7.Sınıf Dorya Türkçe Sınıf İçi Uygulama Klavuzu_edited_edited

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler



Alıştırma–1
Aşağıdaki bazı cümlelerde yazım yanlışı yapılmıştır, yanlışları bularak doğrularını sıralı nokta ile gösterilen yerlere
yazınız.

1. Bu toplantıya sayın Mehmet Erol da katılacak.

……………………………………………………………………………

2. Bu coğrafyada hristiyan da çok Müslüman da.
……………………………………………………………………………
3. Ahmet amcam, tüm kuzenleri toplayıp pikniğe götürecek.

……………………………………………………………………………

4. Kanada’nın güneyi yerleşim için daha uygun görünüyor.
……………………………………………………………………………
5. Eve her bir pencereden fazlasıyla Güneş giriyor.

……………………………………………………………………………

6. İki Japon, iki de İtalyan arkadaşım oldu bu tatilde.
……………………………………………………………………………
7. Sahip olduklarına bir bak: Sağlık, huzur ve sevgi.

……………………………………………………………………………

8. Venüs ve marsta hayat var mı acaba?
……………………………………………………………………………
9. Termal boyunca uzanıyor Samanlı dağları.

……………………………………………………………………………

10. Mahmut Efendi bir şeye ihtiyacımız olup olmadığını sordu.
……………………………………………………………………………

Alıştırma–2

Aşağıdaki tabloda verilen cümleleri yazım yanlışlığı açısından inceleyip yanlarındaki kutucuğu (✔) işareti ile işa-
retleyiniz.

Cümleler Var Yok

Arkadaşım hem kırgızca hem de kazakça konuşabilir.
Kızılırmak Nehri, yağmurların etkisiyle gürül gürül akıyor.
Dünyada petrol, en çok Afrika kıtasında bulunuyor.
Ankara’yı -okuduğum şehri- uzun süredir görmemiştim.

Şimdiki batı medeniyeti, ne kadar örnek alınmalı bilmiyorum.

151

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler



Kılavuz Bilgi

– Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar.
Örnekler: Konya ili, Etimesgut ilçesi...
15. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük
harfle başlar.
Örnekler: Halit Rifat Paşa Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Zafer Meydanı...
16. Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
Örnekler: Dolmabahçe Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi...

















Kız Kulesi

17. Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır.
Örnekler: Hisar’dan, Boğaz’dan...
18. Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnekler: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu...
19. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnekler: Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü...
20. Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri
asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar.
Örnek: Türkiye Büyük Millet Meclisi her yıl 1 Ekim’de toplanır.
21. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnekler: Nutuk, Anadolu Notları, Sinekli Bakkal, Resmî Gazete...


– Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz.
Örnekler: Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi...
– Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. özel adlarda yer alan kelimelerin ilk
harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu,
mü soru eki küçük harfle yazılır.
Örnekler: Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun...









152

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler



Kılavuz Bilgi

22. Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.
Örnekler: Cumhuriyet Bayramı, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı
23. Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.
Örnek: VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı
24. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
Örnekler: Kurtuluş Savaşı, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Lale Devri...
25. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.
Örnekler: Türklük, Türkleşmek, Türkçe...
Uyarı:
– Para birimleri büyük harfle başlamaz.
Örnekler: avro, dinar, dolar, lira...
– Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
– Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz.
Örnekler: hicazkâr, türkü...
26. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar.
Örnekler: Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan cevizi...











Brüksel lahanası

Kılavuz Bilgi

Ç. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.

Örnek: 29 Mayıs 1453 Salı günü
– Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar.
Örnek: Okullar genellikle eylülün ikinci haftasında öğretime başlar.

D. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.
Örnekler: Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne...


E. Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıktaki kelimelerin tamamı, alt başlıktaki
kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.


F. Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı
yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta
konmaz.

153

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler




Alıştırma–3
Aşağıdaki bazı cümlelerde, büyük harfin kullanımı ile ilgili yazım yanlışı yapılmıştır. Bu yazım yanlışlarını bulup
doğrularını kutulara yazınız.


1. Bu millet pes etmedi ve 29.Ekim.1923’te yeniden doğdu.


2. Haftaya Çarşamba yaklaşık iki saat sürecek bir toplantım var.


3. Dün pazardan Brüksel lahanası almayı unutmuşum.

4. Bunca yıldır yurt dışında yaşayıp avrupalılaşması gayet normaldir.

5. Cilalı taş devrinde, daha düzgün taş aletler yapılmıştır.


6. Çok yakında 7. Türk Dil Kurultayı gerçekleşecek.


7. Hürriyet Gazetesi’nin satışları, son yıllarda epey arttı.

8. Bu yıl, 23 Nisan ulusal egemenlik ve çocuk bayramı coşkuyla kutlandı.

9. Dolmabahçe Sarayı ihtişamıyla gözlerimizi kamaştırmıştı.


10. Denizköşkler mahallesinde herkes, huzur içinde yaşıyordu.


11. Bilim ve Teknik Dergisini yıllardır takip ediyorum.

12. Galata kulesini ev belleyen martılar tanıyorum.

13. Her tatilinde Prag’a gitmekten vazgeçmiyor.


14. Van Kedisi birbirinden farklı göz renklerine sahiptir.


15. Yeni odasına “Müdür” diye tabela koydurmuş.

16. Atatürk Bulvarı’nda yaşanan kazada can kaybı yok.

17. Üzerinde “Çıkış” yazan levhayı takip edin.


18. Önümüzdeki Pazartesi Fransa’ya taşınıyor.


19. Bizim sokak her zaman şenliklidir.

20. Söylediği Türkü hepimizin hoşuna gitmişti.


154

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler




Alıştırma–4
Aşağıda yazımı doğru olan sözcüklerin bulunduğu görsellerin yanındaki kutucuğa (✔) işareti koyunuz.


Resmi Gazete Resmi gazete








Sevgili dostum, Sevgili Dostum,












Suç ve Ceza Suç Ve Ceza










Yontma Taş Yontma taş
Devri’ndeyiz. devrindeyiz.








Otobüs Durağı Otobüs durağı








Mavi Bakkal Mavi bakkal










155

YAZIM KURALLARI
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler


Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1


Boşluk Doldurma
1. Aşağıdaki mektup zarfında yazım yanlışları yapılmıştır. Sözcüklerin doğru yazımını boş zarfta belirtiniz.





Gönderen: doktor Selin Yılmaz ............................................................



Salihli mahallesi 42. Sokak .....................................................
Gül apartmanı No. : 12/5 .....................................................
Fatih/İstanbul .............................




Doğru-Yanlış

2. Aşağıda verilen bilgileri doğru “D” ya da yanlış “Y” olarak belirleyiniz.


1. “Alaçatı beldesine hepiniz hoş geldiniz.” cümlesinde yazım yanlışı yoktur.
2. “Halı Dokuyan Kızlar tablosu, bizleri çok etkiledi.” cümlesinde tablo adı küçük harfle yazılmalıdır.
3. “Zafer Meydanı’nda Zafer Bayramı’mızı kutlayacağız.” cümlesinde yazım yanlışı yoktur.
4. “Alışveriş merkezindeki ‘Giriş’ levhasını takip etmelisin.” cümlesinde levha adı küçük harfle yazılmalıdır.
5. “Kardeşi, beş senedir Amerika birleşik devletlerinde yaşıyor.” cümlesinde devlet adı büyük harfle yazılmalıdır.
6. “Bu sene de Doğu Anadolu Bölgesi, yoğun kar alacakmış.” cümlesinde yön adı küçük harfle yazılmalıdır.
7. “Atatürk lisesinden mezun olup Boğaziçi Üniversitesini kazandı.” cümlesinde yazım yanlışı yoktur.
8. “ Yarın Avukat Selim Aybars’la görüşmem var.” cümlesinde unvan sözcüğü küçük harfle yazılmalıdır.
9. “Şairin en önemli eseri ‘han duvarları’ dır.” cümlesinde eser adı büyük harfle yazılmalıdır.
10. “Yurdumuzda, nene hatun gibi pek çok yiğit kadın vardır.” cümlesinde yazım yanlışı yoktur.
İşaretleme

3.

1 2 3 4
Kaçkar Dağı Gazi Paşa Caddesi Çankaya Köşkü Doğu Anadolu
Tuz Gölü Yosun Sokak Etimesgut ilçesi Güney Doğu Anadolu








Numaralanmış tabelalardan hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır, bulup kutucuğu (✔) işareti ile işaretleyiniz.


1 2 3 4
156

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1


4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin 7. Aşağıdaki kitap isimlerinden hangisinin yazımında
yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? yanlışlık yapılmıştır?

A) Ona Dünya’yı versen yine de mutlu olmaz. A) B)
B) Mehmet amcam, bir hafta bizde kalacakmış.
C) Tatlı Pamuk, yünle oynayıp miyavlıyordu.
D) Yazarın “Dönüşüm” adlı eseri hâlâ yok satıyor. Leyla ile Mecnun Sevgiye İnanmak Mı?







5.
19. yüzyıldan itibaren ede-
biyatımızda batı etkisi baş- C) D)

lamıştır.


Mert Marmara’nın Doğusun- MAİ VE SİYAH Vatan yahut Silistre
da ormanlar daha fazla
yer kaplar.
Sanem
Şili’nin kuzeyi güneyi-
ne göre ılıman bir iklime
sahip.

Ali
Yazın doğu Anadolu’yu
turla gezeceğimiz için
çok mutluyum.
Karya

Yukarıdaki gençlerden hangisinin kurduğu cümlede
yön adının yazımında yanlışlık yapılmamıştır?


A) Mert B) Sanem
C) Ali D) Karya 8.
Tarkan müzik Dünyasında çok
sevilen bir popçudur hatta
uzun yıllar Türk popunun İlahı
olarak anılmıştır. Benim de
en sevdiğim albümü “Adımı
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin
yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? Kalbine Yaz”dır.

A) Konferansı, Prof. Dr. Kazım Sadık yapacakmış. Tuna
B) 2010 Yılında kuzenlerimle Paris’e gittik.
Tuna’nın cümlesinde yanlış yazılmış kaç sözcük
C) Bilim insanları, 2036’da Mars’a gitmek için hazırlanı- bulunmaktadır?
yor.
D) Zeynep Hanım, çok sevilen bir psikologdur. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

157

YAZIM KURALLARI
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler


Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2


Boşluk Doldurma
1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan uygun yerlere “güneş, dünya, dede, doğu, ekim, perşembe, cadde” sözcüklerinden
uygun olanlarını büyük ya da küçük harfle yazınız.



1. Anneannem, “Oğlum, …………………. girmeyen evde yaşayamaz.” der.
2. 23 Eylül’de ………………… ışınları ekvatora dik gelir.
3. Ay, …………………’nın uydusudur.

4. Bugün yine ………………… kadar işim var.
5. Hepimiz ………………… Korkut Hikâyeleri ile büyüdük.
6. Ali …………………, bizi ziyaret edecekmiş.

7. Arabayla ………………… istikametinde gitmeniz gerek.
8. Babamın favori yemekleri, ………………… Anadolu’ya özgü yemeklerdir.

9. Salih’in , 22 ………………… ’de San Francisco’ya uçuşu var.
10. Geçen ………………… ayı havalar bu kadar soğumamıştı.
11. Geçen ………………… Teog sınavı uygulandı.

12. 26 Şubat ………………… günü bir doğum günü partisi verecekler.
13. Bu ………………… genellikle yol çalışması yüzünden kapalı olur.

14. Fatih ………………… si trafiğe kapatılmış.






Boşluk Doldurma

2. Aşağıdaki cümlelerde yanlış yazılmış sözcüklerin doğru şeklini yanlarındaki kutucuklara yazınız.


Cümleler Doğru yazımı

Dün çarşıdan iki kilo Maraş Dondurması aldım.


Türk tarih kurumu son yıllarda çalışmalarına hız verdi.

Milletvekili halka “ Sayın yurttaşlarım” diye seslendi.

Bu yıl kurban bayramı tatili dokuz gün olacakmış.

Cumhurbaşkanı gazi Mustafa Kemal, halkı selamladı.


