Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel-Nesnel Cümleler, Doğrudan-Dolaylı Anlatımlı Cümleler, Neden (Sebep)-Sonuç
Cümleleri, Amaç-Sonuç Cümleleri, Koşul-Sonuç Cümleleri (Şart Cümleleri), Karşılaştırma Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Karşılaştırma Cümleleri
İki varlığın benzeyen ya da benzemeyen yönlerinin ölçüldüğü cümlelerdir. Karşılaştırma cümlelerinde en, çok, pek,
daha, gibi, kadar gibi sözcüklere yer verilir.
Örnek: Şiirleri, öyküleri kadar satmıyor.
Alıştırma
Alıştırma–6
Aşağıdaki cümlelerden karşılaştırma anlamı taşıyanları işaretleyiniz.
1. Yeni çekilen filmler, eski filmlere göre sıkıcı ve durağan.
2. Seneye hep beraber gemi yolculuğu yapalım.
3. Kasabanın en güzel kirazı bizim bahçede yetişiyor.
4. Sakin kalmayı -zor da olsa- öğrendiği için daha mutlu ve huzurlu.
5. Anlattıklarını bir kutu çikolata yermiş gibi dinledim.
Alıştırma
Alıştırma–7
Aşağıda verilen sözcükleri kullanarak karşılaştırma cümleleri oluşturunuz.
1. en - kırmızı ………………………………………………………………………………………………
2. daha - gül - papatya ……………………………………………………………………………………
3. kadar - sakin ……………………………………………………………………………………………
4. gibi - lezzetli ……………………………………………………………………………………………
5. daha - dergi - gazete ……………………………………………………………………………………
6. Bodrum - eğlenceli - en…………………………………………………………………………………
7. sinema - tiyatro - daha……………………………………………………………………………………
8. makarna - kadar……………………………………………………………………………………………
9. uçak - tren…………………………………………………………………………………………………
10. çilek - en…………………………………………………………………………………………………
51
CÜMLEDE ANLAM
Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel-Nesnel Cümleler, Doğrudan-Dolaylı Anlatımlı Cümleler, Neden (Sebep)-
Sonuç Cümleleri, Amaç-Sonuç Cümleleri, Koşul-Sonuç Cümleleri (Şart Cümleleri), Karşılaştırma Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
Doğru-Yanlış
1. Aşağıda verilen bilgiler doğruysa “D” yanlışsa “Y” ile belirtiniz.
1. “Bilgisayar oyunları, kitap okumaktan çok daha fazla rağbet görüyor.” cümlesinde karşılaştırma yapılmıştır.
2. “Kendini kanıtlamak uğruna çok savaş verdi.” cümlesinde sebep-sonuç ilişkisi vardır.
3. “Eşsiz doğasıyla bir başkadır benim memleketim.” cümlesi nesnel bir yargıdır.
4. “Ayağını yorganına göre uzat.” atasözü , “tutumlu olmak” anlamına gelir.
5. “İşinde başarılı olmak istiyorsan iyi ilişkiler kurmalısın, dedi.” cümlesi doğrudan anlatıma ve şart cümlesine örnektir.
6. “Sokağın her iki tarafında çınar ağaçları var.” cümlesinde karşılaştırma yapılmıştır.
7. “Huzur veren, denizi hatırlatan renktir mavi.” cümlesi öznel bir yargıdır.
8. “Su küçüğün söz büyüğün.” atasözünün konusu “saygının önemi”dir.
9. “Adanın güzelliği hepimizi büyüledi.” cümlesi, nesnel bir yargıdır.
10. “Bugün hava daha güneşli.” cümlesinde karşılaştırma yapılmıştır.
11. “Saçlarıma güçlensin diye bakım yaptırdım.” cümlesinde sebep-sonuç ilişkisi vardır.
12. “Annemin evi toparlamamı söylediğini duymadım.” cümlesi, doğrudan anlatıma örnektir.
Yeniden Yazma
2. Aşağıdaki sözcük çiftlerini kullanarak karşılaştırma cümleleri yazınız.
Geçen yaz - bu yaz ……………………………………………………………………………………………………
Kitap - dergi ……………………………………………………………………………………………………
Marmaris - Kaş ……………………………………………………………………………………………………
Basketbol - tenis ……………………………………………………………………………………………………
Tiyatro - sinema ……………………………………………………………………………………………………
52
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
Boşluk Doldurma
3. Aşağıdaki atasözlerinin anlamlarını TDK sözlüğünden bularak yanlarındaki sıralı nokta ile gösterilen yerlere yazınız.
1. Acele giden, ecele gider. ………………………………………………………………………………………………
2. Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur. ……………………………………………………………………………
3. Can bostanda bitmez. ……………………………………………………………………………………………………
4. Baca eğri de olsa dumanı doğru çıkar. …………………………………………………………………………………
5. Kaçan balık, büyük olur. …………………………………………………………………………………………………
6. Mal, canın yongasıdır. ……………………………………………………………………………………………………
7. Ne doğrarsan aşına o çıkar karşına. ……………………………………………………………………………………
8. Papaz, her gün pilav yemez. ………………………………………………………………………….…………………
9. Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır. ……………………………………………………………………………………………
10. Tarlada izi olmayanın, harmanda yüzü olmaz. ………………………………………………………………………
İşaretleme
4. Aşağıdaki cümlelerin taşıdığı anlam ilişkisini belirleyerek uygun kutuya (✔) koyarak işaretleyiniz.
Cümleler Neden-Sonuç Amaç-Sonuç Koşul-Sonuç Karşılaştırma
1. Yağmur yağınca her yer toprak koktu.
2. Şanslıysan bu yarışmayı kazanırsın.
3. Hava, düne göre bayağı ısındı.
4. Uçmak için düşmeyi göze almalısın.
5. Yemeğe düşkün olduğumdan kilo alıyorum.
6. Para biriktirdiğin sürece sıkıntı yaşamazsın.
7. Dişim ağrıdığı için okuldan izin aldım.
8. Dünyanın en güzel halıları, İran’da dokunur.
9. Ben mutlu olayım diye yanıma gelmiş.
10. Sen meslek sahibi ol ki içim rahat etsin.
53
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
5. 9.
İlk insanlar, ateşi ısınmak için de pişirmek için de
kullanmıştır.
Bahçemizin etrafını saran koca söğütler…
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Koşul anlamı taşır. Sinem Öğretmen
B) Amaç anlamı vardır.
C) Karşılaştırma yapılmıştır. yirmi beş yıl önce dikilmişti.
D) Dolaylı anlatım vardır.
tatlı gölgesinde vakir geçir-
6. (1) Kaş, muhteşem doğası ve uygun fiyatlarıyla en çok Seda memize olanak sağlıyordu.
tercih edilen tatil beldelerinden bir tanesidir. (2) Kaş’ta
Akdeniz iklimi hüküm sürer. (3) Yazlar, sıcak ve kurak; manzarayı daha da güzelleş- Ömer
kışlar ise ılık ve yağışlıdır. (4) Kaş halkı, geçimini yaz tiriyordu.
aylarında pansiyon, otel ve motel işletmeciliği yaparak
sağlamaktadır.
Ezgi mevsimlerin değişimini müj-
Numaralanmış cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik deliyordu.
açısından diğerlerinden farklıdır? Salih
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Sinem Öğretmenin kurduğu cümle, hangi öğrencinin
sözüyle tamamlanırsa nesnel bir anlam taşır?
7. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi kullanıldığı cüm- A) Seda B) Ömer
leye uygun düşmemiştir? C) Ezgi D) Salih
A) Aklınla rezil olursun, aklınla vezir olursun; aklını iyi
kullanmaya bak!
B) Saygınlığını korumak senin elinde sonuçta herkes
evinde ağadır.
C) Büyüklerine karşı saygını kaybetme, öpülecek el
ısırılmaz. 10. 1. Mümkün olsaydı her karış toprağa buğday eker gibi
kitap ekerdim.
D) Tuz ekmek hakkını bilmeyen kör olur, paylaşmazsan
mutsuz olursun. 2. Açık kalple konuşan düşman, içten pazarlıklı dost-
tan daha iyidir.
3. Doğru davranışı sergilemek için çaba göstermeli ve
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı anlatım pes etmemelisin.
vardır? 4. Zorlukları göze almadan tepeleri aşman mümkün
değil.
A) Kitabın ilham perisiyle baş başa kalınca yazılacağını
söyler. Aşağıdakilerden hangisinde yukarıdaki numara-
B) Cüzdanın bıraktığın yerdedir, dedi annem. lanmış cümlelerden herhangi birinin anlam özelliği
verilmemiştir?
C) Okul hayatı boyunca : “Bitsin şu okul!” cümlesini
kurdu. A) Koşul B) Sebep-sonuç
D) Kardeşim, yeni evine taşındığı için çok mutlu. C) Amaç-sonuç D) Karşılaştırma
54
CÜMLEDE ANLAM
İletişim
Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel-Nesnel Cümleler, Doğrudan-Dolaylı Anlatımlı Cümleler, Neden (Sebep)-
Sonuç Cümleleri, Amaç-Sonuç Cümleleri, Koşul-Sonuç Cümleleri (Şart Cümleleri), Karşılaştırma Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Eşleştirme
1. Aşağıda verilen açıklamalarla uygun atasözlerini eşleştiriniz.
1. Çiftçinin toprağı suya ne kadar yakınsa değeri o kadar çok olur; bakımı, ürünün güvenliği ve eve kolay taşınabilmesi
bakımından toprağın eve yakın olması daha da önemlidir.
2. Her durumu meydana getiren bir etken vardır.
3. Kişi, kendisi için önceden yaptığı hazırlıkların verimini ileride alır.
4. Kendisinden çekinilen kimsenin yüzüne karşı kimse bir şey söylemez ama arkasından herkes düşmanlık gösterile-
rinde bulunur.
5. Şöyle yaparım, böyle yaparım demekle yapılması gereken iş yapılmaz.
A. Ne doğrarsan aşına, o çıkar kaşığına.
B. Rüzgâr esemeyince yaprak oynamaz.
C. Tarlanın iyisi suya yakın, daha iyisi eve yakın.
D. Lafla peynir gemisi yürümez.
E. Padişahın bile arkasından kılıç sallarlar.
Tablo Doldurma
2. Aşağıdaki tabloyu cümlelerin taşıdığı anlam ilişkilerine göre (✔) işareti koyarak doldurunuz.
Cümleler Doğrudan Anlatım Dolaylı Anlatım
1. Kibirli davranmak kimseye yakışmaz, der annem.
2. Gül ve yasemin kokularını çok sevdiğini söyledi.
3. Babam, Avrupa tarihini iyi bildiğinden bahsederdi.
4. Öğretmenimiz, “Her doğan gün bir hediyedir.” dedi.
5. Fazla eşyalarımı ihtiyaç sahiplerine vereceğim, demiş.
55
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
İşaretleme
3. Aşağıdaki cümlelerden özdeyiş olanları yanlarındaki kutucuğa (✔) işareti koyarak işaretleyiniz.
1. Dünyada görmeyi istediğiniz değişimin kendisi olunuz.
2. Leyleğin ömrü laklakla geçer.
3. Mal da yalan, mülk de yalan, var biraz da sen oyalan.
4. Zararın neresinden dönülürse kârdır.
5. Yurtta sulh, cihanda sulh.
Boşluk Doldurma
4. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan tanım cümlelerini, kutudaki uygun kavramlarla doldurunuz.
1. Bir eylemin gerçekleşme gerekçesinin belirtildiği cümleler,……………………………… cümleleridir.
2. ………………………………… cümlelerinde hedef bellidir, hedefe ulaşılıp ulaşılmadığı belli değildir.
3. Bir kişinin kurduğu cümlenin değiştirilmeden üçüncü kişiye aktarılması …….………………………dır.
4. İki varlığın benzeyen ya da benzemeyen özelliklerinin ölçülmesine ………………………………. denir.
5. Bir durumun gerçekleşmesinin başka bir duruma bağlı olduğu cümleler, ……………………… cümlesidir.
A. Koşul
B. Doğrudan Anlatım
C. Amaç-sonuç
D. Sebep-sonuç
E. Karşılaştırma
56
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
5. “Bir baş soğan bir kazanı kokutur.” atasözünün anlamı 8. (1) Yaşadıklarımdan çıkardığım dersler var tabii ki bunlar
aşağıdakilerden hangisidir? her düşüşümde ayağa kalkmam için bana güç veriyor,
demiş yazar. (2) Sonra da eklemiş: “Hayatta engellerin
A) Başkasına tuzak hazırlayan kimse, bu tuzağa önce var olacağını bilerek yaşamalı insan, mutluluğu yakala-
kendisi düşer. manın tek yolu bu çünkü.” (3) “Bu mutluluğu da elimden
B) Kötü bir kişi ya da kötü bir söz, büyük bir topluluğun kaçırmamak için her şeyi yapmaya hazırım.” diyerek
huzurunu bozmaya yeter. konuşmasına devam etmiş. (4) Röportajın sonunda ise
bu düşüncesine kolay kolay ulaşamadığını, çok fazla yol
C) Yazın çalışan, kışın rahat eder.
kat etmek zorunda kaldığını belirtmiş.
D) Kafasını dinlemek isteyen kişi gürültülü işlerde görev
almaz. Bu paragrafta numaralanmış cümlelerin hangisinde
dolaylı anlatım vardır?
A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi karşılaştırma anlamı
taşımamaktadır?
A) Evlilik hayatı, bekar hayatına göre daha zordur.
9. Aşağıdakilerden hangisi kanıtlanabilir bir yargıdır?
B) Şimdiye kadar izlediğim en duygusal filmdi.
C) Dizinin müzikleri, herkes tarafından çok beğenil- A) Sade ve güçlü anlatımı, kitabın her dönemde ilgi
miş. görmesini sağladı.
D) Bu sene, geçen seneye göre kazancımız arttı. B) Çokça kullandığı deyimler, okuyucunun kafasını
karıştırıyor.
C) Arkadaşlığın önemini satırlarına taşıyan pek çok
yazarımız var.
D) Zavallı köpek, boynunu bükmüş sahibini bekliyor-
du.
7.
Evdeki işlerimi …
Azra 10. Doğayı korumadığımız için güzelim yeşil alanlar
1 2 3
Azra’nın cümlesi aşağıdakilerden hangisiyle tamam- günden güne yok oluyor.
lanırsa cümle, koşul anlamı taşır? 4 5
A) bitirince alışverişe çıkacağım. Yukarıdaki cümlenin kanıtlanabilir bir yargı olması
B) bitirmek için iki saattir uğraşıyorum. için numaralanmış bölümlerden hangisi çıkarılma-
lıdır?
C) bitirdiğim için artık rahatım.
D) bitirebilmem imkânsız gibi gözüküyor. A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.
57
CÜMLEDE ANLAM
8.Bölüm İçerik Bildiren, Üslup Bildiren Cümleler, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı (Peşin Hüküm),
Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin, Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
İçerik Bildiren Cümleler
Sözlü ya da yazılı anlatımda üzerinde durulan “konu” dur. “Ne anlatılıyor?” sorusuna cevap verir.
Örnek: Yazar, bu eserinde çoban yaşayışını anlatmış.
Üslup Bildiren Cümleler
Sözlü ya da yazılı anlatımda sanatçının söyleyiş ve dili kullanma biçimidir. ”Nasıl anlatılıyor?” sorusuna cevap verir.
Örnek: Şair, mecazlı ve özgün bir dil kullanır.
Alıştırma–1
Aşağıdaki cümlelerin yanlarındaki kutucuğa içerikle ilgili olanlarına “İ”, üslupla ilgili olanlarına “Ü” yazınız.
1. Sanatçı, insanların ortak sıkıntılarına değinmiş romanında.
2. Sade ve akıcı anlatımıyla birçok okuru kendine hayran bırakıyor.
3. Makalelerinde az ama öz cümleler kurup etkileyici bir hava oluşturmuş.
4. Hikâyede, iki çiftin dünya turunda başından geçen maceralar anlatılıyor.
5. Dergide eski Türkçe sözcüklere rastlamanız pek mümkün değil.
Kılavuz Bilgi
Tanım Cümleleri
Bir varlığın değişmez niteliklerinin dile getirildiği cümlelerdir. Tanım cümlelerinde “Bu nedir?” sorusuna cevap alınır.
Örnek: Şiir, duyguların ahenkli bir biçimde yazıya aktarılmasıdır.
Öneri Cümleleri
Bir sorunu çözmek üzere öne sürülen görüşe, öneri denir.
