โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ | 29
2.6 ประโยชนข องการจัดการซพั พลายเชน
ประโยชนก ารจัดการซพั พลายเชนมดี ังตอไปนี้
1. เพิ่มความรวดเร็วและความวองไวใหกับธุรกิจ (Speed and Agility) เกิดความ
สะดวกรวดเร็วและเพิ่มประสิทธิภาพในกระบวนการตางๆของ Supply Chain ทําใหสามารถลด
ระยะเวลาในการสงมอบสินคา ทําใหการตลาดและการผลิตเปนแบบ Just in Time มีผลตอการสง
มอบวัตถุดิบและบริการตางๆ ไดอยางทันเวลา ซ่ึงจะสงผลท่ีดีตอการนําสินคาใหมๆเขาสูตลาด
(Fast Time To Market)
2. การลดตนทุนของสินคาและตนทุนรวมไดอยางมีประสิทธิผล เน่ืองจากลดจํานวน
สินคาคงคลงั ทําใหต นทนุ ของการดําเนินธุรกิจในกระบวนการ Supply Chain มตี นทนุ โดยรวมลดลง
เชน ตน ทนุ การขนสง , ตนทุนการเก็บสนิ คา , ตน ทนุ ดอกเบย้ี และตน ทุนในการลงทนุ ใน Fixed Asset
โดยทําใหสามารถขายสนิ คา ไดมากข้นึ และทําใหผ ลตอบแทนจากการลงทนุ กิจกรรมไดเร็ว เน่ืองจาก
ทกุ กระบวนการมุง ไปสูความพอใจของลกู คาเปนหลัก
3. การตัดสินใจทางธุรกิจตั้งอยูบนฐานของขอมูลและขาวสารท่ีถูกตองแมนยํา และ
มีเครือขาย Network ไปยังสวนตางๆของโลก โดยผานระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ (Information
Technology) ทําใหการตัดสินใจเปนแบบ E-Rational Decisionคือการตัดสินใจทางธุรกิจ ตั้งอยู
บนฐานของขอ มลู อเิ ล็กทรอนิกส ซงึ่ มคี วามรวดเรว็ แมนยํา
4. เพิ่มความสามารถในการแขงขัน (Core Competency) ทําใหแ ตล ะกระบวนการใน
Supply Chain เช่ือมตอ เปน ลูกโซ มีผลทาํ ใหการตลาดและ Logistics สามารถเชื่อมโยงในระดบั โลก
(Global Niche) สามารถเพมิ่ ผลผลติ -ยอดขาย เพม่ิ Market Share และกาํ ไรไดอยางมั่นคง
5. เปนการรวมพลังทางธุรกิจ (Business Synergy) กอใหเกิดประโยชนสูงสุดแกทุก
ธุรกิจท่ีอยูในกลุมเดียวกันของหวงโซอุปทานที่ซับซอนกัน ทําใหมีการแบงงานตามความถนัด
Division of Labour บนอาณาบริเวณซึ่งมีความ Specialist และมีตนทุนท่ีตํ่าสุด ซ่ึงจะเพ่ิม
ประสิทธิภาพในเชิงการแขงขัน (Benchmarking) ท่ีดีกวาธุรกิจอื่นท่ีไมไดเขามาอยูในกระบวนการ
หวงโซอุปทาน
6. สรางความพอใจใหกับลูกคา (Customer Satisfaction) โดยกระบวนการตางๆ
ในหว งโซอปุ ทานสามารถสนองตอความตอ งการของลกู คาไดตรงเปาหมาย ซงึ่ ทาํ ใหข จดั อปุ สรรคการ
ดําเนินงานไดอยางมีประสิทธิภาพ เน่ืองจากแตละกระบวนการสามารถเชื่อมตอผสมผสานกันแบบ
ปฏสิ ัมพันธ คือ มกี ารประสานสัมพนั ธเ ปนบรู ณาการ
30 | โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ
7. สามารถพัฒนาไปสูการตลาดแบบบูรณาการ (Total Integrated Marketing)
ซึ่งจะมีการปรับองคกรไปสู Customers Base คือลกู คาเปนศูนยกลางของการดําเนินงานและทําให
การตลาดมีการขับเคลือ่ นแบบพลวตั (Market Dynamic) เปนการตลาดเพอ่ื ลูกคา อยา งแทจริง
8. ในทุกกระบวนการสามารถที่จะทําดัชนีชี้วัดประสิทธิภาพไดอยางเท่ียงตรง
โดยสามารถเลอื กรูปแบบของ KPI และ Balance Scorecard ใหตรงกบั ลกั ษณะของธุรกจิ
9. เปน การพัฒนาธุรกจิ ไปสคู วามยงั่ ยนื (Sustainable Business) ซ่งึ ประโยชนขอนี้จะ
เปน หวั ใจของการนํา SCM มาใชแ ละเปน หัวใจของการทําธุรกจิ
2.7 แนวคิดการบรหิ ารจดั การซพั พลายเชนในอนาคต
2.7.1 การบรหิ ารซัพพลายเชนเพอื่ สงิ่ แวดลอม
โลกในทุกวันน้ีกําลังเผชิญปญหาส่ิงแวดลอมจนลุกลามเปนปรากฏการณภาวะโลกรอน
(Global Warming) ท่ีสงผลกระทบตอมวลมนุษยชาติ ทําใหองคกรท่ัวโลกตางหันมาใหความสนใจ
และใสใจใหความรวมมือแกปญหาสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้น รวมทั้งพยายามเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
ผูบริโภค ใหหันมาใสใจสิ่งแวดลอมมากยิ่งขึ้น แมวาหลายปท่ีผานมาการบริหารหวงโซอุปทานได
สนับสนุนการขับเคล่ือนใหเกิดการพัฒนาเศรษฐกิจ แตผลการพัฒนาดังกลาวไดนํามาซ่ึงความ
เสยี หายใหกบั ส่ิงแวดลอ มและเกิดกระแสอนรุ ักษสง่ิ แวดลอ มซง่ึ เปนทีม่ าของแนวคิด “การจดั การซัพ
พลายเชนเพ่ือสิ่งแวดลอม(Green Supply chain)” โดยเฉพาะประเด็นการควบคุมมลพิษและของ
เสียที่ถูกปลอ ยออกจากกระบวนการหว งโซอุปทาน เชน การลดไอเสียจากรถขนสง รวมถึงการสราง
เครือขา ยโลจิสติกสเพื่อขจัดขยะและลดของเสยี เปน ตน
การจัดการซัพพลายเชนเพื่อสิ่งแวดลอม (Green Supply chain)จึงเปนแนวคิดใหมท่ีเอื้อ
ประโยชนในดานการจัดการส่ิงแวดลอมที่สงผลใหองคกรดําเนินการอนุรักษสิ่งแวดลอมรวมกับคูคา
สะทอนถงึ ความใสใ จของธุรกิจท่ัวโลก ที่ไมไดใหค วามสนใจเพียงแคผลกาํ ไรแตยังมุงรักษาสมดุลของโลก
และสรางความเปนมิตรกับส่ิงแวดลอม ความรวมมือกันระหวางคูคากับผูสงมอบตองดําเนินการ
สอดคลองกับแนวคิดรักษาส่ิงแวดลอม การดําเนินการอยางเปนรูปธรรมอาจแสดงดวยการตรวจสอบ
และออกใบรับรองมาตรฐานส่ิงแวดลอมอยาง ISO14001 ใหกับผูผลิตหรือคูคา ดังกรณีบริษัทโตโยตา
ผลักดันใหผูผลิตชิ้นสวนและกลุมผูใหบริการกับโตโยตาดําเนินการพัฒนาระบบคุณภาพใหไดใบรับรอง
มาตรฐานการจัดการส่ิงแวดลอม รวมท้ังมุงลดผลกระทบส่ิงแวดลอมอันเกิดจากกิจกรรมบํารุงรักษาจึง
ผลักดันใหศูนยบริการและตัวแทนจําหนายดําเนินการพัฒนาใหไดใบรับรองมาตรฐานการจัดการ
สิ่งแวดลอม ISO14001 โดยทั่วไปองคกรมีความพยายามลดความสูญเปลาเพ่ือสรางผลกําไรและ
ความสามารถการแขง ขันทม่ี ีผลตอการลดผลกระทบทางส่ิงแวดลอม
โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ | 31
จากทไี่ ดกลาวมาขา งตน น้ัน จะทําใหเ ราทราบถึงสาเหตุความสําคัญของการจัดการซัพพลายเชน
เพ่ือสิ่งแวดลอม (Green Supply chain)วาทําไมปจจุบันน้ีธุรกิจหลาย ๆ ธุรกิจไดหันมาใสใจกับแนวคิดนี้
กอนอ่ืนตองมาพิจารณาความหมายของการจัดการซัพพลายเชนเพื่อสิ่งแวดลอม (Green Supply Chain)
หมายถึงการเช่ือมโยงหรือการบูรณการกิจกรรมตา งๆเพ่ือใหผูเลน ในกิจกรรมตางๆตลอดซัพพลายเชนไดมี
การลดการใชพลังงานและทรัพยากรธรรมชาติ รวมทงั้ ปลอยมลพิษนอยทสี่ ุด โดยใหเกิดประสิทธิภาพและ
ประสิทธิผลโดยรวม กลาวงายๆคือ ธุรกิจแตละธุรกิจในซัพพลายเชนจะตองรวมกันลด/ละ/เลิกการใช
พลังงานและทรัพยากรหรือปจจัยการผลิตลง ซ่ึงถาธุรกิจแตละธุรกิจในซัพพลายเชนทุกรายลด/ละ/เลิก
การใชทรัพยากรตางๆ หรือมีการใชอยางเหมาะสมก็จะทําใหลดผลกระทบตอส่ิงแวดลอมและ
ทรพั ยากรธรรมชาตขิ องโลกในท่ีสดุ
2.7.2 การบรหิ ารซัพพลายเชนระดับโลก
ในปจจุบันนี้การเติบโตของธุรกิจเกิดขึ้นอยางรวดเร็ว ในทุกๆธุรกิจมีการแขงขนั กันสูงมาก
ท้ังในรูปแบบการแขงกันภายในประเทศที่ทุกๆ ธุรกิจไดมีผูลงทุมมากขึ้น มีการแขงขันกันทางดาน
ราคา บริการ การขนสง และยังมีการแขงขันจากภายนอกประเทศท่ีทวีความรุนแรงเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ
เปนผลมาจากการที่แตละประเทศมกี ารเปด เสรที างดา นการคา มากข้ึน สามารถใหชาวตางชาติเขา ไป
ลงทุน หรอื เปนผูร วมลงทุนได รวมทัง้ ในภาครัฐของแตล ะประเทศมนี โยบายทีช่ วยผลกั ดันใหเกดิ การ
ลงทุนจากภายนอก สงผลใหผูบริโภคไดรับผลประโยชนทางดานราคาขายที่ลดลง แตสินคายังคงมี
คณุ ภาพที่ดีอยู ตางจากในมุมของผูผลิตทตี่ องทําการผลิตสินคาท่ีมีตนทุนที่ถกู ลงแตมคี ุณภาพที่ดีข้ึน
ประกอบกับการกลายเปนโลกาภิวัตน (Globalisation) ความกาวหนาทางดานการขนสง
ความกาวหนา ทางดานเทคโนโลยี และรายไดของแตละคนเพิ่มขน้ึ เปนปจจัยสงเสริมการแขงขันทาง
ธรุ กิจท่สี ูงข้นึ
กาวตอไปของการเปลี่ยนแปลงตางๆ บนโลกธุรกิจท่ีกําลังจะเกิดข้ึนในอนาคตอันใกลนี้
สงผลใหองคกรธุรกิจและอุตสาหกรรมทั่วโลกตางใหความสําคัญกับการชวงชิงการเปนผูนําในธุรกิจ
และการเติบโตอยางย่ังยืน รวมถึงมองหาโอกาสใหมๆ ใหกับธุรกิจการเปลี่ยนแปลงที่วานี้เกิดจาก
ปจจัยตางๆ รอบตัวที่สงผลกระทบตอภาคธุรกิจและอุตสาหกรรม ไมวาจะเปนในความแปรปรวนที่
เกิดจากวิกฤตเศรษฐกิจ วิกฤตดานพลังงาน ตลอดจนการเกิดภาวะโลกรอน รวมถึงภัยพิบัติทาง
ธรรมชาติตางๆ แผนดินไหว สึนามิ ความเสี่ยงจากการกอวินาศกรรม รวมไปถึงความเช่ือมโยงทาง
เศรษฐกิจและการคา ซ่ึงสงผลใหเกิดการเคล่ือนยายปจจยั การผลิตและเงินทุน ส่ิงตางๆ เหลานี้ลวน
สงผลใหผูประกอบธุรกิจและอุตสาหกรรมตองปรับเปลี่ยนรูปแบบการดําเนินธุรกิจใหสอดรับและ
สามารถตอบสนองการเปลี่ยนแปลงไดอ ยา งรวดเรว็ ถกู ตอง ปลอดภยั และมีตน ทนุ ท่ีตา่ํ
32 | โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ
จากกระแสดังกลาวขางตนสะทอนใหภาคอุตสาหกรรมเริ่มปรับเปล่ียนแนวคิดและวิธีการ
ดําเนินธุรกิจใหสอดคลองกับการเปล่ียนแปลงของซัพพลายเชนในธุรกิจและอุตสาหกรรมระดับโลก
โดยนําเทคโนโลยแี ละนวตั กรรมมาใชต ลอดโซค ุณคา (Value Chain) การเชอื่ มโยงของกจิ กรรมตา งๆ
โดยมีเปาหมายเพือ่ เพ่มิ คุณคาใหกบั สินคาและบริการ เพ่ือสรางความพงึ พอใจสูงสดุ ใหกับลูกคา และ
ตอยอดใหเกิดโซการผลิตในภูมิภาค (ASEAN Production Chain) โดยอาศัยการขับเคล่ือนอยางมี
ประสิทธภิ าพดว ยการบริหารจัดการโลจสิ ตกิ สและโซอปุ ทาน ซ่ึงสามารถเชอ่ื มโยงเครือขายธรุ กจิ ไปสู
ระดับสากลการจัดการโลจิสติกส (Logistics Management) จึงไดรับการจัดใหเปนหน่ึงในกลยุทธ
สําคัญในทศวรรษนี้ท่ีนํามาใชในการเพ่ิมขีดความสามารถในการแขงขันทางการคา เนื่องจากการ
จัดการโลจิสตกิ สเ กี่ยวขอ งกบั กระบวนการวางแผน ดาํ เนินงาน และควบคุมการเคล่อื นยา ยของสินคา
บริการ ขอมูล และการเงิน ต้ังแตจุดเร่ิมตนของการผลิตไปสูจุดสุดทายของการบริโภคอยางมี
ประสิทธิภาพตรงตามความตองการ โดยมีตนทุนที่แขงขันไดการจัดการโลจิสติกส ประกอบดวย
กิจกรรมตางๆ เชน การจัดหาวัตถุดิบ การเคลื่อนยาย การผลิต การจัดเก็บ และการกระจายสินคา
ฉะนั้นหากประเทศไทยมีระบบโครงสรางพื้นฐานการขนสงตอเน่ืองทั้งทางบก ทางราง ทางอากาศ
และทางนาํ้ ท่สี ะดวกรวดเรว็ พรอ มทัง้ มรี ะบบสารสนเทศเช่อื มโยงขอมูลการใหบริการระหวางภาครฐั
และภาคเอกชน อีกท้ังอุตสาหกรรมของไทยมีการบริหารจัดการโลจิสติกสท่ีดีและมีประสิทธิภาพ
ก็จะทาํ ใหสินคา และบรกิ ารมีตนทุนโลจิสติกสโดยรวมท่ีลดลง เสริมสรางความเขม แข็งและศักยภาพ
ในการแขงขันใหกับผูประกอบการอุตสาหกรรมไทยในการเขาสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
(ASEAN Economic Community: AEC) ไดอยา งงายดาย
2.8 กรณศี ึกษา
กรณศี ึกษาท่ี 1 ทําไมตอ งใช ! COLD CHAIN LOGISTICS
COLD CHAIN LOGISTICS คือ กระบวนการหนง่ึ ในหวงโซอปุ ทาน สําหรบั สินคาที่ตองการ
การจัดเก็บและการขนสงแบบควบคุมอุณหภูมิ เพื่อรักษาคุณภาพสินคา ยกระดับความปลอดภัย
ใหกับผูบ ริโภค และลดการสูญเสียของผลติ ภัณฑ โดยนิยมใช 2 รปู แบบดงั นี้
1. การรกั ษาอณุ หภูมิดว ยการแชแข็ง (Frozen)
การบวนการคลังสินคาและการขนสง ณ อุณ หภูมิตํ่ากวาจุดเยือกแข็ง ตั้งแต