158

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2


3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı 6.
yapılmıştır? Dil, din ve mezhep adları büyük harfle yazılır.

A) Yolunu kaybettiğinde Kutup Yıldızı yardımına koşar.
B) Ay tutulması, önümüzdeki sene çok net izlenebile- Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde
yazım yanlışı yapılmıştır?
cek.
C) Dünya ve Güneş’in arasına Ay girmesiyle Güneş tu- A) Osmanlıca; Arapça ve Farsça sözcüklerle doludur.
tulması meydana gelir. B) Yıllar sonra bir arkadaşı Çince öğrendi.
D) Ressamlar Dünyasında onun yeri ayrıdır.
C) Birçok kıtada Müslümanlık hızla yayılıyor.
D) Irak’ta yaşayan şiiler zulüm görüyor.



4.
Yer adlarında ilk isimden sonra ge-
len ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz,
bölge, kıta vb. tür bildiren ikinci
isimler büyük harfle yazılır.
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harfin kul-
lanımıyla ilgili bir yazım yanlışı vardır?
Aşağıdakilerden hangisinde bu kurala uymamaktan
kaynaklanan bir yazım yanlışı vardır?
A) Anneler gününe kadar anneme bir hediye seçmeli-
yim.
A) Gediz Nehri, Ege’yi bolca sular.
B) Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nü pek tercih etmiyo-
B) Konya ovası pek de bereketli bir ova değilmiş.
rum.
C) Yüz ölçümü en büyük kıta, Asya Kıtası’dır.
C) Türk Dil Kurumunun çalışmalarını yürekten kutla-
D) Akdeniz Bölgesi’nde yaşayanlar, hayatından çok rım.
memnun. D) Topkapı Sarayı’nı ilk defa ortaokulda gezmiştik.





5.
1. Mimar Elif Hanım’dan yeni bir proje istedik.


8.
2. Sömestirde Avrupa’ya gitmeyi planlıyoruz. 1 2
Giriş Brüksel lahanası

3. Köpeğim Mişa, tüm gün miskinlik yaptı.


3 4
4. Askerde onu kuzu Yusuf diye bilirlerdi. Otobüs durağı Hindistan Cevizi



Numaralanmış cümlelerin hangisinde yazım yanlışı Numaralanmış kutuların hangilerin de yazım yanlışı
vardır? yapılmıştır?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4. A) 1 ve 2. B) 1 ve 3. C) 2 ve 3. D) 3 ve 4.

159

YAZIM KURALLARI
20.Bölüm Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler, Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler,
Yazımı Karıştırılan Sözcükler

Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar


Kılavuz Bilgi


Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler
1. Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses
düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır.
Örnekler: alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek...
2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı
yazılır.
Örnekler: ada balığı, dağ keçisi, çuha çiçeği, el sabunu, kahve değirmeni, çevre yolu, deniz yolu, dil bilgisi, halk bilgisi,
Ay tutulması, hava küre, Adana kebabı, Kutup Yıldızı, gök taşı, serçe parmak, hafta başı, hafta sonu...





Dağ keçisi



Kuyruklu yıldız

3. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan, sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler: bakar kör, çalar saat, çıkar yol...
4. Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır.
Örnekler: bal rengi, gümüş rengi, portakal rengi, ateş kırmızısı...
5. Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.
Örnekler: açık mavi, açık yeşil, kirli sarı, koyu mavi...
6. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta,
iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır.
Örnekler: Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika...
7. Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç
şahıs adları ayrı yazılır.
Örnekler: Yunus Emre Mahallesi, Ziya Gökalp Bulvarı...
8. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Örnekler: hafta içi, yurt içi, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra...
















160

Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler, Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler,
Yazımı Karıştırılan Sözcükler


Kılavuz Bilgi


9. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Örnekler: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey), böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta)...
10. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa
getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Örnekler: alt kurul, üst kat, ana bilim dalı, ana dili, ön söz, art niyet, arka plan, yan cümle...

Alıştırma–1
Aşağıdaki tabloda yer alan sözcüklerin yazımı doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.


kuzey doğu lületaşı
gecemavisi hava yolu
ön söz koyuyeşil
öğretmen evi patlakgöz
aslan ağzı elsabunu

çağ dışı baş ağrısı
uğur böceği tulum peyniri
dilbilgisi haftaiçi

Alıştırma–2

Aşağıdaki cümlelerde bulunan yazım yanlışlarını belirleyerek sözcüklerin doğru yazımını belirtiniz.


1. Ülkede yaşananlara daha fazla dayanamayıp buraları terketti.
................................................................................


2. İlk dalış deneyimimizde yılanbalığı ve ateşbalığı görmek keyifliydi.
................................................................................


3. Yeni aldığım nar çiçeği rengi ayakkabıma herkes bayılmıştı.
................................................................................


4. Son yüzyılın en etkileyici Aytutulmasını bu gece izleyeceğiz.
................................................................................


5. Hava şartlarından dolayı denizyolu seferleri, iptal edildi. ................................................................................




6. Kemal, herkes için iyi düşünen bir çocuktur; hiç artniyeti yoktur. ................................................................................


7. Doğuanadolu Bölgesi, gezip görmeyi dilediğim bir bölgedir. ................................................................................



161

Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler, Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler,
Yazımı Karıştırılan Sözcükler



Kılavuz Bilgi


Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler
1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: birbiri (< biri biri), kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın ata), nasıl (< ne asıl)...

2. Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle
birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır.
Örnekler: emretmek, affetmek, hissetmek, kaybolmak...

3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler
bitişik yazılır.
Örnekler: aslanağzı, kuşburnu, danaburnu (böcek), balıksırtı (desen), kadınbudu (köfte), dokuztaş, Büyükayı (yıldız
kümesi) kavuniçi...












Aslanağzı Kadınbudu köfte


4. -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek ve yazmak fiilleriyle yapılan kalıplaşmış
fiiller bitişik yazılır.
Örnekler: düşünebilmek, sevebilmek, alıvermek, gülüvermek...

5. Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: albeni, ateşkes...
6. -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfat fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: alaybozan, çöpçatan, demirkapan, gökdelen...
7. İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler
bitişik yazılır.
Örnekler: albastı, ciğerdeldi, gecekondu...
8. Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış
ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: dedikodu, kaptıkaçtı...

9. Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı, akşamüstü...

10. İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır
Örnekler: Şenol, Abasıyanık, Adıvar...




162

Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler, Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler,
Yazımı Karıştırılan Sözcükler


Kılavuz Bilgi

11. İki veya daha çok kelimeden oluşmuş il, ilçe, semt vb. yer adları bitişik yazılır.
Örnekler: Çanakkale, Gümüşhane, Acıpayam...
– Şehir, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su, çay vb. kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim
tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.
Örnekler: Akşehir, Eskişehir, Suşehri, Yenişehir...
12. Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, unvan kelimesi sonda ise
gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
Örnekler: Abidinpaşa, Bayrampaşa, Davutpaşa, Gazi Osmanpaşa (mahalle)...
13. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu...

KUZEY

Kuzeybatı Kuzeydoğu



BATI DOĞU


Güneybatı Güneydoğu


GÜNEY

14. Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan
kelimeler de vardır.
– Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları bitişik yazılır.
Örnekler: başbakan, başçavuş...
– Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır.
Örnekler: aşçıbaşı, binbaşı, çarkçıbaşı...













Aşçıbaşı



– Ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: ağababa, ağabey, beyefendi...
– Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi, hiçbir, hiçbiri belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş
olarak bitişik yazılır.


163

Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler, Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler,
Yazımı Karıştırılan Sözcükler


Kılavuz Bilgi

15. Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: basımevi, doğumevi, gözlemevi, huzurevi...





Öğretmenevi









16. Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: çayhane, dershane, yazıhane, beyanname...
17. -zede ile oluşturulmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: depremzede, afetzede, kazazede...
18. Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan veya hastalık adları bitişik yazılır.
Örnekler: akağaç, karadut, sarıçiçek, alabalık...

Alıştırma–3

Aşağıdaki tabloda yer alan sözcüklerin yazımı doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.
Kuyruklu yıldız Çalarsaat
Keçiboynuzu Güney batı

Yapa bilmek Başçavuş
Anadil Deprem zede
Gök taşı Deri altı
Arz etmek Yerelması
Haftasonu Kitabevi


Alıştırma–4
Aşağıdaki cümlelerde yer alan sözcüklerin yazımı doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.


1. Kardeşim üniversite sınavını kazanabilmek için ders haneye gidecek.
2. Pazardan aldığımız domateslerden birkaçı maalesef çürümüş.
3. Karadeniz kıyılarındaki plajların çoğunda can kurtaran görmek mümkün.
4. Yeşil ve mavinin karıştırılmasıyla elde edilen eşsiz bir renktir camgöbeği.
5. Dedemin tarlasında bitkilerin köklerini yiyen kocaman bir dana burnuymuş.
6. Bahçedeki söğüt ağacının altında, elimde kitabımla hapis olsam burada.
7. Kuşburnu insana zindelik veren, çok yararlı ve kolayca toplanan bir bitkidir.
8. Çocukluğumuz, sokak aralarında dokuztaş oynayarak geçti.

164

Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler, Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler,
Yazımı Karıştırılan Sözcükler


Kılavuz Bilgi


Yazımı Karıştırılan Sözcükler

Dilimizde kimi sözcüklerin yazımı karıştırılmaktadır. Aşağıdaki listede, bu tür sözcüklerin en yaygın olanlarının doğru
yazımı yer almaktadır.



Biraz Birtakım (bazı) Eşofman Birebir (etkili)
Birçok Birkaç Bir takım (sayı) İnisiyatif
Erozyon Bir an Şu an Bir şey
Pek çok Pek az Hiç kimse Her biri
Her an Herhangi bir şey Gitgide Birdenbire
Birbirimize İkide bir Herkes Ya da
Tren Kravat Tıraş Kılavuz
Kulüp Yüzyıl(dönem) Yüz yıl(sayı) Art arda
Yan yana Baş başa El ele Masmavi
Karmakarışık Yanlış Yalnız Egzoz
Asfalt Şoför Fiyat Orijinal
Sürpriz Gardırop Espri Izdırap
Makine Motosiklet Dinozor Lavabo
Radyasyon Stajyer Şofben Teneffüs
Unvan Pardösü Başvurmak Öngörmek
Varsaymak Vazgeçmek Bir gün Hiçbir









Alıştırma–5

Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı olanları yanlarındaki kutucuğu (✔) işareti ile işaretleyiniz.


1. Herkez, ne ekerse onu biçer şu kısacık hayatta.
2. Bir kaç gün sonra yanımıza gelip bizden defalarca özür diledi.
3. İki ülke, barış için el ele vererek diğerlerine örnek oldu.
4. Van Gogh’un bu tablosunun orjinali başka bir ülkede sergileniyor.
5. Sabah traş olurken yanağını kesmiş, soluğu acilde almış.
6. Google’a stajer olarak kabul edilen Ata, mutluluktan havalara uçmuş.
7. Yanlış cevapların üzerinden geçilince konuyu daha iyi kavradım.
8. Önümüzdeki kamyonun egsozu büyük bir gürültüyle patladı.
9. Birinci sınıftaki öğrencimiz, teneffüse çıkmak için izin istiyor.
10. İnternet üzerinden birçok iş baş vurusunda bulunacağım.

165

YAZIM KURALLARI
Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler, Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler,
Yazımı Karıştırılan Sözcükler

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1


Boşluk Doldurma
1. Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı olan sözcükleri belirleyerek kutuya yazınız.


