วรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้า

247

ฯ ๒ คา ฯ

๏ เมือ่ นน้ั องค์พระธดิ ามารศรี
จงึ ส่ังสองพี่เล้ยี งนารี คร้งั น้อี อกหนา้ อย่าให้อายฯ
เร่งจดั แจงแตง่ ตวั จงท่วั กัน สารพันใหป้ ระเสรฐิ เฉดิ ฉาย
สั่งพลางยุรยาตรนาดกรายผนั ผายมาสรงพระคงคาฯ

ฯ ๔ คา ฯ เสมอ

ชมตลาด

๏ นา้ กหุ ลาบอาบอบตรลบฟุ้ง ทรงสคุ นธป์ นปรงุ กฤษณา
ทรงภูษติ เยยี รบับจบั ตา สะพกั ผา้ ตาดทองรองเรอื ง

ทรงสร้อยนวมสวมสังวาลรัด พระพักตร์ผดั หนุ่มเนอื้ เรื่อเหลือง
สวมกาไลลงยาวราเรอื ง ธามรงคค์ า่ เมืองเรืองรอง

ทรงรัดเกล้าวาวแววแกว้ กดุ นั่ ห้อยสวุ รรณมาลีไม่มีหมอง
พระพีเ่ ลีย้ งเคียงข้างคอยประคอง เย้อื งย่องลงจากเภตราฯ

ฯ ๖ คา ฯ เพลง

๏ ครัน้ ถงึ ซง่ึ สถานทวารวงั เห็นคนนงั่ คึกคักอยู่หนักหนา
เจา้ ขรวั ยายผายผันมาวนั ทา นามาเฝ้าองคพ์ ระทรงธรรมฯ์

ฯ ๒ คา ฯ เสมอ

248

๏ ครัน้ ถงึ จึงเหน็ สองกษัตริย์ น่ังบนแทน่ รตั น์นรังสรรค์
เคอื งแค้นแน่นใจดงั ไฟกลั ป์ กล็ ยุ เหลา่ สาวสรรนัน้ เข้ามา
ลงน่ังแทรกแหวกกลางทางประชด ดทู รงยศผิดพกั ตร์ลงหนักหนา

ประชวรน้ันฉันใดในกิจจา พอ่ นห้ี นาองค์ร้อนดังนอนไฟ
ทัง้ มดหมอสอนั่งสะพร่งั พร้อม เปน็ เหล่าล้อมซ้อนซบั ไม่นบั ได้
ออกรอบขา้ งอยา่ งนจี้ งึ มิไป ทงั้ หมอใหญห่ มอน้อยคอยอยู่งานฯ

ฯ ๖ คา ฯ

๏ ฟงั พาที นางมณีเคอื งใจดงั ไฟผลาญ
ย้มิ พลางทางวา่ นา่ ราคาญ มารุกรานคุมเหงไม่เกรงใจ
น่ีฤาชาวเมืองโรมช่างโหมฮกึ ไมร่ ู้สกึ ร้อนเย็นเป็นไฉน
พระพินทองของตัวฤาผัวใคร มาลอยหนา้ วา่ ได้ไม่อบั อายฯ

ฯ ๔ คา ฯ

๏ ไดฟ้ ัง ย่ิงแคน้ ค่ังเคืองหูไมร่ ู้หาย
ลกุ สะบดั คัดคอ้ นย้อนภิปราย ซ่ึงดรี า้ ยฝา่ ยเราไมเ่ ขา้ ใจ
พระพนิ ทองของตวั เป็นผัวรัก ฤาลอบลักไดป้ นั กันท่ีไหน

เราเป็นคู่สู่ขอกับหน่อไท จะพาไปเมืองโรมบุรฯี
ฯ ๔ คา ฯ

๏ นา่ หวั เราะ มาตามเกาะผู้ชายไมอ่ ายผี
ชา่ งอวดงามข้ามวนชลธี มาเซา้ ซที้ ่านก็ไม่พอใจดู

249

ผัวเจ้าอมุ้ เอาไปกอดรดั ไม่ข้องขัดรอ้ นรนบนหัวหมู
เขา้ ผลักพระพนิ ทองไปลองดู น่นั แลคู่อภิเษกเอกชัยฯ

ฯ ๔ คา ฯ

๏ น้อยฤา เพราะเช่ือถือวิทยาจงึ วา่ ได้
ผัวกเู ขารู้ท้งั เวยี งชยั จะเป็นไรเปน็ กันในวนั นี้ฯ

250

ถอดบทประพันธ์ ละครนอกแก้วหน้ำม้ำ

มาจะกลา่ วบทไป ถงึ ท้าวมงคลราชเรืองศรี ทา้ วมงคลราชครองเมืองกรุงมิถลิ า
ครองกรงุ มิถิลาธานี เปรมปรีด์ิภิรมยฤ์ ทัย
ท้าวมอี ัคเรศชายา ชอื่ มณฑาเทวีศรใี ส พระปิน่ ทองราชโอรสทรงวา่ ว
พรอ้ มพรง่ั สรุ างคน์ างใน นบั ได้ถว้ นหมน่ื หกพัน นางแก้วหนา้ มา้ เกบ็ ว่าวได้
ร้อยเอด็ นัคเรศบุรรี มย์ มาบงั คมทรงเดชทุกเขตขัณฑ์
มโี อรสยศยงทรงธรรม์ นามนั้นนรินทร์พนิ ทอง
พรงั่ พร้อมพหลมนตรี มิไดม้ ที ุกข์ทนหมน่ หมอง
เกษมสุขภริ มยส์ มปอง ท่ัวท้องประเทศธานีฯ

เมอื่ น้ัน พระพินทองว่องไวใจกล้า
ทรงวา่ วอยู่หวา่ งกลางโยธา ทอดควา้ ประจบสบที
ติดปักเปา้ เข้าจาปาคว้าไขว่ ปักเป้าไล่จะประกบไมห่ ลบหนี
ว่ิงรอกชุลมนุ วุน่ เตม็ ที พอลมตีขาดลว่ิ ปลวิ ไปฯ

บัดนั้น นางแกว้ สัปดนคนไพร่
หน้าตาเหมือนมา้ มโนมัย เข็ญใจที่สุดบตุ รยายตา
นางเปน็ สาวศรไี ม่มผี วั หน้าเปน็ เล่นตัวหนักหนา
เห็นว่าวตกลงตรงทอ้ งนา จง่ึ เอามาซ่อนไว้ในเรือน
เอาผ้าปกคลุมห้มุ ไว้ มใิ ห้ใครร้กู ระแสแง่เงื่อน
แกล้งดาเนินเดนิ เลยเฉยเชอื น บดิ เบือนบงั บานทวารไว้ฯ

251 พระปน่ิ ทองตามขอวา่ ว

เม่ือนน้ั พระทรงโฉมประโลมพิสมยั นางแกว้ หนา้ มา้ ขอรางวลั พระปน่ิ
เหน็ ว่าวขาดลวิ่ ปลวิ ไป อาลัยเป็นพน้ พนั ทวี ทองเพ่อื แลกกบั การคืนว่าว
พระโฉมยงขึ้นทรงอาชา ลลี าเลี้ยวลดั ตัดวถิ ี
เสาะหาแห่งใดกไ็ มม่ ี รบี เร่งจรลีฉับพลนั ฯ พระปิ่นทองให้สญั ญาจะรบั นางแก้ว
คร้ันถึงบา้ นนางสัปดน เมื่อยนกั พักพลอยทู่ น่ี ่ัน หนา้ ม้าเปน็ มเหสี
ร้องถามว่าวา่ วของเรานนั้ ใครได้ให้ปนั แต่โดยดฯี

บัดนั้น นางแกว้ ยิ้มแยม้ แจ่มศรี

น่ิงนึกตรึกไตรในคดี ครงั้ นล้ี าภลน้ พน้ ประมาณ

จะเอาพระโฉมตรเู ป็นคู่ครอง ร่วมหอ้ งภิรมยส์ มสมาน

คิดพลางทางตอบพจมาน ทรพั ย์สนิ ศฤงคารไมช่ อบใจ

แมน้ ยอมเปน็ ภสั ดาสามี ว่าวของพันปจี ะคืนให้

ส่ิงอื่นหม่นื แสนทั้งแดนไตร ขา้ ไม่ชอบใจอยา่ เจรจาฯ

เมื่อน้ัน หนอ่ นรนิ ทร์พินทองผ่องศรี
เห็นชอบตอบนางไปทันที ซ่งึ เทวรี ักชอบขอบใจ
แมน้ จะเป็นเมยี เราเหมือนเจา้ ว่า จงคืนว่าวคุลามาให้
อยา่ ค้อนควักชกั หน้าเรง่ คลาไคล เอาวา่ วมาใหเ้ สียเรว็ พลนั ฯ

252

ฟงั บัญชา กลั ยาสารวลสรวลสันต์ พระปิ่นทองใหส้ ัญญาจะรับนางแกว้
หนา้ มา้ เป็นมเหสี
เมินชม้ายอายเอยี งเมยี งมัน อภวิ ันท์แล้วทูลไปทนั ที
นางแก้วหนา้ มา้ คืนวา่ วให้พระป่ินทอง
จริงฤาบัญชาวา่ จะเลย้ี ง ตรสั แลว้ อยา่ เลีย่ งหลกี หนี
นางแก้วหนา้ มา้ ยา้ เตอื นสัญญากับพระปน่ิ
สักส่ีวนั เวลาราตรี พระภมู จิ ะมาพาไปฯ ทอง

เม่ือนัน้ หน่อกษตั รยิ ย์ ม้ิ ย่องสนองไข

อกี สามวันสัญญาวา่ ไว้ จะรบั เจ้าเขา้ ไปในวงั ฯ

บัดนั้น นางแก้วชื่นชมสมหวงั
ดใี จจะไดเ้ ป็นชาววัง ถวายบงั คมคลั ทันที
จึ่งเข้าไปในหอ้ งเคหา ยกวา่ วคลุ ามาจากที่
น่ังลงตรงพักตร์พระภมู ี อัญชลีแย้มยิ้มพร้ิมพรายฯ

บัดนั้น นางแกว้ แค้นขัดสะบัดหนา้
คอ้ นพลางทางกล่าววาจา น่ีเป็นองคเ์ จา้ ฟ้าฤาว่าไร
องอาจประมาทหมิน่ เรา เป็นห้ามแหนเจ้าฤามิใช่
มานัง่ เรียงเคียงข้างไมช่ อบใจ ถอยไปใหพ้ ้นเจ้าคนดี
วา่ วนีเ้ ราจาเพาะเจาะถวาย พระฦๅสายผเู้ ฉิดโฉมศรี
ใชก่ ารของเจา้ อย่าเซ้าซี้ ให้ภมู ีทรงรับกับพระกร
ว่าพลางนางถวายวา่ วคลุ า แล้ววนั ทาทูลองคพ์ ระทรงศร
พระอย่าลมื สัญญาว่าวอน เรง่ รับข้าพาจรดงั วาจาฯ

253 นางแก้วหนา้ มา้ เอาข่าวดีมาบอกตายายว่า
จะไดเ้ ป็นพระเหสีของพระปนิ่ ทอง
บัดนั้น นางแก้วหน้าม้าอชั ฌาสัย
แลเหน็ ยายตามาแต่ไพร จ่ึงออกไปบอกเล่าเฒ่าชรา
คร้งั นล้ี ูกจะได้อยูใ่ นวัง สมดังมงุ่ มาดปรารถนา
แลว้ เล่าความต้ังแต่หลงั มา ผัวขา้ เป็นเจ้าชาวบุรี
รูปโฉมโนมพรรณสัณฐาน งานปานเทวาในราศี
อกี สามวันสญั ญาพาที จะใหเ้ ปน็ มเหสีทรงธรรม์ฯ

บัดนั้น สองเฒา่ ฟงั ไปกใ็ จอ่อน ตายายเขา้ เฝา้ ท้าวมงคลราชเพื่อทวงสญั ญาให้
นางแก้ว
มริ ู้ท่จี ะสลัดตัดรอน เทพซึง่ สงั หรณ์ให้งงงวย

