สัญลักษณ์ดอกบัวในจิตรกรรมล้านนา

สว่ นในงานประตมิ ากรรมนน้ั สญั ลกั ษณด์ อกปรากฏอยใู่ นองคป์ ระกอบสว่ นตา่ ง ๆ ของ
พระพทุ ธรปู ไดแ้ ก่ พระรศั มรี ปู ดอกบวั ตมู ฐานบวั ควำ่ บวั หงาย ประตมิ ากรรมปนู ปน้ั รปู เทวดา
ประทบั ยนื บนฐานบวั ประตมิ ากรรมไมแ้ กะสลกั ลายหมอ้ นำ้ ปรู ณฆฏะ มชี อ่ ดอกบวั ผดุ ขน้ึ มาจาก
ปากหม้อจ�ำนวนมาก ส่วนในงานจิตรกรรมล้านนาก็พบสัญลักษณ์ดอกบัวปรากฏอยู่เสมอ เช่น
จิตรกรรมสมดุ ภาพไตรภูมิฉบบั อกั ษรธรรมลา้ นนา จติ รกรรมฝาผนงั จติ รกรรมลายดาวเพดาน
จติ รกรรมลายคำ� และพระบฏ เปน็ ตน้

สัญลกั ษณ์ดอกบวั ในจิตรกรรมลา้ นนา

สัญลักษณ์ดอกบัวที่ปรากฏอยู่ในงานจิตรกรรมล้านนามักมีความหมายเก่ียวข้องกับ
พระพทุ ธเจา้ โดยถกู นำ� มาใชก้ บั รปู ทรงของพระพทุ ธเจา้ อยเู่ สมอ ยกตวั อยา่ งเชน่ ภาพฐานบวั ควำ่
บวั หงายทร่ี องรบั พระวรกายของพระพทุ ธองคใ์ นอริ ยิ าบทตา่ ง ๆ ภาพประภามณฑลทลี่ อ้ มรอบพระเศยี ร
และประภาวลที ลี่ อ้ มรอบพระวรกายของพระพทุ ธเจา้ อนั เปน็ สญั ลกั ษณข์ องพระฉพั พรรณรงั สกี ม็ ี
ลกั ษณะเปน็ รปู ทรงดอกบวั ตมู ซอ้ นกนั เปน็ ชนั้ ๆ และภาพการสกั การบชู าพระพทุ ธเจา้ หรอื พระสถปู เจดยี ์
ดว้ ยดอกบวั เปน็ ตน้ นอกจากน้ี สญั ลกั ษณด์ อกบวั ยงั ปรากฏในจติ รกรรมลา้ นนาดว้ ยรปู แบบทาง
ศลิ ปกรรมอนั หลากหลาย ไดแ้ ก่ จติ รกรรมสมดุ ภาพไตรภมู ฉิ บบั อกั ษรธรรมลา้ นนา แสดงรปู กอบวั
ในสระอโนดาต ซ่ึงเป็นศูนย์กลางของป่าหิมพานต์ แสดงรูปสตรีถือดอกบัวเพ่ือการสักการบูชา
พระโพธสิ ตั วท์ เ่ี สดจ็ มาอบุ ตั บิ นโลกมนษุ ย์ สญั ลกั ษณด์ อกบวั แสดงกลบททวี่ า่ ดว้ ยบทสวดภาวนาระลกึ ถงึ
คณุ พระรตั นตรยั สญั ลกั ษณด์ อกบวั แสดงยนั ตค์ าถา สญั ลกั ษณด์ อกบวั แสดงแผนผงั จกั รราศี และ
กลมุ่ ดาวนกั ษตั ร และสญั ลกั ษณด์ อกบวั แสดงแผนผงั : สตั ตมหาสถานและโสฬสมหานคร
สญั ลกั ษณด์ อกบวั ยงั พบปรากฏอยใู่ นพระบฏศลิ ปะลา้ นนา จำ� นวน ๒ ชน้ิ ทพ่ี บในอำ� เภอ
ฮอด จงั หวดั เชยี งใหม่ ไดแ้ ก่ พระบฏจากกรเุ จดยี ์ วดั ดอกเงนิ เขยี นภาพพระพทุ ธเจา้ เสรจ็ ลงจาก
สวรรคช์ น้ั ดาวดงึ ส์ โดยมดี อกบวั บานรองรบั ฝา่ พระบาททงั้ สองขา้ ง และพระบฏ วดั เจดยี ส์ งู เขยี นภาพ
พระพทุ ธเจา้ ในอริ ยิ าบทยนื บรเิ วณฝา่ พระบาททงั้ ๒ ขา้ งมดี อกบวั บานรองรบั อยู่นอกจากนนั้ พนื้ ภาพ
ดา้ นหลงั พระพทุ ธองคม์ ลี วดลายดอกไมร้ ว่ ง ซงึ่ ประกอบดว้ ยดอกบวั และดอกไมส้ วรรคห์ ลากหลายชนดิ
นอกจากพระบฏทส่ี รา้ งดว้ ยผา้ แลว้ ยงั พบพระบฏทส่ี รา้ งดว้ ยไม้ ทวี่ ดั พระธาตลุ ำ� ปางหลวง อำ� เภอ
เกาะคา จงั หวดั ลำ� ปาง เปน็ งานจติ รกรรมเทคนคิ ลายคำ� บนไมล้ งรกั สดี ำ� พน้ื ทสี่ ว่ นใหญข่ องแผน่ ไม้
แสดงภาพพระอดตี พทุ ธเจา้ สว่ นดา้ นลา่ งเปน็ ภาพสระบวั แสดงสญั ลกั ษณด์ อกบวั ๔ เหลา่

249

สัญลักษณ์ดอกบัวในงานศิลปะลายค�ำล้านนาปรากฏอยู่รูปทรงหม้อน้ำปูรณฆฏะ ซ่ึงมี
ตน้ กำ� เนดิ มาจากศลิ ปะอนิ เดยี นยิ มทำ� เปน็ ลวดลายหมอ้ นำ้� รปู ทรงคลา้ ยแจกนั มดี อกบวั กา้ น และใบ
ผดุ ขน้ึ มาจากปากหมอ้ แลว้ ลดหลน่ั กนั เปน็ พมุ่ งดงาม สะทอ้ นความหมายถงึ การกระทำ� ใหส้ มบรู ณ์
ตามหลกั ธรรมในพทุ ธศาสนา ความอดุ มสมบรู ณ์ ความเจรญิ งอกงาม และความรม่ เยน็ ตวั อยา่ งลายคำ�
รปู หมอ้ นำ้ ปรู ณฆฏะทพ่ี บในพทุ ธสถานลา้ นนา เชน่ ลายคำ� บนแผงไมค้ อสอง ภายในวหิ ารจามเทวี
วดั ปงยางคก อำ� เภอหา้ งฉตั ร ลายคำ� บนผนงั ดา้ นหลงั พระพทุ ธรปู ประธานภายในวหิ ารนำ้ แตม้ และ
ลายคำ� บนฝาไมด้ า้ นหนา้ วหิ ารพระพทุ ธ วดั พระธาตลุ ำ� ปางหลวง อำ� เภอเกาะคา จงั หวดั ลำ� ปาง เปน็ ตน้
สญั ลกั ษณด์ อกบวั ในลวดลายดาวเพดาน จดั เปน็ องคป์ ระกอบสถาปตั ยกรรมไทยรปู แบบ
หนงึ่ ซงึ่ มลี กั ษณะเปน็ ลายทป่ี ระดษิ ฐข์ นึ้ สำ� หรบั ประดบั บนเพดานโบสถ์ วหิ าร และอาคารศาสนสถาน
ตา่ ง ๆ ในลา้ นนา เชน่ ลายดาวเพดานวหิ ารวดั ตน้ เกวน๋ อำ� เภอหางดง จงั หวดั เชยี งใหม่ ลายดาวเพดาน
วหิ ารวดั บา้ นกอ่ อำ� ภอวงั เหนอื จงั หวดั ลำ� ปาง เปน็ ตน้ โดยนยิ มทำ� เปน็ รปู ทรงดอกบวั มกี ารจดั วางกลบี บวั
ซอ้ นสลับกันหลากหลายรูปแบบ โดยมีชื่อเรียกตามลักษณะท่ีแตกต่างกัน อาทิ ดาวจงกล ดาว
รังแตน ดาวตดุ๊ ตู่ ดาวราย ดาวกลบี บวั และดาวดอกจอก