Örnek: Bu dolap çok kullanışlıymış, bence kaçırmamalısınız.
Tasarı Cümleleri
Tasarlanan, zihinde kurulan, proje hâlindeki olguları, eylemleri dile getiren yargılardır.
Örnek: Okulda bir duvar gazetesi çıkarmayı planlıyoruz.
58
İçerik Bildiren, Üslup Bildiren Cümleler, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı (Peşin Hüküm), Eleştiri, Öz Eleştiri,
İletişim
Tahmin, Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Varsayım Cümleleri
Bir olayın ya da durumun gerçekleşmediği halde geçici bir süre için gerçekleşmiş gibi kabul edilmesi anlamını taşıyan
cümlelerdir.
Örnek: Tut ki bu işe alındın, ne yaparsın?
Uyarı: “Varsayalım ki, düşünelim ki, farz edelim ki, diyelim ki, desem ki, düşün ki, kabul edelim, tut ki…” gibi kelimeler
ile varsayım cümleleri oluşturulur.
Alıştırma–2
Aşağıdaki cümleleri, taşıdığı anlam özelliğine göre inceleyerek uygun kutuyu (✔) işareti ile işaretleyiniz.
Cümleler Varsayım Tasarı Öneri Tanım
Bir an masal kahramanı olduğunu düşün, ne ya-
1.
parsın?
Romanımda kullanacağım karakterleri, çevremden
2.
seçmeyi planlıyorum.
Düşün ki ressam oldun, kimin ya da neyin resmini
3.
çizerdin?
Bence sınava düzenli çalışıp hazırlanmanda fayda
4.
var.
5. Sabır en önemli erdemdir, ondan vazgeçme derim.
Farz edelim sonuçları dikkate almadık, ne değişe-
6.
cek?
7. Şiir; duyguları dışarı vuran, uyumlu söz topluluğudur.
Vakit kaybetmeden çalışma takvimimizi netleştir-
8.
meyi öneriyorum.
Bir kişinin öz yaşam öyküsünü anlattığı metin türü-
9.
dür otobiyografi.
Yaz tatili için şimdiden para biriktirmeyi düşünüyo-
10.
rum çünkü pek çok yeri göreceğim.
59
İçerik Bildiren, Üslup Bildiren Cümleler, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı (Peşin Hüküm), Eleştiri, Öz Eleştiri,
İletişim
Tahmin, Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Kesinlik Cümleleri
Şüphe ya da olasılık barındırmayan anlamı net olan cümlelerdir. “Elbette, asla, kuşkusuz, ne olursa olsun, mutlaka” gibi
sözcükler, cümleye kesinlik anlamı katarlar.
Örnek: Bir daha asla bu şehre gelmem.
Ön Yargı (Peşin Hüküm) Cümleleri
Bir durumla ilgili belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargıları belirten
cümlelerdir.
Örnek: Bu işi kesin başaramayacak. Olumsuz ön yargı
Kitabı en çok okunanlardan olacak. Olumlu ön yargı
Eleştiri Cümleleri
Bir insanın, eserin ya da durumun doğru veya yanlış yönlerini gösteren cümlelere denir. Eleştiri cümleleri, olumlu ya
da olumsuz nitelikte olabilir.
Örnek: Bu romanda köylünün bu denli küçümsenmesi rahatsız edici.
Alıştırma
Alıştırma–3
Aşağıdaki cümleleri, yanda verilen anlam özelliklerinden uygun olanlarıyla eşleştiriniz.
1. Tablo, pek çok duyguyu bir arada verdiği için karmaşadan öteye geçememiş.
a. Kesinlik cümlesi
2. Bu yarışmaya nasıl hazırlandığını biliyorum, kesin birinci olacak.
3. Bunca iyiliğin karşılığını bir gün mutlaka göreceksiniz. b. Ön yargı cümlesi
4. Ne olursa olsun hedeflerimden vazgeçmeyi düşünmüyorum. c. Eleştiri cümlesi
5. Kitabında çokça kullanılan süslü sözcükler, yapmacıklığa sebep olmuş.
60
İçerik Bildiren, Üslup Bildiren Cümleler, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı (Peşin Hüküm), Eleştiri, Öz Eleştiri,
Tahmin, Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Öz Eleştiri Cümleleri
Bir kişinin kendi davranışları üzerine yürüttüğü yargıya yani kişinin kendisini eleştirmesine denir.
Örnek: Zamanında iç sesimi dinleseydim bu durumda olmazdım.
Tahmin Cümleleri
Akla, sezgilere, gözlemlere veya birtakım verilere dayanarak olacak bir şeyi önceden kestirerek olma, gerçekleşme
durumuna göre sonucunda ortaya çıkan cümlelerdir.
Örnek: Gökyüzü bulutla dolu, yağmur yağabilir.
Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Gerçekleşmesi kesin olmayan bir olayın veya bir durumun ortaya çıkmasının beklenilmesi, umut edilmesi ile ilgili
cümlelerdir.
Örnek: Tatilde Barselona’ya gidebiliriz.
Alıştırma
Alıştırma–4
Aşağıdaki numaralanmış cümleleri anlam özelliğine göre aşağıdaki kutulara yazınız.
1. Bilim adamlarının yaptığı araştırmalara göre elli yıl içerisinde buzulların çoğu eriyecek.
2. Ona verdiğim tüm sırları, aramız bozuldu diye başkalarına anlatabilir.
3. Uzun süredir kitap okumadığımı fark ettim ve kendimden utandım.
4. Yeğenimin doğum günü kutlamasına yoğunluğumdan dolayı katılamayabilirim.
5. Gençken sesimi daha iyi kullanırdım, artık bazı pratik bilgileri unuttuğumu fark ediyorum.
Tahmin Cümleleri Öz Eleştiri Cümleleri Olasılık Cümleleri
61
CÜMLEDE ANLAM
İçerik Bildiren, Üslup Bildiren Cümleler, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı (Peşin Hüküm),
Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin, Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
Boşluk Doldurma
1. Aşağıdaki cümlelerin anlam özelliğini (kesinlik, varsayım, olasılık, tahmin) bulup bırakılan boşluğa yazınız.
1. Bebeğin gözleri kapanmak üzere belli ki uykusu gelmiş. …………………………
2. Tut ki planların gerçekleşmedi, ne yaparsın? …………………………
3. Sanıyorum o konuyu sınıfta işlememiştik. …………………………
4. Bu yörenin kışı dayanılmayacak kadar soğuktur. …………………………
5. Bir an için rüyalarının gerçek olduğunu düşün. …………………………
6. Bu saatte evde olmadığım için ailem meraktan ölüyordur şimdi. …………………………
7. Yarın işlerimi bitirdikten sonra belki tüm gün ders çalışırım. …………………………
Doğru-Yanlış
2. Aşağıdaki cümlelerden üslup bildirenlerin başına “Ü”, içerik bildirenlerin başına “İ” yazınız.
1. Yazar, 90’lı yıllarda tanıştığı herkese romanında yer vermiş.
2. Masal, dört farklı hayvanın başlarından geçenleri işlemiş.
3. Bugünkü köşesinde her zaman bulduğum okuma rahatlığı yoktu.
4. Yaşar Kemal, destansı diliyle bize kendini hayran bıraktı.
5. O, her zamanki özgün tarzıyla diğerlerinin bir adım ötesindedir.
6. Bu denli atasözü ve deyim kullanması, dikkat çekmek yerine can sıkıyor.
Tablo Doldurma
3. Aşağıdaki tabloda bulunan cümlelerin hangi anlam özelliğini taşıdığını belirleyip (✔) ile işaretleyiniz.
Ön Yargı Eleştiri Öz Eleştiri Tasarı
Cümleler
Cümlesi Cümlesi Cümlesi Cümlesi
1. Geçen yılki şiir dinletisinde sesimi daha iyi kullanmıştım.
Romanın dili ağır olduğu için kimse romanı okumayı tercih
2.
etmiyor.
3. Yarınki yarışmanın galibi kesin Kemal olacak.
4. Dünyaca ünlü yıldızın bu seferki performansı içler acısıydı.
5. Kendimi geliştirip iyi bir şirkette çalışmayı düşünüyorum.
6. Tablodaki gerçekçi unsurlar, insanın gözünü ve ruhunu yoruyor.
7. Kekim, şekeri fazla kaçırdığım için yenecek gibi değildi.
8. Bu sorumluluğu ona verdiniz ama kesin yerine getiremeyecek.
9. Önümüzdeki ay düzenli olarak para biriktirmeyi planlıyorum.
10. Matematik sınavından yüzde yüz düşük not alır o.
62
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
4. Aşağıdaki cümlelerden hangisi üslup bildirmektedir? 7. Kimse, benim ne düşündü-
1
ğümü bilemez.
A) Kitapçıkta makinenin nasıl çalıştırılacağı anlatılmış.
B) Yeni çıkan bu dergi, anlattıklarıyla kadınların iç dün- 2 Söyledikleri doğruysa boşu-
na uğraşmışsın.
yasına dokunuyor.
C) Her cümlesinde kullandığı “şey” sözcüğü, anlatımını 3 Evin tüm işini ben yaptım
bozuyor. yine.
D) Masallarda hep iyilerin başından geçen kötü olaylar Kitabın sonuna kaynakça
vardır. 4 eklenirse iyi olur.
5. 1. Saatlerdir ofiste zaten, işi bitmiş olmalı. Olasılık Naz, “öneri” anlamı taşıyan cümleyi bulmaya çalışmak-
2. Tut ki seni yanlış anladılar, kendini nasıl Varsayım tadır.
anlatırsın?
3. Bence önce ödevini yapman daha Eleştiri Buna göre Naz, kaçıncı cümleyi seçmelidir?
doğru olur.
4. Bu akşam için pişireceği yemek pek Ön yargı A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.
lezzetli olmayacak.
Yukarıdaki cümlelerin içerdikleri anlamlar, karşılarına
yazılmıştır.
Kaçıncı cümlenin içerdiği anlam ilişkisi yanlış yazıl-
mıştır? 8. 1. O, verdiği sözü mutlaka tutar.
2. Az çalıştığım için iyi bir eser çıkaramadım.
A) 1. B) 2. C) 3. D) 4. 3. Gözlerinin şişliğine bakılırsa ağlamış.
4. Paramın bir kısmını fakirlere vermeyi planlıyorum.
6. Vücuda masaj yapan bir alet- Aşağıdakilerden hangisi bu cümlelerin anlam özel-
liklerinden biri değildir?
tir o.
A) Kesinlik B) Öz eleştiri
Sinop, bazı özellikleriyle
Ceren C) Olasılık D) Tasarı
Bodrum’a benzer.
Adnan
Çileğin tadını hiçbir şeye
değişmem.
Mor her baktığımda bana
Sıla
huzur verir.
9. (1) Kullandığı dil, ilgi çekici özelliklere sahip. (2) Söz
Ali oyunları, bolca yer kaplıyor eserlerinde. (3) Sözcükler,
Handan Öğretmen öğrencilerinden tanım cümlesine esas anlamlarından sıyrılıp dans ediyorlar âdeta. (4) Eser
örnek vermelerini istemiştir. aslında başından sonuna kadar basit bir aşk hikâyesi.
Buna göre, hangi öğrencinin yanıtı doğrudur? Numaralanmış cümlelerden hangisi içerik ile ilgili-
dir?
A) Ceren B) Adnan
C) Sıla D) Ali A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
63
CÜMLEDE ANLAM
İçerik Bildiren, Üslup Bildiren Cümleler, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı (Peşin Hüküm),
Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin, Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Eşleştirme
1. Aşağıda verilen cümlelerle ifade ettiği anlam özelliklerini eşleştiriniz.
1. İngilizcemi geliştirmek için kursa gideceğim. A. Eleştiri
2. Tüm öğrenciler, oyun odasına kesin gelecek. B. Ön yargı
3. İfadesinden mutsuz olduğunu anlamıştım. C. Tasarı
4. Hasta olduğumdan bugün okula biraz geç gidebilirim. D. Kesinlik
5. Vereceği konserde bizi hayal kırıklığına uğratacak. E. Tahmin
6. Kaç yaşıma geldim, stresle baş etmeyi öğrenemedim. F. Varsayım
7. Ailenin yanında olduğunu düşün şu an. G. Öz eleştiri
8. Daha az yağ katsaydın dolmanın tadı çok farklı olurdu. H. Olasılık
İşaretleme
2. Aşağıdaki cümlelerden olasılık anlamı bildirenleri işaretleyiniz.
1. Herhalde annemlerle Bursa’daki alışveriş merkezine uğrayacağız.
2. Elleri ceplerindeyken bile titriyor, demek ki üşümüş.
3. Selim, şehir dışına çıkmadan mutlaka görüşmeliyiz.
4. Sanırım artık sporla uğraşamayacağım.
5. Belki de elindekiyle yetinip ileriye bakmalı insan.
6. Yaklaşık on kilometreyi yorulmadan koşabilirim.
Doğru Yanlış
3. Aşağıdaki kutucuklara yargılar ile ilgili verilen bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
1. “Şiir, sözcüklerle dans etmektir.” cümlesi öznel bir tanımdır.
2. “Yalın bir söyleyişi var şiirinde.” cümlesi içerik bildirmektedir.
3. “Kendi yolundan şaşmayan anlatımıyla dikkatleri üzerinde topluyor.” cümlesi üslup bildirmektedir.
4. “Diyelim ki işten çıkarıldın, ne yapacaksın?” cümlesi olasılık anlamı taşımaktadır.
5. “Herkes bir an önce gelse de balık tutmaya gitsek.” cümlesi varsayım anlamı taşımaktadır.
6. “Problemi çözemedi, demek ki konuyu tekrar etmemiş.” cümlesinde tahmin anlamı vardır.
64
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem olumlu hem 7. Kardeş, hayata renk ka- Güneş, ısı ve ışık kayna-
de olumsuz eleştiri yapılmıştır? tar. ğımızdır.
Beyaz güvercin, barışı Çiçek, çevreye güzel ko-
A) İçinde bulunduğumuz yüzyılın en başarılı ve çalışkan simgeler. kular yayar.
sanatçısı olarak bilinir.
B) Hikâyelerinde Anadolu insanını içten ve akıcı bir dille Yukarıdaki cümlelerde aşağıdaki görsellerden han-
resmetmiştir. gisinin tanımı yapılmıştır?
C) Okurun dikkatini çeken eşsiz üslubu bile eserlerini
tekdüzelikten kurtaramamış. A) B)
D) Halkın sorunlarına eğilmeyen bir yazar düşünülebilir
mi hiç?
5. C) D)
Sence öğretmen benimle ne
konuşacak?
Ayşe
Aldığın düşük notla ilgili ola-
bilir. 8.
Pelin
...
Pelin’in Ayşe’ye verdiği cevap aşağıdakilerden han-
gisini ifade eder?
Salih
A) Ön yargı B) Tahmin
C) Varsayım D) Kesinlik
Hikâyenin üslubuyla ilgili bu
yorumuna katılıyorum.
6.
Resim yaparken… Emre
Emrenin cümlesindeki altı çizili sözcük dikkate alın-
Cümlesi aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa dığında Salih’in konuşma balonuna aşağıdakilerden
öz eleştiri anlamı taşır? hangisi getirilmelidir?
A) kendini çevreden soyutladığında iyi eserler çıkarabi- A) Kahramanlar, içten bir Ege şivesiyle konuşturulmuş.
liyor. B) Toplumu ilgilendiren konulara çokça değinilmiş.
B) hayattan kopuyorum ve bu durum beni rahatsız C) Yazar, kahramanların iç dünyalarına da yer vermeyi
ediyor. unutmamış.
C) müzik dinleyip sohbet de edebilirim gibi geliyor. D) Hikâyenin sonunda yaşananlar, insanı yüreğinden
D) gelecekle ilgili kararlarını daha rahat alıyor. vuruyor.
65
CÜMLEDE ANLAM
9.Bölüm Eşitlik, Endişe (Kaygı), Yakınma (Şikâyet), Sitem, Şaşırma, Uyarı, Beğeni, Pişmanlık, Küçümseme
ve Azımsama Cümleleri, Aşamalı Durum Bildiren Cümleler, Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Eşitlik Cümleleri
İki durum ya da varlığın birbirine eşit olduğu anlamını taşıyan cümlelerdir.
Örnek: Kafedeki herkese birer kahve ısmarladı.
Endişe (Kaygı) Cümleleri
Olumsuz bir durumun gerçekleşme olasılığından dolayı duyulan kaygıyı anlatan cümlelerdir.