1. Ağa beyim senelerce çalışıp evini ve arabasını alabilecek duruma ancak gelebildi.
2. Grupta kalan son bir kaç kişi de devam edemeyeceklerini söyleyip ayrıldılar.
3. Tüm gün çay hanede oturup insanları çekiştirmekten başka bir şey yapmaz.
4. Ülkemizde anadilini kurallarına uygun olarak kullanmayan birçok insan var.
5. Astrologlar, bu gece göktaşı yağmurunun net bir şekilde izlenebileceğini söyledi.
6. Burçin, çalarsaatini kurmayı unuttuğu için sabahki toplantısına gecikmiş.
7. Teyzem, bir devlet hastanesinde baş hemşire olarak iki senedir çalışıyor.
8. Kardeşimin balrengi gözlerine nazar değdirdik ve sağ gözü, mikrop kaptı.
9. Anlattıklarımın hiç birini dinlemediğin için istediklerimi yine yanlış almışsın.
10. Sualtı araştırmacıları, birçok deniz canlısının neslinin tehlike altında olduğunu belirtti.
11. Bir gün Amerika’ya gidersem gök delenin en tepesine çıkıp manzarayı izleyeceğim.
12. Ağustosböceği ve karıncanın hikâyesini aramızda bilmeyen yoktur herhâlde.

YANLIŞ YAZILMIŞ SÖZCÜKLER

……………………… ……………………………… ………………………….

…………………….. ……………………………… …………………………..

……………………… …………………………….. …………………………..

……………………… …………………………….. …………………………..









Boşluk Doldurma

2. Aşağıdaki sözcüklerin bazıları yanlış yazılmıştır. Gerekli düzeltmeleri yaparak sözcükleri, uygun biçimde boşluklara
yazınız.



bin başı herhangi biri bilinç altı kayıp olmak


1. Freud, ……………………… nın rüyalarla açığa çıkacağını savunmuş ve hastalarıyla bunu örneklendirmiştir.

2. Babam askerdeyken iki sene boyunca ……………………… olarak görev yapmış.
3. Arkadaşlarımdan …………………………… benimle tatile çıkarsa çok mutlu olurum.

4. Küçücük şehirde ……………………… için on yaşında çocuk olmak lazım.

166

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1

3. Okumanın öneminin farkında olan bir insanım. Küçük- 6. 1 2
ken ailem bana okuma alışkanlığı kazandırabilmek için Ön yargı Yapa bilmek
çok çaba sarf etti ve başarılı da oldular. Okumak, benim
pusulam; onu asla terketmem.
3 4
Çoban Yıldızı Kuzeybatı
Bu metinde geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi-
nin yazımı yanlıştır?
Numaralanmış sözcüklerden hangisinin yazımı
A) farkında olan B) kazandırabilmek yanlıştır?
C) sarf etti D) terketmem
A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.




7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?
4. 1. Koyumavi gözleri, herkesin dikkatini çekmişti.
2. Dedikodu yapan insanların yanında bulunmak A) Telefon gelince apar topar evden çıkmış.
istemem. B) Haftaya Batı Trakya’dan soğuk hava dalgası gelecekmiş.
3. Ülkemizden yıllarca ne başbakanlar geldi, geçti.
4. Yarın basımevine gidip orada işlerimi bitireceğim. C) Adada bağ bozumu şenlikleri olacağı için hazırlıklar
başladı.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde yazım yanlışı D) Kahvaltıda lezzetli bir beyaz peynir olmak zorundadır.
vardır?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

8. Sözcükler Doğru Yanlış
1 Notetmek X
2 Yancümle X
5. Öğretmen, öğrencilerinden yardımcı eylemle oluşturu-
lan birleşik fiillere örnek vermelerini istemiştir. 3 Ateş kırmızısı X
4 Kahır olmak X
Bu tabloya göre, numaralanmış sözcüklerden han-
Affetmek Arzetmek gisi yanlış işaretlenmiştir?


A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.
Taner Yaşar


Emretmek Kahrolmak 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yok-
tur?

A) Bakım evinde yaşamayı tercih eden pek çok yaşlımız
Başak Çağla var.

Buna göre, hangi öğrencinin verdiği örnek yanlıştır? B) Evimizi istila eden böcekleri yoketmek için çok uğ-
raştık.

A) Taner B) Yaşar C) Balıkçılar, çok büyük bir kılıçbalığı yakalayıp gelmiş.
C) Başak D) Çağla D) Aktardan aldığın yağı saç diplerine sürüver.
167

YAZIM KURALLARI
Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler, Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler,
Yazımı Karıştırılan Sözcükler

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2

Boşluk Doldurma

1. Aşağıdaki sözcük havuzundan yanlış yazılmış sözcükleri bularak doğrularını aşağıdaki kutuya yazınız.

dans etmek denizyılanı yerelması karayolu

Hindistancevizi böbrek üstü bezi çağ dışı
yanısıra hiçbir zaman afet zede dalga kıran

yaza durmak başhekim süre gelmek


……………………… ……………………………… ………………………….

…………………….. ……………………………… …………………………..

……………………… …………………………….. …………………………..



Doğru Yanlış

2. Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı olanların başına “Y” yazınız.

1. Dünya, barışsever insanların katkısıyla iyi bir yer hâline gelecek.
2. Kayıp ettiğiniz zamanı geri getirmek imkânsızdır, anın kıymetini bilin.
3. Köydeki seradan iki tane Japon gülü almış, renklerini çok beğendim.
4. Marmara’da iki hafta boyunca kuzey batıdan esen rüzgârlar etkili olacakmış.
5. Hande voleybol oynarken karşıdan gelen top, serçeparmağını kırmış.
6. Bir takım davranışlarını, hepimiz hoş görmeye de çalışsak olmuyor.
7. Akşamları yediklerimi ancak maden suyu içerek hazmedebiliyorum.
8. Anneannem, bu bayramda hanımgöbeği yapacağına söz verdi.
9. İstanbul’un merkezden uzak birçok yeri, gece kondularla dolu.
10. İzmit’e giderken yol kenarında alabalık restoranları görmek mümkün.
11. Dün akşam, otobüste uyuya kalıp koca semti iki saat dolaşmışım.
12. İki ülke arasındaki ateşkes, yaşanan olaylardan sonra askıya alınacak.

Boşluk Doldurma

3. Aşağıda verilen sözcüklerin doğru şeklini yanlarındaki sıralı nokta ile gösterilen yerlere yazınız.
ret etmek ………………………… pesetmek …………………………
yapa durmak ………………………… terketmek …………………………
zan etmek ………………………… hapis olmak …………………………
altetmek ………………………… his etmek …………………………
yüze bilmek ………………………… arzetmek ………………………….

168

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2

4. “baş” sözcüğüyle oluşturulan aşağıdaki birleşik 8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde birleşik sözcük-
sözcüklerden hangisinin yazımı yanlıştır? lerin yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır?

A) Başhekim B) Başkahraman A) Güney batıya doğru yol alırsak oraya daha çabuk
C) Baş pehlivan D) Baş ağrısı varacağız.
B) Beyefendi, hem derse geç geliyor hem de surat asıyor.
C) Öğrenciler, hafta sonları bir de dershaneye gitmek
5. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin cümlesinde istemiyor.
yazım yanlışı vardır? D) Ön yargılarından kurtulabilmek için çaba sarf etmen
gerek.
A) Annem, poğaçanın üzerine
çörek otu koyarsam lezzetli
olacağını söyledi.
B) Bir haftadır öksürüyordum, keçi-
boynuzu pekmezi öksürüğümü 9. Aşağıda yazım kurallarıyla ilgili bir etkinliğe yer verilmiştir.
geçirdi.
“Geçen gün ayaküstü görüştük Ayşen’le.”
C)
Dolaptaki yemeklerin hiç biri cümlesinde yazım yanlışı yoktur.
bozulmadığı için çok sevindim.
Doğru Yanlış
D)
Babam, Adana kebabını sadece “Dışarı çıkmışken mar- “Kuzey Amerika, gezip
Adana’da yermiş.
ketten yumurta alı ver.” görmek için daha uygun
cümlesinde yazım yanlışı gibi.” cümlesinde yazım
yoktur. yanlışı vardır.

Doğru Yanlış Doğru Yanlış
6.
su çiçeği beyefendi azatetmek  
bohça böreği geceyarısı çıtkırıldım  

Bu etkinlik doğru tamamlandığında aşağıdaki sem-
Yukarıdaki sözcüklerden kaç tanesinde yazım yanlışı
yapılmıştır? bollerden hangisine ulaşılır?

A)  B)  C)  D) 
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5



7. • Geceleri istemsiz ve habersiz gezenlere, uyurgezer
denir.
♦ Babamı beş yaşındayken eşek arısı boynundan 10. Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin
sokmuş. sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik
 Öğretmenevinde kalırsak daha az para ödeyebiliriz. yazılır.
 Baş çavuş, yeni askerleri kilometrelerce koşturdu.
Bu bilgiye göre, aşağıdaki cümlelerden hangisinde
Yukarıda sembollerle belirtilen cümlelerin hangi- yazım yanlışı vardır?
sinde yazım yanlışı vardır?
A) sualtı B) şuuraltı
A) • B) ♦ C)  D)  C) bilinçaltı D) akşamüstü

169

YAZIM KURALLARI
21.Bölüm Sayıların, Kısaltmaların, İkilemelerin ve Pekiştirmeli Sözcüklerin
Yazımı, Satır Sonunda Sözcüklerin Bölünmesi

Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar


Kılavuz Bilgi


Sayıların Yazımı
– Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.
Örnek: seksen sekiz, iki bin beş yüz...
Uyarı: Para ile ilgili belgelerde (makbuz, çek, dekont vb.) birden fazla sözcükten oluşan sayılar bitişik yazılır.
– Notayı belirten sayılar bitişik yazılır.
Örnek: Dün onaltılık notayı öğrendik.
– Oyun adlarını belirten sayılar bitişik yazılır.
Örnek: Çocukken beştaş oynardık.
– Saat, para tutarı, ölçü, istâtistiki verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.
Örnekler: 13.40’ta, 10 kilogram, 25 metre...
– Romen rakamları tarihi olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi cilt-
lerinde, sayfa numaralandırılmasında ve maddelerin sıralandırılmasında kullanılır.
Örnekler: II. Mehmet, XII – XIV. yüzyıllar arasında...
– Sıra sayıları rakamla ya da yazıyla gösterilebilir. Rakamla gösterilen durumda ya da ya rakamdan sonra bir nokta konur
ya da rakamdan sonra kesme işareti konarak ek yazılır, ayrıca nokta konmaz.
Örnekler: ikinci, 2., 2’nci...
– Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır.
Örnek: Dedem hepimize beşer ceviz dağıttı.









Alıştırma–1
Aşağıdaki cümlelerden sayıların yazımında yanlışlık olanları işaretleyiniz.


1. Dedem, bayramda tüm torunlarına 20’şer lira harçlık verdi.

2. Yarınki toplantımız 13.30’da başlayacak, geç kalmayın derim.
3. Karadeniz’e gidip iki hafta Ordu’da, bir hafta da Samsun’da kalmayı düşünüyoruz.

4. Annemler, apartmanın 2’inci katına taşındıktan sonra rahat ettiler.
5. Çocukken mahalledeki arkadaşlarla saatlerce dokuztaş oynardık.

6. En yakın dostum Erdal’ın doğum günü 29.X.1984’tür.
7. Her akrabamıza birer saat uğrarsak eve geç kalmadan dönebiliriz.

8. Salça yapmak için pazardan on kilogram domates alacağız.


170

Sayıların, Kısaltmaların, İkilemelerin ve Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı,
Satır Sonunda Sözcüklerin Bölünmesi


Kılavuz Bilgi


Kısaltmaların Yazımı

– Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları, her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır.
Örnekler: THY (Türk Hava Yolları) TDK (Türk Dil Kurumu) K (kuzey) ...
Uyarı: T.C.(Türkiye Cumhuriyeti) T. (Türkçe) kısaltmaları, büyük harfle yapılan ve nokta kullanılan kısaltmalara örnektir.
– Büyük harfle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır.
Örnekler: TDK’den, TRT’den ...
– Büyük harfle yapılan bazı kısaltmalar, ünlü seslere de sahip olduğu için sözcük gibi okunur.
Örnekler: BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi)
TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi)...
– Sözcük gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır.
Örnekler: BOTAŞ’ın, TÖMER’in...
– Element ve ölçülerin uluslar arası kısaltmaları kabul edilmiştir.
Örnekler: C (karbon) g (gram)...
– Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan sözcük ve sözcük gruplarının kısaltmasında,
ilk harfle birlikte sözcüğü oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan sözcük ya da sözcük grubu; özel ad, unvan veya
rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük yazılır.
Örnekler: Alm.(Almanca) ed. (edebiyat) Prof.(Profesör)...
– Ölçü birimleri kısaltıldığında getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır.
Örnekler: cm’yi , kg’dan...
– Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek, noktadan sonra ve sözcüğün oku-
nuşuna göre yazılır.
Örnekler: Alm.dan, vb.leri...






