א היימישער נאמען וואס פאסט דעם איידעלן
איד ,שמך נאה לך ואתה נאה לשמך.
והבדלנו מן התועים זיינע תנועות און הוויות זענען ווי א געבוירענער חסיד ,זיינע פ ַאקסן און גרימאסן טראגן א חסיד'ס חן,
ער דרייט מיט די פינגער און ציעט מיט די אקסלען ווי א ריכטיגער אויסגעהארעוועטער היימישער
ר' עזרא חיים קומט פון א וועלט וואס איז יונגערמאן .ווען נישט ער איז טונקל-הויטיג און רעדט אין א פליסיגן ענגליש וואלט מען אים
ווייט אפגעריקט פון אונזערס .ער איז נישט לייכטערהייט געקענט פארטוישן אלס נאך אן איידעלן בן תורה מיט'ן גאנצן קלאּפערגעצייג...
אויפגעצויגן געווארן מיט'ן זעלבן געדאנקענגאנג
און לעבנסשטייגער און דארף זיך צופאסן צו א האט אים געברענגט פונקט אויסצוקלויבן דעם "איך האב גארנישט געשפירט ספעציעל!" האלט
גענצליך נייעם לעבן .ער זעט אונזער לעבן פון אן נאמען עזרא חיים" .ביי מיר דארף א נאמען ער זיך צום אמת" .תורה ומצוות האב איך שוין
אייגנארטיגן קוק ווינקל דורך די אויגן פון א מאן טראגן א כאראקטעריסטישן באדייט .איך פראקטיצירט א לענגערע צייט בעפאר און
וואלט נישט א נאמען געגעבן בלויז נאך עפעס ס'האט זיך ביי מיר כמעט גארנישט געטוישט
פון דער פרעמד. א זיידע און באבע ,נאר ווי מ'טרעפט אין נ"ך ,ווי
"איך האב אין מיין לעבן נישט געצאלט דער נאמען פון דעם מענטש האט אפגעשפיגלט נאכ'ן גיור.
אזויפיל פאר קליידער וויפיל עס קאסט מיך דעם פערזענליכקייט פונעם מענטש" .עזרא" איז "דער באר מים חיים ברענגט אין סידורו של
יעצט צו גיין אנגעטון מיט חסידישע מלבושים", טייטש העלפן און דאס איז מיין ציל אין לעבן ,צו שבת ,אז שבת איז נישט דא קיין איתערותא
דערמאנט ער די טייערע קאסטן פון א חרדישן העלפן אנדערע ,ווידער "חיים" איז טייטש לעבן, דלתתא נאר אן אתערותא דלעילא ,ווידער
לעבן ,און דאך ,אפילו ווען עס קומט צו אונזער וואס טוט אפצייכענעם דאס "לעבן" וואס איך יום טוב איז שוין יא דא אן אתערותא דלתתא,
ערציאונג און פרנסה מעגליכקייט ,טרעפט ער אבער קען דען איינער זאגן ער שפירט עס?!
האב באקומען נאכ'ן ווערן א איד". דאס זעלבע נאכ'ן גיור ,איך קען נישט זאגן איך
גאר די פאזיטיווע זייט דערפון. און ווי קומט מען אן צו ּפאנעט? "איך האב
ווען מיר פרעגן אים וויאזוי ער האט פשוט געזוכט א נאמען וואס האט ענליכקייט צו האב עפעס געשפירט".
אויפגענומען דעם פאקט אז אנדערש ווי פון מיין אריגינעלן פאמיליע נאמען ּפאוּפ ".באמת "איך הייס נישט נאך עזרא הסופר"...
וואו ער קומט ,קריגן חסידישע אידן נישט קיין אדרעסירט ער זיין נאמען אויסוואל און וואס
אלגעמיינע עדיוקאציע און דאס קען צומאל
איינצוימען די מעגליכקייטן פאר פרנסה און א
היפשער טייל זענען אנגעוויזן אויף סאציאלע
פראגראמען ,איז זיין רעאקציע אז מיר האבן
געפרעגט דעם נישט ריכטיגן פערזאן ווייל
ער זעט נישט היימישע אידן זאלן לעבן אין
ארעמקייט ,ספעציעל אין בארא פארק ,און
מ'איז בכלל נישט הינטערשטעליג פון די
געגנטער וואו ער איז אויפגעוואקסן:
"דאס לעבן קאסט טאקע זייער אסאך,
אבער דאס מיינט נישט אז מ'איז ארעם ,מ'לעבט
פשוט אויף א הויכן לעבנסשטייגער ",גיט ער אזוי
בדרך אגב א היפש גרינטליכן אנאליז" .דער עולם
וואוינט שיין און באקוועם ,דרייצנטע עוועניו
איז פול מיט בענק און געשעפטן וואס געהערן
צו אידן .דערצו ,אז מ'קוקט אויפ'ן גרויסן בילד
איז אונזער לעבן קוואליטעט פיל בעסער ,ווייל
אלעס ווענדט זיך אין דער מענטאליטעט און אז
מ'האט א ריינע און געזונטע געדאנקענגאנג איז
דאס לעבן פיל בעסער".
ר' עזרא חיים איז אן איידעלער,
צוריקגעצויגענער טיפ און זייער ווייט פון
אן אויסנוצער אדער אן אנלייגער .אין זיינע
שווערסטע מצבים האט ער אלעמאל געזוכט
זיך אליין צו באזארגן און פארדינען אן אייגענעם
ביסן נישט צו דארפן צוקומען צו יענעם .פאר
א שיינער שטיק צייט האט ער געארבעט פאר
"הכנסת אורחים דבארא פארק" וואו ער האט
פארדינט א געהאלט און א קווארטיר .ער וועט
פרשת לך לך תשע״ו 39 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון 151 געקליבענע ארטיקלעך
"איך בין א סערדאהעלער
אויב איז דער "הדבק בתלמידי חכמים" פון הרב ּפאנעט אויף א מאס און מדריגה פון וואס מיר קענען זיך פיין
לערנען ,איז פונקט אזוי צום באוואונדערן זיין פיינעם שמעק ווי א גאסט אויף א ווייל זעט א מייל .ער האט זיך נישט
אפירגעזוכט אלס א רבי'ן א באבא אדער א מופתים-מאכער ,צי א חסידיש הויפל וואו מ'דינט דעם אויבערשטן מיט
בָאטעס און מסיבות מרעים'ס ,נאר האט אויסגעוועלט אלס זיין מורה דרך אחד מגדולי הוראה וצדיקי עיר בארא
פארק ,האי גאון וגדול וצדיק תמים ,חסידא ופרישא ,כ"ק הגה"צ רבי חיים יהודה כ"ץ שליט"א ,אבד"ק סערדאהעלי.
ווי ערווענט איז די ערשטע שול וואו דער גר צדק האט געדאוונט אין בארא פארק געווען אין סערדאהעלי און ער
האט זיך דארט געטראפן דאס ּפלאץ .אבער צווישן די אומצאליגע בתי מרדשים חסידות וחצירות אין דער שטאט,
פארוואס עּפעס איז פונקט סערדאהעלי געווען זיין ענדגילטיגע דעסטינאציע?
נאך א לענגערן שמועס באקומט מען אבער דעם קלארן בילד :ר' עזרא חיים איז א מענטש וואס גלייכט דעם
אמת! ער ווערט נישט נתפעל פאר הויכשטאקיגע פארענטשעס צי פון גרויסע הויפן מיט גבאים און משרתים ואשר
משרתיו .חיצוניות פארנעמט נישט ביי אים קיין ארט ,בלויז ערנסטקייט רעדט צו זיין הארץ" :אויב בין איך אנגעקומען
צו א רבי'ן און איך בין געכאּפט געווארן אין איבערראשונג פונעם טראסק ,האב איך באלד געוואוסט אז עס וועט זיך
נישט האלטן".
אויב האט מען געמאכט צו א גרויסער עסק האט עס אויך נישט גערעדט צו אים" :אז א רב אדער א רבי האט זיך
געקאכט אין די 36מאל וואס די תורה זאגט 'ואהבתם את הגר' ,האב איך מיך נישט געפילט באקוועם".
אין סערדאהעלי זאגט ער איז אלעס געווען העכסט נאטירליך .דער רב שליט"א האט אים געגעבן א ווארעמע
שלום עליכם ,ווי ער איז סתם א איד א גאסט אבער אן עפעס באזונדערס .דוקא דאס האט אים געמאכט פילן היימיש
און באקוועם ווי אחד מבני החבורה.
דאס מיינט נישט אז דער סערדאהעלער רב שליט"א איז נישט פארפלאמט אין דער מצוה פון ואהבתם את הגר,
נאר ברוב חכמתו האט ער פארשטאנען דאס צו באהאלטן און לאזן דעם אייגנארטיגן גאסט פילן ווי ער געהערט
נאטירליך צווישן היימישע אידן .ר' עזרא חיים פארציילט ווי איין שיינעם טאג נאך וואס ער איז שוין געווען עטוואס
איינגעגלידערט אין דער קהלה איז דער רב צוגעקומען צו אים און פלוצים ארומגענומען מיט גרויס ליבשאפט און
התרגשות" .דעמאלט האב איך געוואוסט אז איך האב געטראפן דעם ריכטיגן פלאץ ",זאגט ער מיט א שמייכל.
זיין אויסוואל צו געהערן אין קהילת סערדאהעלי טוט אמבעסטנס אּפשפיגלען זיין מהות .סערדאהעלי איז באקאנט
אלס א געהויבן ווינקל אין שטאט ,א פרומער שול וואו מ'שטעלט זיך דאווענען פאר'ן זמן תפלה און מ'דאוונט לאנג
און לאנגזאם .עס איז בכלל נישט קיין היינטיגע סטיל חסידות ווי מ'דינט דעם אויבערשטן מיט לייכטע עבודות פון
בָאטעס און טאנצערייען ,נאר אלץ אויפ'ן אמאליגן שטייגער ,מיט'ן האקן האלץ פאר'ן אויבערשטן ,מיט א שטרענגען
דקדוק הדין ודקדוק הלכה ,מיט מסירות נפש פאר יעדן קוצו של יו"ד פונעם שלחן ערוך ,מ'איז מהדר אין מצוות און
מ'צעברעכט אביסל פון "זיך" .דוקא דארט האט ר' עזרא חיים געטראפן את מה שאהבה נפשו .ער איז ווירקליך אן
אמת'ער סערדאהעלער חסיד!
זוכט א שידוך ,און פארשטייט זייער גוט די שטייגן אין ראנג צו א נוירס געהילף" .א נוירס אבער טון וואס אימער צו עוסק זיין בישובו של
שוועריגקייטן וואס שטייען אים אין וועג. וויל איך נישט זיין ",זאגט ער קלאר" ,עס איז עולם און פאר א וויילע פלעגט אפילו פארקויפן
"מ'דארף האבן אסאך מזל ",זאגט ער" ,זייער בלומען יעדן ערב שבת אויף דרייצנטע עוועניו.
אסאך גרים מוטשען זיך מיט שידוכים און נישט געאייגנט פאר א חסידישן יונגערמאן". אצינד ארבעט ער פאר א פירמע מיט'ן
פרנסה ,נישט אלע קענען עס דערטראגן ליידער נאמען "אטענדינג האום-קעיר" און שטודירט
צעריסן צווישן אין א שולע אין מאנהעטן וואו ער לערנט זיך צו
און טייל לאזן אפ אידישקייט צוליב דעם. צוויי וועלטן זיין א ,CNAדאס הייסט א פראפעסיאנעלער
"פאר מיינע קינדער וועל איך אנהויבן מעדיצינישער געהילף ,פון וואס ער וועט בעז"ה
זוכן שידוכים ווי פריער ,באלד נאך דער בר ר' עזרא חיים איז א יונגערמאן וואס פארדינען פרנסה .פון דארט פלאנט ער צו
מצוה "...מאכט ער א קאמישע באמערקונג,
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון152 געקליבענע ארטיקלעך פרשת לך לך תשע״ו 40
איז ער אייגנארטיג אלס דער איינציגער ר חסיד!"
אפריקאנער-אמעריקאנער חסיד ,און צווישן
דער אפריקאנער-אמעריקאנער באפעלקערונג
איז ער פונקט אזוי מאדנע אלס א חסיד.
געזעלשאפטליך איז ער קלאר צעריסן און
אפגעטיילט פון צוויי וועלטן ,אבער גייסטיג איז
ער א פולקאמער טייל פון עם ה' ,און נאר דאס
מאכט אים גליקליך אין צופרידן.
"אויב מיינט איר אז אין א שווארצער געגנט
בין איך יא א 'ברָאדער' ,אויסדריקליך נישט",
דעקט ער אויף זיינע אינערליכע געפילן" .זיי
קוקן מיך אן ווי א מאדנע בריאה ,ווי איינעם ָאן
אן אידענטיטעט".
און וואס זאגט זיין פאמיליע איבער דעם
וועג פון לעבן ער האט אויסגעוועלט? "פאר מיין
פאמיליע איז עס נישט קיין גרויסע שאק ,איך
בין אלעמאל געווען אנדערש און אייגנארטיג",
אבער געוויס האלט ער נאך אן א שייכות מיט
זיין משפחה.
עס איז שווער "דעמאלט האב איך געוואוסט אז איך
צו זיין א איד האב געטראפן דעם ריכטיגן פלאץ".
כ"ק הגה"צ רבי חיים יהודה כ"ץ
"איך וויל נישט מאכן גירות אויסזען שליט"א ,אבד"ק סערדאהעלי
גלאנציג ,און איך וועל עס נישט מאכן אויסזען
טונקל ,אבער עס איז זייער שווער ",פארציילט מיר זענען נייגעריג צו הערן צי ער אילוסטרירנדיג ווי שווער עס איז זיין מצב ווען
ער סודות פון הארצן" .איך וועל אלעמאל זיין אידענטיפיצירט זיך נאך עטוואס מיט'ן עס קומט צו שידוכים.
אדער פרומער פון א צווייטן ,און טאמער נישט אפריקאנער-אמעריקאנער קולטור? ער
וועל איך שפירן געקלאפט אז איך טו ווייניגער ווי ענטפערט ציניש" ,מיט'ן אייראפעאישן קולטור "איך וועל אלעמאל זיין אנדערש ,איך
מ'באדארף .איך שפיר קיינמאל נישט באקוועם". פון וואו חרדי'שע אידן שטאמען ,זיכער נישט"... ווייס דאס ",קומט פלוצלינג זיין אפענע און
דער טייערער עובד ה' לאזט זיך אריין דער אייגנארטיגער פריש-געווארענער איד אומצוויידייטיגע דערקלערונג" .איך וועל
ברייטער מיט'ן ערקלערן זיינע ווערטער ,און ווייסט זיין גורל און איז מער ווי וויליג מיטצוגיין קיינמאל נישט שפירן ווי א געבוירענער איד
וואס זענען די שווערסטע פונקטן פון דאס לעבן דערמיט" .איך וועל אלעמאל ארויסשטיין", און אז דא איז מיין פלאץ ".אבער ווי עס שיינט
זאגט ער אפנהארציג .צווישן חרדישע אידן באשיינפערליך איז ער גערן גרייט צו צאלן דעם
פון א גר:
"אין א גר'ס הארץ ברענט א פייער מער פרייז צו זיין א טייל פונעם עם ה'.
ווי דער אלגעמיינער איד ,ער האט אנערקענט
דעם יתרון האור מן החושך ,ער וויל דאווענען
מיט א ברען און זיך פירן מיט גרויסע מדריגות,
אבער פון דער אנדערער זייט מאכט אים עס
ארויסשטיין ,זיין אנדערש ווי די נארמע,
דאס איז זייער שווער.
"אין גרויס טייל גייען גרים צוריק בלויז
פאר דער סיבה .דאס איז די שווערסטע זאך,
אויב ביסטו א איד ווי דו ווילסט זיין ,ביסטו
פרשת לך לך תשע״ו 41 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון153 געקליבענע ארטיקלעך
אין חסידישע נגינה ,אבער ער גלייכט צו שפילן מאדנע ,און אויב לאזטו נאך פילסטו ווי ביסט "איך וועל אלעמאל
מיט אינסטרומענטן" :איך קען שפילן טראמפעט נישט יוצא. זיין אנדערש ,און
און פיאנא ,אבער אצינד האב איך נישט די כלים
אפילו איך וואלט יא געהאט חשק צו האבן .ווען "איך קען נישט שמועסן ביים דאווענען קיינמאל נישט שפירן
איך בין געווען אין ארץ ישראל האב איך צוויי אפילו אויב איך זאל וועלן .אין סיי וואס פאר ווי א געבוירענער
א רעליגיע וואס איך האב נאר געזען איז נישטא איד און אז דא איז
מאל געשפילט אין דער עפנטליכקייט". אזא זאך ווי שמועסן ביים דאווענען .דער מיין פלאץ ,איך
און צי ער האט שוין אמאל געדאוונט פאר'ן אויבערשטער איז נישט קיין חבר און מיר זענען ווייס דאס ",קומט
עמוד? "ניין ",ענטפערט ער .פארוואס? "ווייל נישט טייל פון זיינע חברה ,מיר זאגן יום כיּפור
מ'האט אים נאכנישט צוגעשיקט צום ברעטל"... ביים דאווענען 'אם כבנים ,אם כעבדים ',מיר פלוצלינג זיין אפענע
זענען אדער אן עבד ה' אדער א זון .איך דארף און אומצוויידייטיגע
כאניאקישער גר צדק האבן א שטארקן זעלבסט-קאנטראל זיך צו דערקלערונג .אבער
קענען אריינפאסן און נישט ארויסשטארן ,און ווי עס שיינט איז ער
אויסער דעם רבי'שן נאמען ּפאנעט טראגט געוויס קען איך נישט מוסר'ן אדער ארויסשטיין. גערן גרייט צו צאלן
ר' עזרא חיים דעם פולקאמען רבי'שן לבוש מיט "איך ווייס נישט וואס מיינט זיין פרום פון דעם ּפרייז צו זיין א
שווארצע ארויפגעצויגענע זאקן אין דער וואכן. געבורט און קען זיין ווען איך האב א טאטע
"ווער ס'קען מיך ווייסט אז עס איז צוגעפאסט וואס שטייט אויפ'ן קאּפ' ,דאוון ,לערן ,שטיי טייל פונעם עם ה'.
פאר מיר "...זאגט ער מיט א קאמישער מינע אויף צו זיין קריאת שמע ',וואלט איך אויך מיד
אויפ'ן געזיכט .מענטשן פרעגן אים כסדר
פארוואס ער האט באשלאסן צו גיי אזוי געווארן"...
אנגעטון ,אבער איינמאל מ'באקענט זיך מיט "זענען פארהאן מענטשן וואס פרעגן נארישע
אים זעט מען אז ס'איז תוכו כברו און ער איז
פראגעס אדער מאכן נארישע באמערקונגען?"
ראוי לאותו איצטלא דרבנן... "מענטשן פרעגן מיר כסדר צי איך בין
ווי ער פארציילט האט ער זיך דורכגערעדט טאקע א איד? ...איך מיין ס'איז גאנץ א נארישע
מיט'ן סערדאהעלער רב שליט"א איידער ער
האט אנגעטון די שווארצע זאקן" :דער רב באמערקונג".
האט מיר געזאגט אז עס איז א חשוב'ע זאך, אבער צום אלגעמיינעם חרדישן לעבן
אבער איך דארף זיין גרייט צו רעאקציעס פון זעט ער נישט קיין גרויסע שוועריגקייטן זיך
אריינצופאסן .אפילו די אידישע מאכלים זאגט
מענטשן"... ער איז נישט קיין סאך אנדערש ווי וואס ער איז
עזרא חיים זאגט אז ווען א מענטש זאגט געווען געוואוינט אין זיין יוגנט" :די אידישע עסן
אים עפעס אומּפאסיג ,שיקט אים אלעמאל דער זענען די זעלבע ווי די אייראפעישע עסן נאר מיט
אויבערשטער אריין א טרעפליך ענטפער" :עס א אידישן קנייטש ...די אמעריקאנער קולטור איז
אויך באזירט אויף דער אייראפעישער קולטור".
שטייט דאך אזוי אין אבות :ודע מה שתשיב!" טשאלנט ,זאגט ער ,איז ענליך צו א מאכל
עס פארציילט אונז א גאסטגעבער אז ר' גערופן "ביען-סטו" וואס זיין מוטער פלעגט
עזרא חיים איז זיך מתנהג בחסידות און עסט אויפגעבן; אויך גאלא איז אים נישט פרעמד
נאר "היימיש"" .ער בעט פון די היימישע חלה, און זיין מאמע פלעגט מאכן אן ענליך מאכל פון
נישט פון די געקויפטע "...זאגט אונז דער איד .ר' קאלט פלייש מיט טשיקן-פינגער; פאטעטא קוגל
עזרא חיים ערקלערט אונז אז די סיבה פארוואס הייסט אין דער אלגעמיינער וועלט "פאטעיטא
ער עסט היימיש ווייל ער היט זיך פון די דריי קאסעראל"; יאפטשיק איז "שעפערד-פיי" און
זאכן וואס די גמרא רעכנט אויס אלס סכנה: הערינג גלייכט ער נישט" ...איך בין אמאל געווען
איבערגענעכטיגטע אייער ,קנאבל און צוויבל. א קעכער אין א קיך ,איך עס די זעלבע זאכן ווי
עסט ער נאר זאכן וואס זענען ריין פון די דריי.
און אז מען מיינט עס ערנסט ,זעט מען דעמאלט"...
רעזולטאטן .ר' עזרא חיים זעט קלאר ווי דאס בעצת פון רבו ומאורו איז ער געפארן לערנען
זיך האלטן צו די געזונטהייט פארשריפטן פון קיין ארץ ישראל ווי ער האט געהאפט עס וועט
דער גמרא העלפט אים זיין געזונט" :איך בין נאך אים גיין גרינגער מיט א שידוך ,אבער נאך א יאר
קיינמאל נישט קראנק געווארן ,זייט איך פיר מיך איז ער צוריקגעקומען קיין אמעריקע .כאטש ער
האט געוויילט א יאר אין ארץ ישראל איז ער
ווי די גמרא". קיינמאל נישט געגאנגען צום כותל און האלט זיך
כאטש ער איז פארנומען על המחי' ועל נאנט צום סאטמארער גייסט און לערנט דעם
הכלכלה טוט ער ווידמען אסאך צייט צום סאטמארער רבי'נס ספרים" :איך האלט נישט
לערנען .זיין סדר הלימוד זאגט ער איז חומש מיט
רש"י ,און דערצו לערנט ער צו אלע גמרות פון פון דער שיטה פון ציוניזם".
ער האט נישט קיין באזונדערע אינטערעסע
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון154 געקליבענע ארטיקלעך פרשת לך לך תשע״ו 42
דער וואך .אויסער דעם האט ער א גרינטליכער
שיעור יעדע נאכט אין מסכת בבא קמא מיט א
איד אין ביהמ"ד אמונת ישראל.
"דער באר מים חיים ברענגט אין סידורו של שבת ,אז שבת איז נישט דא קיין איתערותא דלתתא נאר אן א חידוש פון א גר
אתערותא דלעילא ,ווידער יום טוב איז שוין יא דא אן אתערותא דלתתא ,אבער קען דען איינער זאגן ער
צום געזעגענען איבערראשט ער אונז מיט
שפירט עס?! דאס זעלבע נאכ'ן גיור ,איך קען נישט זאגן איך האב עפעס געשפירט". א טרעפליך חידוש וואס ער באזירט אויף צוויי
מדרשים וואס ער האט געלערנט אין ספר דברי
ביישפיל פון זיין זעלטענער זהירות נישט עובר צוואנציג מינוט ביז צום אנדערן עק שטאט קיין יואל פון סאטמארער רבי׳ן זצוקללה״ה" :דער רבי
זיין אויף א הלכה אין שלחן ערוך ,וואס איז אזוי סערדאהעלער ביהמ"ד וואו ער וועט דאווענען ברענגט אין דברי יואל פר' ויגש צוויי מדרשים",
טיף איינגעבאקן אין זיינע היינט-אידישע ביינער. מנחה ,טראץ די עטליכע צענדליגער בתי דרייט ער מיט'ן גראבן פינגער" ,איינס ,אז אדם
דער געהויבענער גאסט הייבט אן אראּפגיין מדרשים ער וועט באגעגענען אונטערוועגנס .ער הראשון האט געמאכט הבדלה מוצאי שבת ,און
די שטיגן און מיר באגלייטן אים ארויס בשעת איז מהדר צו קובע זיין מקום לתפלתו ,און וועט נאך א מדרש ,אז ער האט באשאפן פייער נאך
מיר באדאנקען זיך פאר דעם אינהאלטסרייכן דאווענען דוקא בבית מדרשו פון רבו שלמדו
שמועס" .אייער געשיכטע וועט אינסּפירירן שבת".