ต่างคนผินหน้าปรกึ ษากัน ผ่อนผนั พาทยี นิ ดีดว้ ย

แม้นลูกเราเปน็ หา้ มงามจะรวย ฟมุ่ ฟวยเทียมหนา้ ชาวธานี

คิดพลางทางปลอบลูกนอ้ ย อยา่ ร้อนเรง่ เศร้าสร้อยหมองศรี

จะไปอ้อนวอนวา่ เจา้ ธานี ตามท่ีได้สญั ญาวา่ กัน

ปลอบพลางจดั แจงแตง่ กายา ลงจากเคหาขมีขมนั

มงุ่ เมลิ เดนิ ด่วนชวนกัน งกงนั มายงั วังในฯ

254

เมือ่ นนั้ ทา้ วมงคลราชรังสรรค์ ทา้ วมงคลราชใหน้ างแก้วชะลอเขาพระสเุ มรุ
พระฤาษใี ห้นาวาเหาะแก่นางแก้วหน้าม้า
ฟงั นางทัดทานราคาญครัน จาต้องหย่อนผ่อนผันฤทัย

นง่ั ลงทรงนึกตรึกตรา จะพาลผิดคิดฆ่าเสียให้ได้

พระจึง่ มบี ญั ชาว่าไป เหวยเฒ่าจังไรทรลกั ษณ์

ซึ่งลกู สาวสมคั รรกั ใคร่ อยากจะใหป้ รากฏยศศกั ด์ิ

ตรองเห็นเปน็ มาสามิภักดิ์ กค็ งจักรบั ไวเ้ ปน็ ไรมี

แม้นจะใครเ่ ปน็ ห้ามตามเกณฑ์ จงชะลอพระสุเมรุคีรีศรี

โชติชว่ งดงั ดวงจนิ ดาดี เป็นท่ีเฉลมิ โลกา

มาได้จะใหเ้ ป็นนางห้าม สมความมงุ่ มาดปรารถนา

แมน้ มไิ ด้โดยในสัญญา จะเข่นฆา่ สิ้นวงศพ์ งศ์พันธุ์

เร็วไวไปบอกลกู สาวศรี เรานไ้ี ม่รังเกยี จเดียดฉนั ท์

คาดความสามเดอื นไมเ่ ล่ือนวัน ไม่ทันจะลา้ งใหว้ างวายฯ

บัดนั้น พระมหาดาบสฤาษี
ฟงั นางหนา้ มา้ พาที พระจึ่งมีสนุ ทรวาจา
ดูดอู๋ าจหาญชาญชยั คนเดยี วมาได้ในปา่
บญุ กายไม่วายชวี า จง่ึ มาประสบพบกู
ซงึ่ ธุระประสงค์จงใจ เห็นพอจะชว่ ยได้บา้ งอยู่
เป็นหญิงวิ่งมาน่าเอน็ ดู ปะปแู่ ลว้ เห็นไม่เป็นไร
วา่ พลางทางเดินออกมา จากทศ่ี าลาอาศัย
โอมอ่านพระเวทเรืองชยั บดั ใจบงั เกิดเป็นนาวฯี

255 ทา้ วมงคลฟังพระมเหสีส่ังจึงให้วอไปรบั
นางแก้วหนา้ ม้าเขา้ วัง
เม่อื นนั้ พระผู้ผ่านเขตขัณฑ์หรรษา
ฟงั พระมเหสีปรชี า ตรกึ ตราเห็นชอบระบอบการ
พระจ่ึงมีบัญชาปราศรัย ดวงใจของพี่ช่างคิดอา่ น
กบั อแี ก้วหน้าม้าสาธารณ์ จะรอฤกษ์ศภุ วารไปไยมี
จงจัดใหไ้ ปรับเข้ามา กนั ความนินทาชาวกรุงศรี
แล้วสงั่ สาวสรรทนั ที ราตรจี ึ่งพากันคลาไคลฯ

บัดนั้น นางแกว้ หน้าม้าปรีชาหาญ บทชมโฉม
เข้าไปในทับมิทนั นาน อาบนา้ สาราญอนิ ทรยี ์ฯ
ขม้ินฝนปนส้มมะขามขดั พกั ตรผ์ ดั ดินสอพองละอองศรี
นงุ่ ผา้ ลายฉลางอย่างดี แพรสชี มพหู ่มสมทรง
ใส่แหวนหน้ากระดานกา้ นพลนู าก สผี ้ึงดสี ปี ากกนิ หมากสง
นุ่งห่มคมสันบรรจง แล้วดาเนนิ เดนิ ตรงออกมาฯ

เมือ่ นน้ั นางกษตั รยิ ส์ รวลสันตห์ รรษา บทชมโฉม
พิศดูรปู รา่ งอยา่ งคุลา หนา้ ตาแมน้ เหมือนพาชี
น่งุ หม่ ปุกปุยกรุยกราย รปู กายจา้ ม่าดามดิ หมี
ผิดกบั คนผูท้ ้ังบูรี แตท่ ว่ งทีฉลาดอาจอง
ดพู ลางทางเรยี กเอาเงนิ ตรา เสอื้ ผา้ งามงามตามประสงค์
จัดแจงหอ้ งให้ดงั ใจจง โขลนจ่าพาลงไปหลบั นอนฯ

256 พระปิน่ ทองน้อยใจพระมารดาและ
ไม่ปรารถนาจะรับนางแกว้ หน้าม้าเปน็ มเหสี
เมือ่ น้ัน พระโอรสฤทธิรงคท์ รงศร
แจง้ วา่ สมเดจ็ พระมารดร รับนางแก้วจรมาวังใน
พระสดุ แสนแคน้ คั่งคลัง่ จิต ดังคมกริชกรดกราดบาดไส้
กรรมเอย๋ กรรมกรรมทาอย่างไร น้อยใจด้วยพระชนนี
รับอสี ัปดนคนสาธารณ์ มาก่อกรรมราคาญไวท้ ี่น่ี
อบั อายขายหนา้ ชาวธานี สุดท่จี ะดารงวิญญาฯ

พระอ้ันอัดกลัดกลุ้มคลุ้มใจ อยใู่ นแท่นรัตนเ์ ลขา
มไิ ด้หลบั สนิทนทิ รา วิญญาไมเ่ ป็นสมประดี
อย่าเลยจาเราจะเขา้ ไป กราบทูลท้าวไททัง้ สองศรี
ใหข้ บั หญิงแพศยากาลี คนื ไปอย่ทู ี่เดิมมา
คดิ พลางเสดจ็ ยรุ ยาตร ลงจากปราสาทเลขา
พรงั่ พร้อมกานัลกัลยา ขน้ึ เฝ้าพระมารดาทนั ใดฯ

อีหน้าเป็น ล้อเลน่ ไมก่ ลวั ตวั เปน็ ผี ชาตอิ กี าลี
จองหองพองตัว ไมก่ ลวั ถูกหวาย
เฆยี่ นให้หลงั ลาย ไมอ่ ายแลว้ ไปฯ

เมอ่ื นัน้ ทา้ วมงคลราชนาถา ทา้ วมงคลราชเดนิ ทางไปเมือง
โรม
ตรสั สั่งทั้งสี่เสนา จงลีลายังโรมบรุ ี

นาบรรณาการสาสน์ ทรง ถวายองคก์ ษตั ริย์เรืองศรี

แมน้ สมปรารถนาอยา่ ช้าที จงคนื สบู่ รุ ีเร็วพลนั ฯ

257

บัดนั้น อามาตย์ราชทูตทั้งสี่ ท้าวมงคลราชสั่งใหอ้ ามาตย์ไปนดั กษตั ริย์เมอื ง
โรมวิถีนดั การวิวาหข์ องพระธิดาและพระป่ินทอง
จึ่งทูลว่าถา้ โปรดปรานี เดอื นสข่ี อนัดการวิวาห์

จะให้พระโอรสยศยง มาเฝ้าเบ้อื งบาทองคพ์ ระนาถา

ตามพระองคท์ รงธรรม์มีบญั ชา ผา่ นฟ้าจงทราบบทมาลย์ฯ

สระสรงทรงเคร่ืองอาภรณ์ พระหัตถ์กุมศรชัยศรี บทแตง่ ตวั

ตรสั ชวนนงนุชพระบตุ รี จรลอี อกมาเกยสวุ รรณ

พระองค์ขน้ึ ทรงยานุมาศ พระนางนาฏทรงวอเฉดิ ฉัน

พระพเ่ี ล้ยี งเคียงองคน์ างแจ่มจันทร์ ข้นึ ทรงรถสวุ รรณอลงกรณ์

พรงั่ พร้อมสนมนางใน งามงามตามไปแลสลอน

ไดฤ้ กษ์ใหเ้ คลอื่ นคลาจร พลนิกรแห่แหนแน่นมา

บัดนั้น ฝ่ายพวกพนักงานน้อยใหญ่ เตรยี มพิธอี ภิเษกพระปน่ิ ทองกับนางทัศมาลี

ประโคมฆ้องกลองดังทัง้ เวียงชัย เสยี งสนัน่ หว่ันไหวเปน็ โกลี

ฝา่ ยพวกชีพราหมณพ์ ฤฒา เขา้ มาต่างเบิกบายศรี

จดุ เทยี นเวยี นแวน่ อัคคี โห่ก้องอึงมีเ่ อาชัยฯ

เมือ่ นนั้ นางทศั มาลศี รใี ส บทขดั แยง้
แจง้ ว่ามารดาจะพาไป อายใจเป็นพ้นคณนา
ให้สะเทน้ิ เมินพักตรไ์ ม่พาที เทวีหวาดหวน่ั พรนั่ หนักหนา
เห็นพีเ่ ลีย้ งยิม้ พรายชายตา กัลยาชาเลอื งเคืองคอ้ นฯ

เมอ่ื นั้น 258 บทชมโฉม
โลมลูบปลอบวา่ แมอ่ ยา่ อาย
สมศักดิส์ มวงศพ์ งศ์พันธุ์ องค์พระชนนีโฉมฉาย
ควรเป็นภสั ดาสามี โฉมฉายของแมผ่ ูภ้ ักดี
ขนึ้ เฝ้าบดิ าเสียอย่าดอ้ื เปรยี บดังดวงจนั ทร์สุริย์ศรี
พรัง่ พร้อมสนมกานัล ฤกษ์ดจี ะได้จรจรลั
เข้าจงู มือโฉมฉายผายผนั
เสด็จจรจรัลมาทนั ทีฯ

สดุ สวาดิ์ งามขนงวงวลิ าสเลขา บทเกย้ี ว
พริง้ เพราเสาวภาคยโ์ สภา ใต้ฟ้าเอกเอีย่ มไมเ่ ทียมทนั
เปน็ กศุ ลหนหลังเราทั้งสอง เคยรว่ มห้องรว่ มเรียงเคยี งขวัญ
ใช่ใกลเ้ คยี งเวียงชัยอยู่ไกลกัน สูข้ า้ มชลด้นดั้นสันโดษมา
ทง้ิ สถานบา้ นเรือนมาอย่นู ี่ เพราะวา่ พจ่ี งจติ ขนิษฐา
ทา่ นเสกม่ิงมารศรใี ห้พย่ี า แกว้ ตาจะว่าประการใด
พี่ขอเชญิ โฉมงามทรามสวาดิ์ มาไสยาสนแ์ ทน่ ทองใหผ้ ่องใส
อย่าแฝงกายอายเหนียมเรยี มไย พระลบู ไล้โอบอุ้มแล้วกุมกรฯ

แสนเอยแสนคม ทั้งคารมแหลมหลกั เป็นหนักหนา โอ้โลม
ทราบแล้ววา่ แก้วกลั ยา มไิ ด้ไปเรียกหาว่าวาน
ความรกั หากซนมาจนพบ
พไี่ รค้ ่สู สู่ มชมสาราญ จนประสบนงนชุ สดุ สงสาร
ว่าพลางจงู นางดาเนินนาด เยาวมาลยจ์ งได้ปรานี
สัพยอกหยอกเยา้ ยวนยี มานง่ั เหนอื อาสนม์ ณศี รี

