΝ Β'

Άτλαντοελλαδικός πόλεμος καί ιερά όπλα

Πμθθά έπμοκ βναθή βζά ηδκ ενοθζηή ήπεζνμ ηήξ Αηθακηίδμξ, πμο
αοείζεδηε ηαηά ηήκ πθαηςκζηή ιανηονία, ζηόκ ςηεακό, ό όπμζμξ
ιέπνζ ζήιενα, εζξ πείζια ηςκ απίζηςκ ηαί δύζπζζηςκ εοιίγεζ ηήκ
ζζημνζηή ΰπανλί ηδξ. "Αθθμζ ανπαίμζ ζοββναθείξ πμύ εεςνμύκ
αθδεζκή ηήκ ζζημνία ηήξ Αηθακηίδμξ είκαζ μί κεμπθαηςκζημί: ό Φίλφν
ό Ιοσδαίος ή Αθελακδνεύξ, ό Ίάμβλιτος, ό Πρόκλος, ό Κράνηφρ ηαί ό
βεςβνάθμξ Ποοεώώνιος. Μενζημί επζζηήιμκεξ, ζηδνζγόιεκμζ άθ' εκόξ
ζηήκ ςηεακμβναθία, ηήκ βεςθμβία, ηήκ μνοηημθμβία, ηήκ
παθαζμκημθμβία, ηήκ γςμθμβία, ηήκ αμηακζηή ηαί άθ' έηενμο ζηίξ
ακενςπμθμβζηέξ επζζηήιεξ, όπζ ιόκμκ παναδέπμκηαζ ηήκ ΰπανλζ ηήξ
Αηθακηίδμξ άθθά ηαί επζπεζνμύκ κά μνίζμοκ ηήκ βεςβναθζηή ηδξ εέζζ.
Καί άθθμζ ιέκ οπμζηδνίγμοκ όηζ ή Αηθακηίξ ανζζηόηακ ζηόκ
Γαζηςκζηό Κόθπμ, άθθμζ ηήκ ημπμεεημύκ πνόξ ηό ιένμξ ηήξ Βμνείμο
Αιενζηήξ ή ηήξ Κεκηνζηήξ Αιενζηήξ, πθδζίμκ ιενζηώκ κήζςκ ημϋ
Αηθακηζημύ. Ό Rudbeck ηαί ανβόηενα ό αζηνμκόιμξ Sylvain Bailly,
ηό 1777, ηήκ ημπμεεημύκ πνόξ ηό ιένμξ ημϋ Ανηηζημύ Ωηεακμύ ή πνόξ
ηό ιένμξ ηήξ Spitzberg. Καη' άθθμοξ ή κήζμξ αοηή ανζζηόηακ ζηήκ
Ακαημθζηή Μεζόβεζμ, άθθμζ δέ ηήκ ημπμεεημύκ ζηόκ Ηκδζηό Ωηεακό.
Ό Γενιακόξ Ηδζμοίηδξ Kircher ημπμεεηεί ηήκ Αηθακηίδα ιπνμζηά άπό
ηά ζηεκά ηςκ Ζναηθείςκ ΢ηδθώκ (Γζαναθηάν) ηαί οπμζηδνίγεζ όηζ μί
Κακάνζμζ κήζμζ ηαί μί Αγόνεξ είκαζ ηά θείρακα ηδξ.

Ό Ρ. Termier, ζηό ένβμ ημο «Ό Σίιαζμξ ημϋ Πθάηςκμξ» (1852),
οπμζηδνίγεζ όηζ πνίκ άπό ηήκ επμπή ηώκ παβεηώκςκ οπήνπε ιία
Αηθακηζηή ήπεζνμξ, ή όπμζα έκςκε ηήκ Αθνζηή, ηήκ

2

Δονχπδ ηαί ηδκ 'Αιενζηή, ηαί ηδξ μπμίαξ ή κυηζμξ αηηή έθεακε άπυ
ηίξ Ακηίθθεξ ζηυκ ηυθπμ ηδξ Γμοσκέαξ δζά ηςκ Βενιμφδςκ κήζςκ. Ό
Φςηίςκ Νέβνδξ, ζηήκ ιεθέηδ ημο «Παβεηχκεξ ηαί Άηθάκηαζ»,
ακαθένεζ υηζ μζ Άηθάκηαζ, μί ηάημζημζ ηδξ Αηθακηίδμξ άπμηεθμΰμακ ηυ
«έθνος ηον ταλκού» ηυ υπμζμ άζηδζε ηήκ επζννμή ημο πνυξ ακαημθάξ
ηαί δοζιάξ ημτ Αηθακηζημί Ώηεακμτ, απμδεπυιεκμξ πθήνςξ ηήκ
πθαηςκζηή δζήβδζζ. Θά πνέπεζ δέ κά ημκζζεή υηζ, υπςξ ακαθένεζ υ
Πνυηθμξ, υ θζθυζμθμξ Κνάκηςν, ηνεζξ αζχκεξ ιεηά ηυκ Πθάηςκα,
έγήηδζε άπυ ημοξ ζενείξ ηδξ Σάζδμξ ζηυ Γέθηα ημτ Νείθμο κά ημτ
δείλμοκ επζβναθέξ ζπεηζηέξ ιέ ηήκ Αηθακηίδα. Οί ζενείξ ημτ πανμοζία-
ζακ ηυηε ζηήθεξ ιέ ζενμβθοθζηά ηαί ημτ είπακ υηζ αοηά είκαζ ή ζζημνία
ηδξ Αηθακηίδμξ. Ό Κνάκηςν είδε ιέ εαοιαζιυ ηίξ επζβναθέξ, άθθά
επεζδή δέκ έβκχνζγε κά ηίξ δζάααζδ, δεκ ηαηχνεςζε κά ελαηνίαςζδ
ηήκ αθήεεζα βζά ηά υζα είπακ βναθή ηαί έπίζηεοζε ζηά θυβζα ηχκ
ζενέςκ. Πένα άπυ ηίξ ανπαίεξ ιανηονίεξ ηαί ημοξ κεςηένμοξ ενεοκδηέξ
ηαί επζζηήιμκεξ, έκαξ ζφβπνμκμξ Αιενζηακυξ ενεοκδηήξ, υ Τζάνθξ
Μπένθζηγ παναεέηεζ πθήεμξ ζδιακηζηχκ ζημζπείςκ, πμφ θακενχκμοκ
υηζ οπήνλε ή ενοθζηή ήπεζνμξ.

Οί "Αηθακηεξ ήηακ θαυξ εθθδκζηήξ ηαηαβςβήξ, έθ' υζμκ βεκάνπδξ
ημοξ ήηακ υ Πμζεζδχκ ηαί ή ενδζηεία ημοξ εθθδκζηή. Ό θαυξ αοηυξ
πμφ είπε θεάζεζ ζέ ορδθυ πμθζηζζηζηυ επίπεδμ, ηάπμζα ζηζβιή άνπζζε
κά παίνκδ ηυκ δνυιμ ηήξ δεζηήξ παναηιήξ, ηήξ αδζηίαξ ηαί ηήξ
ηαηαπηχζεςξ, χζηε υ Εεφξ απεθάζζζε κά ηυκ ηζιςνήζδ. Δπήθεε
θμζπυκ, ή εεσηή ηζιςνία, υ ηαηαπμκηζζιυξ ηήξ Αηθακηίδμξ.

Σηυκ «Έιαζμ» ημτ Πθάηςκμξ, έκα πνυζςπμ ημτ δζαθυβμο υ
Κνζηίαξ, ακαθένεζ δζήβδζζ ημτ 90πνμκμο παππμφ ημο, ηήκ μπμία είπε
αημφζεζ άπυ ηυκ Συθςκα υηακ αοηυξ είπε επζζηνέρεζ άπυ ηήκ
Αίβοπημ. Σφιθςκα ιέ ηήκ δζήβδζζ αοηή υ Συθςκ, υηακ έπεζηέθεδ ηήκ
Σάζδα ηήξ Αζβφπημο, βκςνίζεδηε έηεΐ ιέ ζμθμφξ Αζβοπηίμοξ ζενείξ,
έκαξ έη ηχκ υπμζςκ άθμτ ημτ πανεηήνδζε υηζ μί Αεδκαίμζ δέκ
βκςνίγμοκ ηήκ ζζημνία ημοξ, επεζδή μί παθαζυηενμζ, μί πνυβμκμζ ημοξ,
ελαθακίζεδηακ άπυ ηαηαηθοζιυ, ημτ είπε υηζ πνίκ 9.000 πνυκζα μί
Αεδκαίμζ οπέζηδζακ επζδνμιή ηχκ Αηθάκηςκ, ηήκ μπμίακ
απέηνμοζακ κζηδθυνςξ:

1

«... Μπνμζηά άπυ ηυ ζηυιζμ ηυ υπμζμ έζεΐξ μκμιάγεηε, ηαεχξ
θέβεηε, Σηήθεξ Ζναηθέμοξ, οπήνπε κήζμξ, ή κήζμξ δέ αοηή ήηακ
ιεβαθφηενδ άπυ ηήκ Λζαφδ2 ηαί ηήκ Αηθακηίδα, ααζζθείξ είπακ
ζπδιαηίζεζ ιεβάθμ ηαί εαοιαζηυ ηνάημξ, ηυ υπμζμ ελμοζίαγε
μθυηθδνδ ηήκ κήζμ ηαί πμθθά άθθα κδζζά ηαί ιένδ ηήξ δπείνμο- έπί
πθέμκ, άπυ ηά έδχ ιένδ, πνυξ ηά ιέζα ημο πμνειμφ, ελμοζίαγακ άπυ
ηήκ Λζαφδ ιέπνζ ηήκ Αίβοπημ, ηαί άπυ ηήκ Δονχπδ έςξ ηήκ Τοννδκία.
"Οθδ θμζπυκ αοηή ή δφκαιζξ άθμφ ζοβηέκηνςζε ηάπμηε υθεξ ηδξ ηίξ
δοκάιεζξ, επεπείνδζε, ιέ ιζά υνιή, κά οπμδμφθςζδ ηαί ηυκ δζηυ ζαξ
ηυπμ ηαί ηυκ δζηυ ιαξ ηαί υθμοξ ημφξ πνυξ ηά ιέζα ημφ πμνειμφ.

Τυηε θμζπυκ, Συθςκ, ή δφκαιζξ ηήξ πυθεςξ ζαξ έθαιρε ζηά ιάηζα
υθςκ ηςκ ακενχπςκ ηαί βζά ηυκ δνςζζιυ ηαί βζά ηήκ νχιδ ηδξ. Γζυηζ
άθμφ λεπέναζε υθμοξ χξ πνυξ ηήκ εφροπία ηαί ηίξ πμθειζηέξ ηέπκεξ
ηαη' ανπάξ ιέκ έπί ηεθαθήξ ηςκ Δθθήκςκ, έπεζηα δέ άθμφ
άκαβηαζηζηχξ απμιμκχεδηε, επεζδή μί άθθμζ άπεζηάηδζακ, άθμφ
έθεαζε ζημοξ έζπαημοξ ηζκδφκμοξ, έκίηδζε ημφξ επζδνμιείξ ηαί
ακήβεζνε ηνυπαζμ, αοημφξ δέ πμφ δέκ είπακ φπμδμοθςεή αηυιδ
ειπυδζζε κά οπμδμοθςεμφκ, ηαί εθεοεένςζε ιέ βεκκαζμθνμζφκδ
υθμοξ ημφξ άθθμοξ, υζμζ ηαημζημφιε πνυξ ηά ιέζα ηχκ Ζναηθείςκ
ζηδθχκ. Ανβυηενα υιςξ, επεζδή έβζκακ ηνμιενμί ζεζζιμί ηαί
ηαηαηθοζιμί, ζηυ δζάζηδια ιζάξ ιυκδξ διέναξ ηαί ιζάξ κφηηαξ
θμαενήξ, μθυηθδνμξ υ ζηναηυξ ζαξ δζά ιζάξ ηαηααοείζεδηε ζηήκ βή
ηαί επίζδξ ή κήζμξ Αηθακηίξ αοείζεδηε ζηήκ εάθαζζα ηαί
ελαθακίζεδηε...». Ό Αζβφπηζμξ ζενέαξ είπε επίζδξ ζηυκ Συθςκα υηζ «οί
αρταίοι Αθηναίοι κα-ηώρθωζαν νά πραγμαηοποιήζοσν ηά μεγάλα ασηά
καί θασμαζηά έργα, διόηι γεννήθηκαν καί αναηράθηκαν άπό ηοσς
θεούς...»

Πμζά υπθα έπνδζζιμπμζήεδζακ ζηήκ ηνμιαηηζηή ζφβηνμοζζ ηχκ
έκεεκ ηαί εηείεεκ ηχκ Ζναηθείςκ Σηδθχκ Δθθήκςκ; Απυ ηά θυβζα ημφ
Αζβοπηίμο ζενέςξ πνυξ ηυκ Συθςκα πνμηφπηεζ ειιέζςξ, πθήκ υιςξ
ζαθχξ, υηζ μί Αεδκαίμζ έπνδζζιμπμίδζακ ηά ζενά υπθα εκακηίμκ ηχκ
Αηθάκηςκ. Αοημί, υιςξ, μί ηεθεοηαίμζ, ηίκμξ είδμοξ υπθα δζέεεηακ ηαί
έπνδζζιμπμίδζακ; Απυ ηίξ

2. Μέ ηήκ ανπαία αφηδ μκμιαζία κμείηαζ μθυηθδνδ ή αθνζηακζηή
ήπεζνμξ.

ένεοκεξ πμφ έπμοκ βίκεζ ηονίςξ ζηδκ αιενζηακζηή ήπεζνμ ηαί
είδζηχηενα μηίξ πενζμπέξ δπμο άκεπηφπεδζακ μί πμθζηζζιμί ηςκ
Άγηέηςκ, Τκηα ηαί Μάβζαξ, ηαί ζημοξ μπμίμοξ δζααθέπεηαζ ηαί έπεζ
έλαηνζαςεή ζαθέζηαηδ εθθδκζηή έπίδναζζξ, πνμηφπημοκ βεκζηά
ζοιπενάζιαηα ηά υπμζα ζοιθςκμφκ ιε ηήκ εηδμπή ηήκ μπμία ηαί
έιεΐξ παναδεπυιεεα, υηζ ζέ αοηή ηήκ ηζηάκεζα ζφ-βηνμοζζ ηςκ δφμ
εθθδκζηχκ ηυζιςκ, αφημτ ηδξ Αηθακηίδμξ πμφ έλεηνάπδ ηχκ δεζηχκ
άνπςκ ηαί εηείκμο ηδξ Μεζμβείμο, πμφ ηίξ οπενάζπζγε,
έπνδζζιμπμζήεδζακ υπθα ηνμιαηηζηήξ ζζπφμξ.

Είκαζ δέ εκηεθχξ αέααζμ ηαί ελαηνζαςιέκμ υηζ άπυ ηυκ
ηα-ηαπμκηζζιυ ηδξ Αηθακηίδμξ ζχεδηακ ανηεημί "Αηθακηεξ, μί
υπμζμζ, μφηςξ ή άθθςξ, είπακ δδιζμονβήζεζ απμζηίεξ ζηήκ ζδιενζκή
αιενζηακζηή ήπεζνμ ηαί εά ιπμνμφζε ηάθθζζηα μπμζμζδήπμηε κά
οπμζηήνζλδ ηήκ άπμρζ υηζ αοημί έεεζακ ηίξ αάζεζξ βζά ημφξ
πμθζηζζιμφξ πμφ άκεπηφπεδζακ έηεΐ. Άπυ ηά ανπαζμθμβζηά εονήιαηα
ζηίξ πενζμπέξ ηήξ Αιενζηήξ, υπμο άκεπηφπεδζακ μί ακαθενεέκηεξ
πμθζηζζιμί, ηίεεκηαζ αεααίςξ ηάπμζα γδηήιαηα, άπυ ηά υπμζα υιςξ
πνμηφπηεζ ειιέζςξ ή δζηή ιαξ εηδμπή πενί οπάνλεςξ υπθςκ
ηνμιαηηζηήξ ζζπφμξ. Καί ζδμφ πχξ πνμηφπηεζ αοηή. Ό Τζάνθξ
Μπένθζηγ ζηυ αζαθίμ ημο «Τυ ιοζηήνζμ ηήξ Άηθακηίδαξ» (εηδυζεζξ
«ΩΡΟΡΑ», Αεήκαζ 1976) ακαθένεζ ηά έλδξ:

«...Ό θαυξ πμφ πνμτπήνλε ηχκ "Ικηα ζηήκ Νυηζμ Αιενζηή άθδζε
ηηίζιαηα πμφ δέκ ελδβμφκηαζ ιέ ηίπμηα. "Οηακ ελεηάγμοιε ηά
ανπζηεηημκζηά ηαηάθμζπα ημφ Πενμφ ηαί ηήξ Βμθζαίαξ, δέκ ανίζημοιε
απάκηδζδ ζηυκ ηνυπμ ιέ ηυκ υπμζμ ηηίζεδηακ. Οί μβηυθζεμζ ημο
Κμφγημ πςνίγμκηαζ ζέ δφμ ηαηδβμνίεξ: αοημφξ πμφ ημπμεέηδζακ μί
"Ικηα βζά ημφξ καμφξ ηαί ηά παθάηζα ημοξ ηαί ημφξ άθθμοξ πμφ
απμηεθμφκ εειεθζχδεζξ ηαηαζηεοέξ ιέ ηαθμημιιέκεξ ηαί απυθοηα
ηαζνζαζιέκεξ πέηνεξ ηεναζηίςκ δζαζηάζεςκ πμφ ημπμεέηδζακ μί
πνμηάημπμζ ηχκ "Ικηα, βζά ημφξ υπμζμοξ ιυκμκ ενφθμζ ηοηθμθμνμφκ.
Πχξ ιπμνμφζε έκαξ πνςηυβμκμξ θαυξ κά ηυαεζ ηαί κά ιεηαθένεζ
ηέημζμοξ ηοηθχπεζμοξ μβηυθζεμοξ -ιεβαθφηενμοξ άπυ εηείκμοξ ηχκ
αζβοπηζαηχκ ποναιίδςκ- πάκς ζέ αμοκά ηαί μνμπέδζα; Καί, άθμφ
είπακ ιυκμκ πνςηυβμκα ηεπκζηά ιέζα, πχξ ιπυνεζακ μί πνμηάημπμζ
ηχκ "Ικηα κά ηαζνζάγμοκ ηυζμ ηέθεζα αοημφξ ημφξ μβηυθζεμοξ;...» Τά
ίδζα

1

ενςηήιαηα εέηεζ υ Τζάνθξ Μπένθζηγ ηαί βζά ηά ηοηθχπεζα ηαηάθμζπα
ηδξ ανπαίαξ πυθεςξ Τζαμοακάημ ζηίξ δπεεξ ηδξ θίικδξ Τζηζηάηα, πμφ
είπε έβηαηαθεζθεή άπυ ημοξ ηαημίημοξ ηδξ, ζφιθςκα ιε ημφξ κηυπζμοξ
ανπαζμθυβμοξ, πνίκ 10 ή 12 πζθζάδεξ πνυκζα. Αύηη ή τρονολογία,
επζζδιαίκεζ υ Μπένθζηγ, ζσμπίπηει αρκεηά μ ασηήν πού αναθέρει ό
Πλάηων γιά ηόν καηαπονηιζμό ηης Αηλανηίδος. Ή πόλις αφηδ, ζφιθςκα
ιέ ημφξ κηυπζμοξ ενφθμοξ, είτε κηιζθή άπό θεούς.