สญั ลักษณด์ อกบวั กับแนวคดิ ในงานจิตรกรรมลา้ นนา

สัญลักษณ์ดอกบัวยังมีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกับแนวคิดเชิงสัญลักษณ์ต่าง ๆ ในงาน
จติ รกรรมลา้ นนา ไดแ้ ก่ แนวคดิ คตไิ ตรภมู แิ ละจกั รวาลวทิ ยาในพทุ ธศาสนา ซง่ึ หมายถงึ ปรมิ ณฑล
แหง่ ภพภมู ทิ งั้ ๓ หรอื ไตรภมู ิ ประกอบดว้ ย กามภมู ิ รปู ภมู ิ อรปู ภมู ิ ซง่ึ เปน็ การแสดงใหเ้ หน็ ถงึ สถานะชวี ติ
ของสรรพสัตว์ในโลกและจักรวาล ตามความเชื่อของชาวพุทธ ท้ังนี้ การที่จะไปเกิดในภพภูมิใด
จะขน้ึ อยกู่ บั ผลของกรรมดแี ละกรรมชวั่ ของตนเทา่ นนั้ อกี ทง้ั การเวยี นวา่ ยตายเกดิ อยใู่ น ๓ ภพภมู ิ
ของสรรพสตั วท์ งั้ หลาย เรยี่ กวา่ สงั สารวฏั หรอื วฏั สงสาร ซงึ่ มคี วามยาวนานมาก จนกวา่ จะเขา้ ถงึ
พระนพิ พานจงึ จะสามารถหลดุ พน้ จากความทกุ ขแ์ ละการเวยี นวา่ ยตายเกดิ ได้ สญั ลกั ษณด์ อกบวั
ปรากฏอยใู่ นรายละเอยี ดของภพภมู ติ า่ ง ๆ ไดแ้ ก่ สญั ลกั ษณด์ อกบวั ในโรรวุ นรก ซง่ึ เปน็ นรกขมุ ใหญ่
ขมุ ท่ี ๔ ทเี่ ตม็ ไปดว้ ยตน้ บวั เหลก็ มหี นามยาวใหญ่ และมเี ปลวไฟลกุ โชตชิ ว่ ง สตั วน์ รกจะตอ้ งนงั่ อยบู่ น
ตน้ บวั เหลก็ โดยมเี ปลวเพลงิ ลกุ ไหมท้ ว่ มรา่ งกายของสตั วน์ รกตลอดเวลา สาเหตทุ ท่ี ำ� ใหต้ อ้ งมาเกดิ ใน
นรกขมุ นกี้ เ็ พราะการกระทำ� ชวั่ ในสมยั ทเี่ ปน็ มนษุ ย์ เคยเปน็ พยานใหค้ วามเทจ็ ใสร่ า้ ยคนบรสิ ทุ ธ์ิ หรอื
การคดโกงทรพั ยส์ นิ ของผอู้ นื่ รวมทง้ั การแยง่ ชงิ คนรกั หรอื คคู่ รองของผอู้ นื่ มาเปน็ ของตน

250

สัญลักษณ์ดอกบัวในมหาโรรุวนรก ซึ่งเป็นมหานรกขุมที่ ๕ ที่อยู่ลึกกว่าโรรุวนรกลงไป
นรกขมุ นเ้ี ตม็ ไปดว้ ยตน้ บวั เหลก็ แนน่ ขนดั จนไมม่ ที วี่ า่ ง หนามของบวั มขี นาดใหญแ่ ละมคี วามแหลมคมมาก
ทง้ั ยงั มเี ปลวไฟลกุ โชตชิ ว่ งอยเู่ ปน็ นติ ย์ สตั วน์ รกไดร้ บั ทกุ ขเวทนาอยา่ งแสนสาหสั รนุ แรงมากวา่ ใน
โรรวุ นรก ผลของบาปกรรมทท่ี ำ� ใหต้ อ้ งไปเกดิ ในนรกขมุ นี้ เชน่ ในสมยั ทเ่ี กดิ เปน็ มนษุ ยม์ ใี จบาปหยาบชา้
ชอบทำ� รา้ ยสตั วด์ ว้ ยการทบุ หวั จนตาย บางรายชอบรมควนั สตั วท์ อี่ ยใู่ นโพรงแลว้ คอยดกั ทำ� รา้ ยตอนที่
สตั วห์ นอี อกมา และการลกั ขโมยของสงฆ์ เปน็ ตน้ นอกจาก ดอกบวั ในนรกภมู แิ ลว้ สญั ลกั ษณด์ อกบวั
ยงั ปรากฏในเทวภมู อิ กี ดว้ ย คอื สระบวั ในสวรรคช์ นั้ ตา่ ง ๆ ซงึ่ เปน็ สถานทพ่ี กั ผอ่ นหยอ่ นใจของเทวดา
ทงั้ หลาย เชน่ สวนนนั ทวนั สวนจติ รลดา สวนมสิ สกวนั และสวนผารสุ กวนั ทอ่ี ยบู่ นสวรรคช์ น้ั ดาวดงึ ส์
เปน็ ตน้ นอกจากน้ี จิตรกรรมในสมดุ ภาพไตรภูมิยงั ไดน้ ำ� สญั ลกั ษณด์ อกบัวมาใช้ประกอบในภาพ
พระอริยบุคคล ๔ คือ พระโสดาบัน พระสกิทาคามี พระอนาคามี และพระอรหันต์ รวมทั้งยังมี
ดอกบวั บานในสระโบกขรณี ปรากฏอยใู่ นภาพมหานครนพิ พานอกี ดว้ ย
สญั ลกั ษณด์ อกบวั ยงั สะทอ้ นถงึ แนวคดิ เรอ่ื งอนนั ตจกั รวาล ซงึ่ หมายถงึ จกั รวาลทงั้ หลายทม่ี ี
จำ� นวนมากมายจนไมอ่ าจนบั ได้ แตล่ ะจกั รวาลมลี กั ษณะรปู พรรณสณั ฐานและองคป์ ระกอบตา่ ง ๆ
เหมือนกัน โลกจักรวาลท่ีเราอาศัยอยู่เป็นเพียงส่วนหนึ่งของอนันตจักรวาลเท่าน้ัน แนวคิดเร่ือง
อนนั ตจกั รวาลสะทอ้ นความหมายเชงิ สญั ลกั ษณ์ ดว้ ยการสรา้ งลายดาวเพดานจำ� นวนมากจนเตม็
พืน้ ที่ของเพดานวิหารลา้ นนา แตใ่ นวหิ ารลา้ นนาบางแหง่ อาจมีลายดาวเพดานเฉพาะในบรเิ วณท่ี
ตรงกบั ตำ� แหนง่ ทตี่ งั้ พระพทุ ธรปู ซงึ่ เปน็ พระประธานเทา่ นนั้ เพอ่ื สะทอ้ นความหมาย เรอื่ ง พทุ ธานภุ าพ
ของพระพุทธองค์ ในฐานะท่ีทรงเป็นผู้ค้นพบสัจธรรมของโลกและจักรวาล ตลอดจนการเป็น
ศนู ยก์ ลางของจกั รวาลของพระพทุ ธเจา้ นนั่ เอง
สญั ลกั ษณด์ อกบวั กบั แนวคดิ มหาปรุ สิ ลกั ษณะ ๓๒ ประการ ซงึ่ หมายถงึ ลกั ษณะของมหาบรุ ษุ
มี ๓๒ ประการ เนอื้ หาคมั ภรี ท์ างพทุ ธศาสนากลา่ วถงึ มหาปรุ สิ ลกั ษณะของพระพทุ ธเจา้ ซงึ่ เกดิ ขน้ึ
จากการบำ� เพญ็ บารมใี นชาตปิ างกอ่ น โดยลกั ษณะมหาบรุ ษุ แตล่ ะประการเกดิ จากอานสิ งสแ์ หง่ กศุ ลกรรม
แตล่ ะอยา่ ง ทงั้ นี้ ยงั หมายรวมไปถงึ องคป์ ระกอบปลกี ยอ่ ยอน่ื ๆ หรอื เรยี กวา่ อนพุ ยญั ชนะ ๘๐
ประการ สญั ลกั ษณด์ อกบวั ปรากฏอยใู่ นรายละเอยี ดของอนพุ ยญั ชนะบางประการในลกั ษณะของ
บคุ ลาธษิ ฐาน เชน่ พระกรรณทงั้ ๒ ขา้ งมสี ณั ฐานยาวเรยี วเหมอื นกลบี ดอกบวั พระสรรี ะกายสดชนื่
ดุจดอกปทุมชาติ พระโอษฐ์มีสัณฐานงดงามดุจดอกบัวแย้ม กล่ินพระโอษฐ์หอมฟุ้งเหมือนกล่ิน
ดอกอบุ ล และกลนิ่ พระเกศาหอมดจุ ดอกโกมลบปุ ผาชาติ เปน็ ตน้