Örnek: Ya yolda düşüp bayıldıysa…
Yakınma (Şikâyet) Cümleleri
Bir durumdan duyulan rahatsızlığı ifade eden cümlelerdir.
Örnek: Sınıfta nasıl davranması gerektiğini bilmez o.
Sitem Cümleleri
Bir kimsenin yaptığı bir hareketten dolayı duyulan üzüntünün, kırgınlığın dile getirildiği cümlelerdir.
Örnek: Bunca insanı davet ettin de beni etmedin.
Alıştırma–1
Aşağıdaki cümlelerden yakınma anlamı taşıyanları yanlarındaki kutucuğa (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Düğününe herkesi çağırıp beni çağırmadın.
2. Bütün gün yatıyor, hiçbir işe elini sürmüyorsun.
3. Kurallara uyan yok, bildiğini okuyor herkes.
4. İstanbul’a geldin de bana uğramadan geri döndün.
5. Bu sorular, beni gereğinden fazla zorluyor.
66
Eşitlik, Endişe (Kaygı), Yakınma (Şikâyet), Sitem, Şaşırma, Uyarı, Beğeni, Pişmanlık, Küçümseme ve
Azımsama Cümleleri, Aşamalı Durum Bildiren Cümleler, Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Alıştırma–2
Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlam özelliğini (eşitlik, yakınma, endişe, yakınma, sitem) bırakılan boşluklara yazınız.
1. Dedelerinden kalan araziyi iki kardeş paylaştılar. ………………………
2. İnsan, her seferinde derse geç gelmez ki. ………………………
3. Tatilin yarısını ailesiyle kalan bölümünü arkadaşlarıyla geçirmiş. ………………………
4. Saat çok geç oldu, başlarına bir şey gelmese bari. ………………………
5. Hep beraber sinemaya gitmişler de beni çağırmamışlar. ………………………
6. Her seferinde en zor işleri bana veriyor. ………………………
Kılavuz Bilgi
Şaşırma Cümleleri
Beklenmeyen bir durum karşısında ne yapacağını, nasıl davranacağını bilememe, hayrete düşme anlamı taşıyan cüm-
lelere denir.
Örnek: Arkadaşlarımı beklerken karşıma annem çıkmasın mı!
Uyarı Cümleleri
Kişi ya da kişileri yanlış davranışlardan uzak tutmak için bir konu, sorun ya da olumsuz bir durum ile ilgili ikâz ve hatır-
latmaları içeren cümlelerdir.
Örnek: Zincir takmadan yola çıkmayın.
Beğeni Cümleleri
Bir varlığa veya bir olayın sonucuna yönelik beğenme, takdir etme, övme veya onaylama bildiren cümlelere denir.
Örnek: Ev dediğin böyle rahat ve geniş olmalı.
Pişmanlık Cümleleri
Yapılan bir işin veya davranışın olumsuz sonucunu görerek oluşan üzüntüyü bildiren cümlelere denir.
Örnek: Bu eşyaları almamız bir hataydı.
67
Eşitlik, Endişe (Kaygı), Yakınma (Şikâyet), Sitem, Şaşırma, Uyarı, Beğeni, Pişmanlık, Küçümseme ve
Azımsama Cümleleri, Aşamalı Durum Bildiren Cümleler, Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Alıştırma–3
Aşağıdaki cümlelerin taşıdığı anlamı uygun olan kutularla eşleştiriniz.
1. Buzdolabı dediğin böyle olmalı, yeterince geniş ve kullanışlı.
a. Uyarı
2. Paramız yokken bu evi almamız büyük bir hataydı.
3. Ne demek Hande’nin tüm anlattıkları yalanmış!
b. Pişmanlık
4. Bence şemsiyeni almadan dışarı çıkmamalısın.
5. Bizi belli etmeden dinleyeceğini düşünmemiştim.
c. Şaşırma
6. Keşke ben de hayvanat bahçesine gitmeseydim.
7. Kardeşler arasında en dürüst ve temiz kalplisidir o. d. Beğeni
8. İnsanları anlamaya çalışmazsan etrafında kimse kalmaz.
Kılavuz Bilgi
Küçümseme ve Azımsama Cümleleri
Herhangi bir şeyi nicelik, miktar bakımından yetersiz bulmaya “azımsama” denir. Azımsamada sayısal veriler önemlidir.
Örnek: Üç kilo kavurma ile bir mahalleyi doyuramazsın.
Bir kişiyi, bir şeyi hor görüp aşağılamaya “küçümseme” denir. Birine değer vermemek, onu küçük görmek, önemse-
memektir.
Örnek: Bir başarı belgesi almakla kişiler yönetici olmaz.
Aşamalı Durum Bildiren Cümleler
Bir durumun, bir olgunun aşama aşama değiştiğini, geliştiğini anlatan cümlelere denir. “Gittikçe, giderek, günden güne,
yıldan yıla, her geçen gün, zamanla, yavaş yavaş” gibi sözcükler bu tür cümlelerde bulunabilir.
Örnek: Ben gittikçe anneme benziyorum.
Alıştırma–4
Aşağıdaki cümlelerden küçümseme anlamı taşıyanlara “K”, azımsama anlamı taşıyanlara “A” yazınız.
1. Beni güldürme Allah aşkına; sen kim, yazar olmak kim!
2. Onu anlamak gerçekten imkânsız bu kadar maaşa çalışılır mı hiç?
3. Güya dört sene üniversite okuyacak da adam olacak.
4. Haftalardır çalışıyordun, ne kadar az iş yapmışsın!
5. Bu koca dolapta sadece iki çift ayakkabın mı var?
6. Sınavdan tam puan alıp Boğaziçi’ni kazanacakmış(!).
68
Eşitlik, Endişe (Kaygı), Yakınma (Şikâyet), Sitem, Şaşırma, Uyarı, Beğeni, Pişmanlık, Küçümseme ve
Azımsama Cümleleri, Aşamalı Durum Bildiren Cümleler, Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Kılavuz Bilgi
Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Gereksiz Sözcük Kullanımı
Bir cümlede eş anlamlı ya da anlamca birbirini karşılayan sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır. Bir sözcük, cümleden
çıkarıldığında cümlenin anlamında bir eksiklik oluşmuyorsa o sözcük gereksizdir.
Örnek: İzmir’e arkadaşıyla birlikte gidecekler. (birlikte sözcüğü gereksizdir.)
Örnek: Müzede yüksek sesle ve bağırarak konuşmamalısın. (yüksek ses ve bağırarak aynı anlamdadır.)
Alıştırma–5
Aşağıdaki cümlelerdeki gereksiz kullanılan sözcükleri sıralı nokta ile gösterilen yerlere yazınız.
1. Dün akşamki kar yağışı yolların kapanmasına neden oldu................................................................
2. İlk tanıştığımızda gözlerinin ne kadar güzel olduğunu fark etmiştim...........................................
3. Sınav yaklaştıkça heyecanım gittikçe artıyordu.....................................................................................
4. Merdivenlerden yukarı çıkarken pişman olmuştum bile....................................................................
Kılavuz Bilgi
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanımı
Anlamca birbiriyle uyuşmayan sözcüklerin kullanılmasıdır.
Örnek: Kesinlikle bu sınavı başarıyla geçebilir. (Kesinlikle ve geçebilir sözcükleri çelişkilidir.)
Örnek: Annem aşağı yukarı evden tam iki saatte çıktı. (Aşağı yukarı ve tam ifadeleri çelişkilidir.)
Alıştırma–6
Aşağıdaki boşlukları uygun sözcüklerle tamamlayınız.
1. “Yarın mutlaka benimle İstanbul’a gelir sanıyorum.” cümlesinde “......................” ve “.........................” sözcükleri anlamca çe-
lişmektedir.
2. “Şüphesiz siz bizim gibi bir komşu muhtemelen tanımadınız.” cümlesindeki anlatım bozukluğunu gidermek için cüm-
leden “...............................” veya “..................................” sözcüğü çıkarılmalıdır.
69
Eşitlik, Endişe (Kaygı), Yakınma (Şikâyet), Sitem, Şaşırma, Uyarı, Beğeni, Pişmanlık, Küçümseme ve
Azımsama Cümleleri, Aşamalı Durum Bildiren Cümleler, Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Kılavuz Bilgi
Sözcüklerin Yanlış Yerde Kullanılması
Sözcüklerin cümlede yanlış yerde, cümlenin farklı bir anlama gelmesine yol açacak biçimde kullanılmasıdır.
Örnek: Eczanenin camında, ağrısız kulak delinir, yazıyordu. (Kulak ağrısız delinir, olmalı.)
Örnek: Her okulda kitap isteyen öğrenciye birer tane vermek isterim. (Okulda kitap isteyen her öğrenciye, olmalı.)
Sözcüklerin Yanlış Anlamda Kullanılması
Anlatılmak istenene uygun sözcüklerin kullanılmamasıdır.
Örnek: Davranışları yüzünden işini kaybetme şansı çok yüksek. (Şans sözcüğü yerine ihtimal sözcüğü kullanılmalı.)
Örnek: Diplomada kullanmak için resim çektirmem gerekiyor. (Resim yerine fotoğraf kullanılmalı.)
Deyim Yanlışlıkları
Deyimin cümlenin anlamına uygun kullanılmamasıdır.
Örnek: İşini kolayca halletmiş, akla karayı seçmişti.
(Deyim güçlükle karşılaşmak anlamına geldiğinden cümlenin anlamına uygun değildir.)
Örnek: Herkese hakaret ediyor, ağzından bal damlıyordu.
(Deyim çok tatlı konuşmak anlamında olduğundan cümlenin anlamına uygun değildir.)
Mantık Yanlışlıkları
Cümledeki kavramların sıralanmasında yanlışlık yapılmasıdır.
Örnek: Kardeşim değil yeterli puanı almak, sınavda ilk ona bile giremedi.
(Cümle “Kardeşim değil ilk ona girmek, yeterli puanı bile alamadı.” olmalı.)
Örnek: Tedavi olmazsan hastanede yatmak zorunda kalacak kadar ağırlaşırsın hatta öksürüğünün artabilir.
(Cümle “Tedavi olmazsan öksürüğün aratabilir hatta hastanede yatmak zorunda kalacak kadar ağırlaşırsın.”
olmalı.)
70
Eşitlik, Endişe (Kaygı), Yakınma (Şikâyet), Sitem, Şaşırma, Uyarı, Beğeni, Pişmanlık, Küçümseme ve
Azımsama Cümleleri, Aşamalı Durum Bildiren Cümleler, Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Alıştırma–7
Aşağıdaki cümlelerde anlatım bozukluğu olanları işaretleyiniz.
1. Her zamanki gibi dikkatle dinliyor, elinden geleni ardına koymuyordu.
2. Sanırım bu yıl çok daha fazla kar yağacağı kesin.
3. Hepimiz bu konuda elimizden geleni yapmaya karar verdik.
4. Sen de herkes gibi önüne konan yemekleri yemelisin.
5. Çocuklar çok evde oturdukları için bunalmaya başladılar.
Alıştırma–8
Aşağıdaki cümlelerdeki anlatım bozukluklarının nedenlerini gösterilen yerlere yazınız.
BURAYA İZİNSİZ
GEREKSİZ OKUL
ÇÖP BAHÇESİNE
DÖKMEYİNİZ. GİRMEYİNİZ.
.............................................................. ..............................................................
YAŞLILARA GELECEĞİMİZ
DEĞER VERELİM İÇİN
GÖZDAĞI AĞAÇ
VERELİM. EKELİM.
.............................................................. ..............................................................
71
CÜMLEDE ANLAM
İletişim
Eşitlik, Endişe (Kaygı), Yakınma (Şikâyet), Sitem, Şaşırma, Uyarı, Beğeni, Pişmanlık, Küçümseme
ve Azımsama Cümleleri, Aşamalı Durum Bildiren Cümleler, Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
Tablo Doldurma
1. Aşağıdaki tabloda bulunan cümlelerin hangi anlam özelliğini taşıdığını belirleyip (✔) işaretiyle işaretleyiniz.
Pişmanlık Sitem Yakınma Beğeni
Cümleler
Cümlesi Cümlesi Cümlesi Cümlesi
1. Keşke annemin sözünü dinleseydim.
2. Her hafta kıra gidersiniz de beni çağırmazsınız.
3. Saatlerce uğraşıp yaptığı pasta, çok lezzetliydi.
4. Uğradığın onca haksızlığa ses çıkarmıyorsun.
5. Verdiğim emeklere rağmen beni hiç aramadın.
6. Konudan haberdar olmadan onu suçlamamalıydık.
7. Bir de her şeyi abartmasa ne iyi olacak.
8. Filtre kahvenin tadını hiçbir içeceğe değişmem.
9. Bir elbise insan bu kadar yakışabilir.
10. Bu sınava daha çok çalışmalıydım.
Eşleştirme
2. Aşağıdaki cümleler ile anlatım bozukluğu nedenlerinden uygun olanları eşleştiriniz.
1. Benim için çok değerli olduğunu, gözümden düştüğünü o da biliyordu.
2. Öğretmen sınıfta herkesin alçak sesle fısıldamasını tembih etmiş.
3. Kitabın on sayfasını okumak bir yana, kitabı bitirmemişti.
a. Gereksiz sözcük kullanılması b. Deyim yanlışlığı
c. Sözcüğün yanlış yerde kullanılması d. Yanlış sözcük kullanılması
e. Mantık hatası f. Anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması
1 ................................................. 2 ................................................. 3 .................................................
Boşluk Doldurma
3. Aşağıdaki cümlelerde hangi duygu ya da durum belirtilmiştir, yazınız.
1. “Maçta iki taraf da var gücüyle savaşıyordu.” cümlesinde …………………. anlamı vardır.
2. “Tahlil sonuçlarımın kötü çıkmasından korkuyorum.” cümlesinde ………………….. anlamı vardır.
3. “Günden güne kimseyi umursamayan bir insana dönüşüyor.” cümlesinde …………………… anlamı vardır.
4. “Bacak kadar boyuyla bize kafa tutuyor.” cümlesinde ……………………….. anlamı vardır.
72
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde azımsama anlamı 7. Yeni evime giderek Zamanla her şey
vardır? 1 ısınıyorum. 2 değişiyor.
A) Bu parayla mı kendime motorsiklet alacağım? 3 Ceren’i aylardır gör- 4 Üç yıl sonra karde-
B) Doğum gününe bu elbiseyle mi gideceksin? medim. şim doğdu.
Numaralanmış cümlelerin kaçında aşamalı durum
C) Şiir yarışmasına bu şiirle mi katılacaksın?
anlamı vardır?
D) Bu yemeği yapmak için mi tüm gün uğraştın?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yakınma” anlamı
5. vardır?
Şirket olarak satışla- Bu verilere rağmen
A) Yakınımıza taşınmanıza öyle sevindim ki…
rımızı gittikçe arttırı- ülkenin durumu beni
yoruz. kaygılandırıyor. B) Öyle küstah bir çocuk ki…
C) Geç çıkacağını haber verdi mi ki?
D) O kadar düşünceli bir insan ki…
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraç içinde verilen
anlam yoktur?
Herkes işine aynı ça- Benzer tüm şirketler A) Evde yine yemek yoktur, derken bir de ne göreyim?
bayla sarılmalı ki başa- birleşse bile bize rakip (şaşırma)
rımız devam etsin. olamaz. B) Geleceğimizi düşünüp suyu boşa harcamasan iyi olur.
(uyarı)
C) Yeni aldığı parfüm mis gibi çiçek kokuyor. (beğenme)
D) Bizim Ahmet mi bu takımın kaptanı olacak? (azımsama)
10.
Bu konuşmada aşağıdaki durum ve duygulardan Alp bugün neden üzgündü?
hangisine yer verilmemiştir?
A) Endişe B) Azımsama Aylin
C) Eşitlik D) Aşamalı durum
...
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde anlatım bozuk- Can
luğu vardır? Can, Aylin’e hangi cevabı verirse pişmanlığından
bahsetmiş olur?
A) Çalışmaması onun başarısız olmasını sağlayacaktır.
B) Her sabah güne büyük bir umutla başlıyorum. A) Onu hiç görmediğim için nedenini bilmiyorum.
C) Yolun kenarındaki bembeyaz çiçekler dikkatimi B) Sanırım onunla sinemaya gitmeyeceğimi söyleme-
çekmişti. meliydim.
D) Fabrikadan çıkan herkes, hızlı adımlarla evlerine C) Keşke üzüleceğine biraz daha ders çalışsaydı.
gidiyordu. D) Sınav notu düşük olduğu için galiba.