Τά ίδζα επίζδξ ενςηδιαηζηά ζζπφμοκ ηαί βζά ηά ηοηθχπεζα ηείπδ
ηςκ Μοηδκχκ ηαί ηδξ Τίνοκεμξ άθθά ηαί βζά ηά πενίθδια
«δναηυζπζηα» ηδξ Εφαμζαξ...

Λμβζηά, άπυ υθα αοηά πνμηφπηεζ ειιέζςξ, πθδκ υιςξ ζαθχξ, υηζ
αοημί πμφ ηά ηαηαζηεφαζακ δζέεεηακ ιεηαθμνζηά ηαί ακορςηζηά
ιδπακήιαηα, ίζςξ ακχηενα ηχκ ζδιενζκχκ, ηαί αεααίςξ έβκχνζγακ κά
ηαηαζηεοάγμοκ ηηίνζα ηά υπμζα κά είκαζ ακηζζεζζιζηά, κά ακηέπμοκ
δδθαδή ζημοξ ζεζζιμφξ... Καί έθ' υζμκ ζοκέααζκε αοηυ, θμβζηυ δέκ
είκαζ κά είπακ εθεφνεζ ηαί υπθα ηνμιαηηζηήξ ζζπφμξ βζά κά
ακηζιεηςπίγμοκ ημφξ επενμφξ ημοξ; "Οπθα πμφ υπςξ θαίκεηαζ,
πάεδηακ φπυ αδζεοηνίκζζηεξ ηαί άβκςζηεξ ζοκεήηεξ, ζηυ πέναζια
ηχκ πζθζάδςκ πνυκςκ ζζημνίαξ...

Ό Τζάνθξ Μπένθζηγ ακαθενυιεκμξ ζηήκ Αηθακηίδα ηαί ζοκ-
δέμκηαξ ηδκ ιέ ηυ «Τνίβςκμ ηχκ Βενιμφδςκ» ζηυ ίδζμ αζαθίμ ημο («Τυ
ιοζηήνζμ ηδξ Άηθακηίδαξ») παναηδνεί: «Αοηυ πμφ ιπμνεί κά είκαζ ιζά
ηαηαπθδηηζηή ζφιπηςζδ -ή ηαί υπζ- είκαζ πχξ υθα ηά πνμσζημνζηά
ενείπζα ανίζημκηαζ ιέζα ζηυ πμθοενφθδημ Τνίβςκμ ηχκ Βενιμφδςκ.
Πνυηεζηαζ βζά ιζά εαθάζζζα πενζμπή ακάιεζα ζηίξ Βενιμφδεξ, ηήκ
Ακαημθζηή Φθχνζκηα ηαί ηυ ακαημθζηυ Πμοένημ Ρίημ (40° ακαημθζημφ
ιήημοξ), υπμο πμθθέξ εηαημκηάδεξ αενμπθάκα, πθμία ηαί αάνηεξ
ελαθακίγμκηαζ αΰ-ηακδνα ηαί πςνίξ ηακέκα ίπκμξ έδχ ηαί ηνζάκηα
πνυκζα (ηαί ίζςξ ηαί πμθθέξ δεηαεηίεξ κςνίηενα). Οί ακαθμνέξ βζά ηζξ
ελαθακίζεζξ αοηέξ πενζθαιαάκμοκ ζηνζθμβφνζζια ηήξ πολίδαξ, ηαηή
θεζημονβία υθςκ ηχκ μνβάκςκ πθεφζεςξ, απνδζηία ναδζμθχκμο ηαί
νακηάν, ηαηαοβάγμοζεξ μιίπθεξ ηαί ζαήζζιμ ημο δθεηηνζημφ. Μζά άπυ
ηίξ πμθθέξ ελδβήζεζξ πμφ δυεδηακ βζά ηζξ δθεηηνμιαβκδηζηέξ
ακςιαθίεξ πνμτπμεέηεζ πχξ έκαξ πμθφ πνμπς-

2

ξεκέλνο άηιάληηνο πνιηηηζκόο θαηείρε πεγέο ελεξγείαο ιέεδεξ.
Γηγάληηα θξύζηαιια, άπό ηά όπνηα έλα ή θαί πεξηζζόηεξα κπνξεί λά
ιεηηνπξγνύλ αθόκα, ίζσο λά βξίζθνληαη ζηόλ βπζό θάπνηαο αβύζζνπ,
όπσο ζηελ Γιώζζα ηνπ Ωθεαλνύ, κηά «γξνπζνύδηθε» πεξηνρή αλάκεζα
ζηελ "Αλδξν θαί ζηελ αιπζίδα Έμνύκα. Ό Έληγθαξ Καίεζπ, κέ ηίο
ςπρηθέο ηνπ ζπλεληεύμεηο, αλέθεξε πώο νί "Αηιαληεο είραλ πξάγκαηη
ηέηνηεο δπλάκεηο, θαί πεξηέγξαςε ηίο εθαξκνγέο ηνύ ιέεδεξ κέ αξθεηέο
ιεπηνκέξεηεο αξθεηέο δεθάδεο ρξόληα πξίλ ηό ιέεδεξ απνηειέζεη κέξνο
ηεο ζύγρξνλεο ηερλνινγίαο...».

Ό Σζάξιο Μπέξιηηδ ζηό βηβιίν ηνπ «Σό κπζηήξην ηνύ Σξηγώλνπ
ηώλ Βεξκνύδσλ» αλαθέξεηαη εθηελέζηεξα ζηίο «εξκελείεο» ηνύ
ςπρνζεξαπεπηή "Εληγθαξ Καίεζπ γηά ηήλ Αηιαληίδα. Αλεμαξηήησο ηνύ
άλ δέρεηαη θαλείο ή όρη ηήλ νξζόηεηα θαί ηήλ εγθπξόηεηα ηέηνησλ
κεζόδσλ, όπσο ηνύ Καίεζπ, απηέο νί «ζπλεληεύμεηο» θαί
«απνθαιύςεηο» γηά ηήλ Αηιαληίδα παξνπζηάδνπλ εμαηξεηηθό
ελδηαθέξνλ: Πεξηγξάθεη κηά γηγάληηα πεγή ελέξγεηαο ή νπνία «ήηαλ
θαηαζθεπαζκέλε ζάλ θξύζηαιινο άλ θαί ζέ εληειώο δηαθνξεηηθή
κνξθή άπό εθείλε (ηήλ πξώηε) πνύ ρξεζηκνπνηήζεθε έθεΐ. Μήλ
ζπγρέεηε απηέο ηίο δύν... γηαηί ππήξραλ πνιιέο γελεέο δηαθνξάο. ΢έ
εθείλεο ηίο πεξηόδνπο ήηαλ πνύ ππήξρε ή νδήγεζε ηώλ αεξνπιάλσλ ή
ηώλ κέζσλ ηαμηδηνύ, άλ θαί απηά εθείλε ηήλ επνρή κπνξνύζαλ λά
ηαμηδεύνπλ ηό ίδην ζηόλ αέξα ή ζηό λεξό ή θάησ άπό ηό λεξό. Ωζηόζν ή
δύλακε άπ' όπνπ θαηεπζύλνληαλ απηά ππήξρε ζηόλ θεληξηθό ζηαζκό
ελέξγεηαο — ή ζηήλ πέηξα Σηνπάντ πνύ ήηαλ... θαί ή άθηίδα πνύ πάλσ
ηεο ελεξγνύζε...».

Μηά «πεξηγξαθή» ηνύ Καίεζπ (πνύ θαηεγξάθε ηό 1933) θάλεη ιόγν
γηά έλα θηίξην όπνπ δηαηεξήζεθε ό «ππξόιηζνο» ή ηό ζύκπιεγκα
θξπζηάιισλ θαί άπό ηό όπνην δηαρύζεθε ή ελέξγεηα ηνπ: ΢ηό θέληξν
ελόο θηηξίνπ πνύ ζήκεξα ζά ιέγακε όηη είλαη ζηξσκέλν κέ κνλσηηθέο
πιάθεο - θάηη ζπγγεληθό κέ ηόλ ακίαλην κέ... άιινπο θαθνύο αγσγνύο,
όκνηνπο κέ απηνύο πνύ θαηαζθεπάδνληαη ζήκεξα ζηήλ Αγγιία θη' έρνπλ
έλα όλνκα πνύ είλαη πνιύ γλσζηό ζέ πνιινύο άπ' απηνύο, πνύ έρνπλ λά
θάλνπλ κ' απηά ηά πξάγκαηα.

Σό θηίξην πάλσ άπό ηήλ πέηξα ήηαλ νβάι- ή έλαο ζόινο

1

όπνπ ζά κπνξνύζε λά ππάξρεη... έλα ηκήκα γηά λ' αλνίγεη, έηζη πνύ ή
δξαζηεξηόηεηα ησλ αζηεξηώλ - ή ζπγθέληξσζε ηεο ελέξγεηαο πνύ
απνξξέεη άπό ζώκαηα πνύ θαίγνληαη, καδί κέ ζηνηρεία πνύ βξίζθνληαη
θαί δελ βξίζθνληαη ζηήλ αηκόζθαηξα ηεο γεο.

Ή ζπγθέληξσζε κέζσ ηώλ πξηζκάησλ ή θαθνύ (όπσο ζά ηό ιέγακε
ζήκεξα) γηλόηαλ κέ ηέηνην ηξόπν πνύ ελεξγνύζε πάλσ ζηά όξγαλα πνύ
ζπλδένληαλ κέ ηνύο δηαθόξνπο ηξόπνπο κεηαθηλήζεσο κέζσ κεζόδσλ
επαγσγήο πνύ είραλ αξθεηά ηόλ (ίδην) ραξαθηήξα έιεγρνπ, όπσο ζά
νλνκάδνπκε ζήκεξα ηόλ έιεγρν καθξάο απνζηάζεσο κέζσ
ξαδηνπαικώλ ή ηειεθαηεπζύλζεσλ κέζσ ηνύ είδνπο ηήο ελέξγεηαο πνύ
ππνθηλείηαη άπό ηήλ πέηξα πνύ δξά πάλσ ζηίο θηλεηήξηεο δπλάκεηο ηώλ
ίδησλ ηώλ ζθαθώλ.

Σό θηίξην ήηαλ έηζη θαηαζθεπαζκέλν, ώζηε όηαλ αλαπνδνγύξηδε ό
ζόινο λά ππήξρε κηθξό ή θαζόινπ εκπόδην ζηήλ άκεζε εθαξκνγή ηήο
ελέξγεηαο ζηά δηάθνξα ζθάθε πνύ επξόθεηην λά θηλεζνύλ κέζα ζηό
δηάζηεκα - είηε βξίζθνληαλ κέζα ζηήλ αθηίλα νξαηόηεηαο, είηε
θαηεπζύλνληαλ ύπνβξπρίσο είηε θάησ άπό άιια ζηνηρεία, είηε κέζα άπό
άιια ζηνηρεία. Ή προετοιμασία αστής τής πέτρας βρισκόταν
αποκλειστικά στά τέρια τών μσημένων τής εποτής- θαί ή ελόηεηα ήηαλ
αλάκεζα ζέ εθείλνπο πνύ θαηεύζπλαλ ηίο επηξξνέο ηήο αθηηλνβνιίαο
πνύ πξνθαιεΐην, κέ ηήλ κνξθή άθηίλσλ πνύ ήηαλ αόξαηεο ζηό κάηη,
άιιά επελεξγνύζαλ ζηίο ίδηεο ηίο πέηξεο θαζώο δηαθαίλνληαη ζηίο
θηλεηήξηεο δπλάκεηο - είηε ρξεζηκνπνηνύληαλ γηά ηήλ νδήγεζε ηώλ
νρεκάησλ αλαςπρήο πνύ κπνξεί λά πεξλνύζαλ θνληύηεξα ζηήλ γή ή
ζθαθώλ πάλσ ζηό λεξό ή θάησ άπό ηό λεξό.

Απηά, ινηπόλ πξνσζνύληαλ άπό ηήλ ζπγθέληξσζε άθηίλσλ άπό ηίο
πέηξεο πνύ βξίζθνληαλ θεληξαξηζκέλεο ζηήλ κέζε ηνύ ζηαζκνύ
ελέξγεηαο ή ζηό εξγνζηάζην παξαγσγήο ειεθηξηθνύ ξεύκαηνο (όπσο ζά
ήηαλ ό όξνο ζήκεξα)...» («Σό ηξίγσλν ηώλ Βεξκνύδσλ, Σζάξιο
Μπέξιηηδ, εθδόζεηο «ΩΡΟΡΑ»). Ό Σζάξιο Μπέξιηηδ επηζεκαίλεη
ραξαθηεξηζηηθά ηά έμεο, γηά λ' άλαηξέςε ηίο δπζπηζηίεο έλαληη ηώλ
«εξκελεηώλ» ηνύ Έληγθαξ Καίεζπ: «Απηή ή ζεσξία, κηά άπό ηίο πηό
αζπλήζηζηεο πνύ έρνπλ πξνηαζεί γηά λά εμεγήζνπλ ηά πεξηζηαηηθά ηνύ
Σξηγώλνπ ηώλ Βεξκνύδσλ, ζηεξίδεηαη ζηίο «εξκελείεο» ηνπ Καίεζπ θαί
ζέ κία πί-

ζηδ ζ' αοηά. Ωζηυζμ, ιπμνεί ηακείξ δζηαζμθμβδιέκα κά ενςηήζεζ,
οπάνπεζ ηακέκαξ θυβμξ βζά κά δχζμοκ μί επζζηδιμκζηά πενίενβμζ ζέ
οποιαδήποηε απυ ηίξ ηαηαβναιιέκεξ πενζβναθέξ ημΰ Καίδζο άθθδ πίζηδ
άπυ ηυ κά ηίξ εαοιάγμοκ ζάκ ηυ πνμσυκ ιζαξ γςδνήξ θακηαζίαξ; Έκχ
είκαζ αθήεεζα υηζ ιενζηέξ άπυ ηίξ πδβέξ εκένβεζαξ πμο πενζέβναρε έδχ

ηαζ ηνζάκηα πέκηε πνυκζα δέκ έπμοκ ακαηαθοθεεί αηυια ή μΰηε ηακ ηίξ

έπμοκ θακηαζεεί ζηυκ «αθδεζκυ ηυζιμ» (ηαί ιενζηέξ δέκ έπμοκ αηυια
έγ-εθζπεεΓ), δέκ πνέπεζ κά λεπκάιε υηζ υ Καίδζο δέκ ήηακ θοζζηυξ.
Οτηε ηαί Ιζημνζηυξ ήηακ. Ήηακ απθχξ έκαξ εεναπεοηήξ - ιέκηζμοι ιέ
θαιπνυ θάηεθθμ. Πάκηςξ, μί πνμθδηείεξ ημο, πμφ δέκ έπμοκ ηαιιζά
ζπέζδ ιέ εεναπείεξ, ηαί πμφ ηίξ έηακε ζηήκ δζάνηεζα ηςκ «ενιδκεζχκ»
ημο, έπμοκ, ηαηά ηάπμζμ ηνυπμ, απμδεζπεεί ηυζμ εκμπθδηζηά αηνζαείξ,
υζμ ή αημιζηή αυιαα, μί δμθμθμκίεξ ηχκ Πνμέδνςκ ηχκ ΗΠΑ, μί
θοθεηζηέξ ακαηαναπέξ ζηήκ Αιενζηή ηαί μί ηαεζγήζεζξ ηδξ θάζπδξ ζηήκ
Καθζθυνκζα...»

Ή ανπαζμθμβζηή άκαηάθορζξ άπυ ηυκ Ιζπακυ ελενεοκδηή ηαί
ζοββναθέα Μπάνημ ΢εκηεκένα ηυ 1601 εκυξ... ιεβάθμο δθεηηνζημφ
θαιπηήνα, πμφ θοζζηά έπεζ πνμδβδεή ηχκ «ενιδκεζχκ» ημφ Έκηβηαν
Καίδζο, δίκεζ έκα ζαθέζηαημ δείβια βζά ηυ ορδθυ επίπεδμ ημφ
άηθακηίμο πμθζηζζιμφ ηαί υζςκ αοηυξ επδνέαζε ή δζειυνθςζε (ζηήκ
αιενζηακζηή ήπεζνμ). ΋ Ρυιπενη ΢αννμφ ζηυ αζαθίμ ημο «Ξεπαζιέκμζ
ηυζιμζ» (εηδυζεζξ «ΩΡΟΡΑ») ακαθένεζ ηήκ άλζμθμβχηαηδ αοηή
πθδνμθμνία, ή υπμζα ιαξ επζηνέπεζ ειιέζςξ κά δζαηοπχζμοιε ηήκ
άπμρζ υηζ μί "Αηθακηεξ δζέεεηακ υπθα ακάθμβα ή ακχηενα ηχκ
ζδιενζκχκ: «΋ Ιζπακυξ ελενεοκδηήξ, ηαί ζοββναθέαξ Μπάνημ
΢εκηεκένα επζζηέθεδηε ηυ 1601, ηά ενείπζα ιζαξ πμθζηείαξ πμφ ηήκ
μκμιάγεζ Έλ Γκράν Μότο. Βνζζηυηακ ημκηά ζηζξ πδβέξ ημφ πμηαιμφ
Παναβμοάδ, δδθαδή ηάπμο ζηήκ πενζμπή ηχκ Σέηε Σγκούνας (Επηά
Λίικεξ), ζηυ ηέκηνμ ημφ Μάημ Γηνυζζμ (14° 35' κυηζμ πθάημξ, 57° 30'
δοηζηά ιήημξ) ηαί υπζ ιαηνζά άπυ ηήκ ζφβπνμκδ πυθδ Νηζαιακηίκμ.
Έηεΐ, υ ΢εκηεκένα ανήηε έκα ιεβάθμ δθεηηνζηυ θαιπηήνα πμφ
θεζημονβμφζε εαοιάζζα. Συ πανάλεκμ αοηυ ακηζηείιεκμ δέκ είπε ακάβηδ
άπυ νεφια ή ιπαηανίεξ, ηζ ςζηυζμ θχηζγε αζηαιάηδηα. Οί ιεθεηδηέξ
ημφ ένβμο ημφ ΢εκηεκένα πζζηεφμοκ πχξ υ θαιπηήναξ θεζημονβμφζε ιέ
ηάπμζμκ δθεηηνμπδιζηυ ιδπακζζιυ. ΋

1

΢εκηεκένα πενζβνάθμκηαξ ηυκ θαιπηήνα ζδιεζχκεζ: «Ήηακ έκα νααδί
πμφ ζηδκ ημνοθή ημο είπε ιζά ζθαίνα. Ή ζθαίνα έζηεθκε μθυβονα έκα
δοκαηυ θςξ».