מענטשן און מיר פערזענליך האט איר תורה והביאו לחיי עולם הבא (זע קעסטל). דא לאזט ער זיך אריין אין א לענגערן דבר
ארויסגעהאלפן מיט די פרנסה ",באדאנקען אונזער אורח שטעלט זיך אויף גרייט צו תורה ,אז מוצאי שבת צינדן מיר הבדלה זיך
מיר אים פאר'ן אוועקגעבן צייט .דער אידל גיין ,אבער האלט ,ביים טיר ווערט אים נולד א דערמאנען פון דעם אור פון אדם הראשון ,און
וואס לעבט מיט'ן אויבערשטן שטייט שוין ביים שאלה :דארף ער מאכן א נאך-ברכה אויף די טיי מ'לייגט די נעגל אלס צייכן וואס ס'שטייט אין
לעצטן טרעּפל אראּפ די שטיגן ווען ער דרייט חז"ל אז אדם הראשון איז געווען באדעקט מיט
זיך אויס מיט זיין העכסט נאטירליכע רעאקציע: וואס ער האט געטרונקען אנהויב שמועס? נעגל און מיר ווילן אויפוועקן יענעם אור מיט
"דער אויבערשטער גיט פרנסה ,מען דארף האבן ווען מיר פארזיכערן אים אז ער האט וואס אדם הראשון האט זיך מחזק געווען נאכ'ן
בטחון!" געטרונקען פחות מכשיעור און אויך נישט תוך
כדי אכילת פרס נאר צוביסלעך ,ווערט ער חטא פון עץ הדעת.
בארואיגט .קריגן מיר אינאיינוועגס א לעבעדיגן "דאס איז דער מצב אין אונזער דור ",פירט
ער אויס" ,ס'איז א שוואך דור און מ'דארף זיך
דערהאלטן מיט'ן אור ה'".
וואס זאגט דער מענטש וואס האט זיך
פרייוויליג אנגעשלאסן אין עם הנבחר צו די בני
אברהם יצחק ויעקב וואס פארלאזן דעם פרומען
וועג און גייען נישט אין ערליכע דרכים?
"אז איינער וויל נישט טון דעם רצון ה' ,נו,
וואס קען מען נעבעך טון .דער עיקר פראבלעם
זענען די פוסחים על שני סעיפים ,די יונגעלייט
צו וועמען הרב ראבינאוויטש רעדט אין זיינע
קונטרסים אז זיי איז ענג דא און וואלטן שוין
לאנג געוואלט גיין וואוינען ערגעץ אין די
מרחקים ,קיין אקלאהאמא סיטי ...וואלטן זיי
געהאט א זיסערן טעם אין אידישקייט ,וואלטן
זיי נישט געווען אזוי"...
"זיצן שבת ָאן א שטריימל ביים טיש? א
שטריימל איז ווי א קרוין ,צו זאגן אז א איד איז
א ּפרינץ .וואס פאר א ּפשט האט עס צו זיצן
ביים שבת טיש אן די קרוין"...
עפילאג
מיר שלינגען מיט דארשט אבער אונזער
שמועס קומט נענטער צו דער ענדע ווען ר'
עזרא חיים הויבט זיך אן יאגן ,ער דארף כאּפן
מנחה .ער וועט יעצט נעמען א וועג פון פינף און
פרשת לך לך תשע״ו 43 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון155 געקליבענע ארטיקלעך
מ ָאמענט | #92פ׳ ויקרא תשע״ו
צוויי בדחנים
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון158 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויקרא תשע״ו 28
ר' וועלוול שּפילט דעם
כ ַאר ַאקטער פונעם טעמישן
גר ָאדן-מעכל ,און ר' יעקב
יוסף קריגט די ר ָאלע פון ַא
ליימענעם-י ָאסעלע-גולם
ביי וועמען איינס מיט איינס
איז פינף .צוז ַאמען זענען זיי ַא
"קליקע" וו ָאס דערפרייען
אידישע שמחות און חולי
ישראל מיט זייערע טשיק ַאווע
שּפילן און "סקיטס" בשעת די
פ ַארז ַאמלטע וו ַארפן זיך פ ַאר
געלעכטער ///לכבוד פורים
זעצט זיך "מ ָאמענט" ַאוועק פ ַאר
ַאן ערשטמ ָאליגן אינטערוויו
מיט די צוויי מייסטער-שּפילער
ר׳ וועלוול פעלדמ ַאן און ר׳
יעקב יוסף ל ַאנגז ַאם ,וועלכע
נוצן אויס זייערע זעלטענע
ַאקטי ָארישע און הומ ָאריסטישע
ט ַאל ַאנטן פ ַאר ַא הייליגן צוועק
///הני תרי בדחני שמזומנים
לחיי עולם הבא
הרב אליעזר ראזען
בילדער:דובלענשעווסקי,מאָמענטארכיווןפון שטעטל...
פרשת ויקרא תשע״ו 29 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון159 געקליבענע ארטיקלעך
אויפ'ן רבי'נס ויב איז ביי זיי פורים א גאנץ יאר ,איז חודש אדר דער הויכפונקטא
טיש
פאר די צוויי אדר'דיגע חברה .יעצט איז זייער אושפיזא.
דער קונסטליכער שפיל אויף וועלכן אזויפיל נישט קיין הוללות ,קיין ליצנות ,נאר פאר געהויבענע צוועקן,
אידישע טרערן פון געלעכטער זענען שוין ווי שמחת חתן וכלה ,אדער דערפרייען חולי ישראל .ווער
פארגאסן געווארן ,איז נישט געבוירן געווארן עס האט נאכנישט זוכה געווען מיטצוהאלטן וויאזוי די
איבערנאכט .טאלאנט פאדערט אנטוויקלונג, צוויי מייסטער שפילער ר' וועלוול פעלדמאן און ר' יעקב יוסף לאנגזאם
און אזעלכע געניאלע און אייגנארטיגע דערפרייען חתן און כלה מיט א שלימות צו קייכן פאר געלעכטער,
טאלאנט פאדערט מאסיווע אנטוויקלונג .זייער
קונסטווערק איז טאקע א פראדוקט פון לאנגע ווייסט נישט וואס ער האט פארפאסט.
ר' וועלוול איז א באקאנטער בדחנא דמלכא און משמח אלוקים ואנשים
יארן אויפ'ן פאדיום. און ר' יעקב יוסף איז א רעספעקטירטער יונגערמאן מיט א מכובד'יגן
אלעס האט זיך אנגעהויבן אויפ'ן רבי'נס פאסטן דורכאויס'ן טאג ,אבער ווען עס קומט די נאכט שעות טוישט מען
טיש .בחצרות הקודש .על טהרת הקודש. זיך די בגדים צו שמחת חתן און כלה ,אצינד וועלן זיי זיך פארשטעלן ווי
ביי דעם יערליכן פורים-שפיל אין סקווירא צוויי אנדערע – קאמישע און הומאריסטישע – פערזענליכקייטן .זיי ווערן
הויף ,פארנט פונעם סקווירער רבי'ן שליט"א, טראנספארמירט ,ר' וועלוול איז נישט וועלוול און ר' יעקב יוסף איז
שילדערט ר' יעקב יוסף זיין זייט פון אט דער נישט יעקב יוסף ,יעצט זענען זיי דער מחותן און זיין בטלנישער חתן,
פורים-געשיכטע .דארט האט זיך איינגעזייט די דער דאקטאר און זיין נארישן פאציענט וואס זיצט און קייט רעטעך
פרייליכע קערנדלעך פון עקספערטיז צו קענען אין ווארט-זאל ,דער שניידער מיט'ן חתן וואס קומט קויפן אן אנצוג,
משמח זיין אן עולם און ארויסנעמען א ציבור דער כולל יונגערמאן און זיין פוילער חברותא וואס דער "דרייווערס
מעניועל" אינטערעסירט אים מער ווי די גמרא און האלט שוין ביים
פון די גלייזן מיט שמחה של מצוה. פערטן קאווע ,אדער דער משגיח וואס וויל אימפארטירן די "סושי" מיט
אבער מער פון אלעם ,זאגט ר' יעקב יוסף,
האט עס אים געלערנט די אחריות ,דער כובד די עלעקטריק טעיפ ארום ,פון אמעריקע קיין ארץ ישראל.
ראש .שטייענדיג פאר רבו ומאורו הגדול איז מען "נישט זעלטן וואס נאך דער שמחה ,קומען אידן צו לויפן קוקן צי איך
זעלבסטפארשטענדליך געווען פארזיכטיג מיט בין נארמאל אין ווירקליכן רעאליטעט "...זאגט ר' יעקב יוסף מיט א ברייטן
יעדן ווארט וואס מ'האט נאר אויפגעברענגט שמייכל .אפנים דער אקטיאר שטעלט אהער א שפיל אזאנס און א גוטס ,ער
אויף די לעפצן ,און דאס האט אויטאמאטיש לייגט אראפ זיין ראלע ערשטקלאסיג ,אז כמעט וואס דער צוקוקער ווערט
אריינגעפרעגלט א פארזיכטיגקייט וויאזוי
מ'דארף צוגיין צו דער עבודה פון שמחה און פאר אן אמת איבערצייגט אז דער תם-קאפ איז נישט מיט אלעמען.
משפיע זיין שמחה .שמחה יא ,הוללות נישט. "מיין מאמע איז נישט אינדערהיים ",איז געווען דער נאטירליכער
ווערטלעך יא ,אומאיידלקייט נישט .משמח זיין אנטווארט פון דעם הומאריסט ר' יעקב יוסף ווען מיר האבן זיך צום ערשטן
יא ,אבער חלילה וויי טון ,חוזק מאכן ,אדער מאל פארבינדן מיט אים" .בעטער אן דע וועי דען נעווער ",איז ער אזוי מחדש
הס מלהזכיר פאליטיק און מחלוקת'לעך ,דאס א שפריכווארט אויפ'ן פלאץ ...הכלל ,געכאפט די צוויי וויצלער אין א גוטע
מינוט ,אפגעשמועסט זיך צו טרעפן אין אן ערנסטן מינוט ,דאן האבן מיר זיי
אוודאי נישט. ביידע ארום דעם טישל .עפעס א קלייניגקייט ,א פערזענליכן שמועס מיט
אט די רעצעפטן זענען עד היום א טייל די צוויי קאמעדיע-קונסטלער ,אום סאמע חודש אדר ב' .וואס קען דען זיין
פון די סוקסעספולע שפילן .ווי קאמיש און
הומאריסטיש עס איז ,ווי "פאני" די סקיט בעסער ,וואס קען דען זיין קאמישער..
ווערט אראפגעלייגט ,דער עולם שטיקט זיך
פאר געלעכטער ,אבער אלעמאל און אלעס ריין,
איידל ,אויסגעהאלטן .א ריכטיגע שמחה של
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון160 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויקרא תשע״ו 30
געכאפט די צוויי וויצלער אין א גוטע מינוט ,אפגעשמועסט זיך צו טרעפן אין אן ערנסטן מינוט ,דאן מצוה.
האבן מיר זיי ביידע ארום דעם טישל .ר׳ וועלוול און ר׳ יעקב יוסף ביים אינטערוויו מיט ׳מ ָאמענט׳. טאקע דארט ,פורים אין סקווירא אויפ'ן
טיש ,האבן זיך צוביסלעך אנטוויקלט די
וואך ביי זיין אינטערוויו דא אין ״מָאמענט״. אומרואיג צי די שפראך וועט זיין דורכגעזיפט אויסערגעווענליכע אקטיארישע טאלאנטן.
ר' וועלוול באשטעטיגט אז עס איז וואר, בי"ג נפה .ביי אונזערע שפילן ווייסט דער רבי "דאס האט זיך אנגעהויבן נאך פון אלס בחור",
ער האט טאקע אנגעהויבן – שטילערהייט– ... אז עס איז סולת נקי' ממש און איז העכסט דערציילט ר' יעקב יוסף" ,ווען אויף יעדן שפיל
נאך אלס בחור ביי ר' זושא'ן" .די שפילן זענען רואיג אז עס ווערט אוועקגעשטעלט אויף אן אום פורים האב איך געשפילט .ליפא שמעלצער
געווען פאראויס-רעקארדירט ,היינט הייסט עס אויסגעהאלטענעם פארנעם פון אלע ווינקלען". פלעגט עס דעמאלט מאכן ,און שפעטער אלס
"ליּפ-סינקינג" ,פשט איז אז די ליפן שאקלען דאס איז בכלל נישט לייכט און פאדערט יונגערמאן ,די לעצטע דרייצן יאר זינט מיין
זיך ביים שפילן ,אבער אין אמת'ן הערט מען פיל מחשבה און קאנצענטראציע פון פאראויס. חתונה האב איך יעדעס יאר דעם הויפט חלק
פון-פאראויס-רעקארדירטע שטימעס .מיט מ'זיצט אויף יעדן ווארט ,צי יא צי ניין" .דער
דעם האט זיך ר' זושא איינגעשפארט אסאך רבי האט מיר קלאר געזאגט אז ער פארשטייט אינעם שפיל.
פראבלעמען ,ער האט נישט געדארפט קיין מייק זייער גוט די שווערע ארבעט פון אהערשטעלן "א בדחן דארף געבוירן ווערן ",זאגט
סיסטעם ,ער האט נישט געדארפט מורא האבן א קאמעדיע פאר א שעה צייט און דער עולם ער" .האסט אמאל געזען א בדחן וואס איז
פון א דורכפאל אדער אז איינער וועט צעמישט זאל לאכן און דאך זאל עס זיין אויסגעהאלטן נישט געבוירן געווארן? ...כ'האב מיך היפש
ווערן פון אימתא דציבורא .ער האט זיך ווי געוויצלט נאך אלס קינד ,און אלעמאל געזוכט
הונדערט פראצענט". אייגנארטיגע איידיעס וויאזוי צו מאכן לאכן
גאראנטירט א סוקסעספולע שפיל"... צייט ברענגט צוטרוי .אמאל פלעגט מען אנדערע .אין כתה ט' האט דער חדר געמאכט
ר' וועלוול איז נישט נאר געווען א נאך איבערקוקן די סקריפט פון פאראויס צו זיין א שפיל ,אנהויב האט מען מיר געוואלט געבן
באטייליגטער ביים שפיל נאר גענומען א פירנדע אויף דער זיכערער זייט ,אבער כהיום פארלאזט עפעס א קליינע מוצא'לע אבי יוצא צו זיין,
ראלע" .איך האב געהאלפן ר' זושא'ן מאכן די מען זיך בלינדערהייט אויף ר' יעקב יוסף – איינמאל מ'האט אנגעהויבן פראקטיצירן ,האב
שפילן אינטערעסאנטער .איך בין געווען מיט וואס שרייבט אליין די סקריפט פאר די פורים-
אים אין סטודיא און רעקארדירט אלע סארטן שפיל מיט הילף פון נאך עטליכע טאלאנטפולע איך באקומען די הויפט ראלע"...
מאדנע קולות וואס די קינדער האבן זייער יונגעלייט – וויסנדיג אז מ'קען זיך אויף אים ר' יעקב יוסף איז אן אומן נפלא צו שפילן
געגליכן .איך האב אים געהאלפן רעקרוטירן סומך זיין בשתי ידים ,סיי עס זאל זיך גיסן ביידע זייטן פון דער מטבע .נישט אלעמאל
נייע שפילער .איך בין געווען דער וואס האט מוז ער האבן די לצ'ישע ראלע אדער "קלאון"
אים פארבינדן מיט'ן מייסטער אקטיאר ר' קאפי שמייכלען און סיי עס זאל זיין אויסגעהאלטן. כאראקטער פונעם פלעי .עטליכע יאר וואס ער
האט גאר באקומען דעם אנגעצויגענעם טייל.
עלנבויגן". שותפים אין ר' וועלוול זאגט ,אז כאטש אין הומאר איז ר'
ר' וועלוול באטאנט אז ער מוז געבן קרעדיט הומאר יעקב יוסף אינו בדומה לו ,קען ער שפילן די
פאר ר' זושא'ן וואס אויסער זיינע טאלאנטן פארקערטע זייט פונקט אזוי גוט" .ווען ער איז
וועלכע ער איז געווען אזוי וויליג מיטצוטיילן "לאנגזאם און פעלדמאן ,וועלכע זענען היינט דער פרייליכער אקטיאר מאכט ער דעם עולם
מיט אנדערע און ארויסברענגען פון יעדן די גרעסטע שפילערס ,האבן ביידע אנגעהויבן לאכן ,און ווען ער איז דער ערנסטער אקטיאר
אקטיאר זיין בעסטער פאטענציאל ,איז ער א ביי מיינע פלעיס ",האט ר' זושא שמעלצער
זעלטענער טוב עין און פארגינער" .ביי א שפיל פארציילט סודות פון הינטערן פירהאנג ,פאריגע מאכט ער דעם עולם וויינען".
ווייל יעדער באקומען די גרעסטע ראלע ,ר' ר' יעקב יוסף שטרייכט אונטער אז ער האט
זושא האט געזארגט פאר יעדנ'ס הצלחה אז שוין כמה פעמים באקומען ווארעמע ברכות און
חיזוק פון רבי'ן גופא פאר זיין אויסגעצייכנטער
ראלע אין די סקווירער פורים פארשטעלונגען.
דער רבי איז פול מיט הכרת הטוב פאר זיין
געניטע ארבעט" .דער רבי האט זיך שוין אפאר
מאל אויסגעדרוקט ווי שטארק ער האט הנאה
פון די ערנסטקייט פונעם שפיל .ווען עס שטעלט
זיך אויף א פרעמדער בדחן איז דער רבי צומאל
פרשת ויקרא תשע״ו 31 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון 161 געקליבענע ארטיקלעך
אויפצושפילן די היינט-באקאנטע סצענע ווי א ווי חלה מיט יעדער זאל זיך גוט געפינען און הנאה האבן".
חתן טרעפט זיך צום ערשטן מאל מיט א מחותן. חריף ,ווי פיש ביי יענעם שפיל ,אונטער'ן נאמען
"ס'איז געווען א נייע זאך ,דער סקריפט איז מיט כריין ,ווי "אנטדעקט חנוכה ביינאכט" ,אין יאר תשס"ד,
נאך געווען רוי רעלאטיוו צו היינט ,אבער עס האט דאס צוקונפטיגע בדחני'ש פארל זיך
איז געלונגען! דער עולם איז געליגן אויף דער פלייש מיט געטראפן ארבעטן צוזאמען ,ווי ר' וועלוול און
זויערע פיקל, ר' יעקב יוסף זענען ביידע געווען טייל פון יענעם
ערד"... קיין בעסערע שפיל .א גורל'דיגע און לאכעדיגע אבן הפינה
דארט אין אם בישראל זענען געבוירן צאמשטעל קען פאר א סוקסעספולע ,קאמישע קאריערע יארן
געווארן די צוויי פרייליך-מאכער פון שטעטל... נישט זיין ,אבער שפעטער .אויך ביים רבי'ן האבן זיי מיטגעטיילט
פון דארט איז עס שוין געפארן .איינס האט ניטאמאל איז אקסל צו אקסל ווי ר' וועלוול האט פאר א שיינע
געברענגט דאס צווייטע" .שביל חסד" פון שיכון עס געווען אן
סקווירא האט געמאכט א מסיבת הכרת הטוב אויספלאנירטע פאר יאר געהאט א ראלע אינעם שפיל.
פאר די וואלונטירן און די צוויי טעטיגע עסקנים זאך ...א שידוך
ר' יודל בירנהאק און ר' יעקב יוסל בערגער האבן שלימזל און
ווידער באשטעלט די צוויי אקטיארן פאר א פון הימל, שלומיאל
שפיל" .אין אם בישראל איז געווען אביסל א ווען פון אויבן
גרעסערע זאך ,עס זענען געווען נאך שפילערס, האט מען זיי "אבער ווען איז געווען דער 'מאמענט'?"
אבער יעצט האבן זיי געוואלט בלויז אונז אליין. אויסגעטרעטן פרעגן מיר" .ווען האבן זיך די צוויי קאטאוועס-
מיר האבן עס אנגעקוקט מאדנע ,אבער זיי האבן טרייבער משדך געווען? ווען איז געווען דאס
אונז שטארק געשטופט דערצו ,האבן מיר עס דעם וועג... ערשטע מאל וואס א 'לאנגזאם-פעלדמאן' סקיט
אנגענומען .מיר האבן אראפגעלייגט א מעשה ווי
אן ארבעטער פרובירט צו שלעפן זיין חברותא דער נייער אם בישראל אינאיינעם מיט'ן חנוכת איז צושטאנד געקומען?"
צום שיעור ,און יענער האלט נישט ביים הבית. ווי חלה מיט חריף ,ווי פיש מיט כריין,
לערנען קיין מילה אחת ...ס'איז עפעס אויסנאם ווי פלייש מיט זויערע פיקל ,קיין בעסערע
די ארגאניזירער האבן געזוכט עפעס צאמשטעל קען נישט זיין ,אבער ניטאמאל איז
געלונגען". "אינטערעסאנטס" און האבן פארבעטן די צוויי עס געווען אן אויספלאנירטע זאך ,ניטאמאל
אויך האבן זיי ממש אין די בראשית- צו משמח זיין דעם ציבור אינאיינעם .דעמאלט איז עס געקומען פון ביזנעס אדער געלט
יארן געארבעט אינאיינעם אינערהאלב די זענען זיי אויפגעקומען מיט דעם געדאנק, אינטערעסן .א שידוך פון הימל ,ווען פון אויבן
וואוילטעטיגע "אך שמח" ,אנגעפירט דורכ'ן האט מען זיי אויסגעטרעטן דעם וועג .דאס
אלעמען-באקאנטן שריפטשטעלער און ערשטע לאנגזאם-פעלדמאן סקיט איז צושטאנד
מחנך הר"ר וועלוול שמעלצער ,ווי זיי פלעגן געקומען ביי א שבע ברכות פאר'ן סקווירער
צוזאמען ארומגיין משמח זיין ביי צעבראכענע רבי'ן ,דעמאלט האט מען צוגעבויעט א פרישן
שטיבער און חולי ישראל" .ידידינו ר' וועלוול פליגל צום "אם בישראל" קימפעטארין היים,
שמעלצער האט טאקע געהאט א שיינעם טייל און די שבע ברכות איז געפראוועט געווארן אין
אין דער בדחנות-צוזאמשטעל פון לאנגזאם און
פעלדמאן".
הומאר מיט חסד
א גוטע זאך האט א גוטע אנהויב ,און די
צוויי בעלי חסד האבן אנגעהויבן מיט זייערע
פרעזענטאציעס אלס א "חסד" פאר "חסד".
נאך צוויי יאר אהערשטעלן פרעזענטאציעס
פאר שביל החסד ,און נאך דער ווייטגרייכנדער
אפקלאנג ווי די וואלונטירן האבן אזוי הנאה
געהאט איז געקומען די צייט פאר א שטאפל
ווייטער" .מ'האט עס אפגעכאפט אויף אזא
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון162 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויקרא תשע״ו 32
סקיט .עס איז נאר אונז צוויי ,מיר זענען זייער זעעדיגע זאך נישט אום שבת גערעדט",
לימיטיד ,און דאך מוז עס זיין אינטערעסאנט .א דערמאנט זיך ר' וועלוול" ,ר' מנחם הארטמאן
שפיל מוז שוין האבן קאסטיומם און מעיקאפ, פון חסד האט עס געזען אויף אזא זעעדיגע
מיר האלטן עס ביי א סקיט-לעוול און לייגן דאס ,און האט אונז געבעטן אז מיר מוזן קומען
אריין די פראפעסיאנאליזם אין די קנאקעדיגע צו חסד ".מצוה גוררת מצוה .איין חסד ברענגט
ווערטלעך ,ווי איידער די חיצונית'דיגע
דאס אנדערע.
קלאפערגעצייג". צווישן די באטייליגטע ביי דעם חסד
א באזונדערע קונץ ,און דערצו א שווערע, אוונט האט זיך געפונען הרה"ח ר' יצחק ברוך
איז דאס וואס זיי זאגן נישט .אזויפיל מאל שפיטצער ,דער דינאמישער כלל-עסקן און
וואס זיי טראגן זיך מיט אן אייזערנעם וויץ אין מראשי העסקנים לבית תולדות צבי דספינקא,
די געדערעם אבער לאזן עס דארט .עס רייסט און ער האט באשלאסן אז דאס מוז ארויפקומען
זיי די מילצן פון א קנאקעדיגס ,אבער עס וועט צום רבינ'ס טיש אום שושן פורים צו דערפרייען
נישט אריבערגיין דעם ליפן-שוועל" .אזויפיל די הונדערטער חסידים לכבוד היום" .אונז
גוטע איידיעס ווערן באזייטיגט אלס א חשש האמיר נישט געוואלט ,אונז האמיר געהאט כל
פון א חשש אז עס קען איינעם באדערן .מ'טאר מיני תירוצים ,מ'קעמיר נישט ,מ'טומער נישט,
אבער ווען ר' יצחק ברוך וויל עפעס געשעט
נישט וויי טון קיין שום מענטש". עס ...מיר האבן גענומען דעם רויען סקריפט פון
זיי האבן שוין עטליכע מאל געקלערט אם בישראל און דאס גענצליך איבערגעארבעט.
אויפצושפילן ווי א צעבראכענער בחור גייט שוין זעקס יאר וואס מיר שפילן יעדן שושן
אראפ פון וועג ,און ארויסברענגען די ליצונתא
דעבודה זרה דערפון ,אבער זיי טוען עס נישט פורים אין ספינקא.