-15 องศาเซลเซียส อาหารทเ่ี ก็บในอุณหภูมิ Frozen เชน เนือ้ อาหารทะเลแชแ ขง็ ไอศครมี เนอ้ื สตั ว
สด เปนตน
โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ | 33
2. การเกบ็ รักษาอณุ หภมู ิดว ยการแชเย็น (Chilled)
กระบวนการคลังสินคาและการขนสงสินคา ณ อุณหภูมิ 0 – 8 องศาเซลเซียส อาหารท่ี
เกบ็ ในอุณหภมู ิ Chilled เชน นม ผัก ผลไม เครื่องดื่ม ไขไ กเปนตน
ธุรกิจ Cold Chain Logistics มีแนวโนมขยายตัวอยางตอเนื่อง เน่ืองจากการเติบโตของ
อุตสาหกรรมอาหารและเคร่ืองดื่ม โดยเฉพาะอุตสาหกรรมผลไมสด แชเย็น แชแข็ง ซึ่งเปนหนึ่งใน
กลุมสินคาสงออกสําคัญของไทย รวมถึงไดรับอานิสสงคจากแนวโนมการขยายตัวของอุตสาหกรรม
ยาและเวชภัณฑในชวงสถานการณการแพรร ะบาดของเชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019
ปจ จบุ ันมธี รุ กจิ ที่ใหบ ริการดานโลจิสติกสแ บบควบคมุ อณุ หภูมิ 2 บรกิ ารหลกั
1. คลังสินคาแบบควบคุมอุณหภูมิ เปนการจัดเก็บดวยคลังสินคาควบคุมอุณหภูมิหรือ
หองเย็น ซึ่งการจัดเก็บแบบควบคุมอุณหภูมิมีหลายรูปแบบ ทั้งการจัดเก็บ เพ่ือรอการแปรรูปหรือ
รอบรรจุในบรรจุภัณฑ การจัดเก็บเพ่ือรอการกระจายสินคา ซ่ึงการจัดเก็บจะข้ึนอยูกับประเภท
ขนาดและท่ีต้ังของคลังสินคา เชน การจัดการคลังสินคาควบคุมอุณหภูมิ แบบสงผาน หรือ
Cross Docking สนิ คาจะถกู สงเขา คลังสนิ คา ในชวงระยะเวลาสน้ั ๆ เพอื่ เตรียมจัดสงตอ ไป
34 | โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ
2. การขนสงแบบควบคุมอุณหภูมิ เปนการขนสงดวยการรักษาอุณหภูมิและความช้ืนให
คงที่ ตลอดจนรักษา ความสมบูรณของสินคา โดยในการขนสงแบบควบคุมอุณหภูมิ ซึ่งสวนใหญ
จาํ เปน ตองมีตูคอนเทนเนอรท่ีใชงานไดดีภายใตสภาวะการขนสงรปู แบบตาง ๆ และสามารถควบคุม
อุณหภูมิภายในตูใหเหมาะสมตอสนิ คา และทนตอ สภาวะอากาศภายนอกทอี่ าจเยน็ หรือรอ นจดั ตลอด
เสนทางขนสง
ท่ีมา : กรมสง เสรมิ การคา ระหวางประเทศ กระทรวงพาณิชย
โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ | 35
แบบฝกหัด
บทท่ี 2 โลจิสติกสและซัพพลายเชนในระบบธุรกิจ
ตอนที่ 1 จงเลอื กคาํ ตอบท่ถี ูกตอ ง
1. ขอใดไมใชอ งคป ระกอบหลกั ของธรุ กจิ
ก. การผลิต (Production) ข. การตลาด (Marking)
ข. การเงิน (Finance) ง. การขนสง (Transport)
2. “ผูจดั หาวตั ถดุ บิ มาปอ นใหแกอ งคก ร” คอื องคประกอบใดของซัพพลายเชน
ก. ลูกคา (Customers) ข. ผจู ดั หาวัตถดุ ิบ (Suppliers)
ค. ผูขายปลีก (Retailers) ง. ผูผลิต (Manufacturer)
3. “บคุ คล/องคก รทท่ี าํ ธุรกจิ เก่ียวขอ งกบั การนาํ วตั ถดุ บิ มาเขา สกู ระบวนการผลติ เปน สินคา
หรอื บริการ จดั จาํ หนายกระจายสนิ คาออกสูทอ งตลาด” คอื องคป ระกอบใดของซพั พลาย
เชน
ก. ลกู คา (Customers) ข. ผขู ายสง (Wholesalers/Distributors)
ค. ผขู ายปลกี (Retailers) ง. ผูผลิต (Manufacturer)
4. “เปน การคา ทม่ี ขี นาดใหญ ครอบคลุมพนื้ ท่ีกวา งขวางกวา การคา ปลกี สินคาท่ขี ายจะขาย
ยกกลอ ง หรือยกแพ็ค ไมข ายสินคา เปน หนว ยยอ ย” คือองคป ระกอบใดของซพั พลายเชน
ก. ผูจ ัดหาวัตถดุ บิ (Suppliers) ข. ผขู ายสง (Wholesalers/Distributors)
ค. ผูขายปลกี (Retailers) ง. ผูผลติ (Manufacturer)
5. “การขายสินคา ใหก ับผูบ รโิ ภคคนสดุ ทา ย โดยการซื้อสนิ คา นนั้ ไปเพ่ือการบรโิ ภคของ
ตนเอง และครอบครวั ” คือองคประกอบใดของซพั พลายเชน
ก. ผจู ดั หาวัตถดุ บิ (Suppliers) ข. ผขู ายสง (Wholesalers/Distributors)
ค. ผขู ายปลกี (Retailers) ง. ผูผลติ (Manufacturer)
6. “ผูซื้อ อาจเปนไดท้ังผบู รโิ ภคคนสดุ ทายทซี่ อ้ื ไปบริโภคเองและในครอบครวั หรอื อาจจะ
เปน การซอื้ ไปเพ่ือขายตออกี ทอดหน่ึงเพอื่ การทํากาํ ไร หรืออาจซ้ือไปเพือ่ แปรรปู เปน
วัตถุดบิ ของอตุ สาหกรรมอ่นื ๆ” คอื องคป ระกอบใดของซพั พลายเชน
ก. ลกู คา (Customers) ข. ผูขายสง (Wholesalers/Distributors)
ค. ผขู ายปลกี (Retailers) ง. ผูผ ลิต (Manufacturer)
36 | โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ
7. Information Flow คอื อะไร
ก. การไหลของขอมลู สารสนเทศ ข. ระบบการไหลของสินคา กลับไป
ค. การไหลของเงนิ ง. การไหลของวตั ถุดิบ บรกิ าร
8. Reverse Product Flow คอื อะไร
ก. การไหลของขอ มลู สารสนเทศ ข. ระบบการไหลของสินคากลับไป
ค. การไหลของเงิน ง. การไหลของวตั ถุดิบ บรกิ าร
9. Primary Product Flow คืออะไร
ก. การไหลของขอมลู สารสนเทศ ข. ระบบการไหลของสินคา กลับไป
ค. การไหลของเงนิ ง. การไหลของวตั ถดุ บิ บริการ
10. ขอใดไมใ ชประโยชนของการจดั การซัพพลายเชน
ก. เพิ่มความรวดเรว็ และความวองไวใหก บั ธรุ กิจ (Speed and Agility)
ข. การลดตน ทุนของสินคาและตน ทุนรวมไดอ ยา งมีประสทิ ธิผล
ค. เพิ่มความสามารถในการแขงขนั (Core Competency)
ง. สามารถสรา งธรุ กิจไดด ว ยตนเอง
โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ซั พ พ ล า ย เ ช น ใ น ร ะ บ บ ธุ ร กิ จ | 37
ตอนท่ี 2 จงตอบคําถามตอ ไปนี้
1. ใหนกั ศกึ ษาอธิบายความหมายของการจัดการซัพพลายเชน
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
2. ใหนักศึกษาเขียนโครงขายการจัดการซัพลายเชนของกลุมสินคาอุปโภคบริโภคมา 1 ชนิดสินคา
พรอ มทั้งเขยี นอธิบายถึงองคประกอบและหนา ท่ีในซัพพลายเชน
38 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
รายละเอียดการสอน
ประจําสปั ดาหท่ี 3 (จํานวน 3 ชัว่ โมง)
หวั ขอการสอน : กจิ กรรมโลจสิ ติกสแ ละการจดั การซพั พลายเชน
จดุ ประสงคก ารสอน เพื่อใหสามารถ
1. อธิบายถึงกจิ กรรมโลจิสติกสไ ดว ามีก่ีประเภท อะไรบาง
2. อธิบายขอบเขตงานของแตละกจิ กรรมดา นโลจิสตกิ สไ ด
รายการสอน
3.1 บทนาํ
3.2 กจิ กรรมโลจิสตกิ ส
3.3 กรณศี ึกษา
วิธีการสอน
บรรยาย ถาม – ตอบ
หนังสอื / เอกสารประกอบการสอน
กมลชนก สทุ ธวิ าทนฤพฒุ ิ และคณะ.(2546) การจัดการโซอุปทานและโลจสิ ติกส. กรงุ เทพฯ:
ฟสกิ ซ เซน็ เตอร
คํานาย อภิปรัชญาสกุล. (2554) โลจิสติกสและโซอุปทาน. กรุงเทพฯ: โฟกัสมีเดียแอนด
พับลิซซงิ่
ชุติระ ระบอบ. (2556) การจัดการโลจิสติกสและโซอุปทาน. สมุทรปราการ: โครงการ
สํานักพิมพม หาวทิ ยาลัยหัวเฉยี วเฉลิมพระเกยี รติ
ประจวบ กลอมจิตร. (2556) โลจิสติกส-โซอุปทาน: การออกแบบและจัดการเบื้องตน. กรุงเทพฯ: วีพร้ิน
(1991)
สาขาวิชาการจัดการโลจิสติกส คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยธนบุรี.(2559). เอกสาร
ประกอบการสอนวิชา การจัดการโลจิสติกสและซัพพลายเชน(Logistics and
Supply Chain Management)พมิ พค ร้ังท่ี 2. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลยั ธนบรุ ี
เอกสารประกอบโครงการภายใตกรอบความรวมมือระหวางภาครัฐและภาคเอกชน SMEs
Project
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 39
โสตทศั นวัสดุ
บอรด ขาว ปากกา แผน บนั ทึกขอมลู เคร่อื งคอมพิวเตอร
การประเมินผล
ถาม – ในชั้นเรยี น
ทดสอบยอ ยในชัน้ เรียน
ตรวจการทําแบบฝกหดั ทา ยบท
ผลการสอบประจําภาคการศึกษา
งานที่มอบหมาย
1. ใหทาํ แบบฝก หดั ทา ยบททุกขอ
2. ใหท บทวนเรียนตามทไ่ี ดเ รยี นไป
3. ใหศ ึกษาเพิ่มเติมและทดลองทําแบบฝกหัดในหัวขอ ทไ่ี ดเรยี นไปจากตาํ ราเลม อ่นื ๆ
4. ใหเ ตรยี มเน้ือหาสาระความรสู ําหรับทจ่ี ะเรียนประจาํ สัปดาหต อ ไป
40 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
บทที่ 3
กิจกรรมโลจิสติกสแ ละการจัดการซพั พลายเชน
3.1 บทนาํ
การบริหารจัดการโลจิสติกสและซัพพลายเชน เปนเคร่ืองมือที่ชวยใหการทํางานมี
ประสิทธิภาพและประสทิ ธผิ ลมากยงิ่ ขึ้น โดยการจัดการโลจิสติกสจ ะครอบคลุมการทํางานต้ังแตการ
วางแผนงาน การจัดหาวตั ถุดิบ การผลิต การขนสง การจัดเก็บสนิ คา การจัดเตรียมอะไหล รวมทงั้ ใน
ดานการบริการ ไมวาจะเปนในเร่ืองของการสงสินคากลับคืนบริษัท การบริการหลังการขายตาง ๆ
โดยกิจกรรมทางดา นโลจิสติกสจะชวยในการสรางความพงึ พอใจใหก ับลูกคา
3.2 กจิ กรรมดานโลจสิ ตกิ ส
กมลชนก สุทธวิ าทนฤพุฒิ และคณะ (2546) ไดใหจาํ กดั ความ “กิจกรรม โลจิสตกิ สว า เปน
กิจกรรมสนับสนุนการทํางานภายในองคกร เพื่อใหทุกหนวยงานภายในเชื่อมโยงเขาหากัน รวมถึง
การเช่ือมโยงภายนอกองคกรท้ังดานอุปสงค และอุปทานโดยกิจกรรมหลกั ดานโลจิสติกส (Logistics
Activities) สามารถแบงออกเปน 13 กิจกรรม”โดยสามารถแบงไดเปนสองกลุม คือกลุมท่ีเปน
กจิ กรรมหลักขององคกรและกลุมที่เปนกิจกรรมสนับสนุนการทํางานขององคกร กิจกรรมซง่ึ ถือเปน
กิจกรรมหลักขององคกรประกอบดวยกิจกรรมหลัก 8 กิจกรรม สวนที่เหลืออีก 5 กิจกรรม ถือเปน
กจิ กรรมท่ีสนบั สนนุ การดําเนินงานขององคกร ดงั รายละเอียดดงั ตอ ไปนี้
กจิ กรรมหลกั
3.2.1 การบริการลกู คา (Customer Services)
การบริการลูกคา (Customer Service) เปนกิจกรรมท่ีองคกรพยายามตอบสนองความ
ตองการของลูกคา เพื่อสรางความพึงพอใจสูงสุดใหกับลูกคา การใหบริการลูกคาไมใชเปนเพียงแค
กจิ กรรมกิจกรรมหน่ึงแตเปนผลกระทบของกิจกรรมอ่ืนๆ ของโลจิสติกสซึ่งประสิทธิภาพการทํางาน
ของการบริการลูกคาจะทําไดดีเพียงใดนั้นตองข้ึนอยูกับประสิทธิภาพของกิจกรรมโลจิสติกสอ่ืน ๆ
เขา มาประกอบดว ย
ดังน้ันงานดานการใหบรกิ ารลูกคาจึงเปนกจิ กรรมท่เี ปน แรงผลักดันใหเกิดกิจกรรมอื่น เชน
การขนสง สินคา บรรจุภัณฑ การจัดซ้ือ การบริหารสินคาคงคลัง เปนตน การใหบริการจะตองทําให
ลูกคาเกิดความพึงพอใจสูงสุด โดยเฉพาะการสงมอบสินคาที่ถูกตอง ตรงเวลา และสงสินคาไดครบ
ตามจํานวน
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 41
ลักษณะสําคัญของการบรกิ าร
ศริ พิ ร วษิ ณมุ หมิ าชัย กลา วถึงลักษณะสาํ คญั ของการบรกิ าร ไวด งั นี้
1) เปนสินคาทีไ่ มอ าจจับตองได (Intangibility)การบริการโดยทวั่ ไปมลี กั ษณะทค่ี อ นขา ง
เปนนามธรรม ไมมีตัวตน ไมมีรูปราง ดังนั้นจึงเปนการยากที่เราจะสามารถรับรูถึงการบริการผาน
ประสาทสัมผสั ตาง ๆ ของเราได เชน เราไมส ามารถมองเห็นรปู รางของการทอ งเที่ยวได ดังน้ันความ
ไมมีตัวตนของการบริการที่ทําใหเราไมอาจจับตองบริการไดดังกลาวสงผลกระทบตอผูบริโภคคือ
ทาํ ใหผ ูบริโภคเกิดความเสีย่ งในการเลอื กซอ้ื บรกิ ารได
2) มีคณุ ภาพไมค งที่ (Variability Heterogeneity) คณุ ภาพของการบรกิ ารโดยทว่ั ไปมี
ความไมแนนอนคอนของสูงเน่ืองจากจะข้ึนอยูกับ พนักงานที่เปนผูสงมอบบริการ เวลาท่ีใหบริการ
ของผูสงมอบบริการ มาตรฐานของผูรับบริการ วิธีการในการใหบริการ และสถานท่ีที่ใหบริการแก
ลูกคาเปนตน
3) ไมสามารถแยกการผลิตออกจากการบริโภคได (Inseperability) โดยทั่วไปบริการ
มักจะถูกเสนอขายกอน และหลังจากน้ันการผลิตและการบริโภคบริการจะเกิดขึ้นในระยะเวลา
เดียวกนั (Simultaneous production and consumption) โดยลกู คา ทเี่ ปนผซู ือ้ บริการมักจะตอ ง