΋ Ρυιπενη ΢αννμφ επζζδιαίκεζ υηζ «πνίκ άπυ ηυκ πμθζηζζιυ ηςκ
"Ικηα οπήνλακ άθθμζ πμθζηζζιμί ζέ υθδ ηήκ έηηαζδ ηήξ Νυηζαξ
Αιενζηήξ» ηαί υηζ ηά εονήιαηα πμφ εκημπίζεδηακ ζηδκ Βναγζθία, ζηυ
"Όθμ ηήξ Νάγηα ηαί ζηυ αβκμδιέκμ Σζαπμοακάημ, απμδεζηκφμοκ ηδκ
πανμοζία πμθζηζζιέκςκ θαχκ ζηήκ Κμνδζθθζέ-να ηχκ "Αθπεςκ πνίκ
10.000 πνυκζα. Οί λαοί ασηοί ήηαν πιθανόηαηα οί ηελεσηαίοι "Αηλανηες». Ό
ίδζμξ ζοββναθέαξ ακαθένεζ υηζ ζηήκ πενζυκδζμ ημο Πανάηαξ ζηυ Πενμφ,
300 πενίπμο πζθζυιεηνα άπυ ηήκ Λίια, υπμο ή ζδζμζοζηαζία ημΰ εδάθμοξ
ιπμνεί κά δζαηήνδζδ βζά αζχκεξ ή ηαί πζθζεηίεξ ηά ίπκδ πάκς ζηήκ
επζθάκεζα ημο έηακε ιαγί ιέ ηά ιέθδ ηήξ απμζημθήξ πμφ ηυκ ζοκχδεοακ
ηήκ πνχηδ άκαηάθορζ: «...Ήηακ μί ηνείξ βναιιέξ πμφ ηαηέααζκακ άπυ ηήκ
ημνοθή ιέπνζ ηυκ ιζηνυ βηνειυ ηήξ αηηήξ. Οί βναιιέξ έιμζαγακ ιέ ηά
ίπκδ πμφ αθήκμοκ πάκς μηήκ άιιμ μί νυδεξ εκυξ θμνηδβμφ αοημηζκήημο.
Συ πθάημξ ηήξ βναιιήξ ήηακ ηάπμο 25 εηαημζηά ηαί ηυ αάεμξ ηδξ δέκ
λεπενκμφζε ηυ έκα εηαημζηυ. Είπαιε πχξ ηυ ίπκμξ έιμζαγε ιέ εηείκμ εκυξ
αοημηζκήημο. Μυκμ πμφ ηυ αοημηίκδημ έπεζ ηέζζενζξ νυδεξ, έκχ μί
αζκζβιαηζηέξ βναιιέξ έιμζαγακ παναβιέκεξ άπυ ιία ιυκμ νυδα!...». Καί
παναηάης ακανςηζέηαζ:

«Πμζμί άθθμζ πνίκ άπυ ιάξ πάηδζακ ζ' αοηυκ ηυκ πανάλεκμ ηυπμ; ΟΊ
"Ικηα ίζςξ, ή μί πνμβμκμί ημοξ, πμφ ήνεακ έδχ βζά κά πανάλμοκ ζηήκ
πθαβζά ημφ αμοκμφ ηυ πανάλεκμ ζπέδζμ... Ή «Λοπκία» -πνυηεζηαζ άναβε
βζά ηυ ζπέδζμ ιζάξ θοπκίαξ ή ηάπμζμο άθθμο ακηζηεζιέκμο;— είκαζ
παναβιέκδ ιέ θανδζά αοθάηζα πάκς ζηυ έδαθμξ... ΋ ηεκηνζηυξ άλμκαξ
ημφ ζπεδίμο είκαζ έκα αοθάηζ ιέ πθάημξ ηάπμο 4,5 ιέηνα ηαί αάεμξ 60
εηαημζηά. Συ ιήημξ ημο θεάκεζ πενίπμο ηά 500 ιέηνα. Οί οπυθμζπεξ
βναιιέξ ημφ ζπεδίμο, πμφ εά ιπμνμφζακ κά ακηζπνμζςπεφμοκ ιοεζηά
πνυζςπα ή γχα, ζπδιαηίγμκηαζ άπυ αοθάηζα ιζηνυηενςκ δζαζηάζεςκ...
Άπυ αένμξ δζαπζζηχκεηαζ υηζ ηά ηενάζηζα αζκζβιαηζηά ζπέδζα ηήξ Νάγηα
είκαζ «διάδρομοι προζγειώζεως» καί υηζ βζά κά βίκμοκ αοηά «θά πρέπει ό
άγνωζηος αρτιηέκηονας νά παρακολούθηζε ηήν εκηέλεζη ηής εργαζίας
ανεβαζμένος ζέ ένα

2

ειηθόπηεξν, έλα αεξνπιάλν ή κηά παξόκνηα ηπηάκελε κεραλή».
"Οπςξ μηυ Πανάηαξ έηζζ ηαί μηήκ Νάγηα, επζζδιαίκεζ υ Ρυιπενη

΢αννμφ, ηυ θαζκυιεκμ ηςκ ζπεδίςκ είκαζ απίζηεοημ ηαί ή ζδζμζοζηαζία
ημτ εδάθμοξ δζεηήνδζε αοηά, έπί πζθζάδεξ έηδ, ακαθθμίςηα!...

Ό "Αββθμξ ζοκηαβιαηάνπδξ ηαί ελενεοκδηήξ Πένζο Χάννζ-ζμκ
Φχζεηη πμφ ελαθακίζεδηε ηυ 1925 ζηίξ γμφβηθεξ ηδξ Νμηίμο Αιενζηήξ
πνμζπαεχκηαξ κά ανή ίπκδ εκυξ πακάνπαζμο πμθζηζζιμφ, ιζά πυθζ ή
μπμία ηαηά ηίξ πθδνμθμνίεξ πμφ είπε «ηαημζηείηαζ άπυ πμθζηζζιέκμοξ
ηαημίημοξ», είπε ζηήκ ηαημπή ημο έκα πενίενβμ πέηνζκμ είδςθμ,
θηζαβιέκμ άπυ ιαΰνμ ααζάθ-ηδ, φρμοξ 75 εηαημζηχκ. Γνάθεζ βζά αοηυ
ζηίξ «ΔΞΔΡΔΥΝΗ΢ΔΙ΢» (εηδυζεζξ «ΩΡΟΡΑ»): «Μμφ ηυ πάνζζε υ ΢έν
Ράζκηεν Χάβηανη, πμφ ηυ αβυναζε ζηήκ Βναγζθία, ηαί πζζηεφς πχξ
πνμένπεηαζ άπυ ηίξ παιέκεξ ιέζα ζηήκ γμφβηθα πμθζηείεξ.

"Δπεζ ιζά πανάλεκδ ζδζυηδηα, πμφ ηήκ κμζχεμοκ υθμζ υζμζ ηυ
πζάζμοκ βζά θίβμ ζηά πένζα ημοξ. Τνπο δηαπεξλά ακέζωο θάηη νάλ
ειεθηξηθό ξεϋκα, πνιιέο θνξέο ηόζν ηζρπξό, ώζηε ηνπο ππνρξεώλεη λά η
αθήζνπλ ακέζωο θάηω. Γέκ λένς πχξ ζοιααίκεζ αοηυ. Οί εζδζημί ημφ
Βνεηακκζημφ Μμοζείμο, δέκ ιπυνεζακ κά ελδβήζμοκ μτηε ηυ
θαζκυιεκμ, μφηε ηήκ ηαηαβςβή ημτ αβάθιαημξ...». Ό Φχζεηη ζηήκ
ζοκέπεζα ακαθένεζ υηζ ηαηέθοβε ζηήκ αμήεεζα ηήξ «ροπμιεηνίαξ» άπυ
ηήκ μπμία ηαηέθδλε ζηήκ άπμ-ρζ υηζ «δέλ απνθιείεηαη κηά άκεζε ζρέζε
αλάκεζα ζηήλ κπζηθή Αηιαληίδα θαί ζέ πεξηνρέο πνύ αλήθνπλ ζήκεξα
ζηήλ Βξαδηιία».

Ό Βνεηακκυξ ζοκηαβιαηάνπδξ, ηαηά ηήκ ηεθεοηαία ελενεοκδηζηή
απμζημθή ημο ζηήκ γμφβηθα ημτ Αιαγμκίμο, υπμο ηαί πάεδηε, έζηυπεοε
κά έπζζηεθεή ηάπμζμκ «ανπαίμ πέηνζκμ πφνβμ πμφ απμηεθεί ηυκ θυαμ
ηαί ηυκ ηνυιμ ηχκ Ικδζάκςκ ηήξ βφνς πενζμπήξ» βζά ηυκ υπμζμκ «ιέλε όηη
ηίο λύρηεο, άπό ηίο πόξηεο θαί ηά παξάζπξα ηνπ βγαίλεη έλα δπλαηό θώο».

Γνάθεζ υηζ πνυηεζηαζ κά πάδ ζέ «ιζά πενζμπή άβκςζηδ ηζ
ακελενεφκδηδ. Δηεί, θέεζ, εά πνέπεζ κά οπάνπμοκ ίπκδ άπυ παιέκεξ
πμθζηείεξ, Ιζωο θαηνηθεκέλεο αθόκα, έθ' υζμκ μί πθδνμθμνίεξ ιμο,
ιζθάκε γηά ζπγθεληξώζεηο αγξίωλ κέ ιεπηά ραξαθηεξηζηηθά...». Ο Φχζεηη
πμφ πάεδηε ιέζα ζηήκ ποηκή γμφβηθα

1

ημο Αιαγμκίμο, ζηήκ πνμζπάεεζα ημο κά ανή σπκδ εκυξ πακάνπαζμο
πμθζηζμιμτ ηαί απμβυκμοξ, ηαη' εοεείακ ηθδνμκυιμοξ αφημτ, «ιεπθνύο
κέ θόθθηλα καιιηά θαί γαιάδηα κάηηα» ζε έκα βνάιια πνυξ ηυκ βζυ ημο
Μπνάσακ ιέ διενμιδκία 14 Απξηιίνπ 1925, ημφ βνάθεζ ιεηαλφ άθθςκ:

«..."Δκαξ βκςζηυξ ιμο ηηδιαηίαξ εδχ (ζηήκ Κμοβζάιπα) βκςνίγεζ
ιέζα ζηυ δάζμξ έκακ ηενάζηζμ πέηνζκμ ηφαμ, πμφ ζηά πθεονά ημο
οπάνπμοκ ακάβθοθεξ επζβναθέξ. Θά ιαξ πάεζ ιέπνζ έηεσ βζά κά ηυκ
θςημβναθήζμοιε. "Δκαξ Ικδζάκμξ ιμο είπε πχξ βκςνίγεζ ηζ έκακ άθθμ
πανυιμζμ ηφαμ, ηαί εά ηυκ επζζηεθεμφιε ηζ' αοηυκ. Ακάιεζα ζηήκ
ημπμεεζία πμφ εέθς κά ελενεοκήζς, ηαί ζηήκ Κμοβζάιπα οπάνπεζ -
ζφιθςκα ιέ ηίξ πθδνμθμνίεξ ημφ ίδζμο Ικδζάκμο- έκαξ ιεβάθμξ πέηνζκμξ
πφνβμξ. Λέεζ πχξ άπό ηίο πόξηεο θαί ηά παξάζπξα, βγαίλεη έλα παξάμελν
θωο...

..."Δκαξ βκςζηυξ ιμο Βναγζθζάκμξ, πμθφ ιμνθςιέκμξ άκενςπμξ, ιμφ
ειπζζηεφεδηε πχξ ζφιθςκα ιέ Ικδζάκζηεξ πθδνμθμνίεξ, ιέζα ζηυ δάζμξ
οπήνπε ιζά πυθδ ιέ πθαημζηνςιέκμοξ δνυιμοξ, ηεηνάβςκα ηηίνζα, έκακ
ιεβάθμ καυ ηαί ζηήκ ιέζδ ηδξ ηεκηνζηήξ πθαηείαξ έκακ ηεξάζηην δίζθν
άπό νξπθηό θξύζηαιιν. Ή ημπμεεζία ηδξ πυθεςξ δέκ ηαζνζάγεζ ιέ ηδκ
πενζβναθή ημφ Ραπυγμ, άθθά εά πνμζπαεήζς κά νίλς ιζά ιαηζά ηαί
πνυξ αοηή ηήκ ηαηεφεοκζδ.

...Ό θίθμξ ιμο υ ηηδιαηίαξ, ιμο είπε υηζ ηάπμηε έθενε έκακ Ικδζάκμ
ζηήκ Κμοβζάιπα, άπυ ιζά ιαηνοκή θοθή, ηαί πνμζπάεδζε κά ηυκ
εκηοπςζζάζεζ ιέ ηίξ ιεβαθυπνεπεξ εηηθδζίεξ ηδξ πυθεςξ. Ό Ικδζάκμξ,
υπζ ιυκμκ δέκ εκηοπςζζάζηδηε, άθθά ημφ είπε πχξ ημκηά ζηήκ πενζμπή
ηήξ θοθήξ ημο οπάνπμοκ ηηίνζα πμθφ ιεβαθφηενα ηαί πμθφ ρδθυηενα
άπυ ηίξ εηηθδζίεξ ηήξ Κμοβζάιπα. Τά θηίξηα απηά έρνπλ κεγάιεο πόξηεο
θαί παξάζπξα, θαί ζηό εζωηεξηθό ηνπο ππάξρεη κηά θξπζηάιιηλε θνιώλα,
πνύ εθπέκπεη εθηπθιωηηθό θωο...»

Κακείξ δέκ βκςνίγεζ ηί άκεηάθορε υ Πένζο Χάννζζμκ Φχζεηη μηήκ
γμφβηθα ημφ Αιαγμκίμο, υπμο ηαί ελαθακίζεδηε. Γέκ απμηθείεηαζ ηαί
ημφημ είκαζ πμθφ πζεακυ υ Βνεηακκυξ ελενεοκδηήξ κά ανήηε ημφξ
ηεθεοηαίμοξ απμβυκμοξ ηχκ πνμσζημνζηχκ Δθθήκςκ ηήξ Αηθακηίδμξ, ηχκ
Αηθάκηςκ ηαί θοζζηά ανηεηά ζημζπεία άπυ ηυκ θίακ ακεπηοβιέκμ
πμθζηζζιυ ημοξ... Καί υηακ υ

2

Πένζο Υάννζζμκ Φχμεηη, εοζζάγμκηαξ πζεακχηαηα ηήκ ίδζα ηήκ γςή
ημο, πάνζκ ηδξ ένεοκαξ πνυξ άκαηάθορζκ γςκηακχκ ζπκχκ ηαί
θεζράκςκ ημΰ πακάνπαζμο πμθζηζζιμφ, είκαζ αζθαθχξ αέααζμ δηζ ηαηά
ηήκ παναοβή ηδξ ζζημνζηήξ επμπήξ ηαί ζδίςξ ηαηά ηήκ επμπή ημο
Σνςσημτ πμθέιμο3 ηαί ηχκ πενζπθακήζεςκ ημΰ Οδοζζέςξ εά
έζχγμκημ πενζζζυηενα ζημζπεία άπυ ηυκ πμθζηζζιυ ηήξ Αηθακηίδμξ,
πμφ ηαηεπμκηίζεδ 9.000 πνυκζα πνίκ ηήκ επμπή ημΰ ΢υθςκμξ.

"Δκα απυζπαζια ηήξ Όδοζζείαξ άπυ ηήκ ναρςδία α (51-54) βζά
ηυ κδζί ηήξ Καθορμΰξ, ηήκ Ώβοβία, ηήκ μπμία ή Έκ-νζέηηα Μένηγ ζηυ
αζαθίμ ηδξ «ΟΙΝΧΦ ΠΟΝΣΟ΢» ηαοηίγεζ ιέ ηήκ κήζμ ΢άκηα Μανία
ημΰ ζοιπθέβιαημξ ηχκ Άγμνχκ, πνμλεκεί υκηςξ απμνία ηαί εέηεζ
ηάπμζμ πνμαθδιαηζζιυ βζά ηυ ηί εέθεζ κά πή ή εεά Αεδκά πνυξ ηυκ
παηένα ηδξ Γία: «Δίκαζ κδζί βειάημ δέκδνα ηαί ζ' αοηυ έπεζ ηήκ
ηαημζηία ηδξ ιζά εεά, ή ηυνδ ημΰ "Αηθακηα ημΰ θμαενμΰ, πμφ λένεζ
ηήξ εάθαζζαξ μθυηθδνδξ ηά αάεδ, ηζ' υ ίδζμξ ηναηάεζ ημθχκεξ
ορδθέξ, πμφ πςνίγμοκ ηήκ βή άπυ ηυκ μονακυ» (κήζμξ δεκδνήεζζα,
εεά δ' έκ δχιαηα καίεζ, "Αηθακημξ εοβάηδν υθμυθνμκμξ υζηε
εαθάζζδξ πάζδξ αέκεεα μίδεκ, έπεζ δέ ηε ηίμκαξ αοηυξ ιαηνάξ, ασ
βαΓάκ ηε ηαί μφνακυκ άιθίξ έπμοζζκ).