251

สญั ลกั ษณด์ อกบวั กบั แนวคดิ พระอดตี พทุ ธเจา้ ซง่ึ มคี วามหมายถงึ พระพทุ ธเจา้ ทอี่ บุ ตั ขิ นึ้
ในกาลกอ่ น ซง่ึ มจี ำ� นวนมากมายทเ่ี สดจ็ มาตรสั รกู้ อ่ นพระศากยโคดมหรอื พระพทุ ธเจา้ องคป์ จั จบุ นั
โดยเฉพาะในกัปท่ีเป็นช่วงเวลาปัจจุบันนี้มีช่ือเรียกว่า ภัทรกัป ตามเนื้อหาในคัมภีร์โลกสัญฐาน
ในพทุ ธศาสนา ระบวุ า่ ตน้ ไมท้ เ่ี กดิ ขน้ึ ตน้ แรกของการเรม่ิ กปั ใหม่ คอื กอบวั และจำ� นวนดอกบวั ทเี่ กดิ ขน้ึ
จะเปน็ เครอ่ื งหมายวา่ จะมพี ระพทุ ธเจา้ มาอบุ ตั ขิ น้ึ ในกปั นน้ั กพ่ี ระองค์ ทง้ั นี้ ในภทั รกปั มดี อกบวั เกดิ ขนึ้
๕ ดอก จงึ เปน็ นมิ ติ หมายวา่ จะมพี ระพทุ ธเจา้ มาตรสั รจู้ ำ� นวน ๕ พระองค์ ไดแ้ ก่ พระกกสุ นั โธพทุ ธเจา้
พระโกนาคมนพทุ ธเจา้ พระกสั สป พระโคตมพทุ ธเจา้ และพระศรอี ารยิ เมตไตรยพทุ ธเจา้
สญั ลกั ษณด์ อกบวั กบั แนวคดิ พระฉพั พรรณรงั สี หมายถงึ รศั มี ๖ ประการ ซง่ึ เปลง่ ออกจาก
พระวรกายขององคพ์ ระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ไดแ้ ก่ สเี ขยี ว สเี หลอื ง สแี ดง สขี าว สสี ม้ และสเี ลอ่ื มพราย
พระฉพั พรรณรงั สที ป่ี รากฏอยใู่ นจติ รกรรมลา้ นนา ไดแ้ ก่ ภาพประภามณฑล รอบเศยี รพระพทุ ธเจา้
นิยมเขียนเป็นรูปดอกบัวตูม ประกอบกับการใช้ลายกระหนกเปลวสอดสลับสีหลายสี อันเป็น
สัญลักษณ์ หมายถึง พระฉัพพรรณรังสี นอกจากสัญลักษณ์ประภามณฑลในงานจิตรกรรมแล้ว
ในงานประติมากรรมลา้ นนายังทำ� เป็นรูปทรงดอกบัวตูม หรอื เปลวไฟยอดแหลมตดิ บนสว่ นยอด
เศยี รพระพทุ ธรปู เรยี กวา่ พระรศั มี หรอื ศริ ประภา
แนวคิดปูรณฆฏะมีต้นก�ำเนิดมาจากศิลปะอินเดียสมัยโบราณ โดยแสดงเป็นรูปภาชนะ
หม้อนำ้ มกี อบวั ผดุ ขน้ึ มาทงั้ กา้ น ใบ และดอกในลกั ษณะเบกิ บาน ซง่ึ เปน็ สญั ลกั ษณแ์ หง่ การเกดิ ขนึ้
ของพระพทุ ธองค์ สว่ นลายหมอ้ ปรู ณฆฏะในศลิ ปกรรมทางพทุ ธศาสนาของลา้ นนานนั้ กส็ รา้ งขน้ึ เพอ่ื
เปน็ เครอื่ งสกั การบชู าพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ อกี ทง้ั ยงั เปน็ สญั ลกั ษณข์ องชวี ติ และการสรา้ งสรรค์ ให้
ความรม่ เยน็ ความอดุ มสมบรู ณ์ โดยนยิ มสรา้ งเปน็ ประตมิ ากรรมปนู ปน้ั และศลิ ปะลายคำ� ตกแตง่
ทง้ั ภายในและภายนอกวหิ าร อโุ บสถ หอพระไตรปฎิ ก
สญั ลกั ษณด์ อกบวั ในรอยพระพทุ ธบาท พบปรากฏอยใู่ นองคป์ ระกอบของสญั ลกั ษณม์ งคล
๑๐๘ ประการ ไดแ้ ก่ สญั ลกั ษณด์ อกบวั แดง ดอกบวั เขยี ว ดอกบวั ขาว ดอกบวั แกว้ ขาว ดอกบวั แกว้ มณี
และดอกบัวแก้วมุกดา ท้ังนี้ เน่ืองจากชาวพุทธในล้านนายังมีความเชื่อเรื่องการเสด็จมาของ
พระพทุ ธเจา้ เพอ่ื ประกาศศาสนาและโปรดเวไนยสตั ว์ โดยมรี อยพระพทุ ธบาทเปน็ สกั ขพี ยาน ตลอดจน
ยงั ถอื เปน็ สญั ลกั ษณข์ องการประดษิ ฐานของพระพทุ ธศาสนาอยา่ งมน่ั คงในดนิ แดนแหง่ นนั้ ดว้ ยเหตนุ ี้
รอยพระพทุ ธบาทของพระพทุ ธเจา้ จงึ เปน็ ปชู นยี วตั ถทุ มี่ คี วามสำ� คญั ซงึ่ พทุ ธศาสนกิ ชนทำ� การสกั การบชู า
กนั อยา่ งแพรห่ ลาย เชน่ เดยี วกบั พระพทุ ธรปู และพระสถปู เจดยี ์ ทมี่ คี วามหมายเปน็ สญั ลกั ษณแ์ ทน
องคพ์ ระสมั มาสมั พทุ ธเจา้

252

เชงิ อรรถ

๑ ฤดีรัตน์ กายราศ. บัว : องคป์ ระกอบประวตั ิศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : กรมศลิ ปากร,
กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร,์ ๒๕๔๐. หน้า ๒๘.
๒ คณติ า เลขะกลุ . บวั ราชนิ ีแหง่ ไม้น้ำ�. กรุงเทพฯ : ด่านสทุ ธาการพิมพ์. ๒๕๓๕. หน้า ๕๘.
๓ ฤดรี ัตน์ กายราศ. บวั : องคป์ ระกอบประวัติศาสตร์ ศิลปวฒั นธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : กรมศลิ ปากร,
กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร,์ ๒๕๔๐. หนา้ ๔๘.
๔ สารานกุ รมวฒั นธรรมไทย ภาคเหนอื . กรุงเทพฯ : มลู นธิ ิสารานกุ รมวฒั นธรรมไทย ธนาคารไทยพานชิ ย์, ๒๕๔๒.
หนา้ ๓๓๘๕.
๕ จารวี มั่นสนิ ธร. การศึกษาวเิ คราะหเ์ รื่อง “ดอกบัว”ในคมั ภีร์พระพทุ ธศาสนาเถรวาท. กรุงเทพฯ :
วทิ ยานพิ นธพ์ ทุ ธศาสตรมหาบัณฑิต มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๔๗. หนา้ ๓.
๖ พระกลั ยาณสทิ ธวิ ัฒน์ (สมาน พรหมอย/ู่ กลยฺ าณธมโฺ ม). พทุ ธประวัตติ ามแนวปฐมสมโพธ.ิ พมิ พ์ครงั้ ท่ี ๓.
กรุงเทพฯ : สำ�นกั พิมพ์ดวงแกว้ , ๒๕๔๔. หนา้ ๒๗.
๗ ปรมานุชิตชโิ นรส, สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระ. พระปฐมสมโพธกิ ถา. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พเ์ ลีย่ งเชียง,
๒๕๐๘. หน้า ๔๔.
๘ พระธรรมปฎิ ก (ป.อ.ปยุตโฺ ต). พจนานุกรมพทุ ธศาสตร์ ฉบับประมวลศัพท.์ พิมพ์ครัง้ ท่ี ๙. กรุงเทพฯ :
มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๔๓. หนา้ ๒๐๕ – ๒๐๖.
๙ ปรมานุชิตชิโนรส, สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระ. พระปฐมสมโพธกิ ถา. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พเ์ ลีย่ งเชยี ง,
๒๕๐๘. หน้า ๕๑.
๑๐ มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั . พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย. กรงุ เทพฯ :
โรงพมิ พ์มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๓๙.
๑๑ มหามกุฏราชวิทยาลัย. อรรถกถาภาษาไทย ฉบบั มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั . กรงุ เทพฯ :
โรงพิมพ์มหามกุฏราชวทิ ยาลยั , ๒๕๓๖.
๑๒ มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั . กรุงเทพฯ :
โรงพมิ พม์ หาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๓๙. หน้า ๕๙ -๖๐.
๑๓ เรอื่ งเดยี วกัน. หนา้ ๕๐๑ - ๕๐๓.
๑๔ มลู นิธิปรานี สำ�เริงราชย.์ มิลนิ ทปญั หา เล่ม ๓. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์ชวนพิมพ์, มปป. หน้า ๒๑๐.
๑๕ สารานุกรมวฒั นธรรมไทย ภาคเหนอื . กรงุ เทพฯ : มูลนิธสิ ารานกุ รมวฒั นธรรมไทย ธนาคารไทยพานิชย์, ๒๕๔๒.
หน้า ๓๓๘๖.
๑๖ เอนก ขำ�ทอง. พทุ ธวงศ์ ประวัตพิ ระพุทธเจ้า ๒๕ พระองค์. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพก์ ารศาสนา, ๒๕๔๑. หน้า ๙๐.
๑๗ เร่อื งเดยี วกนั . หน้า ๙๑ -๙๒.
๑๘ วิบลู ย์ ลีส้ วุ รรณ. พจนานุกรมศพั ทศ์ ิลปกรรมไทย. กรุงเทพฯ : เมอื งโบราณ. ๒๕๕๙. หน้า ๓๐๓.