สุขเกษมเปรมปรดี ์หิ ฤทัยฯ

เมอ่ื น้นั 259 บทสังวาส
ท้ังนางสุนทราวลิ าวณั ย์
ตา่ งวา่ น่าชมสมสอง พรหมทตั ทศทิศรังสรรค์
ดงั บหุ ลนั สรรคส์ ร้างกนั มาไว้ ชวนกันกอดจบู ลูบไล้
พอ่ แม่แก่องคล์ งแลว้ ดงั ทองหมดสนิ้ ปัถไหม
ดูแลชอบผิดกจิ การ จึ่งได้ประสบพบพาน
ลูกแกว้ อย่ดู ้วยชว่ ยคิดอา่ น
ดังแบบบรุ าณสบื มาฯ

เมอื่ นนั้ นวลนางหนา้ มา้ ปรชี าหาญ บทโกรธเคือง
เนาในมถิ ิลามาชา้ นาน ประมาณสองเดือนไม่เคล่ือนคลาย
คดิ คะนึงถงึ องคพ์ ระทรงศักดิ์
น่ังนอนร้อนใจไมส่ บาย ความรักมิใคร่จะเสื่อมหาย
เมอื่ เธอจรจากวงั ก็ส่ังไว้ โฉมฉายนิง่ นกึ ตรึกตรา
จะยอกย้อนซ้อนกลมายา ให้เราไซรท้ าลูกไวค้ อยท่า
แก้แคน้ แสนสาแก่น้าใจฯ

แวะเขา้ สมุ ทมุ พมุ่ พง สุริยงบา่ ยบงั พฤกษา บทชมดง
นั่งลงตรงกลางนาวา ชักยนต์เภตราลอยไปฯ

คร้ันถึงยังซงึ่ ถนนหลวง 260 บทชมโฉม
นางดาเนินเดนิ ดูพระบูรี บทกรณุ ารส
รา้ นรายขายของท้ังสองฝาก ฝูงคนท้ังปวงอยู่อึงม่ี
เครือ่ งแกว้ แววรับซับซ้อน ตามแถววิถที างจร
ลางนางนั่งร้านขายพานถม เมี่ยงหมากพฤกษาผา้ ผ่อน
ห่มสีทับทิมพร้มิ พราย ผา้ ห่มนอนต่างต่างมาวางราย
ลางนางบา้ งขายกระจกหวี ดูสวยสมพร้งิ เพริศเฉดิ ฉาย
ขายเครื่องหอมหวนยวนใจ นง่ั ขายเคร่ืองทองดูยองใย
ชมพลางนางรีบจรลี ห่มสจี าปาน่ารกั ใคร่
เล้ียวลงฉนวนด่วนมา บ้างรอ้ ยมาลัยมะลิลา
มิไดม้ ีใครทักรจู้ กั หนา้
บัดนั้น เดินดูนาวารมิ นทฯี
ลูบหลงั ลูบหน้ายุพาพาล
รูปร่างดังเทพนฤมิต สองเฒ่าปรีด์ิเปรมเกษมสานต์
ถนิ่ ฐานตาแหน่งอยู่แห่งใด เยาวมาลยแ์ มม่ าแตแ่ ห่งใด

พักตร์พศิ ดงั ดวงแขไข
มาไยจงแถลงแจ้งกจิ จาฯ

เมื่อนั้น พระนรินทร์พนิ ทองผ่องใส บทชมโฉม
แลเห็นโฉมงามทรามวัย เลศิ ลา้ วิไลลาวัณย์
พระคอ่ ยดาเนนิ เดินมา
แลลอดสอดนยั นาพลนั ราชาแฝงองคเ์ กษมสนั ต์
มใิ หจ้ อมขวัญเห็นกายฯ

เมอ่ื นัน้ 261 บทชมโฉม
พิศโฉมนางงามทรามวยั
ผวิ ผอ่ งดังทองธรรมชาติ พระพนิ ทองมองดูอยูใ่ กล้ใกล้
พกั ตร์ผ่องสองปรางอย่างลกู จัน นางในแผน่ ภพไมเ่ ทียมทนั
พศิ ศอดังศอเหมราช เอ่ยี มสะอาดดังหนึง่ ดวงบหุ ลัน
อรชรอ้อนแอ้นกรีดกราย ขนงเนตรเกศกรรณพรรณราย
สองกรออ่ นชดแช่มช้อย งามวิลาสพร้งิ เพริศเฉดิ ฉาย
แข็งขึงตะลงึ อินทรยี ์ เหมือนละมา้ ยนางฟา้ นารี
ดูพลางทางแสนพิศวาส แน่งนอ้ ยนา่ ชมประสมศรี
ใครหนอนวลละอองดงั ทองทา
แตไ่ ด้ยลพักตรน์ า่ รักแสน ฤดแี ดดน้ิ ในวิญญา
จะสืบดใู ห้รรู้ า้ ยดี พระหน่อนาถนึกพะวังกงั ขา

งามกว่านิ่มนชุ พระบุตรี
ไม่เหมือนแมน้ โฉมนอ้ งของพี่
ว่าสามมี ีแลว้ ฤาเปล่าดายฯ

น่งุ นอกอย่างเขียนทองรองเรอื ง เขม็ ขดั ทับคา่ เมอื งเฉิดฉนั บทแตง่ ตวั
สไบคาดพาดพับระยับมนั สงั วาลวลั ยส์ รอ้ ยนวมสวมกาย
ทองกรเก้าคชู่ มพูนุท
แจ่มจารัสรัดเกล้าเพราพราย ธามรงคเ์ รอื นครุฑเฉิดฉาย
ห้อยอุบะพรรณรายอรา่ มตาฯ

บ
ท

บัดนั้น 262 บทตดั พ้อ
กราบพลางทางทูลสนองพลนั บทตดั พ้อ
แม้นองคน์ งนชุ เป็นบตุ รหลาน สองเฒ่าระรัวตวั ส่ัน
จะถวายทรงศกั ด์จิ ักรี ทรงธรรมจ์ งโปรดปรานี
น่เี ป็นแต่โฉมตรูมาอยดู่ ว้ ย วงศว์ านของข้าบทศรี
เปน็ สดุ แทแ้ ตใ่ จไฉยา มิไดม้ ีเกียจกนั ฉนั ทา
ทลู พลางทางลุกจรลี ได้อยู่แตจ่ ะช่วยวอนวา่
นั่งแนบแอบองค์อรไท ตวั ข้าจะไปถามทรามวยั
บัดนีห้ น่อไทที่ในวงั
เฝ้าตรสั รอ้ งเรียกหาตายาย เขา้ ในทเ่ี คหาอาศัย
จง่ึ วอนงอนง้อขอเจา้ ลูบไล้แล้วแจง้ แพร่งพราย
โฉมยงจงนกึ ตรึกคดี
มายงั เคหาน่าใจหาย
เมอื่ นั้น แล้วเบีย่ งบา่ ยพูดจาพาที
แล้วตรัสปลอบกัลยาลาวัณย์ จะรับเข้าไปเป็นมเหสี
เรยี มไมร่ ักจักมาหาหรอื จะไปด้วยภมู ีฤาฉนั ใดฯ
จะแฝงกายอายเหนียมเรยี มไย
ว่าพลางทางเดินเข้าชดิ หนอ่ กษัตรยิ ส์ ารวลสรวลสันต์
เรยี มรกั มใิ ช่พวกไพรี จอมขวญั ของพี่ดงั ดวงใจ
ควรฤาแกว้ ตาไม่ปราศรัย
มาพดู จาปราศรยั กันโดยดี
เจา้ ผดู้ วงชีวิตของพี่
แกว้ พ่ีอยา่ ประหวัน่ วิญญาฯ

ดวงสมร 263 บทโศก
รกั เจ้าเทา่ ดวงชีวี
สงิ่ ใดรงั เกยี จเดียดฉนั เฝา้ คมค้อนเคืองใจส่ิงใดพี่
จะตามใจไม่ขัดหทั ยา มารศรีจงได้เมตตา
ตรัสพลางทางคว้าผ้าสไบ
อยา่ เพ่อคิดเคืองขัดตดั รอน จงผ่อนผันตรองตรึกปรกึ ษา
อย่าโกรธาสลดั ตัดรอน
ปลมื้ ใจจงฟังบ้างก่อน

จงผนั ผ่อนใหง้ ามตามทานอง

เจบ็ ใจ ชา่ งคุมเหงกระไรดังทาสา บทตดั พ้อ
เหตุเหน็ เป็นชาวพนาวา ผา่ นฟ้าเปน็ เจา้ ชาวบุรี
มารกุ ราษฎร์อาจอุกบุกบัน สารพันพูดจานา่ บัดสี
แม้นรักหากเหน็ ไม่เช่นน้ี ดทู ่วงทีจะทาให้ช้าใจ
พระอย่าแตง่ ข้อล่อลิน้ ทราบสน้ิ ทแ่ี สนพิสมัย
หน้าน้องต้องอย่างเพียงนางใน ชว่ งใช้รองเบ้อื งบาทา
จะเป็นพระมเหสีท่รี ัก เจียมศักด์นิ ้อยเกินวาสนา
ตระกลู หงส์ฤาจะลงมาแกมกา ชาวปา่ ฤาจะไปอย่ใู นวงั ฯ

นอ้ งรกั แหลมหลักปรีชาจะหาไหน บทเกีย้ ว
ไมแ่ ตง่ ข้อล่อล้นิ อย่ากินใจ จะพาไปโลมเลี้ยงเคยี งองค์
ซ่ึงรานรกุ บกุ มาคราน้ี ก็เพราะพีร่ ักน้องตอ้ งประสงค์
จะกลอ่ มเกลย้ี งเลี้ยงโลมโฉมยง เปน็ จอมนาฏอนงค์นางใน
แม้นแกว้ แววตาไมป่ รานี อันจะพน้ มือพี่อย่าสงสยั
จงโอนอ่อนผ่อนตามให้งามใจ พลางลบู ไล้เลียมโลมโฉมงามฯ

บดั สี 264 บทโกรธ
มิทนั จะโอนอ่อนผอ่ นตาม
จะทาเล่นเช่นชาตเิ ชลยศกั ด์ิ อะไรนี่จว้ งจาบหยาบหยาม
ไม่ง่ายดอกบอกขาดชาตินี้ มาก่อกวนลวนลามถึงเพยี งนี้
จะทนส้อู ยู่ตามประสายาก คมุ เหงหกั หาญปล้าทาบดั สี
พลางสะบัดปัดกรค้อนคม
สามีผู้ใดไมน่ ิยม
ไมย่ อมอยากมีคสู่ ู่สม
ทรามชมมใิ ห้ใกล้กายาฯ

ฟงั คา หวานฉา่ เพราะหูไม่ร้หู าย บทเก้ียว
ย้มิ พลางทางตอบอภปิ ราย สายสวาดิสดุ รักดงั ดวงใจ
เพราะความรกั หนักทรวงดวงจติ จงึ่ ขุกคิดหักหวนดว่ นได้
พล้งั จติ ผิดแล้วแกว้ กลอยใจ เจา้ อย่าไดเ้ คืองขดั ตดั รอน
แตน่ ไ้ี ปไมเ่ ปน็ เช่นแต่หลัง จงมาน่งั พาทดี ้วยพี่ก่อน
ตรสั พลางย่างเย้ืองจงู กร เชยช้อนอ้มุ น้องเข้าห้องใน
ลงน่งั แนบแอบองค์นงลักษณ์ จะพลิกผลักหยิกท้งึ ไปถึงไหน
จงผนิ มาพาทีใหด้ ีใจ พ่ีมิใหน้ มิ่ น้องหมองพักตราฯ