ווייל עס קען וויי טון א צווייטן מענטש אדער "און דאס איבעריגע איז היסטאריע",
משפחה וואס ליידט" .איך האב ממש א חולשא איז זייער אויספיר .זיי זענען געווארן ממש א
נישט צו זאגן ווערטלעך וואס קענען וויי טון
מענטשן ",זאגט ר' וועלוול ,בשעת וואס ר' יעקב געלעכטער אומעטום...
יוסף שאקלט צו מיט'ן קאפ ,ווי צו זאגן אז ער
איז שוין אויך אנגעשטעקט געווארן פון דער שרייבן א
"סקריפט"
חולשא.
אזוי אויך וואלטן זיי זיך גוט געקענט עס איז נישטא קיין פינקטליכע "גדרים"
פאסמאקווען מיט אויפשפילן געוויסע "פעלערן" וויפיל מאל מ'קען איבערנוצן א סקריפט,
וואס מענטשן קענען ליידן ,ווי קעקעצן, פארציילן זיי סודות פון הינטער די קוליסן ,א
הינקען ,אדער סיי וואס ,אבער עס קומט סקריפט נוצט מען איבער ווי לאנג ס'גייט ,אבער
ניטאמאל אין באטראכט" .אמאל איז דער נסיון מ'קען עס נישט טוישן ווי מ'טוישט זאקן" .עס
רייייייייייייייזיג ",שרייט ר' יעקב יוסף ,אבער נעמט ווייניגסטנס דריי פיר חדשים צו שרייבן
פונקט ווי זיי איז וויכטיג צו מאכן די צוהערער
קייכן פאר געלעכטער ,איז זיי וויכטיג אז קיינער א סקריפט".
זאל חלילה נישט דארפן קייכן פאר צער אדער צום ערשט דארף מען אהערשטעלן דעם
"קאנצעפט" .וואס גייט דא געשען ,א חתן ,א
בושה. דאקטאר ,א משולח ,וואס גייט זיין די סצענע,
אויך היטן זיי זיך פון אפילו נאר א משמעות און וואס פאר א כאראקטער-ראלע וועלן זיי
פון פאליטיק צווישן חסידות'ער-מחלוקת ,ווער שפילן ,און הערשט דערנאך ארבעט מען אויף
רעדט נאך פון אומאיידלקייט" .אסאך מאל
קומען מיר אן צו א שבע ברכות און מ'זאגט אונז, די וויצן.
'אז דו ווילסט מאכן דעם היזיגן עולם לאכן מוזטו ר' וועלוול באטאנט דעם דינעם שטריק
זאגן דאס און יענץ ',אבער טאמער קומט עס אויף וועלכן זיי מוזן שפרייזן וואס מאכט עס
נישט נאך אונזערע פרינציפן ,איז א גוטן פורים, אזא קונסטליכע ,געמאסטן-און געוואויגענע-
מיר פאלגן נישט ".עס איז נישט קיין וויץ ,זיי ארבעט" .עס איז נישט קיין פלעי ,עס איז א
נעמען דאס ליצנות זייער ערנסט...
פרשת ויקרא תשע״ו 33 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון163 געקליבענע ארטיקלעך
א לומדות "הואומנאטרעמרין"טחדיבריא
אין הומאר
איינמאל א יאר וואס די צוויי גייען "פאבליק" ,איז ביי די בארימטע "אונטער'ן
צוויי שפילער אבער ביידע פארמאגן גענצליך חבריא" שפילן אנגעפירט פון הרה״ח ר׳ אליעזר נייהויז ,וואו ר' וועלוול און ר' יעקב
אנדערע ראלעס .ביידע דארפן טון זייער פונקציע יוסף שטעלן פאר א קאמעדיע דורכאויס'ן שפיל ,געווענליך אין אנהויב ,צו דערפרייען
עס זאל ארויסקומען די ריכטיגע רעזולטאטן.
איינער איז דער צעפידלטער ,נישט מער געדאכט. די געמיטער לכבוד יום טוב.
און דער צווייטער איז דער גראדער .יעקב יוסף האט דורכאויס די לעצטע עטליכע יארן שמ'ט טאקע די "אונטערן" פלעיס מיט זייער
זיין קונץ צו מאכן זיין אייגנארטיגע קלאצישקייט הומאר וואס איז שוין נישט געזען געווארן ביי אידישע פלעיס פאר לאנגע יארן .איינמאל
און פלאטשיגקייט ,אבער דערצו דארף מען האבן איז עס דער משגיח אויפ'ן עראפלאן וואס מאכט זיכער אז דער גאנצער פליגער פארט
זייער אן ערנסטע אטמאספערע פון ארום ,און אן אויף רעדער .א צווייטע מאל איז עס דער אלטער איד מיט זיינע שושבינון און דער אתרוג
ערנסטער מענטש זאל זיצן קעגן איבער ,וואס זאל סוחר ...הצד השווה אז נאך א שפיל ווערט דער אויפטריט פון די צוויי אונטערהאלטער
ארויסברענגען דעם קאנטראסט .און דאס איז ר'
דאס געשפרעך פון טאג.
וועלוול'ס ראלע. וואכן לאנג ארבעט מען צוצושטעלן דעם קאמעדיע-שפיל וואס איז אלעמאל א
אויך אינעם סקריפט מוז זיך עס אנזען און גענצליך נייע סקריפט .די צוויי משמחים ערקלערן ביידע ,אז מצד געלט אויס אדער פאר
לויט דעם ווערט געפארעמט דער נאראטיוו פון אנערקענונג וואלט זיך ווייט נישט געלוינט די אומערמידליכע ארבעט פון אנטיילנעמען
דער געשיכטע .א ביישפיל דער חתן און מחותן ביי די שפילן .יעדעס יאר האבן זיי א פרישע דעבאטע צי יא אדער נישט אנטיילנעמען,
סצענע ,איז דאך די ערנסטסטע און נארמאלסטע נאר גאר עפעס טיפערס ליגט באהאלטן דערין וואס שיקט זיי צוריק אהין איינמאל און
מצב וואס קען זיין ,יעדער בחור פרובירט צו מאכן
דעם בעסטן ,נארמאלסטן און קלאסישסטן רושם נאכאמאל.
פארנט פון זיין צוקופנטיגן מחותן .דאס זעלבע מיט'ן "מיט א צייט צוריק זענען מיר געווען אויף א שבת מיט א געוויסער ארגאניזאציע
מחותן ,ער זוכט דאס בעסטע פאר זיין טאכטער ,אן פאר מיטגעמאכטע מענטשן .שטייענדיג און שמועסנדיג שבת נאכמיטאג ,זעען מיר ווי
א פארפאלק ווארפט בליקן צו אונזער זייט .מ'האט געקענט זען אויף זייערע פנימ'ער
ערנסטן בחור.
און דא האט ער זיך אנגעטראפן מיט א לא ווי זיי ישוב'ן זיך ,יא צוקומען ,נישט צוקומען .און דאן האבן זיי גענומען די קוראזש.
לנו וואס די וועלט האט נאכנישט געזען ...ער וויל "דאס פארפאלק פארציילט אונז ,אז זיי וואוינען ערגעץ אין די מרחקים ,נישט קיין
הרג'ענען דעם שדכ'ן ,און טראכט ביי זיך' ,רבונו של נפקא מינה דער נאמען פון דער שטאט ,און זיי גייען דורך זייער שווערע מצבים אין
עולם ,וואס האט ער מיר דא אנגעשיקט '...דייקא
דער קאנטראסט ,דאס מאכט עס אזוי מאדנע און לעבן ,זיי זענען קינדערלאז.
"זאגן זיי ,אז אין די שווערע צייטן נעמען זיי אפיר די "אונטער'ן" שפילן און זענען זיך
קאמיש. משמח מיט די הומאר' .איר זיצט אין מאנסי און אין סקווירא ,און איר האט נישט קיין
ר' וועלוול זאגט אונז אויס א סוד פונעם עתיד, אנונג אז איר נעמט אונז ארויס פון אונזער פיין '.זיי פארציילן ווי אומצאליגע מאל וואס
אז זיי ארבעטן אויף א סקריפט ווי א יונגערמאן גייט
אויף אן אינטערוויו פאר אן ארבעט .דאס איז אויך זיי האבן שוין איבערגעקוקט די שפילן ,און ממש דאס דערהאלט זיי.
אן ענליכע סיטואציע ווייל דער בעל הבית זוכט אן "דאס האט אונז בארירט ביז טרערן".
ערנסטן געלונגענעם מענטש פאר זיין ביזנעס און
אזעלכע סטעיטמענטס ,זאגן זיי ,הערן זיי פון חולי ישראל כסדר ,ווי די
טרעפט זיך זיצן מיט א קלאץ קאפ א שלימזל... רעקארדירונגען פון די אונטער'ן שפילן דערפרייען זיי אין די שווערסטע מצבים" .נאר
מען זוכט נאר די בעסטע סיטואציעס וואס דאס שיקט אונז צוריק יעדעס יאר באזונדער ,מיר שפירן אז מיר האבן א תפקיד און
קענען צעשמייכלען דעם עולם ,אבער אויב איז עס עס מוז עקזיסטירן אזעלכע הומאריסטישע שפילן צו משמח זיין צעבראכענע אידן און
נישט הונדערט פראצענט "לאנגזאם-פעלדמאנדיג"
לייגט מען עס ערנסט אין מיסט .איין סקריפט ,צום חולי ישראל".
ביישפיל ,האבן זיי געהאט איבער א געשיכטע ווי די צוויי פרייליך-מאכער פוילן זיך נישט און גאר אפט וואס זיי לויפן אין די שפיטעלער
א מענטש רופט א בויער צו בויען א הויז" ,ס'איז משמח זיין אידישע קינדער ,גאנץ אפט ביז ווייטע שטרעקעס" .ס'איז נישט קיין קארני-
פיין געווען ,אבער נישט נאכגעקומען אונזערע קאמעדיע ,און מיר הערן כסדר פון קראנקע ,נעבעך ,זיי דארפן נישט גארנישט ,ס'קומען
סטאנדארטן ",האבן זיי עס באזייטיגט .איינמאל עס אנדערע משמחים און ס'ארבעט נישט ,זיי לאכן נישט ,זיי ווילן איין זאך" :לאנגזאם און
איז פערטיג שרייבט מען עס אראפ ,און זיי האבן
דעם צעטל ביי זיך ,כאטש על פי רוב געדענקען זיי פעלדמאן!"
זיי פארן אוועק יערליך יעדן זומער מיט "מקימי" פאר דריי טעג אויף אן אויספלוג
מיט נישט געזונטע קינדער" .עס איז נישט לייכט איבערצולאזן די משפחה און פרנסה
פאר גאנצע דריי טעג ,אבער וואס זאלן מיר נישט טון צו קענען ארויפברענגען א שמייכל
אויף די קינדערלעך וואס מאכן נעבעך אזויפיל מיט.
"וויפיל מיר גייען איז נישט גענוג ,מיר דאן עד-דלא-ידע'דיגע ארטיקל אין VICE
NEWSארפן ווען גיין מער".
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון164 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויקרא תשע״ו 34
פרעגן ר' יעקב יוספ'ן פון ווען ס'קומט צו אים גרימאסן און שוין פון אויסנווייניג.
אזעלכע פאקסן ,ענטפערט ער אונז קאמיש: הומאר אויפ'ן וועלט בארימטן מעלער גדי פאלאק
זאגט מען ,אז ווען ער מאלט זיינע קאריקאטורן
"נאך פון אנפאנג טאג"... א ספעציעלע קונץ פון ר' יעקב יוסף זענען באזירט ער די כאראקטערס אויף עכטע
דער עולם קאטשעט זיך און קען קוים זיינע פאקסן ,ווי די נאז ,אויערן און אויגן ווערן מענטשן וואס ער קען אדער באגעגנט אין
כאפן דעם אטעם ,אבער די צוויי זיצן ערנסט אזוי קונצליך געפארעמט און פארדרייט ,צום אמת'ן לעבן .ווען מיר פרעגן דעם פרייליכן פארל
און דארפן אנהאלטן זייער בלעכענעם פנים" .ר' טאקט פונעם שפיל .א טויבער וועט לאכן בלויז צי זיי באזירן אמאל די הומאר אויף א לעבעדיגן
וועלוול וועט מודה זיין ,אז ווען איך בין אין די פון צוקוקן זיינע גרימאסן און זשוקעס .ווען מיר כאראקטער ,זענען זיי ביידע מודה אז מ'קען
גלייזן דארף ער זיך אויך איינהאלטן פון לאכן", אמאל באאיינפלוסט ווערן פון א שלימזלנות
ר' יעקב יוסף וואס מ'האלט מיט אין דער ווירקליכקייט ,אבער
זאגט ר' יעקב יוסף. שפילט די זיי זוכן עס נישט ,און וועלן אוודאי נישט ציען
קיין פאראלעל צו לעבעדיגע מענטשן וואס
דער קונץ איז אבער ,אויב קומט ראלע פון דעם
אויסצופלאצן זאל מען עס אריינדרייען אינעם כאלאמאק קענען געווייטאגט ווערן.
שפיל און טרעפן דעם וועג ארויס ,כאילו דער אזוי גוט ,אז ר' יעקב יוסף שפילט די ראלע פון דעם
ספאנטאנישער לאכן אויספלאץ איז א טייל כאלאמאק אזוי גוט ,אז מענטשן דארפן זיך
פונעם סקריפט" .א דאקטאר מעג אמאל לאכן, מענטשן דארפן צומאל איבערצייגן דערנאך אז דאס איז נאר
און ווען א מחותן זעט א בחור אזא תכשיט'ל זיך צומאל געווען א שפיל ...דאס באדייט א קונסטלער
לאכט ער באמת "...ר' וועלוול זאגט אז עס איבערצייגן פון אן אקטיאר ,אז דער שפיל זעט אויס מער
געשעט נישט קיין סך ,ער איז צוגעוואוינט זיך
צו קאנטראלירן ,אבער אמאל ווען ר' יעקב יוסף דערנאך אז דאס רעאליטעט ווי בלויז קאמעדיע.
איז צעלאזט אין דער גוסטע קען ער זיך נישט איז נאר געווען באלעבאטישע מענטשן ,עשירים ,קומען
באהערשן און טרעפט שוין ערגעץ אינעם שפיל ארויס אין די בעק דארט וואו מ'באקליידט
א שפיל... זיך ,זיי ווילן זען דעם יונגערמאן' ,ער איז א
וואו ער זאל קענען לאכן... נארמאלער מענטש?' פרעגט מען' .ער האט
א ווייב און קינדער?" '...אין דער גאס ווער
איך נישט באליידיגט ,ווייל איך וואוין ב"ה
אין סקווירא וואו יעדער קען מיך; וואלט איך
געוואוינט אין בארא פארק וואלטן מיר די
קינדער נאכגעלאפן...
"איך בין געווען אין צפת ",פארציילט ער,
"און איך זע ווי א טאטע שפאצירט מיט עלף
קינדער און די קינדער גלאצן אויף מיר .אינמיטן
הער איך ווי איין יונגל רופט זיך אן "יא ,טאטי,
ס'איז אים ,ס'איז זיכער אים!"
ר' וועלוול פארציילט ווי ממש לעצטנס
האבן זיי געשפילט ביי א גרויסארטיגן שבע
ברכות פון איינס פון די גרעסטע רבי'שע הויפן
אין ניו יארק ,און נאכ'ן שפיל זענען זיי געגאנגען
געבן לחיים .דער אדמו"ר ,א חשוב'ער רבי א
תלמיד חכם ,האט באמת נישט געוואוסט
צי יעקב יוסף איז א שפילער אדער עפעס א
משוגענער אין דער גאס וועמען דער פעלדמאן
האט אנגעטראפן און מאכט מיט אים פרנסה...
ווען ר' יעקב יוסף האט אים געגעבן די האנט
האט דער רבי אויסגעפלאצט אין א געלעכטער
און אים אנגעווינטשן אזא האלב קאמישע ברכה:
'זאל דיר אויך וואויל זיין'...
פרשת ויקרא תשע״ו 35 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון165 געקליבענע ארטיקלעך
וואס דער עולם האט זיך אזוינס געקוילערט אז "אזויפיל גוטע איידיעס ווערן באזייטיגט אלס א חשש פון א חשש אז עס קען איינעם באדערן.״
זיי קענען נישט פארגעסן דערפון .ביי יענעם די צוויי הומ ָאריסטן ארבעטן אויף א סקריּפט.
שבע ברכות האט מען זיי געבעטן צו מאכן א
שטיקל הפסקה פאר א מינוט ,ווייל דער זיידע ר' וועלוול דערמאנט אבער אן אינטערעסאנטע "און וואס טוט מען ווען דער עולם לאכט
קען נישט כאפן דעם אטעם ...ער האט זיך נקודה וואס ער האט געהערט נאכזאגן בשם א נישט?" פרעגן מיר איבער דער גארנישט-
באשיינפערליך געשטיקט פאר געלעכטער און גרויסן אלוועלטליכן קאמיקער וועלכער זאגט ,אז אזוי-לאכעדיגער סיטואציע .זיי לאכן ביידע:
ס'איז פשוט געווען א סכנה" .מ'האט געדארפט ער טוישט זיינע וויצן נאר איינמאל אין א האלבן "געלויבט השי"ת ,דאס פאסירט נישט .אמאל
געבן א מינוט צוויי פאר'ן זיידן צו אפאטעמען יאר ,ווייל לויט יענעם עקספערט ווילן מענטשן לאכט מען מער און אמאל נאך מער ,אבער ניין
און קומען צו די כוחות – צו קענען ווייטער איבערהערן דעם זעלבן וויץ פונעם הומאריסט. און ניינציג פראצענט פָארשטעלונגען געלונגען.
מיט דעם אידענטיפיצירן זיי דעם שפילער ,און "אמאל איז דא וואס מיר טרעפן זיך אין א
לאכן... זיינע וויצן ווערט ווי זיין אונטערשריפט" .דאס מאדנער סיטואציע וואס דער מצב איז פשוט
"עס איז אן עבודה ,עס קומט נישט אן איז 'דיין' ליין ,דיין זאץ ,דיין פאנטש-ליין ,און נישט געאייגנט פאר אונזער שפיל .נעכטן
לייכט ",זענען ביידע מודה איבער די טעכנישע האבן מיר געהאט א זיווג-שני חתונה ,דער
חלקים פון אנפירן אזא שמחה-אפאראט .ר' מענטשן ערווארטן דאס צו הערן פון דיר". עולם האט שוין געהאט אפגעטאנצן און געווען
וועלוול איז א וועלטס-אנערקענטער בדחן, ר' יעקב יוסף לייגט צו א נקודה ,אז הערן אויסגעשעפט ,און מ'האט זיך שוין געוואלט זען
כמעט יעדע נאכט גראמט ער ביי א חתונה ,און פינף און פערציג מינוט קאמעדיע ווען פון יעדע אינדערהיים .ס'איז נישט ווי ביי א שבע ברכות
דאס מיינט אז באלד נאך א שבע ברכות ,צו שורה קען מען באזונדער אויספלאצן ,איז נישט וואס דער ציבור איז אין דער גוסטע פאר איינס
צוועלף אזייגער מוז ער זיין אין זאל און אנפירן קיין זאך וואס א מענטש קען געדענקען ,און און א גוטס .אדער צומאל איז דא אן עולם וואס
א מצוה טאנץ און נישט זעלטן טוט ער ביידע ווען מ'הערט עס איבער צום צווייטן מאל לאכט איז שטארק אויסגעשפרייט און ס'איז שווערער
אין איין נאכט .ר' יעקב יוסף ארבעט אויך שווער מען פונדאסניי ...אויך איז עס נישט נאר די וויץ צו קאנעקטן צום ציבור צו האבן די ריכטיגע
א גאנצן טאג און קומט אהיים אויסגעמוטשעט, גופא ,ס'איז דער גאנצער וועג וויאזוי עס ווערט השפעה .אבער ווי געזאגט ,רוב מאל שמייסט
און אין פאל איינער זארגט זיך ...ער איז א אויפגעשפילט און אראפגעלייגט ,וואס מאכט
סוקסעספולער און רעספעקטירטער סעילסמאן עס זאל נישט ווערן צוגעגעסן ,נאר יעדעס מאל דער עולם"...
– איך מאך נישט קיין וויץ – און ביינאכט דארף
באזונדער אינטערעסאנט. "כ'האב עס
מען זיך ארויסלאזן משמח זיין חתן וכלה. "אסאך מאל הערט מען צוריק פון מענטשן שוין געזען"...
"איך נעם עס שווערער ",זאגט ר' יעקב 'כ'האב עס שוין געהערט אמאל ,אבער פשי,
יוסף" .איידער איך הייב אן ,האב איך א האסט דאך געהאט אזויפיל נייע ליינס '.יענער "גוטע" אידן זענען אויך פארהאן וואס קויפן
מורא'דיגע נערוועזקייט ,איך האב אן אחריות ווייסט נישט אז מ'האט אינגאנצן צוגעלייגט זיך א מצוה און קומען געבן דעם "געשמאקן"
ס'זאל געלונגען ,איך בין א פערפעקשאניסט". אפשר צוויי נייע וויצן .א מענטש קען נישט געפיל מיט'ן זאגן" ,נע ,כ'האב עס שוין געזען".
אבער איינמאל ער איז אויפ'ן פלאטפארמע
אלעס געדענקען".
ווייסט ער נישט פון קיין דאגות... אויסנאמען מאכן זיך אלעמאל ,און איין
אז דער עולם פלאצט אויס פאר געלעכטער, נאכט ליגט זיי ספעציעל אין די ביינער .א נאכט
זאגן זיי קלאר ,העלפט עס" .אמאל רופט מען
אונז פאר א קלענערן עולם ,א שבע ברכות
פאר צוואנציג מענטשן ,אבער מיר פרובירן זיך
ארויסצודרייען ,ווייל אויב וויל מען עס זאל
אמת'דיג געלונגען ,דארף מען האבן א גרויסן
עולם וואס זאל מיטלאכן".
"ווען איך קום אריין קען איך שוין שפירן
צי איך האב דעם זאל מיט מיר ",זאגט ר' יעקב
יוסף.
אבער ,דער שפיל איז קיין ביליגער שפיל!
דער פארלאנג ביי בעלי שמחה איז צו גרויס אז
זיי זאלן זיך קענען ארומשפילן דערמיט ,און זיי
פרובירן עס צו האלטן "יוניק" ,אלס א בעסערע
זאך ,טאקע נאר פאר דעם בעל שמחה וואס וויל
עס אמת'דיג שטארק ,נישט קיין מייכע-טייסע.
"איך זאג אלעמאל ",שילדערט ר' וועלוול
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון166 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויקרא תשע״ו 36
זיין ערשטע רעאקציע צום בעל שמחה אויפ'ן
טעלעפאן" ,אז דאס איז נאר פאר א מחותן
וואס וויל אן אייגנארטיגע זאך אז זיין שמחה
זאל געדענקט ווערן .איך וויל נישט מ'זאל אונז
באשטעלן יעדן טאג ,מ'קען נישט שרייבן א
נייע סקריפט צו אפט ,אז יעדע קשיא און יעדע
תירוץ זאל האבן א גוטע פאנטש ליין און נישט
זיין לאנגווייליג .מ'לייגט אריין כוחות ,מ'קען זיצן
אויף א וויץ אדער אויף איין ווארט א פאר שעה.
"דערצו קומט עס מיט אסאך פרעשור,
די ערשטע פאר מינוטן בייסן מיר די נעגל פון
אנגעצויגנקייט ,וועט עס קלאפן צי נישט? וועט
עס האבן א פנים אדער גייען מיר זיין חוזק? דער
שפיל מוז זיך לוינען".
״דער אומגעראכטענער ספאנטאנער תירוץ ,ווען ער ענטפערט א קלאצישע תירוץ וואס קיינער קען זיך נישט הומאר אויפ'ן ווינק
רעכטן דערויף ,אויף א העכסט נארמאלע קשיא .דאס מאכט דעם עולם כאפן א שאק-געלעכעטער.״
אבער נישט אלעמאל קען מען זיך
א געלעכטער .כ'האב יעדן אריינגענומען אינעם געלעכטער". אויסרעכענען .דער מענטש טראכט און דער
שפיל ,פלוצלינג איז יעדער איינער ביי דער שבע די צוויי וויצלער פארשטייען זיך אויפ'ן עולם לאכט נישט אדער יא ,אמאל גיט מען א
ברכות געווארן טייל פון דער סצענע און זיצט ווינק .און נאר די געמיינזאמע צוזאמענארבעט ווארף אריין א וויץ בדרך אגב ,און יענץ ווערט
מיט מיר אינאיינעם ביים דאקטאר'ס ווארט- צווישן די צוויי קען צושטאנד ברענגען אזעלכע די "האט-אייטעם" ,דאס כאפט דעם עולם .און
אמאל פארקערט ,מ'מיינט אז ביי א געוויסע
צימער .זינט דעמאלט ניץ איך עס אלעמאל". וואונדערבארע סצענעס נאכט נאך נאכט. וויץ וועט דער עולם גיין גאגא ,אבער ווען עס
"מיר האבן א שפראך מיט די אויגן ",זאגט קומט למעשה ,א נעכטיגן טאג! "פונקט ווי אלע
די פסיכיק פון ר' וועלוול" .איך האנדל מיט'ן קאסטומער און זינגערס זאגן ,אמאל גיט מען א רוק אריין א ניגון
הומאר אמאל זאגט מען מיר אן דאס און יענץ ,רעד אויף א קאסעטע אבי לשם אנפילן און דוקא
נישט פון דאס ,רעד נישט פון יענץ ,אבער אפילו יענץ ווערט אויפגעכאפט .עס זענען טאקע דא
אריינקריכנדיג טיפער אין דער פסיכיק וואס טאמער איך פארגעס עס איבערצוגעבן פאר ר' סורפרייזעס ,אבער מער ווייניגער ווייסט מען
ליגט אונטער די שפילן וואס מאכט עס אזוי יעקב יוסף ,וועל איך מיט די אויגן אים קענען
קאמיש ,זאגן זיי ביידע אז דער קונסט וואס ליגט ווינקען אז דאס איז נישט קיין ארטיקל דא. וואס צו ערווארטן".