253

๑๙ ฤดีรตั น์ กายราศ. บวั : องคป์ ระกอบประวตั ิศาสตร์ ศลิ ปวฒั นธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : กรมศิลปากร,
กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร,์ ๒๕๔๐. หน้า ๑๐๕.
๒๐ เร่อื งเดยี วกัน. หนา้ ๑๔๓.
๒๑ เรอ่ื งเดยี วกนั . หนา้ ๑๐๗.
๒๒ สันติ เล็กสุขุม. งานชา่ ง ค�ำ ชา่ งโบราณ. กรงุ เทพฯ : ศลิ ปวัฒนธรรม, ๒๕๕๗. หน้า ๘๖.
๒๓ ฤดีรตั น์ กายราศ. บัว : องคป์ ระกอบประวัตศิ าสตร์ ศิลปวฒั นธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : กรมศลิ ปากร,
กองวรรณกรรมและประวตั ิศาสตร,์ ๒๕๔๐. หนา้ ๑๐๐.
๒๔ สันติ เลก็ สุขุม. งานช่าง คำ�ชา่ งโบราณ. กรุงเทพฯ : ศิลปวัฒนธรรม, ๒๕๕๗. หนา้ ๖๙.
๒๕ ฤดีรัตน์ กายราศ. บัว : องคป์ ระกอบประวัตศิ าสตร์ ศิลปวัฒนธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : กรมศลิ ปากร,
กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, ๒๕๔๐. หนา้ ๙๙.
๒๖ เร่ืองเดียวกัน. หนา้ ๑๐๐ - ๑๐๑.
๒๗ สนั ติ เลก็ สุขุม. งานช่าง คำ�ช่างโบราณ. กรงุ เทพฯ : ศลิ ปวฒั นธรรม, ๒๕๕๗. หนา้ ๑๒๘.
๒๘ ฤดรี ตั น์ กายราศ. บวั : องคป์ ระกอบประวัติศาสตร์ ศลิ ปวัฒนธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : กรมศิลปากร,
กองวรรณกรรมและประวัตศิ าสตร์, ๒๕๔๐. หน้า ๑๐๒.
๒๙ เร่ืองเดยี วกนั . หนา้ ๑๐๑ - ๑๐๓.
๓๐ วบิ ลู ย์ ล้สี ุวรรณ. พจนานุกรมศัพทศ์ ลิ ปกรรมไทย. กรุงเทพฯ : เมอื งโบราณ. ๒๕๕๙. หนา้ ๓๒๓.
๓๑ ฤดรี ตั น์ กายราศ. บวั : องคป์ ระกอบประวัติศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : กรมศิลปากร,
กองวรรณกรรมและประวตั ิศาสตร,์ ๒๕๔๐. หน้า ๑๖๓.
๓๒ ราชบณั ฑิตยสถาน. ศิลปกรรม : พระพทุ ธปฏิมา พระบรมมหาราชวงั วดั เรือนไทยภาคกลาง. พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๒.
กรงุ เทพฯ : ราชบณั ฑติ ยสถาน, ๒๕๔๑. หนา้ ๔.
๓๓ น. ณ ปากน้ำ� (นามแฝง). พจนานกุ รมศลิ ป. กรุงเทพฯ : กรงุ สยามการพมิ พ,์ ๒๕๒๒. หน้า ๒๒๙.
๓๔ อรณุ รัตน์ วิเชียรเขยี ว. โบราณวตั ถุ - โบราณสถานในวดั ล้านนา. เชียงใหม่ : แสงศลิ ป์, ๒๕๔๙. หน้า ๖๕.
๓๕ ศกั ด์ิชยั สายสิงห.์ พระพทุ ธรปู สำ�คญั และพทุ ธศลิ ป์ในดนิ แดนไทย. กรงุ เทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๕๔.
หน้า ๒๗๓.
๓๖ ศกั ดชิ์ ยั สายสงิ ห.์ ศิลปะลา้ นนา. กรุงเทพฯ : มตชิ น. ๒๕๕๖. หนา้ ๒๙๙.
๓๗ มณี พยอมยงค.์ เครอ่ื งสักการะลา้ นนาไทย. เชยี งใหม่ : ส.ทรัพย์การพิมพ,์ ๒๕๔๙. หนา้ ๕๙.

๓๘ อรุณรตั น์ วเิ ชยี รเขยี ว. โบราณวตั ถุ - โบราณสถานในวดั ล้านนา. เชยี งใหม่ : แสงศิลป,์ ๒๕๔๙. หนา้ ๑๐๙.

๓๙ เรอ่ื งเดียวกัน. หน้า ๑๑๐.
๔๐ วรรณิภา ณ สงขลา. การอนุรกั ษ์จติ รกรรมฝาผนัง. กรงุ เทพฯ : อมรินทร์การพิมพ,์ ๒๕๒๘. หน้า ๑.
๔๑ สรุ พล ดำ�รหิ ์กลุ . ประวตั ิศาสตร์และศิลปะลา้ นนา. กรุงเทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๖๑. หน้า ๒๑๗.
๔๒ อรุณรตั น์ วเิ ชียรเขียว. โบราณวตั ถุ - โบราณสถานในวดั ลา้ นนา. เชียงใหม่ : แสงศลิ ป,์ ๒๕๔๙. หนา้ ๑๐๕.
๔๓ ศิลป์ พรี ะศรี. บทความ ข้อเขยี น และงานศิลปกรรมของศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศร.ี กรุงเทพฯ : อมรินทร์,
๒๕๔๕. หน้า ๑๐๖.
254 ๔๔ สรุ พล ดำ�ริห์กุล. ประวตั ิศาสตร์และศลิ ปะล้านนา. กรงุ เทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๖๑. หน้า ๒๒๑.

๔๕ อรุณรัตน ์ วิเชยี รเขียว. โบราณวัตถุ - โบราณสถานในวดั ลา้ นนา. เชียงใหม่ : แสงศลิ ป,์ ๒๕๔๙. หนา้ ๑๐๖.
๔๖ ศิลปากร, กรม. สมุดภาพไตรภูมิฉบบั อกั ษรธรรมลา้ นนาและอกั ษรขอม. กรุงเทพฯ : อมรนิ ทร์, ๒๕๔๗. หน้า ๓.
๔๗ จารุณี อินเฉดิ ฉาย และ ขวัญจิต เลศิ ศิริ. พระบฏ. กรุงเทพฯ : กรมศลิ ปากร, ๒๕๔๕. หนา้ ๑๑ และ ๑๔.
๔๘ สนั ติ เลก็ สขุ ุม. ศิลปะภาคเหนือ : หรภิ ญุ ชัย-ลา้ นนา. กรงุ เทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๓๘. หนา้ ๒๓๗.
๔๙ จารุณี อนิ เฉดิ ฉาย และ ขวัญจติ เลิศศิร.ิ พระบฏ. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๔๕. หน้า ๑๒.
๕๐ สนั ติ เลก็ สุขุม. ศิลปะภาคเหนอื : หรภิ ุญชัย-ล้านนา. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๓๘. หนา้ ๒๓๙.
๕๑ ฤดีรัตน์ กายราศ. บัว : องคป์ ระกอบประวตั ิศาสตร์ ศลิ ปวัฒนธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : กรมศิลปากร,
กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, ๒๕๔๐. หน้า ๕๕ - ๕๖.
๕๒ สุรพล ดำ�ริห์กลุ . ลายคำ�ลา้ นนา. กรงุ เทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๔๔. หน้า ๑๙ - ๒๑.
๕๓ วิบลู ย์ ล้สี วุ รรณ. พจนานุกรมศพั ทศ์ ิลปกรรมไทย. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ. ๒๕๕๙. หนา้ ๕๒๓.
๕๔ โชติ กลั ยาณมิตร. พจนานุกรมสถาปตั ยกรรม และศิลปะทเี่ ก่ยี วเนือ่ ง. พิมพค์ ร้งั ที่ ๒. กรุงเทพฯ :
ดา่ นสทุ ธาการพิมพ,์ ๒๕๔๘. หนา้ ๑๙๗.
๕๕ น. ณ ปากน้ำ� (นามแฝง). พจนานกุ รมศิลป. กรงุ เทพฯ : กรงุ สยามการพมิ พ์, ๒๕๒๒. หนา้ ๑๒๔.
๕๖ ระวี ภาวไิ ล. โลกทศั น์ ชีวทัศน์ : เปรียบเทยี บวิทยาศาสตร์กบั พระพุทธศาสนา. กรงุ เทพฯ : สหธรรมกิ จำ�กัด,
๒๕๔๓. หนา้ ๒๕
๕๗ ราชบณั ฑติ ยสถาน. พจนานุกรมศพั ทศ์ ลิ ปกรรม อักษร ก-ฮ ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน. กรงุ เทพฯ :
ด่านสุทธาการพมิ พ์ จำ�กัด, ๒๕๕๐. หนา้ ๒๐๖.
๕๘ ระวี ภาวไิ ล. โลกทัศน์ ชวี ทัศน์ : เปรยี บเทียบวิทยาศาสตร์กบั พระพุทธศาสนา. กรงุ เทพฯ : สหธรรมิก จำ�กัด,
๒๕๔๓. หนา้ ๒๖.
๕๙ โชต ิ กัลยาณมติ ร. พจนานกุ รมสถาปัตยกรรม และศิลปะที่เกย่ี วเนือ่ ง. พมิ พค์ ร้งั ที่ ๒. กรุงเทพฯ :
ดา่ นสทุ ธาการพมิ พ์, ๒๕๔๘. หน้า ๑๔๒.
๖๐ พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตโฺ ต). ไตรภมู พิ ระร่วงอทิ ธพิ ลต่อสงั คมไทย. กรุงเทพมหานคร : สำ�นกั พมิ พโ์ กมลคีมทอง,
๒๕๔๒. หนา้ ๑๒.
๖๑ ระวี ภาวไิ ล. โลกทศั น์ ชวี ทศั น์ : เปรียบเทยี บวิทยาศาสตร์กับพระพุทธศาสนา. กรงุ เทพฯ : สหธรรมกิ จำ�กดั ,
๒๕๔๓. หนา้ ๒๘ - ๒๙.
๖๒ สน สมี าตรัง. คติความเชื่อไตรภูมิและจกั รวาลวทิ ยา ในจิตรกรรมฝาผนงั ไทย. พิมพค์ รงั้ ท่ี ๒. กรงุ เทพฯ :
บริษัท แปลน พรน้ิ ทต์ ิ้ง จำ�กัด, ๒๕๕๙. หนา้ ๑๐.
๖๓ ศรศี ักร วลั ลโิ ภดม. พฒั นาการทางสังคม-วัฒนธรรมไทย. กรุงเทพฯ : อัมรนิ ทร,์ ๒๕๔๔. หน้า ๑๒๑.
๖๔ วไิ ลรตั น์ ยังรอด. การศกึ ษาภาพภมู ิจกั รวาลจากภาพจิตรกรรมฝาผนงั สมยั รัตนโกสินทร์ตอนตน้
ในเขตกรงุ เทพมหานคร. กรุงเทพฯ : ปรญิ ญานิพนธศ์ ลิ ปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๐.
หนา้ ๖๘.
๖๕ พระมหาหรรษา ธมฺมหาโส (นิธบิ ณุ ยากร). พทุ ธจกั รวาลวทิ ยา. กรุงเทพฯ :
โรงพิมพม์ หาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๕๐. หนา้ ๔๘.