เมือ่ นน้ั 265 บทตดั พ้อ
ทลู ความตามจิตจินดา
ไหนไหนพระก็ได้ต้องกาย นางมณีบังคมกม้ หนา้
เชิญเสด็จทรงยศบทจร ตัวขา้ คนพลัดซัดจร
พรงุ่ นจ้ี ึงค่อยเสดจ็ มา จะได้อายกับองค์ทรงศร
นิราศไร้ไกลพงศ์วงศ์วาน ให้น้องคลายวายร้อนราคาญ
จะส้สู ามิภักดไ์ิ ม่หักหาญ
จะพ่งึ เบื้องบทมาลยจ์ นวนั ตายฯ

ฟังราพัน รับขวญั เล้าโลมโฉมฉาย บทเกีย้ ว
พระสวมสอดกอดรัดตรสั ภปิ ราย โฉมฉายอย่าร้อนหฤทัย
วันนพ้ี ย่ี าจะลาเจา้ ขวัญขา้ วอยหู่ ้องใหผ้ อ่ งใส
แตอ่ ย่าลืมสญั ญาทว่ี ่าไว้ ปล้มื ใจจงอยสู่ วสั ดฯี

เม่อื น้นั โฉมยงองค์มณีศรีสมร บทตัดพ้อ
ฟงั ตรสั มัธุรสสุนทร คมค้อนแล้วตอบวาที
พระจะปล้าทาเลน่ เชน่ ชู้ ใหอ้ ายหมบู่ ริจาทาสี
คู่เคยเชยขวญั ท่านมี นอ้ งน้ชี าวปา่ พนาวนั
ตา่ ศักด์ิทุกสิ่งเหมือนห่ิงห้อย บุญนอ้ ยไม่สสู้ รุ ยิ ฉ์ นั
จะก่อเกิดเริศร้างกลางคัน จะผนิ ผันพักตราไปหาใคร
ยามรักน้าผักก็หวานฉา่ ไม่ชอกช้าเพราะสมัครรักใคร่
ครนั้ เชยชมสมจิตคิดไว้ กลวั จะไมเ่ หมอื นคร้ังแตห่ ลงั มาฯ

ตรสั พลางโลมลบู จบู พกั ตร์ 266 บทโลม
จะเย้ืองย่างนางยดุ พระบาทไว้
กลับเข้าสวมสอดกอดน้อง สดุ รกั มใิ คร่พรากจากได้
แต่วนเวยี นเจียนค่าอาลา ยนื สะทอ้ นถอนใจไปมา
ท้ังสองตา่ งสดุ เสนหา
ออกมาทรงมิ่งม้าพาชฯี

ยามวโิ ยคโศกศัลย์รันทด เศร้าสลดทอดทบั กบั หมอน บทโศก
ให้หงมิ งว่ งทรวงเศรา้ เรา่ รอ้ น นงิ่ นอนคะนึงถึงเทวี
แล้วเผยแกลแลดพู ระจนั ทรา ช่างเชือนช้าอยไู่ ยในวถิ ี
แค้นดว้ ยพระอาทิตย์เรอื งฤทธี ไปหลกี ล้ีอยู่หนตาบลใด
ทกุ วนั มิทนั จะเตม็ เนตร ก็อาเพศไก่ขนั หว่ันไหว
วันนชี้ ้าเฉ่ือยเร่อื ยไป ปางใดจะรุ่งสรุ ยิ าฯ

คร้นั ถงึ จึ่งลงจากพาชี ตรงไปในท่ีเคหา บทสงั วาส
เข้าสวมสอดกอดแก้วกัลยา จุมพิตพักตราสาราญใจ
แล้วเอือ้ นอรรถตรัสปลอบเทวี จะพูดกนั ท่ีนห่ี าดีไม่
พี่ขอเชญิ โฉมงามทรามวยั ลงไปเภตรากบั สามีฯ

เม่อื นั้น 267 บทตดั พ้อ
นบน้วิ สนองพระวาที บทโกรธ
อยูก่ ระท่อมรุงรังอยา่ งน้ี โฉมยงองคน์ างมณีศรี
อับอายขายเบื้องบาทบงสุ์ น้องนีต้ า่ ศักด์สิ รุ ิยว์ งศ์
ไมม่ ีท่แี ทน่ ทองรองเขนย มิควรท่ีภริ มยส์ มประสงค์
อยปู่ ราสาทหยาดฟา้ พร้อมขา้ ไท พระโฉมยงยาตรามาไย
มคิ วรเลยพระองคม์ าหลงใหล
ไมช่ อบใจใครแนะนามาฯ

บัดสี อะไรน่นี ่าพิโรธโกรธเกรยี้ ว
เลีย้ วลดปดหญงิ จรงิ เจียว กลมเกลียวกอดรดั นา่ ขัดใจ
ซึง่ บัญชาว่าแสนเสน่หน์ ้อง พรา่ พร้องให้ชอบอชั ฌาสยั
แม้นจริงเหมือนวาจาว่าไว้ จะเปลย่ี วเปล่าเศรา้ ใจไยมี
ท่านไปถึงเวียงวังต้ังแต่สุข
นอนเดียวเปลยี่ วเปล่าเศรา้ โศกี ทคี่ นจนทนทุกข์อยูน่ ่ี
ต่ืนเชา้ ก็เฝา้ แตค่ อยทา่ เพราะไม่มีคเู่ คล้าเปล่าดาย
ยงั กล่ันแกลง้ แสรง้ เสเพทบุ าย กว่าจะลาทั่วคนจนสาย
วา่ พลางทางทรงโศกา แยบคายพระเจา้ พอเข้าใจ
ขว่ นหยิกพลกิ ผลกั เชิญยักไป
ชลนาแถวถงั่ หลัง่ ไหล
เนาในปรางค์ศรีใหป้ รดี า

แกว้ พี่ 268 บทโศก
เคราะห์กรรมจาเป็นเหน็ แกต่ า นางมณตี ั้งครรภ์
บ้านเขาเรามาอยู่อาศัย เจา้ ว่าไยอย่างนี้ขนิษฐา
ไมช่ ้าจะพาคนื นคร ใชว่ า่ แกลง้ สลดั ตัดรอน
คืนนพี้ ่ีไปไม่เปน็ สขุ จงึ โลมเล้าเอาใจไว้กอ่ น
รุ่งรางสางแสงสุรยิ ัน ได้รว่ มรอ้ นสมสองครองกนั
หวงั มใิ หใ้ ครร้เู รอื่ งราว ความทุกขร์ นร้อนนอนฝนั
ถึงเพยี งนี้แล้วแก้วพ่ีอา ต้องเกยี จกนั ปกปิดกจิ จา
วา่ พลางทางเชดิ ชลเนตร ข้อข่าวจะคดิ ขนษิ ฐา
ปลอบโยนโอนอ่อนผอ่ นใจ โศกาด้วยกิจประการใด
ซบั พักตร์อคั เรศใหแ้ จ่มใส
จูงกรทรามวยั ลลี ามาฯ

เมือ่ น้ัน โฉมยงองคม์ ณีศรใี ส
ร่วมภิรมย์สมสภู่ ูวไนย นบั ได้ปเี ศษสงั เกตการณ์
คา่ ไปเชา้ มาเป็นผาสุก กาจัดทุกขป์ รดี ์เิ ปรมเกษมสานต์
ทรงครรภโ์ อรสกาหนดนาน อาการเกอื บทศมาสครา
พระพงศภ์ ุชสุดสมัครรักใคร่
อยูเ่ ย็นเปน็ สขุ ทุกเวลา มไิ ดห้ า่ งเหเสนหา
ยายตาระวังกงั วลฯ

เมอื่ นั้น 269 บทตดั พอ้
นอ้ มกายถวายอัญชลี
ตัวน้องท้องไส้ไมส่ บาย โฉมยงองค์นางมณศี รี
เชา้ เย็นไดเ้ ห็นแตย่ ายตา ไดท้ จี งึ ทูลฉลองมา
ฉวยประสตู โิ อรสยศยง นิราศไร้ญาติวงศพ์ งศา
จะอดอยากตรากตราร่าไป เป็นกาพร้าขดั สนจนใจ
เมียรกั จักขอบงั คมลา เผ่าพงศ์ทาสีหามีไม่
สามเดือนจะมาไมช่ า้ นาน เหน็ จะไม่มสี ุขสาราญ
เมตตาปลอ่ ยใหไ้ ปสถาน
ภูบาลจงได้ปรานีฯ

เม่อื นนั้ พระโฉมเฉิดเลิศลา้ ราศี บทโศก
ฟังคาราพนั พาที ภมู ีสวมกอดทอดถอนใจ
แลว้ ลบู โลมโฉมยงนงลกั ษณ์
อยา่ แสนโศกเศรา้ สรอ้ ยน้อยใจ น้องรกั ผยู้ อดพิสมยั
ไมท่ อดท้งิ จริงเจา้ อยา่ เศรา้ จติ เรียมไซ้รกั เจา้ เท่าชีวนั
มาตรแมน้ จรลหี นที ัน คงจะคิดพาไปไอศวรรย์
ไปไยไกลผวั ใช่ตัวเปลา่ มิใหข้ วัญเนตรน้องหมองวญิ ญา
แมน้ ประสูตลิ กู แก้วแววตา ขวัญขา้ วฟงั คาพรี่ ่าว่า
ว่าพลางโลมลบู จบู พักตร์ พจ่ี ะมาเย่ียมอยู่ดูระวงั
จนเย็นย่าสุริยฉ์ ายบา่ ยบงั แสนรกั ไม่แคลงระแวงหวัง
เยอื้ งยอ่ งจากห้องไสยา พระลูบหลังโลมลาคลาไคล
ควบขับกลับหลังเข้าวงั ใน มาขน้ึ ทรงอาชาหาช้าไม่
เม่ือนั้น ใครใครไมร่ รู้ ้ายดฯี
กราบพลางทางทลู ฉลองไป นางมณฑาเทวีศรใี ส
ซึ่งสายใจไม่มาธานี

เหตเุ พราะนางแก้วสัปดน 270 บทโกรธ
จึงขัดใจไมอ่ ยู่บรู ี
บดั นอ้ี คี นแสนรา้ ย เขา้ ปล้าปลุกซุกซนบดั สี
จงคิดส่งสาสน์ ไปให้มา เท่านง้ี ามสรรพไม่กลับมา
สูญหายประมาณนานหนกั หนา
เหน็ ว่าจะสมอารมณ์ปองฯ

ครน้ั ถึงจ่งึ ลงจากพาชี ตรงเข้าไปในท่ีเคหา บทสังวาส
นงั่ แนบแอบองค์พนิดา ผา่ นฟ้ากอดจูบลบู ไล้
ตรัสวา่ วนั นม้ี ีสาสน์ ทรง บิตรุ าชมาตรุ งค์เปน็ ใหญ่
ให้ตัวพี่ลีลาคลาไคล กลับไปมิถลิ าธานี
พีข่ อเชญิ โฉมยงนงลักษณ์ ไปเฝ้าองคท์ รงศกั ด์ิกบั พ่ี
จะถนอมเป็นจอมนารี รักร่วมชวี จี นวันวายฯ

เม่อื น้นั นางมณีทูลไปดงั ใจหมาย บทตัด
น้องนี้ยากยับอบั อาย เคอื งขายบาทบงสทุ์ รงธรรม์ พ้อ
หน่ึงพระบติ ุราชมาตุรงค์
แจ้งวา่ ขา้ ชาวปา่ พนาวนั เผ่าพงศ์กษตั ริย์รงั สรรค์
เป็นตายไม่ขอจรดล จะชวนกนั ตฉิ นิ นินทา
เชิญเสดจ็ ภูวไนยไคลคลา จะสู้ทนอยนู่ ี่ดีกวา่

ตวั ข้าไม่ขอจรลฯี

เม่ือนัน้ 271 บทโศก
รบั ขวญั กัลยาแล้วพาที
กรรมแล้วจงึ่ แคลว้ คลาดกัน พระพินทองหมองหมดสลดศรี
ปลอบพลางทางเรยี กยายตา แกว้ พ่ีอยา่ ทรงโศกา
ตัวเราจะลาไปธานี จงนบั วนั คอยพ่ีดีกว่า
ยามปลอดคลอดองค์พระกมุ าร เข้ามาแลว้ มีพจมาน
มาถึงจงึ จะสนองคณุ
เงนิ ทองของขา้ วเรามี อยนู่ ร่ี ่วมเรอื นเป็นเพ่ือนหลาน
จงชว่ ยกันอภิบาลเทวี
ที่การญุ รักษามารศรี
พรุ่งนี้เราจะให้ไว้พลางฯ