73
CÜMLEDE ANLAM
İletişim
Eşitlik, Endişe (Kaygı), Yakınma (Şikâyet), Sitem, Şaşırma, Uyarı, Beğeni, Pişmanlık, Küçümseme
ve Azımsama Cümleleri, Aşamalı Durum Bildiren Cümleler, Anlama Dayalı Anlatım Bozukluğu
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Bulmaca
1. Aşağıdaki bilgilerden hareketle bulmacayı doldurunuz.
1. Yapılan bir işin veya davranışın olumsuz sonucunu görerek oluşan üzüntüyü bildiren cümlelerdir.
2. Bir kimsenin yaptığı bir hareketten dolayı duyulan kırgınlığın dile getirildiği cümlelerdir.
3. Bir durumdan duyulan rahatsızlığı ifade eden cümlelerdir.
4. Herhangi bir şeyi nicelik, miktar bakımından yetersiz bulma anlamı taşıyan cümlelerdir.
4
2 3
1
Doğru-Yanlış
2. Aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
1. “Çalışa çalışa bugünlere gelebildik.” cümlesinde “aşamalı durum” anlamı vardır.
2. “İleriki kavşakta yol çalışması var, yavaşlaman gerek.” cümlesinde “endişe” anlamı vardır.
3. “Düzenli spor yapmak, sana çok yaramış.” cümlesinde “beğeni” anlamı vardır.
4. “Arkadaşlarımın her birine kolye aldım.” cümlesinde “eşitlik” anlamı vardır.
5. “Senin temizlik anlayışın bu mu? ” cümlesinde “azımsama” anlamı vardır.
6. “Yeter artık! Telefonla bu kadar çok oynanmaz!” cümlesinde “uyarı” anlamı vardır.
74
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
3. 1. Son paramı da tatilde harcamasaydım iyi olacaktı. 7.
2. Acaba kendime uygun bir iş bulabilecek miyim? (1) Sizlerden sınava çalışmaya
3. Kızları yemeğe çağırdın da beni çağırmadın, aşk olsun! devam etmenizi istiyorum. (2) Bu
4. Ayakkabıların kıyafetinin rengine çok uymuş. kadar rahat ve umursamaz dav-
ranılmaz. (3) Sınavınıza iki hafta
Aşağıdakilerden hangisi bu cümlelerde ifade edilen kalmış olsa da pes etmemelisiniz.
duygulardan biri değildir? (4) Unutmayın, sınavı pes etme-
Emel yenler kazanacak.
A) Şaşırma B) Beğeni
C) Sitem D) Pişmanlık
4. 1. Mirastan aslan payını alan en büyük ağabeyiymiş.
2. Ezeli rakipler bu maçta da berabere kaldı. Emine Öğretmen, numaralanmış cümlelerin hangi-
3. Dün akşam kalan eşyaları kardeş payı bölüştük. sinde bir durumdan yakınmaktadır?
4. Bizim evde yemeğin fazlasını hep o yerdi.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
Numaralanmış cümlelerden hangilerinde eşitsizlik
söz konusudur?
A) 1 ve 2. B) 1 ve 4.
C) 2 ve 3. D) 3 ve 4.
8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde, sözcüğün yanlış
5. Bu filmi mi durmadan öv- yerde kullanılmasından kaynaklanan anlatım bo-
müştün? zukluğu vardır?
Bu soruyu mu çözemedin A) Ablam, öğretimine iki yıl ara vermeyi planlıyordu.
Kayra sen? B) Yeni kapıdan girmiştim ki annem masaya oturmamı
söyledi.
Burcu
Biriktirdiğin para bu kadarcık C) Babamla birlikte sinemaya gitmek en büyük zevki-
mı?
mizdi.
Bu şairin nesine hayransın D) Bu güzel haberi vermeye bir türlü dilim varmıyordu.
Melek anlamadım.
Arzu
Öğrencilerden hangisi “azımsama” anlamlı bir cümle
kurmuştur?
9.
A) Kayra B) Burcu Kötü bir sesi olmasına rağ-
C) Melek D) Arzu men “Şarkıcıyım!” diyerek
ortalarda dolaşıyor.
6. “Okulda yapılan başkanlık seçiminde çekingen oy kul-
lanmayı tercih etmişti.” cümlesindeki anlatım bozuk-
luğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? Savaş
Savaş söylediği cümlede aşağıdaki kavramlardan
A) Sözcüğün yanlış yerde kullanılması hangisine yer vermiştir?
B) Mantık yanlışlığı
C) Anlamca çelişen sözcük kullanılması A) Azımsama B) Küçümseme
D) Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması. C) Sitem D) Şaşırma
75
PARÇADA ANLAM
10.Bölüm
Parçanın Konusu, Başlığı, Anahtar Sözcüğü
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Parçanın Konusu
Duygu, düşünce veya olayların anlamsal ve yapısal bir bütünlük içince aktarıldığı cümleler topluluğuna “paragraf”
(parça) denir.
Parçada konu; üzerinde durulan, hakkında söz söylenen her şeydir.
Uyarı: “Bu paragrafta anlatılan, ele alınan nedir?” sorusunun cevabı “konu” yu verir.
Uyarı: Konu, bir tutumu ya da yorumu gerektirmez.
Uyarı: Her paragrafın yalnız bir konusu vardır ve paragrafın konusu bulunurken hangi duygu ya da düşüncelerin
üzerinde durulduğu, yorum yapmadan saptanır.
Uyarı: “Bu paragrafta aşağıdakilerin hangisinden söz edilmektedir?”
“Bu parçada aşağıdakilerin hangisinden yakınılmaktadır?”
“Bu paragrafta anlatılan nedir?” gibi sorular, konuyu doğrudan ya da dolaylı olarak soran soru tipleridir.
Alıştırma–1
Piyasada Dünyamız hakkında bilgi veren çok sayıda kitap ve ansiklopedi var. Fakat çevre sorunları hakkında çok az ya-
yın mevcut. Ancak kendisini bir maceraperest ve çevrebilimci olarak tanımlayan David Rothschild’ın hazırladığı “Dünya
Önemlidir” adlı ekoloji ansiklopedisi, diğerleri arasından kolayca sıyrılıp bir başucu kitabı halini alacağa benziyor.
Bu paragrafın konusu aşağıdakilerden hangisidir, işaretleyiniz.
1. Kitapların çevre sorunlarına katkısı
2. Çevre sorunlarına değinmenin önemi
3. Çevrebilimci olmanın yararları
4. Çevre sorunlarına değinen kitapların azlığı
Alıştırma–2
Aşağıdaki paragrafların konusunu sıralı nokta ile gösterilen yerlere yazınız.
1. Günümüzde çocuklar, bilgisayar ortamlarında daha geniş imkânlar içinde pek çok maceraya atılıyor olmalılar ama toz
toprak içinde debelenerek, dağ bayır tırmanarak (tabii aslında küçük bir toprak yığını) ağaçların tepesinde sincap gibi
gezerek yaşananlar bu maceraların yerini tutamaz bence. Bana kalırsa hayat sanal olandan her zaman daha eğlencelidir.
………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Küllerinden doğmaya mecbur bırakılmış bir şehir Hiroşima. 6 Ağustos1945 sabahı, Amerika Birleşik Devletleri Hiroşima’nın
üstünde atom bombası patlattığında oradakiler hayal etmekte bile zorlanacağımız şeyler yaşadı. Aradan geçen yılların
politikanın ve siyasetin etkisiyle unutmaya hazır, unutturmaya meyilli insanoğlu için bu şehrin ismi sanki bir bulmaca
sorusunun cevabı gibi alelade bir şekilde kaldı belleklerde.
………………………………………………………………………………………………………………………………
76
İletişim
Parçanın Konusu, Başlığı, Anahtar Sözcüğü
Kılavuz Bilgi
Parçanın Başlığı
Paragrafın içeriğini yansıtan, konuyu özetleyen bir veya birkaç sözcükten oluşan kelime ya da kelime grubuna “başlık” denir.
Uyarı: Başlık seçiminde en önemli nokta, paragrafta anlatılan konuyu en iyi şekilde yansıtan sözcükleri bulmaktır.
Uyarı: Başlık, paragrafın tümünü kapsayan nitelikte olmalıdır; paragrafın belli bir bölümünü karşılayan sözler, o pa-
ragrafın başlığı olamaz.
Alıştırma–3
Okuma alışkanlığı çocuğun ilk okuduğu kitaplarla oluşmaya başlıyor, sonra edindiği bilgiler ve yaptığı seçimlerle adım
adım yukarı çıkıyor ama bu arada yalnızca çizgisel biçimde değişmeyip sıçramalarla tırmanırken bazen de kanatlanıyor.
Dolayısıyla herkese göre değişen bir okuma biçimi varsa çocukluktan başlayıp yaşlılığa varıncaya dek, her döneme göre
bir edebiyat olması da gerekmez mi? Demek çocuklar için edebiyat varsa yaşlılar için de olur!
Bu paragrafa en uygun başlık, aşağıdakilerden hangisidir; yanlarındaki kutucuğa (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Çocuk ve Okumak
2. İlk Okuma Heyecanı
3. Her Yaşa Edebiyat
4. Yaşlılar İçin Edebiyat
Alıştırma–4
Aşağıdaki paragraflara uygun birer başlık bularak kutulara yazınız.
1. Sokakta yürürken, yağmurdan korunmak için kendine sığınak arayan bir kedi gördüğümde, açlıktan kemikleri sayılan
bir köpekle karşılaştığımda, kanadı kırılmış bir güvercin yoluma çıktığında yüreğimdeki sızı bana hep çocukluğumda
babamdan dinlediğim acıklı öyküleri hatırlatır. Yüreğimdeki merhamet ve doğaya, hayvanlara karşı duyduğum sevginin
tüm sorumluluğu o öykülere aittir.
2. Kahve bizim kadim bahanemizdir. Kahve, küçücük porselen bir fincanın içinde üç yudumluk içecekten ötedir. Rengi
kendindendir, kendisi mühimdir. Kahve, 40 yıllık hatırdır. Türk kahvesi, dünyanın en eski kahve pişirme yöntemiyle pişi-
rilir. Lezzeti ve ünü, yolu İstanbul’a düşen Avrupalı tüccarlar, seyyahlar ve elçiler sayesinde hızla yayılır. Önce Avrupa’yı
sonra da bütün dünyayı sarar. İstanbul’dan dünyaya yayılan “Türk Kahvesi ve Geleneği” UNESCO’nun İnsanlığın Somut
Olmayan Kültürel Mirası Listesi'ne girer.
77
Parçanın Konusu, Başlığı, Anahtar Sözcüğü
İletişim
Kılavuz Bilgi
Parçanın Anahtar Sözcüğü
Konuya hâkim olan, hatırlamayı kolaylaştıran ve paragrafın bütün önemli noktalarını vurgulayan sözcükler, anahtar
sözcüklerdir.
Uyarı: Bir paragrafın anlaşılmasıyla ilgili en büyük ipucunu, anahtar sözcükler verir.
Uyarı: Anahtar sözcükler, bir yazıyı en kısa ve en açık şekilde yansıtma özelliği taşır.
Alıştırma–5
Zamanla değeri azalmayıp artan her yazarı, farklı bir gözle yeniden okumak gerekir. İlk gençlik yıllarımızda okuyup
tam anlayamadığımız kitapların gizleri ilerleyen yaşlarda teker teker çözülür. Birden hissetmediğimizi hissetmeye, anla-
madığımızı anlamaya başlarız. Demek ki farklı dönemlerde her yazarı, başka bir biçimde okuma deneyimini de yaşarız.
Bu paragrafın anahtar sözcükleri aşağıdakilerden hangileri olabilir, işaretleyiniz.
Yazar
Okumak
Tekrar
Hissetmek
Deneyim
Farklı
Gençlik
Değer
Dönem
Kitap
Alıştırma–6
Bir hikâye, her şeyden önce heyecan verici ve sürükleyici olmalıdır. Ben hikâyeme başlarken hep eğlendirmeyi amaçla-
rım. Ama hikâyenin bir kalbi olmasının önemli olduğunu ve bunun kavgalar, aksiyon ve kovalamaca kadar basit olmadığını
düşünürüm. Mesele uzun süreli bir etki yaratmaksa hikâye, okuyucuları duygusal olarak kendine bağlayabilmelidir.
Bu metnin anahtar kelimeleri “hikâye, sürükleyici, okuyucu, duygusal, bağlamak” olarak belirlenmiştir. Bu kelime-
lerin anahtar kelime olarak seçilme sebebini işaretleyiniz.
1. Metinde en sık geçen kelimelerdir.
2. Metnin anlamıyla ilgili ipuçlarını veren kelimelerdir.
3. Bu kelimelerin birden çok anlamı vardır.
4. Kelimelerin tamamı gerçek anlamlıdır.
78
PARÇADA ANLAM
Parçanın Konusu, Başlığı, Anahtar Sözcüğü
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
Boşluk Doldurma
1. Aşağıdaki paragrafların konusunu bırakılan boşluğa yazınız.
1. Bilmenin umutsuzluğa sürüklediği, bilmemenin ise yalnızca ayıp değil aynı zamanda tehlikeli de olduğu bu dönemde, bize
hem umut hem de doğru ve kapsamlı bilgi verebilecek bir kaynak gerekiyor. Çünkü çağımızın bilgi kirliliğini aşmayı başarıp
bizlere ulaşan bilgiler, çoğu zaman kırıntı hâlinde, bölük pörçük, yıldırıcı, yüzeysel hatta eksik oluyor. Mesela ağaç dikmemiz
gerektiğini, bunun iyi bir davranış olduğunu biliyoruz gelgelelim ağaçların bir araya geldiğinde orman oluşturmaya yet-
mediğinden ormanın, çok çeşitli bitki ve hayvanı bir arada yaşatan dengeli ve uzun ömürlü bir yaşam birliği olduğundan,
esas yapılması gerekenin var olan ormanları korumak olduğundan çoğumuzun haberi yok.
………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Çocukların henüz nasırlaşmamış yürekleri çabucak kabullenir dayatılan duyguları. Kimi sohbetlerde sıkça duyduğum
“Çocuklar acımasız olur.” yargısı, olsa olsa büyüklerin kendi dünyalarının bir yansımasıdır. Acımasızlığın her gün daha da
meşrulaştırıldığı bir dünyada, anne babalar da çocuklarını da öyle görmek ister kuşkusuz. Ve şüphe götürmeyen bir başka
gerçek de bu dünyanın merhametsiz nesiller yetiştirmeye ta çocukluktan başladığıdır.
………………………………………………………………………………………………………………………………
İşaretleme
2. Duvar topu (Squash) , raket ve topla iki oyuncu tarafından oynanan bir tür raket sporudur. Kökeni 1500’lü yılların Fransa’sına
dayanan bu spor, insanların eğlence amacıyla duvara top çarptırmasıyla başlamıştır. Asıl popülerliğini 1886 yılında İngiltere’de
Harrow School öğrencilerinin kendi sahalarının boşalmasını beklerken oyalanmak amacıyla duvara top atmalarıyla kazanmış
ve oyun, bundan sonraki süreçte geliştirilmiştir. Oyunun ilk kortları, bu okulda yapılmış ve topun doğal malzemesi kauçuk
olmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi bu paragrafın başlığı olmaya en uygundur, işaretleyiniz.
1. Eğlendiren Duvar Topu
2. Duvar Topunun Tarihçesi
3. Duvar Topu ve Önemi
4. Duvar Topunun Faydaları
Boşluk Doldurma
3. “Sevmek” insanlara verilmiş büyük bir armağandır. Sevmekle başlar her şey ve onun yokluğuyla sona erer. Bir bebek dün-
yaya geldiği andan itibaren ilk olarak “anne sevgisini” tadar. Ardından diğer aile fertleri gelir: baba, ağabey, abla, kardeş.
Sevginin ailede büyüyüp gelişmesi çok önemlidir. Çünkü birbirine değer veren ve saygı duyan bireylerden oluşan ailelerde
çocuklar; mutlu, paylaşımcı ve öz güvenlidir. Demem o ki çocuğun paylaştığı ilk şey “sevgi” olmalıdır ki dünya yaşanabilir
bir hâle gelsin.
Bu paragraftaki altı çizili sözcüklerden anahtar sözcük olabilecekleri, aşağıdaki boşluğa yazınız.