255

๖๖ ฉลองเดช คูภานมุ าต. คตจิ ักรวาลวทิ ยาพุทธศาสนาในจติ รกรรมลา้ นนา. เชยี งใหม่ : ก๊ดู พริ้นท์ พรน้ิ ต้ิง, ๒๕๕๗.
หนา้ ๑๙๖.
๖๗ เรื่องเดียวกัน. หน้า ๑๙๔ - ๑๙๕.
๖๘ ฟืน้ ดอกบัว. พทุ ธปรชั ญาแหง่ ชวี ิต. กรุงเทพฯ : ศยาม, ๒๕๕๐. หนา้ ๑๐๕.
๖๙ เรือ่ งเดียวกัน. หน้า ๑๐๖.
๗๐ พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยตุ โฺ ต). พจนานกุ รมพทุ ธศาสตร์ ฉบับประมวลศพั ท์. พมิ พค์ รง้ั ที่ ๙ กรงุ เทพฯ :
มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๔๓. หน้า
๗๑ ศิลปากร, กรม. สมุดภาพไตรภมู ฉิ บับกรงุ ศรีอยธุ ยา-ฉบับกรุงธนบูรี เล่ม ๒. กรงุ เทพฯ : อมรินทร,์ ๒๕๔๒.
หน้า ๑๔.
๗๒ รงุ่ โรจน์ ธรรมรงุ่ เรือง. พระพุทธปฏมิ าสยาม. กรุงเทพฯ : มวิ เซียมเพรส, ๒๕๕๓. หนา้ ๓๗.
๗๓ พระธรรมปฎิ ก (ป.อ.ปยุตโฺ ต). พจนานุกรมพทุ ธศาสตร์ ฉบบั ประมวลศัพท์. พมิ พค์ รั้งท่ี ๙ กรุงเทพฯ :
มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๔๓. หนา้ ๒๑๙.
๗๔ ปรมานุชติ ชิโนรส, สมเดจ็ พระมหาสมณเจ้า กรมพระ. พระปฐมสมโพธกิ ถา. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์เลี่ยงเชยี ง,
๒๕๐๘. หน้า ๖๙.
๗๕ มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั . กรงุ เทพฯ :
โรงพมิ พ์มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๓๕.
๗๖ เขมานันทะ (นามแฝง). อันเน่อื งกับทางไท. กรงุ เทพฯ : ปกเกลา้ การพิมพ์. ๒๕๓๘. หนา้ ๑๓๓ - ๑๓๔.
๗๗ ผาสุข อินทราวธุ . พุทธศาสนาและประติมาณวิทยา. กรุงเทพฯ : ภาควิชาโบราณคดี คณะโบราณคดี
มหาวิทยาลัยศิลปากร, ม.ป.ป. หนา้ ๘๑.
๗๘ อรุณรตั น์ วเิ ชยี รเขียว. พระพุทธรปู ในล้านนา. เชียงใหม่ : โรงพิมพต์ ะวนั เหนอื , ๒๕๕๔. หน้า ๙๑.
๗๙ สมชาติ มณโี ชต.ิ จิตรกรรมไทย. กรงุ เทพฯ : โอเดยี นสโตร,์ ๒๕๒๙. หน้า ๕๕.
๘๐ ฤดรี ตั น์ กายราศ. บวั : องคป์ ระกอบประวัติศาสตร์ ศลิ ปวฒั นธรรมไทย. กรุงเทพฯ : กรมศลิ ปากร,
กองวรรณกรรมและประวตั ศิ าสตร์, ๒๕๔๐. หนา้ ๔๗ - ๔๘.
๘๑ พระธรรมปฎิ ก (ป.อ.ปยตุ โฺ ต). พจนานกุ รมพุทธศาสตร์ ฉบบั ประมวลศัพท์. พมิ พค์ ร้งั ท่ี ๙ กรงุ เทพฯ :
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั , ๒๕๔๓. หนา้ ๕๓.
๘๒ ณัฐพบธรรม ธนันทเ์ มธากรณ.์ พระพุทธเจา้ ไม่ไดม้ แี ค่หนึ่ง. พมิ พ์ครั้งที่ ๓. อมรินทรธ์ รรมะ
อมรินทร์พรน้ิ ต้ิงแอนพับลิชชง่ิ . ๒๕๕๘. หน้า ๙๒.
๘๓ เรอ่ื งเดียวกัน. หน้า ๙๒.
๘๔ ปรมานชุ ิตชิโนรส, สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระ. พระปฐมสมโพธิกถา. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพเ์ ลย่ี งเชียง,
๒๕๐๘. หนา้ ๑๖๕ - ๑๖๖.
๘๕ เรือ่ งเดียวกนั . หนา้ ๑๖๕ - ๑๖๖.
๘๖ เรือ่ งเดยี วกัน. หนา้
๘๗ พุทธทาสภกิ ข.ุ ภาพพุทธประวัตจิ ากหนิ สลกั ยคุ ก่อนมีพระพุทธรปู . กรุงเทพฯ : กองทนุ วฒุ ธิ รรม
เพื่อการศกึ ษาและปฏิบตั ธิ รรม. ๒๕๐๙. หน้า ๑๑.
256

๘๘ สำ�นักโบราณคดี กรมศิลปากร. ศพั ทานุกรมโบราณคดี. กรุงเทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๕๐. หนา้ ๓๒๐.
๘๙ น. ณ ปากน้ำ� (นามแฝง). พจนานกุ รมศิลป. กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์, ๒๕๒๒. หนา้ ๒๒๘.
๙๐ วิบูลย์ ล้สี ุวรรณ. พจนานุกรมศัพทศ์ ิลปกรรมไทย. กรงุ เทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๕๙. หนา้ ๓๒๓.
๙๑ เรอื่ งเดียวกัน. หน้า ๕๒๓.
๙๒ พทุ ธทาสภกิ ข.ุ ภาพพทุ ธประวตั ิจากหินสลัก ยุคก่อนมีพระพทุ ธรูป. กรงุ เทพฯ : กองทนุ วุฒธิ รรม
เพอ่ื การศึกษาและปฏิบัติธรรม, ๒๕๐๙. หนา้ ๓๗.
๙๓ เรอ่ื งเดียวกนั . หนา้ ๕๕.
๙๔ สุรพล ดำ�ริหก์ ุล. ลายค�ำ ล้านนา. กรงุ เทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๔๔. หน้า ๓๔๙ - ๓๕๐
๙๕ เร่ืองเดยี วกัน. หน้า ๓๕๑.
๙๖ อรุณรัตน ์ วิเชียรเขยี ว. โบราณวตั ถุ - โบราณสถานในวดั ล้านนา. เชียงใหม่ : แสงศิลป์, ๒๕๔๙. หน้า ๑๘๘.
๙๗ นนั ทนา ชตุ วิ งศ์. รอยพระพทุ ธบาทในศิลปะเอเชยี ใต้และเอเชียอาคเนย์. กรุงเทพฯ : ด่านสุธาการพมิ พ์,
๒๕๓๓. หนา้ ๙.
๙๘ เร่อื งเดียวกัน. หนา้ ๑๐.
๙๙ เรื่องเดียวกัน. หน้า ๓๓.
๑๐๐ http://www.poiyboon.com/stories/story000090.html
๑๐๑ มณี พยอมยงค์. เครือ่ งสักการะลา้ นนาไทย. เชียงใหม่ : ส.ทรัพย์การพมิ พ์, ๒๕๔๙. หน้า ๑๕๒.