באהאלטן דערונטער איז א גאר פשוט'ע ,נעמליך אמאל ווייזט א מחותן אז מ'דארף שוין ענדיגן, די שטערקסטע וויצן זענען די וואס ווערן
עס שפילט אויף א טאג-טעגליכע סצענע" .נישט אדער אמאל וויל איך אריבערגיין צו א צווייטע גוט אראפגעלייגט און גוט אויסגעשפילט ,א
איך מאך מיך פאני און נישט איך בין א קלאון", סקריפט אינמיטן א שפיל ,אויף שטום לשון משל מיט דעם איד וואס גיט ניסלעך פאר'ן
זאגט ר' יעקב יוסף" ,מ'שפילט אויף א מצב טעקסי דרייווער ,און אויף דער פראגע צי ער
וואס געשעט טאג טעגליך; א מחותן טרעפט זיך וועט ער אויטאמאטיש כאפן וואס איך וויל". גלייכט נישט קיין ניס אז ער גיט אים עס אוועק,
מיט א חתן ,א דאקטארס אפוינטמענט ,צוויי געווענליך האלט מען זיך צום סקריפט לויט קומט דער ענטפער ,אז ער האט נאר ליב די
חברותות אין כולל וואס זענען נישט די גרעסטע וואס מ'האט זיך פארגעשריבן ,אבער צומאל, שאקאלאד דערפון ,און די ניס לאזט ער איבער
מתמידים .יעדער פארשטייט עס ,יעדער פארציילט ר' יעקב יוסף ,קומען די גוטע וויצן
באגרייפט וואס עס מיינט ,יעדער האט זיך שוין דוקא ספאנטאן ,אזוי ווייט אז פון דעמאלט פאר אים.
געקענט טרעפן בערך דארט ,און די רעאליטעט אן וועט ער שוין יעדעס מאל איבערניצן דעם "יעדער קען דעם וויץ ",זאגט ר' יעקב יוסף,
ספאנטאנעם וויץ וואס איז אים צופעליג "אבער ווען מ'שפילט דאס גוט אויס ,ר' וועלוול
פון דער מעשה מאכט עס אזוי קאמיש. איינגעפאלן" .איינמאל ביי א שבע ברכות ,ווען שטייט דארט און שפייט די ניסלעך ,יענער קען
"ב"ה יעדער האט די בעסטע שלום בית... איך האט אויפגעשפילט ווי איך קום יעצט אריין זיך נישט מוחל זיין פאר'ן עס נעמען אין מויל און
אבער ביי יעדן קען זיך אמאל אז ס'איז אנגעצויגן. צום דאקטארס אפיס ,זייענדיג מכלומרשט אויפ'ן איך קוק אים ווייטער אן מיט קעלבערנע אויגן
אז מען שפילט אויף א וויץ דערפון ,מען ברענגט טעלעפאן מיט מיין פרוי ,האב איך זיך געגעבן א און הייב נישט אן צו כאפן וואס ער וויל ,און איך
רוף אן' :ס'איז א געפאקטע וועטינג רום דא'... לייג נאך צו 'וואס איז? כ'האב עס בודק געווען
און דער גאנצער עולם האט אויסגעשאסן אין פאר ווערעם '...קאטשעט זיך דער עולם פאר
פרשת ויקרא תשע״ו 37 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון167 געקליבענע ארטיקלעך
סעזאן פארציילן זיי א נארוואס פארלאפענע טאגיגע סצענע ,ווי למשל די ערפארונג פון א עס ארויף צום אויבערפלאך אז ס'איז נארמאל,
געשיכטע וואס האט זיך כמעט געענדיגט מיט א מענטש ביים דענטיסט ,און ארויסברענגען די ביי יעדן מאכט זיך אמאל א טאג וואס ס'איז
דורכפאל ,און א האר האט אויסגעפעלט זיי זאלן קאמישקייט דערפון" .איך גלייך זייער יואלי הויך יום-טוב אין דער וואכן ,קענען מענטשן זיך
לעבאוויטש ,איך גלייך אים צו זען ,אויך האב
ליידן ביטערע בזיונות. איך מיך געלערנט פון אים אז מ'מעג איבערזאגן, אידענטיפיצירן דערמיט און עס מאכט לאכן".
"אום שבת זענען מיר ביידע געווען אין ווייל טאמער ווייסט מען וויאזוי אראפצולייגן א נאך א נקודה פון דער סודות'פולער
מאנטרעאל אויפצוטרעטן ביי א שמחה .זונטאג זאך ,לאכט דער עולם יעדעס מאל באזונדער". באשטאנדטייל וואס ליגט אונטער די הילכיגע
נאכט האבן מיר געהאט נאך א שמחה ,אבער מיר געלעכטער ,ערקלערט ר' וועלוול ,איז "דער
האבן זיך פארגעסן און איך האב אויסגעפאקט "וואו איז מיין בליץ" פון די זאך ,דער אומגעראכטענער
יעקב יוספ'ס קלאפערגעציייג און קליידער פון געלע ציצית?" ספאנטאנער תירוץ ,ווען ער ענטפערט א
קלאצישע תירוץ וואס קיינער קען זיך נישט
די קאר. אדר איז די פארנומענסטע סעזאן ,מ'רופט רעכטן דערויף ,אויף א העכסט נארמאלע
"מיר קומען אן זונטאג נאכט צו א רבי'שע פון איבעראל און ניטאמאל קענען זיי נאכקומען קשיא .דאס מאכט דעם עולם כאפן א שאק-
שמחה אין בארא פארק ,און יעקב יוסף האט די גרויסע פארלאנג ווי זיי זענען פארנומען
נישט זיינע פארשטעלעכצער .געוואלד ,וואס כמעט יעדע נאכט .פון אזא אנגעשטרענגטן געלעכעטער.
טוט מען? קודם האב איך געטראכט ,וואו גייט "דער דאקטאר פרעגט דעם פאציענט' :דו
א איד? צו "טויס פָאר יו" .זיי וועלן שוין קענען טוישסט אמאל וועש?' אין מענטשנ'ס קעפ
ארויסהעלפן אין דעם עת צרה מיט א פרישן הויבט אן לויפן אלע מיני תירוצים למשל' ,ניין,
אויסוואל .אבער צוויי פראבלעמען :איינס, איך טויש קיינמאל נישט וועש!' וכדו' ,און דאן
ענטפערט דער פאציענט מיט א תמימות' :כ'האב
שוין געוואלט טוישן אמאל וועש ,נאר קיינער
האט זיך נישט געוואלט טוישן מיט מיר! דא
קומט ער צו פארן מיט א תירוץ פון אן אנדערן
פלאנעט ,וואס קיינער האט זיך נישט געקענט
רעכטן דערויף".
דאס בעסטע געפיל זאגן זיי ,איז ווען
מ'האט משמח געווען חתן און כלה און גארנישט
געדארפט פארציכטן פון דער הויכער און ריינער
ניווא ,אזש רבנים און דיינים קומען צו צו זיי נאך
א שפיל זיך באדאנקען" .די רבנים זענען איידעלע
מענטשן און זיי ווילן נישט ארויסשפאצירן ווען
א בדחן הויבט אן ,ממילא קומט אויס אז זיי זאלן
מיטהאלטן ,זיי האבן הנאה ,זיי ציען זיך די באקן
פאר געלעכטער ,אבער פרייען זיך אז מ'מאכט
נאר וויצן וואס זענען אויסגעהאלטן".
זיי האבן שוין ווירקליך משמח געווען ביי
א גרויס טייל פון די רבי'שע הויפן ,הקטנים
עם הגדולים ,ווייל זיי שטעלן פאר א סארט
קאמעדיע וואס איז באמת ראוי לעלות על כל
השלחנות.
וואס איז דער גרעסטער ציבור פאר וועמען
זיי האבן שוין משמח געווען? די גמ"ח הצלה דינער
אין קרית יואל ,וואו זיי האבן אויפגעטרעטן
במשך פיר יאר נאכאנאנד" .מיר האבן געהאלטן
דעם ציבור געשפאנט ביז פארטאגס"...
ר' יעקב יוסף זאגט ,אז פון די היינטיגע
משמחים ווערט ער שטארק אינספירירט פון
ר' יואלי לעבאוויטש ,וועלכער לויפט אויך אויף
דעם שניט צו אויפשפילן א לעבעדיגע יעדן-
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון168 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויקרא תשע״ו 38
מיר זענען אריין אזוי האלב רוי ,און ב"ה דער טויס––4יו איז שוין פארמאכט ,און אפילו 'דו טוישסט
עולם איז געליגן אויף דער ערד". אזוי קען מען נישט אזוי שנעל אויפטוישן יעקב אמאל וועש?'
יוספ'ס פארקוועטשטן קבר-רחל-באלי היטל פון אין מענטשנ'ס
"נישט כאפן וועלכע ס'רינט שוין יראת שמים ...ווער רעדט קעפ הויבט אן
קיין בילדער" נאך זיין געלע ציצית ,וואס אן אנדערטהאלבן יאר לויפן אלע מיני
פון לויזע אייער קען דאס נישט אהערשטעלן... תירוצים למשל,
אלעס לאכט און שמייכלט ,אבער די מינוט 'ניין ,איך טויש
וואס איינער נעמט ארויס א רעקארדירונג דאס איז א ציצית וואס רעדט ווערטער". קיינמאל נישט
אפאראט ,ווערט עס אויס וויץ ...די גאנצע שפיל עס איז שווער איבערצוגעבן די וועש!' וכדו' ,און
וועלן זיי אפשטעלן" .איך קען אפשטעלן די שוי פארלוירנקייט וואס זיי האבן דעמאלט געפילט, דאן ענטפערט
זאגט ר' וועלוול .א גאנצע קהילה ווארט ,מ'האט דער פאציענט
און ווייזן אז מ'זאל אראפלייגן דעם סעלפאן". זיי באשטעלט ,און דא גייען זיי ווערן חוזק אין מיט א תמימות:
מיט דער היינטיגער טעכנאלאגיע קען די לענג אנקומענדיג ָאן די נויטיגע געצייג ,אן
אזא שפיל ארומגיין אין איין מינוט איבער דער דעם אויסערליכן פנים .דאס הארץ האט אים 'כ'האב שוין
גאנצער וועלט און דאס שטעלט זייער גאנצע געפאכעט א זעץ אויף א זעץ .וואס טוט מען געוואלט טוישן
מאכערייקע אין געפאר" .מענטשן זענען נישט
שלעכט ,מ'וויל עס אפכאפן און אהיימטראגן דא? אמאל וועש,
ווייזן פאר די אידענע ,אבער מיר קענען זיך "עס איז האלב נאך צען ביינאכט ,און נאר קיינער
נישט ערלויבן אזא זאך .איינמאל מ'כאפט עס איך זאג פאר יעקב יוסף ,ווייסטו וואס ,איך האט זיך נישט
אפ איז עס פארטיג ,און איך קען עס נישט נוצן. גיי אריין ,איך שטעל מיך אויפ'ן טיש מאכן געוואלט טוישן
אן עבודה פון שעות ,טעג און וואכן גייט לטמיון ווערטלעך ,און היינט וועט קיין סקיט נישט
מיט איין קליפ ".אבער זיי באטאנען אז מענטשן פארקומען .דערווייל כאפ איך זיך אז עס איז מיט מיר!
זענען פארשטענדליך ,מען פאלגט און מ'כאפט א רבישע שמחה ,און איך האב נאר געברענגט
עס טאקע נישט אפ ווייל דער עולם פארשטייט. מיין דאקטארישן אנצוג ,נישט מיין שטריימל און
אז עס איז אדר אויף דער וועלט ערלויבן
מיר זיך צו פרעגן א הארבע פראגע אויף וועלכע בעקישע .מיר זענען געווען אובד עצות.
הארבע קולמסין נשתברו" ,פארוואס קומט "עכ"פ ,דער ראש הקהל קומט צו לויפן,
איר נישט ארויף אויף די קול-מבשר פורים 'נו ,דער עולם ווארט ,ענק קומען?' זאג איך
אים אהובי ידידי ,מ'האמיר א פראבלעם ,ער
אפטיילונג?" האט נישט זיינע קליידער .קיצור המעשה ,דער
פאר א מינוט בלייבט די קשיא הענגען אין ראש הקהל לויפט אראפ אין הקדש-שטיבל
און קומט צו לויפן מיט א גאנץ כמעשה'דיגן
פארקוועטשטן פינאקיאו היטל ,איך האב
געטראפן א צעקנייטשן רעגן-מאנטל אין קאר,
פרשת ויקרא תשע״ו 39 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון169 געקליבענע ארטיקלעך
ר' וועלוול ,א
דער גאנצער "שפיל" ביי ר' וועלוול איז באמת א ״ווער עס האט נאכנישט זוכה געווען מיטצוהאלטן וויאזוי די מייסטער שפילער
זייטיגער פאקטאר פון זיינע טאלאנטן און געערטער דערפרייען חתן און כלה מיט א שלימות צו קייכן פאר געלעכטער ,ווייסט נישט וואס ער
פערזענליכקייט ,וועלכער איז מער באקאנט ביים ציבור האט פארפאסט.״ ד ָאס הומ ָאריסטישע ּפ ָארל ביי זייער עבודת הקודש פון שמחת חתן וכלה.
אלס דער מולטי-טאלאנטפולער "בדחנא דמלכא",
וועלכער זיצט בשורה הראשונה אויף דער ליסטע פון דער לופטן...
היינטיגע בדחנים ,באוואוסט אלס דער אריגינעלער "דער געטרייער קול מבשר אנפירער ר' זלמן ווידער — וועלכער איז מיר א
משמח אלוקים ואנשים און בדחן וואס איז אלעמאל פערזענליכער גוטער פריינט — האט אונז שוין כמה פעמים געבעטן ,אבער איך מיין
פול מיט חידושים ,אן אויטענטישער גוטזאגער און אז יעדער פארשטייט די סיבה .קודם כל ,אונזער קאמישקייט און הומאריסטישקייט
משורר ביי טויזנטער אידישע שמחות במשך די לעצטע איז אסאך אנגעוואנדן אין די פערזענליכע אויסדרוקן און גרימאסן און מ'דארף
דאס זען מיט די אויגן .זאת ועוד ,אדר איז די פארנומענסטע צייט אין יאר פאר
צען יאר כולן שוין לטובה. אונז .והשלישית ,שרייבן א סקריפט נעמט חדשים ,און אז ב"ה כלל ישראל הערט
בדחנים זענען פארהאן אסאך ,און איטליכער קול מבשר ,מיינט דאס אז מיר וועלן עס קענען נוצן פינקטליך איין מאל! דערפאר
צייכענען זיך אויס מיט זיין ספעציאליטעט .איינער האבן מיר זיך נאך אלעמאל פרובירט ארויסצודרייען ,און די קול מבשר רעדאקציע
האט די שטימע ,א צווייטער זאגט תוכן אבער וויל
נישט זאגן קיין ווערטלעך ,א דריטער נעמט מען טאקע פארשטייט אונז און זוכט נישט צו לייגן איבעריגע פרעשור".
בלויז פאר די ווערטלעך אבער זיין אינהאלט איז בלאס,
א פערטער האט א כוח פון מעורר זיין מיט נגינה ,און עפילאג
א פיפטער איז באקאנט פאר זיין רייכן אינהאלט אבער
די שטימע דינט נישט .אויב מ'וויל אנצייכענען אויף צו געבן דעם טעם ,לייגט ר' יעקב יוסף אראפ אין קורצן וויאזוי ער שליסט א
א בדחן וואס האט דעם "פולן פעקעדזש" ,א כרכא נאכט ,די מכה בפטיש וויאזוי ער ענדיגט א געשיכטע אז דער עולם זאל בלייבט מיט
דכולא בי' ,איז כבוד ר' וועלוול איינער פון די געציילטע
בדחנים ,וואס פארמאגן סיי דעם קול גילת נעים ורנן, א געזונטן געלעכטער אויף די ליפן:
מיט א זעלטן קלארן און נעימות'דיגע שטימע ,סיי א "דער מחותן האט זיך שוין אפגעטראפן מיט דעם צדיק'ל ,דער מחותן וויל אים
מלא-וגדוש'דיגער תוכן מיט געדעכטע בדחנות און זען ארויס פון דארט ווי שנעלער און דער חתן נעבעך איז איבערצייגט אז אט אט
חרוזים ,און גלייכצייטיג דעם כח פון מאכן שמייכלען
ברעכט מען טעלער.
מיט פרישע בליצן און ווערטלעך לשמח חתן וכלה. "דער חתן רופט זיין טאטע ,און דער מחותן רופט באוואשן דעם שדכן ,אים געבן
ווער עס האט נאר געהערט ר' וועלוול זינגען אזוי א פארציע מנה אחת אפים .דער טאטע איז פארנומען פארהאנדלען מיט'ן חתן צי ער
הארציגע אידישע לידער אויף די באקאנטע "אמן ואמן"
קאסעטעס ,וועט מודה זיין אז ער איז גערירט געווארן וויל גיין איינקויפן מיט די 'חתן מאל' און זיך האלטן צו די חתונה תקנות.
פון זיין ווארעמהארציגע שטימע און אייגנארטיגע שניט "דער חתן דרייט זיך אויס צום מחותן און וויל עפעס זאגן ,אבער ער צעהאנקערט
ביים זינגען ,ווי אריגינעלע קוועטשן און קרעכצן ווערן זיך .דער מחותן איז א וואוילער ,ער בארואיגט אים' ,קום צום ווארט ,קום צום
אזוי קונצליך אריינגעפלאכטן אינעם ניגון וואס האט ווארט '.און דער חתן דרייט זיך אויס א שטראלנדער און רוימט אריין צו זיין טאטן
באמת א כח צו דערהייבן און מעורר זיין א אידיש נפש. אויפ'ן אנדערן זייט טרייבל' :דער מחותן זאגט אז מ'קען שוין קומען צום ווָארט!"...
אויסער דער קונצליכער און רייכער צוזאמשטעל וואס קען דען זיין בעסער ,גיין יעדע נאכט צו שמחות ,מאכן דעם עולם שמייכלען
פון ר' וועלוולס בדחנות ,איז זיין "דעליווערי" אן און לאכן ,און נאך קריגן באצאלט .ממש אן עולם התיקון .אבער ווי זיי זאגן איז עס
ערשטקלאסיגער ,זייענדיג באשאנקען מיט א האניג- בכלל נישט קיין לייכטע אויפגאבע" .פרייליך מאכן אן ערליכן אידישן ציבור איז נישט
זיסער קאלאראטור ,אז בלויז אים צו הערן זינגען א לייכט ,אונזער עולם האט א כובד ראש ,נישט חלילה ווי להבדיל ביי די אלגעמיינע
הארציגן ליד צעגייט אין אלע ביינער ,און דאס אליין וועלט ווי מ'איז האלב אנגע'שיכור'ט אדער פארטייבט ,און מ'קוקט ארויס צו לאכן
האט שוין דעם כח פון ערוועקן א מחותן צי חתן כלה און ליצנות'ן מיט הוללות .ביי אזא ערנסטן ציבור ווי ביי אונז ,איז באמת א קונץ צו
ארויסצווינגען א שמייכל .איך מאך נאר א הלצה "...
מיט די פאסיגע הרגשים לכבוד היום.
וברא כרעי' דאבוה ,ר' וועלוול איז א זון פון זיין
גרויסן פאטער ,הגאון החסיד המקובל המפורסם
מתאבק בעפר רגלי צדיקים חו"פ רבי בנציון פעלדמאן
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון170 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויקרא תשע״ו 40
אלס בדחנא דמלכא
אייגענעם פנימי טעלעפאן ליניע פאר מיין כתה, ר' וועלוול די שווערע אויפגאבע וואס ליגט שליט"א ,אב ובנו שראו את החידוש ,טאטע און
יוצאי ישיבת סקווירא ,וואו איך האב געמאלדן אויף אים און זיינע קאלעגעס ביי א חתונה. זון וואס פארמאגן א תורה'דיגן קשר אמיץ וחזק,
שמחות ,קליינע מודעה'לעך און נייעסלעך "עס איז ווייט נישט אזוי! איך ווייס נישט, בשעת וואס ר' וועלוול איז דער פערזענליכער
אינערהאלב דער כתה .ר' זלמן ווידער האט אפשר האבן עס אנדערע לייכטער ,אבער ביי חברותא פון זיין געהויבענעם פאטער און
דעמאלט געוואלט אנהויבן מאכן אינטערוויוס, מיר פערזענליך גייט אין יעדער חתונה אריין אן צוזאמען הארעווען זיי כמה וכמה שעות אין טאג
האט אים מיין טייערן ידיד ,דער טאלאנטפולער אומערמידליכע ארבעט זיך צוצוגרייטן .צומאל
הר"ר וועלוול שמעלצער מיך אנגע'שדכנ'ט ,און וויל דער מחותן מ'זאל רופן דעם און יענעם צו גפ"ת בעיון רב.
געגעבן צו הערן מיין שטימע און וויאזוי איך נעמען די אינפארמאציע ,אמאל דארף מען כאפן אויף ר' וועלוול פאסט זיך אויסצודרוקן די
קאמוניקיר און געב איבער נייעס אויף מיין דעם אינפארמאציע-געבער לאנג דיסטענס מיט הבטחה פון חז"ל אז "כל המשמח חתן וכלה זוכה
אנדערע שעות און א פארדרייטן זייגער ,אזוי לתורה" ,ער האט די זכי' צו ליגן אין לערנען בעיון
ליניע ,און ב"ה עס איז אים געפאלן". אז שעות ארוכות גייט אריין אין בלויז נעמען די עמוק אינאיינעם מיט זיין פאטער במשך עטליכע
ר' וועלוול שילדערט ,אז אינטערוויוס אינפארמאציע פון אלע צדדים און צידי צדדים, שעה אין טאג ,און מחותנים מבינים פארשטייען
דעמאלט איז געווען ממש א נייע זאך און און ווייסן צו שעצן ,אז דאס איז נישט נאך א
ס'האט גענומען צייט ביז עס האט זיך געמאכט אז יעדער זאל זיין צופרידן". גראמער ,נאר א תורה'דיגער תוכנ'פולער בדחן,
א מהלך" .איך האב געדארפט פארעמען א גאנג ר' וועלוול איז דער ריכטיגער לפני מלכים וואס ברענגט מיט אן אווירא פון בית המדרש
אויף א זאך וואס האט ניטאמאל עקזיסטירט יתיצב ,מאן מלכי רבנן ,און ווערט טאקע גערופן
ביז דעמאלט ,זינט דאן פארט עס מיט גרויס פון איבעראל .עס איז נישט פארהאן קיין בשעת זיין בדחנות.
הצלחה ". רבי'שע הויף אדער חסידות וואו ר' וועלוול האט די פינגער אפדרוקן פון זיין געהויבענעם
נאכנישט אויפגעטרעטן .אזוי אויך רופט מען פאטער דערקענט זיך טאקע אין דער
כסדר אין ישיבות און חדרים ,וויסנדיג אז אויף ערנסטקייט און קלאסישן תורה'דיגן אינהאלט
ר' וועלוול קען מען זיך פארלאזן ,זיינע ווערטער פון ר' וועלוולס גראמען ,וואס איז אלעמאל
זענען אויף א גאר הויכן און אויסגעהאלטענעם געבויעט אויף קלאסישע מגידות ,געדאנקען
ניווא ,תורה'דיג און אחריות'דיג ,א ריכיטיגע און אמרות מפי ספרים וספרים ,און שיינע
חסידישע און דרוש'דיגע בחינות ווערן
פקודי ה' ישרים משמחי לב. קונצליך אריינגעפלאכטן אין די חרוזים .אט
דער תורה'דיגער שמעק און ערנסטקייט וואס
___ ___ געפינט זיך אין ר' וועלוולס בדחנות ,איז צום
פארדאנקען זיין שטענדיגע נאנטשאפט מיט זיין
אויף ר' וועלוול קען מען זאגן דעם "מגלגלין געהויבענעם פאטער וועלכער איז באקאנט מיט
זכות ע"י זכאי" ,און מיט זיינע געבענטשטע זיין ברייטע ידיעה בכל מכמני פרד"ס התורה און
טאלאנטן האט ער אנגעהויבן א נייע עפאכע אין דאס גיסט זיך איבער אריין אין די בדחנות פון
זיכוי הרבים .נישט אלע ווייסן ,אבער ער איז ר' וועלוול ,בשעת וואס זיין פאטער רבי בנציון
געווען דער סאמע ערשטער אינטערוויואירער שטייט אים אלעמאל צו דער זייט און העלפט
אויף "קול מבשר" ,און מיט זיין "א גוטן ר' אים ארויס צו באשיינען און בארייכערן זיין
מתתי'" צו ר' מתתי' קאהן פון די בוטשער, עבודת הקודש פון אויפטרעטן ביי אידישע
האט ער אראפגעשטעלט די גאלדענע גרונטן
פאר די הונדערטער און טויזנטער נאכפאלגנדע שמחות מיט א תורה'דיגן גלאנץ.