Πμζμζ είκαζ θμζπυκ, ηί είδμοξ είκαζ αοημί μί ηίμκεξ πμφ πςνίγμοκ
ηήκ βήκ άπυ ηυκ μφνακυκ ηαί πμζεξ είκαζ μί βκχζεζξ ηήξ ηυνδξ ημΰ
θμαενμΰ "Αηθακημξ βζά ηά εαθάζζζα αάεδ; Μήπςξ έδχ βίκεηαζ
ηάπμζμξ οπαζκζβιυξ βζά ηυκ ηεπκμθμβζηυ πμθζηζζιυ ηαί ηά ηεπκμθμβζηά
επζηεφβιαηα ηχκ Αηθάκηςκ; Μήπςξ ή κήζμξ ηήξ Καθορμΰξ δέκ είκαζ
ή ΢άκηα Μανία ηχκ Αγμνχκ ηαί πνυηεζηαζ βζά κήζμ πμφ εονίζηεηαζ
ζηήκ πενζμπή ημΰ ηνζβχκμο ηχκ Βενιμφδςκ ηαί ζημοξ θυβμοξ ηήξ
Αεδκάξ οπάνπεζ ιζά αθθδβμνία βζά ηά πανάδμλα ηαί πενίενβα
πενζζηαηζηά πμφ ζοιααίκμοκ έηεΐ άπυ ημφξ παθαζμφξ πνυκμοξ;

3. Ό Σνςζηυξ πυθειμξ ηαί μί πενζπθακήζεζξ ημΰ Οδοζζέςξ
πνμκζηά εά πνέπεζ κά ημπμεεηδεμφκ πνίκ ηήκ ιεβάθδ έηνδλζ ημΰ
δθαζζηείμο ηήξ Θήναξ πμφ έβζκε ηαηά ημφξ οπμθμβζζιμφξ ηχκ
ανπαζμθυβςκ ηαηά ηυ 1500 π.Υ. ηαί ηαηέζηνερε ηίξ πυθεζξ ηήξ
Κνήηδξ. Σμφημ ζοιπεναίκεηαζ άπυ ηήκ πενζβναθή ημφ Όιδνμο, πμφ
ακαθένεηαζ ζέ ιζά ζζπονή ηαί πμθοάκενςπδ Κνήηδ.

1

"Οπςζδήπμηε ηυ υθμ εέια έπεζ άιεζδ ζπέζζ ηαί ιέ αοηά πμφ
ακαθένεζ υ Ηζίμδμξ ζηδκ Θεμβμκία, βζά ηδκ ηνμιενή ΢ηφβα, ηήκ
πνχηδ ηυνδ ημφ Χηεακμφ, πμφ ηαημζηεί ζηά λαημοζιέκα ακάηημνα
ηδξ, «ακάιεζα άπυ πακφρδθμοξ ανάπμοξ πμφ ηά ηνζβονίγμοκ, άπυ
πακημφ ημθχκεξ αζδιέκζεξ ηά ζδηχκμοκ πνυξ ηυκ μονακυ» (ζηίπ.
775-779). Καί ζέ άθθμ ζδιείμ ηδξ Θεμβμκίαξ, ημκίγεζ υ Ηζίμδμξ:
«Έηεΐ ηδξ ιαφνδξ βδξ ηαί ημφ ηνζζηυηεζκμο Σανηάνμο, ημο πυκημο
έηεσ ημφ αηέκςημο ηαί ημφ μονακμφ ημφ άζηνυπθδεμο, έηεΐ ηχκ

πάκηςκ μζ πδβέξ ηαί ηά άηνα πέναηα είκαζ, ηυπμζ ηνοενμί ηαί
ιμοπθζαζημί πμφ ηζ' μ'ζ εεμί ιζζμφκε. Έηεΐ είκαζ μί πυνηεξ μί

αζηναθηενέξ, έηεΐ ηυ άζφκηνζθημ ηυ πάθηζκμ ηαηχθθζ,
πνμζανιμζιέκμ ζηένεα ιέ νίγεξ δίπςξ ηέθμξ-ηαί είκαζ αηυθζμ. Μπνμξ
ζηυ ηαηχθθζ αοηυ, άπυ ημφξ εεμφξ υθμοξ ιαηνζά, πένα άπυ ηυ πάμξ ηυ
γμθενυ, μί Σζηάκεξ ηαημζημφκε, έκχ ημφ Γία ημφ θμαενμανυκηδ μί
δμλαζιέκμζ ζφιιαπμζ ηήκ ηαημζηία ημοξ έπμοκε ζημφ Χηεακμφ ηά
εειέθζα, υ Κυηημξ ηαί υ Γφδξ· υζμ βζά ηυκ Βνζάνες, βζά ηήκ ιεβάθδ
ακδνεία ημο ηυκ έηαιε βαιπνυ ημο υ Κμζιμζείζηδξ...» (807-818).

Ό Θευδςνμξ Άλζχηδξ ζηυ αζαθίμ ημο «Νέμ θςξ ζηά ιεβαθφηενα
ιοζηήνζα ημφ ηυζιμο» (Δηδυζεζξ ΢ιονκζςηάηδξ, Αεήκα 1985)
οπμζηδνίγεζ υηζ ηυ ηεθεοηαίμ αοηυ απυζπαζια ημφ Ηζζυδμο ιέ ηυ
πάθηζκμ ηαηχθθζ ηνφαεζ έκα ιένμξ άπυ ηά Μοζηήνζα ηδξ Αεδκάξ ηαί
ημφ ΢είνζμο, ηαί επζζδιαίκεζ επζηαθμφιεκμξ ηυκ Ιζαάη Άζήιςθ («Συ
Μεβάθμ Παβηυζιζμ ΢πίζια») υηζ ζηήκ φθαθμννάπδ ημφ Αηθακηζημφ
οπάνπεζ ηυ ιεβάθμ αοηυ ΢πίζια, ηυ υπμζμ είκαζ ιζά ααεεζά πανάδνα
ηαί υηζ ζηυ ζδιείμ πμφ αοηή ηέικεζ ηήκ εοεεία πμφ πενκά άπυ ηήκ
ηάθνμ ημφ Πμοένημ Ρίημ ανπίγεζ ηυ ακάηημνμ ηδξ ΢ηφβαξ. Συ ηεκηνζηυ
αοηυ ακάηημνμ ηδξ ΢ηφβαξ ανίζηεηαζ πάκς άπυ ηυκ ζηνυαζθμ πμφ
εκημπίγεηαζ «ζηυ αανοηζηυ ηέναξ» δδθαδή δοηζηυ πθάημξ ιεηαλφ
60°-70° ηαί αυνεζμ πθάημξ ιεηαλφ 15°-25° (ιμζνχκ). Ό Θευδςνμξ
Άλζχηδξ ηάκεζ θυβμ βζά τρήζί δαρνηικών πεδίων άπό ηοσς αρταίοσς γιά
ηήν μεηαθορά ζηήν άλλη διάζηαζι.

Τπμζηδνίγεζ υηζ υ πχνμξ ηχκ Νοιθχκ, πμφ δζέεεηακ ηά πηενςηά
πέδζθα, ηήκ ηφαδζζ ηαί ηήκ πενζηεθαθαία ημφ "Αδμο ζ ίκαζ ηυ
ζδιενζκυ Σνίβςκμ ηχκ Βενιμφδςκ. Ακαθένεηαζ εηηεκέζηαηα ζηά
πανάδμλα πενζζηαηζηά πμφ έπμοκ ζοιαή έηεΐ ηαί

2

ζηήλ ύπαξμη αζπλήζηζησλ «γαλάζιων τρσπών» πνύ είλαη ζθνξ-
πηζκέλεο αλάκεζα ζηνπο γθξεκνύο άπό άζβεζηόπεηξα θαί ζέ άιιεο
ππνβξύρηεο αζβεζηνιηζηθέο κνξθνπνηήζεηο ζ' διεο ηίο Μπαράκεο κέ
ηίο πιαηεηέο όρζεο θαί ηά αβπζζαιέα ράζκαηα...». Ό Ίβάλ ΢άληεξζνλ
ζηό βηβιίν ηνπ «Αόξαηνη θόζκνη» ιέεη όηη: «Τπάξρεη έλαο ππνβξύρηνο
πνιηηηζκόο πάλσ ζ' απηόλ ηόλ πιαλήηε, πνύ ππάξρεη άπό πνιύλ θαηξό
θαί εμειίρζεθε έδώ θαί όηη ππάξρνπλ επθπείο νληόηεηεο πνύ
ζπλερίδνπλ λά έξρνληαη έδώ άπό θάπνπ άιινπ... πνύ πξνηηκνύλ λά
ρξεζηκνπνηνύλ ηόλ βπζό ηεο ύδξό-ζθαηξαο θαζώο επίζεο, ίζσο, θαί
ηά επηθαλεηαθά ζηξώκαηα ηεο ιηζόζθαηξαο θάησ άπ' απηόλ πνύ πάλσ
ηνπο ή κέζα ηνπο λά θαηνηθνύλ θαί λά ελεξγνύλ...». Ό Θεόδσξνο
Άμηώηεο ππνζηεξίδεη όηη κηά νκάδα άπό κπεκέλνπο Έιιελεο
ρξεζηκνπνηνύζαλ πνιύ ηαθηηθά κηά ρσξηθή ηξύπα γηά ηήλ κεηαθνξά
ηνπο ζέ έλα άιιν θόζκν θαί όηη ηόηε ηήλ έιεγαλ ΢ηύγα θαί ηήλ
πξνζδηόξηδαλ κέ ηό λεζί ηεο Γνξγόλαο - Μέδνπζαο. Αθόκε πηζηεύεη
όηη ό Πεξ-ζέαο επήγε ζηό Πεξνύ άπό ηόλ νπξαλό, κέ όια ηά ζετθά ηνπ
ζύκβνια θαί έρεη αθήζεη έθεΐ ίρλε ηεο παξνπζίαο ηνπ...

Γέλ ζά πξέπε ηέινο λά δηαθπγή ηεο πξνζνρήο καο όηη ζηήλ
αξραηόηαηε πόιη Σηαρνπαλάθν, «πού κτίσθηκε άπό λεσκούς γε-
νειουόροσς ανθρώποσς, πολύ πρίν τήν εποτή τών Ίνκα»
(«ΔΞΔΡΔΤΝΗ΢ΔΙ΢» Πέξζπ Υάξξηζνλ Φώζεηη) θαί ζπγθεθξηκέλα
ζηήλ Πύιε ηνύ Ηιίνπ πνύ ππάξρεη έθεΐ, ππάξρνπλ αλάγιπθεο κνξθέο,
γηά ηίο όπνηεο «κεξηθνί κειεηεηέο ηώλ εληππσζηαθώλ αλα-
παξαζηάζεσλ ππνζηεξίδνπλ πώο αξραία αληίζηνηρα ζπγρξόλσλ
εθεπξέζεσλ κπνξνύλ λά βξεζνύλ ζ' απηέο (θαί ζέ άιιεο), ν'η όπνηεο
δηαζώζεθαλ άπό ηήλ αξραηόηεηα βαζηδόκελνη ζηό όηη ηό
ζρεδηάγξακκα ηνύ καηηνύ ηεο αξηζηεξήο θηγνύξαο (ζε-κείσζηο: όπσο
έρεη ηνπνζεηεζή ζηό βηβιίν ηνύ Σζάξιο Μπέξιη-ηδ) κνηάδεη κέ δύηε ή
κέ αζηξνλαύηε έλώ ηό κάηη ηήο δεμηάο θηγνύξαο πνύ ζπκίδεη πνπιί,
κνηάδεη κέ αεξησζνύκελν όρεκα» (Σζάξιο Μπέξιηηδ «Μπζηήξηα άπό
μεραζκέλνπο θόζκνπο», Δθδόζεηο «ΩΡΟΡΑ»).

Ό Ακεξηθαλόο ζπγγξαθέαο θαί εξεπλεηήο, παξαηεξεί επίζεο ηά
εμήο: «..."Αλ παξαηεξήζνπκε άπό πνιύ θνληά ηά θαπέια θαί ηά
πξόζσπα κεξηθώλ άπό ηίο δεπηεξεύνπζεο θηγνύξεο, ζά βξνύκε
κεξηθέο θαηαπιεθηηθέο νκνηόηεηεο. Σό αλαζεθσκέλν κάηη

1

ελόο άπό ηά πιάζκαηα πνύ κνηάδνπλ κέ πνπιηά ζπκίδεη έλα κέξνο
αεξησζνπκέλνπ αεξνπιάλνπ ή ππνβξπρίνπ, έλώ ηό κάηη ελόο
άλζξσπόκνξθνπ πιάζκαηνο κνηάδεη λά απνηειεί κέξνο κηαο
δσγξαθηθήο αλαπαξαζηάζεσο ελόο βνπηερηή κέ ζθάθαλδξν. Απηέο νί
νκνηόηεηεο πξνζζέηνπλ κεγαιύηεξν ελδηαθέξνλ ιόγσ ησλ ζξύισλ πνύ
ιέλε γηά «νπξάληνπο ζενύο» πνύ θαηέβεθαλ ζηό Σηανπαλάθν θαί ιόγσ
ησλ δηαδόζεσλ όηη ππάξρνπλ εξείπηα θάησ άπό ηελ ιίκλε Σηηηθάθα ηά
όπνηα, όκσο ό πινίαξρνο Κνπζηώ δέλ αλαθάιπςε κέ ηίο ππνβξύρηεο
εμεξεπλήζεηο ελόο κέξνπο ηνπ βπζνύ ηήο ιίκλεο...».

Κνληά ζηήλ Νάδθα βξέζεθαλ πάλσ ζέ βξάρνπο παξαζηάζεηο
αλζξώπσλ κέ θσηνζηέθαλν πνύ δίλνπλ ηήλ έληύπσζη αζηξνλαπηώλ ή
αγίσλ.

΢ηό βηβιίν ηνπ «Σό κπζηήξην ηνπ Σξηγώλνπ ηώλ Βεξκνύδσλ» ό
Σζάξιο Μπέξιηηδ επηζεκαίλεη όηη «εηθνλνγξαθεκέλεο αλαπα-
ξαζηάζεηο πξαγκάησλ πνύ θαίλεηαη πώο είλαη αεξνζθάθε ή πύξαπινη
έρνπλ ζέ κεγάιν βαζκό, εμαθξηβσζεί ή αλαγλσξηζζεί ζηήλ ηέρλε
αξραίσλ πνιηηηζκώλ ηήο Β. θαί Ν. Ακεξηθήο...». Καί ηνλίδεη
ραξαθηεξηζηηθά: «Τπάξρεη έλα ηδηαίηεξα εληππσζηαθό δείγκα ζέ κηά
κηζν-μαπισκέλε θηγνύξα ηώλ Μάγηα, ζθαιηζκέλε ζέ πέηξα ζηό
θαπάθη κηαο ζαξθνθάγνπ πνύ βξέζεθε βαζεηά κέζα ζέ κηά ππξακίδα
ηνύ Παιέλθ, ζηό Μεμηθό. Γέλ είλαη γλσζηό ηί αλαπαξηζηά ηό
ιεπηνκεξέο απηό ραξαθηηθό- κηά απζεληία ηώλ Μάγηα ιέεη όηη ή βάζε
είλαη έλα ηέξαο ηήο γήο πνύ πάλσ ηνπ μεθνπξάδεηαη κηά θηγνύξα, έλώ
ηό ζύλνιν κνηάδεη λά ζηεθαλώλεηαη άπό έλα δέλδξν. Ό Ρώζνο
επηζηεκνληθόο ζπγγξαθέαο Αιεμάληεξ Κνδόληζεο έρεη πξνηείλεη κηά
πηό επαλαζηαηηθή εμήγεζε. Πηζηεύεη όηη ή κηζνμαπισκέλε θηγνύξα
είλαη θιεηζκέλε κ.έζα ζέ έλα ζηπιηδαξηζκέλν δηαζηεκηθό όρεκα,
αλάινγν ζέ θαηαζθεπή θαί ζρέδην κέ ηνύο ζεκεξηλνύο ππξαύινπο.
Αθόκα θαί ή ζηάζε ηήο κνξθήο ηνύ άλζξσπνπ (ή πηιόηνπ) είλαη
ελδεηθηηθή ηήο ζέζεσο ζηήλ όπνηα ηνπνζεηνύληαη νί αζηξνλαύηεο καο
κέζα ζηόλ πύξαπιν θαί όια ηά γλσξίζκαηα άπό ηήλ άληέλλα ώο ηό
θαηεπζπληήξην ζύζηεκα πηήζεσο, ζηξνβηινζπκπηεζηή, πίλαθα
έιεγρνπ, δεμακελέο θαπζίκσλ, ζάιακν θαύζεσο, ηνπξκπίλεο θαί
Γμάηκηζε είλαη αλαγλσξίζηκα, αλ θαί είλαη ηξνπνπνηεκέλα γηά
αηζζεηηθνύο ιόγνπο. "Δρεη ηό ζπλαίζζεκα όηη απηέο νί άλαπαξα-

2

ζηάμεζξ άενμμηαθώκ ηαί ποναύθςκ είκαζ εκεοιήιαηα ή ικήιεξ ιζάξ
επμπήξ ορδθόηενμο πμθζηζζιμί, όηακ ηέημζα μηάθδ εά γςβναθίγμκηακ
ιάθθμκ επαηνζαώξ πανά ζηοθζγανζζιέκα...».

Καί άθθα αεααίςξ ζημζπεία πζζημπμζμύκ ηδκ ύπανλζ αζηνμκαοηώκ, ζε
πακάνπαζα επμπή, έκώ οπάνπμοκ πάνα πμθθέξ απμδείλεζξ βζά ηήκ
πανμοζία ηαί δνάζζ πακάνπαζςκ Εθθήκςκ ζέ όθδ ηήκ έηηαζζ ηήξ
Αιενζηακζηήξ δπείνμο4. Λίακ αλζόθμβδ είκαζ ή βθςζζμθμβζηή ένεοκα
ηώκ Σηαύνμο Δςνζημύ ηαί Κςκ/κμο Φαηγδβζακκάηδ ιέ ηήκ μπμία
απμδεζηκύεηαζ όηζ «ΟΙ INKA ΜΙΛΟΥΣΑΝ ΕΛΑΗΝΙΚΑ» (εηδόζεζξ
«ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΧΙΣ») ΟΊ δύμ ζοββναθείξ οπμζηδνίγμοκ όηζ
«πμθύηζιμ ζημζπείμ βζά ηήκ ζημζπεζμεέηδζδ ηήξ απόρεςξ ηήξ εθθδκζηήξ
ηαηαβςβήξ ηήξ βθώζζαξ ηώκ "Ικηα απμηεθμύκ μί θςκμθμβζηέξ ηαί
ιμνθμθμβζηέξ ιεηααμθέξ ζηόκ θςκδεκηζζιό ηώκ ιμνθδιάηςκ, μί
ιεηαπηώζεζξ, ηά θαζκόιεκα ηνμπήξ ηώκ ζοιθώκςκ, ηήκ δζαηήνδζδ ημύ
ήπμο, ηώκ θεόββςκ: δίβαιια F, βζώη, ηόππα, άθθά ηαί ζαθώξ δζαθε-
ηηζηώκ ζημζπείςκ, ώξ ηήξ ανπαίαξ δςνζηήξ δζαθέηημο, πμύ οπμδεζηκύμοκ
ηαί ηήκ ηαοηόηδηα ηώκ εθθδκζηώκ θύθςκ πμύ ιεηέδςζακ ηίξ εθθδκζηέξ
νίγεξ πμύ ακαβκςνίγμκηαζ ζηόκ βθςζζζηό εδζαονό ηήξ βθώζζαξ
Κέζμοα...».