257

บรรณานกุ รม

เคขณมติานาันเลทขะะ(กนลุ า.มบแัวฝงร).าชอันนิ เแี นห่อื ่งงไกมบั้นทำ้�.างกไรทุง.เทกพรฯุงเท: พดา่ฯน:สปุทกธเากกลา้ารกพาิมรพพ์.มิ ๒พ๕.์ ๒๓๕๕๓. ๘.
จารณุ ี อนิ เฉิดฉาย และ ขวญั จิต เลิศศริ ิ. พระบฏ. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๔๕.
จารวี มั่นสนิ ธร. การศกึ ษาวเิ คราะห์เรอ่ื ง “ดอกบัว”ในคมั ภรี พ์ ระพุทธศาสนาเถรวาท. กรงุ เทพฯ :
วทิ ยานิพนธพ์ ุทธศาสตรมหาบัณฑติ มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๗.
ฉลองเดช คูภานุมาต. คติจกั รวาลวทิ ยาพทุ ธศาสนาในจติ รกรรมล้านนา. เชยี งใหม่ : กดู๊ พริน้ พรนิ้ ตงิ้ , ๒๕๕๗.
โชติ กัลยาณมิตร. พจนานกุ รมสถาปัตยกรรม และศลิ ปะที่เกี่ยวเนื่อง. พิมพค์ ร้ังท่ี ๒. กรุงเทพฯ :
ด่านสทุ ธาการพิมพ์, ๒๕๔๘.
ณฐั พบธรรม ธนนั ทเ์ มธากรณ์. พระพทุ ธเจา้ ไมไ่ ด้มีแคห่ นงึ่ . พิมพค์ รงั้ ท่ี ๓. อมรินทร์ธรรมะ
อมรนิ ทร์พริ้นตงิ้ แอนพับลชิ ช่งิ . ๒๕๕๘.
นันทนา ชตุ ิวงศ.์ รอยพระพุทธบาทในศิลปะเอเชยี ใตแ้ ละเอเชยี อาคเนย์. กรงุ เทพฯ : ด่านสธุ าการพิมพ์, ๒๕๓๓.
น. ณ ปากนำ้ � (นามแฝง). พจนานุกรมศิลป. กรงุ เทพฯ : กรุงสยามการพมิ พ์, ๒๕๒๒.
ปรมานุชิตชโิ นรส, สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระ. พระปฐมสมโพธิกถา. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์เลีย่ งเชียง, ๒๕๐๘.
________. สมดุ ภาพ ปฐมสมโพธิกถา. กรงุ เทพฯ : ธรรมสภา, ๒๕๕๔.
ผาสขุ อนิ ทราวธุ . พุทธศาสนาและประตมิ าณวิทยา. กรงุ เทพฯ : ภาควิชาโบราณคดี คณะโบราณคดี
มหาวิทยาลัยศิลปากร, ม.ป.ป.
พระกัลยาณสิทธวิ ฒั น์ (สมาน พรหมอยู/่ กลยฺ าณธมโฺ ม). พทุ ธประวัตติ ามแนวปฐมสมโพธิ. พิมพค์ ร้ังท่ี ๓. กรงุ เทพฯ :
สำ�นักพมิ พ์ดวงแกว้ , ๒๕๔๔.
พระธรรมปฎิ ก (ป.อ.ปยุตฺโต). ไตรภูมิพระรว่ งอิทธิพลต่อสงั คมไทย. กรุงเทพมหานคร : สำ�นักพิมพโ์ กมลคีมทอง,
๒๕๔๒.
พระธรรมปฎิ ก (ป.อ.ปยุตโฺ ต). พจนานกุ รมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลศพั ท์. พิมพค์ ร้ังท่ี ๙ กรงุ เทพฯ :
มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๓.
พระมหาหรรษา ธมฺมหาโส (นิธบิ ณุ ยากร). พุทธจกั รวาลวิทยา. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พม์ หาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั ,
๒๕๕๐.
พุทธทาสภกิ ขุ. พทุ ธประวัติจากพระโอษฐ.์ กรุงเทพฯ : การพิมพ์พระนคร, ๒๕๓๕.
________. ภาพพุทธประวัติจากหินสลกั ยคุ ก่อนมีพระพทุ ธรปู . กรงุ เทพฯ : กองทุนวุฒิธรรมเพ่ือการศกึ ษา
และปฏบิ ตั ิธรรม. ๒๕๐๙.
ฟืน้ ดอกบัว. พทุ ธปรัชญาแห่งชีวติ . กรุงเทพฯ : ศยาม, ๒๕๕๐.
ภานพุ งษ ์ เลาหสม. จิตรกรรมฝาผนังลา้ นนา. กรุงเทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๔๑.
มณ ี พยอมยงค.์ เครอื่ งสกั การะล้านนาไทย. เชียงใหม่ : ส.ทรพั ยก์ ารพิมพ,์ ๒๕๔๙.

258

มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั . กรงุ เทพฯ :
โรงพิมพ์มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั , ๒๕๓๕.
มลู นธิ ปิ รานี สำ�เริงราชย์. มิลนิ ทปัญหา เล่ม ๓. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์ชวนพมิ พ,์ มปป.
ระว ี ภาวไิ ล. โลกทัศน์ ชีวทัศน์ : เปรยี บเทียบวทิ ยาศาสตร์กบั พระพุทธศาสนา. กรงุ เทพฯ :
สหธรรมกิ จำ�กัด, ๒๕๔๓.
ราชบณั ฑิตยสถาน. พจนานกุ รมศัพทศ์ ิลปกรรม อักษร ก-ฮ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ :
ด่านสุทธาการพมิ พ์ จำ�กัด, ๒๕๕๐.
ราชบัณฑิตยสถาน. ศิลปกรรม : พระพุทธปฏมิ า พระบรมมหาราชวงั วดั เรือนไทยภาคกลาง.
พมิ พค์ ร้ังท่ี ๒. กรุงเทพฯ : ราชบณั ฑติ ยสถาน, ๒๕๔๑.
รงุ่ โรจน์ ธรรมรงุ่ เรอื ง. พระพทุ ธปฏิมาสยาม. กรงุ เทพฯ : มิวเซียมเพรส, ๒๕๕๓.
ฤดีรัตน์ กายราศ. บัว : องคป์ ระกอบประวัตศิ าสตร์ ศลิ ปวฒั นธรรมไทย. กรุงเทพฯ : กรมศลิ ปากร,
กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, ๒๕๔๐.
วรรณภิ า ณ สงขลา. การอนรุ กั ษ์จติ รกรรมฝาผนงั . กรงุ เทพฯ : อมรินทรก์ ารพมิ พ,์ ๒๕๒๘.
วบิ ูลย์ ลสี้ วุ รรณ. พจนานกุ รมศัพท์ศลิ ปกรรมไทย. กรงุ เทพฯ : เมอื งโบราณ. ๒๕๕๙.
วไิ ลรตั น์ ยงั รอด. การศึกษาภาพภูมิจกั รวาลจากภาพจติ รกรรมฝาผนังสมยั รัตนโกสินทร์ตอนตน้
ในเขตกรงุ เทพมหานคร. กรุงเทพฯ : ปริญญานิพนธศ์ ิลปศาสตรมหาบณั ฑติ
มหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร, ๒๕๔๐.
เวอร์จิเนีย แมคคีน ดิ ครอคโค. สมหวงั แกว้ สุฟอง แปล. รอยพระบาทพระพุทธเจ้า ๕ พระองค์
ในภัททกัปปน์ ี้ตามกรอบคดิ แบบสงิ หล-สยาม. กรงุ เทพฯ : มูลนธิ พิ ริ ยิ ะ ไกรฤกษ์, ๒๕๕๕.
ศกั ดิช์ ยั สายสงิ ห์. เจดยี ใ์ นประเทศไทย : รูปแบบ พฒั นาการ และพลงั ศรทั ธา. นนทบรุ ี : เมอื งโบราณ, ๒๕๖๐.
________. พระพุทธรูปส�ำ คญั และพุทธศลิ ป์ในดนิ แดนไทย. กรงุ เทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๕๔.
________. ศิลปะล้านนา. กรุงเทพฯ : มติชน. ๒๕๕๖.
ศลิ ป์ พีระศร.ี บทความ ขอ้ เขียน และงานศิลปกรรมของศาสตราจารยศ์ ลิ ป์ พีระศรี. กรุงเทพฯ :
อมรนิ ทร์, ๒๕๔๕.
ศลิ ปากร, กรม. สมุดภาพไตรภมู ิฉบับกรุงศรีอยุธยา-ฉบบั กรุงธนบรู ี เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : อมรินทร,์ ๒๕๔๒.
________. สมุดภาพไตรภูมิฉบับอกั ษรธรรมล้านนาและอกั ษรขอม. กรงุ เทพฯ : อมรินทร์, ๒๕๔๗.
ศรีศกั ร วลั ลิโภดม. พัฒนาการทางสงั คม-วฒั นธรรมไทย. กรงุ เทพฯ : อัมรนิ ทร์, ๒๕๔๔.
สน สมี าตรัง. คติความเชอ่ื ไตรภูมแิ ละจักรวาลวทิ ยา ในจิตรกรรมฝาผนงั ไทย. กรุงเทพฯ :
บรษิ ัท แปลน พรนิ้ ท์ตงิ้ จำ�กัด, ๒๕๕๙.
สมชาติ มณโี ชติ. จิตรกรรมไทย. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร,์ ๒๕๒๙.
สันติ เล็กสุขมุ . งานชา่ ง คำ�ช่างโบราณ. กรุงเทพฯ : ศลิ ปวฒั นธรรม, ๒๕๕๗.
________. ศิลปะภาคเหนอื : หรภิ ญุ ชยั -ล้านนา. กรุงเทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๓๘.
________. ศิลปะในประเทศไทย. พมิ พ์คร้งั ที่ ๑๒. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ ๒๕๔๖.