มีสวนรวมในกระบวนการผลติ บรกิ ารนั้นดวย เชน บริการรานตดั ผม เมือ่ ลูกคาตกลงใจซ้ือบรกิ ารตัด
ผม ขัน้ การผลติ จะเริ่มตน ต้งั แตล กู คานัง่ ลงบนเกา อ้ีตดั ผม โดยจะเห็นวาขณะทช่ี างตดั ผมทาํ การตดั ผม
ชา งตดั ผมจะเรมิ่ กระบวนการผลิตและลูกคา ก็จะทําการบริโภคสนิ คาไปพรอ ม ๆ กนั
4) ไมสามารถเก็บรักษาไวได (Perishability) การบริการไมสามารถท่ีจะเก็บรักษา
บริการไวในรปู ของสินคาคงคลงั ได ทําใหองคก รเสียโอกาสในการขายบริการได เพราะสาเหตุมาจาก
เราไมสามารถแยกการผลิตออกจากกการบริโภคของลูกคาได ดังนั้นเม่ือลูกคามาซื้อในเวลาใด ผูขาย
จงึ จะเร่ิมทาํ การผลิตไดเ ม่อื นั้น (ธีรกิติ นวรัตน ณ อยุธยา, 2547: 14 -15)
ภาพที่ 3.1 การบรกิ ารลกู คา
ทมี่ า:(www.navy.mi.th: 20 พ.ค. 2558)
3.2.2 การติดตอ สื่อสารดา นโลจสิ ตกิ ส( Logistics Communications)
42 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
ไพฑูรณ กําลังดี ไดกลาวถึงการติดตอส่ือสารดานโลจิสติกสไววา “ขอมูลจากการ
ติดตอสื่อสารเรียกไดวาเปนจุดเร่ิมตนของกระบวนการทางธุรกิจ ท่ีทําใหเกิดกระบวนการทาง
โลจิสติกส การส่ือสารภายนอกองคกร คือ การส่ือสารกับลูกคาหรือกับผูขายเทาน้ันที่องคกรไดให
ความสาํ คญั และการสื่อสารระหวา งหนว ยงานภายในองคก รกเ็ พื่อใหม ผี ลตอประสทิ ธิภาพการทํางาน
ทางดานโลจิสติกส การสื่อสารเปนปจจัยหน่ึงที่กอใหเกิดตนทุนขึ้นได เชน การรับขอมูลและสงตอ
ขอมูลท่ีผิดพลาด ท่ีใหฝายผลิตหรือจัดสงนําสงสินคาผิดรายการหรือผิดจํานวน มีผลตอระดับการ
ใหบริการหรือความพึงพอใจของลกู คา (Service Level) ดังนั้นการติดตอสอื่ สารที่ดีสงผลใหองคกร
เกิดความไดเปรียบในการแขงขัน เพราะจะทําใหเกิดการดําเนินงานที่ตอเน่ือง เกดิ การเชื่อมโยงและ
การไหลของขอ มลู สง ผลใหก ระบวนการเคลือ่ นไปไดอยางมีประสิทธภิ าพ”
ปรากฏการณแ สมา (Bullwhip Effect)
เปนปรากฏการณท่ีเกิดการผันผวนในการบริหารงานโซอุปทานคือในกรณีท่ีสินคาขาด
ตลาดหรือสนิ คาลนตลาด เหตุผลก็เพราะผูผลิตไมสามารถทราบถึงความตองการของลูกคาที่แทจริง
ได หรือความตองการนั้นถูกแปรปรวนหรือผันผวน เนื่องดวยเพราะโซอุปทาน (Supply Chain)
มีหลายข้ันตอน เกิดความซับซอน สวนสาเหตุที่ทําใหเกิดปญหาปรากฏการณแสมาคือ แตละ
หนวยงานในโซอปุ ทาน ตางคนตา งทํา ตางคนตา งตดั สินใจ ไมทํางานเปน ทีมและขอมลู ความตองการ
ของลกู คา ไมส ามารถไหลมาถึงปลายทางภายในองคก รได
ภาพที่ 3.2 ปรากฏการณแ สม า
ท่มี า: (businessconnectionknowledge.blogspot.com : 20 พ.ค. 2558)
3.2.3 กระบวนการส่ังซ้อื (Order processing)
กระบวนการในการจัดการคําส่ังซ้ือ จะครอบคลุมตั้งแตการรับคําส่ังซื้อจากลูกคา
การติดตอส่ือสารกับลูกคา การตรวจสอบยอดสินคาคงคลัง รวมถึงรายละเอียดเก่ียวกับลูกคา
กิจกรรมน้ีเปนจุดเช่ือมตอระหวางองคกรกับลูกคา ดังนั้นกิจกรรมน้ีจะมีผลตอระดับความพึงพอใจ
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 43
ของลูกคาไดงา ย จึงควรใชเวลาในกระบวนการน้ีใหส้ันท่ีสุดและหลีกเล่ียงความผิดพลาดท่จี ะเกิดขึ้น
ใหไดมากทส่ี ดุ
ในปจ จุบันองคก รสวนใหญม ักนําระบบคอมพิวเตอรและการจัดการธุรกจิ เชิงอิเล็คทรอนคิ ส
เขามาชว ยในดานการติดตอสื่อสาร การเชื่อมตอระหวางลูกคากับองคกรเพ่ือลดความเสี่ยงท่ีอาจจะ
เกิดความผิดพลาดข้ึน สรางความรวดเร็ว สะดวกสบาย และยังสามารถสรางความพึงพอใจใหกับ
ลูกคาไดอีกดวย ระบบการส่ังซ้ือท่ีมักถูกนํามาใชในงาน เชน ระบบ EDI (Electronic Data
Interchange) เปน ตน
ระบบ Electronic Data Interchange
คือ การแลกเปลี่ยนเอกสารทางธุรกิจระหวางบริษัทคูคาในรูปแบบมาตรฐานสากลจากเครอื่ ง
คอมพิวเตอรเครอ่ื งหนึ่งไปยังเครือ่ งคอมพิวเตอรอีกเครื่องหน่ึง โดยระบบ EDI จะมีองคประกอบที่สําคัญ
อยู 2 อยางคือ การใชเอกสารอิเล็กทรอนิกสแทนเอกสารท่ีเปนกระดาษ และเอกสารอิเล็กทรอนิกส
เหลาน้ีตองอยูในรูปแบบมาตรฐานสากล ดวยสององคประกอบนี้ทําใหทุกธุรกิจสามารถแลกเปลี่ยน
เอกสารกนั ไดทั่วโลก
สวนประกอบสําคญั ของระบบ EDI
1. Hardware หมายรวมถึงคอมพิวเตอรทุกประเภท และ อุปกรณขางเคียงของ
คอมพิวเตอร คอมพิวเตอรเปนองคประกอบสําคัญในการติดต้ัง EDI Communication โดยจะเปน
ตัวชว ยในการสง ผา นขอ มลู ระหวางคคู า (Trading Partners)
2. Telecommunication Networks จะใชสายโทรศัพท (Telephone Line) ในการ
สงผา นขอ มูลระหวา งผูสง และ ผูรับ โดยอาจตดิ ตอกนั ผา นทางดาวเทียม
3. Communication Software and Translation Software ใชใ นการสงผานขอ มูล
และ รบั ขอมลู ระหวา งคอมพวิ เตอร เชน เม่อื ผูใชคอมพิวเตอรค นหนึ่ง ตองการติดตอ กับคอมพิวเตอร
ท่อี นื่ เขาตอ งมี Communication Software และ Translation Software
3.2.4 การคาดการณค วามตองการ (Demand forecasting)
เปนการพยากรณความตองการในตัวสินคาหรือบริการของลูกคา นับวาเปนกิจกรรมท่ีมี
ความสําคัญในการสรางผลกําไรหรือทําใหองคกรขาดทุนได การคาดการณความตองการชวยให
องคกรสามารถกําหนดทิศทางในการดําเนินงาน กลาวคือ สามารถวางแผนความตองการใช
ทรัพยากรในแตละกระบวนการไดอยางเหมาะสม สงผลใหปริมาณการจัดเก็บสินคาคงคลังเปนไป
อยา งมีประสิทธิภาพ
44 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
ขอ พจิ ารณาในการเลือกใชว ิธีการพยากรณ
1) วัตถุประสงคของการพยากรณ (Why) ในการพยากรณท่ีตองพิจารณาวัตถุประสงค
หรอื จดุ มงุ หมายของการพยากรณเปน สาํ คญั เนื่องจากจะมีผลตอ รูปแบบและวธิ ีการพยากรณต ดิ ตาม
มาเชน การพยากรณความตองการของลูกคา การพยากรณเพื่อการวางแผนผลิต การพยากรณ
พฤติกรรมของลกู คา ในอนาคต จะมผี ลตอการวางแผนและตัดสนิ ใจในโซอปุ ทาน
2) บุคคลที่เก่ียวของกับการพยากรณ คือใคร (Who) บุคคลในท่ีนี้หมายถึง ผูที่มีสวน
เก่ียวของในโซอุปทาน ไดแก ผูที่พยากรณใหใครเปนผูพยากรณ(เชน ฝายวางแผน ฝายวิจัยตลาด
หรือบรษิ ัทตัวแทนจากภายนอก) ผูใชผลผิตจากการพยากรณคือใคร(ผูบริหารแตละระดบั ของแตละ
องคกร ผูจัดหาหรือผูขาย ผูจัดการฝายการตลาด ผูจัดการฝายผลิต หรือตัวแทนจําหนาย)เน่ืองจาก
วิถีการใหไดมาซึ่งตัวเลขพยากรณและความตองการใชขอมูลท่ีไดจากการพยากรณของห นวยงาน
ตางๆแตกตา งกัน
3) จะพยากรณเม่อื ใด (When) หมายถึงระยะเวลาทีใ่ ชใ นการพยากรณ อาจเปนระยะส้นั
ภายใน 1-3 เดอื น หรอื ระยะปานกลางภายในสองป หรอื ระยะยาวตงั้ แตส องปขนึ้ ไป ซ่ึงระยะเวลาที่
ใชในการพยากรณจะมีผลตอการถูกตองแมนยําในคาพยากรณเนื่องจากย่ิงระยะเวลาท่ีนานข้ึนก็จะมี
ปจจัยตางๆซง่ึ อาจมีผลกระทบตอ คา พยากรณในการจัดการโซอุปทานมากขนึ้
4) การใหมาซ่ึงขอมูล (How) ลักษณะของขอมูลแตละประเภทจะใชขอมูลการพยากรณท่ี
แตกตางกัน เชน ขอมูลสินคาตามฤดูกาล (ผลไมที่ออกเฉพาะฤดู เสื้อผาใน ฤดูกาลตางๆ) ขอมูลที่เปน
แนวโนม (สินคาประเภท ทองคํา น้าํ มนั ) ขอ มูลท่ีมกี ารเปลี่ยนแปลงขึ้นลงอยูเสมอในระยะเวลาสั้น (สินคาใน
หางสรรพสินคา สินคาท่ีขายในตลาดทั่วไป) หรือขอมูลแบบสุมท่ีเกิดจากเหตุการณผิดปกติของธรรมชาติ
นอกจากประเภทของขอมลู ท่ีกลาวมาแลว ยงั จะตองพิจารณาเกี่ยวกบั คณุ ภาพและความนาเชอื่ ถือของขอ มูล
จาํ นวนขอ มูลที่ตอ งการอีกดวย
5) การพยากรณจะใชวิธีอะไร (What) เทคนิคและวิธีพยากรณมีหลากหลายและมี
คุณลักษณะที่แตกตางกัน ท้ังน้ีข้ึนอยูกับประเภทของขอมูล โดยจําแนกออกวิธีหลักไดแก
การพยากรณเชงิ คณุ ภาพ และการพยากรณเชงิ ปริมาณ นอกจากนนั้ ยงั แบง ยอยออกเปน
• การพยากรณเชิงคุณภาพ ไดแก การพยากรณโดยใชขอมูลในอดีต
การพยากรณตามความเห็นของผูแทนขาย การพยากรณโดยใชเลขดัชนี การพยากรณโดยการวิจัย
ตลาด วธิ เี ดลฟาย
• การพยากรณ เชิงปริมาณ ไดแก การพยากรณ คา เฉลี่ยเคลื่อนที่
การพยากรณเ ชิงเรยี บ การพยากรณเ อ็กโปรเนนเชียล การพยากรณเ ชิงสาเหตุ การพยากรณแ นวโนม
การวเิ คราะหความถดถอยเปนตน
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 45
3.2.5การจดั ซือ้ (Procurement)
การจัดซื้อเปนกิจกรรมในการจัดหาแหลงวัตถุดิบ เพื่อจัดซื้อสินคาหรือวัตถุดิบ รวมไปถึง
การบริหารอุปทานโดยรวมต้ังแต การคัดเลือกผูขาย การเจรจาตอรองราคาหรือเง่ือนไข ปรมิ าณใน
การสั่งซ้ือ และการประเมินคุณภาพของผขู ายสินคาหรือวตั ถุดิบ เพือ่ ใหม ั่นใจวา องคก รจะไดรบั สนิ คา
หรือวัตถุดิบที่มีคุณภาพตรงตามความตองการไปใชในการปฏิบัติงานขององคกรตามสวนงานตางๆ
ดว ยตนทุนทีเ่ หมาะสมทีส่ ุด
การประมวลคําส่ังซ้อื (Order Processing)
การประมวลคาํ สง่ั ซอื้ มีหลายข้ัน แตล ะข้ันมีเรอื่ งของเวลาเขา มาเกีย่ วขอ ง เวลาทใี่ ชใ นการ
ประมวลคาํ สั่งซ้ือจะมากหรือนอยขึ้นอยกู บั หลายปจ จัย ซึ่งสง ผลตอ ความพงึ พอใจของลกู คา
ภาพท่ี 3.3 การประมวลคาํ สง่ั ซ้ือ (Order Processing)
ลูกคาจัดทําใบสัง่ ซอื้ : Order Preparation
เปนการตรวจสต็อกเพื่อจะไดทราบวาจะตองสงั่ สินคาประเภท ชนิด ขนาด สี มาเตมิ สินคา
คงคลัง (Replenishment) เม่ือไรและจํานวนเทาใดเม่ือลูกคา ทราบสถานะสนิ คาคงคลังของตนแลว
ลกู คากจ็ ะจดั ทาํ ใบส่งั ซื้อสินคา โดยปกติลูกคา ไมต องการมสี ินคา คงคลงั มาก จะสงั่ ซ้อื สินคา ในปรมิ าณ
ทีเ่ พียงพอขายในชว งเวลาหนงึ่ และเม่ือสนิ คา ใกลจ ะหมดก็จะส่ังซ้ือสินคาลวงหนา
การสง คําสั่งซ้อื : Order Transmission
ลูกคาสั่งซื้อหลายวิธี เชน สั่งซื้อทางจดหมาย ทางโทรศัพท ทาง Fax ทาง EDI ระบบ
Internet / Network หรือส่ังซื้อกับพนักงานขายของบริษัท วิธีการส่ังซ้ือมีผลตอเวลาและความ
ถกู ตอง
46 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
การรับและประมวลคาํ ส่ังซื้อ : Order Receiving and Processing
เมื่อบริษัทไดรับใบส่ังซ้ือพนักงานจะนํามาบันทึกลงในแบบฟอรมสั่งซ้ือของบริษัท การ
บันทึกคําส่ังซ้ือจะชาหรือเร็วข้ึนอยูกับระบบเทคโนโลยีสารสนเทศของบริษัท ถาบริษัทนําระบบ
คอมพิวเตอรม าใชก ารบันทึกรายการซื้อลงในแบบฟอรมจะรวดเร็ว ใบส่ังซ้ือของลูกคา ที่ไดบันทึกลง
รายการตามแบบ ฟอรมของบริษัทแลว กจ็ ะสงไปใหฝ า ยตางๆ เพอื่ ดําเนนิ การดังตอไปนี้
• ตรวจสอบสนิ เช่อื : Credit Check
• ตรวจสอบสินคา คงคลงั : Inventory Availability
• การแกไ ขใบสั่งซ้อื : Order Modification
• ราคาสนิ คา : Order Pricing
การหยบิ และหีบหอ สินคา : Order Picking and Packing
เม่ือทําการผลิตสินคาเสร็จแลวข้ันตอนตอมาจะเปนการการหยิบและหีบหอสินคา
เพือ่ เตรยี มที่จะจดั สง สนิ คาโดยในขั้นตอนนจ้ี ะใชเ วลามากนอ ยขึน้ อยกู ับปจจยั ตา งๆ ดังนี้
• ปริมาณสนิ คา ทส่ี ัง่ ซ้อื
• ระยะทางขนสง
• วิธีการขนสง (เคลือ่ นยาย)
การขนสงและสงมอบ : Order Shipped and Delivery
การขนสงเปนปจ จยั หนึ่งท่ีมคี วามสําคัญตอเวลาการสงสินคาใหล ูกคา เวลาทีใ่ ชข นสง ขนึ้ อยู