Σέ εζδζηό ηεθάθαζμ ημύ έκ θόβς αζαθίμο παναηίεεκηαζ πενίπμο 850
θέλεζξ ηώκ Κεζμοακώκ (Κέζμοα) μί όπμζεξ ενιδκεύμκηαζ ηαί είκαζ
ηαεανά εθθδκζηέξ. Ακαθένμιε παναηηδνζζηζηά ηίξ έλδξ θέλεζξ:

Σηήκ θέλζ achalay = λαμππόρ, άγλαήρ, απμηαθύπημκηαζ άιεζα ηά
ανπαζμεθθδκζηά άβθαΐα, άβθαΐγς, αβθάζζια. Ή ηαηάθδλζξ -ay = ήξ ηαί ή
πανειαμθή ημύ α ιεηαλύ ηώκ ζοιθώκςκ eh = β ηαί 1 = θ
ακηζπνμζςπεύμοκ ημπζηέξ ζδζμιμνθίεξ ηήξ ελεθζηηζηήξ πμνείαξ ηήξ
βθώζζαξ Κέζμοα ζέ ζπέζζ ιέ ηήκ ανπζηώξ παναδμεείζα. Ή θέλζξ alli =

αληθήρ, ενιδκεύεηαζ ιέ ηό έθθδκζηόκ θακεάκς ιέ νίγα θαε. Τό νήια

ζθάγς, απμδίδεηαζ ζηήκ Κέζμοα ιέ ηό nak'a = πμύ αιέζςξ παναπέιπεζ
ζηήκ νίγα νέκ, εξ ήξ ηαί ηό κεηνόξ. Ή θίικδ Titicacca ειπενζέπεζ ηήκ
έκκμζα ηήξ ηονζανπίαξ [Τζηώ, Τζηάκ], ηαί ηήκ έκκμζα ηήξ θεηάκδξ, ηήξ
θίικδξ πμύ έβέκκδζε ηόκ ηόζιμ [cacca = ηάηηααμξ, ηάδμξ, ηάαμξ]... ΟΊ
θέλεζξ βζά ηόκ άκδνα, ηήκ βοκαίηα, ηήκ πεκεενά, ηόκ παππμύ, ηαί ηά
θμζπά ζοββεκζηά, επιζδιαίκμοκ μί δύμ ζοββναθείξ, είκαζ έθθδκμβεκεσξ:

1

hua = οζόξ (Ή δαζεία πανίζηαηαζ ηαί δζααάγεηαζ ώξ h είκαζ δοκαηόκ κά
πανίζηαηαζ ηαί ιε ηό δαζΰ s) china = βοκή
churi = ηόνδ, εοβάηδν (άπ' εοεείαξ άπό ηό δςνζηό ημύνδ) huarmi = όαν +
ιήηδν = ή ζύγοβμξ, ηαί ιδηένα [΋ιδνζηόκ όαν}, tata = παηήν, ηέηηα
(΋ιδνζηή ηθδηζηή: ηαηά, νήια: ηαηα-λίζω = ημθαηεύς, ηαθώ ιε
πασδεοηζηό όκμια), mama = ιδηένα (δςν. ιάηδν), [έθθδκζηόκ ιάιιδ,
ιακκμύθα...], pallai = βζαβζά Ιπνμιήηςν, βζαβζά έη ημο παθαζόξ = βδναζόξ,
δθζηζςιέκμξ, αρπαίμξ].

machukhari = παππμύξ [machu = ιέβαξ, αθέπε Μαηεδώκ, ιαηνύξ,
ιαηεδκόξ, ιήημξ, ιάηαν].

"Αλζμκ ζδιεζώζεςξ είκαζ όηζ ή μκμιαζία Φζθή (Chili) ζδιαίκεζ ηήκ
ποθώδδ, ποιώδδ πώνα ηαί όπςξ επζζδιαίκμοκ μί η.η. Δςνζηόξ ηαί
Φαηγδβζακκάηδξ «ή ονομαζία αύηη εσει δοθεί ζηην σώπα άπό ηούρ
Σπαπηιάηερ 'Απαονκανονρ εποίκοςρ. Ή πθδνμθμνία αοηή είκαζ όκηςξ
ζοκηαναηηζηή ηαί θένκεζ ηήκ εθθδκζηή βθώζζα ηαί ζδία ηά δςνζηά ή
αζμθζηά ηδξ ζημζπεία ώξ εκημπίγμκηαζ ζηήκ βθώζζα ηώκ "Ικηα, ημκηά ζηήκ
πενζμπή ένεοκαξ ημο αζαθίμο αοημύ. Γθςζζμθμβζηά ή θέλδ θοθή δδθώκεζ
ηά εθθδκζηά θΰθα πμύ ηαηώηδζακ ζηήκ Νόηζμ 'Αιενζηή άπό ημύξ
ανπαίμοξ ί| ηαί ημύξ πνώζιμοξ ζζημνζημύξ πνόκμοξ άθθά ηαί ηήκ ακαπα-
ναβςβή, ηήκ γςή, ηήκ ηαθθζένβεζα ηδξ βδξ...». Ή corak ink, ή Ιενά όνκζξ
ηώκ "Ικηα έηοιμθμβεζηαζ άπό ηίξ θέλεζξ κόπαξ ηαί ινκα. Ή Elikiya, εεά
ηώκ "Ικηα, είκαζ ή Είθείεοζα, ή εεά ηώκ ημηεηώκ ηαί θένεζ ηαί αοηή ζηήκ
βδ ηαί ηό θώξ ημύ Ηθίμο (Illa), ηαί ηδξ γςήξ, ώξ απεζηαθιέκδ ηώκ εεώκ.
Ή θέλζξ Huas-car, όκμια πνίβηδπμξ, πνμένπεηαζ άπό ηίξ θέλεζξ: άζηεΐκ
(οθαίκς, βκέες) ηαί οζόξ [ύζ + αζηε = hui+αζηε = huiaska = huaska).

Άθθά ηαί ή μκμιαζία ημο θαμύ ηώκ "Ικηα ("Ικηα ζδιαίκεζ βζόξ ημύ
ήθζμο, ημύ μονακμύ, ημύ πάμοξ) είκαζ εθθδκζηήξ πνμεθεύζεςξ. Τό πνώημ
ζοκεεηζηό μδδβεί ζαθώξ ζηήκ θέλζ ΐνιρ ημο Αζζπύθμο, πμύ είκαζ ό οζόξ ηαί
ηό δεύηενμ ζοκεεηζηό απμηεθεί ηήκ εθθδκζηή επίζδξ θέλζ πάμξ ιέ νίγα - σα

έλ μύ ηά νήιαηα πάσκω ηαί παίκς. Ή ζεθήκδ ζηήκ βθώζζα ηώκ Κέζμοα

θέβεηαζ \ k i Ilia ηαί πνμένπεηαζ άπό ηήκ ανπαία εθθδκζηή θέλζ ε'ίλη. Επίζδξ
ή πνμζςκοιία Kyrios ηώκ ηεζμοακώκ αοημηναηόνςκ ημύ

2

Κίηημ (πμύ μί Ηζπακμί απμηαθμύζακ Scyros) πνμένπεηαζ άπό ηδκ εθθδκζηή
θέλζ κύπορ. Ή μκμιαζία Κέζμοα (Keshua: ό ηάημζημξ ημύ Πενμύ ηαί ή
βθώζζα πμύ μιζθείηαζ έηεσ) είκαζ ζύκεεημξ θέλζξ απμηεθμύιεκδ (Khe + es
+ hua = kheshua) άπό ηνία ζοκεεηζηά ηά όπμσα ακαθύμκηαζ ώξ
αημθμύεςξ: khe (Γδ) + es (έζηί, εζιί, έζιί) + hua (οζόξ, ΰξ, ΰκκζξ).

Ή θέλζξ Lipas πμύ ζδιαίκεζ ζενεύξ, ααζζθεύξ, πνζζεείξ, είκαζ ή
μιδνζηή θέλζξ θίπα πμύ ζδιαίκεζ έπάθεζρζ ιέ θίπμξ ή εθαζμκ. Έκ
πνμηεζιέκς ηό Lipas είκαζ όκμια αύημηνάημνμξ ηαί ακαθένεηαζ ζηόκ
ηεπνζζιέκμ, ζηόκ θένμκηα ηό πνίζια. Ή θέλζξ piris (είδμξ ιζηνμζημπζηήξ
ηόηηζκδξ πζπενζάξ) πνμένπεηαζ άπό ηδκ εθθδκζηή θέλζ πνππίαρ πμύ
ζδιαίκεζ αοηόκ ό όπμζμξ επεζ ποννάκ ηόιδκ, δδθαδή ηόηηζκα, πονόλακεα
ιαθθζά.

Ή μκμιαζία Pirua ημύ πθακήημο Γζόξ, πμύ εεεςνείημ πνμζηάηδξ όθςκ
ηςκ βεςνβζηώκ πνμσόκηςκ ηαί είδζηώηενα ημΰ ανααόζζημο πνμένπεηαζ
άπό ηό εθθδκζηό πςπόρ πμύ ζδιαίκεζ ηόκ ζίημ. Ή θέλζξ pujio πμύ ζδιαίκεζ
ηήκ πδβή, ηήκ ηνήκδ πνμένπεηαζ άπό ηό μοζζαζηζηό πδβή (δςν. παβά). Ή
ανπαία ημπζηή μκμιαζία Qullasuyu (ανπαίμ όκμια Βμθζαίαξ, ιένμοξ ημύ
Πενμύ ηαί ηδξ Β. Υζθήξ) είκαζ ζύκεεημξ άπό ηζξ θέλεζξ quila ηαί suyu.

"Δπμοιε quila = qulha = kolha = κολσια.
suyu = πενζμπή (άπό ηό ζώμξ, ζώξ, ζάμξ: ό αηέναζμξ, ό αζθαθήξ,
δδθαδή ιένμξ ή ηιήια πμύ μθμηθδνώκεζ εκα ζύκμθμ, μπόηε ζώς = suyu
= οπμδζαζνώ, ηαλζκμιώ, μνβακώκς.
Γδθαδή suyu = ώνβακςιέκμ ηιήια ιζάξ πώναξ, πενζμπή ιζαξ πώναξ).
Δπμιέκςξ quila + suyu = qullasuyu = πενζμπή ηώκ Κόθπςκ, ή Κμθπίδα.
Καί επζζδιαίκμοκ μί η.η. Γςνζηόξ ηαί Υαηγδβζακκάηδξ: «Έδώ εά
πνέπεζ κά δμεεί ζδζαίηενδ πνμζμπή, δζόηζ πνόηεζηαζ βζά ηήκ πενζμπή ημύ
πνοζόιαθθμο δέναημξ. Δίκαζ ή πενζμπή βύνς άπό ηήκ θίικδ Σζηζηάηα,
όπμο ή πενίθδιδ ανπαία πόθζξ Τιασοςανά-κο, άπό ηήκ μπμία ζώγμκηαζ
εθάπζζηα ενείπζα. Μόκμ ή Πύθδ ημύ Ήθζμο ζηέηεηαζ όνεζα. Δίκαζ ή
πενζμπή όπμο ή Δ. Μένηγ ημπμεεηεί ηό ααζίθεζμ ημΰ Αίήηδ. "Ακ αοηό
είκαζ αθδεέξ (ηαί ιάθθμκ θαίκεηαζ όηζ είκαζ) ηόηε ηό Σζαπμοακάημ είκαζ ή
Αία, ή πνςηεύμοζα ηήξ Κμθπίδαξ. "Ακ ηά παναπάκς ζοζπεηζζεμύκ ιέ ηζξ
πενζβναθέξ ημύ Απμθθώκζμο Ρμδίμο (ιεβάθα ηαί πθαηεζά

1

πμηάιζα πμύ εά ιπμνμύζακ ηάθθζζηα κά είκαζ ό Αιαγόκζμξ ηαί ό Ρίμ κηε
θά Πθάηα) ηαεώξ ηαί ηό δηζ ό Αίήηδξ ήηακ οζόξ ημΰ Ζθίμο, πνάβια πμύ
πίζηεοακ βζά ημύξ "Ηκηα όπςξ επίζδξ ηαί ή ηαύηζζζξ ημύ πνοζόιαθθμο
δέναημξ ιέ ηόκ πνοζόκ πμύ οπήνπε άθεμκμξ ζηήκ πενζμπή ηαί πμύ είπακ
ζοβηεκηνώζεζ μί "Ηκηα. Σόηε όθα αοηά ηά ζημζπεία, ιοεμθμβζηά,
πνμσζημνζηά, ζζημνζηά, βεςβναθζηά, ηαί βθςζζμθμβζηά μδδβμύκ αηό
ζοιπέναζια όηζ ή πενζμπή Κοςλλιασούγιον είκαζ ή ανπαία Κμθπίδα, ηό
Τιασοςα-νάκο είκαζ ή Αία ηαί ό Αίήηδξ είκαζ έκαξ άπό ημύξ "Ηκηα ή
αηνζαέζηενα Πνμ-"Ηκηα αοημηνάημναξ ημΰ ανπαίμο Πενμύ...»

Ή μκμιαζία Rimac ημύ πμηαιμύ πμύ δζένπεηαζ άπό ηήκ Λίια,
πανάβεηαζ άπό ηήκ εθθδκζηή θέλζ νΰια πμύ ζδιαίκεζ ηό νεύια. Δπίζδξ ή
μκμιαζία Rimac ανπαίμο ιακηείμο ζηήκ Λίια πανάβεηαζ άπό ηήκ
εθθδκζηή θέλζ πήμα (θέλζξ, θόβμξ, απόθεεβια, ηό θεβόιεκμκ ή
θαθμύιεκμκ). Ή θέλζξ su πμύ ζδιαίκεζ γςή πανάβεηαζ άπό ηό έθθδκζηόκ
γςή (δςν. γςά, ίςκ. γόδ).

Ή μκμιαζία ηήξ ανπαίαξ πόθεςξ Σζαπμοακάημ (Tiawanaco = Tía +
wanaco) πνμένπεηαζ άπό ηζξ εθθδκζηέξ θέλεζξ θεά ηαί άναξ (Ρακαλ), πμύ
ζδιαίκεζ ηόκ άνπμκηα, ηόκ ααζζθέα. Δπμιέκςξ ή μκμιαζία ζδιαίκεζ θεά
βασίλισσα. Ή θέλζξ Callahuas, μκμιαζία ζαηνώκ ηώκ "Ηκηα, ζδιαίκεζ ημύξ
οζμύξ ηώκ Κμίςκ, Ηενέςκ ηώκ ιοζηδνίςκ ηήξ ΢αιμενάηδξ,
εειαημθοθάηςκ ηήξ επζζηήιδξ ηαί άνα ηήξ ζαηνζηήξ...».

Ό Λόκημ Κζθαπάκ, επίζδιμξ ζζημνζηόξ ημΰ Αναμοηακζημΰ θαμί, ζηό
άλζμθμβώηαημ αζαθίμ ημο «Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΚΑΣΑΓΩΓΖ ΣΩΝ
ΑΡΑΟΤΚΑΝΩΝ ΣΖ΢ ΥΗΛΖ΢» ηό όπμζμ έπεζ έηδμεή αηά εθθδκζηά άπό
ηό «ΖΛΗΟΓΡΟΜΗΟΝ» (ιεηάθναζζξ Γεςνβίμο Λαεύνδ, Αεήκαζ, 1997)
ακαθένεζ ηά έλδξ: «Δίκαζ πμθθμί μί: λέκμζ ζζημνζημί, ακεβκςνζζιέκμο
ηύνμοξ, πμύ αεααζώκμοκ όηζ θί Απαονκανοί είναι λεςκοί Ό Θών
Υάσενκηαθ ζηό αζαθίμ ημο «Άιενζκδμί ζηόκ Δζνδκζηό» απμδεζηκύεζ ηήκ
ύπανλζ εζηζώκ ηήξ θεοηήξ θοθήξ ζηήκ Αιενζηή. Ό Εάκ Πμοανζέ ζηό
αζαθίμ ημο «Σό Πμθοκδζζαηό ζημζπείμ ηαί μί αόνεζεξ ιεηακαζηεύζεζξ
ζηήκ Ωηεακία» επζαεααζώκεζ ηά παναπάκς. Ό Πώθ Ρζαέ, δδιζμονβόξ i o n
Μμοζείμο ημΰ Ακενώπμο ζηό Πανίζζ, ζηό αζαθίμ ημο « Ή πνμέθεοζδ
ημΰ Ακενώπμο ηήξ Αιενζηήξ» ζεθ. 142, βνάθεζ: «Μενζηέξ ιμύιζεξ πμύ
πνμένπμκηαζ άπό ηήκ αηηή ηήξ Υζθήξ έπμοκ

2

ιαθθζά πμύ ηό πνώια ημοξ πμζηίθθεζ ιεηαλύ ημύ λακεμύ ηαί ημύ
ηοιαηζζημύ ηαζηακμύ ηαί είκαζ δειέκα ιε ηαζκία». ΋ Μανίκζμ κηε
Λμαένα μηό ένβμ ημο «Χνμκζηά ημύ Βαζζθείμο ηδξ Χζθήξ» ζηδκ ζεθ.
247 επζαεααζώκεζ ηά έλδξ: «...ηαί άθμύ πθδνμθμνήεδηε ηό ζοιαάκ
δζέηαλε κά θένμοκ ηήλ ηζαγελή πνύ νλνκαδόηαλ Κξέα (Crea) θαί ή νπνία
ήηαλ ιεπθή θαί πνιύ όκνξθε».