เมื่อนน้ั หนอ่ กษัตรยิ ์หม่นหมองไมผ่ อ่ งใส บทโศก
ปลอบนางทางเช็ดชลนยั น์ ปลม้ื ใจจงอยสู่ วัสดี
ผวั รักจกั ไปไม่อยู่ช้า จะกลับมาภิรมยส์ มศรี
บารงุ บุตรสดุ ใจใหด้ ี
ปลอบพลางทางเช็ดชลเนตร เย็นแล้วแก้วพีจ่ ะขอลา
ตัดรกั หักใจไคลคลา ทรงเดชเศรา้ สรอ้ ยละห้อยหา
องค์ออ่ นระทวยงวยงง แล้วเหลยี วมาดูองค์นงคราญ
สวมสอดกอดองคน์ งคราญ
ลูบหลังสง่ั นุชสุดสวาดิ พระโฉมยงกาสรดสงสาร
ขนื สลัดตดั รกั หักใจ ภูบาลโศกาอาลยั
เคล้ิมองคห์ ลงยืนอยูเ่ ปน็ ครู่
หวนจิตคดิ ได้สติดี อาลยั ไม่คลาดไปจากได้
คลาไคลมาทรงพาชี
มไิ ดร้ สู้ ึกองค์พระโฉมศรี
ภูมีชักมา้ คลาไคลฯ

เม่อื นน้ั 272 บทโศก
เห็นพระเฝา้ เศรา้ จติ นทิ รา บทโลม
สาคญั คิดว่าองคท์ รงธรรม์ พระบตุ รีแน่งนอ้ ยเสนห่ า
เศร้าสร้อยพลอยทรงโศกี กลั ยาไมร่ รู้ า้ ยดี

เมอ่ื นนั้ โศกศลั ยถ์ ึงองค์มารศรี
พวยพุ่งรงุ่ แสงสุริยา จนเขา้ ที่ระงบั หลับไปฯ
ทาลบู หน้าลูบหลงั ส่งั ความ
เย้ืองยา่ งจากปรางค์รูจี พระพนิ ทองหมองพักตร์หนักหนา
จึงโลมลานมิ่ นชุ บตุ รี
โฉมงามประณตบทศรี

เสดจ็ ออกยงั ที่พระโรงธารฯ

เมอื่ นั้น โฉมยงองค์มณีศรใี ส บทโศก
ยามวโิ ยคโศกเศรา้ เปลา่ ใจ เนาในหอ้ งหบั ลบั ลี้ นางมณคี ลอดลกู
แสนคะนึงถึงองค์ทรงฤทธิ์ มงิ่ มิตรหมน่ หมองไม่ผ่องศรี
อกเอ๋ยสงสารปา่ นฉะน้ี ภมู จี ะเป็นประการใด
คิดพลางทางทรงโศกา ชลนาแถวถั่งหลง่ั ไหล
เย็นรอนอ่อนแสงอโณทัย ทรามวยั ประชวรครรภาฯ

เม่ือนน้ั โฉมยงนงนุชสดุ สงสาร
ยามชัยไดฤ้ กษ์ศุภวาร นงคราญประสตู ิกุมารา
เปน็ ชายเฉดิ โฉมประโลมเนตร เหมอื นพระบิตุเรศดงั เลขา
บรสิ ทุ ธผิ์ ดุ ผอ่ งดงั ทองทา พักตราจิ้มลิม้ พริ้มพรายฯ

เมือ่ นั้น 273 นางมณเี ลย้ี ง
คร้ันเยน็ รอนออ่ นแสงระวี ลูก
รับตักนา้ ใช้นา้ ฉนั นางแกว้ ปรดี ิเ์ ปรมเกษมศรี
ทาเปลผกู ให้ลูกหลับนอน จรลไี ปทา่ สาคร

เดด็ ดวงบษุ บันเกสร
แล้วยอ้ นลงสรงคงคาฯ

เมื่อนนั้ พระนรนิ ทร์พินทองไม่ผ่องใส บทโศก
จาเดมิ พรากจากนชุ สดุ สายใจ ภวู ไนยเปลย่ี วเปลา่ เศร้าสกนธ์
พลบคา่ กลา่ ฟ้าภาณุมาศ สถติ อาสน์อ้างว้างอยู่กลางหน
เห็นแตพ่ กั ตรพ์ เี่ ลีย้ งเคยี งสกนธ์ พระจุมพลสะทอ้ นถอนวญิ ญาฯ

บัดนั้น หมู่มารทหารยักษี บทขดั แย้ง
ยินเสียงฉลองชยั เภรี ต่างออกจากท่ีทนั ใด
ผาดแผลงสาแดงเดชา สองตาแดงดงั สุริย์ใส
ถอื อาวุธสรรพฉับไว มายงั ด่านใหญ่พร้อมกันฯ

บัดนั้น 274 ภยานกรส=ความกลัว
แลเหน็ ยักษาตาเป็นไฟ บทโศก
บ้างหลบั ตาควา้ กอดกนั เปน็ กลมุ่ โยธพี ่ีเลีย้ งน้อยใหญ่
บ้างยกฟูกพับทบั อินทรยี ์ จติ ใจไมเ่ ปน็ สมประดี
บ้างคิดถึงพวกพ้องรอ้ งไห้โฮ หาเส่ือหุ้มหอ่ ตัวกลัวยกั ษี
ไพร่นายตายยับราวกับเบือ บา้ งหนีมดุ ไปใต้ท้องเรือ
เซง็ แซแ่ ก่หน่มุ รุมกันรอ้ ง โอ้โอค๋ รั้งนี้ไมม่ ีเหลือ
วงิ่ ปะทะปะปนลนลาน ทง้ั เลือดเนื้อเป็นภกั ษ์ยักษ์มาร
เสยี งกอ้ งเภตราน่าสงสาร
กกึ ก้องสะทา้ นทั้งเภตราฯ

โอว้ ่าอนจิ จาตวั เรา จะวอดวายตายเปล่าไม่พอที่
ไฉนจะได้ไปสบู่ รู ี ครัง้ น้ีถงึ วันบรรลยั
โอว้ า่ ทรงฤทธิป์ ติ เุ รศ ชนนเี กดิ เกศเป็นใหญ่
จะนบั วันคอยลูกผกู ใจ
แสนสงสารโฉมยงองคม์ ณี คอื ใครจะแจ้งแหง่ กจิ จา
ครรภ์แกเ่ ดือนทศมาสครา ปา่ นนจี้ ะละห้อยคอยหา
ตวั ตายไม่เสียดายดวงชวี ิต แก้วตาจะเปน็ ประการใด
มิไดแ้ จ้งแหง่ เหตเุ ภทภยั วติ กแตม่ ่งิ มิตรพสิ มยั
คอยหายจะหมายวา่ ท้งิ ขวา้ ง ดวงใจจะเศรา้ แสนทวี
ซงึ่ โฉมยงองค์ทัศมาลี จะคมุ แคน้ แสนระคางเคืองพี่
ร่าพลางโศกาอาดูร มง่ั มเี หน็ จะไม่เป็นไรนกั
ชลเนตรโซมซาบลงอาบพกั ตร์ เพมิ่ พนู วิตกเพียงอกหกั
ทรงศักดิ์ซบพักตร์โศกาฯ

บัดนั้น 275 วีรรส=ความกลา้ หาญ
ยินเสียงพลไกรไพรน่ าย
เหน็ อยใู่ นอานาจไมค่ ลาดแคล้ว นายด่านช่นื ชมสมหมาย
จึ่งรอ้ งสั่งกุมภณั ฑ์ทันที วุ่นวายไมเ่ ป็นสมประดี
ทา่ นจงรวบรวมให้พร้อมกัน ผ่องแผว้ ปรีด์เิ ปรมเกษมศรี
สง่ั พลางทางแผลงฤทธไิ กร เราจะจรลไี ปทูลไท
อยา่ ให้มันหลบล้หี นีได้
เหาะลิว่ ปลวิ ไปยงั พาราฯ

เมอ่ื น้นั นางแก้วอกส่ันขวัญหาย บทโกรธ
กราบพลางทูลความตามอุบาย ขา้ จะคิดผนั ผายตามไป
พระองค์ได้ทรงพระเมตตา เปล่ียนแปลงกายาอย่าช้าได้
กรุงยกั ษ์ศักดิส์ ิทธิ์อยทู่ ิศใด จะลาไปตามองค์ทรงธรรมฯ์

เมอ่ื นนั้ 276 วรี รส=ความกล้าหาญ
รบั พรา้ มาพลางทางกราบลง
ยกพรา้ อาจารย์ขนึ้ ทูลเกลา้ นางแก้วชื่นชมสมประสงค์
ชูพลางทางนึกตรึกตรอง ยืน่ องคล์ ูกใหด้ ังใจปอง
รา่ งกายกลายเป็นมาณพน้อย ค่อยคลายความรอ้ นเรา่ หมน่ หมอง
กราบบาทดาบสยศไกร แปลงรูปนวลละอองทันใดฯ
ชกั สายยนต์ยาวสาวเหาะ แช่มช้อยโสภาจะหาไหน
บ่ายพกั ตรจ์ าเพาะพารา แลว้ คลาไคลมายังนาวาฯ
พอรุ่งรางสรา่ งแสงสุรยิ นั รอ่ นเลาะไปในเวหา
แลเหน็ เภตราพระสามี เร่งรอ้ นรบี มาในราตรี
เสียงคนรอ้ งไห้ในเภตรา ผายผันถึงกรงุ ยกั ษี
เคอื งแค้นแนน่ ใจดงั ไฟกลั ป์ อสรุ ีรายล้อมพรอ้ มกัน
ดงั เสยี งวาตาพิลึกล่ัน
จง่ึ ผายผนั ลงสูน่ าวีฯ

เมอ่ื นน้ั พระพนิ ทองหมองพกั ตรห์ นักหนา บทโกรธ
ฟงั สี่พเ่ี ล้ียงทลู มา มิไดเ้ ชอื่ วาจาพาที
ลุกลงจากเตียงเมยี งมอง
ปดกนั เปล่าเปลา่ คนเหล่านี้ แล้วร้องตอบความตามที่
เทวัญชั้นฟ้ามาแต่ไหน จู้จ้ีพดู จาเป็นน่าชงั
ยกั ษใ์ ชใ้ หห้ ลอกดอกกระมัง
ตายแตต่ วั เจ้าเราไม่เปดิ เอออะไรพูดจาเชน่ บ้าหลัง
ไปเสียให้พ้นคนปากบอน วิ่งมานั่งอ้อยอ่ิงวิงวอน
ชงั่ เถิดแตเ่ ราจะเขา้ ซ่อน

อย่ามาคอ่ นเกาะแกะแคะไคฯ้

เม่อื นัน้ 277 ภยานกรส=ความกลัว
รอ้ งตอบไปพลันทันที
กลบั ไปเสียเถิดไม่เปิดรบั พระโฉมยงองค์ส่นั ขวัญหนี
ตายแตต่ ัวเจา้ เหล่าโยธา เซ้าซี้เปล่าเปล่าไม่เข้ายา
กลวั ยักษ์จกั จับไปเข่นฆ่า
อย่ามาพามว้ ยมอดวอดวายฯ

ฟังตรสั แคน้ ขัดเคืองหูไม่รู้หาย บทโกรธ
ต่างคนบน่ ว่านินทานาย กลัวตายจนเกินขนาดไป
จาจะไปทลู เทวญั เชิญเสดจ็ ผายผนั ใหจ้ งได้
คดิ พลางทางพากันคลาไคล กลบั ไปทูลความตามกจิ จา
บัดนพ้ี ระองคท์ รงศักดิ์ ซอ่ นตวั กลัวยกั ษเ์ ป็นหนักหนา
ข้าทูลความตามอรรถสจั จา
เชิญพระองค์ผู้ทรงฤทธิรอน ผา่ นฟา้ ไม่เช่ือวาที
ให้ประสบพบพักตรพ์ ระจักรี บทจรยังทา้ ยบาหลี
เหมอื นประทานชวี ีสืบไปฯ