259

สารานกุ รมวัฒนธรรมไทย ภาคเหนอื . กรุงเทพฯ : มูลนิธสิ ารานกุ รมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพานิชย,์ ๒๕๔๒.
เสถยี รพงษ์ วรรณปก. พทุ ธวจนะใน ธรรมบท. กรุงเทพฯ : ธรรมสภา และสถาบันบนั ลือธรรม. ๒๕๔๔.
สำ�นักโบราณคดี กรมศิลปากร. ศพั ทานุกรมโบราณคด.ี กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๕๐.
สุชพี ปุญญานภุ าพ. พระไตรปฎิ กฉบับประชาชน. กรงุ เทพฯ : มหามกุฏราชวทิ ยาลยั , ๒๕๓๙.
สรุ พล ดำ�รหิ ก์ ลุ . ประวัตศิ าสตรแ์ ละศลิ ปะลา้ นนา. กรุงเทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๖๑.
_________. ลายค�ำ ลา้ นนา. กรงุ เทพฯ : เมอื งโบราณ, ๒๕๔๔.
อรุณรตั น์ วิเชียรเขียว. โบราณวัตถุ - โบราณสถานในวดั ลา้ นนา. เชียงใหม่ : แสงศลิ ป์, ๒๕๔๙.
________. พระพุทธรูปในลา้ นนา. เชยี งใหม่ : โรงพิมพต์ ะวนั เหนอื , ๒๕๕๔.
เอนก ขำ�ทอง. พทุ ธวงศ์ ประวตั พิ ระพุทธเจ้า ๒๕ พระองค.์ กรุงเทพฯ : โรงพมิ พก์ ารศาสนา, ๒๕๔๑.

เวปไชด์

“มงคล ๑๐๘ ประการ” http://www.poiyboon.com/stories/story000090.html (๒๒ พฤษภาคม ๒๕๕๖)

260

ที่มาของภาพประกอบ

เอกสารภาษาไทย

จารณุ ี อินเฉดิ ฉาย และ ขวัญจิต เลศิ ศริ ิ. พระบฏ. กรุงเทพฯ : กรมศลิ ปากร, ๒๕๔๕. (หน้า ๑๑๗)
ปรมานชุ ติ ชิโนรส, สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระ. สมดุ ภาพ ปฐมสมโพธกิ ถา. กรุงเทพฯ :
ธรรมสภา, ๒๕๕๔. (หนา้ ๒๑)
พุทธทาส ภิกขุ. ภาพพทุ ธประวัติจากหนิ สลัก ยคุ ก่อนมีพระพทุ ธรูป. กรุงเทพฯ : กองทนุ วุฒธิ รรม
เพื่อการศึกษาและปฏบิ ตั ธิ รรม. ๒๕๐๙. (หน้า ๒๐๙)
วยิ ะดา ทองมิตร. จติ รกรรมแบบสากลสกลุ ช่างขรวั อนิ โขง่ . กรงุ เทพฯ : เมืองโบราณ, ๒๕๒๒. (หน้า ๔๗)
ศิลปากร, กรม. สมุดภาพไตรภมู ิฉบับกรุงศรอี ยุธยา-ฉบบั กรุงธนบูรี เลม่ ๑. กรงุ เทพฯ : อมรินทร์, ๒๕๔๒.
(หนา้ ๑๖๗)
________. สมดุ ภาพไตรภูมฉิ บับกรุงศรีอยุธยา-ฉบบั กรุงธนบูรี เล่ม ๒. กรงุ เทพฯ : อมรินทร์, ๒๕๔๒.
(หน้า ๒๙, ๓๑, ๕๓, ๑๖๓, ๑๖๔, ๑๖๙, ๑๗๑, ๑๗๓, ๒๓๖, ๒๓๘)
________. สมดุ ภาพไตรภมู ฉิ บับอักษรธรรมล้านนาและอักษรขอม. กรุงเทพฯ : อมรนิ ทร์, ๒๕๔๗. (หน้า ๓๗, ๓๘,
๔๕, ๑๑๑, ๑๑๓, ๑๑๕, ๑๔๑, ๑๔๓, ๑๔๘, ๑๕๑, ๒๒๗, ๒๓๒, ๒๓๔)
สุริยวุฒิ สขุ สวสั ด์ิ และ มาศ บุรกรรม โกวทิ . วิศุทธศลิ ป์. กรงุ เทพฯ : บรษิ ทั บริหารและพัฒนา
เพ่ือการอนุรักษ์สง่ิ แวดลอ้ ม จำ�กัด (มหาชน), ๒๕๔๕. (หน้า ๒๔๑)

เอกสารภาษาตา่ งประเทศ

Forrest McGill, editor ; Forrest McGill and M.L. Pattaratorn Chirapravati. Emerald cities :
arts of Siam and Burma 1775-1950. San Francisco, Calif. : Asian Art Museum, 2009. (p. 33)

เวปไซด์

http://www.chiangraifocus.com (หน้า ๑๑๙)
http://www.dhammajak.net/forums (หนา้ ๓๕, ๔๙)
http://www.facebook.com/ART OF BUDDHA (หน้า ๓๒, ๘๑, ๒๐๔, ๒๒๕)
http://www.jitdrathanee.com (หนา้ ๑๒๑)
http://www.pralanna.com (หนา้ ๕๕)

บคุ คล 261

ปฐม พัวพันธ์สกลุ (หน้า ๒๗, ๑๒๙, ๑๓๑, ๑๕๓, ๑๕๕, ๒๒๙, ๒๓๐, ๒๔๓, ๒๔๕)
ทพิ วรรณ ทง่ั ม่ังมี (หนา้ ๑๐, ๑๖, ๑๙, ๒๓, ๒๕, ๘๓, ๘๔, ๘๕, ๘๖, ๘๙, ๑๓๕, ๑๔๗, ๑๕๐, ๑๗๕,
๑๘๘, ๑๙๑, ๑๙๓, ๒๐๔, ๒๐๘, ๒๑๒, ๒๑๓, ๒๑๔, ๒๒๘)
ฉลองเดช คภู านุมาต (ภาพถ่ายท่ีเหลอื ท้ังหมด)

ประวตั ผิ เู้ ขยี น

ฉลองเดช คูภานุมาต

การศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๓๙ ศลิ ปบัณทิต สาขาศลิ ปไทย คณะจติ รกรรม
ประติมากรรม และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร
พ.ศ. ๒๕๔๕ ศลิ ปมหาบณั ทิต สาขาศิลปไทย คณะจิตรกรรม
ประติมากรรม และภาพพมิ พ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร
พ.ศ. ๒๕๕๗ ปรชั ญาดุษฎีบัณฑิต สาขาภูมภิ าคลมุ่ นำ้ �โขงและสาละวินศึกษา
มหาวิทยาลัยราชภัฏเชยี งใหม่

ปัจจุบนั รองศาสตราจารย์ ประจำ�ภาควชิ าสื่อศิลปะและการออกแบบสอ่ื
คณะวิจติ รศิลป์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่

รางวัลเกยี รตยิ ศ
รางวลั ท่ี ๑ การประกวดจติ รกรรมบัวหลวง คร้ังที่ ๒๐
จติ รกรรมภมู ิทศั น์ในประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๓๙
รางวลั วทิ ยานิพนธ์ดเี ยีย่ ม บณั ฑิตวทิ ยาลัย มหาวทิ ยาลัยราชภัฏเชียงใหม่

ประสบการณก์ ารท�ำ งาน อาจารยพ์ เิ ศษ ภาควิชาทัศนศิลป์
พ.ศ. ๒๕๔๔ - พ.ศ. ๒๕๔๕ คณะศลิ ปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยกรุงเทพ
อาจารยป์ ระจำ�โปรแกรมวิชาศลิ ปกรรม
พ.ศ. ๒๕๔๕ - พ.ศ. ๒๕๔๖ คณะมนุษยศาสตรแ์ ละสังคมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏธนบุร ี
อาจารยป์ ระจำ�ภาควิชาทศั นศลิ ป์
พ.ศ. ๒๕๔๖ - พ.ศ. ๒๕๕๓ คณะวิจติ รศิลป์ มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่
ผูช้ ่วยศาสตราจารย์ประจำ� ภาควชิ าทัศนศลิ ป์
พ.ศ. ๒๕๕๓ - พ.ศ. ๒๕๕๗ คณะวจิ ติ รศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
รองศาสตราจารยป์ ระจำ� ภาควิชาสอ่ื ศลิ ปะและการออกแบบส่อื
พ.ศ. ๒๕๕๘ - ปจั จุบนั คณะวิจติ รศลิ ป์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่
262