...΋ 'Αθόκζμ κηέ Ένείβζα ζηό έπμξ ημο « Ή 'Αναμοηάκα» βνάθεζ:
«Ό θαλόλαο πιάζεη απηνύο ηνύο αλζξώπνπο
ιεπθνύο, θαινθηηαγκέλνπο, ξωκαιένπο....»
...΋ Μμθίκα ζηήκ «Πμθζηζηή ηαί θοζζηή Ιζημνία ημύ Βαζζθείμο ηήξ
Χζθήξ» ζεθ. 379 βνάθεζ: « Ή επζδενιίδα αοηώκ ηώκ θαώκ είκαζ
πνώιαημξ ιεθαρμύ οπενύενμο πμύ ηθίκεζ πνόξ ηό παθηόπνςιμ άθθά μί
Μπμνμάκμζ πμύ ηαημζημύκ ζηό ηέκηνμ ηώκ επανπζώκ ημύ Ανάμοημ,
βύνς ζηόκ 39μ πανάθθδθμ, κμηίςξ ημύ Ιζδιενζκμύ, είλαη ιεπθνί θαί
ζαξθωκέλνη, έρνπλ κάηηα γαιαλά θαί μαλζά καιιηά, ζάλ ηνύο
Επξωπαίνπο πνύ γελληνύληαη ζηό κέζνλ ηήο εύθξαηεο βόξεηαο δώλεο, ηαί
ηά παναηηδνζζηζηά ημοξ είκαζ ηακμκζηά, ιενζηώκ ιάθζζηα ηαί όιμνθα».
΋ Κάνθ Γηέθεθξ ζηήκ «Δπεηδνίδα ημύ Πακεπζζηδιίμο ηήξ Χζθήξ»,
1931, ζεθ. 11 αεααζώκεζ όηζ «αλαγλωξίδω ζηνπο 'Αξανπθαλνύο
θπζηνγλωκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηώλ Επξωπαίωλ».
...Γέκ είκαζ ιόκμ ηό πνώια ημΰ δένιαημξ πμύ ζοκδβμνεί οπέν ηήξ
έθθδκμ-αναμοηακζηήξ ζοββέκεζαξ· ηαί μί δύμ άθδκακ ηά ιαθθζά θοηά
ηαί ή εθθδκζηή ηαηαημιή είκαζ ηόζμ ηέθεζα ζημοξ Ακενώπμοξ ηήξ
'Αναμοηακίαξ, όπςξ ηό απαζηεί ό ηακόκαξ ημύ Πμθοηθείημο ζηόκ πνοζό
ηακόκα ηώκ ακαθμβζώκ ημύ ακενςπίκμο ζώιαημξ. Ο Μεδίκα ζηό ένβμ
ημο «Οί Αοηόπεμκεξ ηήξ Χζθήξ» βνάθεζ: « Ή ιύηδ (ηώκ 'Αναμοηακώκ)
είκαζ πμθύ πζό ζοπκά εοεεία πανά άεηίζζα (βαιρή)»... ΋ Λμοίξ 'Αθδέα
ζηήκ «Βζαθζμεήηδ Χζθζακώκ ΢οββναθέςκ» ζεθ. 42, αεααζώκεζ: «Ή
'Αξανπθαλή γπλαίθα πξνζηδηάδεη πεξηζζόηεξν πξόο ηήλ Ειιελίδα παξά
πξόο ηελ Ρωκαία».
΋ Λόκημ Κζθαπάκ ακαθένεζ επίζδξ ηαί ηά έλδξ εκδζαθένμκηα βζά
ηήκ εθθδκζηή πνμέθεοζζ ηώκ 'Αναμοηακώκ: «Γύνς ζηό 800 ιέ 600 π.Χ.
λεηίκδζε ιζά απμζημθή άπμζηίζεςξ άπό ηήκ Δθθάδα, ζοβηεηνζιέκα άπό
ηήκ ΢πάνηδ, ηαί πενκώκηαξ άπό

1

ηήκ Μζηνά Αζία αημθμύεδζε ηόκ παναδμζζαηό δνόιμ πνόξ ηήκ "Απς
Ακαημθή. Πενκώκηαξ αμνεζμακαημθζηά ηδξ Ικδίαξ, έθεαζε ζηδκ πενζμπή
ημο Λάμξ (πνύ είλαη ειιεληθή νλνκαζία θαί ζεκαίλεη ιαόο). ΢ηή ζοκέπεζα
ηαηέαδηακ πνόξ ηήκ πενζόκδζμ ηδξ Μαθαζζίαξ (πμύ ζηόκ πάνηδ ημο
Πημθειαίμο μκμιάγεηαζ άπθά Χενζόκδζμξ) ηαί άπό έηεΐ πέναζακ ζηόκ
Ωηεακό (ηόκ ζδιενζκό Δζνδκζηό Ωηεακό). Χνδζζιμπμζώκηαξ ώξ βέθονα
ηά κδζζςηζηά ζοιπθέβιαηα ηδξ Ικδμκδζίαξ, Μεθακδζίαξ, Μζηνμ-κδζίαξ,
Μεβακδζίαξ ηαί Πμθοκδζίαξ έθεαζακ ηεθζηά ζηήκ αιενζηακζηή ήπεζνμ.
"Οθα ηά παναπάκς κδζζςηζηά ζοιπθέβιαηα θένμοκ ζύκεεηα εθθδκζηά
μκόιαηα ηαί όθα έπμοκ ώξ δεύηενμ ζοκεεηζηό ηήκ θέλζ κήζμξ.

Ακαγδηώκηαξ ηαηάθθδθμ ιένμξ βζά έβηαηάζηαζζ ηδξ ηαζκμύνβζαξ
απμζηίαξ, ώδδβήεδηακ ηεθζηά ζέ ακάθμβμ βεςβναθζηό πθάημξ ιέ αοηό
ηήξ Δθθάδμξ, ιεηαλύ 36μο ηαί 40μύ παναθθήθμο, κμηίςξ ημύ
ζζδιενζκμύ. Έηεΐ ίδνοζακ ηνάημξ ηαί έδςζακ ζηήκ πενζμπή ηό όκμια
Χζθή (Chile) πμύ είκαζ παναθεμνά ηήξ θέλεςξ Φοθή.

Σό ηνάημξ, πμύ ίδνοζακ, ακηαπμηνζκόηακ ζηά εθθδκζηά πνόηοπα,
ηόζμ βεςβναθζηώξ όζμ ηαί πμθζηζηώξ. Μέ ηήκ Χζθή ζηό ηέκηνμ,
αμνείςξ είπακ ημύξ Πζημύκηζεξ, κμηίςξ ημύξ Ούζθθίηζεξ, εκώ άπό ηήκ
πθεονά ηώκ "Ακδεςκ ημύξ Πεμοέκηζεξ. Αοημί μί ζύιιαπμζ θαμί, είπακ
ημύξ ίδζμοξ θαμύξ, ηήκ ίδζα βθώζζα, ημύξ ίδζμοξ κόιμοξ,
πνδζζιμπμζμύζακ ηά ίδζα όπθα, κηύκμκηακ ηό ίδζμ, άλλά είπακ δζηή ημοξ
ακελάνηδηδ δζμίηδζί' εκώκμκηακ ιόκμ ζέ πζ νίπηςζζ πμθέιμο ηάης άπό
έκα πμθζηζηό ανπδβό. Οί ΢πανηζάηεξ άπμζημζ έθενακ ιαγί ημοξ ηήκ
Νμιμεεζία ημύ Λοημύνβμο, ηήκ μπμία εθάνιμζακ ζηίξ πόθεζξ ημοξ. Μέ
ηόκ ηαζνό, πήνε ηό όκμια Άληκαπνλ πμύ ζδιαίκεζ «Νόιμξ ηώκ
πνμβόκςκ». Έθενακ ημύξ ίδζμοξ εεμύξ ηαί δζεηήνδζακ ηζξ ίδζεξ
παναδόζεζξ...». ΟΊ δύο αβαπδημί θίθμζ ηαί ζοββναθείξ η. Γςνζηόξ ηαί η.
Χαηγδ-βζακκάηδξ ζηό αζαθίμ ημοξ «ΟΙ ΢ΠΑΡΣΙΑΣΔ΢ ΣΗ΢ ΧΙΛΗ΢»,
που ελεηάγμοκ ηό εέια άπό βθςζζμθμβζηήξ απόρεςξ, επζζδιαίκμοκ βζά
ηήκ βθώζζα ηώκ 'Αναμοηακώκ: «Πνόηεζηαζ βζά βθώζζα ιέ πθμοζζώηαημ
εθθδκζηό θελζηό πνςημβεκώκ θέλεςκ, ιέ ελθδκζηέξ νίγεξ ηαί βναιιαηζηή
δμιή. Μέ ζπανηζαηζηή ζοιπύηκς-οι πμθθώκ εκκμζώκ ζέ ιζά ιόκμ θέλζ
(ζδίςξ ζηήκ πενίπηςζζ ηώκ

2

ξεκάησλ) πνχ καο ζπκίδεη εθείλν ηφ θαηαπιεθηηθφ ξήκα
«κεηα-πέκπνκαη» (νηέιισ θαί θαιψ) ή ηφ «άληεπέμεηκη» (αληεπεμέξρν-
καη, ελαληίνλ ηνπ επηηηζέκελνπ έρζξνυ)» Οί 'Αξανπθαλνί πνπ ήιζαλ ζέ
έπηκεημία κέ ηνπο Mapuche αξηζκνχλ πεξί ηφ 1.800.000 πιεζπζκφ, ζηήλ
κέλ Χηιή, δή ηφ 1,1 εθαηνκκχξην θαί νί ππφινηπνη δνπλ ζηήλ Αξγεληηλή.

Ή εηπκνινγία ηήο νλνκαζίαο 'Αξανπθαλφο, θαηά ηνπο δχν
ζπγγξαθείο πξνέξρεηαη ψο αθνινχζσο: «άξ(ηνο) = αη [ή παξάιεη-ςηο
ηκήκαηνο ηήο ιέμεσο ζηήλ γιψζζα ησλ 'Αξανπθαλψλ είλαη ζπλήζεο
(ιαθσληζκφο)]. Τν auka πξνέξρεηαη άπφ ηίο ζπγγελείο ειιεληθέο ξίδεο
aF ή Fa πνχ δίλεη ηφ ξήκα άημι ή άω = πλέσ δπλαηά, θπζψ, δηαβαίλσ,
φξκψ ζάλ ηφλ άλεκν θαί κι πνχ δίδεη ηφ ξήκα κίω = πεγαίλσ θαί θηλέσ
= θάλσ θάηη λά θηλεζή, δηεγείξσ, πξνζβάιισ, επηηίζεκαη, παξαθηλψ,
παξνξκψ, ππνθηλψ, επνκέλσο:

aF + θη = au+ki = auki = auka (φ θηλνχκελνο ζάλ ηφλ άλεκν θαί
παξνξκψλ πξφο έπίζεζηλ). ΋πνηε ar + auka = arauka (ó άξηνο
πνιεκηζηήο, φ έθ ηήο 'Αξίαο θπιήο, φ Έιιελ πνιεκηζηήο)...» Τφ φλνκα
Kalfukurà ηνχ νλνκαζηνχ ήγέηνπ ηψλ 'Αξανπθαλψλ (ηήο θπιήο
Περνπέληζε) πνχ αγσλίζζεθε γηά ηήλ δηαηήξεζη ηήο πνιηηηθήο
αλεμαξηεζίαο ηψλ 'Αξανπθαλψλ είλαη έιιεληθψηαην, θαί θαηά ηνχο θ.θ.
Σηαχξν Δσξηθφ θαί Κσλζηαληίλν Χαηδε-γηαλλάθε ζεκαίλεη «γαιάδηα
πέηξα» [Γιαχθνο = klafko = Kalfo = Kalfu, Χεξάο = kera = kurà, kaffu
+ kurà =kalfukurà (Γιαχθνο Πέηξνο) έλψ άμηνλ αλαθνξάο είλαη ηφ φηη
έλαο άπφ ηνχο κεγάινπο ζπγρξφλνπο πνηεηέο, φ Πάκπιν Νεξνχληα είλαη
Άξανπ-θαλφο, φ φπνηνο ζέ έλα άπφ ηά πνηήκαηα ηνπ απνθαιχπηεη ηήλ
ειιεληθή θαηαγσγή ηψλ 'Αξανπθαλψλ.

"Ελα επίζεο ζηνηρείν πνχ απνδεηθλχεη ηήλ ειιεληθή θαηαγσγή ηνχ
ιανχ απηνχ ηήο Ννηίνπ Ακεξηθήο είλαη φηη νί 'Αξανπθαλνί δηαηεξνχλ ηφ
αξραίν παηρλίδη «θεξεηίδεηλ», θάηη αλάινγν κέ ηφ ζεκεξηλφ ρφθετ.
Μάιηζηα δέ ή ζρεηηθή νλνκαζία pollin (ψο ξήκα) ή polli (ψο
νπζηαζηηθφ), πξνέξρεηαη άπφ ηφ ξήκα βάλΚενν (βάιιεηλ = pallin =
pollin) ή ηφ νπζηαζηηθφ βολή (βνιή = poli = polli) ΟΊ ίδηνη επίζεο
ζπγγξαθείο ζεσξνχλ αδηάςεπζην ζηνηρείν ειιεληθήο πξνειεχζεσο ή
θαηαγσγήο ηφ πιήζνο έιιελνγελψλ ηνπσλπκίσλ ηήο Χηιήο:
«Αλαθεξφκαζηε ζηφ Alico, ηφ πέξαζκα ηήο νξνζεηξάο ηψλ "Αλδεσλ (=
άιηθνο θφθθηλνο), ζηφ λεζί Ana-

1

lapo (άλαιάκπσ) ζηά ρσξηά kara-hue, kara-mpangue φπνπ απαληάηαη ηφ
ειιεληθφ θάξα = θεθαιή πνχ δειψλνπλ ηφ θεθαινρψξη, ηελ ρψξα ηψλ
ειιεληθψλ λεζηψλ [hue = γε, ρψξα (ρνπο), mpangue, pa = πεδηάδα),
Quetos (= θχηνο, θνίισκα), νλνκαζία ιίκλεο]...

'Αιιά ψο ηά πιένλ ζεκαληηθά φκσο αληηθείκελα ηεο έξεπλαο
απνδεηθλχνληαη ηά νλφκαηα ηψλ 'Αξανπθαλψλ. Καί απηά είλαη ακηγψο
ειιεληθά... Alla = Αιιάο, Añilo = Αλειεήο, Alkaman = Αιθκάλ ή
Αιθακέλεο άπφ ηφ άιθή, Fresia = θξεζία (άπφ ηφ θξήλ), Clauka=
Γιαχθε (άπφ ηφ γιαπθφο)... Krino = Κξίλνο ή Κξίλσλ, Mariman =
Μαξηκέλεο (άπφ ηφ κάξε = ρέξη)... Karelao ■ Χαξίιανο (φ γλσζηφο
βαζηιηάο ηεο Σπάξηεο έπί επνρήο Λπθνχξγνπ), Antihuenu = Αληίγνλνο
(φλνκα ελφο toki =ηαγφο), Antivilu = Αληίθηινο (παξαηεξνχκε ηήλ ηξνπή
ηνχ θ ζέ β, φπσο νηήλ καθεδφληθε δηάιεθην), Antipulli = Αληίππινο...
Antigaki = 'Λληίνρνο, Antigay = Άληίγαηνο...».

ΘΔΦΑΙΑΗΟΛ Γ'

Τά ιερά oπλα των αθανάτων θεών

Ή ρξήζηο ησλ κπζηηθψλ ηεξψλ φπισλ δελ κπνξεί ινηπφλ λά
πξνζδηνξηζζή επαθξηβψο άπφ ρξνλνινγηθή άπνςη, άιιά ράλεηαη ζηά
βάζε ηνπ απσηάηνπ πξντζηνξηθνχ παξειζφληνο ηψλ Διιήλσλ. Κία άπ'
απηέο ηίο πεξηπηψζεηο ρξήζεσο ηψλ κπζηηθψλ ιεξψλ φπισλ είλαη ή
ζπληξηβή ηνπ άζεβνπο θαί Ηεξφζπινπ ιανυ ηψλ Φιεγπψλ άπφ ηφλ
Απφιισλα «κέ ζπλερείο θεξαπλνχο θαί ηζρπξνχο ζεηζκνχο». Κάιηζηα
ηφλ βαζηιέα ηνπο, ηφλ Φφξβαληα ηφλ έθαπζε κέ θσηηά πνχ έζηεηιε άπφ
ηφλ νπξαλφ ζηφ κέξνο φπνπ απηφο δνχζε ζηήλ ζέζη Δρσός ή Τρεις
Κεφαλαί ζηά ζηελά ηνχ Θηζαηξψλνο. "Οπσο πξνθχπηεη άπφ ηά
αλαθεξφκελα, επξφθεηην γηά φπια πνχ έρξεζηκνπνηνχλην άπφ αέξνο
θαί έθαηγαλ φζνπο ρηππνχζαλ.

Κπνξνχκε λά πνχκε φηη απηά ήζαλ φπια καδηθήο θαηαζηξνθήο,
άθνχ νί Φιεγχεο ζρεδφλ έμσληψζεζαλ νινθιεξσηηθά θαί φζνη άπ'
απηνχο δηεζψζεζαλ, θαηνίθεζαλ ηφλ φρπξψηαην Παλν-πέα, ζηά
ζχλνξα ηήο Φσθίδνο κέ ηήλ Βνησηία... Ή έμφλησζηο ηψλ Φιεγπψλ κέ ηά
πξνεγκέλα απηά φπια έγηλε ζέ παλάξραηα επνρή, άθνχ φ βαζηιέαο
ηνπο Φφξβαο (καδί κέ ηήλ θξνπξά ηνπ, φπσο είλαη απηνλφεην) δνχζε
θάησ άπφ κηά βειαληδηά5.

"Οπσο επίζεο είλαη γλσζηφ, φηαλ φ Ζξαθιήο άξπαμε ηφλ ηεξφ
ηξίπνδα άπφ ηνχο Γειθνχο θαί φ Απφιισλ ζπλεπιάθε καδί ηνπ γηά ηήλ
επηζηξνθή ηνχ ηξίπνδνο, φ Εεχο έξξηςε θεξαπλφ γηά λά ηνχο ρσξίζε.
Ή δπλακηθή έπέκβαζηο ηνχ Γηφο θαί κάιηζηα κέ

5. Βιέπε πεξηζζφηεξα γηά ηνχο ηεξφζπινπο Φιεγχεο ζηφ βηβιίν «ΟΗ ΗΔΡΟΗ
ΓΔΙΦΗΘΟΗ ΠΟΙΔΚΟΗ», έθδνζηο «ΔΙΔΥΘΔΡΖ ΢ΘΔΨΗ΢».

1

ηελ ξτςε θεξαπλνχ γηά ηφλ δηαρσξηζκφ ησλ δχν αληηπάισλ, ηνπ ζενχ
Απφιισλνο θαί ηνπ εκηζένπ Ζξαθιένπο νπσζδήπνηε ππνλνεί ζαθψο
ηελ ρξήζη ησλ κπζηηθψλ ηεξψλ φπισλ, ηά φπνηα δελ ρξεζηκνπνηήζεθαλ
κφλν ζηήλ πεξίπησζη ηψλ Φιεγπψλ άιιά θαί ζηίο πεξηπηψζεηο ηψλ
Πεξζψλ θαί ηψλ Γαιαηψλ θαζψο θαί ζε πνιιέο άιιεο...