רייכע אינטערוויוס ,וואס זענען אן אוצר פון ריין ר' וועלוול לייגט אריין גרויסע כוחות פאר
ערליכע און נוצבארע אינפארמאציע ,תורה'דיגע יעדער חתונה באזונדער און זאגט אלעמאל ,אז
ידיעות ,היסטאריע ,וואוילטעטיגע צוועקן ,און א איד מאכט חתונה א קינד ,דארף ער נעמען
וואס נישט ,פון וואס טויזנטער אידן האבן שוין דעם עול בדחילו ורחימו פונקט ווי דער מחותן.
עס איז נישט "נאך" א חתונה נאר "די" חתונה.
אזויפיל הנאה געהאט. "מענטשן מיינען אז א בדחן קומט אן
ר' וועלוול פארציילט וויאזוי דאס איז אויסגעשלאפטער ,ער שטעלט זיך אויפ'ן בענקל
צושטאנד געקומען" :איך בין געווען א יונגער און ער באקומט באצאלט ",שילדערט אביסל
יונגערמאן ,איך האב דעמאלט אנגעפירט אן
פרשת ויקרא תשע״ו 41 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון 171 געקליבענע ארטיקלעך
מ ָאמענט | #169פ׳ ויצא תשע״ח
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון174 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויצא תשע״ח 44
נאיןשממאהטי
דאס אומפארגלייכבארע הארציגע געזאנג און
טאלאנט פון אלוועלטליכן חסידישן נגינה-שטערן ר'
מאטי שטיינמעץ פון ארץ הקודש אין הארציגן
אינטערוויו שילדערט ער אלץ ארום זיין לאנגער
רייזע ביז צו זיין מוזיק-אויפשיין ,באגלייט מיט
אינטערעסאנטע קרישקעלעך ארום דער ערשיינונג
פון זיין ערשטן דעביוט אלבום "הנשמה בקרבי" און
ווי ער איז מערב שמחה בשמחה נאך דער געבורט פון
זיין עלטסטער טאכטער למזל טוב
הרב אליעזר ראזען
בילדער :שלומי כהן ,אלי קובין
פרשת ויצא תשע״ח 45 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון175 געקליבענע ארטיקלעך
גיט אים אן ערוואקסענעם
כאראקטער און
קאלאראטור אז טראץזיין חסידישן גייסט
וואס ער איז בלויז פינף און צוואנציג יאר אלט גיסט זיך עס צונויף מיט זיין הארציג-זיסער
שטימע און שאפט אן עמאציאנעלער געזאנג וואס טוט אריינדרינגען אין די פארשטייפסטע
הערצער און ערוועקט די טיפסטע געפילן.
רעדנדיג מיט מאטי'ן שיילט זיך ארויס איינמאל און נאכאמאל זיין בליק ווי ער גיט דעם
גאנצן קרעדיט פאר דעם אויסנאמליכן געפיל וואס באגלייט זיין נגינה ,צו דער ווארעמער
חסידיש-וויזשניצער אטמאספערע אין וועלכן ער האט זיך געפלעגט און געווייקט די אלע
יארן זיינע .ער האט כאילו קאמערציאליזירט די וויזשניצער עמאציע און דאס געברענגט פאר
די מאסן.
ער זעט זיך בכלל נישט ווי קיין זינגער אדער בעל מנגן נאר איינער וואס גיט איבער רגש
און געפיל און ברענגט פשוט ווייטער דאס חסידישע פייערדיגע הארץ וואס ליגט אין א
וויזשניצער טיש צי א ווארעמע שבת סעודה .טראץ זיין יונגן עלטער באווייזט ער ווירקליך
דאס אריבערצופירן ווייטער אויף א העכסט ערוואקסענעם און אריגינעלן וועג כזקן וכרגיל.
"וויזשניצער נגינה" איז כלל נישט קיין נייע ערשיינונג אינערהאלב דער שטיינמעץ
פאמיליע ,פאקטיש לויפן אים אין די גענעס אכט דורות וויזשניצער חסידים .זיין עלטער
עלטער זיידע הי"ד האט נאך געזונגען ביים הייליגן אהבת ישראל זי"ע און זיין עלטער זיידע
האט געדינט אלס בעל תפלה שחרית דורכאויס די ימים נוראים ביים רבי'ן דער אמרי חיים
זי"ע" .לכל הפחות פינף דורות האבן מיר שוין א שייכות אין עולם הנגינה ",זאגט מאטי ,און
דער אייניקל איז בלויז ווי א פארזעצער פאר דער הייליגער טראדיציע.
"ס'איז א משפחה פעלער "...זאגט ער בלשון סגי נהור אויף זיין הימל-וואונדערליכער
שטימע" .מיין זיידע האט געהאט א דינטשיג שטימע און כ'האב אויך פעטערס מיט אן ענליכן
סארט קול.
"עולם הנגינה אין וויזשניץ איז א זאך .ס'פארנעמט א מקום .וויזשניץ האט א נוסח וואס
איז אייגנארטיג און געפיליש ,אנדערש פון דער גאנצער וועלט .די פערזענליכע רגש מיינע
נעם איך פון מיין פאטער הרב ר' משה שטיינמעץ ,ער איז א געוואלדיגער בעל רגש ,א איד
א תלמיד חכם באמת וועלכער וויל נישט גארנישט קיין שטעלע אדער אנערקענונג ,נאר די
גמרא ,ער איז שוין דרייסיג יאר אינעם וויזשניצער כאר פון די ימים נוראים ,וועלכע טראגט
גאר אן ערנסטע כאראקטער".
פון ווען ער קען נאר געדענקען האט אים וויזשניצער נגינה צוגעטרעטן צום הארצן" .ס'איז
מיר אריין אין די ביינער .ס'איז נישט נאר די ניגונים ,ס'איז דאס געפיל .רגש פארנעמט אן ארט
און דאס געפיל איז זייער הויך .פילע וויזשניצער ניגונים זענען אזוי אנגעלייגט מיט געפיל; נעם
א 'חמול' ,א 'קה רבון עלם'' ,איי גוט שבת ,גוט שבת גוט שבת' ,דאס זענען ניגונים פעט און
געווייקט מיט אמאליגע אידישע היימישע רגש .איך בין אויפגעוואקסן אין דער אטמאספער.
"איך געדענק ווי ס'איז געווען א תקופה וואס דער רבי דער ישועות משה זצ"ל איז געווען
נישט געזונט ,האט דער היינטיגער רבי ,דאן אלס רב ,געפירט די באטעס ,פלעגט מען זינגען
דריי שעה ברציפות און אפילו א מינוט האב איך מיך נישט פארגינען ארויסצוגיין .איך פלעג
בלייבן שטיין אויף די פארענטשעס פון אנהויב ביז'ן סוף .ניטאמאל האב איך געפילט ווי
די פיס טוען מיר וויי פון שטיין אזוי לאנג נאכאנאנד .די ניגוני קודש זענען מיר געווען אזוי
בארירנד ,אוי 'אודה לקל לבב חוקר' [מאטי צעזינגט זיך] ,אז ס'איז מיר געקומען טרערן .דאס
און נאר דאס האט מיך געפארעמט און געבויעט ,און דאס פרוביר איך איבערגעבן ווייטער".
די וויזשניצער אלבומס ווי 'המלך'' ,מלוך' און 'וידע כל פעול' ,זענען אויך טייל פון זיין גירסא
דינקותא און האבן איבערגעלאזט זייערע מוזיקאלישע אפדרוקן אויף אים" .אין מיין קאר
האב איך צוויי קאלעקשאנס ,א וויזשניצער קאלעקשאן און א משה גאלדמאן קאלעקשאן".
"הארץ" קען מען נישט מאכן און זיכער נישט פאר א לאנגע צייט .אז מאטי'ס געזאנג
שיקט מוזיקאלישע שאק כוואליעס צו הערצער אומעטום ,איז עס געוויס זיין ריין-הארציג
געזאנג און אן אריגינעלע געפילישע קול וואס מאכט אים באצויבערן די גאנצע מוזיקאלישע
ארענע.
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון176 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויצא תשע״ח 46
SUPER דער ראש ישיבה מזל טוב ,מאטי
FRESH קלאפט ביים טיר
א דינטשיגע שטימע – אפילו נאך דינער
מוצאי שבת עס איז אצינד צוויי אזייגער פארטאגס אין פון מאטי'ס – הערט זיך פון הינטערוויילעכץ
ארץ ישראל ,וואו דער זייגער לויפט זיבן שעה דורכאויס אונזער שמועס .כאטש אביסל
OPEN שפעטער פון ניו יארק .מאטי איז נארוואס וויינענדיג ,קלינגט עס אין אויער ווי די זיסטע
אהיימגעקומען פון א גרויסער חתונה ,אבער א מוזיק .דער בעל מנגן איז א בעל שמחה ,עס איז
MOTZEI SHABBOS אים נארוואס געבוירן געווארן א מיידעלע למזל
חתונה. טוב .אויף דער מינוט איז ער פארנומען מיט'ן
5214 13TH AVENUE הגאון רבי שלום בער סורוצקין ,ר"י עטרת
718.633.1600 שלמה ,וועלכער איז פון די פירנדע פיגורן וויגל און פלעשל.
אינערהאלב דער ליטווישער עולם התורה מיט מאטי'ס שמחה איז באלד געווארן א שמחה
מוסדות וואס אנטהאלטן צענדליגער פיליאלעס וואס האט איינגעשלאסן אלע זיינע מוזיק
און טויזנטער תלמידים ,האט חתונה געמאכט ליבהאבער און נאכפאלגער פון איבער דער
א קינד היינט אויפדערנאכט .מאטי האט א גאנצער וועלט וועלכע פרייען זיך מיט מיט זיין
נאנטן ,פערזענליכן קשר מיט'ן געהויבענעם גליק" :איך קום יעצט פון א חתונה ,א ריזן עולם
ראש ישיבה ,איז דאך געוויס נאטירליך אז איז צוגעקומען מיר זאגן מזל טוב .דעם שבת
ער האט אויפגעטרעטן און באשיינט מיט א וועלן מיר אי"ה געבן א נאמען ,און א שבת
מוזיקאלישן אויפטריט וואס האט פארנומען א דערנאך וועט אפגעראכטן ווערן א גרויסער
קידוש אין א זאל וואו עס זאל האפנטליך זיין
באדייטנדן טייל פון דער חתונה.
מאטי דערציילט אונז ,אגב ,די גענוג פלאץ פאר'ן גאנצן עולם.
אינטערעסאנטע געשיכטע וויאזוי עס האט "דער [וויזשניצער] רבי געפינט זיך יעצט
זיך געשאפן אזא נאנטקייט צווישן אים מיט'ן אין אמעריקע ,האב איך גערופן דעם רבי'ן
אפנעמען דעם מזל טוב .אין וויזשניץ גייט
חשוב'ן ראש ישיבה: דאס נאמען געבן מיט א סדר; קודם קומט
"עס איז געווען אין די ערשטע צייטן די מאמע'ס זייט ,און טאקע פאר די מאמע'ס
נאך וואס כ'האב אנגעהויבן זינגען .איין נאכט מאמע .כ'האב געזאגט פאר'ן רבי'ן דעם נאמען
קלאפט איינער אין טיר ביי מיינע עלטערן אין
שטוב .יענער בעט אז מאטי זאל ארויסקומען. און דער רבי האט אנגעוואונטשן.
"איך קום צום טיר און ער שטעלט זיך "מערבין שמחה בשמחה ",זינגט מאטי מיט
פאר אלס דער דרייווער פונעם וועלט בארימטן א שמייכל ,ווי זיין שמחה אין זיין פראפעסיאנאלן
ראש ישיבה רבי שלום בער סורוצקין ,און ער לעבן מיט'ן ארויסגעבן זיין סאמע ערשטע
פרעגט מיך צי איך האב א מינוט ,ווייל דער אלבום טוט זיך אצינד אויסמישן מיט זיין
גרויסער פערזענליכער שמחה אז ער קען האלזן
ראש ישיבה וויל זיך טרעפן מיט מיר. און שמייכלען צו זיין ליבן טאכטערל ,וואס
"אז דער ראש ישיבה רופט פארזוים איך מאכט אים שפירן אלס דער גליקליכסטער
מיך נישט קיין רגע ,איך גיי צו צום ראש ישיבה
וועלכער איז געזעסן אין קאר .דער ראש ישיבה טאטע אויף דער וועלט.
גיט מיר שלום און דערלאנגט מיר א קוש אין "מיין טאכטער הייסט אסתר ",זאגט ער
אונז ביי אונזער צווייטן שמועס ,שטייענדיג א
האנט. טאג נאכ'ן געבן דעם נאמען ,מיט א פרייד וואס
"דער ראש ישיבה הויבט מיר אן דערציילן,
ווי ער האט נישט געהאט קיין שום קשר מיט ער קען נישט באהערשן און נישט באהאלטן.
נגינה ,דער חלק אין עבודת ה' האט פשוט נישט זיין שמחה האט געוויס אפעקטירט זיין
געטראפן אן ארט אין זיין הארץ ,ביז ער האט מוזיקאלישע סקעדזשועל" :כ'האב געהאט
אמאל געהערט דעם חסידישן יונגערמאן מאטי געוויסע גרויסע אויפטריטן וואס מען האט
שטיינמעץ זינגען ...דאן האט זיך אלץ געטוישט. באשטעלט אין אמעריקע ,כ'האב אבער אלץ
ער האט געטראפן זיין ארט אין עבודת השיר. אפגעזאגט ,כ'בין א בעל שמחה און איך קען
"ווי צו עדות זאגן גיט זיך דער דרייווער פון נישט .איינער איז מיר אפילו גרייט געווען
ראש ישיבה א רוף אן ,אז ער האט שוין נישט צוצושטעלן אלע געברויכן איך זאל קענען פארן
קיין כח ,ווען אימער ער פירט דעם ראש ישיבה פאר בלויז 24שעה הין און צוריק ,כ'האב אבער
בעט דער ראש ישיבה ער זאל אנצינדן ווי מאטי נישט געוואלט" .אין צוויי וואכן ארום וועל איך
אי"ה משלים זיין .איך פאר קיין לאנדאן און
שטיינמעץ זינגט"...
דערנאך קיין אמעריקע לכבוד א חתונה".
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון 177 געקליבענע ארטיקלעך
פראפעסיע דורכאויס יעדן ריר פון טאג" .קודם נאכ'ן הערן וואס מאטי דערציילט אלץ, דאס איז דער כח פון מאטי'ס געזאנג .עס
דארף מען שלאפן א געוויסן מינימום שעות איז בכלל נישט קיין וואונדער פארוואס ער איז ווייסט נישט קיין גרעניצן ,עס דערווארעמט
אז מ'זאל זיין אויסגערוט און די שטימע זאל היינט אויפדערנאכט אנטלאפן פון שפיטאל, חסידישע נשמות גענוי ווי עס פאנגט דאס הארץ
דינען ווי עס דארף צו זיין ,דערנאך דארף מען וואו זיין בני בית און זיין ניי געבוירן קינד האלט פון א ליטווישן ראש ישיבה .עס באצויבערט
אויפשטיין גענוג פרי צו עסן צו האבן כח צום זיך אויף ,און אינמיטן זיין שמחה אלץ געשטעלט דעם המון עם גענוי ווי עס העלפט דעם תלמיד
זינגען ,אבער דו מעגסט נישט עסן פיר שעה אין א זייט צו גיין פערזענליך אנטיילנעמען און חכם ערגענצן איין חלק אין דער עבודה שבלב.
פאר'ן זינגען אז עס זאל נישט אפעקטירן די אויפטרעטן ביי דער גרויסער שמחה בביתו פון
הרב סורוצקין" .כ'בין געגאנגען צו דער חתונה אלע טרעפן אן ארט אין מאטי'ס היכל הנגינה.
שטימע. "זינט דאן האט זיך געמאכט א שטארקער
"דערנאך דארף מען מאכן איבונגען סיי אלס חסיד און סיי אלס זינגער". קשר צווישן מיר און דעם ראש ישיבה ,און כ'האב
אנצואווארעמען סיי די שטימע און סיי דעם שוין אויפגעטרעטן ביי פילע פריוואטע מסיבות
גאנצן גוף ,ווייל מ'זינגט נישט בלויז מיט די שטים חכמה און מלאכה פאר זיינע מוסדות התורה .ביי איין געלעגנהייט
בענדער נאר מיט אלע רמ"ח אברים ,מען וויל האט מען געמאכט די באקאנטע קליפ ווי איך
זיכער מאכן אז ווען מען קומט אן צום פאדיום דורכאויס זיין מאנאלאג דערקענט זיך א זינג דעם 'צאינה וראינה בנות ציון' ווען דערביי
זאל זיך זינגען ריכטיג און ווען מען ציט ארויף טיפע אפמוטשעניש ,ווי ער פרובירט זיך צו לויפן בילדער פון ראש ישיבה'ס מוסדות און
זאל מען האבן די ריכטיגע אונטערשטיצע פון די דערכאפן דעם אטעם .עס שיינט ווי ער איז די טויזנטער תלמידים .די רעקארדירונג וואס
לונגען .ס'איז גאר שווערע פיזישע ארבעט און א אויסגעמוטשעט ביז צו די מארך-ביין ווייל אז ער איז אריגינעל געמאכט געווארן מיט א מטרת
בחינה פון כל עצמותי תאמרנה .אפט ווען איך גיי איז נארוואס צוריקגעקומען פון אן אויפטריט, קודש אויפצוטרייבן שטיצע פאר די בארימטע
אראפ פון סטעידזש בין איך דורכגעווייקט נאס נעצן מוסדות עטרת שלמה ,האט געבראכן א
מיינט עס אז ער דארף זיך אפרוען. רעקארד פון א צאל צוהערער פאר א חסידישן
און כמעט ביי אפיסת הכוחות". "דאס זינגען איז כלל נישט קיין לייכטע ניגון ,ווי אויפ'ן ברייטן נעץ איז עס שוין געזען
ער דערציילט ווי אמאל ביי א חופה אין מלאכה ",פרובירט ער צו ערקלערן זיין טיפע געווארן דורך איבער 2.5מיליאן צוקוקער (!) פון
לאנדאן האט ער געזונגען אינאיינעם מיט'ן ערשעפטקייט" .מענטשן מיינען אז א זינגער
סאקסאפאן שפילער חיים קירשנבוים .די האט די גרינגסטע ארבעט ,כאילו א גאנצן טאג איבער דער גאנצער וועלט.
וועטער איז געווען א קאלטע און חיים האט זיך איז ער אויף אפרו און ביינאכט זינגט ער זיך "דאס ,אז אזא גרויסער מענטש וואס
אונטערגעקרעכצט אז די קעלט קלאפט פיזיש שאקלט די תורה וועלט אין ארץ ישראל זאל
אויס אויף זיין אינסטרומענט און דער קלאנג אפאר ניגונים און ער באקומט באצאלט. שטיין צו מיין זייט און מיך מחזק זיין און
פאלט מיט א האלבן טאן צוליב די וועטער. "דאס מציאות איז אבער אז דאס איז א באגלייטן ,איז מיר א געוואלדיגער חיזוק און
מאטי זאגט אז דאס האט אים געשאנקען ביטער שווערע ארבעט .א חכמה און מלאכה
פערספעקטיוו" .מיין כלי נגינה איז מיין גוף ,איך ביינאזאם .עס פארנעמט דעם גאנצן מענטש און תמיכה".
זינג מיט מיינע גלידער ,דאס איז מיין סאקסאפאן מאטי האט געהאלפן דעם ראש ישיבה
און קיין וואונדער אז אלץ ארום דארף קלאפן אז זיין גאנצן סדר היום". טרעפן זיין נשמה אין נגינה ,און עווענטועל
מאטי שילדערט אונז דעם שווערן סדר האט דער ראש ישיבה געהאלפן אים טרעפן זיין
איך זאל קענען זינגען". היום פון א זינגער ,וואס דארף געדענקען זיין גליקליכע זיווג מן השמים ,דינענדיג אלס זיין
אויפגאבע און האלטן פאר די אויגן זיין נאכט- שדכן" .א שוואגער מיינע דינט אלס מגיד שיעור
איין וואויס אין איינס פון זיינע ישיבות ,האט ער אנגעטראגן
לעסאן...
דעם שידוך און די רעשט איז היסטאריע"...
רעדנדיג פון די שווערע ארבעט עס גייט
אריין אין עבודת השיר ,איבערראשט אונז
דער זינגער אז ער זינגט נאטירליך און נישט
געפאטשקעט .זיין שטימע הערט זיך נישט בלויז
יונג און הארצרייסנד נאר איז זאגאר גענצליך
אריגינעל און ריין ,מיט אן אויטענטישן געזאנג
גראד פון הארץ ארויס.
אנדערש ווי אין געווענליכע פעלער וואס
בעלי מנגנים גיסן אריין הונדערטער און טויזנטער
דאלארן צו בויען זייער שטימע און מוזיקאלישע
קענטעניסן ,איז ער געגאנגען אינגאנצן צו סך
הכל איין (!) "וואויס לעסאן" ,אויך נאר מיט א
האלבן יאר צוריק – נאך עטליכע יאר דינען אלס
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון178 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויצא תשע״ח 48
SUPER אנדערע קינדער האבן קודם באקומען דעם פאפולערער בעל מנגן" .יענער האט מיר טאקע
שאנס". געגעבן גוטע טיפס צום זינגען ,און כ'וואלט
DELICIOUS אפשר טאקע געדארפט גיין מער ",קרעכצט
נגינה האט אים פון שטענדיג אן זייער ער זיך אונטער אויף דער לוקסוס וואס קומט
מוצאי שבת געצויגן ,אבער זיינע עלטערן האבן קיינמאל אים נישט אויס צו פארפילן צוליב א מאנגל אין
נישט געהאט דאס געלט אדער אמביציע
OPEN און אינטערעסע ער זאל זיך גיין לערנען .און צייט.
זינגען אויף אלבומס וואלט זיך געהערט ווי א דאס מיינט אבער לגמרי נישט אז ער נעמט
MOTZEI SHABBOS פרעמדער געדאנק ביי זיי אין שטוב" .איך פלעג זיין שטעלע לייכטזיניג און ווי גאראנטירט .ער
שטיין און קוקן אויפ'ן כאר מיט אפענע אויגן ארבעט פאקטיש ביטער שווער צו אלץ שטייגן
5214 13TH AVENUE ווארטנדיג אויפ'ן טאג וואס איך וועל באקומען אין ראנג און זיך פרובירן פארבעסערן און
718.633.1600 פארשענערן ,אבער אלץ איז זעלבסט-געלערנט
דעם שאנס". און מיט א נאטירליכן צוגאנג" .ווען איך קום
עס האט גענומען לאנגע יארן ביז זיין אראפ פון סטעידזש ,זאג איך קיינמאל נישט,
אויסערגעווענליכע טאלאנט זאל ארויפקומען 'פשי ,איך האב אזוי גוט געזונגען'; איך הער מיך
צום אויבערפלאך" .אפילו שפעטער אין ישיבה נישט אויף צו קריטיקירן און זיך מוסר'ן ,איך
קטנה און ישיבה גדולה בין איך אויך נישט הער מיך איבער איינמאל און נאכאמאל און
געווען איבעריג באוואוסט אלס עפעס אן איך וועל מיך האלטן אין איין מבקר זיין און זיך
אויסערארדנטליכער בעל מנגן .כ'האב געזונגען, זוכן צו פארבעסערן .דאס איז א שליסל פאר
אבער כ'האב נישט געוואוסט וויאזוי צו זינגען
הצלחה".
און וואס גענוי איז א טאן. די בעסטע רבי-געלט נאך שווערע
"דאס ערשטע מאל איך בין אריין אין א הארעוואניע ,זאגט ער ,איז עקספיריענס" :די
סטודיא איז געווען ביי די זיבעצן יאר .מיין ערפארונגען אליין שענקט די ריכטיגע כלים
עלטערע שוועסטער מאכט פארטיס און
פראדוקציעס פאר שולעס און איינמאל ווען זי צום זינגען".