กบั ปจจยั หลกั 2 ประการ คอื
1. ระยะทาง ถาระยะทางจากจดุ สง สนิ คาไปใหล กู คาไกลกใ็ ชเ วลามาก
2. รูปแบบการขนสง กเ็ ปนปจจยั สาํ คญั ดา นเวลาการขนสง
3.2.6 การบรหิ ารสินคาคงคลงั (Inventory Management)
การบริหารสินคาคงคลังเปนกิจกรรมหน่ึงที่มีผลกระทบตอประสิทธิภาพการทํางานของสวน
งานอ่นื รวมถงึ มีผลตอกําไรขาดทุนขององคกร เชน หากระดับสนิ คาคงคลังสูงทําใหตนทุนในการจดั เก็บ
ดแู ลเพิ่มขนึ้ หากสนิ คาท่ีเก็บลา สมัยก็กอ ใหเกิดตนทนุ เพ่มิ มากขนึ้ อกี ในแงของผลกระทบตอ สวนงานอ่ืน
เชน หากมกี ารจัดเก็บสินคาคงคลังท่ีนอ ย ตน ทุนในการจัดเกบ็ ดูแลก็จะตํา่ แตองคก รอาจพบวา ตนทุนใน
การขนสงเพิ่มมากข้ึนก็เปนได เพราะปริมาณการจัดเก็บที่นอย ทําใหความถี่ในการขนสงสูงข้ึน ทั้งน้ี
ทัง้ นน้ั ตอ งพจิ ารณาประกอบกันไปอยูเสมอ
ประเภทของสินคาคงคลงั
โดยสนิ คาคงคลังท่อี ยภู ายในโซอ ุปทาน อาจอยใู นรูปตา งๆ ดงั น้ี
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 47
1. สินคาคงคลังท่ีอยูในรูปวัตถุดิบ (Raw Material Inventory) เปนวัตถุดิบเพื่อแปลง
สภาพเปน สินคา ระหวางการผลติ หรือ สินคา กึ่งสําเรจ็ รปู และสินคา สาํ เร็จรปู ในที่สดุ เชน แผนเหล็ก
สบั ปะรดสด ยางแผน รมควัน ผา กระดมุ ดาย เปน ตน
2. สินคาคงคลังท่ีอยูในรูปของสินคาท่ีอยูระหวางการผลิต (Work-in-process
Inventory)เปนสินคาท่ีอยูในระหวางกระบวนการผลิต เชน เหล็กที่ข้ึนรูปเปนกระปอง สับปะรดท่ี
ห่ันเปน ช้นิ ๆ ทรี่ อเขากระบวนการบรรจุ ยางท่ผี สมสตู รตาง ๆ (Vulcanized rubber) ผา ทีต่ ัดพรอม
สําหรบั การเยบ็ เปนตน
3. สินคาคงคลังท่ีอยูในรูปของสินคาสําเร็จรูป (Finished Goods Inventory)เปน
สินคาท่ีผลิตเปนสินคาสําเร็จรูปที่พรอมจําหนายใหแกลูกคาได เชน กระปองสําหรับบรรจุอาหาร
สับปะรดกระปอง ยางรถยนต และเสอ้ื ผา สาํ เร็จรูป เปนตน
4. สินคาคงคลังท่ีอยูในระหวางการกระจายสินคา (Distribution Inventory)
เปนสินคาคงคลังทอี่ ยูในกระบวนการกระจายสินคาจากผูผลิตไปยังลกู คา ซ่ึงอาจจะเปนผบู ริโภคข้ัน
สุดทาย หรือ โรงงานที่จะนําเอาสินคาคงคลังนั้นไปแปรรูปตอได เชน ดอกทิวลิปจากเนเธอรแลนด
สินคาแฟช่นั จากอติ าลี หรอื เหล็กเสน จากรัสเซยี เปนตน
5. สินคาคงคลังสําหรับการซอมบํารุง (Maintenance and Repair Operation
Inventory) เปนสินคาคงคลังที่สํารองในการซอมบํารุงรักษาอุปกรณและเครื่องจักร เพ่ื อรักษา
กระบวนการรับคําส่ังซ้ือ กระบวนการผลิต กระบวนการจัดสงสินคาในโซอุปทาน เปนไปอยางมี
ประสิทธภิ าพ เชน สายพาน น็อต สกรู เปนตน
3.2.7 การบริหารการขนสง (Transportation Management)
การบริหารการขนสง หมายรวมถงึ การเคล่อื นยายวัตถุดิบหรอื สินคาต้ังแตจดุ เร่ิมตนไปยัง
จดุ ทม่ี ีการบริโภค หรือการขนสงคนการสนิ คาผิดปกต/ิ ชํารุดเสียหายกลับมายงั คลังสินคา รวมถงึ การ
ขนยา ยสินคาเพ่ือนําไปยังจุดท่ีมจี ะทําลาย ทําใหอ งคกรตอ งคํานึงถึงรูปแบบลักษณะการเลือกวิธีการ
ขนสงประเภทตางๆ ที่เหมาะสมกับตัวสินคา รวมถึงเสนทางในการขนสงอีกดวย เชน ทางอากาศ
ทางน้ํา ทางรถไฟ ทางทอ ทางถนน เปนตน เพื่อใหถูกตองตามกฎระเบียบของภมู ภิ าคนั้นๆ และเปน
การสรางความม่ันใจใหกับลูกคา องคกรมีความจําเปนท่ีจะตองดําเนินการจัดสงให ถูกสถานท่ี
ถูกเวลา ในสภาพที่สมบรู ณ รวมถงึ การควบคุมตน ทนุ ทจี่ ะเกดิ ขน้ึ ใหเ ปนไปอยางมปี ระสิทธภิ าพสูงสดุ
รปู แบบการขนสง
1) การขนสงทางถนน (Road Transportation) เปนรูปแบบการขนสงท่ีมีปริมาณสูง
ท่ีสุดการขนสงทางถนนกระทําไดโดยการใชรถบรรทุก 4 ลอ 6 ลอ 10 ลอ หรือมากกวา 10 ลอ
เปนยานพาหนะในการเคลื่อนยายปจจุบันประเทศไทยมีโครงขายถนนคอนขางดีมากท้ังในเขตเมือง
48 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
และนอกเมืองการขนสงสินคาทางถนนสามารถเขาถึงไดทั่วขอดีของการขนสงทางถนน คือ ไมตองมี
การขนถายซ้ําใหบริการไดอยางรวดเร็วและสามารถรักษาตนทุนไดถือวาเปนการขนสงแบบ Door-
to-Door
2) การขนสงทางนํ้า (Water Transportation) เปนรูปแบบการขนสงท่ีมีตนทุนตอ
หนวยตํ่าทส่ี ุดอาศัยเสนทางท่ีมอี ยแู ลว ตามธรรมชาตเิ ปน สําคญั เชน คลอง แมนํ้าเปนการขนสง ท่ชี าที่สุด
เหมาะกับสินคาท่ีไมมีขอจํากัดเรื่องระยะเวลาสงมอบสินคา มักจะเปนสินคาท่ีมีมูลคาตอหนวยตํ่าและ
ขนสงในปริมาณมากๆเชน วัสดุกอสรางจําพวกอิฐ หิน ปูน ทราย เปนตน แบงยอยออกเปน 2 รูปแบบ
ตามลักษณะของเสนทางขนสง ไดแกการขนสงทางลําน้ํา (Inland Water Transportation) และการ
ขนสงทางทะเล (Sea and Ocean Transportation)
3) การขนสงทางอากาศ (Air Transportation) เปนรูปแบบการขนสงท่ีไปไดไกลท่ีสุด
และรวดเร็วที่สุด มตี น ทุนตอ หนว ยแพงทส่ี ุด จาํ เปนตอ งกอสรา งโครงสรางจํานวนมหาศาลเพ่ือรองรบั
รูปแบบการขนสงตองอาศัยระบบขนสงสนิ คาทางถนนเพ่ือใหสินคาไปถงึ ลูกคาที่ปลายทางตามพื้นที่
ตา งๆ ได
4) การขนสงทางรถไฟ (Rail Transportation) เปนรูปแบบการเดินทางที่อยูคูสังคมไทย
มานับต้ังแตสมัยรัชกาลที่ 5 สินคาท่ีขนสงทางรางมักจะเปนสินคาท่ีมีการขนยายคราวละมากๆ เชน ขาว
นา้ํ ตาล ปนู ซีเมนต ถานหนิ กาซและผลิตภัณฑปโตรเลียม เปนตน การขนสงสินคาทางรถไฟมปี รมิ าณและ
มูลคา เพมิ่ สูงขนึ้ ในสวนของโครงขา ยทไี่ มทั่วถึงและการเชื่อมโยงระหวางรถไฟกบั การขนสง วธิ ีอื่นๆ ยงั ทําได
ไมด อี ยา งทีผ่ ูประกอบการขนสง ตองการ
5)ก ารข น ส งท างท อ (Pipeline Transportation) เป น ร ะ บ บ ก า ร ข น ส งท่ี มี
ลักษณะเฉพาะ สินคาท่ีขนสงตองอยูในรูปของเหลวเปนการขนสงทางเดียวจากแหลงผลิตไปยัง
ปลายทาง สินคาท่ีนิยมขนสงทางทอ ไดแก นํ้า น้ํามันดิบ ผลิตภัณ ฑ ปโตรเลียมและ
กาซธรรมชาติเปนตน
3.2.8การบรหิ ารคลังสนิ คา และการจดั เกบ็ (Warehousing และStorage)
กิจกรรมที่เกิดขึ้นภายในคลังสินคา ต้ังแตกระบวนการในการวางโครงสรางคลังสินคา
การออกแบบและจัดวาง การจัดการพ้ืนท่ีภายในคลังสินคาระดับของสินคาคงคลัง รวมถึงการดูแล
รักษาอุปกรณเครื่องใชตางๆ ท่ีจําเปนในการดําเนินกิจกรรมภายในคลังสินคาเพ่ือใหการจั ดการ
คลงั สินคา เปนไปอยา งมปี ระสทิ ธิภาพสงู สดุ ดวยตน ทุนทเ่ี หมาะสมท่สี ุด
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 49
ทาํ ไมตองมีคลังสนิ คา
1) สนับสนุนใหบรรลุวัตถุประสงคในการใหบริการลูกคา (Service Level) เพ่ือให
แนใจวามีสินคาเพียงพอตอความตองการของลูกคา เปนการสรางความพึงพอใจของลูกคาตอบริษัท
ในดานของ ความสะดวกสบาย ความถกู ตอง ความรวดเรว็ ดวยตนทุนท่ีตํ่าที่สุด
2) ชวยสนับสนุนใหการผลิตเปนไปไดอยางราบรื่น (Smooth Production)
คลังสนิ คาจะชวยรองรับความตองการของลูกคา ณ จดุ สูงสุดได (Demand Peaks) ชวยปองกันการ
เกดิ ปญ หาวัตถดุ ิบขาดแคลนซึง่ จะสงผลตอการผลติ
3)จัดเก็บสินคาจากการผลิตคลังสินคาจะเปนสถานท่ีจัดเก็บสินคาที่ไดจากการผลิต
จํานวนมาก เพ่ือความคุมคาในการผลิต (Mass Production) ท่ีเปนผลจากการผลิตแบบMake-to-
stock ดังนัน้ การผลติ แบบน้จี ึงตอ งการคลังสนิ คาเพื่อจัดเก็บสนิ คา
4)ทาํ ใหบ รษิ ัทไดเ ปรยี บทางการแขงขันในแงข องการจดั ซอ้ื จัดหาในแงข องการจดั ซื้อ
การซ้ือสินคาครั้งละมาก ๆ หรือซ้ือเปนชุด (Bulk Purchases)ก็เพื่อตองการสวนลดจากการส่ังซื้อ
(Quantity discounts) และตอ งการลดคา ใชจ า ยจากการขนสง เมอ่ื ซือ้ สนิ คาจาํ นวนมากขึน้
5)การจัดใหมีกระบวนการเพิ่มมูลคา เพ่ือการใหบริการสําหรับแตละลูกคา
(Customization) ท่นี ับวันตอ งมีความตองการใหบรกิ ารพเิ ศษสาํ หรับตนเองมากขน้ึ
6)เพ่ือตอบสนองความตอ งการของลกู คาใหเร็วขนึ้ (Response Time)
7)การเก็บสินคา สําหรบั ชวงวิกฤต หรือสถานการณฉกุ เฉิน (Emergency)เชน การตนุ
สินคาบรโิ ภคในชว งทเี่ กดิ วิกฤตทางการเมือง
8) การเกบ็ สนิ คาเพอื่ ใชใ นการสงเสรมิ การขาย (Promotion Material)
9) การเกบ็ Dead Stockเพอื่ ลูกคา คนสําคัญเชน การเกบ็ อุปกรณซ อ มเครอื่ งจักรรุน
001 เพอ่ื ลกู คารายใหญของบรษิ ัท เปนตน
กิจกรรมสนับสนนุ
3.2.9 โลจิสตกิ สยอนกลบั (Reverse Logistics)
โลจิสติกสยอนหลับ (Reverse Logistics) หมายถึง กระบวนการวางแผน ปฏิบัติ และการ
ควบคุมการเคล่ือนยายสินคาหรือขอมูลขาวสาร จากปลายทางซ่ึงก็คือผูบริโภค ยอนกลับไปยังแหลง
ผลิตตนทางอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล หรือหากยึดตามนิยามของ Reverse Logistics
Executive Council ไดใหความหมายไววา“เปนกระบวนการของการวางแผน การประยุกตใช และการ
ควบคุมการไหลของวตั ถดุ ิบ สินคาคงคลัง สนิ คา สําเรจ็ รูป และขอมูลที่เกี่ยวของ จากจุดที่ทาํ การบริโภค
(Point of Consumption) ไปยังจุดเริ่มตน (Point of Origin) เพ่ือทําการกําจัดอยางมีประสิทธิภาพ
หรอื นาํ ไปสรา งมูลคา แทนทจี่ ะตอ งทิ้งหรอื สูญเปลาไป”
50 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
กระบวนการจดั การสินคาที่ถกู สงกลับคืน ไมวา จะดวยเหตผุ ลท่ีวา สินคาหรอื ผลติ ภณั ฑเกิดการ
ชํารุดเสียหาย มีตําหนิ ตกรุน หมดอายุการใชงาน สินคาขายไมไดเปนจํานวนมาก สินคาท่ีสงมอบผิด
ประเภทผิดขนาด หรือดวยสาเหตุดานสิ่งแวดลอมและความปลอดภัยของผูบริโภคองคกรมีความจําเปนท่ี
จะตองวางนโยบายที่จะรองรับสินคาท่ีถูกสงคืนอยางมีประสิทธิภาพ เพ่ือใหเกิดตนทุนนอยท่ีสุด บางคร้ัง
สินคาเหลานี้อาจนํากลับมาสรางประโยชนโดยผาน กระบวนการผลิตมาสรางมูลคาใหม (Recapturing
Value) โดยอาจมีกิจกรรมที่เกี่ยวของ ไดแก การนํามาใชซ้ํา (Reuse) การจัดจําหนายใหม (Resell)
การซอมแซม (Repair) การผลิตซ้ํา (Remanufacture) และการนําไปแปรรูปเพ่ือนํากลับมาใชใหม
(Recycle) ซ่ึงจะชวยในเร่ืองของตนทุนไดเปนอยางดี แตในกรณีท่ีเปนสินคาอันตรายมีผลตอ
สภาพแวดลอมปจจุบันมีกฏระเบียบท่ีเครงครัดสําหรับเร่ืองการทําลายสินคาอันตรายใหเหมาะสมท่ีให
องคก รควรตระหนักถึงสวนนี้ดว ยนอกจากน้ี องคการจะตอ งดําเนินการดวยความเต็มใจและจริงใจท่ีจะรับ
คนื สินคา ดวยความรวดเรว็ ที่มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล เพ่ือแกไขปญหาใหกับผูมีสว นไดสวนเสียกับ
องคการ
ในประเทศโซนยุโรปและประเทศญ่ีปุน ไดใหความใสใจกับการรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอมเปน
พิเศษ สินคาหลายตัวจําเปนตองมีนโยบายท่ีชัดเจนที่ผูผลิตตองมีภาระในการจัดใหมีระบบการสงมอบ
สินคาที่หมดอายกุ ารใชงานหรือท่ีลูกคาไมตองการแลว เพื่อใหมกี าร Recycle และไมกอใหเ กิดขยะพิษตอ
สิ่งแวดลอม ท่ีเราพอจะเห็นไดชัดเจน เชน การคืนขวดพลาสติกและขวดแกวตามหางคาปลีกตางๆ การ
รณรงคใหมีการแยกประเภทขยะตางๆ การจํากัดการใชบรรจุภัณฑประเภทถุงพลาสติกและโฟมเพื่อการ
ขนสง การใชถุงพลาสติกคลมุ หรือหอเส้ือผากใ็ หบรรจุหลายชิ้นตอถุงหน่ึงใบและควรใชพลาสติกประเภทท่ี