Alıştırma–2
Aşağıdaki cümlelerde kısaltmaların yazımında yanlışlık varsa yanlarındaki kutulara (✔) işareti koyunuz.


TDK’ya baktığınızda sorunun cevabının net olduğunu göreceksiniz.


TÖMER’de yıllarca çalışıp işten çıkarıldıktan sonra tazminatını alamayan arkadaşım var.

Seyyar satıcıdan 5 kg’den fazla domates alma, çoğu çürük çıkıyor.


İng.’den sonra başka bir dil öğrenmeye çalışmak zor geliyor.


Prof. Dr. Mehmet Öz, kalp sağlığımızı korumak için neler yapabileceğimizi anlattı.



171

Sayıların, Kısaltmaların, İkilemelerin ve Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı,
Satır Sonunda Sözcüklerin Bölünmesi



Kılavuz Bilgi

İkilemelerin Yazımı
– İkilemeler ayrı yazılır.
Örnekler: adım adım, doğru dürüst, akın akın...
– “-m” eki ile yapılmış ikilemeler ayrı yazılır.
Örnekler: at mat, çocuk mocuk, dolap molap...
– İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler ayrı yazılır.
Örnekler: baş başa, diz dize, el ele, göz göze...
Uyarı: İkilemelerin arasına noktalama işareti konmaz.
Alıştırma–3

Aşağıdaki cümlelerde ikilemelerin yazımıyla ilgili yapılan yanlışların nedenlerini boşluklara yazınız.



Merdivenlerden hızlı, hızlı Takım, dişe-diş mücadele-
çıkmayınız. ye devam ediyordu.



…………………………………… ……………………………………





Kardeşimle kırlarda elele Bu bize yeter de artar bile,
yürüyerek çiçek topladık. dolapmolap almayacağım.



…………………………………… ……………………………………


Kılavuz Bilgi
Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı

– Sıfat veya zarf görevindeki pekiştirmeli sözler bitişik yazılır.
Örnekler: apaçık, apak, büsbütün, çepeçevre, çırılçıplak, dümdüz, düpedüz
Uyarı: Pekiştirme “mi soru edatı”yla da yapılabilir.
Örnek: Güzel mi güzel bir kızdı.

Alıştırma–4
Aşağıdaki metinde yazımında yanlışlık yapılan pekiştirmelerin altını çiziniz.

Yarın güne başladığımda bambaşka bir insan olacağım. Yep yeni bir hayata yelken açacak, çevremdekilere ter temiz
duygularla yaklaşacağım. Tek hedefim, dos doğru olmak yani doğruluktan hiçbir zaman ayrılmamak olacak. Hayatın

dimdik yokuşlarından pes etmeden tırmanmaya devam edeceğim.


172

Sayıların, Kısaltmaların, İkilemelerin ve Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı,
Satır Sonunda Sözcüklerin Bölünmesi


Kılavuz Bilgi

Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi
– Türkçede satır sonunda kelimeler bölünebilir fakat heceler bölünemez. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır
sonuna kısa çizgi (-) konur.
Örnek: Burayı ilk defa görüyormuş gibi duvarlara, perdelere, möblelere, eş-
yalara bakıyor, hayret ediyordu.
– İlk heceden sonraki heceler ünsüzle başlar. Bitişik yazılan kelimelerde de bu kurala uyulur.
Örnekler: ba-şöğ-ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-noğ-lu
– Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz.
Örnek: ...........................................................................................................u-
çurtma değil,
..........................................................................................................................uçurt-
ma
– Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kullanılır, ayrıca çizgi kullanılmaz.
Örnek: ................................................................................................... Edirne’
nin...


Alıştırma–5
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüklerin satır sonunda bölünmesinde yanlışlık yapılmıştır, işaretleyiniz.


1. Yeğenim Nehir, anaokuluna gidiyordu; bu sene ise ilk-
okula gitmek için gün sayıyor.
2. Kuzenimin evi Eskişehir’in en güzel mahallelerinden birin-
deydi.
3. Sabahın soğuk ayazını, üniversite yaşamım boyunca Ankara’-
da fazlasıyla hissettim.
4. Senelerdir İstanbul’da yaşayan biri olarak inşaat sektörünün do-
ğayı mahvettiğini söyleyebilirim.


Alıştırma–6
Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı var ise cümlelerin karşısındaki kutuya (✔) işareti koyunuz.


Yarın 16:40’ta yapılacak toplantı ertelenmiş.

Binanın 7’inci katında oturmak bence çok ürtkütücü.

Prof’un çalışmaları, birçok hastalığa çare olacak.
Bembeyaz örtü, pencereden izleyenler için keyifliydi.


Müzik dersinde analitik notanın özelliklerini öğrendik.

173

YAZIM KURALLARI
Sayıların, Kısaltmaların, İkilemelerin ve Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı,
Satır Sonunda Sözcüklerin Bölünmesi

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1


İşaretleme

1. Aşağıdaki görsellerden sayıların yazımıyla ilgili yanlışı olanların yanındaki kutucuğa () işareti koyarak işaretle-
yiniz.




































Doğru Yanlış

2. Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı varsa yanlarındaki kutucuğa “Y”, yoksa “D” yazınız.


1. Okulumuzda bu sene kayıtlar çok iyi, toplam binikiyüz öğrencimiz var.
2. RTÜK’den onaylanmayan hiçbir program, TV’nda gösterilemez.

3. Kıpkırmızı kabanıyla 50 metre uzaktan bile dikkat çekiyordu.
4. İlker, THY’de kabin amiriyken birkaç kez türbülansa yakalanmış.

5. Yarın yapacağımız pastalar için ikişer muz ayırırsak yeterli olacaktır.
6. Her gün yüzyüze bakacağımız insanlarla iyi geçinmek zorundayız.

7. T.C. yasalarınca belirlenen bu hükümler, kesinlikle değiştirilemez.
8. Dün gittiğimiz özel hastanede kardeşimin tedavisini dr. Ali Ünal üstlendi.

9. Ormanın içinde şirinmi şirin, ahşaptan ve iki odalı bir ev yapmışlar.
10. Bir ay sonra işlerimizi bitirmiş olacağız ve uzun bir tatile çıkacağız.

174

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları

3. 6. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin yazımı
Meb’in onayladığı kitapları okuyabiliriz. yanlış değildir?

Bu cümledeki kısaltmanın doğru yazımı, aşağıdaki- A) Onca deprem gören ev, sapa sağlam ayakta duruyor
lerden hangisinde vardır? hâlâ.
B) Eftenpüften sorunlarla bizi oyalamazsan seviniriz.
A) M.E.B’in onayladığı kitapları okuyabiliriz. C) Berk’le aşağı-yukarı on beş yıldır birbirimizi tanıyo-
B) MEB’in onayladığı kitapları okuyabiliriz. ruz.
C) MEB’nın onayladığı kitapları okuyabiliriz. D) Taşınırken evde ne çok ıvır zıvır biriktirdiğini görüyor
D) M.E.B’nın onayladığı kitapları okuyabiliriz. insan.



4.
Kardeşim Ali, 6. sınıfa geç-
tiğinde ben lisedeydim.


Yusuf
Ankara’daki evimizi nere- 7. Aşağıdakilerin hangisinde yazım yanlışı vardır?
deyse iki ev fiyatına sattık.
A) Ardarda yaptığı hatalardan dolayı çok mutsuz.
Senem B) Uzun süredir görmediği kardeşine sımsıkı sarılmış.
Yarışma tam 13.00’da başla- C) Bütün gece kasabanın sokaklarında el ele dolaştık.
yacağı için acele etmeliyiz. D) Kendisine yeşil mi yeşil bir kıyafet almış.

Faruk
Dedemler, Çınarlı Mah.
Eşref Sok.ta ikamet edi-
yorlarmış.
Simay

Bu öğrencilerden hangisinin kurduğu cümlede ya-
zım yanlışı vardır? 8. Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerden hangisi yanlış
işaretlenmiştir?
A) Yusuf B) Senem
C) Faruk D) Simay Yazım Yazım
Cümleler yanlışı yanlışı
var. yok.
5. “II. Mehmet, beş yıl boyunca onu yetiştirmeye çalışan A) 03.Haziran.2017 tarihine ucuz
Molla Gürani’ye itaat etmemek için dim dik durmaya uçak bileti bulduk. X
çalışmış ama başarılı olamamıştır.” cümlesindeki yazım
yanlışını gidermek için aşağıdakilerden hangisi B) Güpe gündüz vakitte iki saat X
yapılmalıdır? uyumak da neyin nesi?
C) Gece gündüz demeden işi X
A) “II.” yazıyla yazılmalıdır. bitirmek için uğraşıyor.
B) “dimdik” sözcüğü bitişik yazılmalıdır. D) ASELSAN’da çalışabilmek için
hangi koşullara sahip olma- X
C) “Beş” rakamla yazılmalıdır. lısın?
D) “II.” yerine “2.” yazılmalıdır.

175

YAZIM KURALLARI
Sayıların, Kısaltmaların, İkilemelerin ve Pekiştirmeli Sözcüklerin Yazımı,
Satır Sonunda Sözcüklerin Bölünmesi

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2


Doğru Yanlış
1. Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı olanların başındaki kutucuğa “Y”, olmayanların başındaki kutucuğa “D” yazınız.


1. Çetin’in düğününde arabalar, peşpeşe korna çalarak ilerledi.
2. Annem ve babam doğum günlerini baş başa kutlamaktan hoşlanır.
3. Daha önce bir gecede üç yüz elli sayfa kitap okuduğumu hatırlamıyorum.
4. Her coğrafyada bambaşka insanlar tanımak çok heyecan verici.
5. TÜBİTAĞ’ın yaptığı çalışmaları takip etmek ne kadar doğru bilmiyorum.
6. Haberlerde, Uludağ’ın zirvesindeki kar kalınlığının 10 metreye ulaşacağı söylendi.
7. Av. Çağrı Gürsoy’dan gelen haberler iyi değil, dava her an düşebilirmiş.
8. Yem yeşil ağaçların arasında hiç hissetmediğim kadar özgür hissettim kendimi.






Eşleştirme

2. Aşağıdaki cümlelerdeki yazım yanlışlarını, sebepleriyle eşleştirip yanlarındaki kutucuğa yazınız.


1. İki yüz km yol gittikten sonra hepimiz yorgun düştük.

2. Şemsiyeni almadan dışarı çıkarsan tabii ki sırıl sıklam olursun.


3. Doğada şırıl, şırıl akan derenin sesiyle güne başlamayı özledim.

4. Sakinmi sakin bir kişiliğe sahipken bu kadar sinirlenebilmen ilginç.

5. Lisede yanyana oturduğum tek arkadaşım vardı, o da Yıldız’dı.

6. Babam, İTO’nda çalışan bir arkadaşıyla iş konusunu görüşmüş.


7. Karışıma sadece 200 g’lik un eklemeniz yeterli olacaktır.



a. İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler ayrı yazılır.
b. Ölçü birimleri kısaltıldığında getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır.
c. Saat, para tutarı, ölçü, istâtistiki verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.
d. Sıfat veya zarf görevindeki pekiştirmeli sözler bitişik yazılır.
e. “mi soru edatı” sözcükten ayrı yazılır.
f. Sözcük gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır.
g. İkilemelerin arasına noktalama işareti konmaz.

176

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pekiştirmelerin 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı var-
yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? dır?