האט געהאלטן אינמיטן די צוגרייטונגען ,האב ווי ער זאגט האט ער אויך פיל געליינט
איך מיך אליין אנגעטראגן 'אפשר לאזטו מיך אז ער זאל קלאר ארויסהאבן די מוזיקאלישע
זינגען איינער פון די ניגונים' .כהאב דעמאלט מושגים און טערמינען" .דער עיקר איז אבער
געזונגען צום ערשטן מאל אויף א רעקארדירונג. צו וויסן און געדענקען אז מ'קען קיינמאל נישט
די הארץ און שטימע איז געווען ,אבער עס זאגן איך בין גוט און פערטיג ,שלום עלי נפשי,
נאר אלץ זוכן צו ווערן בעסער און בעסער .אזוי
האט געפעלט די פראפעסיאנעלקייט.
"אנגעהויבן פון ארום די אכצן יאר האב קען מען בס"ד אנקומען".
איך אנגעהויבן גראמען אויף קבלת פנים .כ'האב
געקליבן גראמען און אליין צוגעפוצט .דעמאלט קיין ילד הפלא
האט זיך אנגעהויבן עפעס מאכן .מענטשן
האבן געזען אז איך האב ב"ה א כח המעורר מאטי סימבאליזירט א יונגע און הארציגע
און איך מאך דעם חתן וויינען .אין וויזשניץ איז געזאנג ,ווי דאס געוויין און קרעכץ פון א יונג
א געוואלדיגער ענין אז א חתן זאל פארלאזן בענקענדיג קינד .אבער ווי איראניש אז ער
טרערן ,און מ'האט מיך אנגעהויבן רופן צו די איז דער "ילד הפלא" קיינמאל נישט געווען.
'הארטע' חתנים ,וועמען מ'האט געדארפט געגארט האט ער שוין איינמאל ,אבער דעם
שאנס פאר אים צו זינגען און שיינען איז
אביסל שמעלצן צו ארויסשלעפן א טרער. קיינמאל אנגעקומען .ער האט רואיג און
"דעמאלט האב איך אנגעהויבן ארבעטן געדולדיג געדארפט אויסווארטן ביז צו זיינע
מיט א שפילער הערשל סג"ל ,ער איז מסתמא
געווען דער ערשטער צו אנערקענען אז מאטי ערוואקסענע יארן.
שטיינמעץ האט עפעס צו פארקויפן .ער האט "כ'האב נישט געזונגען אויף קיין אלבומס
מיך געשיקט צו כל מיני פלעצער זינגען ,אמאל און כ'האב נישט ארויסגעשטארט ביי קיין שום
האט זיך עס יא אויסגעארבעט און אמאל פאל אלס דער שיינער זינגער .כ'האב געקענט
אמאל זינגען ביי א משפחה שמחה צי מצוה
נישט". טאנץ ,אבער פונקט ווי אנדערע קינדער .אויך
מאטי האט כלל נישט געהאט דעם גרינגן ביי די בר מצוה'ס האב איך געזונגען ,אבער
וועג ביז ער האט געטראפן זיין יעצטיגן רום ערשט נאך א שיינע פאר בר מצוה'ס וואו
ווען זיין נאמען שאקלט די נגינה וועלט פון
איין עק צום אנדערן .ער באטאנט די אפענע
סייעתא דשמיא ווי דוקא אין א פינסטערער
מינוט האט זיך אנגעהויבן די אויפשיין פון זיין
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון179 געקליבענע ארטיקלעך
געפארן". דעם מוזיק ריז האט ער געוואוסט אז ער איז סוקסעס" .איך האב געזען הימלישע סייעתא
ווייניג האט ער געוואוסט וואו די רייזע קיין אין גוטע הענט און עס ערווארט אים בע"ה דשמיא .אין זעלבן טאג וואס איך בין אריבער
לאס אנזשעלעס וועט אים אלץ פירן און וועלכן א גלענצנדע צוקונפט .ער דערציילט ווי ס'איז א פערזענליכע גרויסע שוועריגקייט ,האב איך
גוטן פריינט ער וועט זיך דארט איינקויפן .גראד געבוירן געווארן זיין צוזאמענארבעט מיט דעם געטראפן מיין ערשטן פראדוסער .איך האב
פון עירפארט איז מען אריבער צו רעכניץ אין געארבעט מיט אים נאר א קורצער תקופה,
שטוב זיך אויסלערנען דעם נייעם ניגון "אל ארקעסטרע-זשעני: אבער דעמאלט האט זיך ווי אנגעהויבן מיין
הנער הזה" .ס'איז נאך ניטאמאל געווען אינגאצן "רובי האב איך צום ערשטן מאל באגעגנט
פארטיג און אויפ'ן פלאץ האט זיך געבויעט דער ביי א דינער אין וויזשניץ ,וואו איך האב געזונגען פראפעסיאנעלע קאריערע".
ניגון .דעמאלט האב איך מיט אים אנגעקניפט א און ער האט אנגעפירט די ארקעסטרע .ער האט
מיך דאן געלאדנט צו א סעודת שבת וואו מיר מוטי און רובי
נאנטן קשר וואס האלט אן זינט דאן. האבן אינאיינעם שיין פארברענגט .איך האב
רעכניצ'ס "אל הנער הזה התפללתי" האט דערביי געזונגען ביים שבת טיש וויזשניצער מאטי האט באגעגנט סקעפטיציזם
ארויפגעשטעלט מאטי שטיינמעץ אויף דער ניגונים ,און מוצאי שבת האט ער שוין געהאט אונטערוועגנס .ווי אלעמאל וועלן זיין אלט
אלוועלטליכער ארענע און איבערנאכט איז ער זיין באשלוס אז מיר פארבלייבן לאנגטערמיניגע געזעסענע אין דער אינדוסטריע וועלכע
געווארן א סענזאציע און א נאמען וואס איז קאלעגעס .ער האט מיר געזאגט קלאר און צווייפלען אין די נייע טאלאנט .בפרט אז מאטי
האט פארגעשטעלט מיט זיך א געוויסע נייע
באקאנט ביי קינד און קייט. פשוט' ,איך וויל ארבעטן מיט דיר'. נאאיוו-חסידישע הארציגע סארט מעלאדיע,
אויסער וואס רעכניץ איז פארקויפט פאר "אוי ,ווער האט זיך דאס געגלייבט"... האט ער געהאט אויסצושטיין פון סקעפטיקער
זיין זינגען טאלאנט ,איז ער אים פארבליבן זאגט מאטי מיט זעלבסט איבערראשונג ווי זיין אין זיינע מוזיקאלישע כוחות הנפש .געווען
א נאנטער גוטער פריינט און וועט אים געדולד האט זיך שוין איינמאל אויסגעצאלט, אזעלכע וואס האבן באלד געזען דעם אוצר אין
אריבערברענגען קיין לאס אנזשעלעס ווי מער ווי פון א פשוט'ן בא'חנ'טן יונגעלע פון שיכון זיין שטימע ,אבער אנדערע נישט .ווייניג האבן
און אפטער צו געניסן פון מאטי'ס נגינה ביי וויזשניץ זאל אויסשטייגן דער אלוועלטליכער פאראויסגעשאצט אדער פאראויסגעזען וואס
חסידישער נגינה שטערן וואס אינספירירט פאר א הערליכע מוזיקאלישע רעוואלוציע טוט
עיתותי שמחה.
הונדערטער טויזנטער אידן בלי גוזמא. זיך פונאנדערוויקלען.
א חסידישער "דער אויבערשטער פירט זיך זיין וועלטל", "איך וועל דיר זאגן דעם אמת .כ'האב אלץ
זיץ באקומען חיזוק און אפילו אין אנהויב האב
איז זיין איינציגסטע זאכליכע ערקלערונג. איך געזען ווי איך האב א כח אין נגינה ,אבער
אין ארץ ישראל האט מאטי געשאפן א נייע אנדערע אין דער מוזיק וועלט האבן געהאלטן
זשאנער אין עולם הנגינה ,נעמליך מיט זיינע א רייזע קיין אז איך בין עפעס א זאך וואס וועט דורכגיין און
בארימטע קומזיצן און פארשטעלונגען וואו ער לאס אנזשעלעס מיין פאפולעריטעט איז נאר אזא צייטווייליגע
טרעט אויף אין די ימי בין הזמנים און ימי חופש,
מאטי'ס געשיכטע איז א געשיכטע פון זאך וואס וועט נאכלאזן".
א בחינה פון א קאנצערט על טהרת הקודש. עקשנות .דאס איז די איינציגסטע זאך וואס מאנכע האבן פשוט נישט געקענט גלייבן אז
ער האט מיט דעם רעפארמירט די וועלט ער האט אלץ פארמאגט ,אן עקשנות וואס אזא רירנדע און געפילישע געזאנג זאל זיין ריין
פון זיצן און עפנטליכע מוזיקאלישע אוונטן ,און האט אים נישט געלאזט אויפגעבן אדער ווערן און אויטענטיש און זענען געווען נאך שארפער.
פון א מאדערנע זאך האט ער עס פארוואנדלט דעמאראליריזט און א טיפע איבערצייגונג אז ער "אנדערע האבן מיר געזאגט אין פנים אריין אז
אין א חסידישער פארברענג מיט א ווארעמע אנטהאלט ווירקליך עפעס א מתנה .עס האט ס'קען נישט זיין אז איך בין אמת'דיג דערביי ווי
גענומען לאנגע יארן און א רייזע קיין אמעריקע
אטמאספערע און א חסידישן טעם. ביז ער האט געזען ווי זיין לאנגיעריגע טרוים איך געב מיך אנצוהערן".
נישט נאר וואס ער באגעגנט נישט קיין איבעריג צום באטאנען ווער עס האט די
קעגנערשאפט ,נאר זיינע חסידישע זיצן ווערן הויבט אן צו פארווירקליכט ווערן. לעצטע לאך ,און היינט אנערקענען אלע ווי
באטראכט ווי א זיכוי הרבים און א פאזיטיווע "ווען איך בין צום ערשטן מאל געקומען מאטי'ס געפיל און הארץ איז עפעס ספעציעל,
ערשיינונג און ווערן אונטערגעשטיצט דורך דער קיין אמעריקע ,איז עס געווען א יאר נאך וואס אזוינס וואס דרינגט אריין גראד ביז די
כ'האב אנגעהויבן זינגען .איך בין ספעציעל
גאנצער רוחניות'דיגער עסטאבלישמענט. געלאדנט געווארן צו קומען זינגען ביי א דינער אינערליכסטע הארץ קעמערלעך.
הרב מאטקע בלוי ,גרינדער און אנפירער פאר וויזשניץ אין מאנסי .דעמאלט בין איך אויך פון די ערשטע וואס האבן אנערקענט אז
פון "משמרת הקודש והחינוך" ,פלעגט זיין דער געפארן צו דער בר מצוה פון רעכניץ אין לאס אינערהאלב דער רויער טאלאנט ליגט אן אוצר
גרעסטער לוחם קעגן סיי וועלכע קומזיצן און אנזשעלעס .רובי באנעט האט מיך אנגע'שדכנ'ט באגראבן איז געווען רובי באנעט ,וועלכער איז
"ערבי שירה" .היינט ארבעט ער האנט ביי האנט מיט יאסי רובין וועלכער האט מיך אהינגעטראגן. טאקע לימים געווארן זיין אויסשליסליכער
מיט מאטי ,ווייל ער איז קלאר ביי דער מיינונג ס'איז געווען אין א בחינה פון 'פארוואס נישט'; פראדוצירער און באגלייט אים ארויף אויפ'ן
אז די היינטיגע יונגווארג דארף האבן אזעלכע איך האב דעמאלט געזונגען מיט שירה כאר ביי מוזיקאלישן לייטער מיט מוזיקאלישע טאט און
סארט כשר'ע אונטערהאלטונגען און אין א בר מצוה און אז זיי זענען געפארן בין איך אויך
מאטי'ן האט ער די פולע קאנפידענץ אז ווען ער ראט אויף יעדן טריט און שריט.
איינמאל מאטי האט געשלאסן בונד מיט
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון180 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויצא תשע״ח 50
SUPER מרדכי און ערשיינט אין זאל מיינט דאס אז א תורה'דיגע
מרדכי און ערליכע אטמאספערע וועט הערשן אויפ'ן
HOT
אונטער זיין גארטל האט ער אן אייגנארטיגע פלאץ.
מוצאי שבת צוזאמענארבעט און אפילו אינדארסירונג פון "הרב מאטקע אליין זאגט אז אויב איינער
מלך הנגינה ר' מרדכי ווערדיגער .איראניש ווי וואלט אים געזאגט מיט צען יאר צוריק אז עס
OPEN דער יונגסטער טאלאנט אין דער מוזיקאלישער וועט קומען איינער ווי מאטי שטיינמעץ און
ארענע האט זיך געטראפן קאלאבארירן מאכן א קומזיץ ריין פון איבלען מיט א חסידישן
MOTZEI SHABBOS אינאיינעם מיט'ן לעגענדארסטן נאמען אין דער
חרדישער מוזיק וועלט .מאטי פארציילט די טעם ,וואלט ער עס נישט געגלייבט".
5214 13TH AVENUE
718.633.1600 השתלשלות: נגינה
"חשון איז געווען די בר מצוה ביי רעכניץ, מיט געפיל
און כסליו בין איך ווידעראמאל געווען אין
אמעריקע צו זינגען ביי דער גרויסארטיגער אויסער זיינע פאפולערע קומזיצן איז
סעודת הודאה אום כ"א כסליו אין סאטמאר. ער גאר פארנומען אויפצוטרעטן ביי אידישע
יענעם שבת חנוכה האט מיך ר' שלמה יהודה שמחות .ער איז אבער אויסדריקליך נישט דער
געלאדנט אויף שבת ,בין איך ווידעראמאל אלגעמיינער חתונה זינגער ,פאקטיש וועט ער
געפארן קיין לאס אנזשעלעס .וועמען טרעף זעלטן ,אויב אמאל בכלל ,אננעמען סתם צו
איך דארט? מרדכי בן דוד! ער איז אויך דארט
זינגען ביי א חתונה.
געווען אויף שבת. ער געהערט צו א צווייטע סארט "סוג",
"איך בין אויפגעוואקסן מיט מרדכי'ס אלס דער עמאציאנאלער בעל מנגן וואס
אלבום 'אפשר לתקן'; איך בין געווען א יונגל עלעקטריזירט אן עולם און נעמט איין א זאל
ווען דאס איז ארויסגעקומען און איך האב דאס מיט הארציגע און ווארעמע ניגונים .זיין עיקר
איבערגעהערט צענדליגער און הונדערטער באשעפטיגונג איז באלעבאטישע חופות און
מאל .יעדע שטיקל און דריי געדענק איך קבלת פנימ'ס אדער אפצורעכטן א שיינע "זיץ"
נאך ביז היינט .איך דארף אייך נישט זאגן מיט ווארעמע ניגונים דורכאויס די צווייטע
וואס דאס האט געמיינט פאר מיר' ,דער ניי האלב חתונה – עפעס וואס איז נישט אזוי אין
אנגעקומענער יונגל אויף די בלאק' ,אזוי צו סטיל אין אמעריקע אבער שטארק פאפולער
זאגן ,צו זיצן א גאנצע שבת סעודה נעבן מרדכי
אין ארץ ישראל.
און פארברענגען אינאיינעם. געקומען איז אבער א תקופה וואס זיין
"דורכאויס שבת האב איך אביסל געזונגען פאפולערקייט האט אים אויסגענאגט די
וויזשניצער ניגונים און מוצאי שבת האט נשמה .זינגענדיג נאכט נאך נאכט און צומאל
רעכניץ געגעבן פאר אונז צו הערן זיין 'ותערב', אויף עטליכע פלעצער אין איין נאכט איז עס
אז מיר זאלן עס זינגען אלס א 'דועט' ווען ער געווען איבער די כוחות .ס'איז געקומען צו א
מאכט חתונה .ס'איז מיר געווען דער גרעסטער מצב וואס ער האט געשפירט ווי ער פארלירט
זיין געפיל צו דער זאך" .כ'בין אנגעקומען אין
כבוד". זאל און זיך געטראפן זינגען ראבאטיש .כ'האב
ר' מרדכי ,ווי באקאנט ,טאנצט נישט אזוי פשוט נישט געקענט זינגען און זיכער נישט פון
שנעל צו קיין התפעלות און באגייסטערונג.
מיט אייניגע יאר צוריק האט מרדכי געגעבן הארצן.
אן אינטערוויו פאר'ן מוזיקאלישן מבין יאסי "כ'האב מיך געמוזט באגרעניצן און
צווייג ,האט ער אים אנגעפרעגט וואס ער זאגט ארויפגיין מיט'ן פרייז איך זאל נישט דארפן
צו דער אויפשטייג פון הונדערטער זינגערס זינגען מער ווי געציילטע מאל א וואך און אזוי
למיניהם וואס מ'זעט אין די לעצטערע יארן
אויף א פארנעם וואס איז נישט געווען אין זיינע ארום האלטן די זאך אין קאנטראל".
דאס געשעפט האט זיך אפנים געלוינט
ערשטע צענדליגער יארן אלס בעל מנגן. פון אלע זייטן" .כ'האב ווי צוריקבאקומען מיין
מרדכי'ס ענטפער איז געווען אז כולם נשמה .אז איך בין צוויי מאל א וואך אויפ'ן
אהובים און כולם ברורים אבער ער קען סטעידזש קען איך זינגען מיט הארץ ,איך קען
נישט זאגן אז ער האט באגעגנט עפעס ניי מאכן א בעסערע ארבעט און געוויס אז עס
און אריגינעל ,ווייל אלץ לויפט אויפ'ן זעלבן
פארלירט נישט די ווערד".
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון181 געקליבענע ארטיקלעך
א נשמה'דיגער
פראגעס און ענטפערס איבער מאטי'ס נארוואס ערשי
דאס קלויבן די פאסיגע ניגונים. ין א שנעלע און אינסטינקטיווער וועלט האט מאטי אויסגעוועלט די לאנגע אוןא
מיט דער צייט האב איך אנגעהויבן זוכן פאמעליכע טריט ,א דרך ארוכה וואס האט זיך אבער אויסגעצאלט.
ניגונים .יאסי רובין האט מיך געברענגט צו יאסי מאטי האט איבערראשט די חסידישע וועלט פון נגינה אין ארץ ישראל
גרין און פינקי וועבער און מ'האט אנגעהויבן און אמעריקע מיט זיין קלאסיש חסידישע ווערק "הנשמה בקרבי" וואס
ארבעטן אויף א זאמלונג פון "אפשר" ניגונים ווערט באוואונדערט סיי מצד די הערליכע קאמפאזיציעס ,די מוזיקאלישע
וואס וועלן מעגליך אנקומען אין מיין אלבום. פראפעסיאנאלקייט און הויפטזעכליך די הארציגקייט און חסידישקייט.
באלד פינף יאר האט גענומען פון ווען מ'האט אפילו די סקעפטיקער האבן געמוזט אננעמען א מויל מיט וואסער הערנדיג
אנגעהויבן קלויבן ניגונים ביז דער אלבום איז
ארויסגעקומען .יאסי רובין האט געהאלטן אין די כוואליעס געפילן ארויסקומען פון מאטי'ס הארציגער געזאנג.
איין צוזאמנעמען ניגונים און מיר עס געשיקט, אין זיין ערשטן אלבום וואס אנטהאלט צוועלף חסידישע דיאמאנטן איז אריין שווערע מאטערנדע
און וואס כ'האב געגליכן האב איך אויסגעוועלט. ארבעט פון פינף יאר ביז ווען ער האט זיך געטראפן מיט'ן ענדגילטיגן פראדוקט וואס האט ווירקליך
איך האב אויסגעהערט צענדליגער צי
הונדערטער ניגונים און יאסי האט מיר געהאלפן געשיקט שאק כוואליעס איבעראל ווי חסידישע מוזיק דערגרייכט.
אויסוועלן קודם די וואס האבן בכלל א שאנס. באלד אנהויב שמועס שפירט מאטי וויכטיג אונטערצושטרייכן די פולע קרעדיט פאר זיין
ווען כ'האב שוין געהאט אפגעמאכט אויף פראדוסער יאסי רובין וועלכער איז א גלייכער שותף אין דער אומערמידליכער ארבעט און האט
אכט ניין ניגונים אז זיי גייען זיכער ,האט משה זיך ממש מקריב געווען טעג און וואכן און חדשים אז דער אלבום זאל אהערגעשטעלט ווערן מיט'ן
לויפער אנגעהויבן שרייבן און רעקארדירן די שענסטן מוזיקאלישן גלאנץ און פראכט" .ווען נישט יאסי וואלט הנשמה בקרבי נישט געווען די זעלבע.
מוזיק .שפעטער בין איך געווען אין לאנדאן פאר
אן אויפטריט בין איך אריין צו הערשי גינזבערג ער האט מיר באגלייט אויף טריט און שריט און אסאך אינוועסטירט אין דעם פראיעקט".
אין סטודיא און כ'האב אים פארגעזינגען די
בריוועלע ניגון פשוט אלס א סקיצע ,ער זאל דער ערשטער מענטש וואס האט מיך ווען האט זיך אנגעהויבן וועבן דער פלאן
שטארק צוגעשטופט ארויסצוגעבן אן אייגענעם ארויסצוגעבן אן אלבום?
קענען ארבעטן דערויף און מאכן די מוזיק. אלבום איז געווען ר' שלמה יהודה רעכניץ .ווען
די לעצטע צוויי ניגונים ,וואס זיי זענען איך בין געווען ביי אים אין לאס אנזשעלעס, ווען איך האב מיך געטראפן צום ערשטן מאל
אריין אין די קאלעקשאן אנדערטהאלבן יאר האט ער מיר אריינגעהאקט אין קאפ אז איך מוז מיט רובי באנעט ,האט ער דעמאלט געהאלטן
צוריק ,האט מיר געברענגט ידידי ר' אברמי ארויסגעבן אן אייגענעם אלבום .למעשה איז אינמיטן ארבעטן אויף זעקס אלבומס ,האט ער
בערקאוויטש .דאס זענען די הערליכע ניגונים טאקע דער פלאן פון א קאלעקשאן אראפ פון מיר באלד געזאגט אז ער וויל מיר נוצן אויף זיינע
טיש און ס'איז געבליבן אז איך גיי גיין בגדול, פראיעקטן .שפעטער איז אבער געבליבן אז איך
"תנה בני" און "כי שמחתני". זאל ענדערש זינגען אויף מיין אייגענע פראיעקט
מאכן אן אייגענעם אלבום מיט נייע ניגונים. און מ'האט געקלערט אז איך וועל מאכן א
וואס האסטו געזוכט ביים אויסוועלן א ניגון? קאלעקשאן אלבום מיט ניגונים צו וועלכע איך
וואס איז געווען די סאמע ערשטע שריט אין האב א ספעציעלן געפיל ,אדער ניגונים וואס איך
כ'האב געזוכט אז די ווערטער זאל האבן א ריכטונג פון ארויסגעבן א סידי?
האב געהאלפן אריינברענגען אויפ'ן מארק.
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון182 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויצא תשע״ח 52
ער אלבום
ינענע יצירה "הנשמה שבקרבי"
אברמי אפגעמאכט אז עס וועט בעסער פאסן אלוקים" ניגון ,וואס ס'איז טאקע א טעקנא משמעות וואס איך קאנעקט דערצו ,נישט סתם
פאר מיר .מאטי אילאוויטש האט שפעטער ניגון און מ'האט געהאט רעקארדירט די מוזיק אבי געהאקט ווערטער נאר עפעס וואס זאל
געוואלט טוישן די ווערטער אבער איך האב פאר א לאנגע צייט צוריק ,אבער ווען ס'איז
נישט געוואלט .כ'האב עס געלאזט דייקא ווי געקומען הארט פאר'ן ארויסגעבן דעם אלבום רעדן צום הארץ.
די אריגינעלע ווערסיע וואס כ'האב געהערט האט מען געוואלט אביסל מער אפדעיטן די און בעיקר האב איך געזוכט אז דער ניגון
פון מאטי וואס האט מיך טיף צעשאקלט אזש מוזיק ,האב איך מיך אבער שטארק געבעטן אז זאל רעדן צו מיין "טעיסט" .זייער אסאך מאל
ביז טרערן .כ'פיל ממש פאר א זכי' אז כ'האב עס זאל בלייבן אין די גדר פון חסידישע מוזיק. וואס אן אלבום האט צוויי דריי "היט" ניגונים
וכך הוה ,ס'איז פארבליבן א ווארעמע לעבעדיגע און די איבעריגע פילט מען אן לעכער .איך האב
געקענט ברענגען צום טיש אזא ניגון.
מיין גוטער ידיד און קוזין דוד טויב מיט חסידישע ניגון. נישט געוואלט גיין אויף דעם וועג.
וועמען איך בין צוזאמען אויפגעוואקסן אין אלע אנדערע עלף ניגונים אויף דעם אלבום כ'האב נישט געשפארט נישט קיין געלט און
שיכון וויזשניץ האט געמאכט די כאר ,ער איז זענען טאקע ריין לעבעדיגע מוזיק מהאי טעמא נישט קיין צייט ,איך בין געזעסן פיר מאל ביי
יונגע טאלאנט און האט אהערגעשטעלט א עס זאל בלייבן מיט'ן חסידישן אריגינעלן און פינקי וועבער ,צוויי מאל ביי יאסי גרין ,און ב"ה
אז די שווערע ארבעט האט זיך אויסגעצאלט.
