Prosiding kNovasi 2022

K-Novasi 2022

Penggunaan Aplikasi Mudah Alih sebagai Alat Bantuan Mengajar
dalam Perkongsian Teori dan Amali Serentak

[1]*Nor Kamaliana Khamis, [1]Mohd Faizal Mat Tahir, [1]Hawa Hishamuddin
[1] Jabatan Kejuruteraan Mekanikal dan Pembuatan, Fakulti Kejuruteraan dan Alam Bina,

Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bandar Baru Bangi, Selangor, Malaysia
*[email protected]

ABSTRAK
Landskap pendidikan hari ini telah mengalami satu evolusi yang pantas dalam pengajaran dan pembelajaran (P&P).
Dunia P&P sekarang perlu meneroka ke dunia digital dalam memastikan minat dan pemahaman golongan pelajar di
alaf baru ini dapat dipertingkatkan. Dalam pendekatan pembelajaran hari ini terutamanya untuk pelajar kejuruteraan,
sebahagian kursus perlu melibatkan aktiviti amali di mana peralatan untuk penilaian dan pengukuran perlu digunakan.
Aktiviti amali ini secara amnya perlu dijalankan supaya pelajar dapat menggunakan teori yang dipelajari dalam
lapangan kerja sebenar. Namun begitu, keadaan peralatan dan kelengkapan yang selalu digunakan ada ketikanya uzur,
tidak cukup dan tidak lagi praktikal terutamanya untuk amali yang berdurasi singkat. Oleh itu, aplikasi mudah alih
daripada telefon pintar digunakan sebagai pengganti kepada peralatan dalam makmal. Dalam kajian ini, aplikasi
mudah alih ini telah digunakan bagi mengukuhkan pemahaman para pelajar tentang topik yang diliputi pada tempoh
tersebut. Sememangnya, penggunaan aplikasi mudah alih ini benar-benar berguna untuk pelaksanaan amali kerana ia
menyediakan data yang sama dengan peralatan sebenar.
Kata Kunci: Aplikasi Mudah Alih, Amali, Pengukuran, Penilaian, Kelas

244

K-Novasi 2022

PENGENALAN supaya pelajar memahami akan setiap dapatan yang
diperoleh daripada aplikasi ini.
Telefon pintar pada hari ini telah dilengkapkan dengan
pelbagai teknologi yang canggih. Ia bukan sahaja Secara umumnya, pelajar lebih memahami topik dan teori
digunakan untuk tujuan komunikasi tetapi juga ia dikenali yang dipelajari kerana mereka menjalankan amali ini
sebagai salah satu alat yang dapat merekodkan dan secara terus dan secara individu. Jika sebelum ini, amali
menilai persekitaran melalui penderia-penderia yang ini terpaksa dilakukan secara berkumpulan dan
dipasang bersama telefon pintar. Oleh itu, telefon pintar pembahagian tempoh penggunaan peralatan mengambil
berupaya digunakan sebagai alat bantuan mengajar dalam masa yang lama, namun begitu, dengan penyediaan
dunia P&P. Ia juga mampu untuk menambah baik teknologi seperti ini, masa pengukuhan teori dan
pengajaran dan pembelajaran, sambil membantu pelajar pelaksanaan amali dapat disingkatkan dan terbukti
memperoleh kemahiran dan kecekapan digital. berkesan melalui tahap kepuasan pelajar.

Telefon pintar, dan gajet mudah alih lain, boleh KESIMPULAN
menyediakan sumber maklumat yang mudah untuk
menyokong aktiviti pembelajaran yang boleh diakses dari Peranan aplikasi mudah alih sebagai salah satu aplikasi
jauh atau bersemuka antara pendidik dan pelajar semasa pembelajaran atau alat bantuan mengajar sangat berguna
kelas. Dari segi perspektif pendidikan, sudah tiba dalam persekitaran pendidikan tinggi. Tambahan pula,
masanya untuk mengubah sistem pendidikan pelajar di institusi pengajian tinggi sudah mempunyai
pembelajaran daripada tradisional kepada moden pengetahuan dan kesedaran yang mencukupi untuk
(Leinonen et al. 2016; Ansari et al. 2017; Lumor et al. menggunakan teknologi mudah alih dan Internet dalam
2020; Gupta et al. 2021; Johnson et al. 2022). persekitaran pendidikan mereka. Aplikasi ini berupaya
menjadi alternatif dalam menggantikan peralatan yang
Peranti mudah alih sememangnya menyediakan bersesuaian yang digunakan ketika amali dilakukan
penyelesaian yang luar biasa dalam inovasi pendidikan dalam kursus yang ditawarkan. Namun begitu,
untuk memenuhi keperluan Pendidikan 4.0 (Khamis & pemahaman tentang ciri-ciri atau data yang direkodkan
Azam 2019). Penggunaan peranti mudah alih boleh dalam aplikasi mudah alih ini harus diteroka dahulu dan
membantu memudahkan kajian empirikal dan disahkan tepat atau hampir tepat sebelum ia digunakan
menyediakan pembelajaran yang lebih autonomi. secara meluas. Namun begitu, sememangnya strategi
Malahan, peranti mudah alih ini dapat digunakan dalam penggunaan aplikasi ini berjaya meningkatkan dan
pelbagai keadaan, lokasi dan pengguna. Sememangnya, mengukuhkan pemahaman pelajar dalam mempelajari
ketika dunia diancam pelbagai jenis ancaman penyakit sesuatu topik yang melibatkan aplikasi dalam keadaan
dan sebagainya, maka, peralihan daripada mengharapkan sebenar.
alat fizikal semata-mata ke alat digital sangat digalakkan.
Oleh itu, kajian ini bermatlamat untuk berkongsi amalan PENGHARGAAN
yang dilakukan dalam salah satu kursus kejuruteraan
mekanikal. Penulis merakamkan penghargaan kepada Universiti
Kebangsaan Malaysia dengan penyediaan geran
KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN universiti penyelidikan (GUP-2019-019).

Seramai 29 orang pelajar telah terlibat dalam satu amali RUJUKAN
yang melibatkan tahap pencahayaan persekitaran di
beberapa lokasi ruang dalaman di fakulti. Sebelum ini, Ansari, M. S., & Tripathi, A. (2017). An investigation of
peralatan yang melibatkan meter lux digunakan bagi effectiveness of mobile learning apps in higher
tujuan ini. Namun begitu, peralatan ini tidak mencukupi education in India. International Journal of
untuk menampung kesemua pelajar terlibat ketika amali Information studies and libraries, 2(1), 33.
dilakukan serentak.
Gupta, Y., Khan, F. M., & Agarwal, S. (2021). Exploring
Oleh itu, aplikasi mudah alih yang berkaitan meter lux Factors Influencing Mobile Learning in Higher
digunakan sebagai alternatif bagi tujuan amali ini. Education-A Systematic Review. International
Demonstrasi penggunaan aplikasi mudah alih meter lux Journal of Interactive Mobile
ini ditunjukkan ketika kelas diadakan. Perkongsian setiap Technologies, 15(12).
elemen yang terdapat dalam aplikasi ini juga diterangkan

245

K-Novasi 2022

Johnson, S. G., Potrebny, T., Larun, L., Ciliska, D., &

Olsen, N. R. (2022). Usability Methods and

Attributes Reported in Usability Studies of

Mobile Apps for Health Care Education:

Scoping Review. JMIR Medical

Education, 8(2), e38259.

Khamis, N., & Azam, A. A. (2019). Learning Aids of

Risk Assessment Apps for Practical Engineering

Student: A Case Study. International Journal of

Emerging Technologies in Learning

(iJET), 14(24), 81-95.

Leinonen, T., Keune, A., Veermans, M., & Toikkanen, T.

(2016). Mobile apps for reflection in learning: A

design research in K‐12 education. British

Journal of Educational Technology, 47(1), 184-

202.

Lumor, T., Pulkkinen, M., & Hirvonen, A. (2020). The

actual adoption and use of mobile apps: The case

of a higher education context. In Americas

Conference on Information Systems.

Association for Information Systems.

246

Prosiding kNovasi 2022

Ujian Kecekapan Berkomputer Bahasa Arab (CBAT): Rubrik
Penilaian Bertutur Berasaskan CEFR dan ACTFL

[1]* Prof. Madya Dr. Kaseh Abu Bakar, [2] Nur Shaidatul Akma Mat Salleh

Pusat Kajian Bahasa Arab dan Tamadun Islam, Fakulti Pengajian Islam, Universiti Kebangsaan Malaysia,
43600 UKM Bangi, Selangor, Malaysia

*[email protected]

ABSTRAK

Tujuan artikel ini adalah untuk membentangkan deskripsi penskoran yang praktikal bagi rubrik bertutur CBAT
diselaraskan dengan prinsip Common European Framework (CEFR) dan American Council of the Teaching Foreign
Languages (ACTFL). Data kualitatif kajian diperoleh melalui naratif perbandingan sistematik terhadap rubrik
penilaian kecekapan bertutur CBAT 1.0 dan rubrik penilaian kecekapan bertutur CBAT 2.0. Data dari ujian rintis yang
menggunakan CBAT Speaking Assessment Rubric 1.0 menunjukkan bahawa 6 tahap dan kriteria yang digunakan tidak
mencukupi untuk menilai kecekapan bertutur. Dalam CBAT Speaking Assessment Rubric 1.0, kriteria utama penilaian
berfokus pada komunikasi, morfosintaksis, kelancaran, kosa kata, sebutan dan kesampaian makna terhadap 6 tahap
berdasarkan CEFR. CBAT Speaking Assessment Rubric 2.0 pula membahagikan kesemua kriteria tersebut kepada
dua kriteria utama penilaian, komunikasi dan bahasa dengan deskripsi bagi setiap 10 tahap penilaian berdasarkan
CEFR/ACTFL yang lebih jelas berbanding rubrik 1.0. Penskoran ujian bertutur CBAT berpandukan deskripsi rubrik
yang menjelaskan kriteria bagi setiap tahap perlu diambil kira dalam proses membangunkan komponen utama
penskoran CBAT yang boleh digunakan secara sistematik. Dapatan juga menunjukkan kesemua pemeriksa bersetuju
bahawa penggunaan rubrik kedua lebih berkesan dalam memberi skor dan menilai tahap kecekapan bertutur dalam
bahasa Arab. Pemeriksa juga bersetuju bahawa latihan dan bengkel pentaksiran menggunakan rubrik yang dibina
sangat perlu kepada penskoran dan penilaian yang lebih jelas dan sistematik. Artikel ini diharap dapat menjadi
panduan khususnya dalam pembinaan rubrik sebagai panduan yang piawai dan penyusunan standard kurikulum
bahasa khususnya bahasa Arab.

Kata Kunci: ACTFL, CEFR, Deskripsi Penskoran, Rubrik Bertutur, Ujian Kecekapan.

PENGENALAN Nurfirdawati, Anizam & Halizah (2019), Jabatan
Pendidikan Politeknik dan Kolej Komuniti (2020),
Rubrik merupakan satu alat pentaksiran yang Reddy (2011), dan Surayah, Aminah & Othman
memandu suatu penilaian dilakukan dengan tepat. (2014), rubrik merupakan satu alat pentaksiran yang
Berdasarkan deskripsi penskoran yang ditetapkan, mampu memerihalkan perbezaan tahap pencapaian
rubrik menjadi panduan pentaksiran yang autentik yang berbentuk kualitatif kepada bentuk kuantitatif.
dalam memberi skor dan menentukan kualiti jawapan. Tambahan pula, pentaksiran yang bersifat subjektif
Ini kerana, sifat rubrik yang memiliki kriteria sangat cenderung kepada berlakunya bias. Oleh itu,
deskriptif yang tersusun dalam satu pemeringkatan rubrik sangat membantu dalam mengatasi isu bias
tahap pencapaian yang dikenal pasti dapat menjadi seterusnya memberikan penilaian yang tepat dan sama
panduan yang jelas untuk memberi skor dan rata serta memastikan konsistensi penilaian antara
menentukan tahap. Rubrik amat penting dalam pemeriksa.
memberikan peluang sama rata kepada pelajar
terhadap penilaian pencapaian mereka terhadap suatu Dalam pembinaan rubrik, elemen-elemen penting
tugasan atau hasil kerja. Menurut Azmanirah, perlu diambil perhatian agar rubrik dapat berfungsi

247

Prosiding kNovasi 2022

dengan baik terhadap tujuan pembinaannya (TOEFL CEFR terdiri daripada enam tahap pemeringkatan
2011). Terdapat tiga elemen penting yang perlu (A1-C2) yang dilabelkan sebagai pengguna asas (basic
dititikberatkan dalam sesebuah rubrik, iaitu tret atau user) pada tahap A, pengguna mandiri (independent
kriteria penilaian, definisi kualiti dan strategi user) pada tahap B dan pengguna mahir (proficient
penskoran. Menurut Surayah, Aminah & Othman user) pada tahap C. Bagi setiap tahap dibahagi kepada
(2014), kriteria merupakan aspek yang akan sub tahap 1 dan 2. Namun begitu, terdapat jurang bagi
membentuk struktur asas sesebuah rubrik digunakan setiap tahap yang masih kurang jelas dalam
untuk menentukan kualiti suatu kerja dalam bentuk menentukan tahap dan memerlukan kepada
tingkah laku, sikap atau kemahiran. Definisi pula penambahan tahap (Brian 2007; Council of Europe
merujuk pada deskripsi atau huraian bagi setiap 2001). Ini turut disokong oleh Jabatan Pendidikan
kriteria secara berperingkat dari peringkat pencapaian Politeknik dan Kolej Komuniti (2020) yang lebih
terendah kepada peringkat pencapaian tertinggi. memilih pembinaan rubrik analitik kerana cirinya
Manakala strategi penskoran merujuk pada yang mempunyai penerangan terperinci dan jelas serta
penggunaan skala dalam menginterpretasikan suatu agihan markah berskala interval bagi setiap deskripsi.
hasil samada dalam bentuk holistik mahupun analitik. Azmanirah, Nurfirdawati, Anizam & Halizah (2019)
Ketiga-tiga elemen tersebut adalah konsisten yang juga turut berpendapat bahawa skala yang sedikit juga
mesti ada dalam suatu pembinaan rubrik meskipun akan menyukarkan kebolehan pelajar untuk dibezakan
format bagi setiap rubrik adalah berbeza (Azmanirah, dengan jelas dan akan menghasilkan
Nurfirdawati, Anizam & Halizah 2019). kebolehpercayaan yang rendah. Bagi mengatasi isu
ini, ACTFL diadaptasi dalam CBAT untuk
Menurut Reddy (2011) dan Surayah, Aminah & menyokong dan menambah baik rubrik agar dapat
Othman (2014), jumlah pemeringkatan yang sedikit berfungsi dengan lebih efektif. ACTFL merupakan
tetapi bermakna adalah lebih baik dalam membezakan garis panduan bahasa yang dibina hasil semakan
peringkat pencapaian yang berlainan. Azmanirah, semula deskripsi ILR. Dikeluarkan dalam bentuk
Nurfirdawati, Anizam & Halizah (2019) turut borang draf pada 1982, ACTFL telah menjalani kajian
menyokong dengan menyatakan bahawa jumlah semula terhadap kekuatan dan kelemahan serta
penetapan skala adalah tidak terhad, namun panjang penambahbaikan dengan menjelaskan lagi subtahap
skala mampu memberi kesan kepada pemeriksa dan bagi setiap tahap utama yang berkali-kali sehingga
menyukarkan pemeriksa untuk membezakan antara dapat digunakan secara meluas dalam pelbagai jenis
satu skala dengan skala lain. Oleh itu, penetapan bahasa. ACTFL Proficiency Guidelines 2012
jumlah skala yang bersesuaian adalah penting bagi merupakan hasil penambahbaikan yang terbaru
memudahkan suatu pentaksiran. Pemilihan indikator dengan mempersembahkan 10 tahap yang terdiri
atau penanda aras juga sangat membantu dalam daripada empat tahap utama (novice, intermediate,
menambah baik elemen pembinaan rubrik agar lebih advanced dan superior) dan sub tahap low, mid dan
terarah. Common European Framework (CEFR) high bagi setiap tahap utama kecuali superior. Malah,
merupakan piawai antarabangsa yang dapat menjadi terdapat satu lagi tahap utama yang ditambah selepas
asas yang benar, kukuh dan umum dalam suatu superior, iaitu distinguished (Margaret & Erwin
penilaian bahasa dan perancangan kurikulum 2012).
pembelajaran bahasa. Tambahan pula, amalan dan
pengaturan pengajaran bahasa di peringkat pengajian Ujian Kecekapan Berkomputer Bahasa Arab
tinggi khususnya tidak begitu berkesan dan (CBAT) merupakan ujian berkomputer yang menilai
memerlukan kepada dasar pengajaran bahasa yang tahap kecekapan berbahasa Arab terhadap empat
lebih kukuh. Malah, CEFR telah diperakui di kemahiran utama bahasa, iaitu membaca, mendengar,
peringkat global dan diadaptasi dalam kebanyakkan bertutur dan menulis. Ujian ini menggunakan
negara yang menekankan pencapaian penguasaan Common European Framework (CEFR) dan
bahasa pada tahap B2 (Abdullah & Salih 2017). Ini American Council of the Teaching Foreign Languages
turut ditegaskan oleh KPM (2015) yang menekankan (ACTFL) sebagai kayu ukur yang piawai dalam
penguasaan bahasa selain penguasaan terhadap mencapai objektif pembangunan. Bagi ujian
pengetahuan dan kemahiran lain.

248

Prosiding kNovasi 2022

kecekapan membaca dan mendengar, penskoran 1.0 dan CBAT Speaking Assessment Rubric 2.0
dilakukan secara automatik oleh sistem CBAT dan merupakan instrumen kajian yang mengadaptasi
tidak memerlukan kepada penskoran oleh pemeriksa skala pengukuran CEFR dalam rubrik 1.0 dan
atau penilaian manusia (human scoring). Manakala gabungan antara skala pengukuran CEFR dan
ujian kecekapan bertutur dan menulis merupakan ujian ACTFL dalam rubrik 2.0.
yang berbentuk kualitatif dan penskoran perlu
dilakukan secara penilaian manusia oleh penilai yang CBAT Speaking Assessment Rubric 1.0 yang
dilantik. Bagi memberi panduan kepada para dibina selaras dengan piawaian CEFR merupakan
pemeriksa, rubrik penilaian bagi kedua-dua kemahiran kayu ukur bagi memastikan penilaian menepati
yang berbentuk subjektif ini (bertutur dan menulis) objektif pelaksanaan ujian dalam menilai kecekapan
dibina (Surayah, Aminah & Othman 2014; Reddy berbahasa pelajar berpandukan skala pengukuran
2011). Pembinaan rubrik berpandukan tahap antarabangsa CEFR sepertimana yang disarankan oleh
pencapaian yang terdapat dalam skala pengukuran KPM (2015) dan MQA (2019). Rubrik 1.0 ini
CEFR dan ACTFL. digunakan semasa penskoran ujian rintis 2018.
Manakala adaptasi gabungan antara CEFR dan
Tiga komponen utama rubrik yang dijelaskan oleh ACTFL dalam CBAT Speaking Assessment Rubric 2.0
Azmanirah, Nurfirdawati, Anizam & Halizah (2019), merupakan hasil penambahbaikan yang diperoleh
Jabatan Pendidikan Politeknik dan Kolej Komuniti semasa ujian rintis dan digunakan dalam penskoran
(2020) dan Surayah, Aminah & Othman (2014) ujian bertutur sebenar pada 2019.
menjadi asas dalam pembinaan rubrik bertutur CBAT,
iaitu kriteria, deskripsi dan strategi penskoran atau HASIL DAN PERBINCANGAN
indikator prestasi. Rubrik penilaian kecekapan
bertutur CBAT 1.0 dibina berdasarkan CEFR yang Hasil kajian ini diperoleh daripada perbandingan
digunakan dalam penskoran ujian rintis. Tret atau antara rubrik 1.0 dan rubrik 2.0 serta pemerhatian
kriteria penskoran dalam rubrik CBAT 1.0 terdiri umum yang diperoleh daripada pengalaman penilai
daripada komunikasi, morfosintaksis, kelancaran, semasa menggunakan rubrik 1.0 dan semasa
kosa kata, sebutan dan kesampaian makna yang menggunakan rubrik 2.0. Hasil pemerhatian umum
menggunakan strategi penskoran yang holistik oleh para penilai digunakan bagi mendapatkan
terhadap 6 tahap pengukuran berasaskan skala persepsi mereka terhadap rubrik penilaian bertutur
pengukuran CEFR. Adapun rubrik penilaian berasaskan CEFR dan ACTFL.
kecekapan bertutur CBAT 2.0 dibina berdasarkan
CEFR/ACTFL yang digunakan dalam penskoran ujian Melalui perbandingan yang dilakukan terhadap
sebenar dengan membahagikan kriteria kepada dua, CBAT Speaking Assessment Rubric 1.0 dan CBAT
iaitu komunikasi dan bahasa dengan deskripsi bagi Speaking Assessment Rubric 2.0, kriteria penskoran
setiap kriteria terhadap 10 tahap pengukuran yang dalam rubrik CBAT 1.0 terdiri daripada komunikasi,
diselaraskan dengan CEFR/ACTFL. Rubrik CBAT morfosintaksis, kelancaran, kosa kata, sebutan dan
2.0 menggunakan strategi penskoran yang analitik. kesampaian makna. Setiap kriteria didefinisi secara
umum dengan melihat pada unsur aras, struktur ayat,
METODOLOGI KAJIAN penggunaan kata hubung dan penggunaan gaya bahasa
bagi kriteria komunikasi; subject-verb agreement,
Kajian ini menggunakan kaedah kualitatif dengan ketepatan dan konsistensi bagi kriteria morfosintaksis;
membuat naratif perbandingan sistematik serta banyak diam, terhenti, tersekat-sekat, pengulangan
mengambil kira pemerhatian pemeriksa terhadap ungkapan atau lancar bagi kriteria kelancaran; jumlah
rubrik yang digunakan sebagai imstrumen dalam dan kesesuaian bagi kosa kata; kemampuan untuk
penskoran ujian kecekapan bertutur CBAT. difahami dan aksen bahasa ibunda atau penutur jati
Kaedah pemerhatian merupakan alternatif yang bagi kriteria sebutan; kemampuan difahami dan tahap
digunakan untuk mengukur pemboleh ubah yang keyakinan bagi kriteria kesampaian makna. Adapun,
turut membantu dalam pengumpulan maklumat kriteria penskoran dalam rubrik CBAT 2.0 adalah
atau data. CBAT Speaking Assessment Rubric lebih sedikit dan berfokus dengan deskripsi yang