นําไป Recycleไดดวย บรรจุภัณฑเพ่ือการขนสง (Industrial packaging) มีการวิจัยใหใชกระดาษท่ีมี
ความแข็งแรงมากขึ้นทนตอการแรงกดทับและการแบกไดดีข้ึนและตองนํากลับมาใชซ้ําดวย เชน บรรจุ
ภัณฑเพื่อใสเครื่องปรับอากาศขนสงไปยังจุดขายและลูกคา เปนภาระใหตองมีการขนสงบรรจุภัณฑคืน
กลบั ไปทผ่ี ูผลติ เพือ่ นาํ ไปใชซาํ้ ตอ ไป(อา งอิงจาก: http://www.similantechnology.com)
3.2.10 การจัดเตรยี มอะไหลแ ละชน้ิ สว นตางๆ (Parts และ Services Support)
โลจิสติกสนอกจากจะควบคุมในสวนงานการวางแผนการผลิต การผลิต การขนสง
การจัดเก็บสินคาแลว ยังมีความรับผิดชอบในสวนของการบริการหลังการขาย โดยมีการจัดหา
ชิ้นสวนอะไหล และเคร่ืองมืออุปกรณตางๆ เพ่ือเตรียมพรอมสําหรับการใหบริการท่ีรวดเร็วและมี
ประสิทธิภาพในกรณีท่ีสินคาเกิดชํารุดเสียหาย ไมวาจะเปนเพราะจากความบกพรองของ
กระบวนการผลติ หรือจากการใชงานของลูกคาเองก็ตาม เพื่อเปนการรักษาระดับความพึงพอใจของ
ลูกคาไว (Service Level)และรักษาลูกคา ใหค งอยูกับองคก รในระยะยาว ดงั นน้ั องคกรมคี วามจาํ เปน
ท่ีจะตองมรี ะบบการจัดการในสว นน้ีทม่ี ปี ระสิทธภิ าพ
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 51
3.2.11 การเลือกที่ต้ั งโรงงาน และคลังสิน คา (Plant และ Warehouse Site
Selection)
กิจกรรรมการเลือกสถานท่ีตั้งโรงงานและคลังสินคาเปนการตัดสินใจเชิงกลยุทธท่ีสําคัญ
เน่ืองจากจะสงผลตอเรอื่ งของตน ทุนคาขนสงสนิ คา ระดับการใหบริการเพ่ือใหเ กิดความพงึ พอใจของ
ลกู คา (Service Level) และความรวดเรว็ ในการตอบสนองตอความตองการลูกคา
ปจ จัยที่มีผลตอ การเลือกท่ตี ้งั
1) แหลงวัตถุดิบ (Raw materials resource) แหลงวัตถุดิบ เปนปจจัยประการสําคัญ
ท่ีมีบทบาทตอการเลือกทําเลทต่ี ั้งโรงงานอตุ สาหกรรม หากเลือกทําเลที่ตง้ั โรงงานใกลแหลงวัตถุดิบก็จะ
ลดคาใชจายในการขนสง หรือลดตนทุนคาขนสงวัตถุดิบไปยังโรงงาน (Transportation Costs) และลด
เวลา ในการขนสง วตั ถุดบิ ดวย
2) แหลงแรงงาน (Labor) ในการพิจารณาดานแรงงานนั้น ตองทราบกอนวา ตองการ
แรงงานประเภทใดมากท่ีสุด และทําเลที่จะไปตั้งโรงงาน มีแรงงานเพียงพอหรือไม หากแรงงานใน
แถบนัน้ ไมเ พยี งพอกจ็ ะเปน ปญหาใหก ับโรงงาน
3 ) ท่ี ตั้ ง ข อ ง ต ล า ด ห รื อ แ ห ล ง จํ า ห น า ย ( Location of markets) ต ล า ด
เปนองคประกอบท่ีมีบทบาทสําคัญประการหนึ่ง ในการพิจารณา เลือกทําเลท่ีตั้งโรงงานผลิตสินคา
เพ่ือจดั สงสนิ คา ไปจาํ หนายท่ตี ลาดอุตสาหกรรมบางประเภทไมเ พยี งแตจะสงสินคาไปจําหนายเทานั้น
แตยังจะตองอาศัยวตั ถุดบิ ตา งๆ จากตลาดเขา มาเขาในกระบวนการผลติ อีกดวย
4) ที่ดนิ (Land) การซ้ือทีด่ ินเปน การตดั สินใจทีต่ องอาศัยเงินลงทุนมหาศาล โดยปกตแิ ลว
ทําเลที่ตั้งในเขตเมืองจะมีราคาสูงและมีคาใชจายอ่ืนๆท่ีตามมาก็จะราคาสูงดวย ดังนั้นโรงงาน
สวนมากจะต้ังไกลเมืองออกไปอยูตามชนบทหรือชานเมือง นอกจากราคาที่ดินตองพิจารณาแลว
ยังจะตอ งพิจารณาในสวนเรอ่ื งของความปลอดภัยจากภัยธรรมชาตอิ กี ดวย
5) การขนสง (Transportation) เปนปจจัยที่มีความสําคัญมากที่จะสงผล ตอการ
กําหนดคาใชจ ายในการลงทนุ และคาใชจายในการขนสงจะสง ผลใหร าคาสินคาสงู หรอื ต่าํ ลงได จงึ นบั
ไดวา การขนสงถือวาเปนปญหาทตี่ องพิจารณาเปนลาํ ดับตน ๆ ควรพิจารณาอยา งรอบคอบมีเหตุผล
ทั้งนี้เพราะวา ปจจัยการผลิตตางๆ ไมวาจะเปนวัตถุดิบ คน เครื่องจักร อุปกรณ และส่ิงท่ีสนับสนุน
การผลติ ตา งๆ ที่จะนาํ ไปสูโ รงงาน ลวนแตอ าศยั การขนสง ทัง้ สิ้น
6) พลังงาน (Energy) อุตสาหกรรมแตละรูปแบบจะมีความตองการในเร่ืองของแหลง
พลงั งาน และเชื้อเพลิงท่ีแตกตางกันไป สวนใหญแลว มักจะตอ งการ แหลง พลังงานจากกระแสไฟฟา
โดยใชบ ริการกระแสไฟฟา จากการไฟฟาฝา ยผลิตมากกวาท่จี ะผลิตกระแสไฟฟา ใชเ อง
52 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
7) สาธารณูปโภค (Public service) โรงงานอุตสาหกรรมทุกโรงงานจําเปนตองใชน้ํา
ไฟฟา และระบบนํ้าบัดนํ้าเสีย เชน การบําบดั สารเคมี น้าํ มัน กอ นปลอยลงแมนาํ้ โรงงานจําเปน ตอง
รบั ผดิ ชอบตอ สงั คม และปฏิบัตติ ามกฎหมายอยางเครง ครดั
3.2.12 Material Handling
การขนถายวัสดุ (Materials Handling) หมายถึงการจัดเตรียมสถานท่ีและตําแหนงของ
วสั ดุเพ่ืออํานวยความสะดวกในการเคล่ือนยายหรือเก็บรักษา วัตถดุ ิบ สนิ คา ระหวางผลิต และสนิ คา
สําเร็จรูปภายในโรงงานหรือคลังสินคาโดยมีวัตถุประสงคในการลดระยะทางในการเคลื่อนยาย
ลดจํานวนครั้งในการเคล่ือนยายรวมถึงปริมาณของวัตถทุ ่ีเคล่ือนยาย เพื่อใหมีตนทุนในการจัดการที่
ต่าํ ที่สุด เพราะการเคลื่อนยายทกุ คร้งั กอใหเกดิ ตนทนุ แกองคกร
องคประกอบสําคัญของการขนถา ยวสั ดุ
ควรคาํ นึงถึงองคป ระกอบท่ีสําคญั 4 ประการคือ
1)การเคลื่อนท่ี เปนการเคล่ือนยายวัสดุสินคาจากจุดหน่ึงไปยังอีกจุดหน่ึง ซ่ึงการ
เคลื่อนยายของวัสดุสินคาแตละประเภทยอมมีรูปแบบการเคล่ือนยายที่แตกตางกันดังนั้นจะทํา
อยา งไรใหวิธกี ารการขนถายวัสดมุ ีประสทิ ธภิ าพสงู สดุ
2) เวลา นับเปนปจจัยท่ีบงบอกถึงประสิทธิภาพของการขนถายวัสดุในแตละข้ันตอนของ
กระบวนการผลิตตางกอ็ าศัยเวลาเปน ตวั กําหนดการทํางาน
3) ปริมาณ สินคาที่ตองเคล่ือนที่ตองสัมพันธกับปริมาณความตองการของจุดตางๆ
ตอ งสอดคลองกบั เวลาทเี่ หมาะสมของระบบ และประหยดั ตนทนุ
4) เนื้อท่ี เปนองคประกอบที่สําคัญของการการขนถายวัสดุ เพราะวาการขนถายวัสดุ
จาํ เปน ตองใชเนือ้ ท่สี าํ หรับต้ังกลไกของระบบการขนถา ยวสั ดทุ ่ีมีประสิทธภิ าพ
3.2.13 การบรรจภุ ัณฑแ ละหีบหอ (Packaging and Packing)
วัตถุประสงคของบรรจุภัณฑและหีบหอตามหลักการตลาดมีไวเพ่ือเปนการบงบอก
รายละเอียดของสินคาและสรางการรับรูในตัวสินคา สงเสริมการขายโฆษณาประชาสัมพันธดวย
ลกั ษณะท่ีดึงดดู สสี ันทสี่ ดใส ดึงดดู ความสนใจลกู คา และบรรจภุ ณั ฑย ังสามารถสรา งความประทบั ใจใหแก
ลกู คาไดอ ีกดว ย แตใ นดานโลจิสตกิ ส บรรจภุ ัณฑและหบี หอ นนั้ มไี วเพ่ือปอ งกันตัวสินคา จากความชาํ รดุ
เสียหาย และอํานวยความสะดวกในการเคลื่อนยายและจัดเก็บ การออกแบบบรรจภุ ัณฑหรือหีบหอ
นัน้ ตองมีความเหมาะสมกับอปุ กรณการขนยา ยและคลังสนิ คา เพอ่ื ชว ยในการลดตนทนุ ดา นวตั ถดุ บิ
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 53
3.3 กรณศี ึกษา
Bullwhip Effect (ปรากฏการณแสมา) คือปรากฏการณอุปทานเกิดการแกวงข้ึนลง เกิดจาก
อุปสงคที่ผันผวน โดยความผันผวนเล็กนอยทําใหอุปทานแกวงไดมาก เชน สินคา A วางตลาด มีคน
ตองการเยอะ แหกันซื้อ รานคาเลยเกงกักตุนสินคา บริษัทก็เรงผลิต แตพอผลิตแลว คนเลิกเหอ
ของขายไมออก ลักษณะนี้ เกิดจากการคาดการณตลาดผิดพลาด และกักตุนสินคา ซ่ึงจะเจอกันได
บอ ยๆ ถา ของไมข าด ของก็เหลอื อาจจะขาดบางท่ี หรอื เหลือบางที่
Bullwhip Effect ในภัยพิบัติ เกิดขึ้นเนื่องจากอุปสงคปลายทาง หรือความตองการของผู
ประสบ ภัยพุงสูงขึ้น (Demand Surge) ซึ่งเปน การพุงชั่วคราว แตการจะหาของมาตอบสนองความ
ตองการของผูประสบภยั มกั จะมาชากวา ความตองการ เชน
มีน้ําทว ม เสน ทางตัดขาด ไมม อี าหาร กเ็ รงจดั ซอื้ อาหารบรจิ าค
การระดมทนุ ในวันที่ 1 อาจจะไดไ มมาก ผูประสบภัยอดขาวไป
วนั ท่ี 2 ไดม ากขน้ึ แตซ้ืออาหารไมท นั ส่ังใหค นเตรยี มไว
วนั ท่ี 3 อาหารมากองเต็ม
วนั ท่ี 4 อาหารเขามา คนที่ประสบภยั มีอาหารกิน วันท่ี 5 เร่ิมอพยพคนออกจากพืน้ ที่ วนั ที่
6 อพยพหมด อีก 10 วันนํา้ ลด กลับเขา บา นได
จะเห็นวา วันท่ี 1-2 ผูประสบภัยอดอยาก ไมมีอะไรกิน เกิดอุปสงคแลว อุปทานยังไม
พรอ ม แตพ อวันท่ี 3 เปน ตนไป อปุ สงคเ ร่ิมคงที่ แตอ ปุ ทานไม
เหตกุ ารณจริงๆ ของภัยพิบัติคือ อุปทานมักจะไปตอเร่อื ยๆ และพุงในอตั ราเรว็ มากขึ้น ใน
วันที่ 3-5 ของการประสบภัย (จากการสังเกตของผมเอง) การจัดซ้ือมันมีทั้ง Lead Time และ Lag
Time กวาจะไดของบริจาคเต็มที่ คือวันที่ 5-7 ของเหตุการณ ซ่ึงเปนชวงท่ีเหตุการณเร่ิมนิ่ง
demand ลด ดังนั้น ถาเอามาเขียนกราฟ เราจะเห็นวา demand ของผูประสบภัยจะพุงขึ้นไมเกิน
7 วันแรก และลดลงมาในระดับท่ีสงู กวา ปรกติ แตน อ ยกวาชวงแรก
แต supply ของผบู รจิ าค จะพุงข้ึนในวนั ที่ 3-5 และตัวสินคา จะพุงขึน้ ในวันท่ี 5-7 ซง่ึ เปน
ชวงที่ demand เรมิ่ ลงพอดี สง่ิ ของบรจิ าค จงึ ไมถึงมอื ผรู ับในแบบทค่ี วรจะได แตมักจะกลายเปน ยัด
เยยี ดและขยะเปน จาํ นวนมาก เพราะ supply เหลือไมร จู ะทํายงั ไง กําจัดกแ็ พง
อีกสวนหน่ึงคือการกักตุนสินคา เพราะการประเมินความรุนแรงของภัยพิบัติไมชัดเจน
ทําใหคนท่ีมีโอกาสเขาถึงของที่ตองการบริจาคกอน เอาไปกักตุนไว ในกรณีท่ี supply เทาเดิม
demand สงู ขนึ้ ถา มีบางคนกกั ตนุ ก็จะมีบางคนไมไ ดของทจี่ ําเปน พอทุกคนพยายามกักตุน ก็ทําให
supply พยายามเพิ่ม แตเพิม่ เทาไรกไ็ มพอ จนสุดทายเกิดภาวะของขาดตลาด และคนที่จําเปน ไมไ ด
ของน้ัน เหตกุ ารณนเ้ี กดิ ในทกุ ประเทศ แตก ารแกปญหามีหลายวธิ ที ี่ตางกนั
54 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
กรณศี กึ ษากระทรวงสาธารณสขุ
จากเหตุการณน้ําทวมป 2554 พบวามีการแจงความตองการซื้อนํ้าเกลือในจํานวนสูงมาก
และมีบางรพ.ไมมีน้ําเกลือใช เมื่อมีการแจงวาขาดแคลนเขามาจํานวนมาก สธ.โดยองคการเภสัช
กรรม จึงมีการจัดซื้อน้ําเกลือจากตางประเทศจํานวนหนึ่ง นาจะหลายรอยลานบาท ซ่ึงกวาจะได
น้ําเกลือมาก็ผานชวงนํ้าทวมไปแลวหลายสัปดาห และน้ําเกลือที่ไดมาคุณภาพไมตรงตามที่ตองการ
เมอ่ื เหตุการณนง่ิ ความตอ งการลดลง
สุดทา ยแลว เหลือนํา้ เกลอื ที่ตองทาํ ลายไปเพราะหมดอายุแลว ใชไมไ ด รวมกนั หลายสบิ ลาน
บาท ซึ่งทําลายไปไมก ว่ี นั กอน ดว ยงบประมาณอกี หลายแสนบาท
ความจริงทีอ่ ยูเ บื้องหลังเหตกุ ารณนคี้ อื
น้าํ เกลือบา นเราแทบไมไดขาด แตไมมีใครใหยืมกัน และรพ.ทโ่ี ดนนํ้าทวมชา ก็กักตุนไวใน
ปริมาณมาก ทางออกของปญหาน้ีที่ดีท่ีสุดคือใชแนวคิด Virtual Inventory หรือระบบคลังเสมือน
โดยเช่ือมขอมูลคลังของทุกรพ.ในเครือขายเขาดวยกัน จังหวัดตัวอยางท่ีทําแบบนี้คืออางทอง
อางทองมีการกําหนดพื้นทีป่ ลอดภัยสําหรับเก็บสํารองยาของท้ังจังหวัด โดยมีการแลกเปลี่ยนขอมูล
คลังกนั การเตรยี มแผนของอางทองคือ กรณีเกิดน้ําทว มจะสามารถขนของไปเกบ็ ไวท่ีรพ.ทป่ี ลอดภัย
ท่สี ุดได และกระจายกลับจากรพ.น้ัน ไปยังรพ.อื่นๆ ในจังหวัด ปญหาของการจดั การแบบนี้ คือหลัก
ท่ีเรียกวา Humanitarian Logistic มันยังใชไมได หากมีการจัดการแบบแยกสวน และเกิด panic
รนุ แรงแบบทผ่ี า นมา
การศึกษาเรื่อง bullwhip effect และ demand surge ในภัยพิบัติ มีพอสมควร และเรา
สามารถใชหลัก Supply Chain Management จัดการไดเลย ผานเหตุการณนํ้าทวมใหญมา 4 ป