………………………………………………………………………………………………………………………………
79
Yazılıya Hazırlık ve Ödev SorularıYazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
4. Günümüzde bir çocuğa, kitap okuma alışkanlığı ka- 6. Termal; Yalova’nın küçük, şirin ve muhteşem doğasıyla
zandırmak hayli zor gözüküyor. Çünkü dikkatini dağı- hayranlık uyandıran bir kasabasıydı. Di’li geçmiş zaman
tacak öyle çok etken var ki çevresinde, bir roman ya da kullanmamın bir sebebi var elbette. Yaklaşık beş sene
hikâyeye kendini teslim etmek sıkıcı ve gereksiz geliyor öncesine baktığımızda yaşlı teyzeler, amcalar dağlar-
birçoğuna. Ben, çocuğa okuma alışkanlığı kazandırmada dan bin bir çeşit meyve ve faydalı ot toplayıp güzel
anne babaya ve sınıf öğretmenlerine çok iş düştüğüne sohbetleriyle ilçenin turizmine katkıda bulunurlardı.
inanıyorum. Bir sınıf öğretmeni, öğrenci okumayı sök- Ağaçlar kesilerek yerine koca koca otel ve pansiyonlar
tüğü gibi alışkanlık kazandırmak için pek çok etkinlik dikilmemişti henüz. Adım başı inşaat ve o güzelim
yapabilir. Örneğin, sınıf içerisinde okuma yarışmaları, doğayı çirkinleştiren ağır makineler de yoktu ortalıkta.
okuma saatleri düzenleyebilir. Süreli yayınların takibine Yani paranın gücü, doğayı satın almamıştı.
özendirebilir. Öğrenciye hayranı olduğu bir yıldızın bi-
yografisini hediye edebilir. Kişiye göre ilgi çeken tarzda Bu parçada yazarın yakındığı durum aşağıdakiler-
hikâyeler önerebilir. Görev veya ödev değil; okumanın den hangisidir?
su içmek, yemek yemek ve uyumak gibi bir ihtiyaç
olduğu çocuğa benimsetilebilir. Ayrıca aile ile iş birliği A) Gelişen inşaat sektörünün, doğayı umarsızca mah-
sağlanarak evde kitap okuma saatleri düzenlemek de vetmesi
mutlaka etkili olacaktır. B) İnsanların, doğanın tahrip edilmesine göz yumması
C) İlçenin yerlilerinin, turizmin gelişimine hiçbir katkıda
Bu paragrafta aşağıdakilerin hangisinden söz edil- bulunmaması
mektedir?
D) Dağlardaki çeşitli meyve ve otların artık bulunama-
A) Öğrencilerin kitap okumayı sevmeme sebepleri ması
B) Çocuğa okuma alışkanlığı kazandırmanın zorlukları
C) Çocuğa okuma alışkanlığı kazandırmanın yolları
D) Kitap okumayı engelleyen faktörler
5. İnsanoğlu, öncelikle kendini tanımalı, yeterliliklerinin 7. Bazı kitapları unutamazsınız. Üzerinden yıllar geçse de
farkında olmalıdır. Kendini tanıyan kişi, zamanla çev- aklınızda bir yerde, kapaklarını ilk çevirdiğiniz günkü ka-
resindekileri de tanımaya başlar. “Bunu başarabilirim.” dar canlı dururlar; ne zaman hatırlasanız size aynı neşeyi
ya da “Bunu başaramayabilirim.” cümlelerini bilerek, ya da hüznü yaşatırlar. Pal Sokağı Çocukları’nı ortaokul
hissederek söyler kişi. İnsanın özünü kavramada, özüne çağında okumuştum ve benim için bu tanıma uyan ilk
dönmede atacağı ilk adım budur. Ardından araştırmayı, kitaplardan biri olmuştu. Ondan sonra da dayanışmanın,
sorgulamayı bilir, öğrenir. Doğayı, insanları tüm canlıları arkadaşlığın ve fedakârlığın bu kadar basit ve bu kadar
sever; onlara, değer verir. İyilik yapmak, ödülü olan bir güzel anlatıldığı bir başka kitap okumadım.
görev gibi görünmez kendini bilene. Kıskançlık, nefret,
kibir gibi duygulardan arınmıştır ruhu; yalnız yüreğin- Bu metnin anahtar kelimelerinin tamamının verildiği
den öyle geldiği için iyilik yapar ve sever varlıkları. İşte cümle aşağıdakilerden hangisidir?
tüm bu özelliklere sahip insan, kendini gerçekleştirmiş
demektir. A) Çocukluğumdan beri arkadaşlık ve fedâkarlık konulu
kitaplar daha çok ilgimi çekiyor.
Bu paragrafa en uygun başlık aşağıdakilerden han- B) Pal Sokağı Çocukları, arkadaşlığın ve fedakârlığın
gisi olabilir? anlatıldığı ve okumaktan en keyif aldığım kitaptı.
C) Kitap okumak; neşeyi ve hüznü aynı anda yaşama,
A) İyilik Bilinci ve Ödül gerçek olandan bir süreliğine uzaklaşma imkânı
B) Kendini Gerçekleştirmede İlk Adım verir.
C) Kendini Tanımanın Önemi D) Arkadaşlık, en etkileyici ve unutulmaz hâliyle Pal
D) Kendini Gerçekleştirmeye Çalışanın Özellikleri Sokağı Çocukları’nda anlatılmıştır.
80
PARÇADA ANLAM
Parçanın Konusu, Başlığı, Anahtar Sözcüğü
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Boşluk Doldurma
1. Soğuğun kendine has bir güzelliği var. Geçtiğimiz yıl mart ayında gezdiğim İstanbul’da
Ayasofya’nın karla kaplı kubbesini seyrederken veya yılbaşında Prag’da buz saçakların-
dan kaçmaya çalışırken bunu daha da iyi anladım. Kış ayları birçok şehrin güzelliğine
güzellik katıyor. Stockholm’ün gevrek güneşi, İsveç başkentinin bulutsuz gökyüzüne ve
sularına çok yakışıyor. Yeterince kuzeye çıkınca kuzey ışıklarının ve sonsuz beyazlığın
verdiği keyif de paha biçilemez.
Bu metnin anahtar kelimelerini, konusunu ve başlığını boş bırakılan yerlere yazınız.
• Anahtar Kelimeler: ………………………………………………….
• Konu: …………………………………………………………………
• Başlık: ………………………………………………………….……
2. Edebiyat sevgisini taşımanın en kestirme yolunun günümüz yazarlarından geçtiğine,
sonra başa dönülmesi gerektiğine inanıyor; okullarda ya da içinde bulunduğum her
yerde bu yoldan yürümeyi öneriyorum. Öte yandan akla ilk gelen şiir, öykü ya da ro-
manın yanı sıra deneme türünden geçen, önemli bir yolu daha var bu çabanın. Öyle
deneme yazarlarımız var ki onları okumak, bazen ön koşulsuz düşünce ufkuyla gençlere
belki öteki türlerden bile daha yakın gelebilir.
Bu metnin anahtar kelimelerini, konusunu ve başlığını boş bırakılan yerlere yazınız.
• Anahtar Kelimeler : …………………………………………………
• Konu : …………………………………………………………………
• Başlık : ………………………………………………………….……..
81
Yazılıya Hazırlık ve Ödev SorularıYazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Eşleştirme
2. Aşağıdaki metinleri yanda verilen konularla eşleştirerek yanlarındaki sıralı noktalarla gösterilen yerlere yazınız.
Cep telefonlarının yaydığı radyasyon, insan vücuduna
çok fazla zarar veriyor ve sürekli ulaşılabilir olmak, in-
sanın sinirlerini bozuyor. Artık sahip olduğu üst düzey
özellikler, bizleri o kadar fazla oyalıyor ki çevremizdekileri
ve sorumluluklarımızı bile unutabiliyoruz. Diğer taraftan
sevdiklerimize çok rahat bir biçimde ulaşabiliyor, İnterne-
te bile girebiliyoruz. Tüm bilgiler parmaklarımızın ucunda.
Sosyal yaşamı oldukça geliştiriyor, böylece gün içindeki
sorumluluklardan eğlenerek uzaklaşabiliyoruz.
a. Çevreci bir kişinin davranışıyla insanlardan
Süpermarketteyim. Kasiyer, satın aldığım ürünü okuyu- tepki alması ve kendini sorgulaması
cudan geçirmeye başlamadan önce tezgâhın üzerine bir b. Cep telefonunun hayatımızdaki önemi
avuç gıcır gıcır naylon torba koyuyor. Ben ise hep yanımda c. Gençleri usta yazarlarla buluşturmanın
taşıdığım çantamdan, defalarca kullanılmaktan buruş önemi
buruş olmuş başka bir torba çıkarıp aldıklarımı onun içine d. Cep telefonu kullanmanın getirileri ve
dolduruyorum. Bu sırada da kasiyer ve yanımdaki müşteri- götürüleri
ler ile göz göze gelmemeye gayret ediyorum çünkü bazen e. Gençlik edebiyatı ve çocuk edebiyatının
öyle bakışlar alıyorum ki yaptığım hareketin doğruluğunu, benzer yönleri
gerekliliğini ve geçerliliğini sorgulatıyorlar bana. f. Çevreyi korumayan bir kişinin insanlara
karşı tutumu
Bizde belirgin bir gençlik edebiyatından söz edilemez.
Gençlerin sorunları, daha çok içinde bulundukları ilişkiler
ağına ve yaşadıkları hayatın gerçekliğine bağlanarak anla-
tılmıştır. Oysa bu tutum gençleri, onların özel sorunlarını,
düşünme biçimlerini anlatmak için yeterli değildir. Belki
gençlere edebiyatımızın ustalarını götürmenin yolları
daha sık denenebilir. Böylece hem ustaları tanımış hem de
içinde yaşamadıkları zaman dilimleri ve karakterler ile ilgili
bilgi sahibi olarak farklı bir bakış açısına sahip olurlar.
82
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
3. Yazarlık serüveninin başlangıç günlerinde kendi ço- 5. Dünya, insanların ve halkların daha önce eşine rastlan-
cukluğunu yazmak hem daha kolaydır hem de en iyi mamış ekonomik büyüme ve para uğruna diğer her
tanıdığını yazmak, ilk yapıtların düzeyini kendiliğinden şeyi arka plana attığı bir karmaşanın yıkıcı yan etkilerini
yükseltir. Oysa başkalarının çocukluğunu yazmaya yaşamaktadır. Bunun sonuçları olarak gezegenimizin
gelince sıra, iş çatallaşmaya başlar. Hayat ile edebiyat pek çok yerinde kirlilik, hava değişimi, türlerin yok
arasındaki ilişki sonraki yıllar içinde de böyle sürer. En iyi olması, eşitsizlik, ekonomik güvencenin yok olması ve
tanıdığımız hayatlar yazılanların niteliğini pekiştirirken yoksulluk gözlemlenmektedir. Hiç vakit kaybetmeden
başkalarının hayatını yazmak için onları da kendimiz gezegenimiz için ayağa kalkar ve farkındalık oluşturur-
kadar tanıma zorunluluğu, yazarlığı zorlu bir uğraşa sak kaybetmek üzere olduklarımızı, kazanabiliriz.
dönüştürür.
Bu metinde yazar, aşağıdakilerden hangisini öner-
Bu metne verilebilecek en uygun başlık aşağıdaki- mektedir?
lerden hangisidir?
A) Ekonomiyi daha fazla canlandırmayı
A) Yapıtların Niteliğini Arttırmak Mümkün mü? B) Birlik olup tepki göstererek gezegenimizi kurtarmayı
B) Hayat ile Edebiyat Arasındaki İlişki C) Paranın satın alamayacağı şeylerle mutlu olmayı
C) Başka Hayatları Yazmanın Zorluğu D) Gezegenimizdeki sorunlara duyarsız kalanları anla-
D) Bir Yazar Kendini Nasıl Geliştirir? mayı
6. 115 adadan oluşan bir takımada olan Seyşeller, Hint
Okyanusu’nun Doğu Afrika’ya yakın olan kısmında yer
alıyor. Çok zengin doğası ve el değmemiş plajları ile
Seyşeller, huzur ve doğayla iç içe bir tatil için ideal bir
4. Toprak kirleniyor, su tükeniyor, kimyasallar doğayı ve durak olarak aileler tarafından tercih ediliyor. Biraz tem-
hayatı tehdit ediyor. Geleceğe ilişkin umutların karar- bellik etmek ya da su sporlarıyla uğraşmak isteyenlere
dığı bu zamanda çarpıcı bir değişime kapı açılıyor. Gıda Seyşeller unutulmaz olanaklar sunuyor.
üretiminde devrim yaratacak bir proje, su altında tarım
çağını başlatıyor. Nemo’nun Bahçesi adı verilen su altı Bu metnin anahtar kelimelerinin tamamı aşağıdaki
bahçesi, sulama derdi, don ve dolu tehdidi olmayan, cümlelerin hangisinde kullanılmıştır?
sıcaklık farklarından etkilenmeyen, tarımsal ilaçlara ih-
tiyaç duyulmayan bir ortamda bitkilere hayat veriyor. A) Seyşeller’in zengin doğası ve sunduğu olanaklar
aileme mükemmel bir tatil yaşattı.
Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisidir?
B) Zengin bir doğa ve eşsiz plajlar bir tatilin olmazsa
olmazlarıdır bence.
A) Doğanın hızla tahrip olması
C) Hint Okyanus’nun doğusunda bir takımada olan
B) Su altında tarımın avantajları
Şeyseller’de tatil yapabilmek güç gözüküyor.
C) Su altında tarımın doğaya etkisi
D) Huzurun hâkim olduğu bu adayı ailemle her sene
D) Su kirliliğini önleyecek faktörler mutlaka ziyaret ederiz.
83
PARÇADA ANLAM
11.Bölüm
Parçanın Ana Düşüncesi, Şiirin Ana Duygusu, Parçanın Teması
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Ana Düşünce
Bir parçada yazarın konudan hareketle iletmek istediği mesaj veya asıl düşünceye “ana düşünce” denir.
Uyarı: Ana düşünce bir metnin yazılma ya da söylenme amacıdır.
Uyarı: Her paragrafın yalnız bir ana düşüncesi (mesajı) vardır.
Uyarı: Ana düşünce, bir parçanın sonuç cümlesinde verilebileceği gibi parçanın giriş ya da gelişme bölümlerinde de
açıklanabilir.
Uyarı: Bunların dışında ana düşünce paragrafın tamamına da yayılabilir.
“ Parçada asıl anlatılmak istenen nedir?”
“ Parçada vurgulanmak istenen düşünce aşağıdakilerden hangisidir?”
“ Parçadan çıkarılabilecek en kapsamlı yargı aşağıdakilerden hangisidir?”
“ Böyle düşünen birinin anlatmak istediği aşağıdakilerden hangisidir?” gibi sorular, ana düşünceyi buldurur.
Alıştırma–1
Birçoğumuz; insanın doğa karşısındaki acizliğinin, kendini beğenmişliğinin, kendi aklını başkalarınınkinden üstün
tutmasının sonuçlarının ve hayatın şakasının olmadığının net bir şekilde farkındayız. Doğa, her daim bizim hizmetimizde
değildir; bir köle gibi bize itaat etmez. Doğa kendi gerçekliğini kafası kalın olanların kafasına vurarak öğretir.
Aşağıdakilerden hangisinin bu metnin ana düşüncesi olduğunu işaretleyiniz.
1. Her ne olursa olsun doğayı yönetebilmek mümkündür.
2. Birçok kişi, hayatın şakasının olmadığının farkındadır.
3. Doğa, onun gücünü ve değerini bilmeyenlere asıl yüzünü mutlaka gösterir.
4. İnsan, tüm özellikleriyle doğanın karşısında durma gücüne sahiptir.
Alıştırma–2
Bizim yaşadığımız dünya, dünyaya getirdiğimiz çocukların törpülenmesi, onların özgürlük arzularının bir an önce
yok edilmesi üzerine kurulmuştur. Bu ev yaşantısında da böyledir, okulda da. Çocuklarımızın herkesle aynı ya da benzer
düşüncelere sahip olmasını, mümkün olduğunca toplum tarafından kabul gören kurallara sadık kalmasını ve sınırları
aşmaktan her zaman çekinmesini isteriz. Belki de bunu istemeden ve fark etmeden yaparız fakat farkında olmadığımız
en mühim mesele, aslında onların geleceğine pranga vurduğumuzdur.
Aşağıdakilerden hangisinin bu metnin ana düşüncesi olduğunu işaretleyiniz.