เมือ่ น้ัน 278 บทโศก
สะดุ้งวับกลบั ต่ืนตกใจ
แลเห็นเปน็ รูปมาณพน้อย หน่อกษัตรยิ อ์ กสน่ั หวั่นไหว
ยักษ์แสร้งแปลงมาจะฆ่ากู แลว้ ลุกไปแหวกช่องมองดู
กรรมเอย๋ กรรมกรรมทาอย่างไร
โง่เง่าหนกั หนาน่าทบุ ตี ถือพรา้ โต้คอยขยับอยู่
คิดพลางย่างขนึ้ บนแทน่ ทอง เห็นจะอยูแ่ ลว้ กระมงั คร้งั นี้
กลวั จะไม่พน้ ภัยกมุ ภัณฑ์
น้อยใจพเี่ ลีย้ งท้งั สี่
นาหน้าอสรุ ีมากินกนั
กอดเข่าเศรา้ หมองไม่มีขวัญ
ทรงธรรม์คลานไพลเ่ ขา้ ใตเ้ ตียงฯ

เมอ่ื น้ัน หนอ่ นรินทรพ์ นิ ทองหมองศรี ภยานกรส=ความกลวั
หวาดหวั่นพรนั่ ตวั กลัวเตม็ ที ภมู จี าใจไคลคลา
แต่ขยบั ลบั ลอ่ รอร้ัง
พระพี่เล้ียงทง้ั สี่ปรีชา คอ่ ยเคล่ือนคล้อยถอยหลงั ถอยหน้า
อตุ ลดุ ฉดุ คร่าพัลวนั ฯ

ได้ฟัง 279 บทโกรธ
ตอบไปดว้ ยใจกาเริบฤทธ์ิ
เหวยเหวยกุมภณั ฑ์อันธพาล มาณพแคน้ ค่ังเคืองจิต
มาล้อมเหล่านาวีนี้ไว้ มิไดค้ ิดประหวนั่ พรน่ั ใจ
พน่ี ้องของเราล้วนเหลา่ กอ ไม่ร้จู ักพระกาลฤาไฉน
จะจบั ฟดั กัดเลน่ เชน่ ปลา ผิดชอบส่งิ ใดเร่งว่ามา
อวดกล้ามาต่อฤทธิไกร มไิ ด้ไปฆ่าพอ่ ของยกั ษา
โกฏิแสนแนน่ ไปก็ไม่ครือ
ว่าพลางชพู ร้าอาจารย์ ดงั วา่ พวกนีใ้ ม่มีมือ
พาชีมเี ดชดงั ไฟกลั ป์ ให้เลอื่ งลือช่ือไว้เปน็ ไรหรือ

ดีหรือมาดูให้รู้กนั
นึกเอาบริวารศรพระขรรค์
ก็บงั เกิดมาพลนั ทนั ใดฯ

เมื่อนัน้ พระหน่อนาถสุรยิ ์วงศ์พงศา บทโศก
ความกลัวตัวสน่ั ดังตปี ลา สวมกอดอนุชาไว้แนบกาย วีรรส=ความกลา้
นอ้ งรกั จักพรากจากพ่ี
ใครจะช่วยชวี ีพ่ชี าย อสรุ ีจะริบฉบิ หาย
วา่ พลางทางทรงโศกา เปน็ ตายจะตามเจา้ ทรามวัย
สวมสอดกอดองคพ์ ระน้องไว้
ชลนาแถวถ่งั หลง่ั ไหล
บัดนั้น พระครวญครา่ ร่าไรโศกาฯ
ผาดแผลงสาแดงเดชา
โจมจับสปั ระยทุ ธชิงชยั นายรองกองดา่ นหาญกลา้
แกว่งคทาถาโถมโรมรนั เข้าโถมถาประชิดตดิ พนั
เคล่าคลอ่ งว่องไวดังจักรผัน
เสยี งสนัน่ ท่ัวท้องโพยมมานฯ

เมือ่ น้ัน 280 ภยานกรส=ความกลวั
ตัวสน่ั ขวัญบนิ นอ้ มอินทรีย์
รอ้ งขอโทษตวั กลัวแลว้ พ่อ พระพนิ ทองมองเหน็ ยักษี
จะกินใครไม่ขัดทัดทาน โศกสี ารภาพกราบกราน
อย่าหกั คอใหส้ ้นิ สงั ขาร
ไดย้ กโทษโปรดปรานปรานีฯ

เมอ่ื นัน้ มาณพนึกแคน้ แสนบัดสี บทโกรธ
ควรจะชิงชัยกับไพรี อญั ชลุ อี สุราวา่ ไร บทชมตลาด
เปน็ ชายไมอ่ ายอดสู
พดู กนั ไม่เช่อื น่าเบื่อใจ มาไหว้กราบศตั รูกเ็ ปน็ ได้
นอ้ งนไี้ มม่ ีชวี ิตฤา นานไปจะขว้างเสียกลางคัน
อยา่ วอนวงิ จะกล้ิงลงกลางคัน
ว่าพลางทางขบั มโนมัย จึงด้านดอื้ รบส้คู ู่ขัน
ฟาดฟนั บั่นเศียรอสรุ ี จงกอดไวใ้ หม้ ั่นเถดิ ภมู ี
เข้ารุกไลส่ ปั ระยุทธย์ ักษี
ตกกลางปัถพีบรรลยั ลาญฯ

ไขพุ่มประทุมท่อธาร หอมหวานกลัว้ กลนิ่ เกสร
สคุ นธาทพิ ยป์ ระทิน่ กลิ่นขจร สนบั เพลาเชงิ งอนอาไพ
ภษู ิตพน้ื แดงแยง่ ครุฑเครือ กระหนกเฝือเด่นดวงมว่ งไหม
ฉลององคเ์ จียระบาดตาดอุไร เกราะนวมสวมใส่กระสนั ทรวง
คาดปั้นเหนง่ เปล่งเม็ดเพชรพราว เขียวขาวพวยพงุ่ รุ้งรว่ ง
ตาบทิศกดุ นั่ เดน่ ดวง ทบั ทรวงกดุ ่นั บรรจง
ทองกรพาหรุ ดั ตรสั เตรจ็ ธามรงค์พ้ืนเพชรงามระหง
แล้วสอดสวมมงกุฎภชุ งค์ หัตถท์ รงมหาคทาธารฯ

เมือ่ น้นั 281 บทโศก
มงุ่ เขมน้ เห็นยักษ์หนักมา
สวมสอดกอดนอ้ งแล้วร้องไห้ พระพินทองสรุ ยิ ว์ งศ์พงศา
จะผนั แปรแก้ไขฉันใดดี วิญญาไม่เป็นสมประดี
ยักษใ์ หญ่มาแล้วนะแก้วพ่ี
พน่ี ขี้ ดั สนพน้ ปัญญาฯ

เมอ่ื นน้ั พระยายักษ์โกรธาบา้ บิน่ บทโกรธ
น้อยฤาค่อนวา่ เป็นราคิน เลน่ ล้ินล่อยักษ์ออกศักดา
เอง็ ฤาคนดมี ฝี ีมือ ดา้ นดือ้ เหมิ ฮึกศกึ อาสา
จะเค้ยี วเล่นเชน่ หมปู ปู ลา
รปู ร่างจิว๋ หลิวเท่านิว้ กอ้ ย จงเรง่ มารบส้ดู ูดี
เหวยเหวยอามาตยม์ นตรี จะมาพลอยเปน็ ภกั ษ์ยักษี
เรง่ จบั อา้ ยไพรมี ัดมาฯ

เมือ่ น้ัน พระยายักษ์โกรธเหลือจนเหง่ือไหล บทโกรธ
เห็นพวกพลกมุ ภัณฑน์ ้นั บรรลัย ผาดแผลงฤทธไิ กรเป็นโกลา
โลดโผนโจนจบั สปั ระยุทธ์ ดว้ ยกาลงั ฤทธิรุทรแกล้วกล้า
ล่นั เล่ือนสะเทือนพสุธา เงอื้ ง่าตะบองจ้องตีฯ

เมือ่ นั้น มาณพหลบเล่ียงเบ่ยี งหนี วรี รส=ความกลา้ หาญ
ผดั ผันหนั ล่อรอรี ต่อตปี ระจญประจัญบาน
แกว่งศรรอนรนั ฟนั ฟาด ด้วยอานาจเดชากลา้ หาญ
ตดั กรซา้ ยขวาพญามาร ตกพ้นื สธุ าธารทนั ใดฯ

บัดนั้น 282 บทโกรธ
เผน่ ผกหกหันผันอินทรีย์
หันเหียนเวียนวนคารนรอ้ ง อาชากลา้ หาญชาญชัยศรี
หางฟัดปากกดั กุมภณั ฑ์ ชกกัดอสรุ ีพลั วัน

เมื่อน้ัน เคล่าคล่องเร็วแรงแขง็ ขนั
จงึ ชวนสองธิดานารี เสียงสะเทอื นเล่อื นลนั่ เป็นโกลาฯ
ต่างจุดธปู เทียนชวาลา
แซเ่ สยี งโศกาอาลยั โฉมยงองคพ์ ระมเหสี บทโศก
เสนสี าวสรรกานัลใน
ถวายเพลงิ อสุราแล้วร่าไห้
ท่ัวในบรเิ วณเมรทุ องฯ

เมือ่ นน้ั พระบตุ รีพนี่ ้องเสน่หา บทโศก
ต่างองคท์ รงโศกโศกา กราบกบั บาทาชนนี
คร้ันจะถว่ งหน่วงหนักชักช้า กค็ ิดเกรงอาญาพระโฉมศรี
แข็งขนื ฝืนใจจรลี มทิ ันได้พาทปี ระการใดฯ

เมอื่ นนั้ นางแกว้ ปรดี ิเ์ ปรมเกษมศรี บทชมโฉม
จึงถอดรปู เสียพลนั ทันที เลยจาแลงอนิ ทรยี ์ทนั ใดฯ
กลายเป็นมาณพแน่งนอ้ ย ทรงสรอ้ ยโสภาจะหาไหน
ชวนสองพระธดิ ายาใจ ข้ึนเรือน้อยลอยไปยังพาราฯ

เมือ่ น้ัน 283 บทตัดพ้อ
สองนางต่างทรงโศกาลยั
ปลกู เรือนต้องตามใจผอู้ ยู่ มาณพนบน้ิวสนองไข
คนื ถวายทรงธรรม์พันปี ไมส่ มคั รรักใคร่น้องนี้
สุดร้ทู ีจ่ ะโลมโฉมศรี
นอ้ งน้จี ะลาไปอารญั ฯ

ฟงั เอยฟังน้องรัก ทรงศักดส์ิ ารวลสรวลสนั ต์ บทเกย้ี ว
จึงตรัสวา่ หนมุ่ สาวคราวกนั ไมผ่ ูกพันพดู จาว่าวอน
เช่นน้ีจะมที ไ่ี หนได้ ไมเ่ อาใจนารีฟงั พี่สอน
เม่อื ไม่รกั จักสง่ องคบ์ งั อร ขวัญออ่ นจะรักส่ิงอันใด
จงเลือกตามประสงค์จงจิต เว้นแต่ดวงชวี ติ ปลิดไม่ได้
นอกนั้นไมข่ ัดตัดอาลยั จะตามใจน้องแก้วแววตาฯ

เมอ่ื นั้น หน่อนรนิ ทรพ์ นิ ทองผอ่ งศรี บทเกี้ยว
ยิม้ พลางทางตอบวาที พ่นี ี้รกั เจา้ เท่าชวี า
จะชวนนอ้ งไปครองพระนิเวศ
คณุ เจ้าเท่าพ้ืนแผ่นพสธุ า ได้ต่างเนตรพ่ชี ายทงั้ ซ้ายขวา
จะรกั รว่ มชีวาจนวันตายฯ