249

Prosiding kNovasi 2022

terperinci bagi setiap tahap pemeringkatan. Dua adalah kurang jelas terutama pada tahap A1-B2 dan

kriteria utama yang dikenal pasti menggabungkan memerlukan kepada pembahagian tahap yang lebih

kesemua kriteria yang terdapat dalam rubrik bertutur tepat bagi mengukur kecekapan sebenar pelajar. Selain

CBAT 1.0, iaitu komunikasi dan bahasa. Setiap itu, sebahagian pemeriksa yang kurang jelas untuk

kriteria tersebut didefinisi secara terperinci menggunakan rubrik juga turut mengundang kepada

merangkumi unsur-unsur yang dinyakatan dalam perselisihan pemeriksa dalam menetapkan skor.

deskripsi kriteria rubrik bertutur CBAT 1.0. Penilaian akan menjadi sukar dilakukan jika tanpa

penggunaan kriteria yang jelas (Azmanirah,

Strategi penskoran holisitik digunakan dalam Nurfirdawati, Anizam & Halizah 2019). Ini menjadi

rubrik bertutur CBAT 1.0 terhadap 6 tahap justifikasi yang menunjukkan bahawa rubrik yang

pemeringkatan berasaskan CEFR, iaitu dengan ditambah baik dengan menggunakan panduan skala

menetapkan skor markah maksima bagi setiap kriteria pengukuran CEFR dan ACTFL dalam rubrik penilaian

seperti yang terdapat dalam Jadual 1. Manakala rubrik bertutur CBAT 2.0 adalah lebih diterima oleh

bertutur CBAT 2.0 menggunakan penskoran analitik pemeriksa dan lebih memudahkan penilaian dilakukan

dengan menetapkan skor numerik bagi setiap tahap dengan sistematik dan konsisten (Wan Kamal Mujani

berasaskan CEFR/ACTFL terdiri daripada Novice & Kaseh Abu Bakar 2019). Setiap penilai juga sangat

Low (NL), Novice Mid (NM), Novice High (NH), perlu diberikan latihan dan bengkel pentaksiran

Intermediate Low (IL), Intermediate Mid (IM), berpandukan rubrik yang dibina agar dapat memberi

Intermediate High (IH), Advanced Low (AL), kefahaman kepada pemeriksa terhadap penggunaan

Advanced Mid (AM), Advanced High (AH) dan definisi setiap kriteria bagi setiap skala pemeringkatan

Superior (S). Berikut merupakan rumusan yang agar dapat menghasilkan kefahaman yang sama antara

diperoleh daripada perbandingan kedua rubrik pemeriksa sepertimana yang turut disarankan oleh

tersebut. Azmanirah, Nurfirdawati, Anizam & Halizah (2019).

Jadual 1: Rumusan perbandingan antara rubrik penilaian bertutur Berikut disenaraikan isu yang dihadapi oleh pemeriksa
CBAT 1.0 dan 2.0 dalam memberikan skor dan menilai tahap
menggunakan rubrik penilaian bertutur CBAT 1.0

Tahap CEFR/ACTFL Rubrik Bertutur 1.0 Rubrik Bertutur 2.0 berbanding rubrik penilaian bertutur CBAT 2.0 dan
dalam CBAT cadangan pemeriksa terhadap rubrik penilaian bertutur

A0/NL Pecahan kriteria Pecahan kriteria CBAT yang akan datang.
A0/NM yang banyak yang sedikit dan

A1/NH disusun secara berfokus disusun

A2/IL penskoran holistik secara penskoran Jadual 2: Isu dan cadangan terhadap rubrik penilaian bertutur
B1.1/IM terhadap 6 tahap analitik terhadap 10 CBAT 1.0 berbanding rubrik penilaian bertutur CBAT 2.0
B1.2/IH (A1,A2,B1,B2,C1,C2 tahap dengan

B2.1/AL ) dengan strategi menetapkan skor

B2.2/AM penskoran markah numerik bagi setiap Bil. Isu Cadangan

C1/AH maksima seperti skala seperti berikut: 1 Skala pengukuran berasaskan Ujian seterusnya perlu

C2/S berikut: CEFR perlu dinilai semula kepada adaptasi skala

NL:1 kerana terdapat jurang antara pengukuran ACTFL

Komunikasi: 12 NM:2 tahap. yang lebih jelas

Morfosintaksis: 6 NH:3 2 Kesukaran menilai tahap pembahagian setiap

Kelancaran: 6 IL:4 sebenar pelajar apabila merujuk tahap.

Kosa kata: 6 IM:5 CEFR sahaja (terutama pada

Sebutan: 6 IH:6 tahap A1, A2, B1 dan B2). Latihan dan bengkel

Kesampaian AL:7 3 Rubrik pemarkahan yang tidak pentaksiran yang

makna:12 AM:8 selari. khusus perlu

AH:9 4 Perselisihan antara pemeriksa dijalankan kepada

S: 10 dalam memberikan skor. penilai dalam

5 Penilai kurang jelas dengan memberikan

Hasil pemerhatian umum yang diperoleh daripada deskripsi rubrik pemarkahan. pendedahan
perbincangan lisan bersama pemeriksa turut menggunakan rubrik
mendapati bahawa skala pengukuran CEFR yang penilaian.

diadaptasi dalam rubrik penilaian bertutur CBAT 1.0

250

Prosiding kNovasi 2022

KESIMPULAN Kajian ini dibiayai oleh Geran Penyelidikan KRA-
2017-005.
Berdasarkan hasil kajian yang diperoleh, rubrik
merupakan yang amat penting dalam memandu RUJUKAN
pentaksiran dilakukan dengan lebih sistematik. Hal ini
juga menunjukkan bahawa penyusunan rubrik yang Abdullah, A. & Salih, O. (2017). A CEFR-based
jelas dan terperinci mengutamakan ketiga-tiga Curriculum Design for Tertiary Education
komponen utama pembinaan rubrik adalah penting Level. International Journal of Languages’
dalam mendapatkan konsistensi penskoran antara Education and Teaching, 5 (3), 12-36.
penilai dan memberikan hasil yang sama rata bagi
setiap pelajar. CEFR merupakan skala pengukuran Azmanirah Ab Rahman, Nurfirdawati Muhamad
global yang diperakui dan telah diguna pakai secara Hanafi, Anizam Mohamed Yusof & Halizah
meluas dalam menambah baik kualiti penguasaan Awang. (2019). Analisis Kefungsian Skala Bagi
bahasa di pelbagai negara. Namun begitu, keperluan Pembinaan Rubrik Pentaksiran Kompetensi
kepada deskripsi kriteria yang jelas dan terperinci bagi Amali: Analisis Berdasarkan Model Pengukuran
setiap tahap pemeringkatan perlu diutamakan. Oleh Rasch Pelbagai Facet. Online Journal for TVET
itu, ACTFL dilihat membantu dalam memberi solusi Practitioners, 4 (2), 120-126. DOI:
kepada jurang yang dikenal pasti dalam setiap tahap https://doi.org/10.30880/ojtp.2019.04.02.015.
CEFR yang diadaptasi dalam pembinaan rubrik
bertutur CBAT. Panduan ini menjadikan rubrik yang Brian, N. (2007). The CEFR Illustrative Descriptor
dibina lebih berkesan dalam membantu para penilai Scales. The Modern Language Journal, Vol. 91
agar lebih jelas dan terpandu bagi setiap penskoran (4), 656-659.
yang dilakukan. Ini juga dapat dibuktikan daripada
pemerhatian umum pemeriksa yang terlibat, di mana Council of Europe. (2001). Common European
kesemua pemeriksa bersetuju dengan rubrik 2.0 yang Framework of Reference for Languages:
dilihat lebih berkesan dalam membantu proses Learning, Teaching, Assessment. Cambridge
pemberian skor dan penilaian tahap kecekapan University Press.
bertutur Bahasa Arab dalam CBAT berbanding rubrik
1.0 yang terdapat jurang antara setiap tahap dikenal Jabatan Pendidikan Politeknik dan Kolej Komuniti,
pasti dan kurang memberikan skor yang jelas terhadap KPT. (2020). Garis Panduan Amalan Baik:
kecekapan sebenar pelajar. Adapun, suatu skala Pembinaan Rubrik. [www.mypolycc.edu.my].
pengukuran umum yang digunakan merupakan alat
yang bertujuan sebagai panduan bagi menambah baik Kementerian Pendidikan Malaysia. (2015). Malaysia
suatu instrumen yang dibina dan tergantung pada Education Blueprint 2015-2025 (Higher
keperluan suatu pembinaan dalam menetapkan Education). [www.moe.gov.my].
kriteria, definisi, mahupun strategi penskoran.
Walaupun CBAT Speaking Assessment Rubric 2.0 Malaysian Qualifications Agency. (2019). Programme
telah ditambah baik dari rubrik bertutur CBAT 1.0 Standards: Language. [www.mqa.gov.my].
dengan mengadaptasi gabungan antara CEFR dan
ACTFL, kajian lanjutan akan menjurus kepada Margaret, M. & Erwin, T. (2012). The Impact of the
pembinaan rubrik yang lebih baik dalam memberi skor ACTFL Proficiency Guidelines on Assessment
dan penilaian kepada tahap penguasaan suatu bahasa and Assessing Foreign Language Skills in the
serta dapat menjadi panduan kepada pembinaan rubrik U.S. Conference Paper, June 2012.
ujian-ujian bahasa yang lain. Selain itu, bengkel dan
latihan kepada pemeriksa amat perlu dijalankan bagi Reddy, M. (2011). Design and Development of
memastikan konsistensi penilaian dan mewujudkan Rubrics to Improve Assessment Outcomes: A
kefahaman yang sama antara penilai terhadap rubrik. Pilot Study in a Master’s Level Business
Program in India. Quality Assurance in
PENGHARGAAN Education, 19 (1), 84-104.

Surayah Zaidon, Aminah Ayob & Othman Ikhsan.
(2014). Pembinaan Rubrik Penilaian Menulis
Kanak-kanak. JPBU, Vol. 7(2014), 86-95.

TOELF iBT. (2011). Validity Evidence Supporting
the Interpretation and Use of TOEFL iBT ™
Scores. TOEFL iBT TM Research, Volume 4 (1),
1-12.

251

Wan Kamal Mujani & Kaseh Abu Bakar. (2019). Prosiding kNovasi 2022
Laporan Keputusan Ujian Kecekapan Bahasa
Arab Berkomputer (CBAT): Pelajar Tahun 3 Sesi 2018/2019, Fakulti Pengajian Islam (FPI),
UKM.

252

Prosiding kNovasi 2022

Aplikasi Augmentasi Realiti Mudah Alih Untuk Merangsang Minat
Kanak-Kanak Dalam Amalan Kebersihan

[1]Noor Anis Najma Abdul Nasir, [1] *Lam Meng Chun, [2] Aznur Aisyah Abdullah,
[3] Shinobu Hasegawa, [1] Nur Asylah Suwadi, [4] Siti Aisyah Zulkifli

[1] Mixed Reality and Pervasive Computing Lab, Centre for Artifcial Intelligence Technology, Faculty of
Information Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia [2] Faculty of Social Sciences and

Humanity, Universiti Kebangsaan Malaysia
[3] Research Center for Advanced Computing Infrastructure Japan Advanced Institute of Science and

Technology [4] Faculty of Education, Universiti Kebangsaan Malaysia

* Lam Meng Chun ([email protected])

ABSTRAK

Kebersihan adalah salah satu amalan yang perlu dititikberatkan terutamanya dengan wabak penyakit Covid-19 yang
telah tersebar ke seluruh dunia dan kesannya yang berbahaya hingga boleh membawa maut. Sebelum ini, amalan
menjaga kebersihan dalam masyarakat Malaysia kurang diberi perhatian. Kanak- kanak adalah antara golongan yang
berisiko tinggi kerana mudah terdedah dan dijangkiti kuman serta pelbagai penyakit yang berbahaya. Oleh itu,
seharusnya mereka diberi pendedahan tentang cara menjaga kebersihan diri. Teknologi augmentasi realiti (AR) juga
telah terbukti merupakan satu teknologi yang menarik dan berkesan dalam pengajaran dan pembelajaran. Oleh
demikian, projek ini membangunkan satu aplikasi AR untuk mengajar kanak-kanak mengenai amalan menjaga
kebersihan dalam kehidupan seharian mereka. Antara ciri-ciri penting yang ditekankan dalam aplikasi ini adalah
mengenai cara mencuci tangan, memakai pelitup separuh muka, berkumur setelah pulang ke rumah dan juga memakan
makanan yang sihat untuk meningkatkan imunisasi badan. Aplikasi ini dinilai oleh guru dan murid prasekolah. Hasil
pengujian aplikasi ini mendapati bahawa teknologi AR yang terdapat dalam aplikasi ini berjaya menarik perhatian
murid untuk mempelajari tentang amalan kebersihan dan pemakanan sihat. Reka bentuk aplikasi adalah menarik dan
sesuai untuk penggunaan kanak-kanak. Responden memberi cadangan supaya menyediakan aplikasi dalam bahasa
Melayu memandangkan hanya bahasa Inggeris sahaja yang disokong dalam aplikasi pada masa sekarang.

Kata Kunci: Augmentasi Realiti, Pembelajaran Mudah Alih, Kebolehgunaan, Pengalaman Pengguna

PENGENALAN bantuan pembelajaran, ia dapat menarik minat dengan
memberikan pengalaman digital yang lebih bersepadu
Augmentasi Realiti (AR) didefinisikan sebagai dengan alam fizikal kepada pelajar (Che Hashim et al.,
penggabungan objek nyata dan objek maya dalam tiga
dimensi di lingkungan nyata, berjalan secara interaktif 2018; Lam et al., 2020).
dalam masa yang nyata (Azuma, 1997). Teknologi AR
mewujudkan cara baru untuk bertindak dan Kanak-kanak adalah antara golongan yang berisiko
berinteraksi dalam gaya pembelajaran yang baru yang tinggi terhadap penyakit berjangkit seperti penyakit
dan dapat meningkatkan kualiti pengajaran tangan, kaki dan mulut, influenza, cacar air dan
(Mystakidis et al., 2021; Raja & Lakshmi Priya, 2022). tambahan pula dengan kewujudan Covid-19 pada
Dengan menggunakan augmentasi realiti sebagai alat zaman sekarang. Aktiviti-aktiviti di taska, tadika atau
pusat jagaan yang dilakukan oleh kanak-kanak

253

merupakan salah satu punca mereka lebih terdedah Prosiding kNovasi 2022
kepada jangkitan kerana kanak-kanak mempunyai
pergaulan rapat di antara mereka. Ia menyebabkan tangan, berkumur, memakai pelitup separuh muka
kadar penularan penyakit adalah cepat. juga telah dibangunkan. Dalam buku cerita, ia
mempunyai halaman-halaman tertentu untuk
Risiko jangkitan dapat dikurangkan dengan memaparkan video tersebut dengan teknologi AR
pengamalan kebersihan di kalangan kanak-kanak. (Rajah 1). Fungsi-fungsi utama lain yang tersedia ada
Tetapi, amalan menjaga kebersihan kurang dalam aplikasi ini termasuk kanak-kanak boleh
dipraktikkan di Malaysia dan masih berada dalam mengimbas gambar makanan dalam buku cerita dan
tahap yang kurang memuaskan dalam golongan aplikasi akan memaparkan model 3D makanan serta
kanak-kanak. Sikap dan amalan kebersihan diri dalam maklumatnya (Rajah 2). Permainan pemilihan
kalangan kanak-kanak prasekolah mengikut perspektif makanan membeli belah di mana kanak-kanak boleh
ibu bapa menunjukkan tahap pengetahuan dan amalan menggunting gambar makanan dan menampal pada
kebersihan diri kanak-kanak berada pada tahap yang troli yang disediakan di dalam halaman buku. Selepas
bagus, tetapi sikap terhadap kebersihan diri kanak - itu, kanak-kanak boleh mengimbas troli tersebut dan
kanak berada pada tahap yang sederhana (Moktar & aplikasi AR akan memaparkan antara muka
Osman, 2020). Hal ini menunjukkan bahawa berdasarkan pilihan makanan kanak-kanak (Rajah 3-
pendedahan terhadap amalan kebersihan dalam 4).
kalangan kanak-kanak mungkin memuaskan tetapi
secara praktikal mereka masih belum mampu Rajah 1 Fungsi memapar video topik kebersihan dengan AR
mengamalkan apa yang dipelajari.

Oleh itu, kajian ini mencadang dan membangunkan
satu aplikasi AR untuk mempelbagaikan cara
pembelajaran dan pengajaran serta menarik minat
kanak-kanak dalam topik kebersihan. Aplikasi ini
dinamakan sebagai AR Hygiene Practice. Ia
membolehkan pengguna mempelajari tentang tiga
jenis langkah amalan kebersihan iaitu amalan
membasuh tangan, berkumur, memakai pelitup
separuh muka serta gaya pemakanan sihat melalui
teknologi augmentasi realiti.

KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN Rajah 2 Memapar maklumat dan model 3D makanan-makanan

Beberapa perisian telah digunakan dalam proses
pembangunan aplikasi AR Hygiene Practice,
antaranya adalah Unity dan Vuforia bagi
membangunkan fungsi AR. Seterusnya, perisian
Visual Studio digunakan untuk menulis dan kompil
kod pengaturcaraan C# bagi fungsi- fungsi tertentu
yang digunakan dalam aplikasi ini.