A) Eskisine göre yepyeni, temiz ve iyi ısınan bir eve A) Testteki soruları, üçer beşer atlayarak çözmüş.
taşındılar. B) Arkadaşlarına doğru-dürüst davranmayı öğrenmeli-
B) Otelin yataklarına bembeyaz, mis kokulu çarşaflar sin.
serilmişti. C) Gün batarken gökyüzü kıpkızıl bir örtüyle kaplandı.
C) Güpe gündüz bu kadar gürültü yapılır mı? D) 6. katta oturuyor olmaktan pek de memnun değiliz.
D) Tatile giderken bomboş yollarda yolculuk etmek
keyifliydi.




7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tarihlerin yazımıy-
4. Aşağıdaki defterlerin hangisinde yazım yanlışı yok- la ilgili yanlışlık yapılmıştır?
tur?


A) B) Hayatımdaki en değerli insan 12.IV.1982
MGK’nın bir karar TSK’nın ülkenin A) tarihinde doğmuş.
değişikliği yapma- güvenliği için
sı gerekiyor. önemi büyük.
Hayatımdaki en değerli insan 12.04.1982
B)
tarihinde doğmuş.
C) D)
Hayatımdaki en değerli insan 12.Nisan.1982
TRT’nin yayınladı- TBMM’nden çıkan C)
ğı bazı diziler çok yasayı, cumhur- tarihinde doğmuş.
başarılı. başkanı onayladı.
Hayatımdaki en değerli insan 12/04/1982
D)
tarihinde doğmuş.



5. 1 2


20.00’de bedava 7’inci Gelenek-
çay servisi başla- sel Bahar Şenlik-

yacak. leri yaklaştı. 8. Hayaletler gibi usul usul de-
viniyorlardı. Öylece konuşma-
dan birbirlerinden habersiz iki
insan gibiydi ağaçlar, civarda-
3 4 ki tektük ışıklar da söndü. Her-

İkiyüz bin liraya Deneme sınavı kes uykunun kucağındaydı
satılık daire bul- 15.45’de yapıla- şimdi. Ağaçlar yem yeşildi en
muşlar. cakmış. başta fakat dünya renklerine yeniden bürünürken onlar
git gide kararıyorlardı. Gecenin ayazında kalan hayvanlar
da kendilerine sığınacak bir yer arıyorlardı telaşla.
Yukarıdaki renkli cerçevelerdeki cümlelerin hangi-
sinde yazım yanlışı yoktur? Yukarıdaki parçada kaç yazım yanlışı yapılmıştır?

A) Kırmızı B) Mor C) Mavi D) Yeşil A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

177

YAZIM KURALLARI
22.Bölüm Bağlaç Olan de ve Ek Olan –de’nin Yazımı, Bağlaç Olan ki ve Ek Olan –ki’nin Yazımı,
Soru Eki mı / mi / mu / mü’nün Yazımı, Ek Fiilin Yazımı, İle’nin Yazımı

Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar


Kılavuz Bilgi


Bağlaç Olan da/de’nin Yazımı
– Bağlaç olan da / de ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak büyük ünlü uyumuna
uyar.
Örnek: Kızı da geldi gelini de.
– Ayrı yazılan da / de hiçbir zaman ta / te biçiminde yazılmaz.
Örnek: Gidip de gelmemek var, gelip de görmemek var. (Gidip te gelmemek var, gelip te görmemek var değil.)
– Ya sözüyle birlikte kullanılan “da” ayrı yazılır.
Örnek: ya da
– da / de bağlacını kendisinden önceki kelimeden kesme ile ayırmak yanlıştır.
Örnek: Ayşe de geldi. (Ayşe’de geldi değil.)



Ek olan -da/-de/-ta/-te’nin Yazımı
1. Bulunma Durumu Eki -da/-de/-ta/-te’nin Yazılışı
– Bulunma durumu eki getirildiği kelimeye bitişik yazılır.
Örnek: devede (deve-de) kulak, yolda (yol-da) kalmak
Yurtta sulh, cihanda sulh.


2. Yapım Eki -da/-de/-ta/-te’nin Yazılışı
– Yapım eki olan –da/-de/-ta/-te isimleri fiil ya da isimleri isim yapar.
Örnek: Okulun gözde öğrencileri güzel bir tören hazırlamış.




Alıştırma–1

Aşağıdaki cümlelerde geçen “da/de” doğru yazılmışsa yanındaki kutucuğa “+”, yazılmamışsa kutucuğa “–” yazınız.






1. Sen de bizimle gelirsen çok 4. Ya odanı hemen toparla ya da
seviniriz. sinemaya gitmeyi unut.
2. Bu konuda Ayşe’ye ve arkadaş- 5. Selma’da taş boyayarak rahat-
larına hiç te katılmıyorum. lıyormuş.
3. Kim eve gelecekde yemek 6. Böyle durumlarda sakin kal-
yapacak? mak iyidir.





178

Bağlaç Olan de ve Ek Olan –de’nin Yazımı, Bağlaç Olan ki ve Ek Olan –ki’nin Yazımı,
Soru Eki mı / mi / mu / mü’nün Yazımı, Ek Fiilin Yazımı, İle’nin Yazımı



Alıştırma–2
“de” nin yanlış yazıldığı cümleleri işaretleyiniz.

1. Dedem, 1945’de Viyana’da elçi şoförü olarak çalışıyormuş.
2. Bütün gün arayıp da sana ulaşamamam garip değil mi?
3. Bende uzun süre evden çıkmayıp sakince dinlenmek istiyorum.
4. Zonguldak’da geçirdiğimiz iki gün hiç bitmesin istemiştim.
5. Akşam yemeğine dolma da yapacağını söyledi annem.



Kılavuz Bilgi


Bağlaç Olan ki’nin Yazımı
– Bağlaç olan ki ayrı yazılır.
Örnekler: bilmem ki, demek ki, kaldı ki
Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, şuurla işlensin. (Atatürk)
– Birkaç örnekte “ki” bağlacı kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır.
Örnekler: belki, çünkü, hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki, illaki
Uyarı: Kalıplaşarak bitişik yazılan ki’ler “SOMBaHÇeMİ” (sanki-oysaki-mademki-belki-hâlbuki-çünkü-meğerki-illaki)
kısaltmasıyla hatırlanabilir.
– Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki sözü de ayrı yazılır.
Örnek: Ders bitti, zil çaldı mı ki?

Ek Olan -ki’ nin Yazımı
– Ek olan “-ki” ismin yerini tutar ya da zaman ve yer bildiren kelimelerden sıfat yapar. Ek olan “-ki” her zaman bitişik
yazılır.
Örnekler: bugünkü maç, akşamki fırtına...
– Yer bildiren kelimelerde “-de” hâl ekiyle birlikte kullanılır.
Örnekler: Aşağıdaki sorular, aşağıdakiler, sınıftaki öğrenciler, sınıftakiler...
– İlgi zamiri göreviyle isimlerin yerini tutan “–ki” eki her zaman bitişik yazılır.
Örnek: Bizim projemiz sizinkinden daha iyi gözüküyor.


Alıştırma–3
Ali, “ki” nin yazımının doğru olduğu afişleri seçecektir. Ali’nin seçmesi gerekenleri işaretleyiniz.






FARKINDA MIYIZ? ÜLKENİN GELECEĞİ GELECEK SENİN! MADEMKİ TEMİZ
DİKKAT ETMEZSEK SENİN ELİNDE! ELİNDEKİ ENERJİYE ÇEVRE İSTİYORUZ,
DÜNYADA Kİ SU DOĞAYI KORU VE SAHİP ÇIK! HAYDİ O ZAMAN EL
TÜKENECEK. SEV Kİ GELECEĞİ- ELE!
MİZ KURTULSUN.




179

Bağlaç Olan de ve Ek Olan –de’nin Yazımı, Bağlaç Olan ki ve Ek Olan –ki’nin Yazımı,
Soru Eki mı / mi / mu / mü’nün Yazımı, Ek Fiilin Yazımı, İle’nin Yazımı



Alıştırma–4
Aşağıdaki cümlelerde geçen “ki” doğru yazılmışsa kutucuğa “+”, yanlış yazılmışsa kutucuğa “-” işareti koyunuz.


1. Şu şehirde sakin kalmayı öğren ki mutlu olasın.

2. Senin ki dün gece ödevlerini yapmayı unutmuş yine.

3. Ankara’daki toplantı hiç bitmeyecekmiş gibi geldi.
4. Meğer ki tüm söylediklerim aklından uçup gitmiş.

5. Kaan’da ki cesareti başka hiçbir arkadaşımda görmedim.








Kılavuz Bilgi

Soru Eki mı/mi/mu/mü’nün Yazımı
– Bu ek her zaman ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar.
Örnek: Sen de mi geldin?
– Soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke bitişik yazılır.
Örnek: Güler misin, ağlar mısın?
– Bu ek sorudan başka görevlerde (pekiştirme, şaşma ve zaman) kullanıldığında da ayrı yazılır.
Örnekler: Güzel mi güzel! Yağmur yağdı mı dışarı çıkamayız. Karşımda onu görmeyeyim mi?
– Birleşik fiillerde mi soru eki iki kelimenin arasına da gelebilir.
Örnek: Vaz mı geçtin?










Alıştırma–5

Aşağıdaki cümlelerden “mi”nin yazımında yanlışlık olanları işaretleyiniz.


1. Bu rengârenk kazakları, Murat’mı almış bana?
2. Öğretmenimiz “Neden çalış mıyorsunuz?” diye sordu.

3. Saat beş oldu mu bu ofiste hiç kimseyi göremezsiniz.
4. Sorumluluklarımı yerine getirmedim mi huzursuz olurum.

5. Sınav haftası geldi, çalışmayı düşünmüyormusun?


180

Bağlaç Olan de ve Ek Olan –de’nin Yazımı, Bağlaç Olan ki ve Ek Olan –ki’nin Yazımı,
Soru Eki mı / mi / mu / mü’nün Yazımı, Ek Fiilin Yazımı, İle’nin Yazımı


Kılavuz Bilgi


Ek Fiilin Yazımı

– Ek fiilin çekimli biçimleri (idi, imiş, ise) ayrı yazılabildiği gibi bitişik olarak da yazılabilir.
– Ünsüzle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında “i” ünlüsü düşer, ayrıca büyük ünlü uyumuna uyar.
Örnek: yorgun-du (yorgun idi)
– Ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya “y” ünsüzü girer ve başındaki “i” ünlüsü düşer ayrıca büyük
ünlü uyumuna uyar.
Örnek: sonuncu-y-du (sonuncu idi)
– Ek fiilin zarf fiil eki almış biçimi olan “iken” ayrı yazılabildiği gibi kelimelere eklenerek de yazılabilir.
– Eklenerek yazıldığında baştaki “i” düşer. Eklendiği kelimenin ünlüleri kalın olsa da “-ken” zarf-fiil ekinin ünlüsü ince
kalır.
Örnek: başlayacak-ken (başlayacak iken)
“-iken”, ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya “y” ünsüzü girer ve başındaki “i” ünlüsü düşer.
Örnek: evde-y-ken (evde iken)


Alıştırma–6
Ek fiilin yanlış yazıldığı cümleleri işaretleyiniz.


1. Evdekiler de size katılacak ise kalabalık bir grup olacağız.
2. Gün boyu şirkette yoğun çalıştığı için yorgunidi.
3. Tiyatrodayken oyunculardan biri sahnede bayılmasın mı?
4. Doktor imiş bizleri iyi etmek için hiç durmadan didinen.
5. Kuğu, tüm asaletiyle gölde süzülürimiş.

Kılavuz Bilgi


İle’nin yazımı
– ile, ayrı olarak yazılabildiği gibi kelimelere eklenerek de yazılabilir.
– ile, ünsüzle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında “i” ünlüsü düşer ve büyük ünlü uyumuna uyar.
Örnekler: bulut-la (bulut ile), çiçek-le (çiçek ile)...
– ile, ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya “y” ünsüzü girer ve başındaki “i” ünlüsü düşer.
Örnekler: arkadaşı-y-la (arkadaşı ile), çevre-y-le (çevre ile)...

Alıştırma–7

Aşağıdaki cümlelerde yazımı yanlış olan “ile” lerin altını çiziniz.
1. Tan’ile Mehmet münazarada karşı gruplarda olduğu için memnun değil.
2. Emine’yle kardeşi, tenis turnuvasında birinci olup kupa kazandılar.
3. İçeri girmesi ile çıkması bir olunca ona sinirlendim ve söylendim.