ถงึ ตอนนี้ ระบบกย็ ังไมไดพ ัฒนาไปเทาไร แตเ ช่ือวา panic นาจะลดลงเพราะเคยเจอแลว รูแ ลววา จะ
จัดการยงั ไง
ที่มา: http://www.apichart.net (About Apichart Chantanisr)
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 55
แบบฝกหัดบทที่ 3
กจิ กรรมโลจิสติกสแ ละการจัดการซพั พลายเชน
ตอนที่ 1 จงเลอื กคาํ ตอบท่ีถกู ทสี่ ดุ เพียงขอเดยี ว
1. ขอใดไมใ ชก ิจกรรมทางดา นโลจสิ ตกิ ส
ก. Transportation Management ข. Global Logistics
ค. Demand forecasting ง. Inventory Management
2. Bullwhip Effect คืออะไร
ก. ปรากฏการณท คี่ วามตองการของลูกคา ไมส ามารถไหลมาถงึ ปลายทางภายในองคกรได
ข. เปน การเคลื่อนยา ยสนิ คา จากผขู ายปจจัยการผลิตทัง้ ในและตา งประเทศมาสง ยังโรงงาน
ค. กระบวนการวางแผนปฏบิ ัติงานในเคลือ่ นยายสนิ คา จากปลายทางยอนกลบั ไปยงั แหลงผลติ
ง. การแลกเปลย่ี นเอกสารทางธรุ กิจระหวางบรษิ ทั คูคา ในรปู แบบมาตรฐานสากล
3. ระบบ Electronic Data Interchange คอื อะไร
ก. ปรากฏการณท่คี วามตอ งการของลูกคาไมส ามารถไหลมาถึงปลายทางภายในองคก รได
ข. เปนการเคล่อื นยา ยสนิ คา จากผูข ายปจ จยั การผลิตทัง้ ในและตางประเทศมาสงยังโรงงาน
ค. กระบวนการวางแผนปฏบิ ตั ิงานในเคล่อื นยา ยสินคาจากปลายทางยอนกลับไปยังแหลง ผลิต
ง. การแลกเปลย่ี นเอกสารทางธรุ กิจระหวา งบรษิ ทั คคู าในรูปแบบมาตรฐานสากล
4. การขนสงรูปแบบใดทีถ่ ือวา เปนการขนสงแบบ Door-to-Door
ก. การขนสงทางอากาศ ข. การขนสงทางราง
ค. การขนสง ทางถนน ง. การขนสงทางน้าํ
5. ขอใดไมใ ชป จ จัยในการเลอื กทต่ี ัง้ โรงงาน
ก. การขนสง ข. ใกลต ลาด
ค. แรงงาน ง. ใกลเ ขตการคาชายแดน
6. ขอ ใดไมใชรูปแบบการขนสง
ก. ทางถนน ข. ทางน้ํา
ค. ทางอวกาศ ง. ทางทอ
7. ขอ ใดไมใ ชปจจัยที่มผี ลตอ การเลอื กท่ีต้ัง
ก. แหลง วัตถดุ บิ ข. แหลง แรงงาน
ค. สาธารณปู โภค ง. Material Handling
56 | กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น
8. ขอใดไมใ ชขอ พจิ ารณาในการเลือกใชว ธิ ีการพยากรณ
ก. วตั ถปุ ระสงคของการพยากรณ ข. ผูเกบ็ ขอ มลู การพยากรณ
ค. จะพยากรณเ มอ่ื ใด ง. การพยากรณจะใชวิธอี ะไร
9. ขอใดไมใ ชอ งคป ระกอบสําคญั ของการขนถา ยวสั ดุ
ก. การเคลอ่ื นที่ ข. ราคา
ค. ปริมาณ ง. เนื้อที่
10. ขอ ใดไมใชล ักษณะสาํ คัญของการบริการ
ก. ไมสามารถเก็บรกั ษาไวไ ด ข. มีคณุ ภาพไมคงที่
ค. ไมสามารถแยกการผลิตออกจากการบริโภคได ง. จับตอ งได
กิ จ ก ร ร ม โ ล จิ ส ติ ก ส แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ซั พ พ ล า ย เ ช น | 57
ตอนที่ 2 จงตอบคาํ ถามตอไปนี้
1. ใหน กั ศึกษาอธบิ ายถึงกจิ กรรมทางดานโลจสิ ตกิ สมาพอสังเขป
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….........................................................…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………
58 | การพยากรณค วามตองการ
รายละเอยี ดการสอน
ประจาํ สัปดาหท ี่ 4 (จํานวน 3 ชั่วโมง)
หัวขอการสอน : การพยากรณค วามตองการ
จดุ ประสงคก ารสอน
1. อธบิ ายความหมายและความสาํ คญั ของการพยากรณได
2. สามารถเขาใจถงึ กระบวนการพยากรณไ ด
3. สามารถใชเ ทคนิคการพยากรณแ ละประเมนิ ความแมนยาํ ได
รายการสอน
4.1 ความหมายการพยากรณ
4.2 ความสาํ คัญของการพยากรณ
4.3 กระบวนการพยากรณ
4.4 ประเภทของการพยากรณ
4.5 การประเมนิ ความแมนยําของการพยากรณ
4.6 แนวทางในการเลอื กเทคนคิ สาํ หรับการพยากรณ
วธิ ีการสอน
บรรยาย ถาม – ตอบ กรณศี ึกษา
หนังสือ / เอกสารประกอบการสอน
ผศ.ดร.ธนัญญา วสุตรี การจัดการสินคาคงคลังและกระจายสินคา กรุงเทพฯ : หจก.สุเนตรฟลม,
2552
รศ.พิภพ ลลติ าภรณ, การวางแผนและควบคุมการผลติ , กรงุ เทพฯ : ซีเอ็ดยูเคชนัK , 2556
เอกสารประกอบการสอน 27 3204 การจัดการความตองการและสนิ คาคงคลงั ประจวบ
โสตทศั นวสั ดุ
บอรดขาว ปากกา แผนบันทกึ ขอมูล เคร่ืองคอมพวิ เตอร
การพยากรณความตอ งการ | 59
การประเมนิ ผล
ถาม – ในชั้นเรียน
ทดสอบยอยในชั้นเรียน
ตรวจการทําแบบฝก หดั ทา ยบท
ผลการสอบประจําภาคการศึกษา
งานทม่ี อบหมาย
1. ใหท าํ แบบฝก หดั ทา ยบททกุ ขอ
2. ใหท บทวนเรียนตามที่ไดเรยี นไป
3. ใหศึกษาเพ่ิมเติมและทดลองทาํ แบบฝก หัดในหวั ขอ ทีไ่ ดเ รยี นไปจากตาํ ราเลมอ่นื ๆ
4. ใหเ ตรยี มเนือ้ หาสาระความรสู าํ หรบั ทจ่ี ะเรียนประจาํ สปั ดาหต อไป
60 | การพยากรณค วามตองการ
บทที่ 4
การพยากรณความตอ งการ (Demand forecasting)
การพยากรณความตองการเปนการคาดการณส่ิงที่จะเกิดขึ้นในอนาคต และนําผลที่ได
จากการพยากรณมาใชในการวางแผนในการกําหนดกลยุทธข ององคกรหรือหนวยงานตาง ๆ เพื่อจะ
ไดเตรียมปจจัยท่ีจําเปนตอการผลิตไวใหพรอม และดําเนินการไปไดดวยความประหยัด การใช
ประโยชนจากการพยากรณในการจดั การดําเนินงานมหี ลายประการ โดยเฉพาะอยางยงิ่ การพยากรณ
ความตองการของลกู คา เพ่ือชวยในการกาํ หนดระดบั กาํ ลงั การผลิตและการจดั การสนิ คา คงคลัง
4.1 ความหมายการพยากรณ
การพยากรณ (forecast) หมายถึง การทํานายหรือการประมาณคาจริงในชวงเวลาใน
อนาคต (สาํ หรับขอมูลอนุกรมเวลา) หรอื การพยากรณคาจริงในสถานการณอื่น ดงั น้ัน การพยากรณ
(forecasting) จงึ เปน การประมาณคาจากสถานการณทไ่ี มร(ู Armstrong , J. Scott)
การพยากรณ หมายถึง การคํานวณหรือการทํานายเหตุการณห รอื สถานการณในอนาคต
โดยปกติการพยากรณเกิดจากการศึกษาหรือการวิเคราะหขอมูลที่เก่ียวของท่ีมีอยู (Merriam –
Webster online dictionary)
การพยากรณ เปน การประมาณคา ของตวัแปร (หรือกลมุ ตวัแปร) ในอนาคต มกั จะทาํ ข้ึน
เพ่ือนํามาใชประกอบการตัดสินใจและวางแผนในอนาคต หากกิจการสามารถพยากรณวาจะเกิด
อะไรขึ้นในอนาคต กจิ การสามารถเปลย่ี นแปลงการกระทําในปจจุบนั เพ่ือทาํ ใหอนาคตมีสภาพที่ดีขึ้น
กวาที่ควรจะเปน (Beasley, J E.)
การพยากรณ หมายถึง การคาดคะเนหรือทํานายการเกิดเหตุการณ หรือสภาพการณ
ตางๆ ในอนาคต โดยการพยากรณจะทําการศกึ ษาแนวโนม และรปู แบบการเกดิ
เหตุการณตามขอมูลในอดีตหรือใชความรูความสามารถประสบการณและดุลยพินิจของผูพยากรณ
ในปจจุบันการพยากรณมักจะนําไปใชเก่ียวกับการวางแผนอุปสงค (demand planning) หรือการ
พยากรณหวงโซอุปทาน (supply chain forecasting) ซ่ึงจะใชทั้งวิธีิการพยากรณทางสถิติและ
วิธีการสํารวจความคิดเห็น และการพยากรณมักใชกับขอมูลอนุกรมเวลา เห็นไดวาการพยากรณมี
ความจําเปนอยางย่ิงตอการวางแผน และการตัดสินใจเก่ียวกับการดําเนินงานในทุกสาขาอาชีพ
(นิภา นริ ตุ ตกิ ุล)
การพยากรณความตองการ | 61
ดังน้ัน การพยากรณ คือ การคาดคะเนหรอื ทํานายเหตกุ ารณในอนาคตจากขอ มลู ในอดตี
ปจจุบัน หรือประสบการณก ารพยากรณเปนท้ังศาสตรและศิลป ตงั้ แตสมัยโบราณมนุษยร◌ู◌จกั การ
พยากรณเพอ่ื การดํารงชีวิต เชน การพยากรณดินฟาอากาศเพ่ือการลาสัตวแ◌ละเพาะปลกู ปจจุบัน
การพยากรณไดถูกนํา มาใชในการตัดสินใจสําหรับการดําเนินชีวิตประจําวันสําหรับแตละคนจนถึง
การดําเนินกิจกรรมในองคการตาง ๆ การพยากรณจะใหคาพยากรณคือ จํานวนหรือปริมาณท่ี
ตอ งการทราบในอนาคต ในธุรกิจคาพยากรณที่สําคัญ คือ ปรมิ าณความตองการสนิ คา หรือบริการใน
อนาคตท่ีฝายการตลาดจะทําการพยากรณออกมาและฝายผลิตจะนําไปใชในการวางแผนการผลิต
ตอ ไป
4.2 ความสาํ คญั ของการพยากรณ
ความสําคัญของการพยากรณที่มีตอการดําเนินงานของธุรกิจและการตัดสินใจโดยการ
พยากรณม คี วามสําคญั ดังนี้
1. การพยากรณทําใหสามารถคาดคะเนปริมาณความตองการสินคาและบริการ ซ่ึงเปน
ขอ มูลสาํ คัญในการวางแผนดาํ เนินงานขององคการ
2. การพยากรณช ว ยในการวางแผนดําเนินงานทางการผลิต ไดแกการเลือกทําเลทต่ี ั้งและ
วางแผนกําลงั การผลิต การวางแผนการผลิต การวางแผนดานการจางแรงงาน การวางแผนดานวัสดุ
การลําเลียงและการขนสง ซ่ึงขอมูลของการพยากรณทําใหผูบริหารสามารถวางแผนการผลิตและ
ดําเนินการผลิตใหไดสินคาและบริการพอดีกับความตองการของตลาด ลดความเสียหายของการ
ดําเนนิ ธรุ กจิ จากการผลิตสนิ คา มากเกินความตองการทําใหสญู เสยี ทรพั ยากรและเกิดตน ทุนสงู และถา
ผลิตสินคานอยกวาความตองการ ทําใหเสียโอกาสทางธุรกิจและไมสามารถสรางความพึงพอใจให
ลูกคา ได
3. การพยากรณช วยในการตัดสินใจดา นการวางแผนทางการตลาด โดยใชในการ
วเิ คราะหสวนครองตลาด (market share) การกาํ หนดนโยบายดานราคาและการสงเสริมการตลาด
4. การพยากรณชวยในการวางแผนดานการเงิน เชน การคาดคะเนอัตราดอกเบ้ีย
การตดั สินใจดานการลงทุน และการวิเคราะหก าํ ไร
5. การพยากรณช วยในการวางแผนดา นทรัพยากรมนษุ ยก ารพยากรณท าํ ใหทราบ
จํานวนแรงงานท่ีตองการในอนาคต และเตรียมการจางงาน การฝกอบรมไวใหพรอมตอการ
ปฏบิ ตั ิงาน
สรุปไดวา การพยากรณมีความสําคัญตอการดําเนินงานในทุก ๆ ดานขององค็การ
ผลที่ไดจากการพยากรณเปนปจจัยนําเขาสวนหน่ึง (input) ของการวางแผนทุกประเภท จึงเปน
ความจําเปนท่ีผูบรหิ ารจะตองตระหนักถึงความสําคัญของการพยากรณ และสามารถเลอื กใชเทคนิค
62 | การพยากรณค วามตองการ
ของการพยากรณท เี่ หมาะสม เพ่อื นาํ ผลของการพยากรณไ ปใชใ นการวางแผนไดอยา งมีประสทิ ธภิ าพ
และประสทิ ธิผลตอไป
4.3 กระบวนการพยากรณ
กระบวนการพยากรณ (Forecasting process) ประกอบดวยขนั้ ตอนทสี่ ําคัญ 5 ข้ันตอน
ดงั นี้
1. ระบุวัตถปุ ระสงคข องการพยากรณ
วตั ถุประสงคข องการพยากรณมีหลายประการ และผทู ่ีตอ งการใชผลจากการพยากรณใ น
แตล ะองคก รมหี ลายระดับ เชน ผบู ริหารระดับสงู ผูบ ริหารระดบั กลาง ผูบริหารระดับลา ง หรอื
พนกั งานระดบั ปฏบิ ตั ิการ ดงั นนั้ การระบผุ ูท ต่ี องการใชผลจากการพยากรณค วบคไู ปกับวตั ถุประสงค
ของการพยากรณท าํ ใหส ามารถเลอื กเทคนคิ การพยากรณท่มี รี ะดับการใชงานที่เหมาะสม
2. กําหนดชว งเวลาทีต่ องการพยากรณ
การพยากรณโ ดยทว่ั ไปแบง เปน 3 ระยะ ดงั นี้
การพยากรณระยะสั้น (Short-term forecasting) ซึ่งเปนการพยากรณที่ใชสําหรับ
ชวงเวลาไมเกนิ 1 ป เชน การพยากรณรายไตรมาส การพยากรณรายเดอื น หรือแมแตการพยากรณ
รายวัน เปน ตน
การพยากรณระยะกลาง (Medium-term forecasting) ซ่ึงเปนการพยากรณที่ใช
สําหรับชวง 1-3 ป
การพยากรณร ะยะยาว (Long-term forecasting) ซง่ึ เปน การพยากรณที่ใชส าํ หรับ
ชวง 3-5 ป หรอื มากกวา น้นั
การกําหนดระยะเวลาสําหรับการพยากรณจะแตกตางกันไปในแตละกิจการ โดยสวน
ใหญข้ึนอยูกับรอบระยะเวลาในการผลิตและการจําหนายสินคาแตละประเภทวา มีชวงระยะเวลา
ดังกลาวมากนอยเพียงใด เชน ธุรกิจท่ีเก่ียวกับอุปกรณอิเล็กทรอนิกส ซ่ีงมีการพัฒนาสินคาไปอยาง
รวดเรว็ ทาํ ใหชวงเวลาในการพยากรณของธุรกิจประเภทนส้ี ้นั กวา ธรุ กจิ ประเภทอน่ื
3. เลอื กเทคนคิ การพยากรณท ่ีเหมาะสม
เทคนิคการพยากรณ (Forecasting techniques) แบงเปน 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแก
เทคนิคการพยากรณเชิงปริมาณ (Quantitative forecasting techniques ) และเทคนิคการ
พยากรณเชิงคุณภาพ (Qualitative forecasting techniques) ซึ่งในการเลอื กเทคนิคการพยากรณ
ควรจะใหเหมาะสมกบั วัตถปุ ระสงคข องการพยากรณ ขอ มูลทตี่ องการพยากรณ ระยะเวลาที่ตองการ
พยากรณ และตนทุนในการพยากรณ นอกจากนั้น ควรพิจารณาวาผูที่ตองการใชผลการพยากรณ
ตองการความถูกตองแมนยําจากการพยากรณอยูในระดับใด เนื่องจากเทคนิคการพยากรณแตละ
การพยากรณความตองการ | 63
อยางใหความแมน ยําไมเทา กันและใชตนทุนในการพยากรณท่ีแตกตางกัน เทคนิคการพยากรณท่ีให
ความแมนยําสูงสวนใหญจะมีตนทุนสูงเชนกัน ดังนั้น ผูท่ีทําการพยากรณควรพิจารณาวาคุมคา
หรอื ไมในการใชเ ทคนิคการพยากรณแ ตละประเภท
4. เก็บขอ มลู ทีต่ องการใชในการพยากรณ
ในขน้ั ตอนนเ้ี ปนการเกบ็ ขอมลู ทต่ี อ งการใชในการพยากรณ สิง่ ที่สาํ คัญคือ ขอ มลู ที่เก็บมา
จะตองเหมาะสมกบั เทคนิคการพยากรณทีก่ ําหนดไว
5. ทําการพยากรณ
ในข้ันตอนนี้เปนการนําขอมูลท่ีไดมาทําการพยากรณสิ่งที่ตองการโดยใชเทคนิคการ
พยากรณทก่ี าํ หนดไว ทง้ั นี้ควรพิจารณาความถกู ตองแมน ยาํ ของการพยากรณด วยเชนกัน
4.4 ประเภทของการพยากรณ
ประเภทของการพยากรณแบงเปน 2 ประเภท คือ
1. การพยากรณเชงิ คณุ ภาพ (Qualitative Forecasting)
2. การพยากรณเ ชิงปริมาณ (Quantitative Forecasting)
การพยากรณเชิงคุณภาพ (Qualitative Forecasting)
การพยากรณ เชิงคุณ ภาพอาศัยวิจารณญาณ (Judgement Method) เปนหลัก
โดยท่ัวไปจะอาศัยความคิดเห็นของผูเช่ียวชาญเฉพาะดาน ซ่ึงตัดสินใจจากสามัญสํานึกลักษณะ
โดยท่ัวไปของเทคนิคการพยากรณคือ การรวบรวมเหตุผลและความคิดเห็นของผูเชี่ยวชาญตาง ๆ
ทีเ่ ก่ียวกับเร่ืองที่จะทําการพยากรณแลวนํามาประมวลผลเพื่อหาทางเลือก ขอจํากัดของวิธนี ี้คือ เรา
ไมสามารถบอกความถูกตองของการพยากรณวามีมากนอยเพียงใด แตก็มิไดหมายความวาวิธีการน้ี
จะใหความแมนยํานอยกวาการพยากรณเชงิ ปริมาณ โดยเทคนิคการพยากรณเ ชงิ คุณภาพที่นิยมใชม ี
5 วธิ ี ดงั น้ี
1. วธิ ีเดลฟาย (Delphi Method) เปนวธิ ีการพยากรณโ ดยการสรา งกลุมอภิปรายของ
ผูเชี่ยวชาญขึ้น วิธีการพยากรณจะใชวิธีการสรางแบบสอบถามอยางตอเน่ือง กลาวคือ คําตอบของ
แบบสอบถามหนง่ึ จะถกู นาํ มาใชเปนขอมูลสําหรบั แบบสอบถามตอ ๆ ไป การตอบแบบสอบถามของ
ผูเช่ียวชาญแตล ะคนจะเปนอสิ ระตอ กัน โดยจะมผี ูคอยรวบรวมขอมูลในแตละรอบแลวทําการสรปุ ผล
ท่ีไดตอไป
2. วิธีวิจัยตลาด (Marketing Research) เปนวิธีที่รวมเอาเทคนิคเชิงปริมาณอื่น ๆ
เขาไวใชประโยชนในดานการพยากรณขนาด โครงสราง และขอบเขตของตลาด เปนตน ขอ มลู ไดมา
จากการสงแบบสอบถาม การสํารวจทางโทรศัพท การอภิปรายกลุม และสัมภาษณ หลังจากน้ันนํา
64 | การพยากรณความตองการ
จํานวนขอมูลท่ีไดมาทดสอบทางสถิติเพ่ือพิสูจนสมมติฐานทางการตลาด วิธีวจิ ัยตลาดนี้นับเปนวิธที ่ี
ตองใชทัง้ เวลาและคาใชจ ายสูง แตผ ลลพั ธทีไ่ ดคอ นขา งจะถูกตองแมนยํามากท่ีสุด
3. วธิ ี Panet Consensus วิธีนี้ทําไดโดยเชญิ ผูท่ีมีความเชี่ยวชาญมารวมกลุมอภิปราย
ปญ หาตา ง ๆ จนกวา จะไดร ับขอสรปุ อันถือวาเปน พยากรณได
4. วิธี Grass-Roots Forecasting วิธีน้ีทําไดโดยสอบถามบุคคลท่ีอยูใกลชิดกับปญหา
หรือผูท่ีทํางานเกี่ยวของในสวนงานน้ัน ๆ โดยตรงใหพยากรณในขอบเขตที่เขารับผิดชอบแลวจึงนํา
การพยากรณของแตละคนมารวมกันเปนการพยากรณรวม เชน การพยากรณการขาย ความแมนยํา
ของการพยากรณน้ขี ้ึนอยูกับความแมน ยาํ ของการพยากรณของแตล ะคน
5. การพยากรณโดยยึดอดีตเปนหลัก (Historical Analog) เปนการใชสถานการณหรือ
ขอ มูลของเหตกุ ารณหน่ึงมาพยากรณอ ีกเหตุการณหนึ่ง ซง่ึ คลาย ๆ กนั เชน ใชเ หตุการณของสินคา ที่
มอี ยปู จจบุ นั มาพยากรณก ารวางแผนสนิ คาใหม
การพยากรณเชงิ ปรมิ าณ (Quantitative Forecasting)
การพยากรณเชิงปริมาณ เปนการนําขอมูลมาทําการพยากรณโดยใชตัวแบบทาง
คณิตศาสตร การพยากรณประเภทนเ้ี หมาะสมในกรณีท่ีขอมูลในการพยากรณมีเพียงพอ และขอมูล
เหลา น้ีสามารถเปนตวั แทนท่ีดีของคาพยากรณท่ีตอ งการในอนาคต เทคนคิ การพยากรณเชิงปริมาณ
แบง เปน 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแ ก
1. การพยากรณแบบอนุกรมเวลา (Time-series Forecasting)
2. การพยากรณแบบความสัมพนั ธของขอมูล (Causal Forecasting)
การพยากรณแ บบอนกุ รมเวลา (Time-series Forecasting)
วิธีการน้ีนาํ ขอ มูลในอดีตมาพยากรณเหตุการณใ นอนาคต โดยมสี มมติฐานทว่ี า เหตกุ ารณ
ที่เกิดขึ้นในอดีตจะเกิดข้ึนในอนาคต รูปแบบของการเปลี่ยนแปลงในแตละชวงเวลาจะสม่ําเสมอ
ทําใหส ามารถพยากรณเ หตกุ ารณท ่นี าจะเกดิ ขึ้นในอนาคต โดยท่รี ะยะเวลาเปนกลไกสาํ คัญทจี่ ะทาํ ให
เกิดลักษณะเหตกุ ารณท ่นี าจะเกดิ ขึ้น
องคป ระกอบของอนุกรมเวลา ประกอบดว ย 4 ประการ คือ
1. องคประกอบแบบแนวนอน (Horizontal) เปนขอมลู ในอดตี ท่ีมีการเปลี่ยนแปลงไม
มาก กลาวคือ รูปแบบแนวนอนจะเกิดขึ้นเมื่อยอดขายในอดีตไมมีตัวเลขที่ขึ้นหรือ
ลงมากนักในแตละชวงเวลามีความใกลเคียงกัน ซ่ึงการคํานวณก็จะหาคาเฉล่ียได
โดยมคี วามผิดพลาดนอ ย
การพยากรณค วามตอ งการ | 65
ยอดขาย
เวลา
กราฟแสดงความสัมพันธระหวา งยอดขายกบั ระยะเวลาแบบแนวนอน
2. องคประกอบของแนวโนม (Trend) เปนการเปล่ียนแปลงของขอมูลท้ังหมดในอดีต
จนถึงปจจุบัน ซ่ึงอาจจะสูงขึ้นหรือลดลง ความเคลื่อนไหวในรูปแนวโนมเปนเรื่องของความตอเน่ือง
ตามระยะเวลาท่ผี า นไป ลักษณะของแนวโนมอาจจะเปน เสน ตรง เสน โคง และอน่ื ๆ ก็ได
ยอดขาย
เวลา
กราฟแสดงความสัมพนั ธร ะหวา งยอดขายกับระยะเวลาแบบแนวโนม
4. องคประกอบของฤดูกาล (Seasonal) องคประกอบตามฤดูกาลน้ีจะเกิดขึ้นเมื่อ
ยอดขายไดรับอิทธิพลจากปจจัยเวลา ขอมูลเปนลักษณะของการเคล่ือนไหวช้ีแจง โดยปกติมักจะ
เกิดขึ้นซ้ํา ๆ ในรอบเวลา 1 ป เชน เส้ือหนาวจะขายไดดีในฤดูหนาว เปนตน โดยสวนมากไมวาจะ
เปนการขาย หรอื การผลติ มกั จะเกดิ การเปลี่ยนแปลงขึ้น ๆ ลง ๆ ตามฤดูกาล
ยอดขาย
เวลา
กราฟแสดงความสัมพนั ธร ะหวา งยอดขายกับระยะเวลาแบบฤดูกาล
5. องคประกอบของวัฏจักร (Cycle) เปนขอมูลท่ีมีการเปล่ียนแปลงในชวงเวลาท่ี
ยาวนาน โดยสวนมากเปนผลมาจากการเปล่ียนแปลงของสภาพธุรกิจ หรือวฏั จักรของธุรกิจ อยางไร
66 | การพยากรณค วามตองการ
ก็ตามการเปลี่ยนแปลงนี้ไมคอยมีผลกระทบตอการพยากรณในดานการผลิตมากนัก เพราะการ
เปล่ยี นแปลงสว นใหญจ ะมรี ะยะเวลามากกวา 1 ป
ยอดขาย
เวลา
กราฟแสดงความสัมพันธระหวา งยอดขายกับระยะเวลาแบบวฎั จกั ร
การพยากรณโ ดยใชต ัวแบบอนุกรมเวลา มวี ิธดี ังนี้
1. วิธีหาคาแบบตรงตัว (Naïve Approach) เปนวิธีหาคาแบบงาย ๆ โดยตั้งขอ
สมมติฐานความตองการในชวงถัดไปใหเทากับความตองการในชวงอ่ืน ๆ เชน สมมติบริษัทขาย
คอมพิวเตอรได 10 เครอ่ื งในเดือนมกราคม ก็จะสามารถพยากรณไดว า ยอดขายในเดือนกุมภาพันธ
จะได 10 เคร่อื งดวย ซึ่งวิธีนีป้ จ จบุ นั เปน วธิ ีการพยากรณท ี่งา ยท่สี ุด
2. วิธีหาคาเฉลี่ยเคลื่อนที่อยางงาย (Simple Moving Average) วิธีนี้เปนการหา
คาเฉลยี่ ของขอมูลในอดีตทผ่ี า นมาหลาย ๆ งวด เพ่ือทําการปรับขอมลู ใหร าบเรียบโดยใหนาํ้ หนักของ
ขอมูลในแตละงวดมีคาเทากัน วิธีน้ีเหมาะสําหรับขอมูลท่ีมีลักษณะราบเรียบ ซึ่งไมมีลักษณะท่ีเปน
แนวโนม หรือฤดกู าลโดยมสี ตู รทใี่ ชค ํานวณดงั นี้
ൌ σ୬୧ୀଵ ୧
กําหนดให n
= จาํ นวนงวดท่ใี ชใ นการหาคา เฉลย่ี
୧ = คา จรงิ (Actual data) งวดที่
= คาพยากรณ
จํานวนงวดที่ใชในการหาคาเฉลี่ย () มีผลตอคาที่ไดจากการพยากรณ กลาวคือ คา n
ที่มากขึ้น สามารถทําใหคาที่ไดจากการพยากรณราบเรียบมากข้ึน แตในขณะเดียวกันจะทําใหคา
พยากรณสะทอ นการเปลี่ยนแปลงของขอ มลู จริงไดช าลง
ตวั อยางที่ 4.1
บริษัทธนบุรี มีขอมลู ยอดขายในชวง 9 เดือนท่ีผานมาตามท่ีปรากฏในตาราง จงใชวิธีหา
คาเฉลี่ยเคล่อื นทีอ่ ยางงา ยเพ่ือพยากรณก ารขายเดอื นท่ี 10 เมื่อกําหนดคา n=3 และ n=5
การพยากรณความตองการ | 67
เดือนที่ ยอดขาย (แสนบาท)
1 12.0
2 9.0
3 10.0
4 7.5
5 11.0
6 5.0
7 13.0
8 11.0
9 9.0
10 -
แสดงคา พยากรณโดยการใชว ิธีคาเฉลยี่ เคล่อื นท่อี ยางงา ย สาํ หรบั n=3 และ n=5 ดังตารางที่ 4.1
ตารางท่ี 4.1 คาพยากรณโดยวิธีคา เฉล่ียเคลื่อนทอี่ ยา งงา ย (Simple Moving Average)
เดือนท่ี ยอดขาย (แสนบาท) คา เฉลี่ยเคล่อื นท่ี n=3 คา เฉล่ยี เคลอื่ นท่ี n=5
1 12.0 - -
2 9.0 - -
3 10.0 - -
4 7.5 103 -
5 11.0 8.8 -
6 5.0 9.5 9.9
7 13.0 7.8 8.5
8 11.0 9.7 9.3
9 9.0 9.7 9.5
10 - 11.0 9.8
68 | การพยากรณความตอ งการ
ขอ ดที ส่ี ําคัญของการใชค า เฉลีย่ เคลื่อนทอี่ ยางงา ยคอื เปนการพยากรณที่สามารถเขาใจได
งายและสะดวกตอ การใชง าน อยา งไรก็ตาม ขอเสยี ที่สําคัญคือ วิธีนี้ตองการใชข อมูลในการพยากรณ
จํานวนมากเม่ือเปรียบเทียบกับการพยากรณบางประเภท เชน การพยากรณโดยวิธีการปรับเรียบ
แบบเอ็กซโ พแนนเชียล
ทั้งน้ี การพยากรณโดยวิธีคาเฉล่ียเคล่ือนที่งายกําหนดใหน้าํ หนักของขอมูลในอดตี เทากัน
ทุกงวด ซึ่งอาจจะทําใหคาพยากรณท่ีไดในบางสถานการณไมใกลเคียงกับคาจริงท่ีเปล่ียนแปลงไป
เทาใดนัก ในกรณีนี้ผูที่ทําการพยากรณอาจจะใช วิธีคาเฉล่ียเคล่ือนที่ถวงนํ้าหนัก (Weighted
moving average) ซ่ึงกําหนดใหขอมูลของงวดท่ีใกลกับเวลาปจจุบันมากที่สุดมีนํ้าหนักมากท่ีสุด
สวนนํ้าหนักของขอมูลในอดีตที่หางไกลออกไปจะลดลงไปตามลําดับโดยน้ําหนักของขอมูลทุกงวด
รวมกันจะตองเทากับ 1.00 ในทางปฏิบัติการกําหนดน้ําหนักของขอมูลแตละงวดข้ึนอยูกับการ
ประมาณตวั เลขของผูท่ีทาํ การพยากรณ
ตวั อยางที่ 4.2
จงพยากรณย อดขายในงวดท่ี 6 โดยใชวธิ คี าเฉล่ียเคลอื่ นทีถ่ ว งนาํ้ หนกั กําหนดใหนา้ํ หนกั ของ
ยอดขายงวดทผ่ี า นมาเปน ดงั นี้
ยอดขายงวดท่ี 5 นา้ํ หนักเทา กบั .50
ยอดขายงวดท่ี 4 นา้ํ หนกั เทา กบั .30
ยอดขายงวดที่ 3 นาํ้ หนักเทากบั .20
เดอื นที่ ยอดขาย (ลานบาท)
1 120
2 100
3 130
4 100
5 110
F6 = (0.50)(110) + (0.30)(100) + (0.20)(130)
= 111 ลานบาท
3. วิธีการปรับเรียบแบบเอ็กซโพแนนเชียล (Exponential Smoothing) เปนการหา
คาเฉลี่ยของขอมูลโดยกําหนดน้ําหนัก (Weight) ของขอมูลที่นํามาใชในการพยากรณแตกตางกัน
วธิ ีนี้ทําใหขอ มูลของงวดท่ีใกลกับเวลาปจจุบันที่สุดมีนํ้าหนักมากท่ีสุด และนํ้าหนักของขอมูลในอดีต
การพยากรณความตองการ | 69
จะลดลงไปเร่อื ย ๆ สาํ หรับเวลาท่ีหางออกไป วธิ นี ท้ี ําใหขอมูล วธิ ีนท้ี ําใหขอมลู ทีไ่ ดจากการพยากรณ
สะทอนการเปล่ียนแปลงของขอมูลไดเร็วกวาวิธีการใชคาเฉลี่ยเคล่ือนที่อยางงาย ซึ่งกําหนดให
น้ําหนักของขอมูลในอดีตเทากันหมด วิธีการปรับเรียบแบบเอ็กซโพเนนเชียลอยางงายมีสูตรที่ใชใน
การคํานวณดงั นี้