Dalam projek ini, satu buku cerita kanak-kanak Rajah 3 Permainan pemilihan makanan yang berkhasiat
dengan topik amalan kebersihan dan langkah-langkah
amalan kebersihan yang betul telah dihasilkan. Selain
itu, video animasi yang berkonsep kartun berkenaan
penyakit jangkitan Covid-19, amalan membasuh

254

Prosiding kNovasi 2022

(a) (b) Murid memberi maklum balas yang positif dan
mempunyai kefahaman yang jelas dimana kebanyakan
Rajah 4 Antara muka sekiranya kanak-kanak (a) memilih semua pelajar memahami senario yang berlaku di dalam
makanan yang berkhasiat, (b) terdapat makanan yang kurang sihat video animasi yang di paparkan. Mereka memahami
bahawa video animasi itu mengajar cara membasuh
Penilaian aplikasi AR Hygiene Practice ini telah tangan, memakai pelitup separuh muka dan berkumur.
dijalankan di Sekolah Kebangsaan Machang Bubuk, Walaupun begitu, terdapat sesetengah daripada
Seberang Perai Tengah, Pulau Pinang. Seramai 10 mereka mengalami kesukaran untuk memahami
orang murid yang berusia 5 hingga 6 tahun dan 13 kandungan kerana bahasa yang digunakan di dalam
orang guru telah terlibat dalam membantu video tersebut adalah bahasa Inggeris. Begitu juga
menjayakan pengujian ini. Soal selidik kebolehgunaan dengan fungsi di dalam aplikasi, murid mengalami
dengan 5 mata Likert (Lund, 2001; Zainun et al., 2018) kesukaran untuk mengecam maksud butang- butang di
telah diadaptasi dalam penilaian ini dan dijawab oleh dalam aplikasi menyebabkan sedikit penerangan
guru-guru. Manakala, kanak-kanak adalah diperhati diperlukan untuk interaksi dalam aplikasi.
semasa menggunakan aplikasi dan di temu bual
selepas penggunaan aplikasi untuk mendapatkan KESIMPULAN
maklum balas mereka. Jadual 1 menunjukkan hasil
soal selidik dari guru, kesemua faktor adalah lebih dari Secara kesimpulannya, aplikasi AR Hygiene Practice
nilai min 4. Ia menunjukkan tahap kebolehgunaan ini dapat membantu dalam mempelajari amalan
aplikasi AR Hygiene Practice adalah tinggi. Selain itu, kebersihan dan kesihatan dari segi cara penyampaian
kecenderungan guru ingin menggunakan aplikasi ini informasi yang menarik minat dan perhatian kanak-
juga tinggi dengan dapatan nilai min 4.38 bagi soalan kanak. Ia boleh dijadikan sebagai satu bahan
“Adakah anda sudi menggunakan aplikasi ini dalam pengajaran tambahan untuk mengajar topik kebersihan
pembelajaran pelajar.” dan “Adakah anda akan di taska. Walaupun penggunaan bahasa menjadi isu di
mencadangkan aplikasi ini kepada kawan- kawan”. mana murid mengalami kesukaran untuk
menggunakan aplikasi kerana tidak memahami
Jadual 1. Hasil kebolehgunaan maksud perkataan yang digunakan, tetapi ia dapat
diselesaikan dengan menyediakan aplikasi ini dalam
Faktor Nila min bahasa Melayu.

Kebergunaan 4.51 PENGHARGAAN
Mudah digunakan 4.21
Mudah dipelajari 4.29 Penyelidikan ini disokong dan ditaja oleh The
Kepuasan 4.44 Sumitomo Foundation (208401-009). Kami juga
mengucapkan terima kasih kepada Puan Hafizah
Hasil daripada pemerhatian dan temu bual yang Aliman dari Little Caliphs Alam Sari, Bangi, Malaysia
dilakukan terhadap murid pra sekolah mendapati atas input yang berharga terhadap projek ini.
bahawa kebanyakan pelajar telah terdedah dengan
penggunaan teknologi AR. Kebanyakan dari mereka RUJUKAN
juga mahir menggunakan telefon pintar dan mengesan
penanda di dalam buku tanpa bimbingan. Murid juga Azuma, R. T. (1997). A survey of augmented reality.
menunjukkan minat yang sangat tinggi dan teruja Presence: teleoperators & virtual
apabila menggunakan fungsi AR yang terdapat di environments, 6(4), 355-385.
dalam aplikasi serta apabila ia memaparkan video
animasi dan objek 3D makanan. Che Hashim, N., Abd Majid, N. A., Arshad, H., &
Khalid Obeidy, W. (2018). User satisfaction
for an augmented reality application to
support productive vocabulary using speech
recognition. Advances in Multimedia, 2018.

255

Lam, M. C., Tee, H. K., Nizam, S. S. M., Hashim, N. Prosiding kNovasi 2022
C., Suwadi, N. A., Tan, S. Y., . . . Liew, S. Y.
(2020). Interactive augmented reality with for enhancing quality in the changing
natural action for chemistry experiment academic environment in COVID-19
learning. TEM Journal, 9(1), 351. pandemic: An empirical study. In
Technologies, Artificial Intelligence and the
Lund, A. M. (2001). Measuring usability with the use Future of Learning Post-COVID-19 (pp.
questionnaire12. Usability interface, 8(2), 3- 467-482). Springer.
6. Zainun, R., Lam, M. C., Bakar, K. A. A., & Ismail, A.
K. (2018). User experience model for remote
Moktar, F. A. M., & Osman, Z. (2020). Tahap envenomation consultation mobile
pengetahuan, sikap dan amalan kebersihan application with decision support ability.
diri dalam kalangan kanak-kanak prasekolah International journal on advanced science,
mengikut perspektif ibu bapa. Jurnal engineering and information technology, 8,
Pendidikan Awal Kanak-Kanak Kebangsaan, 4-2.
9(2), 1-11.

Mystakidis, S., Fragkaki, M., & Filippousis, G.
(2021). Ready teacher one: virtual and
augmented reality online professional
development for K-12 school teachers.
Computers, 10(10), 134.

Raja, M., & Lakshmi Priya, G. (2022). Using virtual
reality and augmented reality with ICT tools

256

Prosiding kNovasi 2022

Pelaksanaan Sistem IHPP Sebagai Kaedah Pengukuran dan
Penilaian Hasil Pembelajaran: Jabatan Kejuruteraan Mekanikal

dan Pembuatan UKM

[1][2]* Meor Iqram Meor Ahmad, [1] Zainuddin Sajuri, [1] Zambri Harun, [1] Rizauddin Ramli,
[1] Wan Fathul Hakim Wan Zamri, [1] Abdul Hadi Azman, [1] Nor Kamaliana Khamis, [1] Mohd

Faizal Mat Tahir, [1] Mohd Anas Mohd Sabri

[1] Jabatan Kejuruteraan Mekanikal dan Pembuatan (JKMP), Fakulti Kejuruteraan dan Alam
Bina, Universiti Kebangsaan Malaysia, [2] Pusat Kecemerlangan Penyelidikan Pendidikan
Kejuruteraan (P3K), Fakulti Kejuruteraan dan Alam Bina, Universiti Kebangsaan Malaysia

*Corresponding Author: [email protected]

ABSTRAK

Pendidikan Berasaskan Hasil (PBH) menyatakan hasil pembelajaran merupakan penggerak utama kepada isi
kandungan kursus dan struktur pengukurannya. PBH merupakan satu pendekatan menyeluruh bagi menguruskan
proses pengajaran dan pembelajaran yang fokusnya adalah untuk menghasilkan pelajar yang berjaya
mendemonstrasikan hasil pembelajaran dengan berkesan. Pengukuran dan penilaian ialah dua aspek penting yang
perlu diambil kira dalam PBH bagi memastikan hasil pembelajaran kursus (HPK) dan seterusnya hasil pembelajaran
program (HPP) dapat dicapai oleh semua pelajar. Justeru itu, satu kaedah yang dinamakan sistem iHPP telah
dibangunkan untuk tujuan tersebut. Sistem penilaian bersepadu ini mengetengahkan penilaian prestasi akademik
pelajar melalui prestasi HPK dan HPP. Objektif penulisan artikel ini adalah untuk memperlihatkan pelaksanaan sistem
iHPP di Jabatan Kejuruteraan Mekanikal dan Pembuatan UKM dalam membuat pengukuran dan penilaian kepada
prestasi akademik pelajar berlandaskan kepada HPK dan HPP yang ditetapkan. Melalui sistem ini, prestasi akademik
pelajar untuk setiap kohort mahupun tahun dapat dinilai dan dipersembahkan dalam bentuk grafik yang lebih menarik
dan sistematik. Tambahan, pensyarah kursus juga akan dapat memantau keputusan pelajar-pelajar untuk setiap
semester sekaligus perlu memikirkan cara atau teknik yang terbaik untuk penambahbaikkan penyampaian kursus
mereka pada semester akan datang.

Keywords: Pendidikan berasaskan hasil, Hasil pembelajaran kursus, Hasil pembelajaran program, Sistem IHPP

PENGENALAN secukupnya, disamping menguasai disiplin khusus
kemahiran yang dipupuk oleh sesuatu program (Azrul,
Secara amnya, hasil pembelajaran program (HPP) A. Mutalib et. al. 2019).
merangkumi pengetahuan, kebolehan, dan kemahiran
yang perlu dizahirkan oleh pelajar-pelajar Program Pada tahun 2011, UKM memulakan usaha untuk
Kejuruteraan Mekanikal dan Pembuatan selepas tamat mengukur pencapaian pelajar berdasarkan HPK yang
pengajian kelak. Ini adalah penting untuk memastikan sejajar dengan HPP agar lebih terjajar secara
bahawa hasil program bukan semata-mata kompilasi konstruktif. Sistem pemantauan yang digelar iHPP
hasil kursus, tetapi sebaliknya merupakan pernyataan telah dibangunkan untuk memastikan
yang lebih umum yang memfokuskan kemahiran penambahbaikan berterusan berlaku pada kursus dan
generik dan membolehkan pelajar bersedia dengan peringkat pensyarah individu, di mana

257

pensyarah boleh merekodkan pencapaian gred pelajar Prosiding kNovasi 2022
berdasarkan pemetaan HPP dan HPK bagi
mengukuhkan proses pengajaran dan pembelajaran Rajah 2. Pencapaian HPP kursus pemboleh bagi kohort 20182019
setiap kursus.
Untuk meneruskan usaha ini, perbincangan hasil
Melalui sistem ini, setiap program dapat mengurus keputusan gred pelajar berdasarkan HPP-HPK telah
dan memantau pencapaian kursus berasaskan HPP disediakan melalui saluran mentor-mentee.
bagi setiap program pengajian dan menyediakan Pendekatan menyeluruh telah dibangunkan untuk
pangkalan data untuk simpanan maklumat program menawarkan hubungan sistematik antara pencapaian
pengajian dan kursus, kaedah pengajaran, kaedah HPP dan mentor-mentee didalam sistem smpweb
pentaksiran dan indikator berdasarkan taksonomi UKM. Bagi setiap semester, mesyuarat akan diadakan
(Shahril, Abdullah et. al. 2009). antara mentor dan mentee untuk membincangkan
pelbagai perkara termasuk prestasi akademik dan
KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN pencapaian HPP pelajar. Satu fungsi khusus untuk
menentukan pencapaian HPP telah diperkenalkan di
Pencapaian HPP kursus-kursus penentu dalam sistem IHPP, yang dipanggil Laporan Kad Skor
(culminating) dan pemboleh (enabling) yang seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.
terpilih telah ditunjukkan untuk tahun kohort
2018/2019 seperti dalam Rajah 1 dan 2, dimana
secara umumnya boleh disimpulkan bahawa
semua HPP telah dicapai untuk program ini.

Rajah 3. Antara muka Laporan Kad Skor Pelajar

Hasil pencapaian HPP pelajar dibentangkan
dalam carta radar, juga dipanggil Carta Labah-labah,
seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.

Rajah 1. Pencapaian HPP kursus penentu bagi kohort 20182019

Rajah 4. Pencapaian HPP di dalam carta radar yang juga dikenali
sebagai Carta Labah-Labah

KESIMPULAN

Pengenalan sistem IHPP ini merupakan inisiatif di
bawah Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia
2015-2025 dibawah Kementerian Pengajian Tinggi
Malaysia. Sistem ini ialah satu kaedah untuk menilai
pelajar dan matlamatnya adalah untuk menghasilkan

258

graduan yang cemerlang dalam akademik serta Prosiding kNovasi 2022
mempunyai semua kemahiran insaniah yang
diperlukan untuk memenuhi jangkaan pihak Penyelidikan Pendidikan Kejuruteraan (P3K) UKM
berkepentingan. iHPP bukan sahaja akan menilai atas penajaan di dalam KNOVASI UKM 2022.
pengetahuan dan kemahiran berfikir tetapi juga
kecekapan yang merangkumi aspirasi pelajar RUJUKAN
Malaysia, iaitu: etika dan kerohanian, kemahiran
kepimpinan, identiti kebangsaan dan kecekapan Azrul, A. Mutalib, Siti, F.M. Razali & Wan, H.W.
berbahasa; dan mewujudkan peluang untuk pelajar Badaruzzaman (2019). Kaedah Pengiraan dan
untuk memperoleh kemahiran keusahawanan. Pencapaian Kompetensi Pelajar Menggunakan
Penilaian iHPP akan dilaporkan dalam pelajar kad Purata Nilai Gred Kumulatif Bersepadu
skor menggunakan metodologi ‘Spider Web’ yang (iCGPA) PKA UKM. Kurikulum & Instruksi
menyenaraikan semua yang dicapai, dijangka atau Siri 9, 978-967-2389-10-1
prestasi yang diingini pelajar.
Shahrir, Abdullah, Norhamidi, Muhamad, Riza, A.A.
PENGHARGAAN O.K. Rahmat, Baba, M. Deros, Noorhisham, T.
Kofli, Mardina, Abdullah, Mazlan, M. Tahir,
Penulis ingin merakamkan ucapan terima kasih Andanastuti, Muchtar. (2009). Penilaian
kepada pihak Jabatan Kejuruteraan Mekanikal dan Objektif dan Hasil Program Pendidikan
Pembuatan, UKM dan Pusat Kecemerlangan Berasaskan Hasil (OBE): Soal Selidik Majikan
Industri dan Alumni. AJTLHE, 1(2), 1–8.

259

Prosiding kNovasi 2022

Aplikasi Pembelajaran Sokongan Pelajar Berasaskan Reka Bentuk
Persuasif

*Nazlena Mohamad Ali, Mohamad Hidir Mhd Salim, Muhammad ‘Aqil Abd Rahman

Institut IR4.0 (IIR4.0), Universiti Kebangsaan Malaysia

*[email protected]

ABSTRAK

Pembelajaran abad ini berhadapan dengan cabaran besar terutama sewaktu pandemik. Pembelajaran dalam talian
merupakan antara faktor penurunan prestasi pelajar yang disebabkan boleh hilang fokus, kurang motivasi, tekanan
serta gangguan psikologi. Keadaan ini menyebabkan motivasi dan sikap pelajar terhadap pembelajaran menurun.
Permasalahan ini dapat diselesaikan dengan sokongan teknologi pembelajaran yang mampu mengukuhkan sikap
pelajar terhadap pembuatan keputusan serta meningkatkan pengalaman pembelajaran, prestasi dan motivasi. Media
komunikasi seperti audio video didapati masih kurang memenuhi keperluan dalam meningkatkan tahap pengalaman
pembelajaran pelajar. Teknologi pembelajaran berasaskan persuasif perlu dibangunkan khusus bagi mensasarkan
perubahan sikap pelajar dalam pembelajaran berkesan. Teknologi persuasif ditakrifkan sebagai teknologi yang direka
bentuk bagi mengubah sikap dan tingkahlaku pengguna tanpa paksaan. Kajian ini mencadangkan pembangunan
aplikasi sokongan pembuatan keputusan sebagai alatan pembelajaran kendiri berasaskan reka bentuk persuasif. Antara
prinsip persuasif yang akan dikaji adalah seperti prinsip pengurangan, penyesuaian, pelaziman, dan pemantauan
kendiri. Skop pengguna sasaran adalah dalam kalangan pelajar universiti. Jangkaan hasil adalah pembangunan
prototaip aplikasi pembelajaran kendiri berasaskan teknologi persuasif yang berupaya memberikan pengalaman
pembelajaran positif dan berpotensi mengukuhkan pengalaman pembelajaran berkesan. Kepentingan kajian ini juga
adalah sejajar dengan TERAS UKM yang memacu kepada Pendidikan 4.0 dalam penerapan pengalaman
pembelajaran berkesan.

Kata kunci: reka bentuk persuasif, sistem sokongan pelajar

PENGENALAN juga semakin meningkat yang akhirnya memberi
kesan kepada psikologi pelajar sehingga menyebabkan
Pembelajaran era pandemik telah membawa pelbagai kematian akibat bunuh diri, terlalu tertekan dan
cabaran bagi setiap golongan tidak kira pelajar, kegiatan sosial negatif yang lain.
pengajar atau ibu bapa. Kementerian Pengajian Tinggi
(KPT) telah mensarankan institusi pengajian tinggi di Permasalahan ini dapat diselesaikan dengan
Malaysia untuk menjalankan sesi pengajaran dan adanya sokongan teknologi pembelajaran yang
pembelajaran secara dalam talian sepenuhnya bermula mampu memberi sokongan, mengukuh dan
tahun 2020. Tidak dinafikan juga, pembelajaran dalam menambahbaik kaedah pembelajaran dan pengajaran
talian merupakan antara faktor penurunan prestasi melalui strategi persuasif atau pemujukan.
akademik pelajar yang disebabkan oleh faktor seperti Pembelajaran berbantukan teknologi berupaya
hilang fokus, kurang motivasi, tekanan serta gangguan memberikan pengalaman pembelajaran yang positif
psikologi. Norma baharu persekitaran pembelajaran dalam proses pembuatan keputusan. Selain itu,
dan pengajaran ini perlu diadaptasikan sebaik motivasi pembelajaran juga perlu ditingkatkan agar
mungkin oleh setiap individu selaras dengan prestasi akademik pelajar meningkat (Mhd Salim &
perkembangan teknologi. Selain itu, masalah tekanan Mohamad Ali, 2019). Teknologi persuasif ditakrifkan
hidup dalam kalangan pelajar institusi pengajian tinggi sebagai sebuah teknologi yang direka bentuk bagi

260

Prosiding kNovasi 2022

mengubah sikap dan tingkahlaku pengguna menerusi sikap atau tingkah laku sasaran yang ingin dicapai
teknik pujukan tanpa paksaan (Fogg, 2009, Oinas- (Wan Ahmad & Mohamad Ali, 2018). Daya tarikan
kukkonen & Harjumaa, 2009). Antara elemen sistem merupakan ciri yang mempengaruhi penilaian
persuasif dan strategi yang boleh diimplementasi pengguna terhadap teknologi persuasif dalam interaksi
dalam sistem e-pembelajaran pelajar adalah seperti jangka panjang (Wan Ahmad & Mohamad Ali,
prinsip penyesuaian, pemantauan kendiri, pelaziman, 2018). Emosi seperti minat (interest), seronok
peranan sosial dan sokongan dialog. Walau (pleasure) dan gembira (joy) merupakan antara emosi
bagaimanapun, tidak semua pelajar mempunyai positif yang perlu wujud dalam interaksi pengguna
kemahiran dalam proses pembelajaran kendiri. Isu ini bersama teknologi persuasif, manakala emosi negatif
menyebabkan mereka sukar untuk terus termotivasi seperti kecewa (disappointment) perlu dielakkan bagi
dalam mengikuti pembelajaran. Teknologi persuasif membolehkan pengguna mencapai matlamat sasaran
dapat diimplementasikan dalam sistem e- mereka (Wan Ahmad, Mohamad Ali & Ahmad
pembelajaran agar dapat merangsang emosi positif Rodzuan, 2020).
dan meyakinkan pengguna dalam mencapai sasaran
sikap atau tingkah laku (Wan Ahmad & Mohamad Ali, Atribut pemperibadian (personalization) dapat
2018). Pembelajaran era pandemik ini boleh dianggap diimplementasikan seperti teknologi chatbot bagi
sebagai kaedah untuk melahirkan generasi yang meningkatkan kecerdasan sosial (Chaves & Gerosa,
kreatif dan inovatif. In adalah selaras dengan 2020). Atribut pemperibadian dapat menjadikan
penekanan terhadap konsep pembelajaran sepanjang chatbot sedar akan kandungan situasional dan dapat
hayat bagi pelajar di institusi pengajian tinggi menyesuaikan diri dengan ciri yang lebih sesuai
terutamanya UKM. dengan keperluan individu tertentu. Atribut ini amat
penting untuk diterapkan dalam reka bentuk
TEKNOLOGI PERSUASIF antaramuka pembelajaran dan pengajaran persuasif
masa kini terutama sewaktu pembelajaran kendiri dan
Teknologi komputer telah digunakan dalam pelbagai pandemik bagi meningkatkan motivasi dan menambah
bentuk pengkomputeran interaktif, termasuk baik strategi pembelajaran pelajar. Interaksi ini
penggunaan teknologi yang memotivasikan dan penting dalam meningkatkan prestasi pembelajaran
mempengaruhi perubahan tingkah laku. Pada pelajar dalam membuat keputusan, memahami
masakini, banyak sistem interaktif cuba mencapai keperluan pembelajaran, emosi dan berupaya
perubahan sikap dan tingkah laku pengguna yang memotivasikan pelajar. Pengalaman pembelajaran
diingini (Harjumaa et. al 2009). Sistem ini dipanggil persuasif, seperti terlibat secara aktif dalam
sistem persuasif sebagai teknologi yang direka untuk pembelajaran, boleh diwujudkan dengan idea atau
membentuk, mengukuh atau mengubah tingkahlaku prinsip reka bentuk persuasif yang meyakinkan yang
atau sikap melalui strategi yang ditentukan (Fogg, diterapkan dalam pendidikan (Herber,
2009). Teknologi persuasif ini telah digunakan dalam 2013). Kerangka kerja reka bentuk pembelajaran
pelbagai bidang seperti e-perniagaan, kesihatan, persuasif juga merupakan kerangka kerja yang
pendidikan dan pemasaran (Mohadis & Mohamad Ali, dibangunkan secara eksplisit untuk menyasarkan
2016) (Mhd Salim & Mohamad Ali, 2019). Teknologi perubahan sikap pelajar dalam teknologi pembelajaran
persuasif juga diterapkan dalam pendidikan dengan (Gram-hansen, 2016). Jadual 1 menunjukkan elemen
menyediakan asas untuk perubahan tingkah laku persuasif reka bentuk sistem yang digariskan di bawah
pembelajaran terhadap pelajar mengenai e- kerangka kerja reka bentuk pembelajaran (Gram-
pembelajaran (Mhd Salim et al., 2019). hansen & Sandra, 2012). Setiap elemen persuasif ini
mempunyai fungsi reka bentuk aplikasi dalam
Teknologi persuasif harus direka bentuk agar dapat membuat keputusan untuk menghasilkan pengalaman
menimbulkan emosi positif kepada pengguna pengguna yang lebih menarik.
menggunakan prinsip atau strategi persuasif yang
berbeza bagi menghadirkan kepercayaan pengguna
terhadap teknologi yang digunakan dan dengan
demikian, berjaya meyakinkan pengguna terhadap