1. Dünyaya getirdiğimiz çocuklar, kendi geleceğini belirleyebilecek güçtedir.
2. Benzer niteliklere sahip çocuklar, kolaylıkla birlik olabilir.
3. Çocuklarımızı toplumun beklentisine göre yetiştirerek onların özgürlüğünü yok ederiz.
4. Geleceği ve özgürlüğü elinden alınan nesiller, topluma fayda sağlayamaz.
84
İletişim
Parçanın Ana Düşüncesi, Şiirin Ana Duygusu, Parçanın Teması
Kılavuz Bilgi
Ana Duygu
Ana duygu, bir düşünceden çok duyguyu dile getirmek, okuyucu ya da dinleyiciye duyurmak, onların benliğinde
yaşatmak amaçlı yazı ya da konuşmaların öne çıkarmak istediği asıl duygudur.
Uyarı : Ana duygu, konu anlamına gelmez. Konu anlatılan şey, ana duygu ise bu anlatılanların temelindeki asıl duygudur.
Alıştırma–3 Alıştırma–4
… Aşağıdaki şiirin ana duygusunu boşluğa yazınız.
Şayet sesimi fark edemezsen
Rüzgârların, nehirlerin, kuşların sesinden, Dost dost diye nicelerine sarıldım.
Bil ki ölmüşüm. Benim sadık yârim kara topraktır.
Fakat yine üzülme, müsterih ol; Beyhude dolandım, boşa yoruldum.
Kabirde böceklere ezberletirim güzelliğini, Benim sadık yârim kara topraktır.
Nice güzellere bağlandım kaldım.
Ve neden sonra Ne bir vefa gördüm ne fayda buldum.
Tekrar duyduğun gün sesimi gök kubbede, Her türlü istediğimi topraktan aldım.
Hatırla ki mahşer günüdür Benim sadık yârim kara topraktır.
Ortalığa düşmüş seni arıyorum. Âşık Veysel
Cahit Sıtkı Tarancı
………………………………………………………
Bu dizelerin ana duygusunu belirleyip işaretleyiniz.
1. Çaresizlik
2. Umut
3. Acıma
4. Aşk
Kılavuz Bilgi
Tema
Tema, bir sanat eserinin merkezinde yer alan temel duygu ve düşünce demektir.
Uyarı: Konu ve ana düşünce ile yakınlığı nedeniyle onlarla karıştırılmaması gereken bir terimdir.
Uyarı: Konu somut nitelikli olmasına karşılık tema soyut özellikler gösterir.
Uyarı: Bir eserin teması, onun konusu değildir. Konunun çok özel bir biçimde işlenmiş ayrıntısıdır.
85
Parçanın Ana Düşüncesi, Şiirin Ana Duygusu, Parçanın Teması
Alıştırma–5 Alıştırma–6
Türk’üz bekliyor bizi nice zaferler, şanlar Aşağıdaki şiirin temasını boşluğa yazınız.
Bizdik tarihler boyu üç kıtaya taşanlar
Cumhuriyette yaşam, uygarlık, özgürlük var Kirazın derisinin altında kiraz
Narın içinde nar
Özgürlük nedir, bir sor; dağ, taş anlar; kuşlar anlar.
Benim yüreğimde boylu boyunca
Memleketim var
Bu şiirin temasını işaretleyiniz.
Canıma ciğerime dek işlemiş
1. Barış özlemi Canıma ciğerime
2. Memleket sevgisi Sapına kadar.
3. Özgürlük tutkusu Elma dalından uzağa düşmez
Ne yana gitsem nafile.
4. Savaşma arzusu Memleketin hâli gözümden gitmez
Binbir yerimden bağlanmışım
Bundan ötesine aklım ermez.
Bedri Rahmi Eyüpoğlu
………………………………………………………
Alıştırma–7 Alıştırma–8
Aşağıdaki şiirin ana duygusunu boşluğa yazınız. Aşağıdaki şiirin temasını boşluğa yazınız.
… Baba!
Çok sevmezsen çok acımazsın. Her yılbaşında
Çok sahiplenmeyince Sana söyleyecek
Çok ait de olmazsın hem. Bir tek sözüm var:
Hatta elini, ayağını bile “Seni ne kadar çok
Çok sahiplenmeyeceksin. Seversem o kadar çok
Senin değillermiş gibi, Olsun ömründen geçen yıllar...”
Davranacaksın.
Hem hiçbir şeyin olmazsa Baba!
Kaybetmekten de korkmazsın. Babam, ağabeyim, kardeşim, arkadaşım!
Onlarsız da yaşayabilirmişsin Ne zulüm ne ölüm ne korku
Gibi davranacaksın. Başımı eğemez!
… Yalnız senin elini öpmek için
Can Yücel Eğilir başım.
Babam, ağabeyim, kardeşim, arkadaşım...
………………………………………………………
Nazım Hikmet Ran
………………………………………………………
86
PARÇADA ANLAM
Parçanın Ana Düşüncesi, Şiirin Ana Duygusu, Parçanın Teması
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
İşaretleme
1. Aşağıdaki şiirin temasını hangi şekle yazıldığını yanındaki kutucuğa (✔) işareti ile işaretleyerek belirtiniz.
Ne doğan güne hükmüm geçer,
Ne hâlden anlayan bulunur;
Yaşama sevgisi Ölüm korkusu
Ah aklımdan ölümüm geçer;
Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur.
Ve gönül Tanrı’sına der ki: Doğanın
– Pervam yok verdiğin elemden; güzelliği Son dilek
Her mihnet kabulüm, yeter ki
Gün eksilmesin penceremden!
Cahit Sıtkı Tarancı
2. Aşağıdaki şiirin ana duygusunu hangi şekle yazıldığını yanındaki kutucuğa (✔) işareti ile işaretleyerek belirtiniz.
Hiçbir vakit tam karanlık değil,
Kendimde denemişim ben.
Kulak ver dinle.
Her acının sonunda,
Açık bir pencere vardır.
Umut Pişmanlık
Aydınlık bir pencere
Hayal edilecek bir şey vardır.
Yerine getirilecek istek,
Doyurulacak açlık,
Karamsarlık Özlem
Cömert bir yürek ,
Uzanmış açık bir el ,
Canlı canlı bakan gözler vardır.
Bir yaşam vardır yaşam
Bölüşülmeye hazır.
Paul Eluard
87
Yazılıya Hazırlık ve Ödev SorularıYazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
Boşluk Doldurma
3. Aşağıdaki paragrafların ana düşüncesini boşluklara yazınız.
Ben bir iş yaptığımda onu yapmaktan keyif aldığım, onu Yemyeşil güzelim parkta bir bakıyorsunuz ki çekirdek
en iyi şekilde yapmak istediğim için yaparım. Beğenil- çöpleri yerlerde. Deniz kenarında yürüyüş yapmak isti-
meme veya kalıcı olmama önemsediğim şeyler değildir. yorsunuz, kumların üzerinde meyve kabukları, poşetler…
Tamamladığım eser, ödül alacak mı ya da dünya tarafın- Sürücü, izmaritini camdan fırlatıyor ya da küçücük bir
dan tanınacak mı gibi kaygılarım da asla yoktur. Çünkü çocuk, çiğnediği sakızı yere tükürüyor. Ne zaman doğanın
bu kaygılar başarımı bir şekilde engeller. Benim görevim kıymetini bilecek, çevremizi temiz tutmak için çabalaya-
eserimi en iyi şekilde ortaya koymaktır sadece. cağız, merak ediyor insan.
…………………………………………………………… ……………………………………………………………
Anne oldukları andan itibaren kadınların hayatı büyülü
bir değnek dokunmuşçasına geri dönülmez biçimde
değişiyor; anne olmadan önceki hayatlar, o dönemdeki
arzular, ihtiyaçlar ve tutkular yerlerini çocuğa adanmış bir
hayata ve bu hayatın zorunluluklarına bırakıyor. Annelik
birdenbire her şeyin önüne geçiyor. Ortada büyülü bir
değnek olmadığı için bir süre sonra önceki hayatın arzu
ve ihtiyaçları, kaçınılmaz olarak yeniden hissediliyor.
……………………………………………………………
İşaretleme
4. Galileo Galilei’nin teleskopla yaptığı ilk gökyüzü gözleminin 400. yıldönümü olması nedeniyle 2009 yılı, Uluslararası Ast-
ronomi Birliği tarafından “Dünya Astronomi Yılı” ilan edildi. Işık kirliliğinin astronomi gözlemleri üzerindeki olumsuz etkisi
bir yana, şehir ortamında karanlık gecede hayranlık dolu bakışlarla gökyüzünü seyreden gözlerin sayısı giderek azalıyor.
Karanlık bastıktan sonra büyük küçük hemen hepimizin retinasına vuran ışıklar, yıldızlardan değil evde karşısına çakılıp
kaldığımız ekranlardan geliyor hanidir. Dolayısıyla ister çıplak gözle ister teleskop başında olsun başımızı yukarı kaldırıp
yıldızları seyretmenin nasıl bir deneyim olduğunu anımsamanın tam sırası.
Aşağıdakilerden hangisinin bu metnin ana düşüncesi olduğunu belirleyiniz.
1. Dünyadaki ışık kirliliği, astronomi gözlemlerini olumsuz yönde etkilemektedir.
2. Galileo’nun teleskopla ilk gökyüzü gözlemini yapmış olması, insanlık için çok önemlidir.
3. Dünya astronomi yılını fırsat bilip gözümüzü ekranlardan alarak gökyüzüne yöneltmeliyiz.
4. Gökyüzünü seyreden insanların gittikçe azalması astronomi biliminin gelişmesini engellemektedir.
88
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
5. Bir romanı ya da öyküyü kurgularken tek bir yörüngede 7. Bir gün köprüden geçerken bulduğu deniz topunu kızı
dolaşıp durmayı sevmiyorum. Gördüklerim, okuduk- Esma’ya götüren babanın tek isteği kızını mutlu etmek-
larım, aklıma nerden geldiğini bilmediklerim, hatta tir. Gidip alamadıktan sonra topu atmanın ne anlamı var?
rüyalarıma girenler bile ilk kıvılcımı oluşturabilir. Sonrası Yatağında topla ilk oynadığında annesi ve babası kaçan
o kıvılcımın üstüne yürümektir. Özenli bir dil, sağlam bir deniz topunu Esma’ya getirirler ama bu ne kadar böyle
kurgu, akıcı bir anlatım ve elbette evrenin kendine özgü gider? Hayatı televizyon izler gibi izlemek, başkalarına
şaşırtmacaları... Bunları cebimde gezdirmeyi seviyorum. bağımlı yaşamak, özgür olamamak…
Yürüdükçe işin içine algılar, akıl yürütmeler, belleğin
yardımları ve imgeler giriyor ve kendiliğinden ortaya Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden
çıkan “formül”, kitabın kimyasını ele veriyor. Yoksa işleyen hangisidir?
formüllerden yana değilim.
A) İnsan, sahip olduklarıyla yetinmeyi bilmelidir.
Bu parçada yazarın asıl anlatmak istediği aşağıda- B) Çocuklar ebeveynlerinden destek alarak ayakta du-
kilerden hangisidir? rabilir.
C) Ebeveynlerin çocuklarını mutlu edebilmesi çok
A) Bir eser, oluşturulurken titizce çalışılıp araştırmalar önemlidir.
yapılmalıdır.
D) Bazı engeller, yaşamımızı kısıtlar ve özgürlüğümüzü
B) Deneyimler, özenli bir kurgu ve dil; kitabın kendi elimizden alır.
kendine ortaya çıkması için yeterlidir.
C) Bir kitap yazabilmek için elde somut formüller olması
gerekir.
D) Kurgu, bir eserin ortaya çıkmasında en önemli etkendir.
6. Çocukken sınıfınıza yeni biri geldiğinde hele bir de
sizlerden bir parça farklıysa onu pek de kolay aranıza
almadığınızı hatırlar mısınız? Belki de o “yabancı” siz-
siniz ve farklı olduğunuz için dışlanmanın acısını iyi
biliyorsunuz. Dört göz, şişko, topal diye arkanızdan az
dalga geçilmedi. Bu yalnızca çocukluğumuzda böyle
değil elbet. Koca adamlar olduğumuzda da bizden biraz
farklı olanı yadırgayıcı ve dışlayıcı davranışlarımız, illaki
benzerlerimizle kaynaşmayı tercih etmemiz az rastlanır 8. Başıma ak düştü geçen baharla,
bir durum değil. Kalbim, kafam gibi örtülü karla.
Daha dün alevden anahtarla,
Aşağıdakilerden hangisi bu parçanın ana düşünce- Sizdiniz bu kalbi kuran seneler!
sidir? Beni dertlerimle bırakarak tek,
Kurudu saksımda yegâne çiçek,
A) Farklı özelliklere sahip insanları dışlamak, doğru bir Ey her gün incelip çizgileşerek
davranış değildir. Yüzüme çizgisi vuran seneler!
B) Arkadaşlarımıza saygı duymazsak kalıcı dostluklar Kemalettin Kamu
elde edemeyiz.
C) Çocukken dışlayıcı bir özelliğe sahipsek bu özellik, Bu şiirin ana duygusu aşağıdakilerin hangisidir?
değişmeden olgunlukta da devam eder.
D) Yadırgayıcı ve dışlayıcı davranışlarımızın olumsuz A) Hüzün B) Korku
sonuçlarını mutlaka yaşarız. C) Endişe D) Özlem
89
PARÇADA ANLAM
İletişim
Parçanın Ana Düşüncesi, Şiirin Ana Duygusu, Parçanın Teması
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Boşluk Doldurma
1. Aşağıdaki şiirlerde ağır basan duyguyu sıralı noktalarla gösterilen yerlere yazınız.
Seni düşünmek güzel şey, ümitli şey, Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Dünyanın en güzel sesinden Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
En güzel şarkıyı dinlemek gibi bir şey... Ya gözler altındaki mor halkalar?
Fakat artık ümit yetmiyor bana, Neden böyle düşman görünürsünüz,
Ben artık şarkı dinlemek değil, Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
Şarkı söylemek istiyorum. Cahit Sıtkı Tarancı
Nazım Hikmet Ran
……………………………………………… ……………………………………………
İşaretleme
2. Çocukluğumda okuduğum kitapların istisnasız hepsini sevdim. Bu çok garip. Şu anda ilkokul üçüncü sınıfta okuyan ikiz
oğullarımın da hiçbir kitaptan şikâyetçi olmadıklarını görüyorum. Belki de çocukluk, okurluğun altın çağıdır. Gerçi bu
yaşımda da okuduğum kitapların her birinde mutlaka ilgiye değer bir yön buluyorum. Sanırım sağlam okurlar, o değerli
yönü fark edebiliyor.
A. Bu parçanın ana düşüncesini yanındaki kutucuğa (✔) işareti koyarak işaretleyiniz.
1. Okumak, insana her yaşta farklı keyifler tattırır.
2. Her kitabın kişiye hitap eden bir yönü vardır.
3. Okumayı seven, her kitabın kıymetli tarafını fark eder.
4. Çocuklukta okunan kitapların tadı başkadır.
B. Bu parçanın anahtar sözcüklerini bulup yanlarındaki kutucuğa (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Kitap 2. Çocukluk 3. Okumak 4. Değerli 5. Sevmek 6. Yön 7. İstisnasız
İşaretleme
(1) Tiyatronun sinemaya göre, ağır basan birkaç yanı var diye düşünmüyor değilim bazen. (2) Son yıllarda gelişen tekno-
lojiyle birlikte sinema sektörü farklı bir boyuta geçti, hepimizi heyecanlandırıyor tüm bu gelişmeler. (3) Fakat tiyatroya
baktığımızda oyuncu, kanlı canlı bir şekilde karşınızdadır; insana has tüm duyguları ve insan ilişkilerini yansıtmaktır görevi.
(4) Davranışı, duyguyu tekrar etme, açığı kapatma gibi bir lüksü yoktur; hüznü, aşkı, sevgiyi hissettirecekse izleyiciye o an
iliklerine kadar hissettirir. (5) İşte bu yüzden tiyatro sinemadan daha gerçektir, içimizdendir.
3. Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerden hangisinin ana düşünce olabileceğini bulup yanındaki kutucuğu
(✔) işaretiyle işaretleyiniz.