ผลงานวิจัย
พ.ศ. ๒๕๕๑ การสรา้ งสรรคไ์ ทยจากคตคิ วามเชอ่ื เรอ่ื งไตรภมู ิและจักรวาลวิทยาในพระพุทธศาสนา
Cretion of Thai Arts based on the Buddhist Belief
in The Threefold Spheres of Existence
พ.ศ. ๒๕๕๔ แนวคิดมหาปรุ ิสลกั ขณะพุทธปฏมิ าศลิ ปะไทล้ือ เมอื งนา่ น
The Concept of Marks of the Great Man Buddha Image in Tai Lue Art
in Nan Province
พ.ศ. ๒๕๕๖ แนวคิดคติจกั รวาลวิทยาในงานศลิ ปกรรมลา้ นนาเพอ่ื การสร้างสรรคศ์ ิลปกรรมร่วมสมยั
Cosmology Conception in Lanna Arts For Contemporary Arts Creation
พ.ศ. ๒๕๕๙ แนวคิดมหาปุริสลกั ษณะพุทธปฏิมาศิลปะไทลอื้ เพ่อื การสรา้ งสรรคศ์ ลิ ปะไทยรว่ มสมัย
The Concept of Marks of the Great Man Buddha Image in Tai Lue Art
For Contemporary Thai Arts Creation
พ.ศ. ๒๕๖๐ จิต-จักรวาล : การสรา้ งสรรค์ศลิ ปะร่วมสมัยให้เปน็ ส่อื สร้างสำ�นึกทางศลี ธรรม
Spirit – Universe. Creation ๐f Contemporary Arts
for Morality Reminiscence Medias.
พ.ศ. ๒๕๖๑ แนวคิดพระอดีตพุทธเจ้าในงานพุทธศลิ ป์ล้านนาเพอื่ การสรา้ งสรรค์ศลิ ปะรว่ มสมยั
The Buddhas of the Past Conception in Lan Na Buddhist Art
For Contemporary Arts Creation
พ.ศ. ๒๕๖๒ สัญลกั ษณ์ดอกบวั ในจติ รกรรมลา้ นนาเพื่อการสรา้ งสรรค์ศิลปะรว่ มสมยั
The Symbolic Meanings of Lotus in Lanna Painting
For Contemporary Arts Creation
หนังสอื
พ.ศ. ๒๕๕๗ คตจิ ักรวาลวทิ ยาพทุ ธศาสนาในจิตรกรรมลา้ นนา
พ.ศ. ๒๕๖๒ สญั ลักษณ์ดอกบวั ในจติ รกรรมล้านนา
พ.ศ. ๒๕๖๒ อดตี พุทธ สัญลกั ษณ์ในศิลปะล้านนา

263

ผลงานตพี มิ พ์
พ.ศ. ๒๕๕๒ บทความวจิ ัย เรอ่ื ง การสร้างสรรคไ์ ทยจากคตคิ วามเชื่อเรื่องไตรภมู ิ
และจกั รวาลวิทยาในพระพทุ ธศาสนา
Cretion of Thai Arts based on the Buddhist Belief
in The Threefold Spheres of Existence
นำ�เสนอบทความวิจัยในการประชมุ สัมมนาศลิ ปกรรมนานาชาติ ครงั้ ที่ ๑
วนั ท่ี ๑๓ - ๑๕ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ คณะศิลปกรรมศาสตร ์
มหาวทิ ยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ ประสานมิตร

พ.ศ. ๒๕๕๓ บทความวิจยั เรอ่ื ง การสร้างสรรค์ไทยจากคติความเช่อื เร่อื งไตรภมู ิ
และจักรวาลวิทยาในพระพทุ ธศาสนา
Cretion of Thai Arts based on the Buddhist Belief
in The Threefold Spheres of Existence
วารสารศลิ ปกรรมศาสตร์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวิโรฒ
ประสานมิตร ปีท่ี ๑๓ ฉบบั ท่ี ๒ (กรกฎาคม-ธนั วาคม)

พ.ศ. ๒๕๕๖ บทความวจิ ัย เรอื่ ง แนวคิดมหาปุริสลกั ขณะพทุ ธปฏิมาศิลปะไทลอ้ื เมอื งน่าน
The Concept of Marks of the Great Man Buddha Image in Tai Lue Art
in Nan Province
วารสารวจิ ิตรศิลป์ (Journal of Fine Arts) คณะวจิ ติ รศิลป์ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่
ปที ่ี ๔ ฉบบั ท่ี ๒ (กรกฎาคม – ธนั วาคม)

พ.ศ. ๒๕๕๖ บทความวิจัย เรื่อง Cosmology Conception in Lanna Arts
for Contemporary Arts Creation
นำ�เสนอในการประชุมวิชาการระดับชาติและนานาชาติ
ICOMOS Thailand : National Conference ๒๐๑๓
มรดกทางวฒั นธรรมเอเชียท่ีถูกลืม : รู้ รักษา สบื สาน
คณะสถาปตั ยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

264

พ.ศ. ๒๕๕๖ บทความวจิ ยั เร่ือง Buddhist Cosmology Conception in Lanna Paintings.
นำ�เสนอต่อทป่ี ระชุมทางวิชาการระดับนานาชาติ
The Wisdom for Social Development

พ.ศ. ๒๕๕๖ บทความวิจยั เร่อื ง The Concept of Buddhist Cosmology
in Lanna Architectural Planning.
นำ�เสนอต่อที่ประชุมทางวชิ าการระดบั นานาชาติ
iGRC๒๐๑๓ Global issues and Awareness

พ.ศ. ๒๕๕๗ บทความวิจยั เร่อื ง การศกึ ษาแนวคดิ คติจักรวาลวิทยาในพระพทุ ธศาสนา
จากงานจิตรกรรมลา้ นนาเพอ่ื การสร้างสรรค์ศิลปะร่วมสมัย
A Study on Buddhist Cosmology Conception in Lan Na paintings
For the creations of contemporary Arts.
วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร ฉบับภาษาไทย สาขาสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์
และศลิ ปะ ปีท่ี ๓๔ ฉบับท่ี ๓ (กันยายน - ธนั วาคม)

พ.ศ. ๒๕๖๐ บทความวจิ ัย เรือ่ ง แนวคดิ มหาปุรสิ ลักษณะพทุ ธปฏิมาศลิ ปะไทลอ้ื
เพื่อการสร้างสรรค์ศลิ ปะไทยรว่ มสมัย
The Concept of Marks of the Great Man Buddha Image in Tai Lue Art
For Contemporary Thai Arts Creation.
วารสารมหาวทิ ยาลัยศลิ ปากร ฉบับภาษาไทย สาขาสงั คมศาสตร์ มนษุ ยศาสตร์
และศิลปะ ปที ี่ ๓๗ ฉบบั ท่ี ๒ (พฤษภาคม – สิงหาคม)

พ.ศ. ๒๕๖๐ บทความวิชาการ เรื่อง การสรา้ งสรรค์ศิลปะร่วมสมยั
จากแนวคดิ คติจักรวาลวทิ ยาในพุทธศาสนา
Creation of Contemporary Art Based on Buddhist Cosmology Conception
นำ�เสนอต่อท่ีประชมุ วิชาการวจิ ยั ระดับชาติ สถาบนั บณั ฑิตพัฒนศลิ ป์ คร้ังท่ี ๑

265

พ.ศ. ๒๕๖๐ บทความวิชาการ เรอ่ื ง แสงแห่งพทุ ธบารมี The Light of Buddhaparami.
นำ�เสนอต่อท่ีประชมุ ทางวชิ าการระดับชาติ ศลิ ปกรรมวจิ ยั ครัง้ ที่ ๓
“เศรษฐกิจสร้างสรรคใ์ น Thailand ๔.๐” คณะศิลปกรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยขอนแกน่

พ.ศ. ๒๕๖๐ บทความวชิ าการ เรื่อง คติไตรภมู ิในจิตรกรรมลา้ นนากับการสร้างสรรค์ศลิ ปะร่วมสมัย
Representation of the Tribhumi in Lanna Painting
for Contemporary Arts Creation.
นำ�เสนอต่อทปี่ ระชมุ ทางวชิ าการและการแสดงผลงานวิจยั ทางศิลปะและงาน
สรา้ งสรรค์ ครงั้ ที่ ๓ คณะสถาปตั ยกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยนเรศวร

พ.ศ. ๒๕๖๑ บทความวิจยั เร่ือง จิต-จักรวาล : การสรา้ งสรรค์ศลิ ปะร่วมสมัย
ใหเ้ ป็นส่ือสร้างสำ�นกึ ทางศลี ธรรม
Spirit – Universe. Creation ๐f Contemporary Arts
for Morality Reminiscence Medias.
วารสารวิจติ รศลิ ป์ (Journal of Fine Arts) คณะวจิ ติ รศลิ ป์ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่
ปที ่ี ๙ ฉบบั ที่ ๑ (มกราคม – มถิ ุนายน)

พ.ศ. ๒๕๖๒ บทความวจิ ยั เรื่อง แนวคิดพระอดีตพทุ ธเจา้ ในงานพทุ ธศลิ ป์ล้านนา
เพ่อื การสร้างสรรคศ์ ิลปะรว่ มสมยั
The Buddhas of the Past Conception in Lan Na Buddhist Art
For Contemporary Arts Creation
วารสารวิจิตรศลิ ป์ (Journal of Fine Arts) คณะวิจิตรศลิ ป์ มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่
ปที ่ี ๑๐ ฉบับที่ ๑ (มกราคม – มถิ นุ ายน)

266



THESYMBOLICMEANINGSOFLOTUSINLANNAPAINTING