กําหนดให ୲ = ୲ିଵ Ƚሺ ୲ିଵ െ ୲ିଵሻ
୲ = คาพยากรณงวดท่ี
୲ = คา จริงงวดที่ െ ͳ
୲ିଵ = คาพยากรณงวดท่ี െ ͳ
Ƚ = คาคงทข่ี องการทาํ ใหเ รยี บ (Smoothing constant)
คา Ƚ มีคาระหวาง 0-1 ซ่ึงคา Ƚ ท่ีสูงเหมาะสําหรับการพยากรณในกรณีท่ีขอมูลจริงมี
การเปล่ียนแปลงสูง (High Fluctuations) สวนคา Ƚ ท่ีตํ่าเหมาะสําหรับการพยากรณในกรณีท่ี
ขอมูลจริงมีการเปลี่ยนแปลงนอย (Low Fluctuations) โดยสวนใหญวิธีการปรับเรียบแบบเอ็ก
โพแนนเชียลอยางงายจะมีการกําหนดคาพยากรณเร่ิมแรก (Initialization) ซึ่งมักจะกําหนดคา
พยากรณข องงวดที่ 1 เทา กบั คาจรงิ ของงวดท่ี 1 เทา กบั คา จรงิ ของงวดท่ี 1 กลา วคอื ଵ= ଵ
ตัวอยางท่ี 4.3
บริษัท ธนบุรโี ลจิสตกิ ส จาํ กัด มยี อดขายตามทีป่ รากฏในตาราง จงพยากรณของเดือนท่ี
2 ถงึ 12 ดว ยวธิ ีการปรบั เรยี บแบบเอ็กซโ พเนนเชียล เม่ือกําหนด α = 0.3 และ α = 0.5 โดย
กําหนดคา เรมิ่ แรก ଵ= ଵ
70 | การพยากรณค วามตองการ
เดือนที่ ยอดขาย (ลานบาท)
1 3.69
2 4.02
3 4.10
4 3.70
5 4.50
6 5.00
7 4.30
8 4.70
9 5.60
10 5.20
11 5.50
12 5.40
จากสูตร ୲ = ୲ିଵ Ƚሺ ୲ିଵ െ ୲ିଵሻ
เชน การพยากรณใ นเดอื นท่ี 2 ให ଵ= ଵ
ଶ = ଵ Ƚሺ ଵ െ ଵሻ
= (3.69) + 0.30(3.69-3.69)
= 3.69 ลา นบาท
การพยากรณใ นเดอื นท่ี 3
ଷ = ଶ Ƚሺ ଶ െ ଶሻ
= (3.69) + 0.30(4.02-3.69)
= 3.79 ลานบาท
แสดงคาพยากรณของเดือนที่ 2 - 12 ดวยวธิ กี ารปรับเรียบแบบเอ็กซโ พเนนเชยี ลที่ α =
0.3 และ α = 0.5 ดังตารางที่ 4.2
การพยากรณค วามตองการ | 71
ตารางท่ี 4.2 คา พยากรณท ่ไี ดจากวิธีการปรบั เรยี บแบบเอ็กซโ พแนนเชียล
เดือนที่ ยอดขาย (ลา นบาท) α = 0.3 α = 0.5
-
1 3.69 -
3.69
2 4.02 3.69 3.85
3.98
3 4.10 3.79 3.84
4.17
4 3.70 3.88 4.58
4.44
5 4.50 3.83 4.57
5.09
6 5.00 4.03 5.14
5.32
7 4.30 4.32
8 4.70 4.31
9 5.60 4.43
10 5.20 4.78
11 5.50 4.91
12 5.40 5.08
4.การพยากรณแ บบความสัมพันธของขอมลู (Causal Forecasting)
การพยากรณประเภทน้ีใชความสัมพันธของขอมูลซึ่งเปนเหตุเปนผลกัน (Causal and effect)
เพ่ือคาพยากรณท่ีตองการในอนาคต เชน การใชตัวเลขคาโฆษณาของธุรกิจเพื่อพยากรณยอดขาย
ซึ่งส่ิงที่เปนเหตุคือคาโฆษณา สวนสิ่งท่ีเปนผลคือยอดขายท่ีคาดวาจะเปล่ียนแปลงไปเมื่อมีการ
เปล่ียนแปลงคาโฆษณา ซึง่ บทน้จี ะนําเสนอตัวแบบการถดถอยเชิงเสน (Linear Regression Model)
เทานนั้
ตวั แบบการถดถอยเชิงเสน (Linear Regression Model)
มีสมการท่ีใช ดังน้ี
୲ =
กาํ หนดให
୲ = ตวั แปรตาม (Dependent variable)
= จดุ ตัดบนแกน (Y intercept)
= คาความลาดชันของเสนตรง (The slope of the line)
= ตัวแปรอิสระ (Independent variable)
= σ ୷ିୠ σ ୶
୬
72 | การพยากรณความตองการ
୬ σ ୶୷ିσ ୶ σ ୷
= ୬ σ ୶మିሺσ ୶ሻమ
ตัวอยางท่ี 4.4
บรษิ ทั ขายเครือ่ งสาํ อางแหงหนึง่ ตอ งการทราบวายอดขายมคี วามสัมพนั ธก บั จาํ นวนวนั ที่
ใชส่อื โฆษณาหรือไหม โดยมขี อมูลดงั นี้
วนั ทใี่ ชส ่ือโฆษณา (วัน) ยอดขาย (ลา นบาท)
3 20
5 22
4 27
7 34
2 14
6 37
4 30
9 46
3 18
กําหนดให x = จาํ นวนวันทใ่ี ชส ่ือโฆษณา (วนั )
Y = ยอดขาย (ลา นบาท)
ตารางที่ 4.3 คา พยากรณโดยการใชตัวแบบการถดถอยเชิงเสน
ขอ มลู ท่ี x y xy X2
9
1 3 20 60 25
46
2 5 22 110 49
4
3 4 27 108 36
16
4 7 34 238 81
9
5 2 14 28 σ 2= 245
6 6 37 222
7 4 30 120
8 9 46 414
9 3 18 54
รวม σ σ = 43 σ = ݕ248 σ = 1,354
การพยากรณค วามตองการ | 73
วธิ ที ํา
ൌ ୬ σ ୶୷ିσ ୶ σ ୷
୬ σ ୶మିሺσ ୶ሻమ
ൌ ଽሺଵǡଷହସሻ Ȃ ሺସଷሻሺଶସ଼ሻ
ଽሺଶସହሻିሺସଷሻమ
ൌ ଵଶǡଵ଼ିଵǡସ
ଶǡଶହିଵǡ଼ସଽ
ൌ ͶǤʹͺ
ൌ σ ୷ିୠ σ ୶
୬
ൌ ଶସ଼ ି ሺସǤଶ଼ሻସଷ
ଽ
ൌ Ǥͳͳ
୲ ൌ
ൌ Ǥͳͳ ሺͶǤʹͺሻͳͲ
ൌ ͶͻǤͻͳ ลานบาท
จากตัวอยางดังกลา วขางตน ถามกี ารลงส่อื โฆษณา 10 วนั สามารถพยากรณยอดขายได เทากบั
49.91 ลานบาท
4.5 การประเมินความแมนยําของการพยากรณ
การประเมินความแมน ยาํ ของการพยากรณ สามารถประเมินไดจ ากคาความผดิ พลาดของ
การพยากรณ (Forecast error) ซ่ึงเปนความแตกตางระหวางคาท่ีเกิดขึ้นจริงและคาท่ีไดจากการ
พยากรณ แมวาในการพยากรณโดยทั่วไปจะไมสามารถหลีกเล่ียงความผิดพลาดท่ีเกิดข้ึนไดก็ตาม
แตวัตถุประสงคท ีส่ ําคญั ของการพยากรณไมวา จะใชเ ทคนิคใดก็ตาม คอื การทําใหค าความผดิ พลาดท่ี
เกิดข้นึ นอยทส่ี ดุ การวดั คา ความผิดพลาดการพยากรณม วี ิธี ดงั นี้
1. คาเฉลี่ยความคลาดเคลอ่ื น (Mean Error: ME)
= σሺ౪ି౪ሻ
୬
กาํ หนดให
୲ = คา จริงงวดที่
୲ = คาพยากรณง วดที่
= จํานวนชดุ ขอ มลู
การหาคาเฉลี่ยคลาดเคลื่อนเปนเทคนิคท่ีเปรยี บเทียบคา ทเี่ กิดขนึ้ จรงิ กบั คาพยากรณแ ลว
มาหาคาเฉลี่ยความผิดพลาดตองวด เทคนิคนี้มีขอจํากัดในกรณีท่ีบางเดือนมีคาสูงกวาคาพยากรณ
74 | การพยากรณความตองการ
คาความแตกตางเปนบวก บางเดือนคาท่ีเกิดขึ้นจริงตํ่ากวาคาพยากรณความแตกตางท่ีเปรียบเทียบ
ดว ยเทคนิคนี้มีคาเปนลบ ทําใหผลรวมคาบวกและ คา ลบจะหักลางกันไปมีผลตอคาเฉล่ียท่ีมีคาต่ํา
และการพยากรณจ ะไมแ มน ยํา
2. คาเฉล่ยี ความคลาดเคลือ่ นสมบรู ณ (Mean Absolute Deviation: MAD)
= σȁ౪ି౪ȁ
୬
กําหนดให
୲ = คา จรงิ งวดท่ี
୲ = คาพยากรณง วดท่ี
= จํานวนชุดขอ มูล
การหาคาเฉล่ียความคลาดเคล่ือนสมบูรณเปนวิธีการที่แกขอจํากัดของวิธีคาเฉล่ียความ
คลาดเคลอื่ น โดยที่ Absolute ซ่งึ จะใหผ ลตางของคา ที่เกดิ ข้นึ จรงิ กบั คา พยากรณเปน บวก
3. คาเฉลี่ยความคลาดเคล่ือนกาํ ลังสอง (Mean square error: MSE)
= σሺ౪ି౪ሻ
୬
กาํ หนดให
୲ = คาจรงิ งวดท่ี
୲ = คา พยากรณงวดท่ี
= จํานวนชุดขอ มลู
4. คา เฉลย่ี รอ ยละความคลาดเคลื่อนสมบรู ณ (Mean Absolute Percentage
Error: MAPE)
= σฬఽ౪ఽష౪ూ౪ฬ ൈ
୬
กําหนดให
୲ = คา จรงิ งวดที่
୲ = คาพยากรณง วดท่ี
= จํานวนชดุ ขอ มลู
เปนเทคนิควัดความแมนยําโดยคํานวณรอยละความผิดพลาดในการพยากรณ โดยไม
คํานึงถึงเครื่องหมาย คาท่ีไดตํ่า แสดงคาเทคนิคน้ันแมนยํา เชน ถา MAPE = 5% แสดงวา เทคนิคท่ี
เลือกมคี วามผดิ พลาดในการพยากรณเ ฉลย่ี รอยละ 5 ตอ งวด
การพยากรณค วามตองการ | 75
ตารางที่ 4.4 ตัวอยา งการคํานวณความแมนยาํ ในการพยากรณ
เดือน ยอดขาย (บาท) คา พยากรณ (บาท) ME MAD MSE MAPE
1 1,213 1,216 -3 3 9 0.25
2 1,217 1,215 2 2 4 0.16
3 1,216 1,215 1 1 1 0.08
4 1,210 1,214 -4 4 16 0.33
5 1,213 1,211 2 2 4 0.16
6 1,219 1,214 5 5 25 0.41
7 1,216 1,217 -1 1 1 0.08
8 1,212 1,216 -4 4 16 0.33
รวม -2 22 76 1.80
1. คาเฉลย่ี ความคลาดเคลอื่ น
= σሺ౪ି౪ሻ
୬
= -2/8 =
= -0.25
2. คาเฉล่ียความคลาดเคลอื่ นสมบรู ณ
= σȁ౪ି౪ȁ
୬
= 22/8
= 2.75
3. คาเฉลยี่ ความคลาดเคล่ือนกาํ ลงั สอง
= σሺ౪ି౪ሻ
୬
= 76/8
= 9.5
4. คาเฉลยี่ รอยละความคลาดเคลอ่ื นสมบรู ณ
= σฬఽ౪ఽష౪ూ౪ฬ ൈ
୬
= 1.80/8
= 0.225 %
76 | การพยากรณค วามตอ งการ
การเลือกวิธีการวัดความแมนยําจะเลือกอันใดอันหนึ่งก็ได เทคนิค จะใหน้ําหนักลดลง
ความผิดพลาดเทากัน ๆ กัน ในขณะท่ีเทคนิค MSE จะใหน้ําหนักสําหรับความผิดพลาดสูงมากกวา
ความผิดพลาดที่เล็กนอย ท้ังน้ีเพราะใชหลักยกกําลัง 2 สว นเทคนิค MAPE จะทําใหทราบไดทันทีท่ี
เทคนคิ นัน้ ๆ มีความผิดพลาดรอยละเทา ใด
4.6 แนวทางในการเลอื กเทคนคิ สาํ หรบั การพยากรณ
แตละเทคนิคจะมคี วามเหมาะสมในการใชง านตา งกัน สามารถสรปุ ไดดังตารางที่
ตารางท่ี แนวทางในการเลอื กเทคนิคสําหรับการพยากรณ
วิธกี ารพยากรณ จาํ นวนขอมลู ใน รปู แบบของ ชว งการ
อดีต ขอมลู พยากรณ
คาเฉลีย่ เคลื่อนทอี่ ยา งงา ย 5-10 ขอมลู คอ นขา งคงท่ี สน้ั
คาเฉล่ียเคลอื่ นที่แบบถวงนํ้าหนกั 5-10 ขอมลู วัฎจกั รหรือ สั้น-กลาง
ฤดกู าล
การปรับเรียบแบบเอ็กซโพแนน 5-10 ขอมลู คอ นขางคงที่ ส้นั
เชียล
ตวั แบบการถดถอยเชงิ เสน 10 คาสงั เกต ซับซอ น สน้ั , กลาง, ยาว
การพยากรณค วามตองการ | 77
แบบฝก หดั บทที่ 4
การพยากรณความตองการ
ตอนท่ี 1 จงเลือกคําตอบที่ถกู ท่สี ดุ เพียงขอ เดียว
1. ขอใดตอ ไปน้กี ลา วถกู ตอ งของความหมายการพยากรณ (Forecasting)
ก. การคาดคะเนวา ควรจะผลิตสนิ คา หรือบรกิ ารอะไรดี
ข. การคาดคะเนจาํ นวนหรอื ปรมิ าณของสนิ คาหรอื บริการที่จะผลิต
ค. การคาดคะเนสถานการณใ นอนาคตของสินคาหรอื บริการ
ง. ถูกเฉพาะขอ ข และขอ ค
2. ขอใดตอไปน้ี ไมใช ความสําคัญของพยากรณ
ก. เปน ขอมูลสําคัญในการวางแผนดําเนินงานขององคก าร
ข. การเลือกทาํ เลทีต่ ั้งและวางแผนกําลงั การผลิต
ค. การตัดสนิ ใจดา นการวางแผนทางการตลาด
ง. การคัดเลือกซัพพลายเออร
3. ธรุ กจิ ใดตอไปน้ี ไม ควรกาํ หนดชว งเวลาพยากรณระยะยาว (Long-term forecasting) มากทีส่ ดุ
ก. ธรุ กจิ ผลิตอาหาร
ข. ธรุ กิจผลติ เฟอรนเิ จอร
ค. ธุรกจิ อสงั หารมิ ทรพั ย
ง. ธรุ กจิ อิเลก็ ทรอนกิ ส
จากขอมลู ตอไปนี้ สาํ หรบั ตอบโจทย ขอ 4-5 แสดงยอดขายคอมพวิ เตอรเดือน ม.ค.-ต.ค. ใชวธิ กี าร
พยากรณค า เฉลีย่ เคลอื่ นทอี่ ยางงาย (Simple Moving Average)
เดือน ม.ค. ก.พ. ม.ี ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.
ยอดขายจรงิ 15 13 13 16 19 23 26 30 28 30
4. คา พยากรณยอดขายคอมพิวเตอรเ ดือน ส.ค. โดยใชวิธีคาเฉล่ียเคล่อื นท่ี 3 เดือน เทากบั เทาใด
ก. 22.66 ข. 26.33 ค. 24.50 ง. 29.33
5. คาพยากรณย อดขายคอมพิวเตอรเ ดือน ต.ค. โดยใชวธิ ีคาเฉล่ยี เคลอ่ื นที่ 4 เดอื น เทา กับเทาใด
ก. 17.75 ข. 15.25 ค. 16 ง. 26.75
78 | การพยากรณความตองการ
จากขอ มูลตอ ไปนี้ สําหรับตอบโจทย ขอ 6-9 แสดงยอดขายเสื้อกีฬาเดือน ม.ค.-ก.ค. ใชว ิธีการปรับ
เรียบแบบเอ็กซโพแนนเชียล (Exponential Smoothing) โดยกําหนดคาพยากรณเดือนมกราคม
เทา กบั 165
เดอื น ยอดขายจริง હ = 0.2 હ = 0.5
ม.ค. 174 165 165
ก.พ. 170 ..... .....
ม.ี ค. 175 ..... .....
เม.ย. 160 ..... .....
พ.ค. 160 ..... .....
ม.ิ ย. 167 ..... .....
ก.ค. ? ..... .....
6. คาพยากรณยอดขายเสื้อกีฬาเดือน มิ.ย. โดยใชวิธีปรับเรียบแบบเอ็กซโพแนนเชียล ท่ี α = 0.2
และ α = 0.5
ก. 156.45 , 157.25 ข. 166.61 , 166.05 ค. 166.73 , 165.59 ง. 165.73 , 163.09
7. คาพยากรณยอดขายเสื้อกีฬาเดือน ก.ค. โดยใชวิธีปรับเรียบแบบเอ็กซโพแนนเชียล ที่ α = 0.2
และ α = 0.5
ก. 166.78 , 166.30 ข. 165.98 , 165.05 ค. 155.9 , 165.05 ง. 166.65 , 166.43
8. คา ความคลาดเคล่ือนของการพยากรณดว ยวิธี MAD ที่ α = 0.2 และ α = 0.5
ก. 5.62 , 5.49 ข. 6.42 , 6.38 ค. 30.39 , 30.81 ง. 6.45 , 6.59
9. คา ความคลาดเคล่ือนของการพยากรณด วยวธิ ี MSE ท่ี α = 0.2 และ α = 0.5
ก. 352.40 , 416.21 ข. 60.70 , 66.86 ค. 49.38 , 56.54 ง. 42.97 , 48.74
10. เทคนคิ การพยากรณใ ดตอไปน้ี ใชความสมั พันธข องขอมูลซึ่งเปน เหตุเปนผลกัน
ก. Naïve Approach
ข. Simple Moving Average
ค. Exponential Smoothing
ง. Linear Regression Model