1 2 3 4 5
90
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
4. Masallar, hayal ürünüdür. Bir bakarsınız kahraman, hiç 6. Biz haber etmeden haberimizi alırsın,
bilinmeyen bir ülkenin prensesidir ya da tahtadan yapı- Yedi yıllık yoldan kuş kanadıyla gelirsin.
lıp canlanan bir kukladır. Canlanan kuklalar, prensesler, Gözümüzün dilinden anlar,
cadılar, devler… Her biri, çocukluğumuzun bir parçası, Elimizin sırrını bilirsin.
düş gücümüzü geliştiren, uyumadan evvel bizi farklı Namuslu bir kitap gibi güler,
diyârlara sürükleyen hikâyelerdir. Hayatın içinde de Alnımızın terini silersin.
olduğu gibi iyiler ve kötüler vardır masallarda. Gerçek O gider, bu gider, şu gider,
hayattan biraz farklı olarak iyiler her zaman kazanır. Biz- Dostluk, sen yanı başımızda kalırsın.
lere bir hayat dersi veriyor olması en önemli özelliğidir Nazım Hikmet Ran
masalların. Örneğin, Külkedisi elindeki her şeyi yitirsen
bile sabretmeyi bilmelisin, der. Pinokyo ise yalan söyle- Bu şiirin teması aşağıdakilerden hangisidir?
menin çok yanlış bir davranış olduğunu öğütler.
A) Yardımlaşma B) Dostluk
Bu parçanın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangi- C) Sır tutmanın önemi D) Fedakârlık
sidir?
A) Masallar, düş gücümüzü geliştiren hikâyelerdir.
B) Masalarda hep iyilerin kazanması gerekmez.
C) Masallar, çocuklukta hayata dair dersler vermesiyle
önem kazanır.
D) Sabretmeyi bilmek ve yalan söylememek ancak ma-
sallarda öğrenilir.
7. Kalıplaşmış düşünceleri bir kenara bırakıp çocukların
yalnızca masum ve saf değil, akıllı ve duyarlı da olabi-
5. Zaman değişiyor, çocukların ulaşabileceği sınırlar ge- lecekleri ihtimalini hesaba katma zamanı geldi. Suya
nişliyor. Anne babalar ve öğretmenlerin tüm engelleme sabuna dokunmayan, olsa olsa ders vermeyi ya da
çabalarına rağmen, çocuklar artık “yasak” konular hak- güldürmeyi amaçlayan kitaplar, çocukları doyurmuyor.
kında bilgi sahibi olabiliyor. Leylek masallarının anlatıl- Çocuklar merak ediyor, sorular soruyor, cevap almak
dığı günler geride kaldı. Artık hemen her konuda bilgi istiyor. Yanlış kaynaklardan yanlış bilgiler edinmelerin-
edinmek mümkün. Ölüm, boşanma, şiddet, doğum… dense ailelerinin yardımıyla doğru yazarların kitaplarını
Bilgiler, artık çocukların parmaklarının ucunda. Ama okuyarak sorularına cevap bulmaya çalışmaları daha
paniğe kapılıp çocukları bu “öcü”lerden uzak tutmaya faydalı olacaktır.
çalışmak ne kadar doğru?
Bu parçanın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangi-
Bu parçadan çıkarılabilecek en kapsamlı yargı aşa- sidir?
ğıdakilerden hangisidir?
A) Eski düşünceleri bir kenara bırakıp çağa ayak uydur-
A) Değişen zamanla çocukların yasak konulara merakı mak gereklidir.
artmıştır. B) Çocukları, sadece güldüren ve öğüt veren kitaplar
B) Bu çağda çocukları, yasak konulardan uzak tutmaya okumaya yönlendirmek doğru değildir.
çalışmak gereksizdir. C) Çocukların sorularını cevaplayabilmek için çok kitap
C) Çocukların edindiği her bilgi, faydalı değildir. okumak gerekir.
D) Leylek masallarına inanmayan çocukların edindikleri D) Çocuklar, ailelerinin de desteğiyle doğru kitapları
bilgilerle kafaları karışır. okuyarak sorularına cevap bulabilmelidir.
91
PARÇADA ANLAM
12.Bölüm
Yardımcı Düşünceler, Kişilik ve Karakter Özellikleri
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Yardımcı Düşünceler
Bir paragrafta ana düşünceyi açıklamaya, geliştirmeye ve netleştirmeye yarayan düşünceler, “yardımcı düşünceler” dir.
Yardımcı düşünceler, hem yazarın ana düşünceyi ortaya çıkarmasına hem de okurun ana düşünceye ulaşmasına yardımcı
olur.
Uyarı: Yardımcı düşünce soruları, olumsuz soru köküyle oluşturulur.
Uyarı: Seçeneklerde verilen yargılar, paragrafta bulunurken kişisel yorumlardan kaçınılmalıdır.
Uyarı: Yardımcı düşünce ile ilgili sorularda olumsuz soru kökünün altı çizilir.
Uyarı: “değinilmemiştir, yoktur, söylenemez, varılamaz, ulaşılamaz” gibi soru kökleri yardımcı düşünceleri buldurmaya
yöneliktir.
Alıştırma–1
Türkiye’de futbolun ne kadar sevildiğini söylememe gerek yok sanıyorum. Tüm spor dalları arasında farklı bir yere
sahip futbol nedense. Bu sevginin dışında dikkat çeken diğer bir durum da ilginç bir taraftar profiline sahip olmamız.
Bir tarafta takımına yürekten bağlı, futboldan keyif almaya bakan, her durumda onu destekleyen grup diğer tarafta ise
takım desteklemek denince aklına sadece şiddet gelen grup var. Kadın taraftarlara baktığımızda ise artık azımsanmaya-
cak kadar fazlalar. Onlar da en az erkek taraftarlar kadar maçları takip ediyor, tezahüratta sınır tanımıyor ve maç sonrası
yorumlardan eksik kalmıyorlar.
Bu metinden aşağıdakilerden hangisinin çıkarılmayacağını bulup yanlarındaki kutucuğu (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Ülkemizde çoğu insanın futbola yatkınlığı vardır.
2. Futbol, spor dalları arasında farklı bir yere sahiptir.
3. Ülkemizdeki futbol taraftarı profili, iki farklı gruba ayrılır.
4. Kadınların da futbola ilgisi en az erkekler kadardır.
Alıştırma–2
Korkularımızın ortak olduğunu; pek çoğumuzun kediden, köpekten, karanlıktan, kaybetmekten, yalnız kalmaktan,
terk edilmekten, başarısız olmaktan ve daha sayısız şeyden korktuğumuzu anlatan kitaplar... Bu korkuların ne denli
olağan ve anlaşılır olduğunu anlatan hikâyeler okumak isterim. Çünkü tek umudum, korkularıyla barışmış ama korkak
olmayan bir neslin yetişmesi. Belki böylelikle değişir bir şeyler.
Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz, bulup yanındaki kutucuğa (✔) işareti koyarak işaretleyiniz?
1. İnsanlar benzer korkular yaşarlar.
2. Korkmak, gayet doğal bir şeydir.
3. Korkularla başa çıkmak mümkün değildir.
4. Bazı hikâyeler, korkak bir nesil yetişmesini engelleyebilir.
92
İletişim
Yardımcı Düşünceler, Kişilik ve Karakter Özellikleri
Alıştırma–3
Güzel bir yaz tatilinden sonra yine o sıraların üzerine dirseklerimi koymuş; yeni Türkçe öğretmenimizin sınıfa gir-
mesini bekliyordum. Sonunda içeri düzgün giyimli, sert görünüşlü biri girdi. Kendini kısaca tanıttıktan sonra bizleri
tanımak istediğini söyledi. Oldukça otoriter gözüküyordu. Bir süre sonra, hepimize fazlasıyla soğuk gelen duruşunun
hiç de sandığımız gibi olmadığını öğrendik. Derslerimiz, çok keyifli geçiyordu; öğretmenimizin işlediği her konuyla ilgili
ilginç bir hikâyesi ya da esprisi vardı. Geçmek bilmeyen, sıkıcı Türkçe dersleri mazide kalmıştı artık. Sınıfımızdaki haylaz
öğrenciler bile derse katılır, sorumluluk almak ister olmuştu. Sanırım bazı öğretmenler, sözlü şiddetle ya da aşırı disiplinle
kendilerini sevdiremeyeceklerini anlamalılar.
Bu metinde aşağıdakilerden hangisine değinilmediğini bulup yanındaki kutucuğa (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Yeni öğretmenin beklenenden farklı özelliklere sahip olduğuna
2. Tekdüze geçen derslerin öğrencilere keyif vermediğine
3. Derslerin keyifli geçmesinin öğrencilere bağlı olduğuna
4. Aşırı disiplinin öğretmeni sevmeye engel olduğuna
Alıştırma–4
İstanbul’da doğdum. Yaklaşık kırk yıldır burada yaşıyorum. San Francisco’da geçirdiğim dört yılı saymazsak ömrüm
bu güzel şehirde geçti. Dünyadaki “eşsiz” sayılan birçok şehri gezme imkânı da buldum. Fakat İstanbul’un sahip olduğu
kültüre, doğaya ve tarihe sahip olanını görmedim. Öyle çeşitli öyle büyülü hikâyeleri var ki bu şehrin bu nedenle İstanbul,
hem ruhumu hem de romanlarımı besliyor durmaksızın. Zevkle araştırıyorum onu hâlâ çünkü biliyorum çok değerli
yaşanmışlıklar gizli tarihinde.
Bu metinden hareketle yazarla ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamadığını bulup yanındaki kutucuğu (✔)
işareti ile işaretleyiniz.
1. San Francisco’nun en beğendiği yabancı şehir olduğuna
2. Eserlerini kaleme alırken İstanbul’da yaşanmış hayatlardan esinlendiğine
3. İstanbul’un özelliklerini diğer şehirlerde bulamadığına
4. Başka şehirleri de gezme imkânı bulduğuna
Alıştırma–5
Bilmem şimdiki çocuklar nasıl yaşıyor çocukluklarını! Benimki bazı açılardan pek tadına doyulmazdı. En güzel anılarım,
rahmetli Mehmet dedemle babaannemin Bursa Gazcılar’daki küçük sobalı evinde yaşanmıştır. Dedem, evden bakkala
gidişini bile büyük bir macera olarak öyküleme yeteneğine sahip renkli, benzersiz bir adamdı. İki dudağının arasından
çıkan bütün öyküler hep matrak, canlı ayrıntılarla dolu ve merak uyandırıcı olurdu.
Bu parçaya göre, aşağıdakilerden hangilerine ulaşılamaz; bulup yanındaki kutucuğu (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Yazarın, yeni neslin çocukluğu hakkında bilgisi yoktur.
2. Kendi çocukluğu pek güzel geçmiştir.
3. Yazarın dedesi, sadece yaşanmış hikâyeler anlatır.
4. Hikâyeler hep eğlendirici ve gerçekçi detaylarla doludur.
5. Yazarın en keyifli çocukluk günleri, çiftlikte geçmiştir.
93
İletişim
Yardımcı Düşünceler, Kişilik ve Karakter Özellikleri
Kılavuz Bilgi
Sanatçının Kişilik ve Karakter Özellikleri
Her insanın kendine has duygu, huy ve davranış özellikleri vardır. Bunlara kişinin “kişilik ve karakter özellikleri“ denir.
Uyarı: Kişilik özelliklerini bulmaya yönelik sorular; yazarın ya da anlatılan olayın kahramanlarının karakter özellikleri,
ruh hâlleri, psikolojik yapıları ve yaklaşımlarının değerlendirildiği sorulardır.
Uyarı: Kişilik ve karakter özellikleri soruları “Bu sanatçı/parçada sözü edilen kişi hakkında hangisi söylenebilir/söylene-
mez?” şeklinde karşımıza çıkar.
Alıştırma–6
Çevresindekilerin onun yaşam tarzını “amaçsız” olarak nitelendirmesi boşuna değildi. İnandığı yolda kendine güvenli
bir şekilde yürüyormuş gibi gözüküyordu genellikle. Sorumlulukları olduğunun farkındaydı, her doğan günde yeni
kararlar alıyor fakat bu kararları uygulamaya gelince bir adım yol kat edemiyordu. Özünde bir şeyler gizliydi belli ki.
Savruk, sorumsuz ve az ilgiyle geçen bir çocukluk…
Bu parçada bahsedilen kişi için aşağıdakilerden hangileri söylenebilir, bulup yanındaki kutucuğu (✔) işaretiyle
işaretleyiniz.
1. Her şeye rağmen görevlerinin bilincindedir.
2. Verdiği kararları uygulayan biridir.
3. Hayata iyimser bakabilmektedir.
4. Sorumsuz bir çocukluk geçirmiştir.
Alıştırma–7
Öyle farklı duygular oluşuyor ki içimde haziran ayının gelmesiyle… Kıpır kıpır, hayat dolu, gülücükler saçan bir insana
dönüşüyorum. Biliyorum ki uzun bir süre güneş; ışınlarını benden, doğadan esirgemeyecek. Lahana gibi giyindiğim,
tir tir titrediğim, buğulu ve soğuk havalar çok geride kalacak. Arkadaşlarımla özgürce vakit geçirebileceğim, kendimi
mavinin ve yeşilin her tonunu barındıran, berrak serinliklere bırakacağım. Belki yarıda bıraktığım romanıma da devam
edeceğim bu süreçte. Ey güzel yaz! Nelere kadirsin!
Böyle diyen biri için aşağıdakilerden hangisinin söylenemeyeceğini bulup yanındaki kutucuğu (✔) işaretiyle
işaretleyiniz.
1. Kış, onun için hüzün demektir.
2. İçi umutla doludur.
3. Hayata iyimser bakmaktadır.
4. Yazın kendini özgür hissetmektedir.
94
PARÇADA ANLAM
Yardımcı Düşünceler, Kişilik ve Karakter Özellikleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
İşaretleme
1. Romanları, şiirlerinden daha fazla ilgi görüyor. Birçok kişinin elinde farklı farklı dönemlerde yazılmış olanlarını görmek
mümkün. Romanlarında işlediği konular, okuyucuları can evinden vuruyor ve üslubu pek çok yazara göre üstün niteliklere
sahip. Şiirleri de mutlaka belli bir kesime hitap ediyor fakat yeterli değiller. Aruz ölçüsüyle şiir yazma sevdasından vazge-
çerse başarısının artacağı kesin ya da kendini bu yolda fazlasıyla geliştirirse.
Bu parçada sözü edilen kişinin romanları ve şiirleri ile ilgili aşağıdakilerden hangileri söylenemez, bulup yanındaki
kutucuğu (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Şiirleri de belli bir kesim tarafından beğenilmektedir.
2. Romanlarındaki anlatış tarzı, diğer yazarlarınkini geride bırakan özelliktedir.
3. Hece ölçüsüyle daha başarılı şiirler yazmaktadır.
4. Şiirleri, en az romanları kadar ilgi görmektedir.
5. Romanlarında okuyucuyu etkileyen konular seçer.
İşaretleme
2. Okumakla, kitaplarla kendimi bildim bileli çok iç içe oldum. Hangi çocuk kitabını yazmış olmayı isterdim diye düşününce
zihnim imgelerin saldırısına uğradı adeta. Hoşuma giden bir saldırı oldu bu, mutlu eden bir anımsayış. En sevdiklerimden
bazıları bugün hâlâ kitaplığımda duruyor. Kalkıp biraz karıştırınca hepsinden tek tek söz etmek geldi içimden. Öyle mut-
luluk vermişlerdi ki bana bu kadar küçük bir teşekkür az bile olurdu!
Bu parçada sözü edilen yazarla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez, bulup yanındaki kutucuğu (✔) işareti
ile işaretleyiniz.
1. Okuduğu kitapları hatırlamaktan keyif almaktadır.
2. Kitaplarla arası her zaman iyidir.
3. Ona mutluluk veren kitaplara minnettardır.
4. Hep yazar olmayı hayal etmiştir.
Doğru - Yanlış
3. Aşağıdaki cümlelerde metinde bahsedilen gençlerin özelliklerine yer verilmiştir, yanlarındaki kutucuklara doğru
olan yargıların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
Gençlerin Nutuk’u anlamamasını hayretle 1. Kelime bilgileri zayıftır.
karşılıyorlar. Ne var bunda şaşıracak, an-
2. Telefonla oynamayı, okumaya yeğlerler.
lamıyorum! Şu zamanda, gençlerin söz
3. Bazıları Nutuk’u anlayarak okur.
dağarcığının ne kadar yetersiz olduğunu,
okumak ve araştırmak yerine bilgisayar ve 4. Sözcük hazineleri yeterince gelişmiştir.
telefonla değerli vakitlerini öldürmeye me- 5. Okumak ve öğrenmek, ilgilerini çekmez.
raklı olduklarını bilmeyen var mı?