261

Prosiding kNovasi 2022

Jadual 1. Prinsip reka bentuk persuasif (Gram-hansen & Sandra, APLIKASI PERSUASIF SOKONGAN PELAJAR
2012)
Kajian ini membangunkan prototaip yang dinamakan
Prinsip Penerangan TemanKajianKu Ver1.0 yang mengimplementasikan
Pengurangan beberapa elemen persuasif dalam pembelajaran
(reduction) Kaedah reka bentuk yang bertujuan untuk kendiri pelajar. Rajah 1 menunjukkan keratan log
mengurangkan proses yang rumit. Contoh: masuk sistem TemanKajianKu Ver1.0. Halaman ini
Penerowongan pembelian Shopee membolehkan pengguna memaparkan ruangan log masuk sistem. Prinsip reka
(tunneling melangkau banyak navigasi yang memakan bentuk yang diimplementasikan pada halaman ini
masa dan mengisi borang yang memenatkan ialah prinsip pengurangan. Prinsip pengurangan
Penyesuaian untuk membuat pembelian segera. diimplementasikan bagi memudahkan proses
(tailoring) penggunaan sistem bagi mengelakkan pengguna
Kaedah reka bentuk yang mendedahkan terganggu dengan memfokuskan kepada fungsi yang
Cadangan pengguna dengan laluan proses telah ditetapkan. penting sahaja.
(suggestion) Contoh: kebanyakan proses pemasangan sistem
(system installation) memerlukan beberapa Pengurang
Pemantauan peringkat oleh pengguna sebelum pemasangan an
Kendiri selesai.
(self- Rajah 1 Halaman log masuk sistem TemanKajianKu Ver1.0
Aplikasi perlu menawarkan kandungan yang
monitoring) sesuai kepada pengguna atau kumpulan Manakala Rajah 2 menunjukkan keratan papan
Pengawasan pengguna dirujuk sebagai prinsip reka bentuk pemuka atau dashboard sistem TemanKajianKu
(surveillance) penyesuaian. Demografi pengguna boleh Ver1.0. Terdapat dua modul yang dibangunkan iaitu
digunakan bagi menentukan pemilihan ciri modul analisis persampelan dan modul analisis
Pelaziman aplikasi, navigasi dan pelabelan. statistik. Modul ini dipilih sebagai sampel bahan
(conditioning) pembelajaran fasa pembangunan prototaip ini kerana
Kaedah reka bentuk yang melibatkan kedua-duanya perlu dikuasai oleh pelajar sekiranya
Simulasi penyampaian mesej pada masa yang tepat. mereka ingin menjalankan kajian kuantitatif sekaligus
(simulation) Contoh: Kindle mencadangkan beberapa buku menjadikannya salah satu skop bagi kajian ini. Skop
yang dipautkan dengan buku yang akan anda ini juga diperolehi hasil daripada fasa awal
Isyarat Sosial beli. pengumpulan data pengguna yang telah dilakukan
(social signals) secara temubual terfokus (focus group discussion)
Kaedah reka bentuk yang membolehkan bersama responden yang terdiri daripada golongan
pengguna menjejaki progres. Contoh: sistem pelajar sebelum prototaip ini dibangunkan (Nazlena et.
yang memerlukan log masuk sebelum al 2021).
membenarkan pengguna menjejaki kemajuan
penurunan berat badan mereka.

Pengawasan adalah seperti elemen pemantauan
kendiri tetapi pemantauan dilakukan oleh sistem
dan bukan pengguna. Contoh: laman web
penurunan berat badan bukan sahaja
menfokuskan kepada ciri pemantauan diri
semata-mata tetapi sistem juga dilengkapi
dengan fungsi bagi pengguna berkongsi
pengalaman dan menerima maklum balas
pengguna lain yang menghadapi masalah yang
sama.

Kaedah reka bentuk memasukkan input emosi.
Kaedah ini kerap diwakilkan dalam bentuk
pujian dan hadiah.

Kaedah reka bentuk yang membolehkan
pengguna mencuba dan meneroka dalam
suasana yang selamat dan tidak mengancam
serta menunjukkan hubungan antara sebab dan
akibat. Keadah dilihat sebagai salah satu bentuk
pujukan yang halus apabila pengguna
memperoleh pengalaman peribadi melalui
simulasi.

prinsip reka bentuk yang boleh dikaitkan dengan
prinsip pelaziman dengan menggabungkan
maklum balas emosi ke dalam reka bentuk tetapi
prinsip isyarat sosial secara langsung. Contoh:
penyampaian maklum balas positif, nasihat,
komen dan sokongan sosial kepada pengguna
melalui Chatbots.

262

Prosiding kNovasi 2022

Rajah 3 Halaman chatbot sistem TemanKajianKu Ver1.0

KESIMPULAN

Permasalahan dalam pembuatan keputusan serta

pengukuhan pembelajaran atas talian dalam kalangan

pelajar adalah isu utama yang perlu diselesaikan.

Terdapat pelbagai aplikasi e-pembelajaran

Rajah 2 Halaman dashboard TemanKajianKu Ver1.0 dibangunkan. Namun, aplikasi e-pembelajaran yang

Rajah 3 menunjukkan halaman chatbot sistem memfokus kepada ciri pembuatan keputusan masih
TemanKajianKu Ver1.0. Halaman ini memaparkan
ciri-ciri antaramuka chatbot, carta alir modul dan tidak banyak dan tidak dijadikan fokus utama dalam
maklumat komponen yang terdapat pada modul.
Chatbot merupakan ciri utama bagi sistem proses pembangunan sistem. Bilangan pelajar yang
TemanKajianKu Ver1.0. Pengguna akan
menggunakan ruangan chatbot untuk berinteraksi tidak melengkapkan pembelajaran terus meningkat
dengan sistem bagi mendapatkan teknik persampelan
atau teknik statistik yang bersesuaian dengan disebabkan faktor penurunan motivasi dan kekurangan
keperluan kajian mereka. Antara prinsip reka bentuk
persuasif yang diimplementasikan pada halaman ini alatan sokongan pembelajaran berkesan. Oleh itu,
adalah prinsip pelaziman. Prinsip pelaziman
dizahirkan dalam bentuk ayat pujian sebagai maklum sistem pendidikan berdaya tahan seperti sistem e-
balas kepada pengguna. Berbeza dengan prinsip
isyarat sosial, ciri chatbot sistem TemanKajianKu pembelajaran perlu ditambah baik dan dijadikan fokus
Ver1.0 tidak mengambil kira elemen emosi dalam
maklum balas yang diberikan. Selain itu, prinsip utama dalam menyelesaikan isu ini. Pembangunan
pemantauan kendiri juga diimplementasikan pada
halaman ini. Carta alir modul dibangunkan bagi alatan sokongan pembelajaran kendiri digital iaitu
membolehkan pengguna melihat kemajuan mereka
dalam proses mengenalpasti teknik persampelan atau TemanKajianKu Ver1.0 dicadangkan.
teknik statistik. Prinsip penyesuaian pula
diimplementasikan bagi memastikan sistem TemanKajianKu Ver1.0 ini dibangunkan dengan
TemanKajianKu Ver1.0 memberikan penyelesaian
yang bersesuaian dengan keperluan pengguna. Prinsip mengambil kira elemen reka bentuk persuasif bagi
ini boleh dilihat menerusi ruangan chatbot yang
memberikan maklum balas berdasarkan input meningkatkan pengalaman pembelajaran (UX) pelajar
pengguna.
dalam proses pembuatan keputusan. Kajian ini

memberi impak kepada bidang pendidikan

terutamanya dalam pembelajaran kendiri atas talian

yang menekankan pembelajaran berkesan berasaskan

teknologi. Kajian lanjutan adalah untuk melakukan

penilaian penerimaan pengguna secara mendalam bagi

TemanKajianKu Ver1.0 ini terutamanya dalam

meningkatkan kemahiran dan prestasi akademik

pelajar serta menambahbaik elemen persuasif sedia

ada.

PENGHARGAAN

Kajian ini disokong oleh geran universiti dengan
kod PDI-2021-014.

RUJUKAN

Pemantauan Kendiri Ahmad, W. N. W., & Ali, N. M. (2018). A Study on
Pelaziman, Penyesuaian Persuasive Technologies: The Relationship
between User Emotions, Trust and Persuasion.
International Journal of Interactive Multimedia
and Artificial Intelligence, inPress(inPress), 1.
https://doi.org/10.9781/ijimai.2018.02.010

Chaves, A. P., & Gerosa, M. A. (2020). How Should

263

Prosiding kNovasi 2022

My Chatbot Interact? A Survey on Mohadis, H. M., Nazlena Mohamad Ali, Alan F.
Smeaton (2016). Designing a persuasive
SocialCharacteristics in Human–Chatbot physical activity application for older workers:
understanding end-user perceptions. Behaviour
Interaction Design. International Journal of &Information Technology: 1-13

Human-Computer Interaction, 37(8), 729–758. Molitor, L. L., & George, K. D. (1976). Development
of a test of science process skills. Journal of
Florea, N. M., & Hurjui, E. (2015). Critical Thinking Research in Science Teaching, 13(5), 405–412.
https://doi.org/10.1002/tea.3660130504
in Elementary School Children. Procedia -
Muhamad Fazil Ahmad, Wan Rohila Ganti Wan
Social and Behavioral Sciences, 180(November Abdul Ghapar. (2019) The Era of Artificial
Intelligence in Malaysian Higher Education:
2014), 565–572. Impact and Challenges in Tangible Mixed-
Reality Learning System toward Self
https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.02.161 Exploration Education (SEE)

Fogg, B. J. (2009). A Behavior Model for Persuasive Nazlena Mohamad Ali, Mohamad Hidir Mhd Salim,
Mohamad Taha Ijab, Norshita Mat Nayan,
Design. Norhayati Ibrahim (2021). A User Study on
Persuasive Learning Experiences Among
Fogg, B. J. (2012). Persuasive Technology, Using Postgraduates Students. KNOVASI 2021, UKM

Computers to Change What We Think and Do. Nurul, Nurfadhlina, Evi, Normalia, Masrah, Mohd,
Noreen, Faaizah, Mohammad, (2021).
Encyclopedia of Applied Ethics, 431–437. Designing an Educational Chatbot: A Case
Study of CikguAIBot
https://doi.org/10.5195/CINEJ.2011.14
Oinas-kukkonen, H., & Harjumaa, M. (2009).
Gram-hansen, S. B. (2016). Persuasive Design for Communications of the Association for
Information Systems Persuasive Systems
Learning - Learning in Persuasive Design. Design : Key Issues , Process Model , and
System Features Persuasive Systems Design :
Aalborg University Press. Key Issues , Process Model , and System
Features. Communications of the Association for
Gram-hansen, & Sandra, B. (2012). PLOT Persuasive Information Systems, 24(28), 485–500.

Learning Design Framework. Persuasive Pu, S., & Evans, M. (2019). Critical thinking in the
context of Chinese postgraduate students’ thesis
Learning Objects and Technologies for Lifelong writing: a positioning theory perspective.
Language, Culture and Curriculum, 32(1), 50–
Learning in Europe Publication. 62.
https://doi.org/10.1080/07908318.2018.144247
Herber, E. (2013). Designing The Persuasive Learning 3

Experience. Proceedings of the International Samanhudi, U., & Linse, C. (2019). Critical Thinking-
Related Challenges to Academic Writing: A
Workshop on EuroPLOT Persuasive Case of Indonesian Postgraduate Students at a
UK University. Lingua Cultura, 13(2), 107.
Technologies for Learning 2013. https://doi.org/10.21512/lc.v13i1.5122

Irawan, M Ashar, Khoirudin, Arif, Mohd, Aripriharta, Wan Nooraishya Wan Ahmad, Nazlena Mohamad Ali
(2018a). A Study On PersuasiveTechnologies:
(2020) A New Smart Learning Framework using The Relationship Between User Emotions, Trust
And Persuasion. InternationalJournal of
Artificial Intelligence Interactive Multimedia and Artificial

Mhd Salim, M. H., Ali, N. M., & Ijab, M. T. (2019).

Understanding students’ motivation and

learning strategies to redesign massive open

online courses based on persuasive system

development. International Journal of

Advanced Computer Science and Applications,

10(12), 234–241.

Mhd Salim, M. H., & Mohamad Ali, N. (2019).

Mapping Learning Strategies and Motivation

with Persuasive Principles to Inform the Design

Application. In International Conference on

Education &Language for Students and Adult

Learners (pp. 227–234).

Mohadis, H. M., & Ali, N. M. (2016). Designing

persuasive applications to encourage physical

activity at the workplace among older workers.

2016 6th International Conference on Digital

Information and Communication Technology

and Its Applications, DICTAP 2016, 126–130.

https://doi.org/10.1109/DICTAP.2016.7544013

264

Intelligence, 5(1), 57-61. Prosiding kNovasi 2022
Wan Nooraishya Wan Ahmad, Nazlena Mohamad Ali
Understanding User Emotions Through
(2018b). The Impact Of PersuasiveTechnology Interaction with Persuasive Technology.
On User Emotional Experience And User InternationalJournal of Advanced Computer
Experience Over Time Journal of Information Science and Applications, 11(9), 225-235
Communication and Technology, 17(4), 601-
628.
Wan Nooraishya Wan Ahmad, Nazlena Mohamad Ali,
Ahmad Rizal Ahmad Rodzuan (2020).

265

Prosiding kNovasi 2022

Kerjalapangan Maya: Pendekatan Alternatif Geopendidikan
Pelajar dan Masyarakat

[1]*Norbert Simon, [1]Che Aziz Ali, [4]Ibrahim Komoo, [1]Norasiah Sulaiman, [1]Mohd Hariri Arifin,
[1]Nor Shahidah Mohd Nazer, [1]Azrin Azmi, [2]Jenneth Liliana Cyril, [2]Fatimah Tuzaharah

Kamaludeen, [2]Mison Ajum, [3]Abd Razak bin Zainal Abidin, [6]Nasirudin Yusoff, [2]Adyrean Edero
Jingkah, [5]Dana Badang

[1] Program Geologi, Jabatan Sains Bumi dan Alam Sekitar, Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti
Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor

[2] Jabatan Mineral dan Geosains Malaysia (Sabah), Jalan Penampang, Beg berkunci 2042, 88999 Kota
Kinabalu, Sabah

[3] Jabatan Mineral dan Geosains (Pahang), Jalan IM4/1, Bandar Indera Mahkota, 25604 Kuantan,
Pahang Darul Makmur

[4] Institut Alam Sekitar dan Pembangunan (LESTARI), Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi,
Selangor

[5] Jabatan Mineral dan Geosains (Sarawak), Jalan Wan Abdul Rahman, Kenyalang Park, Beg Berkunci
560, 93712 Kuching, Sarawak

[6] Pejabat Dekan, Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor

*[email protected]

ABSTRAK

Teknologi ‘alam maya’ sering dikaitkan dengan penggunaan bahan-bahan teknologi yang kompleks yang sering kali
digunakan dalam bidang kejuruteraan, komputer, dan permainan video. Jarang sekali teknologi ini dikaitkan dengan
pengajaran lapangan sama ada dalam kelas atau kepada masyarakat di luar. Dalam artikel ini, kami ingin menunjukkan
penggunaan teknologi ini dalam merakam lapangan secara digital dan membawa rakaman ini ke kelas dan juga kepada
orang awam untuk mengenali geologi dengan lebih dekat tanpa perlu ke lapangan. Kaedah ini bukan sahaja berguna
untuk pengajaran kepada pelajar tetapi juga untuk program kesedaran berkenaan dengan geowarisan dan
geopemuliharaan di tapak-tapak geologi yang signifikan.

Kata kunci: Alam maya, persekitaran 360, geologi, kerjalapangan, geopendidikan.

PENGENALAN Namun begitu, beberapa peristiwa yang telah berlaku

di sepanjang tahun 2020-2022 menyebabkan banyak

Kerjalapangan fizikal merupakan komponen penting aktiviti berkumpul secara fizikal tidak dapat dilakukan

dalam pengajaran dan pembelajaran geologi. Hampir akibat masalah pandemic Covid-19. Kerjalapangan

90% subjek geologi yang diajar di institusi pengajian fizikal tidak terkecuali daripada isu ini dan kemahiran

tinggi mengandungi komponen ini. Selain itu, para pelajar pasti terjejas kerana masalah ini.

kerjalapangan ini juga merupakan satu daya tarikan

untuk menimbulkan minat para pelajar yang Selain daripada itu, masalah kewangan yang sering

mengambil subjek geologi (Jitmanatakul & Chenrai dihadapi oleh institusi pengajian tinggi juga boleh

2019). menyebabkan kekangan dalam pengurusan

kerjalapangan yang lazimnya memakan belanja yang

besar. Masalah-masalah ini sukar untuk dihindari dan

266

Prosiding kNovasi 2022

kadang-kala kita perlu bersedia untuk mengurangkan
jumlah kerjalapangan yang boleh dijalankan.

Oleh itu, menyedari isu-isu yang berbangkit ini boleh Rajah 1 Contoh paparan lapangan digital
menyebabkan kemahiran para pelajar terjejas, kami
telah membangunkan lapangan maya untuk mengatasi
isu-isu seperti masalah pandemik dan kewangan yang
boleh menjadi masalah kepada kelancaran
kerjalapangan. Lapangan maya ini bukan sahaja boleh
digunakan sebagai pengajaran di dalam kelas, tetapi
juga boleh digunakan untuk mendedahkan
kepentingan geologi dalam kursus-kursus
geopendidikan kepada masyarakat luar seperti dalam
wilayah Geopark (Bolani et al. 2021)

KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN

Lapangan maya yang dibangunkan melibatkan 2
bentuk:

i. Lapangan fizikal yang didigitalkan melalui Rajah 2 Perhentian atau stesen bernombor
kamera 360 dalam lapangan berpandu

ii. Imej dron yang ditukar kepada bentuk 3D
model

iii. Teknologi ‘alam maya’

Lapangan Maya

Lapangan maya dibangunkan menggunakan Rajah 3 Taburan stesen berlatarbelakangkan
kamera 360 yang mana kamera ini akan imej dron untuk lapangan tidak berpandu
mengimejkan kawasan lapangan secara
panorama. Lapangan ini seterusnya diproses Model 3D
dan dilabel dalam laman sesawang yang
membolehkan ‘virtual tour’ dibangunkan. Contoh Lapangan juga boleh digambarkan melalui
lapangan maya yang telah dibangunkan pandangan plan atau imej udara. Imej ini boleh
ditunjukkan dalam Rajah 1. Lapangan digital dibangunkan menggunakan kaedah ‘Structure-
yang dibangunkan adalah dalam bentuk from-motion’ daripada imej dron. Pandangan
berpandu dan tidak berpandu. Bagi tapak keseluruhan lapangan boleh digunakan untuk
lapangan berpandu, pengunjung melawat tapak memperkenalkan rupa bumi kawasan lapangan
lapangan mengikut perhentian-perhentian yang sebelum kerjalapangan di tapak geologi tersebut
telah ditentukan (bernombor) (Rajah 2) manakala dijalankan. Rajah 4 menunjukkan model 3D yang
bagi tapak lapangan tidak berpandu, tidak ada
perhentian yang dinomborkan (Rajah 3).