"Οηαλ νί Πέξζαη (δχλακηο 4.000 αλδξψλ) κεηά ηήλ έθπφξζε-01 ηψλ
ζηελψλ ηψλ Θεξκνππιψλ (480 π.Χ.) έθζαζαλ πιεζίνλ ηνυ ηεξνχ ηψλ
Γειθψλ φ ηεξεχο Αθήξαηνο βιέπεη ηά Ηεξά φπια πνχ έθπιάζζνλην ζηφ
άδπην ηνυ κεγάινπ λανχ ηνχ Απφιισλνο λά εχξίζθσληαη κπξνζηά άπ'
απηφλ. Ό Ζξφδνηνο πνχ δηεγείηαη ηά γελφκελα δέλ πξνζδηνξίδεη νχηε
πεξηγξάθεη ηά ιεγφκελα ηεξά φπια, γηαηί κάιινλ απαγνξεπφηαλ λά
ιερζή νηηδήπνηε γη' απηά. I Ηαξαηεξεΐ φκσο φηη «ηνχην είλαη βεβαίσο
ζαχκα κεγάιν, δειαδή φπια πνιεκηθά κφλα ηνπο λά θαλνχλ ζηεκέλα
έμσ άπφ ηφλ λαφ» (ζψκα κέλ γάξ θαί ηνχην θάξηα έζηί, φπια άξήηα
απηφκαηα θαλήλαη έμσ πξνθείκελα ηνχ λενχ), βι. Ζξνδφηνπ Ηζηνξία I Γ
(Οπξαλία), 37. Γειαδή ηφ φηη μαθληθά ηά φπια απηά, πνχ απαγνξεπφηαλ
λά ηά άγγίμε φ νπνηνζδήπνηε, επξίζθνληαη άπφ ηφ άδπην ηνχ λανχ
κπξνζηά άπ' απηφλ είλαη κηά ζαθήο έλδεημηο φηη δέλ επξφθεηην γηά
ζπλήζε φπια ηεο επνρήο εθείλεο, δέλ ήζαλ φπια πνχ ρξεζηκνπνηνχζαλ
θαί κπνξνχζαλ λά έρνπλ φινη νί Έιιελεο. "Οηαλ ινηπφλ νί Πέξζεο
έθζαζαλ κπξνζηά άπφ ηφ Ιερό ηήο Πξνλαίαο Αζελάο, παξαδφμσο
άξρηζε κηά ζθνδξφηαηε θαηαηγίδα θαί θεξαπλνί άπφ ηφλ νπξαλφ -άιιε
έλδεημηο φηη θάπνηα άπφ ηά φπια έρξεζηκνπνηνχλην άπφ αέξνο- έπεθηαλ
θαηά ηψλ IΗεξζψλ. Άπφ ηφλ Παξλαζζφ άπεζπψλην κεγάινη βξάρνη
-πηζαλψηαηα ψο απνηέιεζκα πξνθιήζεσο ηζρπξφηαησλ ζεηζκψλ— θαί
έπεθηαλ κέ φξκή θαηά ηψλ βαξβάξσλ. 'Αιιά θαί ζηφ ηεξφ ηήο Πξνλαίαο
Αζελάο θαίλεηαη φηη ππήξραλ ηεξά φπια, ηνχην δέ νπκπεξαίλεηαη έθ
ηνχηνπ, φηη δειαδή άπφ ηφ ηεξφ εθείλν αθνπγφηαλ κεγάιε βνή θαί
αιαιαγκφο. Οί Πέξζεο θνβήζεθαλ άπφ φια απηά ηά παξάδνμα θαί
ππεξθπζηθά, θαηειήθζεζαλ άπφ ηηαληθφ θαί έηξάπεζαλ ζέ θπγή,
έβιεπαλ δέ λά ηνπο θαηαδηψθνπλ θαί ηά «θαληάζκαηα» νπιηηψλ -
εξψσλ ηψλ Γειθψλ, ηνχ Ψηηιάθνπ θαί ηνχ Αχηνλφνπ.

Πηζαλψηαηα, ζηήλ πεξίπησζη απηή, έρνπκε λά θάλνπκε κέ

2

Χάλκινο αγαλμάτιο του Διός προερχόμενο άπό τήν Αμβρακία καί
ευρισκόμενο στό Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών (5ος π.Χ. αι.).
Έντύπωσι προξενεί ό «κεραυνός» πού κρατεί στό χέρι του ό Ζευς καί
πού θυμίζει καταπληκτικά στά δύο ακραία τμήματα του κωνικές άκρες
πυραύλων καί όλμων... Πρόκειται σαφώς γιά κάποιο μεταλλικό ιερό όπλο

τών αρχαίων προγόνων μας...

48

κάποια περίπτωσι χρήσεως «ρομπότ» (αυτομάτων άνθρωπομόρ-
φων μηχανών) εναντίον των Περσών, έχουμε δηλαδή κάποιους
«απογόνους» τοϋ Τάλω στήν ιστορική εποχή.

Χρήσις μυστικών ιερών όπλων έγινε καί όταν τό Ιερό των
Δελφών έκινδΰνευσε άπό τούς Κελτούς καί Τεκτοσαγεΐς, οί όποιοι
ϋπό τόν Βρέννο έπέδραμαν κατά τοϋ πανελληνίου ίεροΰ κέντρου,
κατά τοϋ όμφαλοϋ της γης (279 π.Χ.). "Οπως καί στήν περί­
πτωσι των Περσών έτσι καί έδώ, παρατηροϋμε, νά αποσπώνται
τεράστιοι βράχοι καί νά πέφτουν κατά τών Κελτών καί νά συμ­
βαίνουν τέτοια παράδοξα πράγματα, όπως καί τότε. Καί νά
έμφανίζωνται τά «φαντάσματα» τών ηρώων Υπέροχου, Λαοδό-
κου, Πύρρου καί Φυλάκου, τά όποια ήσαν ασφαλώς αυτόματες
άνθρωπόμορφες μηχανές («ρομπότ»). Ασφαλώς πρόκειται γιά
χρήσι τών μυστικών ιερών όπλων εναντίον τών βαρβάρων, γιατί
αυτά τά συμβάντα δέν ήτο δυνατόν νά λάβουν χώρα ϋπό φυσιο­
λογικές συνθήκες. Ή άπόσπασις τεραστίων βράχων άπό τόν Παρ­
νασσό, πού ό καθένας τους σκότωνε όχι ένα ή δύο, άλλά τριά­
ντα βαρβάρους μαζί, δέν ήτο δυνατόν νά συμβή έστω καί στήν
χειρότερη περίπτωσι θύελλας καί είναι βέβαιο ότι (ή άπόσπασις)
αυτή έγινε μέ τήν χρήσι τών ιερών όπλων, τά όποια ήσαν, όπως
φαίνεται, ισχυρότατα. Καί μεταξύ τών άλλων αποτελεσμάτων,
προξενούσαν καί ισχυρότατους σεισμούς...

Επίσης ή κατάστασις μανίας καί διανοητικής παρακρούσεως
στήν οποία περιήλθαν οί Κελτοί κατά τήν ύποχώρησί τους άπό
τούς Δελφούς, συνδέει τήν όλη θαυμαστή άπόκρουσί τους μέ τά
ελληνικά μυστήρια. Λέγεται δέ, όπως αναφέρει ό Παυσανίας
στά «Φωκικά», ότι εμφανίσθηκε ό θεός Πάν καί τούς έτρόμαξε
τόσο ώστε έφονεύοντο μεταξύ τους.

"Οπως πιστεύει ό γράφων καί όπως έτόνισε στό πρώτο βι­
βλίο του («ΟΙ ΙΕΡΟΙ ΔΕΛΦΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ») όπου εκτίθε­
νται λεπτομερέστερα οί περιπτώσεις τών θαυμαστών καί παρα­
δόξων αποκρούσεων τών Φλεγυών, Περσών καί Γαλατών, «τά
υπερφυσικά καί παράδοξα πού έγιναν τότε θά πρέπει αναμφι­
βόλως νά έχουν σχέοι μέ πανάρχαιες επιστημονικές γνώσεις τις
όποιες κατείχαν οι ιερείς τών Δελφών, καί οί όποιες άγνωστον
πότε καί πώς, έχάθησαν κατά τούς μεταγενέστερους χρόνους,
γι' αυτό δέ καί έμεινε απροστάτευτος, ό χώρος άπό τούς μετέ-

πειηα καηαζηροθείς ηον ίεροϋ, ηοσς Μαίδοσς καθώς καί ηοσς θαναηικούς
εκείνοσς μονατούς πού αθάνιζαν απαράμιλλα έργα ηέτνης».

Σά δμα ζοκέαδζακ επίζδξ ζηυ υνμξ Γμφκαηα (ηδκ ζδιενζκή Ρίθα
ηδξ Βμοθβανμηναημφιεκδξ Θνάηδξ) ηυ ηαθμηαίνζ ημο 179 π.Υ. έπμοκ
αζθαθχξ ζπέζζ ιέ πνήζζ ζενχκ μπθχκ ηαί μί Θνάηεξ ζενείξ ιοδιέκμζ
ζηά εθθδκζηά ιοζηήνζα ζοκεηέθεζακ ζηήκ εαοιαζηή άπυηνμοζζ ηχκ
Βαζηανκχκ. Πνέπεζ δέ κά ημκίζμοιε δηζ ιζά άπυ ηίξ ζδιακηζηχηενεξ
εναηζηέξ θοθέξ μί ΋δνφζεξ ηαί είδζηχηενα ή δοκαζηεία ημο θαμί αφημΰ
είπε βεκάνπδ ηυκ Δΰ-ιμθπμ, ηυκ ενοθζηυ Ιδνοηή ή άκαιμνθςηή ηχκ
Δθεοζίκζςκ ιοζηδνίςκ. Έλ άθθμο ή Φζθζππμφπμθζξ πνίκ έβηαηαζηήζδ
έηεζ Μαηεδυκεξ απμίημοξ υ παηέναξ ημο Μεβάθμο Αθελάκδνμο ηαί
δχζδ ηυ υκμια ημο ζηήκ πυθζ, χκμιαγυηακ Ενμολπιάς, βζαηί είπε
Ίδνοεή άπυ ηυκ Δΰιμθπμ (Ή παθαζά πνςηεφμοζα ηδξ Ακαημθζηήξ Ρς-
ιοθίαξ εονίζηεηαζ ζημοξ πνυπμδεξ ημο Αίιμο έπί ημο πμηαιμφ "Δανμο
ηαί ζέ υπζ πμθφ ιεβάθδ άπυζηαζζ άπυ ηήκ πενζμπή ηδξ εονίζηεηαζ ηυ
υνμξ Ρίθα, υ Γμτκαλ ηχκ ανπαίςκ πνμβυκςκ ιαξ)6.

Μέ ηήκ εαοιαζηή άπυηνμοζζ πνχηα ηχκ Πενζχκ ηαί ιεηά ηχκ
Γαθαηχκ ή Κεθηχκ μπςζδήπμηε έπεζ ζπέζζ ηαί υ καυξ ημο Απυθθςκμξ,
υ υπμζμξ δέκ ήηακ ζοκδεζζιέκμξ, δέκ ήηακ δδθαδή έκα άπθυ ηηίνζμ,
υπςξ πνμηφπηεζ άπυ ηίξ ανπαίεξ πδβέξ ηαί δζδβήζεζξ. ΋ Παοζακίαξ ζηά
«ΦΩΚΙΚΑ» ακαθένεζ υηζ υ πζυ παθαζυξ καυξ ημο Απυθθςκμξ έβζκε άπυ
δάθκδ ηχκ Σειπχκ. Ό δεύηερος ναός έγινε άπό μέλιζζες μέ κερί
μελιζζών καί θηερά' ασηόν ηόν έζηειλε αηούς Υπερβορείοσς ό Απόλλων.
Τπάνπεζ ηαί άθθδ πανάδμζζξ, υηζ ηυκ καυ ηυκ ηαηαζηεφαζε ηάπμζμξ
Γεθθυξ πμφ θεβυηακ Πηεράς ηαί ηυ υκμια αοηυ εδυεδ ζηυκ καυ άπυ ηυκ
ηεπκίηδ. ΋ Παοζακίαξ απμννίπηεζ ηήκ πανάδμζζ ζφιθςκα ιέ ηήκ μπμία
υηακ ήηακ αηυιδ πθςνή ή θηένδ πμφ θοηνχκεζ ζηυ αμοκυ, έπθελακ άπ'
αοηήκ καυ. Γέπεηαζ υιςξ ηήκ πανάδμζζ υηζ υ ηνίημξ καυξ έβζκε άπυ
παθηυ, «έθ' υζμκ ηαί υ Αηνίζζμξ έηαιε εάθαιμ άπυ παθηυ βζά ηήκ ηυνδ
ημο ηαί ζηήκ ΢πάνηδ παναηδνείηαζ χξ ηίξ ιένεξ ιαξ

6. Ή θασμαζηή άπόκροσζις ηών Βαζηαρνών περιγράθεηαι λεπηομερειακά
ζηό πρώηο 6ι6λίο ηοσ γράθονηος «ΟΙ ΙΔΡΟΙ ΓΔΛΦΙΚΟΙ ΠΟΛΔΜΟΙ».

1

ίενυ ηδξ Υαθηζμίημο Αεδκάξ ηαί ζηδκ Ρχιδ ή αβμνά πμφ είκαζ
εαοιαζηή βζά ηυ ιέβεεμξ ηδξ ηαί ηδκ άθθδ ηαηαζηεοή έπεζ ζήκ οροφή
ηδξ πάθηζκδ» (Υ, 5, 10-12).

Γεκ εεςνεί αθφζζημ υ Παοζακίαξ κά έηηίζεδ ηαί βζά ηυκ
Απυθθςκα έκαξ καυξ πάθηζκμξ7. Ό ηρίηος ασηός ναός ηον Απόλλωνος
καηά ηην παράδοζι ήηαν έργο ηον Ήθαίζηον καί ι ης Αθηνάς καί είτε
ηοσς ηοίτοσς ηοσ τάλκινοσς καθώς καί ηά οιηρίγμαηα ηης ζηέγης, πάνω
δέ οηήν ζηέγη σπήρταν, ως άκρωηήριά ηης οί «κηληδόνες» δηλαδή οι
ηραγοσδίζηριες ζειρήνες, ιίς όποιες ύμνεΐ ό Πίνδαρος.

Γζά ηυκ ηνίημ αοηυ καυ θέβεηαζ, υηζ έπεζε ζέ πάζια ηδξ βδξ, ή υηζ
έθεζςζε άπυ θςηζά. Συκ ηέηανημ καυ έηηζζακ μί ενοθζημί ππκίηαζ
Τροθώνιος ηαί Άγαμήδης ηαί εεεςνείημ ηαηυνεςια ανπζηεηημκζηήξ.
΢φιθςκα ιέ έκα ενφθμ πμφ ακαθένεζ υ Πθμφηάνπμξ υηακ μί δφμ
ανπζηέηημκεξ έηεθείςζακ ηυκ καυ, γδημφζακ άπυ ηυκ Απυθθςκα
αιμζαή· εηείκμξ ημφξ οπμζπέεδηε υηζ εά ηήκ ζ"πμοκ ιεηά ιία εαδμιάδα
ηαί ημφξ ζοιαμφθεοζε κά εφςπμφκηαζ. Ίήκ έαδμιδ διένα υ Σνμθχκζμξ
ηαί υ Άβαιήδδξ ημζιήεδηακ ηαί δέκ λακαλφπκδζακ. ΢ηυ ηηίζζιμ ημφ
«θίεζκμο» καμφ ημο Σνμθςκίμο ηαί ημφ Άβαιήδμοξ είπε ζοκενβαζεή
ηαηά ηυκ μιδνζηυ φικμ 294 η.π., ηαί υ ίδζμξ υ 'Απυθθςκ. Πζζηεφεηαζ
υηζ υ καυξ αοηυξ είκαζ υ ανπαζυηενμξ πμφ έθενακ ζηυ θςξ μί
άκα-μηαθέξ ηαί πνμκμθμβείηαζ βφνς ζηά ιέζα ημφ έαδμιμο π.Υ.
αζχκα, ζ [καζ δέ ιζηνυηενμξ άπυ ηυκ ζςγυιεκμ ηαί ηηζζιέκμξ άπυ
πςνυ-/ζ()μ.

Οί δφμ ανπζηέηημκεξ, υπςξ θαίκεηαζ, δέκ ηαηαζηεφαγακ ζοκήεδ
άπθά ηηίνζα. Καί ημφημ πζζημπμζείηαζ υπζ ιυκμκ άπυ ηήκ ακαθμνά ηήξ
παναδυζεςξ, υηζ ημφξ έαμήεδζε υ 'Απυθθςκ κά θηζάλμοκ ηυκ καυ ημο,
άθθά ηαί άπυ υηζ μί δφμ αδεθθμί ζοκδέμκηαζ ιέ ηήκ άκαηάθορζ ημφ
ιακηζημφ άκηνμο ηαί ηήκ σδνοζζ ημφ οπμβείμο ζενμφ ηήξ Λεααδείαξ
(Σνμθςκίμο άκηνμο). ΋ καυξ ημφ Άβαιήδμοξ ηαί Σνμθςκίμο
ηαηεζηνάθδ άπυ θςηζά ηυ 548 π.Υ. παί έηηίζεδ κέμξ καυξ άπυ ημφξ
Αεδκαίμοξ Άθηιαζςκίδεξ, υ μπμίμξ χθμηθδνχεδηε ιεηά ηήκ ηαηάθοζζ
ηήξ ηονακκίδμξ ηςκ

7. Βλέπε «Πασζανίοσ Δλλάδος περιήγηζις» Βοιωηικά - Φωκικά ΤΙ Κ
Η ΑΘΗΝΩΝ, μεηάθραζις - ζτόλια Νικ. Παπαταηζή.

2

Πεζζζζηναηζδχκ (σζςξ πνίκ ηυ 505). Καηεζηνάθδ υιςξ ηζ αοηυξ ηαηά ηυκ
ζεζζιυ ημο 373 π.Χ. ηαί έηηίζεδ έη κέμο άπυ ηυκ Κμνίκεζμ ανπζηέηημκα
΢πίκεανμ. ΋ καυξ ηςκ 'Αθηιαζςκζδχκ ηαί υ καυξ ημφ άνπζηέηημκμξ
΢πζκεάνμο ζοκδέμκηαζ ακηζζημίπςξ ιέ ηήκ εαοιαζηή άπυηνμοζζ ηςκ
Πενζχκ ηαί ηδκ επίζδξ οπενθοζζηή άκηζιεηχπζζζ ηςκ Κεθηχκ.