ฟงั บญั ชา 284 บทเก้ียว
ซงึ่ รกั น้องปองเลีย้ งเคียงกาย
กลัวแต่นานไปจะไมร่ ัก วนั ทาทลู ไปดังใจหมาย
ว่ารักดงั ชีวิตจิตจง คงสมหมายสักวันม่ันคง
เชญิ เสด็จภวู ไนยไปกอ่ น ด้วยตา่ ศกั ดิ์เหมือนกาฝ่าฝงู หงส์
ครงั้ นีจ้ าใจครรไลลา ข้อน้ีอยา่ หลงลมื สัญญา
วา่ พลางทางกม้ กราบกราน แล้วน้องรกั จักจรไปหา
ลงจากแท่นรตั น์รูจี
ผ่านฟ้าจงอยูส่ วัสดี
แทบเบือ้ งบทมาลย์พระโฉมศรี

จรลีมายงั สัดจองฯ

บัดนั้น นางแกว้ ตอบมาหาชา้ ไม่ บทชมโฉม
รูปร่างชา่ งงามทรามวยั กลวั จะหามาไม่เหมือนเรา
พอ่ มนั ไมร่ ดู้ ูแตล่ กู จะบอกให้ไม่ถูกเสียแล้วเจ้า
กลวั ไปจะไมเ่ หมือนเชน่ เรา คนอย่างหน้าเจ้าอยา่ เจรจา
พูดพลางลดเลยี้ วเที่ยวเล่น โลดเต้นอ้ืออึงประหนึ่งบ้า
ทง้ิ ลูกจนค่าไมน่ าพา
วงิ่ ไปวิ่งมาเป็นสงิ คลีฯ

เม่อื นัน้ 285 บทโกรธ
ทงั้ นางนนั ทานารี
แลเห็นนางแกว้ สัปดน ทา้ วมงคลราชเรอื งศรี
กรงุ กษัตริยจ์ ึงมีบัญชา จติ ใจไมม่ ีปรีดา
อีแก้วสปั ดนคนจังไร
คิดว่าล้มตายวายชีวี ร้อนรนฤทยั หนักหนา
เอาลกู ของใครท่ีไหนมา ตรองตรึกปรึกษานางเทวี
ตรสั พลางทางดูพระกมุ าร สญู กายหายไปจากกรุงศรี
สององค์ทรงพิจารณา บดั น้กี ลบั มานา่ ราคาญ
กมุ ารนีล้ กู เต้าเหล่าใคร
ตอ่ อีอปั ลักษณ์พกั ตร์อาชา โสภารูปทรงสงสถาน
รูปร่างจริตจงึ ผิดกัน เทวัญบนั ดาลดลใจ
ให้มีจติ เมตตารักใคร่
เมอ่ื นนั้ จงึ เฉดิ ฉันวิไลลาวณั ย์
รปู นนั้ ชัว่ ช้านา่ ชัง จะขโมยเขามาเป็นแมน่ ม่ัน
คดิ มากน็ ่าใครส่ งสาร มิใช่ลกู ของมันเปน็ แน่ใจฯ
เกลยี ดอีแพศยากาลี
ตรสั พลางลบู ไล้ไปมา กรุงกษัตริยต์ รัสไปดังใจหวงั ท้าวเทวราชกบั พระนางนนั ทาทรงเอน็ ดู
เรียกเหล่าสาวสรรกานัลใน ใครบ้างรกั ษาชา่ งพาที ลูกของนางแก้วหนา้ ม้า
แตก่ มุ ารแนง่ นอ้ ยมศี รี
จะมาเฝ้าเซา้ ซี้สบื ไป
สองกษัตรยิ ์เมตตารักใคร่
มาผูกเปลเห่ใหไ้ สยาฯ

โอ้วา่ เจ้าดวงนัยน์เนตร 286 บทโศก
เหน็ แต่พกั ตรพ์ ่นี ้องสองรา
เจา้ พลัดพรากจากไปไกลทรวง บิตเุ รศชวี งั สงั ขาร์
ใครจะสงั สการมารดร คอ่ ยสว่างวญิ ญาอาวรณ์
รา่ พลางทางทรงโศกา ดังเดด็ ดวงชีวงั สังหรณ์
สวมสอดกอดสองธดิ าไว้ ทกุ ขร์ ้อนขุกเข็ญจะเห็นใคร
ประหนงึ่ วา่ นงลกั ษณจ์ ะตักษัย
ทรามวัยโศกศัลย์พันทวีฯ

โอ้วา่ อนิจจาพระแม่เจ้า พระบาทเคยปกเกล้ากระหม่อมฉัน บทโศก
เลยี้ งลูกทงั้ สองครองกัน เกษมสขุ ทกุ วันเวลา
จนเตบิ ใหญ่มาไดถ้ งึ เพียงนี้
จะจากไปไกลบาทมลุ ิกา ไมโ่ บยตแี สนรกั หนักหนา
โอ้นับปจี ะมแี ตค่ วามทุกข์ ประหน่งึ เหยยี่ วเฉ่ยี วควา้ พาจร
ใครจะอภบิ าลเหมือนมารดร
รา่ พลางทางทรงโศกา ไปไกลถ่นิ สน้ิ สขุ สโมสร
สองกรข้อนทรวงรุมรนั ทุกขร์ ้อนยคุ เข็ญไมเ่ หน็ กัน
เพียงดับดวงชีวาอาสัญ
แจม่ จันทรไ์ ม่เป็นสมประดีฯ

เมอ่ื นน้ั 287 บทโศก
สวมสอดกอดองค์พระกุมาร
โอว้ ่านจิ จาพระลูกแก้ว สองพระองคท์ รงโศกสงสาร
ซึ่งปลดปลอดรอดมาครานี้ ป้มิ ปานจะส้ินสมประดี
ดดู ยู๋ ักษาอาธรรม์ บุญแลว้ เนื้อเยน็ ไม่เป็นผี
คณุ ของมาณพลบแดนไตร จะจาเรญิ สวสั ดสี บื ไป
ร่าพลางตา่ งองค์ทรงโศกา
กอดลกู ประทบั กับสกนธ์ ดุดันหนักหนาอ้ายหนา้ ไพร่
ชว่ ยลกู ข้าไว้จึงคงชนม์
ชลนาพร่งั พรายดงั สายฝน
โศกาบ้าบน่ คะนงึ ไปฯ

บัดสี อะไรนีค่ ่อนว่านึกน่าหวั บทโกรธ
ทาเขามีทอ้ งรอ้ งออกตวั เหน็ รปู ชั่วไม่รบั กลบั กลาย
เธอเป็นผัวข้าฤาหาไม่ ไดร้ ักใคร่ผกู พนั มน่ั หมาย
ข้านมี้ ไิ ด้คบช้สู ู่ชาย จะเฆย่ี นให้หลังลายด้วยอนั ใดฯ

เม่ือน้นั พระโฉมเฉิดเลศิ ฟ้าราศี บทชมโฉม
ครน้ั คา่ ย่าปฐมราตรี บรรทมในที่ศรีไสยา
คดิ คะนึงถงึ องคโ์ อรส ทรงยศย่งิ พะวงั กังขา
ลูกอีอัปลกั ษณ์พักตรอ์ าชา ฤาจะเปน็ บุตรานงคราญ
เนตรขนงวงพักตรผ์ ิวพรรณ ไม่คลาดเคล่ือนเหมือนกันทั้งสัณฐาน
ไฉนหนอจะแจง้ แหง่ อาการ ภบู าลตรกึ พลางทางถอนใจฯ

เม่อื น้ัน 288 บทโกรธ
ครงั้ นย้ี กไว้ยังไมว่ า่
ขนื กลวั อีแกว้ แล้วไม่ฟัง พระพินทองข้องขดั สหสั สา
เหมเ่ หมอ่ หี น้าพาชี เบื้องหนา้ ถ้าเปน็ เหมือนเช่นนี้
ไสหวั ออกไปอย่าให้อยู่
ชดช้อยลอยพักตรช์ ักลูกคาง จะดดุ นั กนั บา้ งใหป้ น่ ปี้
ลกู เต้าอย่าเอามาไว้น่ี มาไยในน้ีใชท่ ีท่ าง
ขึน้ มาจะฆ่าใหว้ างวาย
ส่รู หู้ นา้ เป็นเทีย่ วเล่นหาง
แอบอ้างอวดตวั ไมก่ ลวั ตาย

อัปรีย์เบ่ือหูไมร่ ู้หาย
ใหห้ าคผู่ ้ชู ายใหช้ อบใจฯ

เม่อื นน้ั หน่อกษัตรยิ ์เคืองขนุ่ หนุ หนั บทโกรธ
ช้นี ิ้วกร้ิวกราดตวาดพลัน เช้ือวงศ์พงศ์พันธ์ุกฤู าไร
จองหองพองหัวอีตัวเอก
ตั้งตวั เป็นนายไม่อายใจ โหยกเหยกพูดจาเหมอื นบา้ ใบ้
ลกู เมยี ของกูรู้ฤาไม่ ลว่ งใชค้ นเล่นเช่นเชลย
ใชไ้ ดบ้ ่อยบ่อยหน่อยจะเคย ขไู่ ด้ขู่เอาแม่เจา้ เอย๋
ลูกมึงอย่าไวเ้ อาไปเสยี ลามเลยใชเ้ ลน่ ไมเ่ ว้นวนั
วางเสียสาวนอ้ ยสรอ้ ยสวุ รรณ ใชเ้ มียกเู ล่นไม่เห็นขนั
ส่งให้แม่มันคืนไปฯ

บัดนั้น 289 บทตัดพ้อ
นงั่ ลงตรงพักตรภ์ วู ไนย บทตัดพ้อ
รบั หนา้ ว่าเมียจะเสยี ยศ นางแก้วย้ิมน้อยย้มิ ใหญ่
แตเ่ ลอื ดเน้ือของเธอเออชอบกล ทลู วา่ ข้าไซรเ้ ปน็ คนจน
เพยี งเอ๋ยผสี างเทวดา ไมง่ ามงดเทยี มเขาจงึ เฝา้ บ่น
ให้เนอื้ หนังดังทองยองใย ใช้คนก็ว่าน่าเจ็บใจ
ถึงแมน้ วา่ จะวอนงอนง้อ ชว่ ยชบุ อีหน้ามา้ ขึ้นเสยี ใหม่
น่งั ไหนจะคอยลอยหน้าตา จะเล่นตวั เสยี ให้เตม็ ประดา
หนอ่ ยหนึง่ จะไพล่เข้าไกล่เกล่ีย จริงจริงไม่ขอเสนหา
ลูกถ่อยลอยฟ้าบดิ ามี ไมแ่ ตง่ ขนั หมากมาไม่ไยดี
ว่าพลางทางแกล้งเลียนลอ้ วา่ เนื้อเย็นเป็นเมยี ของพ่ี
จะสน้ิ เคราะห์สักวันม่ันใจ อปั รียจ์ ะสาบสูญไป
ส่ายพกั ตรย์ ักคอตามวิสยั
บัดนั้น ชุบตวั เสียใหม่ดังว่ามาฯ
แลว้ กราบทูลไปพลันมทิ นั ช้า
ข้าเปน็ เมยี หลวงมาลว่ งดา่ นางแกว้ ยิม้ ละไมในหน้า
ถือทา้ ยย้ายหวั ตวั อาธรรม์ อนจิ จารักเมยี ไม่เหมือนกัน
ชะนางคนโปรดเป็นโสดสบ สอนให้เมยี วา่ ทุกสิ่งสรร
พระสามีโกรธาตาแดง
ไมข่ ึน้ หนา้ ด่าทอพ้อตัด ดุดนั ด่าทอให้พอแรง
น่ังบบี นา้ ตาช้าอยู่ไย ทรดุ ซบแอบองค์ทรงกนั แสง