267

dibangunkan melalui imej dron. Prosiding kNovasi 2022

Rajah 4 Model 3D bukit batu kapur yang objek-objek yang kecil seperti fosil tidak dapat dilihat.
dihasilkan melalui imej dron Walaupun lapangan maya ini berguna dan mudah
diakses di mana-mana, teknologi ini bukanlah
Teknologi Alam Maya bertujuan untuk mengantikan kerjalapangan fizikal
Para pelajar atau pengunjung boleh mengaplikasikan sepenuhnya, tetapi hanya sebagai alternatif sekiranya
teknologi ini sekiranya mempunyai peralatan khas kerjalapangan fizikal tidak dapat dijalankan akibat
‘headset’ yang membolehkan mereka melihat tapak kekangan-kekangan tertentu.
geologi didigital tersebut seolah-olah mereka berada
di tapak itu (Rajah 5). Contoh ‘headset’ yang PENGHARGAAN
dimaksudkan adalah seperti Oculus Quest 2. Kaedah
ini juga sangat sesuai untuk mengajar geobencana Setinggi-tinggi penghargaan kepada Bahagian
yang membolehkan impak dan struktur runtuhan Pengajaran-UKM dan Perbadanan Labuan.
ditunjukkan (Havenith et al. 2019) Projek ini dibiayai melalui geran PDI-2021-031
(UKM).
Rajah 5 Lapangan maya apabila ‘headset’ digunakan
RUJUKAN
KESIMPULAN
Lapangan maya yang dibangunkan dapat membantu Bonali, F.L.; Russo, E.; Vitello, F.; Antoniou, V.;
pengajaran dalam kelas tanpa perlu ke lapangan secara Marchese, F.; Fallati, L.; Bracchi, V.; Corti,
fizikal. Namun begitu, terdapat juga kekurangan N.; Savini, A.; Whitworth, M.; et al. How
menggunakan teknologi ini seperti interaksi di antara Academics and the Public Experienced
pelajar dan pengajar adalah pada tahap minimun serta Immersive Virtual Reality for Geo-Education.
Geosciences 2022, 12, 9. https://
doi.org/10.3390/geosciences12010009

Havenith, H.B., Cerfontaine, P., & Mreyen, A.S.
(2019). How virtual reality can help visualise
and assess geohazards, International Journal
of Digital Earth, 12 (2), 173-189, DOI:
10.1080/17538947.2017.1365960

Jitmahantakul, S.; Chenrai, P. (2019). Applying
Virtual Reality Technology to Geoscience
Classrooms. Review of International
Geographical Education Online (RIGEO), 9
(3), 577-590. Retrieved from
http://www.rigeo.org/vol9no3/Number3Winte
r/RIGEO-V9-N3-5.pdf

268

Prosiding kNovasi 2022

Strategik Pengajaran Berpasukan Secara Maya UKM Dan Uii

*Norliza Abd. Rahman1,2, Wan Nor Roslam Wan Isahak1, Arif Hidayat3,Masli Irwan
Rosli1, Shuhaida Harun1, Khamdan Cahyari3 Dan Ifa Puspasari3

1Jabatan Kejuruteraan Kimia,
2 Pusat Penyelidikan Pendidikan Kejuruteraan,

3Fakultas Teknologi Industri
Fakulti Kejuruteraan Dan Alam Bina,
Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor, Malaysia
Kampus Terpadu Universitas Islam Indonesia
Jl. Kaliurang km. 14,5 Sleman, Yogyakarta 55584 Indonesia

*Corresponding Author [email protected]

ABSTRAK

Memeroundum persefahaman, MoU diantara Universiti Kebangsaan Malaysia, UKM dan Universitas Islam
Indonesia, UII telah dimeterai pada 1 Oktober 2021. Diantara aktiviti yang dipersetujui adalah menganjurkan
persidangan dan pengajaran serta mobiliti pelajar. Walaubagaimanapun, wabak Covid-19 telah menyebabakan aktiviti
tersebut tidak dapat dijalankan secara fizikal. Sebagai alternatif, perlaksanaan persidangan dan pengajaran secara
hibrid (maya dan fizikal) telah dirangka bertujuan menarik minat pelajar dan kakitangan akademik diantara UKM dan
UII. Pengajaran berpasukan telah bermula pada Semester I 2021/2022 dan dilanjutkan kepada Semester II 2021/2022
iaitu Pengenalan Kepada Kejuruteraan Kimia, STK 2231 dan Kimia Fizik, STK 116. Proforma kursus, pengajaran
mengikut hasil pembelajaran kursus (HPK) untuk setiap minggu serta pengredan adalah disediakan oleh pihak UII.
Pelaksanaan pengajaran berpasukan ini mengikut 15 minggu pembelajaran dan diikuti peperiksaan akhir semester
pada minggu ke-16. Pensyarah dari UII mengajar pada tujuh minggu pertama dan akan disambung oleh pensyarah
dari UKM pada minggu yang seterusnya. Pelajar yang mengikuti program ini terdiri dari pelajar Tahun satu iaitu lima
pelajar Indonesia dan dua orang pelajar antarabangsa dari Yemen. Bagi kursus STK 2231, kaedah pengajaran dan
pembelajaran adalah hibrid dimana pensyarah dari UKM akan menggunakan platform Teams/Google Classroom dan
pelajar di UII berada didewan kuliah. Pelajar- pelajar dari UII telah memberikan kerjasama yang amat baik serta
proaktif walupun tidak pernah berjumpa secara fizikal dengan pensyarah dari UKM. Kecekapan talian internet antara
faktor utama yang perlu dipertingkatkan bagi meningkatkan kualiti PdP diantara UKM dan UII. Dengan kerjasama
ini diharapkan keterserlahan UKM di peringkat antarabangsa iaitu di Indonesia dapat ditingkatkan dan menarik
pelajar-pelajar dari UII bagi menyambung pengajian diperingkat sarjana dan PhD.

Keywords: Pengajaran berpasukan; Pengantarabangsaan; platform Maya; Pelajar Tahun 1

PENGENALAN 1 Oktober 2021. Diantara aktiviti yang dipersetujui

adalah menganjurkan persidangan dan pengajaran

Memeroundum persefahaman, MoU diantara serta mobiliti pelajar. Walaubagaimanapun, wabak

Universiti Kebangsaan Malaysia, UKM dan Covid-19 telah menyebabakan aktiviti tersebut tidak

Universitas Islam Indonesia, UII telah dimeterai pada dapat dijalankan secara fizikal. Sebagai alternatif,

269

Prosiding kNovasi 2022

perlaksanaan persidangan dan pengajaran secara KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN
hibrid (maya dan fizikal) telah dirangka bertujuan
menarik minat pelajar dan kakitangan akademik Kaedah pengajaran yang mengabungkan
diantara UKM dan UII. Pengajaran berpasukan kaedah konventional dan kuiz interaktif berjaya
telah bermula pada Semester I 2021/2022 dan dilaksanakan. Pelajar- pelajar dari UII telah
dilanjutkan kepada Semester II 2021/2022. Strategi memberikan kerjasama yang amat baik serta
pengajaran dan pembelajaran (PdP) ini bermula proaktif walupun tidak pernah berjumpa secara
dengan Pengerusi Jabatan Kejuruteraan Kimia dan fizikal dengan pensyarah dari UKM. Secara
Proses mencalonkan nama- nama pensyarah yang keseluruhan kaedah pengajaran berpasukan
akan mengajar kepada pihak UII diikuti dengan surat secara hibrid diantara UKM dan UII telah berjaya
perlantikan daripada pihak UII bagi tempoh 30 Mei dijalankan namun ada beberapa faktor yang
2022 hingga 30 Ogos 2022. Perbincangan lanjut boleh ditambahbaik bagi meningkatkan kualiti
diantara pihak UKM dan UII telah diadakan pada 17 pengajaran dan pembelajaran..
Feburuari 2022 secara atas talian bertujuan mengenali
pensyarah yang akan mengajar dikedua-dua pihak. Kecekapan talian internet antara faktor utama yang
Kursus yang terlibat bagi Semester II 2021/2022 ialah perlu dipertingkatkan bagi meningkatkan kualiti PdP
Pengenalan Kepada Kejuruteraan Kimia, STK 2231 diantara UKM dan UII. Perbezaan yang ketara
dan Kimia Fizik, STK 116. Proforma kursus, diantara UKM dan UII dalam PdP ialah pengunaan
pengajaran mengikut hasil pembelajaran kursus sistem yang berbeza iaitu UII menggunakan Google
(HPK) untuk setiap minggu serta pengredan adalah Meet manakala UKM menggunakan platform Teams
disediakan oleh pihak UII. Pelaksanaan pengajaran dan UKMFolio. Penggunaan perisian Coogle.it bagi
berpasukan ini mengikut 15 minggu pembelajaran tujuan peta minda juga kurang memuaskan berbanding
termasuk kuliah, kuiz dan diikuti peperiksaan akhir dengan pelajar-pelajar di UKM. Jadual 1 merujuk
semester pada minggu ke-16. Pensyarah dari UII kepada pengkuliahan yang diberikan oleh pihak UII
mengajar pada tujuh minggu pertama dan akan dan pensyarah dari UKM menyediakan nota dan
disambung oleh pensyarah dari UKM pada minggu kajian kes berdasarkan Hasil pembelajaran kurus
yang seterusnya. Penyediaan kuiz dan soalan (HPK) bagi setiap minggu.
peperiksaan adalah mengikut hasil pembelajaran
kursus (HPK) dan menggunakan rangka kertas soalan Jadual 1. Pengkuliahan mengikut minggu dan HPK
UII. Pelajar yang mengikuti program ini terdiri dari
pelajar Tahun satu iaitu lima pelajar Indonesia dan dua Minggu HPK Jadual kursus
orang pelajar antarabangsa dari Yemen. 1 CO-1, Topik
2 CO-2 Pengenalan kepada kejuruteraan kimia
Bagi kursus STK 2231, kaedah pengajaran 3 CO-1,
dan pembelajaran adalah hibrid (Alamsyah M et al 4 CO-2 Sejarah dan peranan kejuruteraan
2021; Treagust, 2014) dimana pensyarah dari UKM 5 CO-2, kimia
akan menggunakan platform Teams/Google 6 CO-3 Kerjaya jurutera kimia
Classroom dan pelajar di UII berada didewan kuliah. 7 CO-2,
Komunikasi pelajar dan pensyarah secara langsung 8 CO-3 Peraturan dan etika jurutera kimia
bagi kuliah menggunkan powerpoint dan kuiz secara 9 CO-6
interaktif menggunakan platform Slido.com. Sebanyak CO-4 Bahan mentah dan peranan industry
dua kuiz telah diberikan kepada pelajar dimana ianya 10 CO-4 kimia
dilaksanakan secara konventional dan pelajar Perisian dalam kejuruteraan kimia
menghantar jawapan melalui emel pensyarah CO-4 Asas pengiraan kejuruteraan kimia
memandangkan pensyarah UKM tiada akses bagi ;dimensi dan unit
sistem pelajar di UII. CO-4 Peperiksaan pertengahan tahun
Asas pengiraan kejuruteraan kimia
Artikel ini bertujuan berkongsi pengalaman Nombor tiada dimensi dalan
pensyarah UKM dan UII dalam menjalankan PdP kejuruteraan kimia
berkumpulan secara hybrid dan impak dari kaedah ini Asas pengiraan kejuruteraan kimia :
bagi kedua-dua pihak. Stoikometrik, penukaran, penghad dan
hasil

270

11 CO-4 Pengenalan kepada Thermodynamics Prosiding kNovasi 2022
(Gas Ideal, gas sebenar dan Persamaan
pelbagai fasa) Rajah 1 Kuliah Hybrid

12 CO-5, Prosess kejuruteraan kimia; KESIMPULAN
C0-7 (Tindakbalas, pemisahan dan
penyucian) dan pembolehubah Dengan kerjasama ini diharapkan keterserlahan UKM
di peringkat antarabangsa iaitu di Indonesia dapat
13 CO-6 Analisis proses kimia (Unit proses dan ditingkatkan dan peluang untuk UKM menarik
unit operasi) pelajar-pelajar dari UII bagi menyambung pengajian
diperingkat sarjana dan PhD.
14 CO-6 Pengenalan kepada peralatan .
kejuruteraan kimia
PENGHARGAAN
15 CO-8 Pengenalan kepada carta alir proses
(Rajah alir proses dan Rajah skematik) Pihak penulis ingin mengucapkan penghargaan
kepada ketua projek TAP-K008291 yang telah
16 Peperiksaan Akhir membiayai kertas kerja ini.

Rajah 1 merujuk kepada PdP yang dijalankan secara RUJUKAN
hybrid dimana pensyarah UKM mengajar secara atas
talian dan pelajar UII berada di bilik kuliah. Alamsyah M, Marhento G, Siburian M F, Astuti I A D
* and Y B Bhakti (2021). Application of blended
Soal selidik ringkas mendapati 2.4 % pelajar learning with Edmodo based on POE learning
menggemari kuliah menggunakan slide powerpoint model to increase students understanding of
berbanding 0.8% jika kuiz dijalankan secara interaktif science concepts. Journal of Physics:
dengan perisian Slido.com. Keadaan ini berlaku Conference Series, 1806 (2021) 012121. https://
kerana penggunaan medium interaktif masih kurang doi:10.1088/1742-6596/1806/1/012121
dilaksanakan di UII berbanding dengan di UKM.
Treagust D F Mthembu Z and Chandrasegaran A
L,(2014).Evaluation of the Predict-Observe-
Explain Instructional Strategy to Enchance
Students’ Understanding of Redox Reactions.
Learn. with Underst. Chem. Classr. 265–286.

271

Prosiding kNovasi 2022

Keberkesanan Kaedah Pembelajaran Berasaskan Projek (PBP)
Dalam Mata Pelajaran Sejarah Sekolah Rendah

[1]*Nur Farhanah binti Halim [2]Dr. Anuar bin Ahmad
Fakulti Pendidikan, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia.

[email protected]

ABSTRAK

Kaedah Pembelajaran Berasaskan Projek (PBP) memerlukan pelajar menyelesaikan masalah bersifat dunia sebenar
menggunakan pembelajaran melalui perbuatan (learning by doing). Oleh itu, kaedah PBP merupakan salah satu
kaedah pembelajaran abad ke-21 (PAK21) yang sesuai digunakan bagi semua subjek termasuklah subjek Sejarah.
Namun, kegagalan guru memupuk kemahiran abad ke-21 menjerumus kepada kemerosotan tahap pencapaian, sikap
dan motivasi murid terhadap proses pembelajaran. Kajian ini dijalankan untuk mengenal pasti keberkesanan kaedah
PBP dalam mata pelajaran Sejarah Tahun 5 meliputi aspek pencapaian, sikap dan motivasi murid. Sebuah kajian
menggunakan reka bentuk kuasi-eksperimen telah dijalankan di sebuah sekolah daerah luar bandar di daerah
Kinabatangan, Sabah. Kaedah persampelan berkelompok digunakan untuk memilih seramai 64 orang murid Tahun 5
dan dibahagikan kepada dua kumpulan secara sama rata. 32 orang murid dikelaskan dalam kumpulan kawalan
manakala 32 orang murid dikelaskan dalam kumpulan rawatan. Proses pembelajaran dijalankan selama 3 minggu
menggunakan kaedah PBP bagi kumpulan rawatan dan kaedah pembelajaran tradisional bagi kumpulan kawalan. Data
dikumpul melalui ujian pencapaian iaitu ujian pra dan pasca. Soal selidik diberikan kepada semua responden dan temu
bual dijalankan terhadap 10 orang murid kumpulan rawatan pada akhir kajian. Analisis data dijalankan melalui ujian-
t berpasangan dan ujian-t tidak bersandar menggunakan perisian Statistical Package for the Social Sciences (SPSS)
versi 26.0. Hasil kajian mendapati bahawa kedua-dua kaedah PBP dan kaedah pembelajaran tradisional berkesan
dalam meningkatkan tahap pencapaian murid. Selain itu, hasil kajian mendapati bahawa tidak terdapat perbezaan
sikap dan motivasi murid dalam mata pelajaran Sejarah yang didedahkan dengan kaedah pembelajaran berbeza iaitu
kaedah PBP dan kaedah pembelajaran tradisional. Kesimpulannya, kajian ini dapat memberi nilai tambah terhadap
kajian berasaskan kaedah pembelajaran abad ke-21 khususnya dalam mata pelajaran Sejarah sekolah rendah.

Kata kunci: Pembelajaran Abad ke-21, Kaedah Pembelajaran Berasaskan Projek (PBP), Mata pelajaran Sejarah,
pencapaian, sikap, motivasi, Kurikulum Sejarah

PENGENALAN 2013- 2025 dan dijangkakan dapat melaksanakan
proses pengajaran dan pembelajaran berpusatkan
Reformasi kurikulum di Malaysia telah dijalankan murid, menggalakkan aktiviti kolaborasi,
melalui penambahbaikan terhadap Kurikulum pembelajaran kontekstual dan melibatkan komuniti.
Standard Sekolah Rendah (KSSR) pada tahun 2011 Walaupun PAK21 telah disebarkan dalam kalangan
dengan pengenalan KSSR semakan 2017 oleh guru melalui pelbagai alternatif oleh Jabatan
Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM). Guru-guru Pendidikan Negeri (JPN) dan Pejabat Pendidikan
digalakkan untuk meningkatkan kompetensi dalam Daerah (PPD), guru-guru masih belum dapat
aspek pengetahuan dan kemahiran melalui amalan melaksanakan PAK21 dalam bilik darjah dengan
pengajaran terkini yang mampu memenuhi keperluan berkesan (Sim & Norasmah, 2017).
pendidikan abad ke-21 seperti yang terkandung dalam
Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM)

272

Prosiding kNovasi 2022

Dalam mata pelajaran Sejarah, kelemahan perempuan seramai 16 orang (50%). Manakala bagi
kompetensi guru dalam aspek penggunaan teknik, kumpulan rawatan bilangan responden lelaki ialah
pendekatan dan strategi yang bersesuaian dengan seramai 13 orang (40.6%) dan responden perempuan
keperluan murid dan kurikulum menjadi faktor mata 19 orang (59.4%). Daripada analisis deskriptif ini
pelajaran ini dianggap membosankan (Lezah, 2018). dapat disimpulkan bahawa bilangan responden
Kaedah PBP merupakan salah satu kaedah mengikut jantina secara keseluruhannya adalah tidak
pembelajaran yang berkaitan dengan model inkuiri seimbang kerana bilangan murid perempuan lebih
(Reynolds, 2009). Walau bagaimanapun, faktor ramai daripada bilangan murid lelaki.
kekangan masa mempengaruhi minat guru dalam
merancang aktiviti berunsurkan inkuiri dalam Jadual 2. Analisis Data Temu Bual Semistruktur
pembelajaran Sejarah (Mansor, 2015) dan akhirnya
memilih untuk menjalankan kaedah pembelajaran Tema Sub-tema Kekerapan Peratu
tradisional kerana beranggapan aktiviti pembelajaran Menyeronokkan 10 s
lebih mudah dikendalikan dengan cara ini (Voet, Persepsi
2016). Kebergantungan guru terhadap kaedah mengenai 100%
pengajaran tradisional menghalang keberkesanan kaedah
pembelajaran mata pelajaran Sejarah (Madhawa et al. PBP -Prinsip 6 60%
2017). 5 50%
Pengetahua rukun
Oleh itu, wujud keperluan dalam n baharu 8 80%
menjalankan kajian menggunakan kaedah PBP dalam yang negara - 5 50%
mata pelajaran Sejarah bagi meningkatkan diperolehi
keberhasilan mata pelajaran ini secara menyeluruh (PB) Warna
melalui aspek pencapaian, sikap dan motivasi murid.
Rasional pelaksanaan kaedah PBP dalam kajian Persepsi merah
adalah berdasarkan keupayaan kaedah ini untuk terhadap
menerapkan pelbagai strategi pembelajaran yang kaedah PdP lambang
penting untuk kejayaan murid dalam pembelajaran tradisional keberanian
abad ke-21 (Bell, 2010). Maka, kajian ini dijalankan Persepsi Perlu dijalankan
berdasarkan objektif untuk mengkaji keberkesanan terhadap seimbang
kaedah PBP dalam aspek pencapaian, sikap dan penggunaan dengan kaedah
motivasi murid. bahan PBP
buku teks Mudah difahami