4. Karga’yla tilkinin hikâyesini bilmeyen yoktur, diye düşünüyorum.

181

YAZIM KURALLARI

Bağlaç Olan de ve Ek Olan –de’nin Yazımı, Bağlaç Olan ki ve Ek Olan –ki’nin Yazımı,
Soru Eki mı / mi / mu / mü’nün Yazımı, Ek Fiilin Yazımı, İle’nin Yazımı

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1


İşaretleme

1. Aşağıdaki tahtada yazım yanlışı olan cümlelerin başındaki kutucuğa “–”, olmayanların başına “+” koyunuz.


1. Dayısı 1963’de Ankara’da doğmuş . 6. Düşündüm ki gelemeyeceğim.
2. Salih de Tolga’da maça gelecek. 7. Çetin ile Çağla samimi arkadaşlar.

3. Tatlımı tatlı bir köpekti Tarçın. 8. Herkes dışarıdaiken yemek yapayım.

4. Bencede Emin haklı bu konuda. 9. Köpeğin sahibide kaybolmuş.
5. Buradaki insanların çoğu yabancı idi. 10. Hâlbu ki söylediklerimi dinlerdi.








Doğru Yanlış

2. Aşağıdaki yargılar doğru ise yanlarındaki kutucuğa “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

1. “Evdekiler bu yılbaşında da yurt dışına çıkmayı planlıyor.” cümlesinde yazım yanlışı yoktur.
2. “Dışarı da bu kış gününde pırıl pırıl bir güneş var.” cümlesinde ek olan “-de” bitişik yazılmalıdır.
3. “Samsun da Ordu da iki güzel Karadeniz şehridir.” cümlesinde “de”ler kesme işaretiyle ayrılmalıdır.
4. “Ormanda kısa bir yürüyüş yapmak istemezmisin ki?” cümlesinde yazım yanlışı yoktur.
5. “Sabahki davranışın hiç de hoş değildi.” cümlesinde “de” sözcüğe bitişik yazılmalıdır.
6. “Eve gelirken bir kilo da mandalina alır mısın?” cümlesinde yazım yanlışı yoktur.
7. “Madem ki çok çalıştın hak ettiğin notu almalısın.” cümlesinde “ki” sözcüğe bitişik yazılmalıdır.
8. “Duydumki işlerini bitirip kimseye haber vermeden gezmeye gitmiş.” cümlesinde “ki” sözcükten ayrı yazılmalıdır.




Eşleştirme
3. Aşağıdaki cümlelerde yapılan yazım yanlışının nedenini cümlelerle eşleştirip cümlelerin başındaki kutucuğa
yazınız.

a. de’nin yazımı
1. Lezzetli yemek buldummu hiç de utanmadan afiyetle iki tabak yerim.
b. ki’nin yazımı
2. Koltuklarıda halılarıda yıkatsam iyi olur mu sence? c. ile’nin yazımı

3. Kimseyi tanımıyorumki gidip derdimi anlatayım. d. mi’nin yazımı
4. Kaan’ ile Bora da Disneyland gezisine katılacakmış. e. ek fiilin yazımı

5. Her tür bitkiyi yetiştirebilen bir bahçıvanimiş.

182

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “de/-de” nin yazı- 6. 1. Bu gece gözümde ağrımaya başladı.
mıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? 2. Kahkahalarla gülmeyi özlemedimmi sanıyorsun?
3. Saatlerce aradım da bulamadım şu anahtarı.
A) İlerideki parkın bir bölümünü de pembeye boyamışlar. 4. Alp, verdiği sözü unutmuş ki böyle davranıyor.
B) Sahil de kanadı kırılmış bir martı üzgün üzgün bakı-
nıyordu. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı
C) Orkideleri kurtarmaya çalışsak da başarılı olamadık. yapılmıştır?
D) Yarın Emre’de kalacağımızı çok fazla kişiye söylemedik.
A) 1 ve 2. B) 1 ve 3. C) 2 ve 4. D) 3 ve 4.


7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinden “de” çıkarıldığın-
5.
da cümlenin anlamı bozulur?
Buralar, yaz geldimi nefes alınma-
yacak gibi olur. Babaannem hem zeki hem de çok esprili
A) bir kadındı.



Hüzün de sevinç de insanlar içindir, bunu
Sude B) unutmamalıyız.


Sınavın nerede yapılacağı açık- Serpil’de unuttuğum defterimi bugün almam
lanmış mıdır? C) gerekiyor.




D) Üç Avrupa şehrini de gezmeyi planlıyoruz.
Tarık

8.
Tatlı mı tatlı bir çocuktu beni kar- çizdim ki
şılayan.
evdeki mademki


Özge oysa ki


Okuduğun kitabı hemen unutur Yukarıdaki çiçeğin bir yaprağında yazım yanlışı vardır.
musun?
Yazım yanlışı olan yaprak koparılırsa çiçeğin yeni
şekli aşağıdakilerden hangisi olur?

Kaan A) B)

Yukarıdaki çocuklardan hangisinin cümlesinde “mi”
nin yazımı yanlıştır?
C) D)
A) Sude B) Tarık
C) Özge D) Kaan

183

YAZIM KURALLARI

Bağlaç Olan de ve Ek Olan –de’nin Yazımı, Bağlaç Olan ki ve Ek Olan –ki’nin Yazımı,
Soru Eki mı / mi / mu / mü’nün Yazımı, Ek Fiilin Yazımı, İle’nin Yazımı

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2


İşaretleme
1. Aşağıdaki cümlelerde “mi” soru edatının cümleye kattığı anlamları bularak tabloda uygun kutuyu (✔) işareti ile
işaretleyiniz.

Cümleler Şaşma Pekiştirme Soru Zaman

1. Herhangi biri seni rahatsız etti mi çevrendekilerden hemen yardım iste-
melisin.
2. Ürkek mi ürkek bakışlarıyla hem benden yardım diliyor hem de oradan
kaçmak istiyor gibiydi.
3. Üç aydır üzerinde çalıştığım projemi bitirebilecek miyim acaba?
4. Bunca olayın üzerine pişkin bir şekilde karşımıza geçip konuşmasın mı?

5. Sınıfta bir karar alınırken herkesin fikrini soran ve önemseyen bir öğret-
menin var mı?
6. Proje ödevini bitirdi mi söz verdiğim gibi onu kayak tatiline götüreceğim.

7. Onu köhne mi köhne bir evde dünyaya getirdikleri doğru mu?
8. Biz mışıl mışıl uyurken birden çadırımızın yanından hızla bir şey geçmesin mi?


Boşluk Doldurma
2. Aşağıdaki cümlelerde geçen yazım yanlışlarını bularak sözcüklerin doğru yazımını sıralı nokta ile gösterilen yerlere
yazınız.


1. Servis şoförümüzün dikkatsiz hâlleri bugünde gözümüzden kaçmadı.
……………………………………………………………………………………………………………
2. Lirik şiirin en etkileyici örneklerine Nazım Hikmet de rastlıyoruz.
……………………………………………………………………………………………………………
3. Zeynep, beni de yarı yolda bıraktı fakat sonradan özür dilemeyide bildi.
………………………………………………………………………………………………………………
4. Öğretmenler Günü gecesindeki leziz yemekleri unuturmuyum hiç?
………………………………………………………………………………………………………………
5. Gömlek, kurutma makinesinden çıktıktan sonra o kadar ufaktıki anlatamam.
……………………………………………………………………………………………………………….
6. Tam ev işlerine de başlayacakken hiç beklemediğim bir misafir gelmesinmi?
……………………………………………………………………………………………………………….
7. Sakin ve uyumlu kişiliğiyle herkes tarafından sevilen kişi, Tanberk’imiş.
……………………………………………………………………………………………………………….
8. 1955’de dünyaya gelen ünlü yazar, özgün diliyle geriye pek çok eser bırakmış.
………………………………………………………………………………………………………………

184

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2

3. 6. 1 2 3 4

Korkarımki yeni nesil olarak bizler, Oysa ki Hâlbu ki İlla ki Demek ki
doğayı ve çevreyi pekde korumu- Madem ki Meğer ki Yeter ki Ne yazık ki
yoruz. Hâlbu ki sadece bugünü 5 6 7 8
değil geleceğimizi de düşünerek
hareket etmemiz gerekiyor. Bu tabloda bağlaç olduğu hâlde bitişik yazılması
gereken “ki”ler seçildiğinde geriye kaç numaralı
sözcükler kalır?
Elif
Elif’in kurduğu bu cümlede yazım yanlışı olan kaç A) 2 - 4 - 6 B) 2 - 5 - 7
sözcük bulunmaktadır? C) 4 - 7 - 8 D) 4 - 5 - 8

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

7.
20.02.2017
4.

Sevgili Günlük,
Bugün TEOG deneme sınavın da birinci
oldum. Listede ki sıralamada adımı en üstte
görmek çok heyecan verici bir duyguydu.
Bundan daha güzel bir haber verebilir-
miydim sana? Çok mutluyum. Umarım ki
çalışmalarımın karşılığını hep alırım.
Sena
Sen de fidan bağışlaki
yaşam kazansın!
20. yıl TEMA Sena’nın günlüğündeki bazı sözcüklerin yazımında hata
vardır.
Bu afişte aşağıdakilerin hangisi ile ilgili bir yazım
yanlışı yapılmıştır? Aşağıdaki sözcüklerden hangisi yazımında hata
olanlardan biri değildir?
A) Sayıların yazımı
A) umarım ki B) listede ki
B) “ki” nin yazımı
C) sınavın da D) verebilirmiydim
C) “de”nin yazımı
D) Büyük harflerin yazımı

8. “de/da” aşağıdaki cümlelerden hangisinde boş bıra-
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “mi” soru edatı kılan yere getirildiğinde sözcüğe bitişik yazılamaz?
cümleye pekiştirme anlamı katmıştır?
A) Bizimle geleceğini öğrendiğim… o kadar sevindim
A) Bunca ısrardan sonra gitmeli mi kalmalı mı bilemedim. ki anlatamam.
B) Şehrin büyülü mü büyülü havası, bizi kendine hayran B) Ankara’nın en güzel semtlerinden birin… oturduğu-
bıraktı. nu öğrendik.
C) Tatil oldu mu hobilerime bol bol vakit ayırıp gezece- C) Bugünüm… geçmişim… on yıldır tuttuğum günlükte
ğim. saklıdır.
D) Büyüyünce ne olacaksın deyince “Çöpçü…” demesin D) Ailem ve arkadaşlarım hayatım… olduğu sürece
mi? güvende ve mutluyum.

185

NOKTALAMA İŞARETLERİ
23.Bölüm
Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti


Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar


Kılavuz Bilgi


Nokta ( . )
1. Cümlenin sonuna konur. Dr. Can Özer
Örnek: Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu.

2. Bazı kısaltmaların sonuna konur.
Örnekler: Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd. Doç. (yardımcı doçent)...

3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.
Örnekler: 3. (üçüncü), 15. (on beşinci), II. Mehmet...
4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta
konur.
Örnekler: 3, 4 ve 7. maddeler, XII – XIV. yüzyıllar arasında...

5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur. Sıfatlar ikiye ayrılır :
Örnekler: I. 1. A. a. A. Belirleme sıfatları
B. Niteleme sıfatları
II. 2. B. b.

6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.
Örnekler: 29.5.1453, 29.X.1923

Uyarı: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz.
Örnek: 29 Mayıs 1453

7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.
Örnek: Tren 09.15’te kalktı.

8. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur.
Örnek: Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.

9. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur.
Örnek: 326.197

10. Genel Ağ adreslerinde kullanılır.
Örnek: http://tdk.org.tr
09.15 – 12.15
11. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.
Örnek: 4.5=20







186

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti



Alıştırma–1
Aşağıdaki cümlelerde kullanılan noktaları ( . ) kutudaki işlevleri ile eşleştiriniz.