95
Yazılıya Hazırlık ve Ödev SorularıYazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
4. Sınavları düşman ilan edip onlarla anlamsız bir kapış- 6. Edebiyatın bize, belki de ömrümüz boyunca gitme
maya girmek yerine akılcı yollar kullanarak ve sınavlarla olanağı bulamayacağımız öteki diyarlara yolculuk şan-
yüzleşerek birlikte yaşamayı öğrenmemiz gerek. Nasıl sı verdiğini düşünürüm hep. Tabii bu sadece turistik
ülkemiz fay hattı üzerinde olduğu için depremle yaşa- bir gezi değildir; kimi zaman hiç tanışamayacağımız
maya alışmamız gerekiyorsa sınavlara da alışmalıyız. duygularla, insanlarla karşılaştırır bizi. Bilmediğimiz o
Onlardan korkup kaçarak bir yere varamayacağımız insanların ruhuna girer, keşfetmenin hazzını duyarız.
açıktır. Hepimiz sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda Kimi zaman da kendi içimize dönük bir yolculuk vaat
belli bir yaşam kalitesi yakalamak istiyoruz. Bu kaliteyi eder kitaplar. Dünyanın bir başka noktasında, bir başka
yakalayabilmek için de belli sınavlardan geçmemiz, insanın ruhudur yazılan ama bizi bize anlatabilir.
kaçınılmaz bir gerçek.
Bu parçaya göre, aşağıdakilerden hangisi edebiyatın
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilme- özelliklerinden biri değildir?
miştir?
A) Gidemeyeceğimiz yerleri, görme imkânı sağlar.
A) Sınavlara alışarak onlarla yaşamayı öğrenmek gerek- B) Yeni insanlarla tanışmamıza olanak verir.
tiğine
C) Kendimizi tanımamızı ve keşfetmemizi sağlar.
B) Sınavlardan korkmanın kişiyi bir sonuca ulaştırmaya- D) Başka bir insanın yaşamını örnek almaya yönlendi-
cağına rir.
C) İnsanların belli bir yaşam kalitesine sahip olmak
istediğine
D) Sınavlarla baş etmenin mantıklı bir yolu olmadığına
5. Çocuklar için yazmak epeyce özel bir iş. Bir yandan, onla-
rı sürekli eğlendirmeli, ilgilerini sürekli canlı tutmalısınız
çünkü bence çocuklar için yazdığınız tek bir kelime bile 7. Çocukluk ideallerim arasında arkeolog olmak yoktu, ben
boşa gitmiyor, çocuklar hiçbir ayrıntıyı kaçırmıyor. Öte de hemen her çocuk gibi astronot ya da sihirbaz olmak
yandan, çocuklar için yazarken istediğiniz kadar hayal- isterdim. Ama gençlik ideallerimin tohumlarının o dö-
perest ve çılgın olabiliyorsunuz çünkü çocuklar, böyle nem atıldığını söyleyebilirim çünkü tarihi çok severdim.
metinlere kendilerini tamamen kaptırabiliyorlar. Cilâlı Taş Devri insanları, Fransız İhtilâli kahramanları
ilgimi çekerdi. Resmi tarihle sınırlı kalmamak için aldığım
Bu parçaya göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşı- kitaplar ya bol resim ama az bilgi içerir ya da yaşım için
lamaz? ağır denilen kategoriye girerdi.
A) Çocuklar için okudukları her sözcüğün bir anlamı ve Bu metne göre, yazar hakkında aşağıdakilerden
değeri vardır. hangisine ulaşılamaz?
B) Kitaplardaki detaylar, çocukların gözünden hiç kaç-
maz. A) Tarihi dönemlerde yaşamış insanları merak ettiğine
C) Düş dünyası gelişen çocuklar, çılgın ve hayalperest B) Çocukken arkeolog olmak istediğine
olur. C) Yaşına uygun olmayan kitaplar da okuduğuna
D) Çocuklar, düş dünyaları harekete geçtiği ölçüde D) Gençlik ideallerini, çocukluğundaki seçimlerinin
kitaba bağlanırlar. yönlendirdiğine
96
PARÇADA ANLAM
Yardımcı Düşünceler, Kişilik ve Karakter Özellikleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
İşaretleme
1. Oyun oynamayı çok seven, düş gücü kuvvetli, serüvenlere düşkün bir çocuktum. Çok korunan bir çocuktum, bu da
beni biraz yaramaz yaptı. Babam kıyıp da beni ilkokula yollamamıştı, evde özel hocalarla eğitiliyordum. Dünyanın en sıkıcı
şeyiydi bu. Piyano hocamdan nefret ediyordum. Beni yeteneksiz buluyordu. Ondan küçük intikamlar alırdım. Bir keresinde
piyanonun kapağını ellerinin üstüne düşürdüm ve beni eğitmeyi bıraktı.
Böyle diyen birinin aşağıdakilerden hangileriyle nitelendirilebileceğini bulup yanındaki kutucuğu (✔) ile işaret-
leyiniz.
1. Hayalperest
2. Haylaz
3. Korumacı
4. Becerikli
5. Maceraperest
6. Eğlenmeyi seven
İşaretleme
2. Bir çocuğun anne babası ile anlaşmazlıklarının olması normaldir, aslında olmaması dikkat çekicidir. Bazı ailelerde “yokmuş
gibi” yapılır. Yani sorunlar, halının altına süpürülür ama sonrasında fatura daha kabarık olur. Önemli olan anlaşmazlıkları
doğru yollarla çözümlemektir. Elbette çözülen problemlerin yerine yenileri gelecektir. Sanmayalım ki çocuklar büyüdükçe
sorunlar azalır aksine sorunlar da onlarla birlikte büyür.
Bu parçadan çıkarılamayacak yargıyı belirleyip yanındaki kutucuğu (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Aile içindeki problemler, bazen görmezden gelinir.
2. Bir sorun çözülünce diğerlerinin önüne geçilmiş olunur.
3. Ailede yaşanan anlaşmazlıklar, gayet doğaldır.
4. Sorunları çözmede doğru yöntemler seçilmelidir.
97
Yazılıya Hazırlık ve Ödev SorularıYazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
3. İstanbul sokaklarında dolaşırken göğe baktığınızda sürü 5. Şehir ortamında yaşayan pek çok insan gibi ben de
hâlinde uçan, daireler çizen güvercinler görebilirsiniz. trafikten, yoğun kalabalıktan ve hava kirliliğinden
Bunlar cins güvercinlerdir ve kuş sevdasının bir üst şikâyetçiyim. Sık sık şehir dışına çıkıp nefes almaya
basamağını oluşturur. Bir meraklının binanın terasına çalışıyorum. Bu seferki rotamı belirlerken aklımda bir-
kurduğu kümeste yaşayan, özenle bakılan ve her gün kaç hedef var: Yemyeşil bir yerde olmak, temiz havaya
antrenman için havaya salınan bu kuşların uçuş şekilleri doymak, doğal lezzetler tatmak ve kendimi tabiata
artistiktir. Renk ve görünümleri sokaktaki soydaşların- bırakmak.
dan farklı olan bu güvercinler sahiplerince takılarla
süslendiğinden güzellik üzerinden de bir rekabet baş- Bu sözleri söyleyen kişiyle ilgili, aşağıdakilerden
lar. Böylece bazı güvercinler zarafetiyle gözleri alırken hangisi söylenemez?
bazıları da çok rüküş görünürler.
A) Doğayı sevmektedir.
Bu metne göre aşağıdakilerden hangisine ulaşıla- B) Şehir hayatından kaçmak istemektedir.
maz?
C) Şehirde yaşamanın zorluklarına alışmıştır.
A) Bazı güvercin türleri diğerlerinden daha fazla yete- D) Trafikten, kalabalıktan ve kirli havadan sıkılmıştır.
neğe sahiptir.
B) Güvercinler, sahipleri tarafından süslenirler. 6. Nijerya’nın en kalabalık kenti Lagos, sahip olduğu kül-
C) Kuş meraklıları, kuşlarıyla itinayla ilgilenir. türel çeşitlilik ile tüm Afrika’nın en renkli duraklarından
D) Güvercinlerin uçuş şekilleri benzersizdir. biri. Büyük bir lagün üzerine kurulu olduğu için Porte-
kizlilerin Lagos adını verdiği şehir, çok kültürlü bir yapıya
sahip. Dolayısıyla ülkenin resmî dili olan İngilizcenin
yanında Yoruba dili başta olmak üzere birçok farklı dil
konuşuluyor.
Bu parçadan Lagos’la ilgili aşağıdakilerin hangisine
ulaşılamaz?
4. Türk kültürünün sembollerinden biridir halıcılık. Asya A) Hangi dillerin konuşulduğuna
bozkırlarından Balkan ırmaklarına, bu kültürün yaşatıldı- B) Hangi kıtada olduğuna
ğı her coğrafyada halıcılık geleneği asırlardır sürer. Altay C) Adını kimlerden aldığına
bölgesindeki Pazırık’ta bulunan iki bin beş yüz yıllık en D) Hangi kültürel özelliklere sahip olduğuna
eski Türk halısı da bunun kanıtıdır. Kuşaktan kuşağa
emanet edilen halıcılık kültürü Milas, Gördes, Kula, Uşak
ve Konya gibi bölgelerde meşhur olup dokunan halılar 7. Bu kitap; çocuklara cesaret veren, çocuk olmanın güzel
bölgenin ismi ile anılır. Özünde ihtiyaç için üretilse de yanlarını, onların dert sandıklarının aslında gelip geçici
renk renk ilmikleri ve tarihi hikâyeleştiren motifleriyle şeyler olduğunu gösteren umutlu, renkli bir kitap. Bay-
Anadolu insanının elinde sanat eserine dönüşür. ramlık elbise, suluboya resimler, sevimli civcivler, uzaktan
kumandalı arabalar, mavi kapaklı şiir kitapları gibi çocuklu-
Bu parçadan aşağıdakilerin hangisine ulaşılamaz? ğun o saf dünyasından çıkıp gelmiş yüzlerce objeyle çevrili,
su gibi akıp giden öyküler, tam da havaların serinlediği şu
günlerde çocukların içini ısıtacak türden.
A) Halılar, geçmişe dair izler taşır.
B) Ülkemizde halılar, dokunduğu bölgeye göre isim Aşağıdakilerden hangisi bu parçada bahsedilen
alır. kitabın özelliklerinden biri değildir?
C) Dünyadaki en değerli halı, Altay bölgesinde bulun-
muştur. A) Sürükleyici B) Samimi
D) Halıcılık geleneği yüzyıllardır devam etmektedir. C) İlgi çekici D) Özgün
98
PARÇADA ANLAM
13.Bölüm Parçanın Bölümleri, Paragraf Oluşturma, Paragraf Tamamlama,
Paragrafın Bölünmesi, Anlatımın Akışını Bozan Cümle
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Parçanın Bölümleri
Bir düşünce etrafında bir araya gelerek paragraf oluşturan cümleler arasında anlam, dil ve anlatım bakımından bütünlük
vardır. Paragrafın diğer düz yazı örneklerinde olduğu gibi bir planı ve yapısı bulunur. Yapısı gereği giriş, gelişme ve sonuç
bölümlerine sahiptir.
Giriş Bölümü: Paragrafta anlatılacaklara girişin yapıldığı bölümdür.
Giriş cümlesi, kendisinden önce bir cümle daha olduğu izlenimini vermez.
“Çünkü, de/da, sonuç olarak, kısacası, bunun gibi…” ifadeler giriş cümlesinde yer almaz.
Genellikle genel geçer bir yargı, tanım ya da olayın başlangıcı verilir.
Gelişme Bölümü: Giriş bölümünde anlatılanların açıklandığı ve geliştirildiği bölümdür.
Yardımcı düşünceler, düşünceyi geliştirme yolları bu kısımda yoğunlukla kullanılır.
Bağlantı ögelerine sıkça yer verilir.
Sonuç Bölümü: Paragrafta anlatılanların toparlanıp sonuca bağlandığı bölümdür.
Paragrafta asıl anlatılmak istenen, vurgulanmak istenen genellikle bu bölümde verilir.
“Bu nedenle, öyleyse, kısacası, sonuç olarak…” gibi ifadeler bu bölümde kullanılır.
Alıştırma–1
Aşağıda verilen cümlelerin bir metninde hangi bölüme (giriş, gelişme, sonuç) ait olabileceğini sıralı noktalarla gös-
terilen yerlere yazınız.
1. Sonuç olarak o yazara ilişkin doğru dürüst bir eleştiri de yapmaktır bu; tamamıyla özneldir ama bu öznellik olmadan
da nitelikli okumalar yapılamaz. …………………………
2. Öykü sıradan yaşantıları, sıradan kişileri anlatır denir; doğrudur elbette. ……………………………
3. Öte yandan, değil mi ki öykülerin konusu olmuşlardır, o sıradan kişilerin de ilgi çekici yanları olmalıdır. ………………
4. Dahası, biyografi olarak çocuğa sunulan kitaplarda üç aşağı beş yukarı aynı simalarla karşılaşıyoruz. …………………
5. Bu yüzden bu dizide, en az çocuk kahramanlar kadar yetişkin kahramanlar da kendilerine yer bulacak. ………………
6. Ülkemizde köfte, bir hanedanın üyeleri gibi farklı biçim ve lezzetlerle karşımıza çıkar. ……………………………
7. Kendimizi bu olaydan ayrı tutamayız çünkü biz de atalarımızın yaptığı hataları yapıyoruz. ………………
8. Kitap, insanın yalnızlığını paylaşır; iç dünyasına yaptığı yolculukta ona rehber olur. …………………
9. Güneşin ilk ışıkları yüzümüze vurmaya başlarken bisikletlerimizin yönünü Şili’nin güney sahillerine çevirdik.
………………
10. Oysa bütün dertlerimizin geride kaldığını düşünüyorduk. ………………
99
Parçanın Bölümleri, Paragraf Oluşturma, Paragraf Tamamlama, Paragrafın Bölünmesi,
İletişim
Anlatımın Akışını Bozan Cümle
Alıştırma–2
Aşağıdakilerden hangilerinin giriş cümlesi olabileceğini bulup yanlarındaki kutucuğu (✔) işareti ile işaretleyiniz.
1. Farklılaşma, eklenen baharatlarla devam edip pişirme şekline ve hatta sunuma kadar sürüyor.
2. Yine de İstanbul’un güzelliği Boğaz'dan ve çevresinde sıralanan tarihî yalılardan, saraylardan, limanlardan ve mesire
yerlerinden ibaret değildir.
3. İnsanlar, toplumlar, devletler, uygarlıklar binlerce yıldır tarihî bir süreklilik içerisinde İstanbul Boğazı’nda resmî
geçit yapmaya devam ediyor.
4. Böylece İstanbul çevresinde yaşayanların deniz tatili için ille de Akdeniz’e ya da Ege’ye inmesi gerekmez.
5. Hayatta insan canından daha önemli hiçbir şey olmaz diye düşünüyorum.
6. Boynunda kamerasıyla dolaştığı uzun yıllar boyunca gördüklerini yalnızca kadraja almakla yetinmeyen fotoğrafçı,
dünyayı adım adım gezmiş.
Kılavuz Bilgi
Paragraf Oluşturma
Paragraf oluşturma sorularında, karışık olarak verilen cümlelerin paragrafın anlam, dil ve anlatım bütünlüğü göz önünde
bulundurularak sıralanması istenir. Bu cümleler sıralanırken öncelikle giriş cümlesi belirlenmelidir. Sonra metnin kronolojik
sıralaması, olay akışı ve bağlantı unsurlarına bakılarak diğer cümleleri sırasıyla düzenlenmelidir.
Alıştırma–3
Aşağıda cümleleri karışık olarak verilmiş paragrafı, anlamlı ve kurallı bir bütün oluşturacak şekilde sıralayınız.
1. Ben de Rönesans döneminde doğmuş biri olarak böyle bir fırsatı kaçıracak değildim.
2. Ayrıca insanlığın işlerini kolaylaştıracak ufak tefek cihazlar ve uçan makineler de çizdim.
3. Düşünürlerden şairlere, mimarlardan ressamlara, krallardan papalara ve hatta sıradan insanlara kadar hepimiz dünyayı
değiştirebileceğimize inandık.
4. Bu nedenle kendimi resme, heykel yapmaya, kale ve savaş makineleri tasarlamaya adadım.
………………………………………………………
100
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search