KEPUTUSAN Temu bual telah dijalankan terhadap 10 orang murid
dalam kumpulan rawatan bagi memperolehi data
Jadual 1. Demografi Responden kualitatif untuk menyokong dapatan kajian. Data temu
bual ini telah dianalisis menggunakan analisis tematik.
Kategori Kumpulan Kawalan Kumpulan Rawatan Pengkaji telah mengenalpasti empat tema utama dan
lima sub-tema yang dipersembahkan dalam bentuk
Jantina Kekerapan Peratu Kekerapan Peratu jadual berdasarkan kekerapan dan peratus.
s s Berdasarkan Jadual 2, 10 (100%) orang murid
1.1 Lelaki mempunyai persepsi bahawa kaedah PBP merupakan
1.2 16 50.0 13 40.6 kaedah pembelajaran yang menyeronokkan iaitu
Perempuan 16 50.0 19 59.4 peratusan tertinggi dalam temu bual ini. Dalam aspek
pembelajaran tradisional, 80% (8 orang) murid
Kajian ini melibatkan seramai 64 orang mempunyai persepsi bahawa kaedah pembelajaran
responden. Berdasarkan Jadual 1, bilangan tradisional perlu dijalankan seiring dengan kaedah
responden lelaki bagi kumpulan kawalan ialah PBP dan 50% (5 orang) murid bersetuju penggunaan
seramai 16 orang (50%) dan responden buku teks mudah untuk difahami. Murid-murid juga
mampu menjelaskan secara lisan pengetahuan baharu
yang diperolehi antaranya prinsip rukun negara (60%)

273

Prosiding kNovasi 2022

dan warna merah pada bunga raya sebagai lambang gagal menolak hipotesis nul iaitu tidak terdapat
keberanian (50%). perbezaan yang signifikan terhadap pencapaian murid
dalam kumpulan kawalan dalam ujian pra dan pasca.
Jadual 3. Ujian-t tahap pencapaian kumpulan rawatan dalam ujian Hal ini membuktikan bahawa terdapat peningkatan
pra dan pasca yang signifikan dalam pencapaian murid dalam
kumpulan kawalan setelah menjalani PdP
N Ujian Pra Ujian Pasca Beza Nilai t Nilai menggunakan kaedah pembelajaran tradisional dalam
mata pelajaran Sejarah.
Min Sisihan Min Sisihan Min Signif
piawai piawai ikan

3 7.75 3.852 12.40 2.769 -4.656 -6.104 0.000 Jadual 5. Ujian-t tahap pencapaian kumpulan rawatan dan kawalan
20 6 dalam ujian pasca

Jadual 3 menunjukkan dapatan bagi analisis ujian-t Kumpulan N Min Sisiha Beza Nilai t Nilai
sampel berpasangan bagi perbandingan markah ujian n Min Signifik
pra dan pasca kumpulan rawatan. Hasil analisis Kawalan 32 10.46 Piawa
menunjukkan bahawa skor min yang diperolehi pada Rawatan 32 9 i an
ujian pra ialah 7.75 dan meningkat kepada nilai min 12.40 3.172
12.40 pada ujian pasca. Nilai sisihan piawai bagi 6 1.938 2.603 0.012
kumpulan rawatan pada ujian pra ialah 3.852 dan 2.769
2.769 pada ujian pasca. Perbezaan skor min antara
ujian pra dan pasca ialah Jadual 5 menunjukkan perbezaan skor ujian pasca bagi
-4.656. Keputusan ujian-t adalah signifikan (t= -6.104, kumpulan kawalan dan rawatan. Kedua-dua kumpulan
p<0.05). Maka, pengkaji gagal menolak hipotesis nul terdiri daripada 32 orang responden. Kumpulan
iaitu tidak terdapat perbezaan yang signifikan terhadap kawalan memperolehi nilai min 10.47 dengan nilai
pencapaian murid dalam kumpulan rawatan dalam sisihan piawai
ujian pra dan pasca. Hal ini membuktikan bahawa 3.172 bagi ujian pasca manakala kumpulan rawatan
terdapat peningkatan yang signifikan dalam memperolehi nilai min 12.41 dengan sisihan piawai
pencapaian murid dalam kumpulan rawatan setelah 2.769. Perbezaan min antara kedua-dua kumpulan ini
didedahkan dengan kaedah PBP dalam mata pelajaran ialah 1.938. Dapatan analisis menunjukkan perbezaan
Sejarah. yang signifikan (t= 2.603, p<0.05). Maka, pengkaji
gagal menolak hipotesis nul iaitu tidak terdapat
Jadual 4. Ujian-t tahap pencapaian kumpulan kawalan dalam ujian perbezaan yang signifikan terhadap pencapaian murid
pra dan pasca dalam kumpulan kawalan dan rawatan dalam ujian
pasca. Dapatan ini juga membuktikan bahawa kedua-
N Ujian Pra Ujian Pasca Beza Nilai t Nilai dua kaedah yang digunakan dalam PdP Sejarah iaitu
kaedah PBP ke atas kumpulan rawatan dan kaedah
Min Sisihan Min Sisihan Min Signif pembelajaran tradisional menggunakan buku teks
piawai piawai ikan terhadap kumpulan kawalan adalah berkesan dalam
meningkatkan pencapaian murid.
3 4.62 3.808 10.46 3.172 -5.843 -9.110 0.000
25 9

Jadual 4 menunjukkan dapatan bagi analisis ujian-t Jadual 6. Ujian-t tahap sikap kumpulan kawalan dan rawatan
sampel berpasangan bagi perbandingan markah ujian terhadap kaedah PBP dan kaedah pembelajaran tradisional dalam
pra dan pasca kumpulan kawalan. Hasil analisis
menunjukkan bahawa skor min yang diperolehi pada mata pelajaran Sejarah
ujian pra ialah 4.625 dan meningkat kepada nilai min
10.469 pada ujian pasca. Nilai sisihan piawai bagi Kumpulan N Min Sisiha Beza Nilai t Nilai
kumpulan rawatan pada ujian pra ialah 3.808 dan
3.172 pada ujian pasca. Perbezaan skor min antara Kawalan 32 n Min Signifik
ujian pra dan pasca ialah -5.843. Keputusan ujian-t Rawatan 32
adalah signifikan (t= -9.110, p<0.05). Maka, pengkaji Piawa an

i

3.69 0.800 0.019 - 0.914
3.71 0.558
0.109

274

Prosiding kNovasi 2022

Berdasarkan Jadual 6, kumpulan kawalan yang digunakan berkesan dalam meningkatkan tahap
memperolehi nilai min sebanyak 3.69 dengan sisihan motivasi murid dalam mata pelajaran Sejarah.
piawai 0.800 dan kumpulan rawatan mempunyai nilai
min 3.71 dengan sisihan piawai 0.558. Perbezaan min PERBINCANGAN
bagi kedua-dua kumpulan ialah 0.019. Dapatan
analisis menunjukkan perbezaan yang tidak signifikan Kajian ini telah dijalankan terhadap 32 orang murid
(t= -0.109, p>0.05). Maka, pengkaji berjaya menolak kumpulan rawatan yang menggunakan kaedah PBP
hipotesis nul iaitu tidak terdapat perbezaan yang dalam pembelajaran manakala 32 orang murid dalam
signifikan terhadap sikap murid dalam kumpulan kumpulan kawalan dalam kajian ini didedahkan
kawalan dan rawatan dalam mata pelajaran Sejarah dengan kaedah pembelajaran tradisional. Hasil kajian
setelah didedahkan dengan kaedah PBP dan mendapati terdapat perbezaan yang signifikan
pembelajaran tradisional dalam PdP. Nilai min 3.69 terhadap tahap pencapaian murid kumpulan rawatan
(kumpulan kawalan) dan 3.71 (kumpulan rawatan) dalam ujian pra dan pasca. Hal ini menunjukkan
menunjukkan tahap sikap bagi kedua-dua kumpulan bahawa kaedah PBP berkesan dalam meningkatkan
ini berada pada tahap tinggi. Hal ini kerana pencapaian murid selari dengan kajian hasil kajian-
berdasarkan penentuan tahap kesetujuan Chua (2013), kajian lepas seperti Anuar dan Chitradevi (2015),
nilai min 3.67 sehingga 5.00 berada pada tahap tinggi. Monica dan Zamri (2020), Simanjuntak et al. (2020)
Oleh itu, dapat disimpulkan bahawa kedua-dua kaedah dan Roosyanti (2020). Semua dapatan ini
pembelajaran yang digunakan berkesan dalam menyimpulkan bahawa kaedah PBP berkesan dalam
meningkatkan tahap sikap murid dalam mata pelajaran meningkatkan pencapaian murid berbanding kaedah
Sejarah. pembelajaran tradisional. Aktiviti PBP yang
dijalankan telah dapat menarik minat murid untuk
Jadual 7. Ujian-t tahap motivasi kumpulan kawalan dan rawatan menumpukan perhatian dalam pembelajaran
terhadap kaedah PBP dan kaedah pembelajaran tradisional dalam seterusnya dapat meningkatkan pencapaian. Hal ini
dapat dibuktikan apabila 10 orang murid dalam
mata pelajaran Sejarah kumpulan rawatan yang ditemu bual bersetuju bahawa
kaedah PBP menyeronokkan. Maka, minat yang
Kumpulan N Min Sisiha Beza Nilai t Nilai mendalam membolehkan murid-murid menguasai isi
pelajaran dengan lebih berkesan melalui aktiviti PBP.
Kawalan 32 n Min Signifik
Rawatan 32 Dapatan juga menunjukkan bahawa terdapat
Piawa an perbezaan yang signifikan dalam kumpulan kawalan
i bagi aspek pencapaian. Hal ini menunjukkan bahawa
kaedah pembelajaran tradisional masih relevan dan
3.77 0.79 -0.02 -0.10 0.92 sesuai dengan keperluan gaya pembelajaran murid.
3.75 0.69 Dapatan ini selari dengan kajian daripada Gangwar
(2017) yang mendapati bahawa terdapat peningkatan
Berdasarkan Jadual 7, kumpulan kawalan tahap pencapaian dalam kalangan murid-murid yang
memperolehi nilai min sebanyak 3.77 dengan sisihan menggunakan kaedah tradisional dalam mata
piawai 0.79 dan kumpulan rawatan mempunyai nilai pelajaran Sains. Berdasarkan kajian ini juga pengkaji
min 3.75 dengan sisihan piawai 0.69. Perbezaan min mendapati bahawa murid-murid menerima baik
bagi kedua-dua kumpulan ialah -0.02. Dapatan penggunaan kaedah PBP dan hal ini dapat dibuktikan
analisis menunjukkan perbezaan yang tidak signifikan dengan peningkatan tahap pencapaian serta tahap
(t= -0.10, p>0.05). Maka, pengkaji berjaya menolak sikap dan motivasi yang tinggi bagi mata pelajaran
hipotesis nul iaitu tidak terdapat perbezaan yang Sejarah. Walau bagaimanapun, kaedah pembelajaran
signifikan terhadap motivasi murid dalam kumpulan tradisional kekal relevan dalam meningkatkan
kawalan dan rawatan dalam mata pelajaran Sejarah pencapaian, memupuk sikap dan motivasi yang tinggi
setelah didedahkan dengan kaedah PBP dan dalam kalangan murid. Melalui temu bual yang
pembelajaran tradisional dalam PdP. Berdasarkan dijalankan, walaupun murid-murid dalam kumpulan
tahap kesetujuan Chua (2011), nilai min 3.77
(kumpulan kawalan) dan 3.75 (kumpulan rawatan)
menunjukkan tahap motivasi bagi kedua-dua
kumpulan ini berada pada tahap tinggi. Oleh itu, dapat
disimpulkan bahawa kedua-dua kaedah pembelajaran

275

rawatan mempunyai persepsi yang positif terhadap Prosiding kNovasi 2022
kaedah PBP, namun mereka masih menyedari akan
kepentingan pembelajaran tradisional dan menyatakan membosankan kerana keberkesanan kaedah ini
bahawa kaedah ini perlu dijalankan seiring dengan membuktikan bahawa teknik, pendekatan dan strategi
pelaksanaan kaedah PBP dalam mata pelajaran yang digunakan dalam proses pembelajaran murid
Sejarah dan beranggapan bahawa buku teks penting sesuai dengan keperluan mereka. Keberkesanan dalam
dalam proses pembelajaran kerana mudah untuk kaedah pembelajaran tradisional yang dijalankan
difahami. Dapatan ini penting untuk diketengahkan dalam kajian ini juga menunjukkan wujudnya
kerana kebanyakan kajian-kajian lepas seperti Anuar keperluan untuk meneruskan kaedah pembelajaran ini
dan Chitradevi (2015), Monica dan Zamri (2020), seiring dengan kaedah pembelajaran abad ke-21. Oleh
Simanjuntak et al. (2020) dan Roosyanti (2020) itu, kebijaksanaan
mendapati bahawa kaedah PBP lebih berkesan guru dalam menyesuaikan kaedah pembelajaran
berbanding kaedah tradisional. Tambahan pula, penting bagi memenuhi keperluan gaya pembelajaran
kebanyakan kajian-kajian lepas yang dirujuk murid seterusnya menghasilkan proses pembelajaran
dijalankan dalam pelbagai subjek yang berbeza seperti yang berkesan khususnya dalam mata pelajaran
Sains, Matematik dan Bahasa Melayu. Pengkaji Sejarah sekolah rendah.
mendapati bahawa kurangnya kajian-kajian lepas yang
mengkaji keberkesanan kaedah PBP dalam mata RUJUKAN
pelajaran Sejarah sekolah rendah. Oleh itu, dapatan
kajian ini mampu mengisi kelompangan dalam kajian Chua, Y.P. (2011). Kaedah dan statistic penyelidikan:
pendidikan Sejarah khususnya di peringkat sekolah kaedah penyelidikan. Selangor:Mcgraw-Hill
rendah dalam aspek pencapaian, sikap dan motivasi Education.
murid.
Kementerian Pendidikan Malaysia. (2016). Dokumen
KESIMPULAN Standard Sekolah Menengah: Sejarah. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Hasil kajian mendapati kaedah PBP berkesan dalam
meningkatkan pencapaian, sikap dan motivasi murid Lezah, K. & Rosy, T. (2018). Kaedah Pengajaran
namun kaedah pembelajaran tradisional juga masih Sejarah yang Diminati Pelajar dan Justifikasinya.
kekal relevan dalam meningkatkan keberhasilan mata Malaysian Journal of Social Sciences and
pelajaran Sejarah dalam aspek-aspek tersebut. Humanities 3(2): 137– 145.
Dapatan kajian ini membuktikan bahawa kaedah PBP
adalah sesuai dijalankan dalam proses pembelajaran Madhawa Nair, Subadrah & Narayanasamy,
dan bertentangan dengan pandangan guru-guru Moganasundari. (2017). The Effects of Utilising
Sejarah yang beranggapan bahawa kaedah the Concept Maps in Teaching History.
pembelajaran abad ke-21 rumit untuk dilaksanakan International Journal of Instruction. 10:109-126.
atas faktor kekangan masa (Mansor, 2015). Selain itu,
dapatan kajian mampu mengubah stigma bahawa mata Mansor & Khairul Ghufran. (2015). Keberkesanan mata
pelajaran Sejarah merupakan mata pelajaran yang pelajaran sejarah dalam membina etos bangsa
generasi muda di Malaysia. Jurnal Komunikasi
Borneo Edisi Khas (Konvokesyenke-17 UMS).

Reynolds, R. (2009). Teaching Studies of Society and
Environment in the Primary School. Oxford,
Sydney.

Voet, M., & De Wever, B. (2016). History teachers’
conceptions of inquiry-based learning, beliefs
about the nature of history, and their relation to
the classroom context. Teaching and Teacher
Education 55, 57-6

276

Prosiding kNovasi 2022

‘CitraWBL’: Sistem Pengurusan Pembelajaran Berasaskan Kerja
(WBL) dan Pentaksiran 360o bagi Program Mod 2u2i dan 3u1i

[1]*Rozita Ibrahim, [1]Wardah Mustafa Din, [1]Zurina Mahadi,
[1]Azmi Omar, [2]Ahmad Saiful Bahri Mat Amin

[1] Pusat Pengajian Citra Universiti, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM),
[2] Azbahri Technologies Enterprise, Kampung Pandan, Kuala Lumpur

*[email protected]

ABSTRAK

Pembelajaran Berasaskan Kerja (Work-Based Learning atau WBL) melibatkan kerjasama universiti dan industri
dalam reka bentuk dan penyampaian program akademik. WBL memberi pendedahan pembelajaran dalam dan dari
tempat kerja kepada pelajar; seterusnya meningkatkan kebolehpasaran graduan. Kertas ini membincangkan kes
program Sarjana Muda Sains Citra (SmSn Citra), sebuah program bukan konvensional yang menerapkan WBL
melalui mod 2u2i (2 tahun di universiti dan 2 tahun di industri) dan 3u1i (3 tahun di universiti dan 1 tahun di industri).
Semasa berada di industri, pelajar perlu menghasilkan satu projek capstone dan pentaksirannya melibatkan jurulatih
dari industri, serta mentor dan wakil bidang penumpuan dari universiti. Selain itu terdapat peratus kecil penilaian
kendiri oleh pelajar. Kaedah pentaksiran 360o yang melibatkan semua pemegang taruh ini adalah bersifat pragmatik
dalam memberikan gambaran sebenar dunia pekerjaan dan aplikasinya kepada ilmu dalam bidang penumpuan pelajar.
Pentaksiran 360o sebegini melibatkan proses kerja yang panjang dan pengurusan yang cekap bagi mengendalikan
pengurusan borang, pengumpulan maklumat, pengiraan pecahan markah penilaian, dan pendokumentasian bahan
pembuktian di pelbagai peringkat. Oleh yang demikian, sistem aplikasi web dinamakan ‘CitraWBL’ dibangunkan
untuk memudahkan proses kerja bagi penilaian dan pentaksiran projek capstone yang teliti (meticulous) sifatnya.
‘CitraWBL’ adalah sistem yang praktikal dan berupaya menjimatkan masa serta tenaga manusia melalui bantuan
automasi sistem secara dalam talian. Sistem ‘CitraWBL’ berpotensi diluaskan kegunaannya bagi memudahkan
pengurusan program akademik yang melibatkan pelbagai pemegang taruh merentas institusi, dari dalam dan luar
universiti.

Kata kunci: pembelajaran berasaskan pekerjaan (work-based learning atau WBL), program pengajian mod 2u2i dan
3u1i, sistem aplikasi web, penilaian dan pentaksiran, pentaksiran 360o.

PENGENALAN pembelajaran berasaskan pengalaman yang dipacu
oleh industri (IDEAL atau Industry Driven
Pembelajaran Berasaskan Kerja (Work-Based Experiential Learning) yang merupakan satu daripada
Learning atau WBL) melibatkan kerjasama universiti tunjang Kerangka EXCEL (Experiential Learning and
dan industri dalam reka bentuk dan penyampaian Competency-Based Education Landscape) yang
program akademik. WBL memberi pendedahan diperkenalkan Kementerian Pendidikan Tinggi
pembelajaran dalam dan dari tempat kerja kepada Malaysia (Department of Higher Education, 2021).
pelajar; seterusnya meningkatkan kebolehpasaran
graduan (Rozita Ibrahim, Wahiza Wahi & Azmi Kertas ini membincangkan kes WBL bagi
Omar, 2021, Abdul Murad Ahmad, 2014). WBL program Sarjana Muda Sains Citra (SmSn Citra).
merupakan salah satu pendekatan melaksanakan SmSn Citra adalah program bukan konvensional,
berpusatkan pelajar, bersifat rentas disiplin,

277

Prosiding kNovasi 2022

personalised dan fleksibel di mana pelajar memaparkan contoh ciri utama dan peranan sistem
menggabungkan dua atau tiga bidang penumpuan tersebut.
mengikut aspirasi kerjaya pilihan mereka. SmSn Citra
menerapkan WBL melalui mod 2u2i (2 tahun di Rajah 1. Paparan muka depan untuk modul semua pemegang taruh
universiti dan 2 tahun di industri) dan 3u1i (3 tahun di – Aluan selamat datang dan senarai pelajar, senarai komponen
universiti dan 1 tahun di industri). Semasa penempatan pentaksiran dan tindakan yang perlu diambil
di industri, pelajar SmSn Citra perlu menghasilkan
satu projek capstone di bawah bimbingan jurulatih Rajah 2. Peranan sistem CitraWBL sebagai pangkalan data.
dari industri serta mentor dan wakil bidang Contoh menunjukkan maklumat bagi seorang pelajar termasuklah
penumpuan dari universiti. Ketiga-tiga pihak ini
terlibat dalam penilaian pelbagai komponen nama dan nombor matrik, nama wakil bidang penumpuan, dan
pentaksiran projek capstone tersebut. Selain itu, nama serta tempoh WBL di industri dipilih.
pelajar turut diberikan peratusan kecil untuk penilaian
kendiri (Wardah Mustafa Din & Fazilah Idris, 2021).