1. Av. Mehmet Avcı, bugünkü davanın olumlu sonuçlanacağını düşünüyor. ……….

2. 22.01.2017 tarihinde Viyana’nın bir köyünde yeni hayatımıza başlayacağız. ……….
3. Hızlı tren, 13.45’te hareket edecekse biraz acele etmemiz gerekiyor. ……….

4. 2. katta oturan komşusu, balkondan halı silkeleyip duruyormuş. ……….
5. Doktor olabilmek için canla başla çalışması gerektiğini bilmiyormuş. ……….

a. Bazı kısaltmaların sonuna konur.
b. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.
c. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.
d. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.
e. Cümlenin sonuna konur.

Kılavuz Bilgi

Virgül ( , )
1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.
Örnek: Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak, aydınlık ve sevimli odanın havasında
erir gibi oldum.
2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
Örnek: Umduk, bekledik, düşündük.
3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur.
Örnek: Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı
kendi eliyle açmaya gelmişti.
4. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur.
Örnek: Zemin bu kadar koyu bir kırmızıya dönüşünce bir an için de olsa belirginliğini yitiriverdi sivilceleri.
5. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur.
Örnek: Akşam, yine akşam, yine akşam,
6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur.
Örnek: Adana’ya yarın gideceğim, dedi.
7. Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlenin bitimine konur.
Örnek: – Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.
8. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
Örnek: Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,
– Bu anahtar köşkü de açar, dedi.
9. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur,
hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur.
Örnekler: Peki, gideriz. Olur, ben de size katılırım...
10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olma-
dığını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
Örnek: Bu, tek gözlü, genç fakat ihtiyar görünen bir adamcağızdır.

187

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti



Kılavuz Bilgi

11. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.
Örnekler: Efendiler, bilirsiniz ki hayat demek, mücadele demektir.
Sayın Başkan, sizleri aramızda görmekten gurur duyuyoruz.
12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır.
Örnek: 38,6 (otuz sekiz tam, onda altı)
13. Metin içinde art arda gelen zarf fiil eki almış kelimelerden sonra konur.
Örnek: Ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına dikkatli dikkatli bakarak konuştu.
14. Özne olarak kullanıldıklarında bu, şu, o zamirlerinden sonra konur.
Örnek: Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay olmaz.
15. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur.
Örnek: Falih Rıfkı ATAY, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.
Uyarı: Metin içinde ve, veya, yahut, ya ... ya bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz.
Örnek: Nihat sabaha kadar uyuyamadı ve şafak sökerken Faik’e bol teşekkürlerle dolu bir kâğıt bırakarak iki gün evvelki
cephe dönüşü kıyafeti ile sokağa fırladı.
Uyarı: Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz.
Örnek: Hem gider hem ağlar.
Uyarı: Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül konmaz.
Örnek: İmlâmız lisanımız düzelince, lisanımız da kafamız düzelince düzelecek çünkü o da ancak onlar kadar bozuktur,
fazla değil!
Uyarı: Metin içinde -ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde kullanılan mı / mi ekinden sonra virgül konmaz.
Örnek: Ben aç yattım mı kötü kötü rüyalar görürüm nedense.
Uyarı: Şart ekinden sonra virgül konmaz.
Örnek: Tenha köşelerde konuşurken yanlarına biri gelecek olursa hemen susuyorlardı.

Alıştırma–2
Aşağıdaki cümlelerde kullanılan virgüllerin ( , ) işlevini sıralı nokta ile gösterilen yerlere yazınız.

1. Hayatımın en güzel sürpriziydi dün gece bana yaşattıklarınız, dedi.

………………………………………………………………………………………………………
2. Mavi Kurt, bilinmezliğiyle ürkütüyor çocukları öykünün başında.

………………………………………………………………………………………………………
3. Biraz muzip, hınzır ve çocuksu bir tavrı var yeni tanıştığım arkadaşımın.

………………………………………………………………………………………………………

4. Ankara’yı, okuduğum şehri, seneler sonra özlediğimi fark ettim.
………………………………………………………………………………………………………

5. Tamam, sana hak veriyoruz fakat bu her zaman haklı olacağın anlamına gelmez.

………………………………………………………………………………………………………

188

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti



Kılavuz Bilgi


Noktalı Virgül ( ; )

1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.
Örnek: Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir.
2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
Örnek: Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.
3. İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir.
Örnek: Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünüyordu.



Alıştırma–3

Numaralanmış bölümlerin hangilerinde noktalı virgül ( ; ) kullanılır, yandaki sıralı nokta ile gösterilen yerlere
yazınız.


1. Çarşıdan ayakkabı, kemer (1) şapka (2) pazardan ise pırasa (3) patates (4) ve kereviz aldım. …………

2. Kimse (1) eğriyim demez (2) herkes (3) doğru olduğunu iddia eder. …………
3. Portakal (1) mandalina (2) greyfurt (3) limon gibi turunçgillerdendir. …………



Kılavuz Bilgi


İki Nokta (: )
1. Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur.
Örnek: Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp,
Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip Yöntem...
2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.
Örnek: Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir
millet olarak yaşamasıdır.
3. Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır.
Örnekler: a:ile, ka:til, usu:le, i:cat.
4. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur.
Örnek: Bilge Kağan: Türklerim, işitin!
5. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
Örnek: Ziraatçı sayar:
– Yulaf, pancar, zerzevat, tütün...
6. Genel Ağ adreslerinde kullanılır.
Örnek: http://tdk.org.tr
7. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.
Örnek: 56:8=7, 100:2=50 vb.


189

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti




Alıştırma–4
Aşağıdaki iki nokta, işlevleri ile ilgili bilgiler vermiştir. Kutudaki cümleleri, iki noktanın ( : ) işlevleriyle eşleştiriniz.


3. Diyaloglarda, konuşan kişiyi be-
1. Genel Ağ adreslerinde kullanı-
lırım. lirten sözlerden sonra konurum.









2. Matematikte bölme işareti ola-
rak kullanılırım. 4. Açıklama yapılacak cümlelerin
sonuna konurum.








5. Örnek verilecek cümlelerin so-
nuna konurum.




– Tam olarak şunu söylemek istiyorum: Bu hayat bizim, kimseye hesap vermek zorunda değiliz. ……………


– http://tdk.org.tr adresine girerek güncel sözlükten yararlanabilirsin. ……………

– Semih: Etrafınız çevrildi, hemen teslim olun! ……………

– Kurtuluş Savaşı dönemini anlatan pek çok yazarımız var: Halide Edip, Yahya Kemal… ……………

– Tahtaya 150:2=65 yazdı ve tüm sınıf gülmeye başladı. ……………
























190

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti




Kılavuz Bilgi


Üç Nokta ( ... )
1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
Örnek: Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveriyordu da bu yanı...
2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur.
Örnek: Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz.
3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur.
Örnek: ... derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı...
4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye
güç katmak için konur.
Örnek: Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!
5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.
Örnek: Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:
— Koca Ali... Koca Ali, be!..
Uyarı: Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir.
Örnek: Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan.
6. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır.
Örnek: — Yabancı yok!
— Kimsin?
— Ali...
— Benim!..
Uyarı: Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.


Alıştırma–5
Aşağıdaki cümlelerde bulunan üç noktanın ( ... ) her bir cümledeki işlevini aşağıda sıralı nokta ile gösterilen yerlere
yazınız.

1. Güneşin alnında yere uzanmış bir köpek, etrafta yeni biçilmiş çim kokusu…

2. Dünkü olayda arkadaşımın şirketinde çalışan … Hanım’ın da adı geçiyor.
3. Kahvaltı sofrasında neler yoktu ki: börekler, omlet, kurabiyeler, envai çeşit peynir…

4. … Türkçenin çekilmediği yerler vatandır ancak çekildiği yerler vatanlıktan çıkar…


1. …………………………………………………………………………………………………………………………


2. …………………………………………………………………………………………………………………………

3. …………………………………………………………………………………………………………………………

4. …………………………………………………………………………………………………………………………

191

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti




Kılavuz Bilgi


Soru İşareti ( ? )
1. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur.
Örnek: Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı?
2. Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:
Örnek: Gümrükteki memur başını kaldırdı:
— Adınız?
3. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.
Örnekler: Yunus Emre (1240 ?-1320), (Doğum yeri: ?) ...
Uyarı: mı / mi ekini alan yan cümle temel cümlenin zarf tümleci olduğunda cümlenin sonuna soru işareti konmaz.
Örnek: Akşam oldu mu sürüler döner.
Uyarı: Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur.
Örnek: Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?















Alıştırma–6

Aşağıdaki cümlelerden soru işareti ( ? ) kullanılması gerekenleri işaretleyiniz.


1. Aslı, tiyatroya neden bizimle gelmeyeceğini söyler diye düşünmüştüm

2. Nerede çocukluğumun o dertsiz, tasasız ve eğlenceli günleri

3. Ona, dün sınıfta unuttuğu kitabı nerede bulabileceğini söylerim
4. Yaz geldi mi ruhumda çiçekler açar, bedenim hareket isteğiyle coşar

5. Kim bu cennet vatanın değerini bilmeden senelerce yaşar

6. Okulların tatil olup olmayacağı açıklandı mı

7. Vakit geldi mi kapıyı tıklatıp içeri girersin
8. Bunca yıldan sonra kimi kandırıyorsun

9. Tatlı mı tatlı bir meltem esti mavilikten

10. Yurt dışına çıkınca nerede kalacağınızı belirlediniz mi


192

NOKTALAMA İŞARETLERİ

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti


Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1


Boşluk Doldurma

1. Aşağıdaki parçada yay ayraçlarla belirtilen yerlere uygun noktalama işaretini getiriniz.


Küçük kız ( )“Kimselerin korkmadığı şeyler.” diye tarif etti korkularını ( ) Büyük bir yalnızlık duygusu

içindeydi bunu söylerken ( ) Küçük kız ( ) herkesten daha da korkak buluyordu kendini. Sonra ki-

taplardan konuştuk onunla. Ne tür kitapların ilgisini çektiğini sordum. Saymaya başladı ( ) macera
kitapları ( ) tarihî kitaplar ( ) Geçenlerde yeni çıkanlar rafında rastladığı bir kitabı neden almadığını
şu sözlerle açıkladı ( ) “Kapağındaki resim korkunçtu ( )”





İşaretleme

2. Aşağıdaki bilgilerden hangileri virgülün(,) işlevlerinden değildir, başındaki kutucuğa (✔) işareti ile işaretleyiniz.

1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.
2. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur.
3. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
4. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.
5. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur.
7. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur.
8. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur.


Doğru-Yanlış
3. Aşağıdaki cümlelerde noktalama yanlışı olanların başındaki kutucuğa “Y” yazınız.

1. Erkek kardeşim, 11. 03. 2015 tarihinde İngiltere’ye yerleşti.
2. Manzara cenneti andırıyordu; şırıl şırıl akan dere, mor laleler…

3. Hediye bana ulaşınca, teşekkür etmek için telefona sarıldım.
4. Tamam, tatil planımızı gerçekleştirmek için şartları zorlayacağım.
5. Sorumluluklarının farkındadır, (?) ödevlerini hep eksik yapar.
6. Dolapta peynir, domates ve zeytin dışında hiçbir şey kalmamış…

7. Atatürk der ki: Öğretmenler, yeni nesil sizin eseriniz olacaktır.
8. Kim sağlığı, evi, arabası ve ailesi olup da “Mutsuzum!” der ki?
9. Bankada hesap açtırdın mı bana haber vermeyi unutma?

193

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 1


4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül ( , ) yanlış 8. Kendine güvenen aşçıları;
kullanılmıştır?
geleneksel yemek yarış-
mamıza bekliyoruz. Saat
A) Evet, bu konuda herkes sana hak veriyor.
15:00’te Hayali Otel’de bu-
B) Annemi, benim iyilik meleğimi, kimseler üzemez.
luşmaya ne dersiniz!
C) Ben kitabımı, okudum, o ise televizyon izledi.
D) Mor menekşeler, pembe güller kaplamış bahçeyi.