΋ Χνήζημξ Μαονμοδήξ («Δεθθζηά Μοζηήνζα», «Πφνζκμξ Κυζιμξ»,
Αεήκαζ 1978) ζπμθζάγμκηαξ ηήκ πανάλεκδ έλαθάκζζζ ημτ ηνίημο καμφ
ημτ Απυθθςκμξ (ημΐ3 πάθηζκμο δδθαδή καμφ) θέεζ υηζ: «Αοηυ θαίκεηαζ
πμθφ πενίενβμ8 βζαηί ακ ΰπμηεεή πχξ είπε ηηζζεή πάκς άπυ ηυ πάζια
αοηυ, υπςξ ηυ πενζβνάθεζ υ ΢ηνάαςκαξ, ήηακ «άκηνμκ ημίθμκ μφ ιάθα
εφνφζημιμκ» ηαί ήηακ αδφκαημκ κά πςνέζδ έκα μθυηθδνμ καυ. Αηυιδ
δέκ ήηακ δοκαηυ κά ηηζζεή άπυ ημφξ ανπζηέηημκεξ ζέ ιένμξ υπζ
αζθαθζζιέκμ. Είκαζ αεααζςιέκμ υηζ ζημοξ Δεθθμφξ δέκ αβήηε πμηέ
θςηζά άπυ μπμζμδήπμηε πάζια».

΋ Θευδςνμξ Αλζχηδξ ζηυ αζαθίμ ημο «ΑΡΓΩ» (Εηδυζεζξ
΢ιονκζςηάηδξ) ακαθένεζ ηά έλδξ: «Μέζα ζ' αοηυκ ηυκ αζκζβιαηζηυ καυ
έιπαζκακ ιυκμ μί ιοδιέκμζ εεμί ηαί ήνςεξ, πμφ πνμπςνμφζακ ζηυ άδοημ,
υπμο ανζζηυηακ ηυ αήια ημφ ηοαενκήημο (έκκ. ηήξ «Ανβμφξ»). Συ αήια
αοηυ, έθεβακ πχξ ήηακ ηνίπμδαξ ή ηάπμζμξ ενυκμξ. Ή αθήεεζα είκαζ πχξ
βζκυηακ πμθθέξ θμνέξ ζφβποζδ ηαί ηαφηζγακ ηυκ ηνίπμδα ιέ ηυκ καυ...
Γζά ηυκ ηνίπμδα αοηυ, θέκε ιενζημί, υηζ ήηακ υθιμξ, πμφ ζηδνζγυηακ ζέ
ηνία πυδζα. ΋ ηνίπμδαξ ηαλίδερε ιέ ηυκ Απυθθςκα πμφ έπαζγε ηήκ θφνα
ημο ιέπνζ ηήκ Αιενζηή. Συ άδοημ πάκηα ήηακ απαβμνεοιέκμ ηαί ζηά
κεχηενα πνυκζα δέκ επζηνεπυηακ κά δμφκ μφηε ηήκ Ποεία πμφ
πνδζιμδμημφζε πάκς ζηυκ ηνίπμδα.

"Οηακ έηακακ ακαζηαθέξ ζημοξ Δεθθμφξ, πνμζπάεδζακ ιάηαζα κά
ανμοκ ηάπμζα ζηάθα πμφ ηαηέααζκε ζηυ άδοημ, ζηυ αήια-ηνίπμδα ημτ
εεμφ. Πμηέ δέκ θακηάζεδηακ, υηζ ηάπμηε οπήνπε ηάπμζα ιεηαθθζηή
ζηάθα, πμφ ηήκ ακέααζκακ βζά κά θεάζμοκ ζηυ αήια ημφ ηοαενκήηδ ηήξ
Ανβμφξ...».

΋ δεθθζηυξ ηνίπμοξ (ηνίπμδαξ) ήηακ ηνίπμδαξ ιέ ηφηθμ ζηυ

8. Δηλαδή ηό νά έπεζε ό ναός οέ ένα χάομα πού ανοίχθηκε άπό κάηω ή νά
έλειωζε άπό θωηιά πού βγήκε άπό έκεϊ.

1

πάκς ιένμξ, εκηυξ ημο μπμίμο ηαευηακ ή Ποεία. Καηά ημοξ πνυκμοξ ημφ
Εφνζπίδμο ηαί ημτ Ανζζημθάκμοξ, ήηακ τρσσός (Εφνζπίδμο Ιθζβέκεζα έκ
Σαφνμζξ 1253, Ανζζημθάκμοξ Πθμτημξ 9). Ανβυηενα ήηακ πάθηζκμξ
(Ίαιαθίπμο πενί Μοζηδνίςκ III, 11). ΢φιθςκα ιέ άθθμοξ ζοββναθείξ υ
δεθθζηυξ ηνίπμοξ ήηακ ηαθοιιέκμξ ιέ ηυ δένια ημτ Πφεςκμξ, υπςξ
ζοιπεναίκεηαζ ηαί άπυ ηδκ ζπεηζηή πανάζηαζζ έπί ηςκ δεθθζηχκ
κμιζζιάηςκ, ζηήκ μπμία ιπνμζηά άπυ ηυκ Απμθθχκζμ ηνίπμδα,
μνεχκεηαζ ή εθίζζεηαζ βφνς άπ' αοηυκ υ υθζξ Πφεςκ. Άπυ ηήκ
πανάζηαζζ αοηή οπμκμείηαζ ή ζπέζζξ ημτ ηνίπμδμξ, ιέ ηά δεθθζηά
ιοζηήνζα ηαί υηζ αοηυξ δέκ ήηακ έκαξ απθυξ ηνίπμδαξ, πμφ κά
έπνδζζιμπμζεΐ-ημ ιυκμκ ζέ ζοκήεεζξ ενδζηεοηζηέξ ηεθεηέξ.

΋ Ηνυδμημξ (δ-179) ακαθένεζ: «΋ Ιάζςκ, ιεηά ηήκ καοπή-βδζζ ηήξ
Ανβμφξ ΰπυ ηυ Πήθζμκ, έημπμεέηδζε εκηυξ αοηήξ ιέ ηήκ άθθδ εηαηυιαδ
ηαί πάθηζκμ ηνίπμδα ηαί απέπθεοζε βζά κά πενζπθεφζδ ηήκ
Πεθμπυκκδζμ, επζεοιχκηαξ κά ιεηααή ζημοξ Λεθθμφξ. Έκχ δέ
πενζέπθεε ηυκ Μαθέα, πανεζφνεδ, υπςξ θέβεηαζ, άπυ αυνεζμ άκειμ ηαί
έννίθεδ ιαηνζά ζηήκ Λζαφδ. Πνίκ υιςξ άκηζθδθεή ηήκ λδνά έννίθεδ
πάκς ζημοξ ανάπμοξ ηήξ Σνζηςκίδμξ θίικδξ».

΋ Θευδςνμξ Άλζχηδξ παναηδνεί πάκς ζηυ ζπεηζηυ απυζπαζια ημφ
Ηνμδυημο ηά έλδξ: «΢ηήκ ιανηονία αοηή ανίζημοιε κά ημπμεεηείηαζ
ιέζα ζηήκ «'Ανβχ» έκαξ αζκζβιαηζηυξ ηνίπμδαξ ηαί ή «'Ανβχ» κά
πνμζβεζχκεηαζ ζηήκ θίικδ Σνζηςκίδα. ΋ ηνίπμδαξ ημτ Απυθθςκα
πνδζίιεοε, ηά πνχηα πνυκζα, βζά πναβιαηζηέξ πηήζεζξ, έκχ ζηά κεχηενα
βζά πκεοιαηζηά πεηάβιαηα ημτ κμτ ηαί πνδζιμδμηήζεζξ. ΋ ηνίπμδαξ
ήηακ έκα ιζηνυ αημιζηυ ζηάθμξ, πμφ έιπαζκε ιέζα ζηήκ «'Ανβχ». ΋
Χν. Μαο-νμοδήξ ηυκ παναηηδνίγεζ ηάηζ ζάκ υθιμ, ιεηαθθζηή αμθίδα,
ένβμ ημτ Ηθαίζημο. ΋ ίδζμξ είπε ηαηαζηεοάζεζ ηαί ηυκ ιεηαθθζηυ καυ
ημτ Απυθθςκα, πμφ ήηακ ιζά «'Ανβχ». Πμθθέξ ανπαίεξ παναζηάζεζξ
δείπκμοκ ηυκ Νυιζμ Απυθθςκα κά ηαλζδεφδ πάκς μ' έκα ηνίπμδα ηαί κά
παίγδ ηήκ θφνα ημο. ΋ Ηνυδμημξ ακαθένεζ υηζ ηυκ Ιάζμκα ηυκ έαμήεδζε
υ Σνίηςκαξ, βζά κά βρει ηυκ <\)υιμ ημο ηζ αοηυξ ζ' ακηάθθαβια, ημτ
πάνζζε ηυκ ηνίπμδα. ΋ Σνίηςκαξ πνμθήηεοζε υηζ άκ ηάπμζμξ άπυ ημφξ
απμβυκμοξ ηχκ Ανβμκαοηχκ έθεεζ κά πάνεζ ηυκ ηνίπμδα, εά πηζζημφκ
βφνς άπυ

2

ηήκ θίικδ 100 εθθδκζηέξ πυθεζξ. ΋ ανζειυξ 100 είκαζ ζοιαμθζηυξ,
ζενυξ ανζειυξ, ή δε πνμθδηεία θαίκεηαζ κά πναβιαημπμζήεδηε μηά
κεχηενα πνυκζα, πμφ βέιζζε υ ηυπμξ άπυ εθθδκζηέξ απμζηίεξ...».

Δπίζδξ εά πνέπεζ κά ιαξ πνμαθδιαηίζδ ηαί ηυ υηζ υ Απυθθςκ ηαί
υ Ζναηθήξ δέκ ήηακ δοκαηυκ κά ιαθχζμοκ βζά έκα άπθυ ιακηζηυ
ηνίπμδα, ηαί κά ΰπάνλδ ηυζμ έκημκδ θζθμκεζηία ιεηαλφ ημοξ, χζηε κά
άκαβηαζεή κά ημφξ πςνίζδ υ Εεφξ ιέ ηήκ νΐρζ ηεναοκμφ. ΋ ηνίπμδαξ
βζά ηυκ υπμζμ έθζθμκείηδζακ υ Απυθθςκ ηαί υ Ζναηθήξ θαίκεηαζ
θμβζηά υηζ ήηακ ηάηζ άθθμ, βζά ηυ υπμζμ άλζγε κά βίκδ ηυζδ θαζανία.

"Οπςξ ημκίζεδηε ιοζηήνζμ ηαθφπηεζ ηυ εέια ημφ ηί ήηακ ηά
πενίθδια ζενά υπθα πμφ οπήνπακ ιέζα ζηυ άδοημ ημφ καμφ ημφ
Απυθθςκμξ, ηαί ηά υπμζα ιέ εαοιαζηυ ηνυπμ ανέεδηακ ιπνμζηά άπυ
ηυκ καυ υηακ έθεακακ ζηυ ηέιεκμξ ημφ εεμφ μ'ζ αάναανμζ Πένζεξ βζά
κά ηυ ζοθήζμοκ. Μζά ζδέα βζά ηυ ηί ιπμνεί κά ήηακ ηάπμζμ άπυ ηά ζενά
αοηά υπθα ιάξ δίκεζ υ ενφθμξ ημφ "Ααακημξ, πμφ ακαθένεηαζ ζηήκ
εαοιαημονβή αζπίδα ημο («Άδα-νηεία αζπίς») μ'ζ πενζπέηεζεξ ηήξ
μπμίαξ έπμοκ χξ έλδξ: Κάπμηε ηάπμζμξ έθδαμξ έηνερε ζέ θοβή
μθυηθδνμ ζηνάηεοια ιέ ηήκ ιαβζηή δφκαιζ ηήξ άζπίδμξ ημο, ή μπμία
ανβυηενα πενζήθεε ζηυκ Γακαυ, πμφ ηήκ άκήνηδζε, αθζενχκμκηαξ ηδκ
ζηυ Ήναΐμκ ημφ "Ανβμφξ. ΋ Λοβηεφξ έηυθιδζε κά λεηνειάζδ ηυ
αθζένςια ηαί κά ηυ πνμζθένδ ζηυκ βζυ ημο "Ααακηα, υ υπμζμξ ιυκμκ
ιέ αοηή ηαεοπέηαλε ημφξ ακηζπάθμοξ ημο, δζυηζ ή πανμοζία ηήξ
άζπίδμξ έηνεπε ζέ θοβή ημφξ επενμφξ. Μέ ηήκ πανάδμζζ αοηή
ζοκδευηακ ηαί ηυ πακάνπαζμ έεζιμ ζφιθςκα ιέ ηυ υπμζμ μί κζηδηέξ
ηςκ αβχκςκ ημφ "Ανβμφξ εθάιαακακ έηημξ άπυ ηυκ ζηέθακμ ηαί βζά
έπαεθμ ιζά αζπίδα. Αοηή ηήκ πανάδμζζ πενί Ααακηείαξ άζπίδμξ
έπνδζζιμπμίδζε έκηέπκςξ υ Βζνβίθζμξ, βζά κά ημθαηεφ-ζδ ηυκ
αοημηνάημνα Αφβμοζημ, πμφ έκίηδζε ηυκ Ακηχκζμ ζηυ "Αηηζμ (31
π.Χ.). Οί εεμί εηάπεδζακ ηάπα οπέν ημφ ΋ηηααζακμφ Αοβμφζημο ηαί
ηυκ έηακακ ζηακυ κά παναθααή ηήκ εαοιαημονβή αζπίδα, ηήκ υπμζα υ
Αζκείαξ θεφβμκηαξ άπυ ηήκ Σνμία έηνέ-ιαζε ζηήκ πφθδ ημφ καμφ ημφ
Απυθθςκμξ ζηυ "Αηηζμ.

Αθθά δέκ ήηακ ζοκδεζζιέκεξ αζπίδεξ ηαί εηείκεξ ημφ Ζναηθέμοξ
ηαί ημφ Απζθθέςξ. «Ή Αζπίξ Ζναηθέμοξ» είκαζ έκα άπυ

1

ηά πζυ πενίενβα ανπαζμεθθδκζηά ηείιεκα ηαί ακαθένεηαζ ζηήκ
πενίθδιδ αζπίδα ημφ ιεβίζημο ενοθζημφ ήνςμξ ημο Δθθδκζζιμφ. ΋
εεζμξ πμζδηήξ Ζζίμδμξ πενζβνάθεζ αοηήκ χξ μονάκζα: «Χενζί βε ιήκ
ζάημξ είθε πακαίμθμκ, μοδέ ηζξ αοηυ μφη' έννδλε ααθχκ μτη' έεθαζε
εατια ίδέζεαζ- πάκ ιέκ βάν ηφηθς ηζηάκς θεοηχ η έθέθακηζ ήθέηηνς
ε' ΰπμθαιπέξ έδκ πνοζχ ηε θαεζκχ θαιπυιε-κμκ, ηοάκμο δέ δζά
πηοπέξ ήθήθακημ...» (ζη. 139-143).

Πήνε θμζπυκ ζηά πένζα ημο ηήκ αζπίδα πμφ ήηακ ζάκ πακά-θαθνμ
ιπαθυκζ (ζάημξ πακαίμθμκ), πμφ ηακέκαξ πμηέ δέκ ηήκ εζπζζε ή ηήκ
έζπαζε πηοπχκηαξ ηδκ, ηαί ήηακ εαοιάζζμ κά ηήκ ημζηάγδξ. Γζαηί
μθυηθδνδ ή ηοηθζηή ηδξ επζθάκεζα θαιπμημπμφζε άπυ ηζηάκζμ, ηαί
άπυ θεοηυ εθεθακηυδμκημ ηζ άπυ ηεπνζιπάνζ ηζ άζηναθηε άπυ ηυ
πνοζάθζ ηυ θαιπενυ, ηήκ δζαπενκμφζακ δέ πμθθέξ ααεοβάθαγεξ
ηαζκίεξ...

Άπυ ηήκ ζοκέπεζα ημφ ηεζιέκμο θαίκεηαζ υηζ ζηήκ ιέζδ ηδξ
άζπίδμξ ανζζηυηακ έκαξ δνάημξ, ημφ μπμίμο ηά ιάηζα έθαιπακ μάκ ηήκ
θςηζά ηαί πμφ είπε ιζά ζεζνά θεοηά δυκηζα, ηνμιενά ηαί απθδζίαζηα.
Ηδζαίηενδ πνμζμπή πνέπεζ κά δχζδ ηακείξ ζηήκ ακαθμνά ημφ Ζζζυδμο,
υηζ πάκς ζηυ θνζηηυ ημο ιέηςπμ (ημφ δνάημκηα) πεημφζε ή "Δνζδα ή
ηνμιενή πμφ λεζδηχκεζ ηαναπέξ ανάιεζα ζημοξ άκδνεξ, ή
ηαηαναιέκδ πμφ ζοκδείγεζ κά παίνκδ ηυκ κμφκ ηαί ηυκ θμβζζιυ ηχκ
ακδνχκ, εηείκςκ πμφ ιέ έπενα πμθειμφκ ηυκ βζυ ημφ Γζυξ. Μήπςξ
εονζζηυιεεα εκχπζμκ εκυξ άβκςζημο υπθμο πμφ πνμηαθμφζε ιακία
ηαί πακζηυ ζημοξ επενμφξ; (Αοηυ είκαζ ηυ ενχηδια πμφ ακαηφπηεζ άπυ
ηυ πνμακαθενεέκ ζδιείμ ηήξ πενζβναθήξ ημφ εεσημφ πμζδημφ
Ζζζυδμο). Πνμαθδιαηζζιυ πνμηαθμφκ μί αιέζςξ άημθμοεμφκηεξ
ζηίπμζ: «ηχκ ηαί ρο-παί ιέκ πευκα δφκμοζ' Άσδμξ εσζς αοηχκ, υζηέα
δέ ζθζ πενί νζκμσμ ζαπείζδξ ΢εζνίμο άγαθέμζμ ιεθαίκδ πφεεηαζ αΐδ»
(ζηίπμζ 151-153). Συ απυζπαζια αοηυ ιεηαθνάγεηαζ χξ έλδξ: «ΟΊ
ροπέξ εηείκςκ ιπαίκμκηαξ ζηήκ βή πχκμκηαζ ααεεζά ζηυκ "Αδδ, ηαί ηά
ηυηηαθά ημοξ, ιυθζξ μί ζάνηεξ, πμφ ηά πενζαάθθμοκ, θεζχζμοκ άπό ηό
ηάια ημφ ΢εζνίμο, ζαπίγμοκ ιέζα ζηήκ ιαφνδ βή».

΢ημοξ ζηίπμοξ αοημφξ, υπςξ οπμζηδνίγεζ υ Θευδςνμξ 'Αλζχ-ζδξ
ζηήκ «ΑΡΓΩ», ημκίγεηαζ υηζ υ ηονζχηενμξ νυθμξ ηήξ άζπίδμξ ήηακ
εηείκμξ ηχκ μονακίςκ ηαλζδζχκ: «Πανυιμζα αζπίδα ηαί πενζηεθαθαία
είπε ηαί υ Πενζέαξ, βζά κά ακηζιεηςπίζεζ ηήκ

2


Click to View FlipBook Version