Pentaksiran 360o sebegini bersifat pragmatik
dalam memberikan gambaran sebenar dunia pekerjaan
dan aplikasinya kepada ilmu bidang penumpuan
pelajar. Namun, ia memerlukan bantuan sistem dalam
talian yang cekap dan berupaya mengendalikan proses
kerja yang kompleks dan teliti (Nejat Yumusak et al.,
2015). Oleh itu, sistem aplikasi web yang dinamakan
‘CitraWBL’ telah dibangunkan. Perbincangan berikut
ini meneliti pengisian sistem ‘CitraWBL’ dan
peranannya dalam pengendalian dan pentaksiran 360o
untuk WBL dan projek capstone SmSn Citra.

KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN

Pentaksiran 360o yang diterapkan dalam WBL dan Jadual 1 pula menunjukkan komponen pentaksiran
projek capstone pelajar SmSn Citra melibatkan 360o dan peranan setiap pemegang taruh, di mana
pengendalian pengurusan borang, pengumpulan setiap pemegang taruh mempunyai peratusan tertentu
maklumat, pengiraan pecahan markah penilaian, dan bagi penilaian projek capstone dan WBL. Komponen
pendokumentasian bahan pembuktian di pelbagai pentaksiran yang dinyatakan membawa pemberat
peringkat. Maka, pembangunan ‘CitraWBL’ telah pemarkahan yang berbeza mengikut aktiviti yang
mengambil kira setiap langkah dalam proses kerja perlu dilakukan pelajar. Kedua-dua bentuk penilaian
yang panjang dan teliti (meticulous) dalam pentaksiran formatif dan sumatif diaplikasikan (Agensi Kelayakan
WBL dan projek capstone. Matlamat akhirnya adalah Malaysia (MQA), 2015). Jurnal refleksi adalah
untuk memudahkan proses kerja tersebut dengan bersifat formatif di mana tiada markah diberikan,
bantuan automasi sistem. ‘CitraWBL’ dilengkapi sebaliknya memberi ruang penambahbaikan untuk
modul-modul khusus untuk (1) pelajar, (2) mentor, (3) pelajar melalui komen dari penilai. Komponen
pakar bidang, (4) jurulatih industri, dan (5) pentadbir pentaksiran selainnya adalah bersifat sumatif nilai
sistem. ‘CitraWBL’ berperanan menjadi ‘one stop markah diberikan bagi menghasilkan gred akhir.
centre’ yang (1) menempatkan pangkalan data, (2)
menjadi pusat penghantaran tugasan pelajar, (3) Jadual 1. Komponen pentaksiran 360o dan peranan pemegang taruh
menyediakan ruangan penilaian serta maklumbalas
mentor, pakar bidang, dan jurulatih industri, serta
akhirnya (4) menjana transkrip WBL bagi kegunaan
pelajar yang bergraduasi. Rajah 1 dan Rajah 2
menunjukkan tangkap layar ‘CitraWBL’ yang

278

Prosiding kNovasi 2022

Pemegang Komponen Pentaksiran Peratusan
Taruh Penilaian
1. Objektif pembelajaran
Pelajar (laporan kerja WBL) 5%

Mentor 1. Jurnal reflektif 30%
2. Proposal (penulisan)
3. Proposal

(pembentangan)
4. Laporan akhir

(penulisan)
5. Laporan akhir

(pembentangan)

Wakil bidang 1. Proposal (penulisan) 40%
penumpuan 2. Laporan akhir
KESIMPULAN
(penulisan)
3. Laporan akhir Pentaksiran 360o yang melibatkan ramai pemegang
taruh dan banyak komponen penilaian memerlukan
(pembentangan) kaedah yang pragmatik bagi menjimatkan sumber
masa dan tenaga kerja. Sistem ‘CitraWBL’ merupakan
Jurulatih 1. Jurnal reflektif 25% inovasi yang memenuhi kriteria tersebut di mana
industri 2. Proposal automasi proses kerja yang dilakukan dalam talian
berjaya melancarkan pengurusan dan pengendalian
(pembentangan) pentaksiran 360o. Sistem ‘CitraWBL’ berpotensi
3. Objektif pembelajaran diluaskan kegunaannya bagi memudahkan pengurusan
program akademik bersifat bukan konvensional dan
(laporan kerja WBL) melibatkan pelbagai pemegang taruh merentas
4. Laporan akhir institusi, dari dalam dan luar universiti.

(pembentangan)

Jumlah 100%

Nota: Log Harian tidak diberikan markah. Hanya diberikan
komen dan cadangan dari jurulatih industri dan mentor bagi

tujuan pemantauan dan penambahbaikan berterusan.

Sistem ‘CitraWBL’ juga bersifat mesra pengguna PENGHARGAAN
di mana paparan bagi modul penilai disertakan dengan
maklumat yang diperlukan, misalnya latar belakang Penulis merakamkan penghargaan kepada UKM
pelajar, panduan rubrik penilaian, dan ruang pengisian yang menaja projek ini melalui dana PDI-2021-
markah. Lebih penting lagi, markah dijana secara 041.
automatik dengan mengambil kira peratusan yang
disumbangkan oleh setiap pemegang taruh yang RUJUKAN
menilai. Hal ini sangat memudahkan proses kerja
penilai. Rajah 3 menunjukkan contoh paparan Abdul Murad Ahmad. (2014). Work-based learning is
komponen penilaian yang lengkap bagi penilai. a new dimension in Malaysia tertiary education.
International Journal of Accounting and
Rajah 3. Paparan menunjukkan maklumat untuk penilaian Business Management, Vol. 2(1), 17-27.
termasuklah rubrik, markah dan komen untuk pemegang taruh /
Agensi Kelayakan Malaysia (MQA). (2015). Garis
penilai Panduan Amalan Baik: Pembelajaran
Berasaskan Kerja. www.mqa.gov.my.

Department of Higher Education. (2021). Experiential
Learning and Competency-Based Education
Landscape (EXCEL). Putrajaya: Ministry of
Higher Education.

279

Prosiding kNovasi 2022

Kementerian Pendidikan Tinggi. (2017). Garis

Panduan Pelaksanaan Mod Pengajian 2u2i.

Putrajaya: Kementerian Pendidikan Tinggi.

Rozita Ibrahim, Wahiza Wahi & Azmi Omar. (2021).

Keterlibatan industri dalam pembelajaran

berasaskan kerja (WBL) bagi program Sarjana

Muda Sains Citra. Proceedings iCitra

International Virtual Conference on Liberal

Studies 2021. 29th & 30th September 2021, 192-

196. Pusat Pengajian Citra Universiti, Universiti

Kebangsaan Malaysia.

https://www.ukm.my/icitra.

Sjoo, K., & Hellstrom, T. 2019. University-industry

collaboration: A literature review and synthesis.

Industry & Higher Education, XX(X), 1-11.

Wardah Mustafa Din & Fazilah Idris. 2021. Issues and

challenges in work-based learning and capstone

project in liberal studies in UKM. Proceedings

iCitra International Virtual Conference on

Liberal Studies 2021. 29th & 30th September

2021, 116-119. Pusat Pengajian Citra Universiti,

Universiti Kebangsaan Malaysia.

https://www.ukm.my/icitra.

Nejat Yumusak, Ibrahim Ozcelik, Murat Iskefiyeli, M.

Fatih Adak, & Tunahan Kirtepeli. 2015.

University industry linkage projects

management system. Procedia Social and

Behavioral Science, 3254-3259.

280

Prosiding kNovasi 2022

Aplikasi ‘Model Assure’ dalam Mereka Bentuk Pengajaran dalam
Talian bagi Kursus Citra untuk Pelajar Antarabangsa

[1]*Rozita Ibrahim, [1]Nasrudin Yunos, [2]Nasrudin Subhi & [2]Mohd. Suhaimi Mohamad

[1] Pusat Pengajian Citra Universiti (PPCU), UKM
[2] Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan (FSSK), UKM

*[email protected]

ABSTRAK

Pengajaran dan pembelajaran (PdP) secara dalam talian dan melibatkan pelajar dari pelbagai latar belakang budaya
dan bidang pengajian memerlukan perancangan dan pelaksanaan yang teratur dan jelas tujuannya. Kefahaman asas
mengenai reka bentuk pengajaran dan aplikasi model reka bentuk pengajaran yang sesuai dapat membantu pensyarah
memastikan hasil pembelajaran dapat dicapai. Kertas ini membincangkan aplikasi Model ASSURE dalam mereka
bentuk PdP secara dalam talian bagi kursus Isu-Isu Kekeluargaan. Kursus ini adalah salah satu kursus elektif bagi
komponen Pendidikan Citra di UKM. Perbincangan di dalam kertas ini memfokuskan kepada PdP bagi pelajar
antarabangsa yang majoritinya berasal dari China dan sebilangan kecil dari Indonesia. Bahasa Inggeris digunakan
dalam PdP bagi membina persamaan di antara pelajar dan pensyarah. Kelebihan utama PdP secara dalam talian adalah
memberikan pelajar fleksibiliti menguruskan masa terutamanya dalam PnP tidak segerak. Cabaran utama adalah
perbezaan tahap penguasaan bahasa Inggeris para pelajar serta hal teknikal berkaitan pembelajaran dalam talian.
Kertas ini menjelaskan reka bentuk PdP kursus Isu-Isu Kekeluargaan mengikut enam langkah dalam Model ASSURE
iaitu (1) analisis ciri pelajar, (2) penyataan objektif, (3) pemilihan, modifikasi atau bina bahan PdP, (4) penggunaan
bahan dan media, (5) penglibatan pelajar, dan (6) penilaian dan penambahbaikan. Pada akhir kertas ini, maklum balas
dari pelajar dikongsikan bagi menilai keberkesanan kaedah yang digunakan.

Kata kunci: pengajaran dan pembelajaran dalam talian (e-pembelajaran), pengajaran dan pembelajaran berpusatkan
pelajar, pendidikan umum, reka bentuk pengajaran (instructional design), Model ASSURE.

PENGENALAN Model ASSURE. Kim & Downey (2016) menyatakan
bahawa Model ASSURE bertujuan memberi panduan
Reka bentuk pengajaran (instructional design) untuk perancangan dan penyampaian pengajaran
ringkasnya merujuk kepada proses merancang dan dengan menggunakan teknologi, media dan bahan
membina segala aspek pengajaran dan pembelajaran pengajaran secara berkesan. Model ini melibatkan
(Sami Hameed et al., 2019). Ini melibatkan analisis proses enam langkah, iaitu (1) menganalisa ciri
mengenai apa yang ingin diajar dan bagaimana pelajar, (2) penetapan standard dan objektif yang ingin
pengajaran dilakukan; serta melaksanakan dicapai, (3) pemilihan strategi, teknologi, media dan
perancangan tersebut dan akhirnya menilai bahan, (4) penggunaan teknologi, media dan bahan,
keberkesanan pengajaran tersebut. Reka bentuk (5) mendapatkan penglibatan dan maklumbalas
pengajaran yang berkesan akan membantu pencapaian pelajar, dan akhirnya (6) penilaian dan
hasil pembelajaran serta meningkatkan motivasi penambahbaikan (Rajah 1).
pelajar (Isman, 2011). Pelbagai model reka bentuk
pengajaran telah dikemukakan oleh para pengkaji dan Kertas ini membincangkan aplikasi Model
pengamal pendidikan. Salah satu daripadanya adalah ASSURE dalam reka bentuk pengajaran dan

281

282

pembelajaran (PdP) kursus Isu-Isu Kekeluargaan. bahasa Inggeris pelajar.
Kursus ini merupakan salah satu kursus elektif dalam
komponen Pendidikan Citra bagi pelajar-pelajar Penetapan Sesi pengenalan dan taklimat kursus secara
UKM. Hasil pembelajaran kursus ini termasuklah standard dan segerak di Zoom. Pelajar dijelaskan mengenai
membina kebolehan pelajar untuk menghubungkait objektif yang objektif dan hasil pembelajaran kursus Isu-Isu
definisi dan konsep berkaitan keluarga dengan ingin dicapai Kekeluargaan.
pengalaman kehidupan berkeluarga. Selain itu, pelajar
juga didedahkan kepada pelbagai isu-isu kekeluargaan Pemilihan Pensyarah mencari dan mengumpulkan bahan-
dan dilatih memberikan pandangan serta mengaitkan strategi, teknologi, bahan sedia ada dari YouTube serta memilih
dengan pengalaman dan pengetahuan sedia ada. video-video yang sesuai. Selain video, aktiviti
Perbincangan di dalam kertas ini adalah terfokus media dan bahan lain berkaitannya disediakan juga seperti
kepada reka bentuk PdP bagi pembelajaran dalam panduan penulisan refleksi serta isi-isi penting
talian untuk pelajar-pelajar antarabangsa yang perbincangan dalam kelas segerak di Zoom.
majoritinya berasal dari negara China dan sebilangan
kecil dari negara Indonesia. PdP berjalan di dalam Penggunaan Penggunaan video sedia ada dalam YouTube.
bahasa Inggeris. Sebagaimana kelas kursus Citra teknologi, media Dua jenis video dipilih iaitu video berbentuk
elektif yang lain, kelas kursus Isu-Isu Kekeluargaan pengajaran teori dan konsep; dan video
juga melibatkan bilangan pelajar yang ramai dan dari dan bahan berbentuk dokumentari berkenaan isu-isu
pelbagai fakulti. kekeluargaan masa kini dari pelbagai budaya
dan negara. Pemilihan ini dibuat sebegini bagi
Rajah 1. Model ASSURE menyuntik elemen kesedaran global dan
multikultural sesuai kepelbagaian pelajar serta
A • Analyse learners juga hasrat kemahiran abad ke-21 dan hasil
pembelajaran Pendidikan Citra UKM.
S • State standards, and objectives
Mendapatkan Pelajar memberikan respon dari video di dalam
S • Select strategies, technology, media, and materials penglibatan dan penulisan refleksi yang mengandungi tiga
maklumbalas perkara iaitu (i) isi penting dari video, (ii)
pelajar perkaitan dengan definisi, teori dan konsep
kekeluargaan, dan (iii) perkaitan dengan
pengalaman dan pengetahuan pelajar.

Penilaian dan Penilaian kefahaman pelajar diperkukuhkan
penambahbaikan melalui perbincangan bersama pensyarah dan
rakan-rakan semasa sesi segerak di Zoom
samada secara kelas besar atau breakout rooms.

U • Utilise technology, media, and material Langkah 1 dalam Model ASSURE iaitu
R • Require learner participation menganalisis ciri pelajar adalah penting dalam konteks
E • Evaluate and revise kertas ini. Ini kerana pelajar-pelajar yang terlibat
adalah dari pelbagai latar belakang negara dan bidang.
KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN Lebih penting lagi adalah kepelbagaian dalam aspek
penguasaan bahasa Inggeris sebagai bahasa perantara
Aplikasi Model ASSURE dalam kursus Isu-Isu PdP. Sesi pengenalan melalui Padlet memberikan
Kekeluargaan diringkaskan dalam Jadual 1. Setiap gambaran tentang tahap kemahiran pelajar menulis di
langkah dijelaskan secara ringkas dan dipetakan dalam bahasa Inggeris; manakala sesi taklimat dan
kepada aktiviti PdP yang dijalankan. pengenalan di Zoom pula memberikan gambaran
tahap kemahiran pelajar di dalam bertutur bahasa
Jadual 1. Aplikasi Model ASSURE dalam Inggeris. Hasil analisis ringkas menunjukkan ramai
PdP Kursus Isu-Isu Kekeluargaan pelajar kurang selesa bertutur di dalam bahasa Inggeris
dan menghadapi masalah dalam menulis. Selain faktor
Langkah 1 Aplikasi kepada kursus Isu-Isu halangan bahasa, sebilangan kecil pelajar bermasalah
hingga langkah 6 Kekeluargaan dari segi capaian internet dan gajet yang tidak lengkap
Model ASSURE untuk PdP dalam talian. Oleh yang demikian,
perancangan seterusnya (Langkah 3 hingga Langkah 6
Menganalisa ciri Penggunaan Padlet bagi sesi pengenalan diri. Model ASSURE) adalah mengambil kira faktor-faktor
pelajar Ini memberikan gambaran tahap penguasaan ini.

Maklumbalas pelajar di akhir semester

282

283

menunjukkan impak positif terhadap PdP Isu-isu countries.”
Kekeluargaan dari aspek berikut:
“This class discusses family issues. This is
(a) Gabungan pendekatan dan kaedah PdP what I like the most, because it is closely
related to our lives. A lot of knowledge can be
Pelajar-pelajar berpendapat gabungan kaedah learned in this class. this class also makes me
segerak dan tidak segerak memberikan mereka care more about my family.”
fleksibiliti dalam mengatur masa. Ini dapat
membantu mereka menyusun jadual bagi “You can learn a lot about families from this
menyelesaikan tugasan yang diberikan serta course, such as different family structures,
mengurangkan tekanan. Selain dari itu, mereka possible living patterns in different family
juga berpandangan gabungan tugasan structures, and the state of children. These are
penulisan refleksi dan menonton video data from around the world, not one country.
YouTube membantu meningkatkan kefahaman So as a reference, it's very useful for people of
mereka. our age. […] through these data and materials,
we can understand more clearly and
“The asynchronous mode, the time is more thoroughly, in the future, I believe it will also
flexible.” be helpful to our personal family.”

“I liked how the classes were conducted (c) Refleksi dan perbincangan selepas menonton
asynchronous and synchronous as it makes me video
feel less stressed and gives me more time to
complete the tasks given. I also learned alot Pelajar-pelajar berpendapat penulisan refleksi
from the very informative videos given by the memberi peluang untuk berfikir secara lebih
lecturer and by writing my reflection I mendalam dan berupaya membantu mereka
understand better on the issues discussed.” mengekspresi pandangan. Selain daripada itu,
perbincangan bersama pensyarah dan rakan-
(b) Pengisian video-video yang dipilih rakan semasa sesi segerak dapat memberi
kefahaman yang lebih mendalam.
Pelajar-pelajar menyatakan bahawa mereka
menyukai aspek kepelbagaian keluarga dan “The way watching related videos and the way
budaya yang disajikan dalam video-video yang learn more knowledge through the review
dipilih. Selain daripada itu, pelajar tertarik writing, very helpful and beneficial.”
kepada isu yang ditampilkan kerana bersifat
realiti semasa. Ini membuka pemikiran mereka “There are various kinds of videos in the
untuk lebih memahami isu-isu kekeluargaan asynchronous classes, and writing reactions
yang berada di luar budaya sendiri dan juga can make me understand deeply.”
menjadi persediaan kepada mereka dalam
keluarga sendiri pada masa hadapan.

“The course enables me to know more about “What I like about this course is to see some
the family and the customs and cultures around social questions that trigger thinking.”
the world.”
“Each lesson gets interesting information from
“In this course, the lecturer once provided us the video given by the teacher. The content of
with a video about the lives of Koreans under the homework is the result of our effective
the high pressure of mortgages. The study, which makes me have my own deep
interviewees and the information collected in impression and understanding of each lesson.”
this video are all based on the local people of
South Korea. I think this is very real and it “The teacher will lead the students to learn
allows me to understand the culture of different more about life knowledge and let the students

283

understand the situation that may happen in the 284
future and inform the preventive measures.”
Sami Hameed Kadhim Al-Khattat, Raheemah
“I like the watch videos part, because these Rwayyih Habeeb & Ali Raheem Mohammed.
videos always can give me a different view of (2019). An ASSURE-Model Instructional Design
family issue. I never think like that way before based on active learning strategies and its effects
in my daily life.” for 1st intermediate student’s higher order thinking
skills in teaching science textbook. Psihologija
KESIMPULAN 2019, 52(5), 339-349.