5.
Aşçıbaşının kurduğu cümlede kaç noktalama yanlışı
vardır?
1. 10:25’te sınav başlayacak.
2. 13.30’da soru çözümü yapılacak ve, kısa A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
bir konu anlatımı yapılacak.
3. 14.30’da eve gidilecek.
4. Misafirler için yemek hazırlanacak, orta-
lık; toparlanacak. 9.
1. Kimselerin bilmediği bu köyde birine
Eda Hanım bir gün boyunca yapacaklarını panoya not rastlarım diye umdum ( )
etmiştir. 2. ( ) Bey bu konuda hiçbir yorum yapmak
istemediğini söyledi.
Kaç numaralı notunda noktalama yanlışı yapmamış- 3. Bende birçok şehre ait harita var: Prag,
tır? Amsterdam, Londra ( )
4. Annemin anlattıklarını oturup düşün-
A) 1. B) 2. C) 3. D) 4. düm ki ( )


6. İnsanın içini neşeyle dolduran bir havaydı ( ) ışıl ışıldı ( )
Fakat birdenbire gökyüzünü saran kara bulutlar ( ) bir Numaralanmış cümlelerin hangisinde bırakılan
saat süren sağanak bıraktı ( ) Ne de kafa karıştırıcı bir boşluğa üç nokta ( ... ) getirilemez?
gündü böyle ( )
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
Bu metinde, bırakılan boşluklara sırasıyla aşağıdaki
noktalama işaretlerinde hangileri getirilmelidir?

A) ( ; ) ( . ) ( , ) ( . ) ( ? ) B) ( , ) ( . ) ( , ) ( . ) ( ! ) 10. Bilge insanlar, pek konuşmaz. Daha çok dinlemeyi,
1 2
C) ( , ) ( . ) ( ; ) ( . ) ( ! ) D) ( ; ) ( . ) ( , ) ( . ) ( ? ) anlatılanları ölçüp biçmeyi ve ardından konuşmayı tercih

ederler. Bu insanlar, pek fark ettirmeseler de, bir önemli
7. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde iki noktanın ( : ) 3
kullanımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? özelliğe daha sahiptir: sonsuz sağduyu. Doğru, gerçekçi
4
A) Türkçemizde dört ince ünlü bulunmaktadır: e,i,u,ü. ve akla uygun kararlar vermede üstlerine yoktur.
B) Sedat: Paraya ihtiyacın var mı oğlum?
Bu parçada numaralanmış virgüllerden ( , ) hangileri
Ali: Hayır, teşekkür ederim baba.
aynı görevde kullanılmıştır?
C) Hayatta üzüntü de var: mutluluk da var.
D) Bugünlerde izlediğim tek bir dizi var: Fringe. A) 1 ve 2. B) 1 ve 3. C) 2 ve 4. D) 3 ve 4.

194

NOKTALAMA İŞARETLERİ

Nokta, Virgül, Noktalı Virgül, İki Nokta, Üç Nokta, Soru İşareti


Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2


Bulmaca

1. Aşağıda bazı noktalama işaretlerinin işlevleri verilmiştir. Bulmacayı verilen bilgilerden hareketle doldurunuz.

1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.
2. Bazı kısaltmaların sonuna konur.
3. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
4. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
5. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için parantez içinde kullanılır.




2

3

1







5












4























195

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – II
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2


Boşluk Doldurma

2. Aşağıdaki cümlelerde noktalama işaretleri yanlış kullanılmıştır. Verilen boşluğa kaç numaralı cümlelerde yanlış
yapıldığını ve hangi noktalama işaretinin kullanılması gerektiğini yazınız.

2 3

Neden bu kadar kızgın Bilinmeyen; kesin olmayan

Benim gibi duygusal birine yer, tarih vb. durumlar için
1 olduğunu anlayama- veya şüpheyle karşılanan
dım?
yaklaşımı hiç hoş değil...

kullanılırım.













…………………………………………………… / ……………………………………………………………



…………………………………………………… / ……………………………………………………………







Doğru-Yanlış

3. Aşağıdaki cümlelerde noktalama yanlışı varsa yandaki kutucuğa “Y” yi, yoksa “D” yi işaretleyiniz.

Cümleler D Y

1. Karşımda kendine güvenen, gözelerinin içi gülen ve sakin biri…

2. Yazık, çocukluğumun geçtiği bağ, bahçeleri beton yığınına çevirenlere.

3. Bu akım üç şairle anılır: Orhan Veli, Oktay Rıfat, Melih Cevdet.
4. Yaşlı; doktoru görünce heyecanlandı ve muayene olmaktan vazgeçti.

5. Geçen gün İstanbul - Ankara 450 km (?) diye okumuştum.

6. Bir terzi makas, yüksük gibi aletler, kumaş, iplik gibi malzemeler kullanır.

7. Sayın Başkan, açılışımızı onurlandırdığınız için size teşekkür ediyoruz.

8. 6.’ncı sınıftaki yeğenim, müzik dersinde çok sıkıldığını söylüyor.


196

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları – 2
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları

4. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalı virgül(;)
yanlış kullanılmıştır?

A) Ben, kırtasiyeden karton alırım; sen de diğer malze-
meleri hazırlarsın.
B) Çağla; Merve ve Yiğit’i bir saattir otobüs durağında
bekliyordu.
C) Kuzeyde Sinop, Samsun ve Ordu’yu; güneyde Hatay,
Antalya ve Mersin’i gördüm.
D) Her renk kabana uygun botu vardı; kahverengi, siyah,
mor, yeşil…





• Bu zor soruyu kim çözerse çözsün, sözlü notunu 7. Ali Bey ( ) şirket satışlarını
yüz vereceğimi söylemiştim ( ) artırabilmek için çalışanla-
• Köyün etrafını çepeçevre sarmış bir orman, hayat- rına bir motivasyon yemeği
larından memnun onlarca insan ( ) düzenledi ( ) Tüm çalışanlar,
• Yıkılan hayaller ( ) çalınan umutlarla hayata tutun- Kadıköy’de bir otelde düzen-
mak yine de mümkün. lenen yemeğe eksiksiz katıldı
• Ağabeyimin karakteri, birçok yakınıma göre sağlam ( ) herkesin yüzünü güldüren
mı sağlamdır ( ) bu yemek satışları artırır mı
bilemiyorum ( )
Yapboz parçalarından uygun olanlar, aşağıdaki
cümlelerde yay ayraçla gösterilen yerlere yerleşti- Bilgisayarda bu metni yazan biri, yay ayraçla belirti-
rildiğinde hangi renkteki parça dışarıda kalır? len yerlere bir noktalama işareti koymak istediğinde
klavyede hangi tuşa basmaz?
A) Kırmızı B) Turuncu
C) Mavi D) Yeşil A) B)





!
C) D)




5.

Orhan Pamuk, Kar, OP Basımevi, Antalya, 2010.

Bu örnekte virgülün ( , ) kullanım amacı aşağıdaki- 8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde soru işareti(?)
lerden hangisidir? yanıt almak amacıyla kullanılmamıştır?


A) Eş görevli sözcükleri birbirinden ayırmak A) İnsan, sevdiklerine böyle davranır mı hiç?
B) Özneyi vurgulamak B) Marketten çamaşır deterjanı aldın mı?
C) Bibliyografik künyede maddeleri belirtmek C) Dizideki oyuncuların performansını nasıl buldunuz?
D) Sıralı cümleleri ayırmak D) Bu harika sofrayı siz tek başınıza mı kurdunuz?

197

NOKTALAMA İŞARETLERİ
24.Bölüm
Ünlem İşareti, Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Tırnak İşareti, Yay Ayraç, Kesme İşareti

Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar


Kılavuz Bilgi


Ünlem İşareti ( ! )
1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur.
Örnekler: Hava ne kadar da sıcak! Aşk olsun!...
2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.
Örnek: Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!
Uyarı: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konabilir.
Örnek: Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken
Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!
3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti
kullanılır.
Örnek: İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!).






Alıştırma–1

Tolga Bey, işinden ayrılacağı gün iş arkadaşlarına elektronik posta yollamıştır. Bu postada kullanılan ünlem
işaretlerinin(!) işlevleri aşağıdaki sıralı nokta ile gösterilen yere yazınız.


Dostlarım!
Yıllardır çalıştığım bu şirketten ayrılacağım haberini sizlerle
paylaşmaktan üzüntü duyuyorum. Evet, üzgünüm! Fakat sene-
lerce birlikte çalıştığım patronlarımı da çok anlayışlı ve sevecen
(!) bulduğumu da söylemeden edemeyeceğim. Sevgili İş Ar-
kadaşlarım! Hepinizin üzerimde emeği olduğu gibi benim de
sizin üzerinizde emeğim olmuştur. Sizlere her şey için teşekkür
ediyorum. Sevgiyle kalın.


Tolga Bey


1.
………………………………………………………………………………………………………
2.
………………………………………………………………………………………………………

3.
………………………………………………………………………………………………………
4.
………………………………………………………………………………………………………


198

Ünlem İşareti, Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Tırnak İşareti, Yay Ayraç, Kesme İşareti



Kılavuz Bilgi

Kısa Çizgi ( - )
1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.
Örnek: Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bil-
mem.
2. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur.
Örnek: Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu.
3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır.
Örnekler: al-ış, dur-ak, gör-gü-süz-lük...
4. Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır.
Örnekler: al-, dur-, gör-, ver- başar-, kana-, okut-, taşla-
5. İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur.
Örnekler: -ak, -den, -ış, -lık, -la, -tır...
6. Heceleri göstermek için kullanılır.
Örnekler: a-raş-tır-ma, bi-le-zik, du-ruş-ma, ku-yum-cu-luk...
7. Arasında, ve, ile, ila, ...-den ...-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır.
Örnekler: Aydın-İzmir yolu, Türk-Alman ilişkileri, Ural-Altay dil grubu
UYARI: Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz.
Örnekler: On on beş yıl. Üç beş kişi geldi...
8. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.
Örnek: 50 - 20 = 30
9. Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır.
Örnek: -2 °C














Alıştırma–2
Aşağıdaki cümlelerden hangilerinde kısa çizgi (-) yanlış kullanılmıştır, işaretleyiniz.


1. Halamları - teyzemleri - iki senedir görmediğim için çok özledim.

2. Toplantıya farklı şehirlerden gelen on - on beş kişi katılacaktı.

3. Tahtaya sakla- , çiğne- , otur- ve sil- fiillerini yazmamı istedi.
4. Portakal - muz, arasında seçim yapması zor olan iki meyvedir.

5. Ülkemi - doğup büyüdüm toprakları - çok özledim.



199

Ünlem İşareti, Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Tırnak İşareti, Yay Ayraç, Kesme İşareti



Kılavuz Bilgi


Uzun Çizgi (—)

1. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna “konuşma çizgisi” de denir.
Örnek: Frankfurt’a gelene herkes şunları sorar:
— Eski şehri gezdin mi?
— Rothschild’in evine gittin mi?
2. Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir.
Örnek: Sıtkı Bey — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.
Mehmet Bey — Ben daha ölmedim.
UYARI: Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.
Örnek: Arabamız tutarken Erciyes’in yolunu:
“Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu’nu?”

Eğik Çizgi ( / )
1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur.
Örnek: Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim
milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak.
2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur.
Örnek: Altay Sokağı No. : 21/6 Kurtuluş / ANKARA
3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.
Örnekler: 18/11/1969, 15/IX/1994...
4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır.
Örnekler: -a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden...
5. Genel Ağ adreslerinde kullanılır.
Örnek: http://tdk.gov.tr
6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.
Örnek: 70/2=35
7. Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır.
Örnek: g/sn (gram/saniye)


Alıştırma–3
Aşağıdaki metinde boş bırakılan yerlere uygun noktalama işaretlerini getiriniz.


Otobüsten inip ayağımı yere bastığım anda karşımda beliren pos bıyıklı amca( )
( ) Serpil sen misin, diye sordu.
( ) Evet ( ) benim; buyur amcacığım, dedim.
Telefonuma ulaşamayan annem, 11( )12( ) 2016 tarihinde Ankara ( ) Bursa arası yolculuk
yapan tüm otobüs şirketlerine ulaşıp adımı bulmuştu.




200