שיינע ארבעט ,זייער ווארעם און חסידיש. אויטענטישן טעם. כ'האב ב"ה א גוטן טעיסט ,און געוויס דארף מען
האבן סייעתא דשמיא צו וועלן גוטע ניגונים ,און
וואס איז דיר איינגעפאלן צו אריינשטעלן א האסט געהאט פרעשור אביסל מער צו דער עולם איז שטארק צופרידן פון מיין ניגונים
אידישע ניגון? מאדערניזירן דיין סטיל?
אויסוואל.
כ'האב געוואלט האבן אלע קאלירן אינעם בכלל נישט .כ'האב קלאר אראפגעשטעלט א נאך א זאך וואס איך האב געהאלטן פאר
סידי און א אידישער ניגון גיט צו א ספעציעלן פוס אז דאס איז נישט מיך ,און אלע וואס האבן די אויגן באלד פון אנהויב ביים קלויבן ניגונים,
גלאנץ .וואס אן אמת ,ווען איך בין געווען געארבעט אויף דעם אלבום האבן מיטגעארבעט און וואס כ'האב גענומען אלס א גאנג און זיך
פערצן און פופצן יאר אלט האב איך זייער געשטעלט דערויף ממש ווי מיין מטרה און
געגליכן מיכאל שניצלער'ס אידישע אלבומס. און רעספעקטירט מיין גאנג. מיסיע ,אז דער אלבום זאל זיין א ריין חסידישע
איך האב געקענט יעדן ניגון מיט יעדן גראם פון וואס זאל קענען אריינגיין אין יעדן חסידישן
וואס איז די געשיכטע אונטער דעם
אויסנווייניג מילה במילה. אויסנאמליך הארציגן און הערליך אידישן שטוב.
בכלל האב איך אלץ געהאט דעם געפיל פאר
אידישע ניגונים אדאנק מיין פריע ראלע אלס "בריוועלע" ניגון? זייער אסאך זינגערס זאגן אז זיי צילן בלויז
גראמער ביי קבלת פנימ'ס ,האב איך געוואוסט צו זינגען חסידיש אבער למעשה איז טיילמאל
אז איך וויל א אידישן ניגון ,כ'האב פשוט געזוכט דער געדאנק איז געקומען פון ידידי ר' שווער ס'זאל זיך נישט אריינכאפן אויך מער
אברמי בערקאוויטש וועלכער האט געהערט אן פארגעשריטענע ניגונים .וויאזוי האסטו
איינס מיט'ן ריכטיגן תוכן. ענליכן געדאנק פונעם משפיע ר' מוטה פראנק, באוויזן צו מאכן אזא סולת-נקיה'דיגן אלבום?
ער האט עס געגעבן פאר מאטי אילאוויטש צו
דיין גרעסטע שוועריגקייט איבערצוקומען אז מ'שטעלט זיך אויף א זאך ,העלפט דער
ביים אהערשטעלן דעם אלבום? מאכן סיי די גראמען און סיי די קאמפאזיציע. אויבערשטער .נעם למשל דעם "ואני קרבת
אריגינעל האט געהייסן אז עס וועט גיין
פאר שלומי גערטנער ,אבער למעשה האט
פרשת ויצא תשע״ח 53 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון183 געקליבענע ארטיקלעך
אילאוויטש ,פינקי וועבער ,יאנקי דאסקאל אנגעהויבן האט זיך עס מיט די "בריוועלע" איך האב געהאט שוועריגקייטן פשוט מיט'ן
און שמשי ניימאן .וואס ליגט אונטער דעם? ניגון וואס איך האב מתחילה געהאט מיך אליין רעקארדירן אין סטודיא .כ'האב
און האסט נישט מורא געהאט אז די אנדערע רעקארדירט אין ארץ ישראל ,אבער ווען כ'האב אנגעהויבן אין באנעט סטודיא ,א גרויסע
טאלאנט קען באיזה אופן פארשאטענען דיין באקומען די רעקארדירונג האב איך עס נישט פראפעסיאנעלע סטודיא און ס'האט זיך נישט
געגליכן .ס'איז נישט געווען וויאזוי איך וואלט גערירט .איך בין געקומען יעדע פאר טאג פאר
זינגען? געוואלט עס זאל זיין .אז ס'איז א אידישער עטליכע חדשים נאכאנאנד און כ'האב פשוט
ניגון האב איך אפגעמאכט אז דאס גייט גיין נישט געקענט קוקן אויפ'ן מייק .ס'איז נישט
אדרבה ואדרבה ,כ'האב דייקא געוואלט קיין ניו יארק וואו די מוזיק אינדוסטריע האט געגאנגען .די ארבעטער דארט זענען געשטאנען
אז ווען איך נעם א ניגון פון א קאמפאזיטאר מער ערפארונג מיט אידישע ניגונים ,און ידידי ר' און געדולדיג געווארט ,ס'האט זיך אבער נישט
זאל איך נישט בלויז ברענגען יענעמ'ס ניגון אברמי בערקאוויטש האט מיך טאקע געשיקט
צום טיש נאר יענעמ'ס גאנצע כאראקטער צו נפתלי משה .תמוז צייט בין איך געווען דא גערירט.
און געפיל ,זיין אייגנארטיגן פלעיוואר וואס אין ניו יארק ,בין איך אריין צו נפתלי משה אין עווענטועל בין איך אנגעקומען אין
ער האט אריינגעשטעלט אין דעם ניגון וואס א קלענערע סטודיא פון מיכאל צי ,א
קען אמבעסטן ארויסגעברענגט ווערן דורכ'ן סטודיא און אפגעזינגען דעם בריוועלע. היימישער ביאלער יונגערמאן ,ס'איז געווען
אויף א קלענערע פארנעם און א ווארעמע
פארפאסער זעלבסט. האסט געהאט סיי וועלכע צוזאמענארבעט אטסמאספערע .דארט איז געווען א בחינה
איך האלט ס'איז געווען א געלונגענע מיט ר' נפתלי משה פון פריער? פון ונחה רוח עליו רוח ה' .ווי עס האט זיך
אקציע .און נישט נאר איך האלט אזוי נאר איך ארויסגעשטעלט האב איך פשוט געדארפט
הער צוריק פון אומצאליגע די זעלבע ,ווייל איך כ'האב אים געהאט געקענט פון אומגעפער האבן די ריכטיגע אטמאספערע צו קענען
האב א הויכע שטימע האב איך נאר געקענט פינף יאר צוריק ,ווען איך בין צום ערשטן מאל זינגען און אין א פארהעלטניסמעסיג קלענערע
בענעפיטירן פון א געמיש פון שטימעס און געווען אין ניו יארק פאר א פאמיליע שמחה, סטודיא איז געווען מער געאייגנט דערפאר .א
סטילן וואס העלפט ארויס צוגעבן מער קאליר האב איך דעמאלט געדארפט אפזינגען א שטיקל שיינע טייל פון אט די רעקארדירונגען זענען
און געשמאקייט אז די ניגונים זאלן זיך נישט און כ'האב עס רעקארדירט ביי אים ,און ער
הערן אזוי "העווי" נאר סאליד און אנגענעם צום האט ממש ארויסגעברענגט יקר מזולל .איך בין טאקע ארויף אויפ'ן אלבום.
נאך געווען אנהויב און ער האט אהערגעשטעלט
אויער. אזאנס און אזעלכעס וואס האט מיך אליין עס האט שוין געהאט געהייסן עטליכע מאל
פינקי האט צוגעשטעלט א מורא'דיגע סאלא איבערראשט ,האב איך געוואוסט אז ער איז א אז דער אלבום קומט ארויס .וואס איז געווען
פון וואס מ'קען ממש גערירט ווערן ,מאטי
אילאוויטש'ס הימלישע שטימע גיט אזוי סאך פראפעסיאנאל און קען די מלאכה. דער אפהאלט?
צו ,און צו דער פראגע צי כ'האב נישט מורא צוריק אין סטודיא ,איך האב געהאט גאנצע
געהאט אז איך וועל מיך אליין פארשאטענען, אנדערטהאלבן שעה צו רעקארדירן די בריוועלע כ'האב געהאט אן א שיעור מניעות ,ממש
איז דער ענטפער אז ניין ,והא ראי' כ'האב עס ניגון ווייל כ'האב מיך געפערליך געיאגט צו אומגלויבליך ווי זאכן האבן זיך פארהאנקעט און
געטון ,און פארקערט גאר ,כ'האב הנאה ווען עס א חופה אין בארא פארק .א טאג דערויף בין געשלעפט .צום ערשט האט געהייסן אז שבועות
קומט ארויס א צווייטנ'ס טאלאנט ווילאנג דער איך אפגעפארן צוריק אהיים קיין ארץ ישראל וועל איך זיין אינדרויסן ,אבער אויסהערנדיג די
און צוויי טעג דערויף קריג איך די בריוועלע מיקס בין איך געווען אומצופרידן ,האט זיך עס
ניגון ווערט שענער און בעסער. רעקארדירונג .מיין ערשטע אנטווארט איז
בכלל איז מיין מאטא צו אהערשטעלן מוזיק געווען " !wowדאס האט דער רבי געמיינט". ווידער געשלעפט.
אן קיין עגא ,נאר ריינע און נאטירליכע נגינה, דעמאלט האב איך געזען וואס נפתלי משה קען ס'איז טאקע געווען זייער שווער צו דארפן
און ב"ה דער עולם אנערקענט עס און דער אלץ ארויסנעמען פון מיר ,ווייל דער גרעסטער האנדלען מיט דער אנטוישונג פון מענטשן .ווי
זינגער אין דער וועלט ,ווען מ'קומט אין סטודיא איך בין געגאנגען האבן מיר מענטשן געהאלטן
אפקלאנג איז געוואלדיג. דארף מען אביסל באגלייטונג פון א דרויסנדע אין איין פרעגן ווען איך קום ארויס מיט'ן
אויער ,ווייל דער מענטש הערט זיך נישט דאס אלבום ,און איך האב געענטפערט מיט א
איך בין זיכער אז דו גלייכסט אלע ניגונים זעלבע ווי א פרעמדער און מיט נאך א צוויי פעסטקייט אז ביז צוויי חדשים איז דאס אויף
וואס דו האסט אריינגעשטעלט אין דעם די מארקעט ,און דערווייל גייט דורך די צוויי
אלבום ,אבער וואס וואלסטו געזאגט זענען אויערן קען מען זיך בעסער אויסדרוקן. חדשים און א מכה .עס האט מיר געברענגט
דייינע מוזיקאלישע הויכפונקטן וואס דו עטליכע וואכן דערויף ,ערגעץ אין אב ווען
האלטסט אז דער צוהערער וועט באגעגענען? ס'איז נישטא קיין שמחות ,האב איך געהאט א אסאך אומבאקוועמליכקייט און פרעשור.
ליידיגע וואך ,האב איך אפגעמאכט אז איך פאר עווענטועל איז דער אלבום אנגעקומען צו ר'
מ'קען קוקן פון פארשידענע קוק ווינקלען: צוריק קיין ניו יארק און מ'גייט איבערמאכן אכט נפתלי משה שניצלער אז ער גייט צוענדיגן און
מצד דעם רגש האט מיר זייער געכאפט דער ניגון ניגונים ביי שניצלערס סטודיאס .ב"ה ס'איז פארמאכן דעם לאנג פארצויגענעם פראיעקט
"תנה בני" ,ס'איז איין שטיק געפיל און כ'האב געווען די ריכטיגע באשלוס און ס'האט גענומען איינמאל פאר אלעמאל .ווידער האט געהייסן
אויסגעגאסן מיין גאנצע נשמה אין דעם ניגון .די אז מ'גייט זיין אינדרויסן לכבוד סוכות אבער א
ווערטער זענען אויך זייער פאסיג פאר אונזער די סידי צו אן אנדערע לעוועל. גוטע זאך קומט אן שווער במלוא מובן המילה
דור און די היינטיגע שווערע צייטן ,ווי דער און ס'האט גענומען ביז יעצט חצי חשוון ווען
אויבערשטער זאגט צו אידישע קינדער "תנה אין אן אייגנארטיגע מאנעוורע אין דעם
בני ליבך לי ועיניך" ,געב מיר מיין זון דיין הארץ אלבום ,זינגען עטליכע קאמפאזיטארן מיט, ענדליך האט מען זיך דערזען אינדרויסן.
פאר מיר און דיינע אויגן ",און ס'איז א רעכט סאלא צי הארמאניע ,ביי די קאמפאזיציעס
חסידישער ניגון וואס מ'קען זינגען ביי יעדן טיש פון זייערע ניגונים ,ווי יאסי גרין ,מאטי וויאזוי איז געווען דיין צוזאמענארבעט מיט
אין סיי וועלכן הויף .ס'איז די לעצטע ניגון אויפ'ן ר' נפתלי משה'ן?
אלבום ,און 'דאס בעסטע לייגט מען אוועק פאר
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון184 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויצא תשע״ח 54
פון דא און ווייטער? איז דא א ניגון וואס קומט מיט א געשיכטע די לעצטע' ,זאגט די וועלט.
אונטער דעם? פון א מוזיקאלישן קוקווינקל גלייך איך
מיין נעקסטע אלבום וועל איך האב מער זייער דער "אל תשליכנו" ,פון איין זייט איז עס
ערפארונג אין די טעכנישע און ביזנעס חלק, יא ,דער זעלבער "אל תשליכנו" דערציילט א געמיש פון מעידזשאר און מיינער און לויפט
כל התחלות קשות ,און ווייל איך בין אריבער אויך די געשיכטע דערונטער ,וואס איז אלץ אנדערש ווי א געווענליכן חסידישן ניגון וואס
אזויפיל שוועריגקייטן מיט די מוזיקאלישע א סימן פון א גוטן ניגון ווען מ'הערט עפעס מאכט עס זאל נישט זיין נאך א טיפישער ניגון,
און טעכנישע טיילן ,אזויפיל הוה אמינה'ס און טיפער פון אונטער די תנועות .דער ניגון האט און רובי האט געמאכט א מוראדיגע מוזיקאלישע
אזויפיל זאכן האט מען געדארפט איבערמאכן פארפאסט הר"ר בנימין הערשקאוויטש זכרונו
ביז ס'איז געווען וויאזוי איך האב געוואלט עס לברכה ,וועלכער איז אוועק א יאר צוריק ,און ארבעט דערויף.
זאל זיין ,וועל איך קומענדיגע מאל וויסן וואס ער איז געווען דער קאמפאזיטאר פון דעם אויך דאס זינגען ,געווענליך קריטיקיר איך
צו טון און וואו צו גיין ,אז איך זאל בע"ה באלד וועלטן בארימטן זמר "אין ערוך לך" ,איך האב מיך פיל שנעלער ווי איך קאמפלימענטיר מיך,
אים געטראפן ביי א חנוכת הבית פאר תלמוד איך בין מיין גרעסטער קריטיקירער ,אין דעם
קריגן די רעזולטאטן וואס איך וויל. תורה דלעיקוואד ,וואס איז נתנדב געווארן דורך ניגון זינג איך ב"ה דאס בעסטע נאר מעגליך ב"ה.
בס"ד האף איך אז דער קומענדיגער אלבום פון די לעבעדיגע ניגונים גלייך איך זייער דער
וועט נישט נעמען אזוי לאנג און מ'וועט נישט ר' שלמה יהודה רעכניץ. "כי שמחתני" ,די ווערטער זענען זייער פאסיג,
דארפן ווארטן קיין גאנצע פינף יאר ,דאך וועל ער איז שוין געווען דעמאלט שטארק נישט און די ארעינזשמענטס האט געמאכט יהודה
איך נישט מוותר זיין אויף די קוואליטעט און געזונט אבער איך האב נישט געוואוסט דערפון. גלילי ,מ'האט ספעציעל גענומען גלילי ער זאל
ענדערש ווייניגער אלבומס מיט בעסערע ווען איך האב געהערט די רעקארדירונג פון צוגעבן זיין אייגנארטיגן שמעק ,עס זאל זיין
קוואליטעט ווי איידער מערערע אלבומס און דעם ניגון האב איך באלד געהערט ווי מ'קען זיך דיפערענט און נאך קאליר צום אלבום .איבעריג
דערטרענקען אין רגש דערפון ,ער האט נעבעך צו באטאנען אז אלע אנדערע ניגונים כה אמר,
דארפן פארציכטן אויף תוכן און קוואליטעט. געוואוסט זיין מצב ,און האט זיך ממש געבעטן זכור ברית ,אנא בכח ,וכו' זענען ספעציעל
נאך עפעס וואס כ'האב מיך געלערנט, נאנט צו מיין הארץ ,ווען נישט וואלט עס נישט
און כ'בין אליינס געווען איבערראשט פון די אין דעם ניגון ,ככלות כוחינו אל תעזבינו. אריין אינעם אלבום ...ס'פעלט נישט קיין שיינע
געוואלדיגע אפקלאנג .כ'האב געוואוסט אז איך סחורה און ווי אלעמאל כאפט יעדן אן אנדערן
האב גוטע סחורה און כ'האב שווער געארבעט וואס האט די דערפארונג פון ארויסגעבן דיין
און נישט געזשאלעוועט קיין געלט און כח, ערשטע אלבום דיר געלערנט און וואו גייט מען ניגון.
אבער עס קומען דאך ארויס אזויפיל אלבומס
און ס'איז שווער צו איבערראשן די וועלט .עס
איז נישט קיין ספק אז דער פאזיטיווער אפקלאנג
און פאפולערקייט פון די אלבום איז געווען פיל
מער ווי כ'האב בכלל געקענט חלומ'ען און כ'האב
נאר געהערט פאזיטיווע גרוסן און כמעט נישט
באקומען קיין נעגאטיווע איבערזיכט .סיי די
פראפעסיאנאלע מוזיקאלישע וועלט און סיי
דער המון עם האבן ביידע באוואונדערט דעם
אלבום ,דאס מאכט מיך קלאר אז איך בין אויף
דער ריכטיגער דירעקציע ,און איך וועל אי"ה
ווייטער פארזעצן מיט'ן זעלבן ריין חסידישן קו
און סטיל וואס איז אזוי שווער היינט צו טרעפן.
וואס איז דער בעסטער קאמפלימענט וואס
האסט באקומען צו דעם נייעם אלבום?
די קאמפלימענטן אויף דעם אידישן
"בריוועלע" ניגון זענען אן קיין צווייפל די מערסט
בארירנדע און מערסט אומערווארטעטע
קאמפלימענטן .מענטשן זאגן מיר ווי עס האט
געטוישט דאס תהלים זאגן ביי זיי און זינט הערן
דעם ניגון זאגט זיך תהלים אינגאנצן אנדערש.
א איד זאגט מיר אז ער זאגט שוין פופציג יאר
תהלים און אצינד זאגט זיך ארויס פון זיין הארצן
גאנץ אן אנדערער תהלים...
נאך א קאמפלימענט וואס האט געמיינט ביי
מיר אסאך איז פון מיין עלטערן חשוב'ן ברודער,
ער פלעגט זיין אין שטוב דער וואס פלעגט
פרשת ויצא תשע״ח 55 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון185 געקליבענע ארטיקלעך
אין מזל און נישט אלץ קען מען אויסרעכענען די ערשטע פאר מינוט איז אדורך און די זאך אלעמאל לוחם זיין פאר אמת'ע חסידישע מוזיק.
אדער זיך באווארענען פון פאראויס ,אמאל איז פארט ,לויפט אלעס אוועק ,מ'איז "אלל אין" ,ווי אויב האט מען אמאל אנגעצינדן אן אלבום וואס
דער מאניטער נישט גוט ,אמאל הערט מען זיך מ'זאגט אויף ענגליש ,מ'איז אריינגעטון אינעם איז נישט געווען אזוי מיט'ן גאנצן חסידיש טעם
נישט גוט ,פארשידענע מצבים אין זאל וואס זינגען און אינעם ניגון און ס'אינטערעסירט האט ער זיך נישט געלאזט און זיכער געמאכט אז
אפעקטירן דאס זינגען ,די ערפארונג פון נאך אן נישט קיין סך וואס טוט זיך ארום און וויפיל דאס שפילט נישט ווייטער ביי אונז אין שטוב.
אויפטריט און נאך אן אויפטריט איז די בעסטע ווען איך האב באקומען פון אים דעם
לעקציע זיך נישט צו פארלירן אין סיי וועלכע מענטשן געפינען זיך אין זאל. קאמפלימענט אויף מיין נייעם אלבום או ער
אומשטענדן און צו מאכן דאס בעסטע לויט די אגב ,דו קענסט רעדן ענגליש? האט מיך אנגערופן זאגן" ,מאטי ,איך ווער
יא ,כ'האב מיך אויסגעלערנט ביי די צוואנציג נתפעל פון די חסידישקייט" ,האב איך געוואסט
אומשטענדן. יאר .אז כ'האב אנגעהויבן קומען קיין אמעריקע, אז יא ,דאס איז א חסידישער אלבום! ווייל ער
האב איך געמוזט קענען כאטש אביסל די שפת גיט נישט קיין הנחות און טאמער וואלט געווען
עפעס אן ערנסטער דורכפאל פון לויף דיינע המדינה ,לא הביישן למד ,כ'האב מיך נישט עפעס וואס וואלט אים נישט געשמעקט וואלט
יארן אין דער עפנטליכקייט ? געשעמט און געבעטן מיינע ארומיגע מיך צו ער געגעבן זיין קריטיק ,ממילא איז זיין ווארט
פאררעכטן טאמער מאך איך א גרייז. געווען ביי מיר א שטארקע שטעמפל .ער איז
מ'קען יעדע זאך אנקוקן אויף צוויי וועגן, בכלל שטארק מוזיקאליש געשטימט ,ער האט
אדער ווי א דורכפאל ,אדער ווי אן עקספיריענס אן אינטערעסאנטע ערפארונג פון דיינע יארן א ריזיגע זאמלונג פון אלטע נאטן און חזנות
פאר די צוקונפט און דער יד ה' וואס פירט יעדע אויפ'ן פאדיום? רעקארדירונגען ,ער איז אליין א שטארקער בעל
זאך און אלץ איז לטובה .איך בין שוין ב"ה דורך מנגן מיט א שיינע שטימע ,אבער א יונגערמאן
פארשידענע לעבנס ערפארונגען וואס האבן מיך וואס כ'האב מיך געלערנט מיט דער צייט א נחבא אל הכלים .כ'ווייס ,אפשר וועט נאך די
געלערנט קליפ און קלאר ווי אלץ פירט דער איז ,אז די עקספיריענס און נסיון איז די
אויבערשטער בהשגחה עליונה ,ממילא קען איך בעסטע מוזיק לערער נאר פארהאן .ווי מער וועלט אמאל נהנה זיין פון אים...
נישט אנצייגן אויף קיין דורכפעלער ווייל אלץ די צייט גייט דורך באקומסטו מער קאנפידענץ נאך קאמפלימענטן וואס האבן שטארק
האט א סיבה און אלץ מיינט גוטס . און שטארקייט .א זינגער איז אסאך אנגעוויזן אויסגעמאכט ביי מיר ,איז דאס וואס כ'האב
געהערט פון עטליכע מענטשן ,אז זיי האבן
געקויפט צען סידיס און דאס פארטיילט פאר
זייערע ארומיגע ליזכוי הרבים ,ווייל זיי האלטן
אז דער אלבום איז מחזק מענטשן און ווארעמט
אן דאס הארץ .כ'האב עס נישט געהערט פון
איינעם נאר פון אסאך ,אז מ'הערט אזעלכע
גרוסן ווייסט מען אז מ'איז אויף דער ריכטיגער
ליניע און עס גיט חיזוק און גאזאלין אויף
ווייטער.
ווען האסטו געהאט די גרעסטע אימתא
דציבורא?
ווי געזאגט ,דאס ערשטע מאל איך האב
געזונגען האב איך מיך נישט געוואוסט וואו
אהינצוטון און איך בין געשטאנען האלב
אויסגעדרייט צום וואנט מ'זאל נישט זען ווער
עס זינגט .מיט דער צייט ווערט עס גרינגער,
געוויס אז מ'זינגט פאר טויזנטער אידן ביי א
כ"א כסליו דינער אין סאטמאר איז מען נערוועז,
נישט קיין אימתא דציבורא נאר פשוט אז די
שטימע זאל ארבעטן ווי עס דארף צו זיין און
אלץ זאל קלאפן.
דאס איז אלץ בלויז די ערשטע מינוט
צוויי ,אבער איינמאל מ'איז אויפ'ן סטעידזש,
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון186 געקליבענע ארטיקלעך פרשת ויצא תשע״ח 56
ביי א שמחה ,פרעג איך אים' ,אהובי ידידי, ניו יארק פאר פיר און צוואנציג שעה .צום גאנג ,סיידן אפשר ליפא שמעלצער וועמענ'ס
וואס זוכסטו דא?' דערציילט ער מיר א ביטערע געזעגענען בין איך אריין צום וויזשניצער רבי'ן מוזיקאלישע שעפערישקייט איז העכסט
מעשה ,ווי זיין מאמע איז אים אוועק א שטיק אין מאנסי נעמען ברכת פרידה .דער רבי האט
צייט צוריק ,און אצינד איז זיין פאטער קראנק מיר דעמאלט שטארק מחזק געווען און געזאגט אייגנארטיג און גענצליך פריש אויפ'ן מארק.