Penggunaan Model ASSURE dalam reka bentuk PnP Dick, W. (1987). A history of instructional design and
membantu meningkatkan keberkesanan pembelajaran its impact on educational psychology. In J. Glover
berpusatkan pelajar. Langkah-langkah dalam Model & R. Roning (Eds.), Historical Foundations of
ASSURE mudah dijadikan panduan bagi pensyarah Educational Psychology (pp. 183-202). New
dan pengajar yang tidak terlatih khusus dalam bidang York: Plenum.
pendidikan dan khususnya pedagogi. Langkah-
langkah ini juga mudah diadaptasi dalam PdP secara Schnepp, J. & Rogers, C. (2022). A Practical
dalam talian dan bersemuka. Langkah pertama Approach to Learner Experience Design.
berkaitan penilaian ciri pelajar adalah kunci International Journal of Teaching and Learning in
keberkesanan Model ASSURE dalam mereka bentuk Higher Education, 34 (1), 161-169.
PdP yang memberikan impak positif terhadap pelajar
serta memenuhi objektif kursus yang digariskan.
Perbincangan di dalam kertas ini juga menunjukkan
bahawa PdP dalam talian tidak semestinya melibatkan
penggunaan aplikasi atau kaedah yang terlalu teknikal
sifatnya. Sebaliknya, kaedah perancangan dan
pelaksanaan PdP yang sistematik melalui aplikasi
model reka bentuk pengajaran yang bertepatan dapat
menjadi inovasi dalam mencapai keberkesanan
pembelajaran berpusatkan pelajar.

RUJUKAN

İşman, Aytekin. (2011). Instructional Design in
Education: New Model. TOJET: The Turkish
Online Journal of Educational Technology –
January 2011, 10 (1), 136-142.

Kim, Daesang & Downey, Steve. (2016). Examining
the use of the ASSURE Model by K-12 teachers.
Computers in the Schools: Interdisciplinary
Journal of Practice, Theory and Applied Research,
33(3), 153-168.

284

285

Penilaian 360O Sebagai Alternatif dalam Memantapkan Kualiti
Penilaian

Rusyda Helma Mohd, Mohd Nasir Selamat, Siti Fardhaniah Abd Aziz, Jamiah Manap
Pusat Kajian Psikologi dan Kesejahteraan Manusia, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan

ABSTRAK

Penilaian 360O merupakan satu bentuk penilaian yang lebih inklusif dan objektif dalam menilai prestasi. Buat masa
ini, ia digunakan bagi mengatasi masalah kepencungan dalam penilaian prestasi yang sering dibincangkan oleh
penyelidik tersohor di seluruh dunia. Kertas ini ditulis bagi melihat samada pentaksiran menyeluruh yang
membabitkan penilaian oleh pensyarah, penilaian kendiri dan penilaian rakan sebaya dapat mencapai satu penilaian
yang objektif dan selari. Kajian ini dijalankan kepada pelajar-pelajar prasiswazah di Fakulti Sains Sosial dan
Kemanusiaan. Untuk pentaksiran tersebut, semua pihak yang terlibat perlulah menilai poster-poster yang dihasilkan
oleh setiap kumpulan berpandukan rubrik yang disediakan. Poster yang tersebut adalah poster atas talian yang
dibangunkan melalui aktiviti semasa perkuliahan. Semua dokumen yang diperlukan dimuatnaik di ruangan Padlet.
Pemarkahan pula dibuat dengan menggunakan Google Form yang dibangunkan oleh pensyarah. Dapatan
menunjukkan, berpandukan rubrik yang disediakan, setiap kumpulan berupaya memberikan pemarkahan yang
objektif. Selain itu juga, terdapat keselarian antara pemarkahan yang diberikan oleh pensyarah dengan setiap
kumpulan pelajar. Kesimpulannya, Penilaian 360O boleh dijadikan satu bentuk penilaian alternatif yang baik untuk
aktiviti mahupun tugasan, tertakluk kepada standard setiap penilaian oleh program.

285

PENGENALAN 286

Penilaian 360O adalah satu perspektif yang akan menyumbang sebanyak 20 peratus. Selain itu
memfokuskan kepada penilaian holistik yang juga, mereka juga diarahkan untuk membuat
kebiasaannya dipraktikkan di tempat kerja. pentaksiran kendiri kepada hasil tugasan masing-
Semenjak diperkenalkan oleh Marshall Goldsmith masing yang juga menyumbang sebanyak 20
pada tahun 1949, ianya terbukti berjaya markah. Pensyarah pula akan mentaksir dan
mempertingkatkan kualiti pekerja di tempat kerja. menyumbang sebanyak 20 markah kepada penilaian
Penilaian 360O didefinisikan sebagai satu penilaian tersebut. Pada akhirnya, semua markah yang
pelbagai sumber yang digunakan bagi mendapatkan dikumpul akan dikira dan disetarakan dengan 20
maklumat berkenaan prestasi secara menyeluruh peratus. Bagi memudahkan proses pentaksiran,
(Umukoro & Omade, 2021).Namun begitu, sejak setiap poster, poster tersebut akan diletakkan di
kebelakangan ini, ianya mula diperkenalkan sebagai Padlet yang boleh diakses oleh semua pelajar. Di
satu bentuk penilaian alternatif bilik darjah yang ruangan Padlet tersebut juga akan disertakan dengan
menyeluruh dan tidak hanya berpusatkan kepada link Google Form untuk pentaksiran tersebut. Bagi
pensyarah sahaja. memudahkan pentaksiran, pensyarah juga telah
memuatnaik rubrik pemarkahan yang boleh
Penilaian 360O menumpukan kepada penilaian oleh dijadikan panduan semasa pentaksiran.
pensyarah, penilaian rakan dan juga penilaian
kendiri. Biarpun penilaian 360O pada awalnya Jadual 1.1 menunjukkan pemarkahan yang diberikan
diperkenalkan sebagai penilaian kepada pensyarah secara kendiri, pentaksiran rakan sebaya dan juga
di bilik darjah, lama-kelamaan ia diperkembangkan pemarkahan daripada pensyarah. Markah yang
lagi menjadi satu bentuk penilaian di institusi bertanda kuning adalah markah kendiri bagi setiap
pengajian tinggi (Sun, 2022) . Dalam proses kumpulan. Markah bertanda merah jambu pula
penilaian ini, pelajar dan juga pensyarah perlulah adalah markah oleh pensyarah. Bagi pemarkahan
membuat taksiran kepada hasil aktiviti dalam kendiri dan pemarkahan rakan sebaya (pemarkahan
kumpulan yang dibuat. Pentaksiran didefinisikan oleh kumpulan lain), kedua-duanya dikira sebagai
sebagai satu kaedah pengumpulan data langsung dan purata. Penilaian ini dibuat khas untuk pelajar-
tidak langsung serta bukti pembelajaran pelajar yang pelajar kursus SKPM2103 Pengurusan Kesihatan
dijalankan secara sistematik, berterusan dan dan Persekitaran. Secara keseluruhan, terdapat 10
berulang dengan menggunakan sumber yang kumpulan yang akan menaksir dan ditaksir oleh
pelbagai dan berbeza (MQA, 2014). Pentaksiran kumpulan-kumpulan yang lain. Pentaksiran perlu
yang terlibat pula terbahagi kepada tiga komponen diserahkan pada minggu ke 10.
penting iaitu pentaksiran kendiri, pentaksiran hasil
kumpulan yang lain dan pentaksiran pensyarah Merujuk kepada jadual 1.1, apabila dibuat
kepada hasil aktiviti tersebut. perbandingan antara markah keseluruhan yang
diberikan oleh pelajar-pelajar dengan pensyarah,
KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN didapati terdapat persamaan antara nilai yang
diberikan. Ini membuktikan bahawa pelajar-pelajar
Penilaian 360O ini dikhususkan kepada penilaian berupaya membuat pentaksiran yang objektif
aktiviti berkumpulan semasa kuliah iaitu berdasarkan rubrik yang diberikan.
penghasilan poster penyelidikan yang bernilai 20 Kebolehpercayaan kepada cara pentaksiran markah
peratus. Setiap kumpulan akan mentaksir hasil juga boleh diterima pakai untuk penilaian 360o ini.
tugasan kumpulan-kumupulan yang lain dan ini

286

287

Rajah 1.1 Rubrik pemarkahan

Rajah 1.2 Ruangan Padlet untuk pemarkahan

287

Jadual 1.1 Keputusan pentaksiran

Kumpulan Kumpulan Kumpulan Kum
2 3 4
Kumpulan 1 Kumpulan 1 18 20 19
Kumpulan 2 20 19 17 17
Kumpulan 3 18 18 19 19
Kumpulan 4 19 19 19 19
Kumpulan 5 19 14 15 16
Kumpulan 6 16 16 15 20
Kumpulan 7 17 18 19 18
Kumpulan 8 18 17 16 15
Kumpulan 9 16 17 18 17
Kumpulan 10 17 13 14 17
Markah kumpulan 14 169 172 177
Markah purata 16.9 17.2 17.7
Markah pensyarah 174 16 15 17
17.4 32.9 32.2 34.7
Markah akhir 16.5 16.1 17.4
16
33.4
16.7

28

288

kendiri, kumpulan dan pensyarah

mpulan Kumpulan 6 Kumpulan Kumpulan Kumpulan Kumpulan
5 19 7 8 9 10
20 18 20 18 18 19
19 19 16 19 16 19
19 19 19 18 18 19
19 17 19 18 19 19
20 20 15 19 14 15
17 19 16 17 16 16
19 17 18 19 18 17
18 18 17 18 17 18
16 16 16 18 17 18
15 14 17 14 17
182 182 170 181 177
18.2 18.2 17 18.1 167 17.7
15 18 19 16.7 16
33.2 15 35 37.1 33.7
16.6 33.2 17.5 18.5 15 16.9
16.6 31.7
15.9

88

289

KESIMPULAN

Secara kesimpulan, penilaian ini boleh dipraktikkan
untuk skala penilaian yang lebih meluas, namun
ianya perlulah tertakluk kepada penanda-arasan oleh
setiap program supaya ianya sejajar dengan
kehendak Agensi Kelayakan Malayia. (MQA).
Penilaian 360O diharapkan dapat meningkatkan
kualiti dan kesahan penilaian yang menyeluruh dan
dapat dipraktikkan semasa penilaian aktiviti
berkumpulan untuk tahun-tahun yang seterusnya.
Penambahbaikan boleh dibuat kepada dua perkara
iaitu penggunaan Google Forms yang boleh
dioptimumkan bagi memudahkan proses
pemarkahan. Selain itu juga, maklumbalas iaitu sesi
refleksi berkenaan nilai pemarkahan boleh
dilakukan antara setiap kumpulan di masa hadapan.

Rujukan

MQA. (2014). Garis Panduan Amalan Baik:
Pemantauan, Penyemakan dan
Penambahbaikan Kualiti Institusi
Berterusan. Agensi Kelayakan Malaysia
(Vol. 39). Retrieved from
http://dx.doi.org/10.1016/j.biochi.2015.03.02
5%0Ahttp://dx.doi.org/10.1038/nature10402
%0Ahttp://dx.doi.org/10.1038/nature21059%
0Ahttp://journal.stainkudus.ac.id/index.php/e
quilibrium/article/view/1268/1127%0Ahttp://
dx.doi.org/10.1038/nrmicro2577%0Ahttp://

Sun, Y. (2022). Development and influencing
factors of ophthalmology residency training
in a program in China--an analysis of a 360-
degree evaluation results in the past 5 years.

Umukoro, S., & Omade, S. I. (2021). Evaluation of
Teaching Effectiveness of Lecturers in
Universities in Nigeria: The 360-Degree
Perspectives. European Journal of Business
and Management, 17(1), 146–155.
https://doi.org/10.7176/ejbm/13-20-13

289

Prosiding kNovasi 2022

Keberkesanan Kaedah Heutagogi dan Paragogi bagi Memandu
Pembelajaran Berautonomi Pelajar Semasa Menjalankan
Projek Pengurusan dan Analitik Data secara Berkumpulan

* Shahrir Abdullah1,5, Haryanti Mohd Affandi2,5, Hawa Hishamuddin1,
Ahmad Rafizi Salleh3, Norhana Arsad4,5

1Jabatan Kejuruteraan Mekanikal dan Pembuatan,
Fakulti Kejuruteraan dan Alam Bina, UKM Bangi

2Jabatan Pendidikan Kejuruteraan,
Fakulti Kejuruteraan dan Alam Bina, UKM Bangi
3Pusat Pengajian CITRA Universiti, UKM Bangi
4Jabatan Kejuruteraan Elektrik, Elektronik dan Sistem,
Fakulti Kejuruteraan dan Alam Bina, UKM Bangi

5Pusat Penyelidian Pendidikan Kejuruteraan,
Fakulti Kejuruteraan dan Alam Bina, UKM Bangi

*[email protected]

ABSTRAK

Di bawah kerangka Pendidikan 4.0, salah satu kaedah pembelajaran yang diutarakan untuk diamalkan bagi
meningkatkan keberkesanan pembelajaran berautonomi pelajar ialah kaedah heutagogi, iaitu pembelajaran penentuan
kendiri, dan kaedah paragogi, iaitu pembelajaran sesama rakan sebaya. Bagi mengkaji keberkesanan kedua-dua
kaedah ini dalam konteks pelaksanaan projek berkumpulan, ia memerlukan pelajar bekerja di dalam satu kumpulan
dan menjalankan suatu tugasan dari mula hingga akhir. Untuk tujuan ini, kursus LMCW2022 Pengurusan dan Analitik
Data telah dipilih kerana kursus ini disampaikan secara berprojek. Set pelajar dari program Sarjana Muda Kejuruteraan
Mekanikal telah dipilih sebagai set kajian dan ia melibatkan seramai 115 orang pelajar. Semasa menjalankan projek
ini, pelajar diberikan tujuh modul pembelajaran kendiri tidak segerak yang dibangunkan dan disampaikan
menggunakan aplikasi ‘lesson’ di dalam portal kursus UKMFolio sebagai pentaksiran formatif dengan soalan-soalan
pentaksiran formatif yang memandu pembelajaran pelajar. Data-data pentaksiran sumatif seperti markah laporan
akhir, poster dan video pembentangan projek yang mewakili kualiti kerja pelajar secara berkumpulan hasil daripada
kefahaman yang diperolehi daripada pembelajaran kendiri dibandingkan dengan markah kuiz. Dapatan kajian
menunjukkan korelasi yang positif antara kefahaman pelajar hasil daripada mereka mengikuti modul pembelajaran
kendiri tidak segerak dengan kualiti kerja projek yang mereka hasilkan.

Keywords: Pendidikan 4.0, heutagogi, paragogi, pembelajaran tidak segerak, pembelajaran penentuan kendiri.

PENGENALAN termasuk dalam sektor pengajian tinggi. Tambahan
lagi, dunia pendidikan kini berhadapan dengan
Apabila dunia berdepan dengan cabaran revolusi generasi yang dikategorikan sebagai pengguna
perindustrian keempat (Industri 4.0), konsep dan teknologi digital yang memaksa Institusi Pengajian
kerangka Pendidikan 4.0 telah diusulkan untuk Tinggi menginovasikan program akademik yang
merobah paradigma pendidikan global masa kini, ditawarkan supaya ianya masih relevan dan berdaya

290

saing di pasaran (Suhaimi et al., 2020). Antara elemen Prosiding kNovasi 2022
utama yang telah diketengahkan dalam falsafah
Kurikulum Tersedia Masa Depan di bawah kerangka Kualiti kerja pelajar diukur menggunakan rubrik
Pendidikan 4.0 ialah penyampaian pembelajaran dan pentaksiran untuk komponen pentaksiran sumatif iaitu
pengajaran yang transformatif dan penggunaan laporan akhir, poster dan video pembentangan.
penilaian alternatif (KPT, 2018). Manakala, pengetahuan dan kefahaman diuji dalam
bentuk kuiz yang juga merupakan pentaksiran formatif
Heutagogi dan paragogi merupakan dua kaedah kursus dan mengandungi 20 soalan aneka pilihan serta
soal selidik yang bertanyakan kepada pelajar tentang
yang mengintegrasikan elemen pembelajaran dan tahap kefahaman dan pencapaian hasil pembelajaran
kursus daripada perspektif mereka. Data pentaksiran
pengajaran yang transformatif ini. Heutagogi ialah sumatif yang mewakili kualiti kerja pelajar yang
dijalankan secara berkumpulan ini dikira dengan
pendekatan pembelajaran berpusatkan pelajar yang menggabungkan markah laporan kemajuan dan
laporan akhir projek serta markah poster dan video
membangunkan autonomi, kebolehan dan keupayaan pembentangan yang memaparkan reka bentuk papan
pemuka yang dihasilkan. Markah projek ini
pelajar (Blaschke & Hase, 2016), manakala paragogi kemudiannya dibandingkan dengan markah kuiz
mereka.
ialah satu amalan pembelajaran yang membolehkan

pelajar berinteraksi dengan pelajar lain untuk

mencapai matlamat pendidikan yang

disasarkan(Blaschke, 2019).

Tujuan kajian ini adalah bagi mengkaji
keberkesanan kedua-dua kaedah ini dalam konteks
pelaksanaan projek berkumpulan yang memerlukan
pelajar bekerja di dalam satu kumpulan dan
menjalankan suatu tugasan dari mula hingga akhir.
Untuk tujuan ini, kursus LMCW2022 Pengurusan dan
Analitik Data telah dipilih kerana kursus ini
disampaikan secara pembelajaran berasaskan projek
dan mempunyai kriteria sesuai dengan keperluan
kursus yang bercorak heutagogi dan paragogi. Kajian
ini melibatkan seramai 115 orang pelajar kursus
tersebut.

METODOLOGI Rajah 1 Korelasi markah pentaksiran formatif dan sumatif

Semasa menjalankan kajian ini, pelajar diberikan tujuh KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN
modul pembelajaran kendiri tidak segerak yang
dibangunkan dan disampaikan menggunakan aplikasi Dapatan kajian menunjukkan korelasi yang
‘lesson’ di dalam portal kursus UKMFolio sebagai positif antara kefahaman pelajar hasil daripada
pentaksiran formatif dengan soalan-soalan pentaksiran mereka mengikuti modul pembelajaran kendiri
formatif yang memandu pembelajaran pelajar. Bagi tidak segerak dengan kualiti kerja projek yang
menggalakkan pelajar melengkapkan pentaksiran mereka hasilkan. Ini menunjukkan bahawa
formatif ini, dua lencana UKMFolio ditawarkan untuk pendekatan heutagogi dan paragogi yang
pelajar yang berjaya melepasi semua modul tersebut. dilaksanakan melalui modul pembelajaran kendiri
Pada penghujung semester, pelajar diminta tidak segerak ini menunjukkan kesan yang positif
membentangkan hasil kerja mereka dalam bentuk
laporan akhir, poster dan video pembentangan yang
menerangkan reka bentuk papan pemuka yang
dihasilkan.

291

dalam memandu pembelajaran kendiri pelajar Prosiding kNovasi 2022
dalam menjalankan projek kursus yang
ditugaskan kepada mereka hingga selesai. PENGHARGAAN
Pandangan pelajar yang dikumpul melalui soal
selidik juga menunjukkan bahawa pelajar secara Kajian ini dijalankan dengan sokongan dan
umum berpuas hati dengan bantuan yang penajaan projek penyelidikan PDI-2021-010.
diberikan melalui modul tersebut dalam
membantu mereka melaksanakan projek RUJUKAN
tersebut dengan jaya.
Blaschke, L.M. & Hase S. (2016). Heutagogy: A
KESIMPULAN Holistic Framework For Creating Twenty-First-
Century Self-Determined Learners, In: Gros B.,
Dalam kajian ini, keberkesanan kaedah heutagogi dan Kinshuk, Maina M. (Eds) The Future of
paragogi dalam mencapai objektif pembelajaran Ubiquitos Learning. Lecture Notes In
kursus LMCW2022 Pengurusan dan Analitik Data Educational Technology. Berlin: Springer.
dikaji menggunakan kohort pelajar 115 pelajar tahun
dua program Sarjana Muda Kejuruteraan Mekanikal di Blaschke, L. (2019). The Pedagogy-Andragogy-
Universiti Kebangsaan Malaysia. Keputusan daripada Heutagogy Continuum and Technology-
kajian yang dijalankan menunjukkan bahawa terdapat Supported Personal Learning Environments.
kolerasi positif yang menyokong hipotesis bahawa Singapore: Springer.
pembelajaran kendiri secara heutagogi dan paragogi
membantu meningkatkan kefahaman pelajar dalam KPT. (2018). Framing Malaysian Higher Education
menghasilkan output projek yang disasarkan. 4.0: Future-Proof Talents. Putrajaya: Jabatan
Pendidikan Tinggi, Kementerian Pengajian
Tinggi Malaysia.

Suhaimi, N. A., Adnan, M., & Puteh, M. (2020).
Promoting Transformative Mathematical
Learning Through Heutagogy, Paragogy and
Cybergogy Approaches. Palarch's Journal Of
Archaeology Of Egypt/Egyptology, 17(10), 481-
497.

292