ฟุบแฝงโศกาอย่วู ่าไร
คาดหมดั เขา้ มาไม่ช้าได้

ไวไวมาสู้ไดด้ ูดีฯ

เม่อื นน้ั 290 บทโกรธ
ดูดู๋พนี่ ้องสองสดุ า
แม้นไม่ด่ามนั วนั น้ี พระพนิ ทองข้องขัดตรัสวา่
ด้ือดึงหนักหนาพาเราอาย กลวั อีหนา้ ม้ากว่าเจา้ นาย

จะถงึ ที่เราริบฉิบหาย
กลวั ตายเร่งด่าใหส้ าใจฯ

เมอ่ื นั้น พระพินทองมองเห็นพระโฉมศรี บทโศก
แมน่ แท้อนงค์องคม์ ณี ภมู รี นั ทดสลดใจ
ขนงเนตรเกศกรอ่อนช้อย
ชา่ งยอกย้อนซ่อนกลเปน็ พ้นไป แน่งน้อยงามขายังจาได้
คร้ังน้ีถงึ ทจี่ ะงอนง้อ ทาให้ด่าทอพอการ
ชลนยั น์ไหลหลอ่ ดังท่อธาร
พระครวญพลางทางนึกตรึกตรา จะตดั พ้อผวั นกั หักหาญ
คดิ พลางทางองค์พระทรงชยั คิดสงสารลูกน้อยกลอยใจ
จะเผารปู หน้ามา้ เสียให้ได้

ฉวยได้รปู รีบจรจรลั ฯ

เม่ือนั้น โฉมยงหลงเปรมเกษมสนั ต์ รูปหนา้ หนา้ มาถูกเผาไฟ
เหลยี วสบพบพกั ตร์พระทรงธรรม์ พารูปนางน้นั ออกไป
ยังสุดแสนเสยี ดายไมว่ ายรกั
สองนางต่างรดั กระหวัดไว้ พลกิ ผลักสองราไม่ปราศรยั
ตรงเขา้ อุตลดุ ฉดุ ชงิ ทรามวยั ว่ิงผลุนหมุนมา
ท้ิงเข้าเพลงิ พลนั มิทันชา้ พระวางว่ิงหนนี างไปขา้ งหน้า
รปู นางหน้าม้ากส็ ูญไปฯ

เม่อื น้นั 291 บทโกรธ
จะโลดโผนโจนเข้ากองไฟ บทโกรธ
ตา่ งองคอ์ ุตลุดฉุดครา่ นางมณโี กรธาน้าตาไหล
พระโฉมยงกบั องคน์ างมณี พระรวบรดั รับไว้ทันที
สองนางต่างพากันหลีกหนี
เมื่อนน้ั ปล้าปลุกคลุกคลีพัลวนั ฯ
ผนิ หนา้ ว่ากบั พระทรงธรรม์
เหตุเห็นเปน็ เจา้ ชาวบรุ ี นางมณีเคอื งข่นุ หุนหัน
ฉกลักรูปเขามาเผาไฟ มาทาข่มเหงกันด้วยอันใด
เมอ่ื น้นั
รปู นไี้ ม่มีอัธยา ข้านจ้ี ะทาอะไรได้
แค้นนกั จึงลักมาจนได้ เหตผุ ลกลใดจงบอกมาฯ
จับได้ไม่โกรธปรับโทษทัณฑ์ พระพนิ ทองยิ้มพลางทางว่า
ปดิ บงั เมียข้าไวใ้ นน้ัน

เผาให้สาสมท่คี มสัน
เผาเสยี อย่างน้นั สนุกใจฯ

น้องแกว้ ผิดแลว้ อย่าถอื โทษา บทเกี้ยว
พน่ี ี้โง่เง่าเยาว์ปัญญา ชวั่ ช้าทกุ สิง่ จริงจงั
พึง่ ประจักษ์แจ้งใจไดเ้ ห็น แตน่ ไ้ี ปไมเ่ ปน็ เชน่ แต่หลงั
อย่าเง้างอนค้อนตงิ ชงิ ชัง จงปรานพี ี่บา้ งเถดิ ดวงใจ
ตรัสพลางทางโอบอุ้มกมุ กร จะชาเลอื งเคืองค้อนไปถึงไหน
พี่ขอเชิญโฉมงามทรามวยั ไปเนาในปรางค์ศรีใหป้ รีดาฯ

เมอ่ื น้ัน 292 บทตดั พ้อ
กยุ๋ เก้อละเมอเจรจา
ตัวข้ากาดาต่าศักด์ิ นางมณียิ้มพลางทางว่า
แต่รว่ มวังยังแค้นแสนอาย นกึ มานา่ อปั ยศอดอาย
จะชวนให้ไปอยูเ่ ป็นค่เู คลา้ ไม่ควรเคียงเรียงพักตร์พระโฉมฉาย
ว่าพลางสะบัดปดั มือ หญงิ ชายชาววงั จะเลอ่ื งลอื
ลูกรักจักทรงโศกี ไม่กลวั เขาหัวเราะเยาะเล่นหรอื
ลูกทางกลางปา่ พนาลัย แย่งย้ือฉดุ ครา่ ไว้ว่าไร
ว่าพลางค้อนควักผลกั กัด ด้วยบดิ าหามเี หมือนเขาไม่
คนื เข้าห้องในไสยา เลี้ยงไวท้ ุบเล่นเช่นปลา
เบือนสะบัดสะเทนิ้ เมินหน้า
แกลง้ ปดิ ทวาราฉับพลันฯ

เมอื่ นั้น พระพนิ ทองวอ่ งไวใจหาญ บทเกี้ยว
ต้องหยิกตีป้ีปน่ สู้ทนทาน แล้วตามองคน์ งคราญเข้ามา
ลงน่งั แนบแอบอิงพงิ พาด เพราะความแสนพิศวาสหนกั หนา
โฉมเฉดิ เลิศล้ากัลยา
จากเจา้ เศรา้ ทรวงเปน็ หว่ งหนกั อนิจจาขดั เคอื งพ่ีเร่ืองไร
พง่ึ พบแกว้ แววตายาใจ จนเผือดพักตร์ตรมตรอมผอมไผ่
จงคดิ ถงึ ความหลังครั้งน้ัน ประหนง่ึ ได้ดอกฟา้ มณฑาทอง
ตรสั พลางเชยช้อนกรตระกอง
อย่าดดุ นั ขวยเขนิ เมินหมอง
นวลละอองจงได้เมตตาฯ

บดั สี 293 บทโกรธ
ไมเ่ คยคูร่ ้จู ักพักตรา
ชาตอิ ีหน้าม้าตาจระเข้ ชา่ งพาทีง่ายง่ายไม่อายหน้า
ฟงุ้ เฟ่ืองเล่ืองลือออกอื้อองึ พระอยา่ มาโลมเลา้ เคล้าคลงึ
ความหลังอย่างไรไมป่ ระจักษ์ เสเพลไมเ่ ย่ยี มขนึ้ เทยี มถึง
ทราบแตถ่ งึ วังคร้ังน้ี
บัญชาว่าแมน้ จะมว้ ยมิด กมู ึงทั้งเมืองเครื่องอปั รีย์
ถงึ จะชุบตัวใหมว่ ิไลวรรณ พระอยา่ พักเกล่ยี ไกลใ่ ส่สี
ชาววังทัง้ สน้ิ ได้ยินทั่ว พนั ปีกริว้ โกรธคุมโทษทณั ฑ์
มิทนั ล่วงเวลาราตรี ไม่ขอคดิ ปลักปลอมกับหม่อมฉนั
เขฬะพระถ่มลงจมดิน ทรงธรรม์ก็ไมอ่ ยากไยดี
เชญิ เสด็จผ่านฟา้ คลาไคล เกลยี ดกลวั อับอายจนหนา่ ยหนี

มาเป็นเช่นน้ีอนาถใจ
จะกลับคนื กลนื กินกระไรได้

คนจนจะไดไ้ สยาฯ

น้ากหุ ลาบอาบอบตรลบฟงุ้ ทรงสุคนธ์ปนปรุงกฤษณา บทชมตลาด
ทรงภษู ติ เยียรบบั จับตา สะพักผ้าตาดทองรองเรอื ง
ทรงสร้อยนวมสวมสงั วาลรัด พระพักตร์ผัดหนุ่มเนอ้ื เรื่อเหลือง
สวมกาไลลงยาวราเรอื ง ธามรงคค์ ่าเมืองเรืองรอง
ทรงรัดเกล้าวาวแววแก้วกดุ ่นั ห้อยสวุ รรณมาลไี ม่มีหมอง
พระพี่เลีย้ งเคยี งข้างคอยประคอง เยือ้ งย่องลงจากเภตราฯ

294

ตวั ละคร
ตัวละครหลัก

แกว้ หนา้ ม้า แก้วมณี พระปิ่นทอง ทา้ วภูวดล พระนางนนั ทา พระฤาษี

ตวั ละครรอง

- ยกั ษ์ประกายกรด
- ยักษ์พาละราช
- นางทัศมาลี
- สร้อยสุวรรณ จันทร
- ปิ่นแก้ว

วเิ ครำะห์ตัวละคร

1. แก้วหนา้ ม้า
ภมู ิหลงั

เปน็ หญงิ สาวชาวบานเกิดมามหี นา้ ตาเหมือนมา้

ลกั ษณะทางกายภาพ

แก้วหน้ามา้ มีความสามารถในการศกึ สงคราม และมีเรือเหาะ กบั อโี ต้วเิ ศษคู่กาย

ลกั ษณะทางจติ วิทยา
เป็นสตรีปญั ญาไว มไี หวพริบ ฉลาดในการแก้ปญั หา รักสามีช่วยให้พ้นจากอนั ตรายทุกคร้งั

295

2. แกว้ มณี
ภูมหิ ลงั
เปน็ นางแก้วหนา้ ม้าทีห่ นา้ ตาอัปลกั ษณ์
ลกั ษณะทางกายภาพ
เป็นผหู้ ญงิ ทสี่ วยงามมาก สามารถสวมหัวมา้ หรอื ถอดหัวม้าได้
ลักษณะทางจติ วิทยา
เป็นคนจติ ใจดี และรักสามีมาก

3. พระปนิ่ ทอง
ภูมิหลงั
เปน็ โอรสพระมหากษตั รยิ ์
ลกั ษณะทางกายภาพ
พระเปน็ ทองเป็นคนทีร่ ูปงามหล่อสมกบั เปน็ โอรสยศทรงธรรม์
ลักษณะทางจติ วิทยา
เป็นคนเอาแตต่ วั เอง เจา้ เลห่ ์ หลายเมีย แต่กร็ กั นางแกว้ มณีทส่ี ดุ

4. ท้าวภวู ดล
ภมู ิหลงั
เป็นพระมหากษัตริย์ครองเมอื งกรงุ มิถิลา
ลักษณะทางกายภาพ
เป็นคนท่ีหนา้ ตาโหดเหยี้ ม
ลักษณะทางจิตวทิ ยา
เปน็ คนรกั ลกู มากชว่ ยเหลือลกู ทุกอย่าง และเป็นผู้ชายทีเ่ ชอ่ื ฟังเมยี ยอมเมียทุกอยา่ ง

296

5. พระนางนันทา
ภูมิหลัง
เป็นอคั เรศชายาของท้าวภวู ดลกษัตรยิ ผ์ ู้ครองเมืองกรุงมิถิลา
ลักษณะทางกายภาพ
พระนางนันทาเปน็ คนท่ีมหี นา้ ตางดงามและจติ ใจดี
ลกั ษณะทางจติ วทิ ยา
มจี ิตใจดี มีเมตตา ชอบชว่ ยเหลือผู้อ่นื โอบอ้อมอารี และเป็นทเ่ี กรงใจขอสามี

6. ฤาษี
ภูมิหลัง
เปน็ ฤาษจี าศลี อยู่ในป่า
ลักษณะทางกายภาพ
เปน็ คนท่ีมีพลังวเิ ศษและของวเิ ศษมากมาย
ลกั ษณะทางจิตวทิ ยา
พระฤษที ่ีคอยให้ความชว่ ยเหลอื นางแก้วหน้ามา้ ชอบเสกของวิเศษ เช่นเรอื เหาะ อโี ต้วเิ ศษ