און ער ליגט דא אין שפיטאל .למעשה איז ער אז ער געדענקט ווי מיין זיידע איז געווען פון די דאס איז געווען דעמאלט ,איידער די מאטי
דאהי עלנד אליין ווי א שטיין ,אן קיין באזוכער שטיינמעץ עפאכע .אבער אצינד איז מצא מרדכי
נענטסטע מענטשן צום אהבת ישראל". את מינו .זיי טיילן נישט בלויז דעם זעלבן נאמען,
אדער סיי וועלכע הילף. אז דער שמועס האט זיך פארקירעוועט
"מיין הארץ איז מיר אויסגעגאנגען פאר צוריק קיין וויזשניץ ,פרעגן מיר וועלכע נאר דאס זעלבע דערפילנדע געפיל אין נגינה.
דעם יונגערמאן וועלכער איז בערך מיין עלטער וויזשניצער 'מנוחה ושמחה' ער זינגט שבת ביים מרדכי איז פאר צענדליגער יארן דער מלך
און דא דארף ער מיטמאכן אזא פעקל .כ'האב און וואלט געקענט זיין מאטי'ס זיידע ,ווי
מיך באלד אריינגעלייגט אין זיין מצב און זיך טיש. דער חילוק אין זייערע צונעמען זאגן עדות,
פארבינדן מיט פארשידענע ארגאניזאציעס אין "איך זינג גראדע נישט די וויזשניצער דאס שטייט אבער נישט אין וועג פאר א
ניו יארק וואס קענען אים ארויסהעלפן .למעשה מנוחה ושמחה ",קומט זיין ענטפער" ,נאר יצחק פראפעסיאנאלן מוזיקאלישן צוזאמענארבעט.
האב איך געהערט ווי זיין פאטער איז שפעטער פוקס' וואס מרדכי זינגט אויף כיסופין .ס'איז די "איך האב שוין געהאט א שיינע פאר דועטס
ווי איך האב געזונגען אינאיינעם מיט מרדכי און
אוועק. לייכסטע און איך גלייך עס". ער קאמפלימענטירט מיך אלעמאל און גלייכט
"כ'האב אים געטראפן א צייט שפעטער האב וויזשניץ ,זאגט ער ,פארמאגט 12מנוחה צו זינגען מיט מיר .הערשט יעצט האבן מיר
איך ווידער פארברענגט מיט אים ,אזוי האבן מיר ושמחה ניגונים און איינס פארט אריין אין אויפגעטרעטן אינאיינעם ביי די 'ש"ס-א-טאן'
אנגעהאלטן אונזער ידידות .היינט שיקט ער מיר צווייטן אז מ'קען גרינג פארבלאנדזשען ,ממילא פאר 'עי טיים' אין לאנדאן ,און ער האט זייער
א שיינע מתנה פאר מיין ניי געבוירן קינד ,און נעמט ער דעם גרינגערן אויסוואל" .כ'גלייך זייער
שרייבט מיר' ,איך בין דיר שולדיג מיין לעבן'. יצחק פוקס ,כ'האלט די וועלט האט נאכנישט הנאה געהאט".
דאס האב מיך שוין פיל מער געלערנט .אפילו מרדכי האט אין א פרעצעדענטלאזער שריט
מיט בלויז א גוט ווארט פאר א צווייטן איד, ריכטיג אנערקענט אין אים". אפילו דעזיגנירט א סאלא פאר זיין יונגן הארץ
מ'פרובירט יענעם ארויסהעלפן און מחזק זיין, "דו האלטסט מיט יעדע נייע אלבום?" פריינט מאטי שטיינמעץ אויף זיין לעצטיגן
קען מען ממש ראטעווען און אויפרעכטן א אלבום "צעקה" ,ווי זיי זינגען אינאיינעם
פרעגן מיר פאר אינטערעסאנטקייט. דעם הארציגן "פתח לנו שער"" .מרדכי האט
מענטש". "ניין ,לאו דוקא .איך זינג וואס איז מיר צום מיך אנגערופן איין טאג ,אז ער וויל איך זאל
מאטי'ס הארציגע געבעט "כבן המתחנן לפני הארצן און מיר באקוועם .צומאל וועל איך אפילו אריבערקומען צו אלי קליין אין סטודיא און
אביו" ,שניידט ווי א שבת קודש מעסער ,און ער אויסוועלן אומבאקאנטע ניגונים און דאס מאכן איך זאל זינגען א שטיקל אויף זיין אלבום .אז
האט א זאק מיט עפיזאדן ווי אידן זענען אלץ מרדכי בעט ,איז עס מיר געווען די גרעסטע
נתעורר געווארן לתשובה דורך זיין זינגען .די באקאנט".
לעצטע אזא געשיכטע האט פאסירט ערשט דעם ער צייגט אן אויף דעם היינט פאפולערן פארגעניגן…"
פארלאפענעם פרייטאג ,ווען א פרוי האט גערופן "שימני כחותם" וואס איז געווען אן
דערציילן מאטי'ס מאמע אז זי איז א בעלת אומבאוואוסטער ניגון ,פארפאסט דורך א דאן א קול וואס
תשובה און זי האט א שוועסטער וואס האט פופצן יעריגן בחור'ל משה קאליש .מאטי האט איז מעורר
נישט געהאלטן גארנישט און נישט געגלייבט עס געטראפן אויף א "לחיים זיץ" אלבום און
אין גארנישט רח"ל ,אבער לעצטנס האט זי זיך ס'איז אים געפאלן ,האט ער עס געמאכט וועלט רעדנדיג מיט מאטי'ן ממחרת פון
אינגאנצן געטוישט און געווארן אנגעווארעמט פארלאפענעם השבת פארציעט זיך דער שמועס
צו אידישקייט ,און אויף דער פראגע וואס האט באקאנט. צו דער אלוועלטליכער דאגה פון חסידי וויזשניץ
פאסירט ,האט זי געזאגט אז ...זי האט געהערט מאטי באטאנט ווי ער פרובירט אויסצונוצן איבער דעם מצב הבריאות פון הגה"ק מוויזשניץ
מאטי שטיינמעץ זינגען .די פרוי האט געשפירט די מתנה וואס דער אויבערשטער האט אים רבינו מרדכי בן מרגליא שליט"א ,וועלכער
פאר וויכטיג אנצורופן איבערגעבן דעם גרוס אז געשאנקען צום גוטן ,סיי מיט'ן כח הנגינה און סיי געפינט זיך כעת אין שפיטאל און איז זקוק
מיט'ן נוצן זיין עמטליכקייט און פאפולערקייט צו לרחמי שמים מרובים" .פיר יאר צוריק בין איך
מען זאל באגרייפן דעם כוח פון זיין נגינה. מחזק זיין אידן און דערפרייען אידישע קינדער. געווען אין ניו יארק ,דעמאלט האט נאכאמאל
"איך ווייס אז ווען מענטשן הערן די סארט ער דערציילט א ביישפיל פון בו ביום ווי חתונה געמאכט הגה"צ רבי ברוך שמשון האגער
מעשיות איז עס זיי שווער צו גלייבן ,עס איז ער האט נארוואס באקומען א שיינע מתנה'לע נאך וואס ער האט פארלוירן א שנור און כ'האב
שווער צו באגרייפן ווי ווייט נגינה מאכט אויס צום געבורט פון זיין קינד ,נישט פון א קרוב אים געהאט צוגעזאגט אז איך וועל קומען צו
ביי מענטשן און קען זיי באווירקן .דער אמת איז, משפחה נאר זאגאר סתם א איד וואס שפירט
איך ווער אליינס איבערראשט ...דאס איז אבער א נאנטקייט צו אים און געניסט פון זיינע נגינה: פארן צו דער חתונה.
די מציאות .דער היכל הנגינה איז ווייזט אויס "עס איז געווען פון א ברעסלאווער "בין איך דעמאלט ספעציעל געפארן קיין
גאר א הויכע היכל און קען האבן א ריכטיגע יונגערמאן מיט וועמען איך האב זיך באקענט
השפעה לטובה אויף א מענטש ". א צייט צוריק ווען איך פלעג דאווענען אין
בית הכנסת הגדול אין בני ברק .מיר האבן
אנגעקניפט א קשר און איך פלעג אים אלעמאל
שיין באגריסן .ארום א האלב יאר צוריק בין איך
געווען אין ניו יארק ,טרעף איך דעם יונגערמאן
פרשת ויצא תשע״ח 57 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון187 געקליבענע ארטיקלעך
SPONSORED ARTICLE
אפענע
יושע דאסקאלשמועסן
ר' יואל ברוין ,בדחן
וויליאמסבורגער זאך צו זאגן 'זויען' ,און אפילו ן אויפגייענדער שטערן אין עולם הבדחנות איז דער פרישער בדחן – מיטא
מען ציט זיך אוועק ,בלייבט עס אייביג אזוי. פרישע כוחות און ענערגיע – ר' יואל ברוין פון קרית יואל.
לכבוד שמחת החג רעכטן מיר אפ אן אפענעם שמועס מיט ר' יואל צו הערן
ווי אזוי זענט איר א נעפיו פונעם לעגענדארן
בדחן ר' יקיר ברוין? וואס טוט זיך הינטער די קוליסן פון דעם אויפגייענדן בדחן.
אייגנטליך איז ר' יקיר ברוין מיין עלטער- נו ,די גראמען זענען געלונגען? וואו וואוינט מען?
פעטער .מיין זיידע הרה"ח ר' משה לייב ברוין
יא ,דער עולם האט געזאגט אז דער איז איך שטאם אריגינעל פון וויליאמסבורג,
איז א ברודער מיט ר' יקיר'ן. זייער גוט אריינגעקומען ...מען האט זייער הנאה היינט בין איך א קרית יואל'ער.
זענען דא נאך בדחנים אין משפחת ברוין? געהאט. ווען האט איר צום ערשטן מאל געגראמט?
ניין .ר' יקיר און איך זענען דערווייל די איר געדענקט נאך דעם תוכן פון יענע ערשטע אלס קינד האב איך געלערנט אין די קראנסא
איינציגסטע אין די בדחנות ליניע. גראמען? חדר אין וויליאמסבורג .ווען מיין מלמד אין כתה
ז' הרב חיים מאיר שטיינער הי"ו האט חתונה
פון וואו האט איר גענומען פון דארט ווייטער די ניגונים געדענק איך ...דעם ערשטן ניגון געמאכט ,האט זיך דער קלאס "צאמגעזעצט" און
דעם טאלאנט? האט מען געמאכט אויף "שמח תשמח" וואס מען האט געגרינדעט א "שבע ברכות קאמיטע"
מען זינגט ווען מען שטעלט זיך אויף טאנצן וועלכע האבן באשלאסן אלע זאכן וואס עס
ווען איך בין געווען אין כתה ט' ,האט הגה"צ נאך יעדע שבע ברכות ,און וויבאלד מיר קינדער פאדערן זיך אהערצושטעלן א פראכטפולן שבע
דער קראסנער רב שליט"א חתונה געמאכט האבן דאך געמאכט אן אפיציעלע געהעריגע ברכות פאר'ן חשוב'ן מלמד ,צווישן אנדערן האט
דאס ערשטע קינד .מען האט דאן געמאכט א שבע ברכות ,האבן מיר געמאכט די גראמען אויף דער קאמיטע אויך באשלאסן אז איינער פון די
גרויסע שבע ברכות מטעם די גאנצע תלמוד שמח תשמח ,ווייל יעדער גראמען הייבט דאך זאכן וואס מען דארף האבן פאר די רבי'ס שבע
אן מיט דעם ניגון די גראמען ביים מצוה טאנץ.
תורה. איך געדענק נאך דער ערשטער גראם – ברכות איז א גראמער ,א בדחן.
דער עולם האט שוין דאן געוואוסט אז "שמח תשמח ,לאמיר ארויסברענגען די ריכטיגע נו ,ווער פון די קלאס קען מאכן גראמען?
ברוין קען גראמען ,האב איך מיר דעמאלט – שבח ,פאר די רבי וואס טוט אזוי סאך ".מיין האט מען אפירגענומען דעם ברוין .מען האט
אלס כתה ט' יונגל – אויפגעשטעלט גראמען תוכן איז פשוט געווען געבויעט אויף דעם ענין געטראכט ,ער איז דאך [ר'] יקיר ברוינ'ס נעפיו,
ברבים ,שוין באגלייט מיט מוזיק ,ווי איך האב פון הכרת הטוב ,אז דער מלמד טוט אזוי סאך אפשר האט ער די זאך אין די הענט ,לאמיר אים
אויסגעגראמט די גאנצע שושבינים ,די מחותנים א גאנץ יאר פאר די כתה ,איז יעצט געקומען די
און די זיידעס און די גאנצע תלמוד תורה .איך בעטן גראמען.
האב שוין געמאכט א געהעריגע פזמון ,און בין צייט וואס מיר דארפן אים צוריקצאלן. אז די קלאס האט זיך געוואנדן צו מיר ,האב
עדר לעדר האט דער עולם געזונגען די פזמון ,עס איך נישט אפגעזאגט .איך האב צוזאמגעשטעלט
אגב ,מען באמערקט אויף אייער הברה אז גראמען ,וואס דאס איז טאקע געווען דאס
איז ב"ה זייער שיין געווען. איר זאגט "זויען" ,נישט "זייען" .דערמיט ערשטע מאל אין מיין לעבן וואס איך האב זיך
פארפאסט מען צו מאכן דעם גראם" ,איך וויל
איר געדענקט נאך אויף וועלכן ניגון מען האט אויפגעשטעלט גראמען.
דארט געגראמט? דערפרייען ,מיין מלמד פון כתה זייען"...
יא ,אויף די בעלזא צמאה לך נפשי ,מען יא ,איך ווייס דערפון ,דאס איז א
האט געמאכט מיט דעם א שטאטע ניגון אויף
די ווערטער "זה היום עשה השם נגילה ונשמחה
בו" ,דער פזמון איז געלאפן אויף די תנועה פון
"כן בקודש" ,אזוי איז עס געגאנגען.
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון190 געקליבענע ארטיקלעך ּפסח תשע״ז 168
צו דינען ַאלס ק ַאנדיד ַאט פ ַאר דער רובריק ,פ ַארבינדט זיך מיט דער רעד ַאקציע,
ָאדער שיקט ַאן אימעיל צו[email protected] :
מצב בטבע ,עס איז בעפאר א חופה ,אמאל ווען איר שטעלט זיך גראמען ,פרובירט איר פארוואס דייקא דעם צמאה לך נפשי ניגון?
דארף מען כאפן א זמן און אמאל נישט ,עס איז נאכצומאכן פינקי ,יקיר אדער מאטי ,אדער
ווייל דער קראסנא רב שליט"א גלייכט זייער
זייער א שווערע צייט. איר פרובירט צו זיין יואלי ברוין? דעם ניגון און בעט אז מען זאל דאס זינגען בכל
צום אלעמען ערשט דארף דער בחור עת מצוא .יעדעס מאל וואס מען קומט זיך
דער קבלת-פנים בדחן זיין גערישט דערויף. [טראכט] איך פרוביר צו זיין יוניק צוזאם זינגען זינגט מען דעם ניגון .דער עולם
אפשר וועט אריינקומען אן אנערקענטער רבי [אייגנארטיג] ,איך פרוביר צו מאכן 'מיר האט זייער הנאה געהאט ,דער קראסנא רב האט
אינמיטן זיין גראמען און דא האט זיך די גראמען אליינס' ,אבער עס איז לא ימלט ,און עס איז
געענדיגט ...דער בדחן דארף וויסן ,דו טוסט כמעט אוממעגליך נישט נאכצומאכן איינעם מיר דאן צוגערופן און מיר געגעבן א ברכה.
וואס דו קענסט טון ,אבער דו דארפסט זיין נאכדעם וואס מען האט זיי אויסגעהערט אזוי
סאך .עס איז זייער מעגליך אז מען האט אמאל פון וואו האט איר ווייטער גענומען אייער
גערישט אויף איבערראשונגען. געהערט עפעס א תנועה פון א ניגון ,אדער א בדחנות טאלאנט?
צווייטנס ,פרוביר זייער שטארק צו רעדן צו ספעציעלן וועג ווי אזוי מען זאגט עפעס ,איז
כמעט אוממעגליך אז מען זאל דאס נישט אלס בחור בין איך געגאנגען לערנען אין
דעם חתן. דער קראסנא ישיבה.
איך זע ווי אסאך בדחנים שטעלן זיך ביים אויטאמאטיש נאכזאגן.
קבלת פנים פארנט פונעם חתן און גראמען דורכאויס די בחור'ישע יארן האב איך מיר
שטילערהייט אריין אין זיין אויער .ווען איך ווען האט איר אנגעהויבן אפיציעל גראמען? קיינמאל נישט אויפגעשטעלט גראמען.
האב געגראמט ביי א קבלת פנים האב איך מיר
געשטעלט מער אינמיטן זאל ,איך האב גערעדט אין די בחורישע יארן האט מען מיר זייער שפעטער האב איך געלערנט אין מאנסי ביי
הויך ,און דער עולם האט אביסל געליטן פון שטארק אנגעהויבן בעטן צו גראמען אויף הרב יעקב משה לעבאוויטש שליט"א ,דארט
קבלת פנים פון חברים ,איך האב אבער נישט האב איך שוין יא עטליכע מאל געגראמט ,סיי
מיר... געוואלט גראמען אויף קבלת פנים'ס ,ווייל איך ווען ער אליין האט חתונה געמאכט און סיי
די ערשטע זאך וואס איך פלעג אלץ טון, פלעג אייביג קוקן ווי דער בחור קומט נעבעך אן ווען עטליכע מנהלים האבן חתונה געמאכט ,בין
איך פלעג אנהייבן זינגען א ניגון אן ווערטער, צום קבלת פנים ,ער האט שווער געארבעט און איך געווען דער וואס האט זיך אויפגעשטעלט
איך פלעג זינגען אינאיינעם מיט'ן עולם ,אזוי צוגעגרייט גראמען אויפ'ן קבלת פנים ,ער האט
אז איך האב אריינגעברענגט דעם עולם אין געארבעט שווער זיך צוצוגרייטן ,ער שטעלט גראמען ברבים.
דעם מצב ,און אנשטאט גיין דעם עולם אויף זיך אויף גראמען ,ער שטייט דארט אינמיטן זאל
די נערוון ,איז געווארן פונקט פארקערט ,דער אבער קיינער "אפרישיעיט" עס נישט .אפילו ווען איר האט געגראמט אין די יונגע יארן,
דער חתן וואס פרובירט אים אויסצוהערן, האט איר געשפירט אז דאס איז פאר אייך א
עולם האט גאר מיטגעהאלטן. ווערט יעדע האלבע מינוט געשטערט דורך
נאך א וויכטיגע נקודה פאר'ן קבלת פנים אידן וועלכע קומען אים ווינטשן מזל טוב .איך צוקונפטיגע פרנסה?
גראמער :גראם קורץ ,נישט לאנג .קיינער איז האב נישט געוואלט פילן ווי איך באלאנג דארט
יעצט נישט אין דער גוסטע פון לאנגע מגילות. איך האב געשפירט אז איך פארשטיי דערצו,
אינעווייניג... איך פלעג אויסהערן זייער אסאך בדחנים ,איך
פון וועלכע נושאים זאל דער בחור-גראמער ממילא איז מיר כמעט נישט אויסגעקומען צו האב שטארק געגליכן בדחנות ,איך האב אבער
רעדן ביים קבלת פנים? גראמען אויף קבלת פנים'ס ,אויסער פינף-זעקס נישט געטראכט אזוי ווייט אז דאס וועט זיין מיין
מאל ,ווען מען האט מיר געצאלט גרעסערע
איך האב געהערט א הדרכה פון איינע פון געלטער און נאנטע חברים האבן מיר שטארק עתיד.
די גרויסע ראשי ישיבות אין ארץ ישראל ,ער געבעטן אז איך זאל קומען גראמען אויף זייער
האט גערעדט אויף וואס א חתן דארף בעטן אין וועלכע בדחנים פלעגט איר אויסהערן?
טאג פון זיין חתונה ,האט ער געזאגט וואס מען קבלת פנים.
זאל בעטן ביי מנחה ,און וואס מען זאל בעטן פארשטייט זיך אז בעיקר האב איך זייער
ביי די מצוה טאנץ ,אבער איין זאך האט ער וואס ווילט איר זאגן פאר דעם בחור וואס אסאך אויסגעהערט פינקי וועבער .איך האב
קלארגעשטעלט אז "בעפאר די חופה זאלסטו קומט יא גראמען צום קבלת פנים ,וואס דארף אויך אסאך אויסגעהערט מיין פעטער יקיר ,איך
טראכטן נאר פון דיר .בעט פאר דיין שטוב ,פאר האב זייער ליב געהאט זיין הארציגן תוכן ווי אזוי
ער וויסן מען זאל אים יא אויסהערן? ער רופט אויס א חתן כלה ,ווי אזוי ער לייגט
דיינע קינדער". דאס אראפ .שפעטער ווען מאטי אילאוויטש
ממילא האלט איך אז ווען א בדחן גראמט עס איז באמת א שווערע עסק ,ווייל קיינער איז זייער שטארק אריינגעקומען ,האב איך אים
ווייסט נישט פריער וואס עס גייט זיין ביים אויך אסאך אויסגעהערט .זיין מעלה איז אז ער
קבלת פנים .א קבלת פנים איז אן אנגעצויגענע רעדט זייער אסאך בלשון בני אדם ,די שפראך
פונעם עולם ,נישט קיין היי-לעוול.
ּפסח תשע״ז 169 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון 191 געקליבענע ארטיקלעך
מיר ...עס האט מיר אנגעכאפט אזא פחד .וואו מצוה טאנץ ,צולייגנדיג אז דער יונגערמאן איז פאר א חתן בעפאר די חופה ,זאל ער נישט
פיר איך דא דעם עולם? אבער ב"ה אז עס איז נישט קיין קיין אפיציעלער בדחן. אזויפיל רעדן וועגן צרות ישראל ,נאר טאקע
בעיקר אז דער חתן זאל נישט פארגעסן צו בעטן
דורכגעגאנגען און עס איז זייער פיין געווען. דער איד האט מיר געזאגט אז "איך וויל אבער
יא ווערן געהעריג אויסגעגראמט ווען איך מאך פאר זיך אליין.
אן אריינגיין אין נומערן ,אייערע פרייזן זענען חתונה מיין טאכטער ,איך האב אריינגעלייגט
ווי אמאליגע בדחנים אדער ווי היינטיגע? אזויפיל הכנה צו פירן מיין טאכטער אונטער דער וועלכע ניגונים זאל ער ניצן ביים קבלת פנים,
פארצייטישע ,אדער היינטיגע?
ערגעץ אינדערמיט. חופה ,אפשר טוסטו עס פאר מיר?"
איך האב זיך באמת פרובירט ארויסצודרייען ביים קבלת פנים איז לכאורה בעסער צו
ווען זענט איר באקוועמער ,ווען איר גראמט פון יענעם ,איך האב אים געזאגט" ,וואס ווילסטו ניצן אלטע ניגונים ,וואס דאס רעדט צו יעדנ'ס
פאר באקאנטע ,ווי משפחה אדער גוטע פון מיר? איך האלט צוויי חדשים נאך מיין חתונה, נשמה ,און נישט אריינברענגען נייע סטיילס,
פריינט ,אדער ווען איר גראמט פאר ווילד- קריך ביטע אראפ פון מיר" ...למעשה האט מיר דער עולם איז נישט יעצט אין דער גוסטע צו
אבער דער איד שטארק געבעטן" ,איך וועל דיר
פרעמדע מענטשן? באצאלן" ,האב איך עס אנגענומען און איך בין הערן נייע זאכן.
עס איז זיכער באקוועמער צו גראמען ווען יא געגאנגען גראמען אויף דער חתונה. ווען און ווי אזוי האט איר אנגעהויבן גראמען
איך קען נישט די מענטשן. דאס איז געווען מיין ערשטע מאל וואס איך אויף מצוה טענץ?
האב אפיציעל אויסגעגראמט א מחותן ביי א
קודם כל ,מענטשן וואס מען קען ,קומען איך בין א חסיד פון כ"ק דער ספינקא רבי
שוין מיט א גאנצע רעזומעי אויף דיר ,זיי ווייסן חתונה. שליט"א פון וויליאמסבורג .ווי באקאנט האבן
שוין וואס זיי ווילן און ערווארטן דא צו הערן, מיר דארט אונזער בדחן ר' אברהם מרדכי
און אויב זיי הערן נישט פינקטליך וואס זיי האבן וואס איז געווען די רעאקציע פונעם עולם? שווארץ .ער פלעגט אמאל גראמען ביי אלע
געוואלט ,אדער פינקטליך ווי אזוי זיי האבן זיך טישן און מאורעות ,אבער מיט דער צייט איז
דאס פארגעשטעלט ,האלטן זיי שוין אז עס איז דער עולם האט עפעס מורא'דיג הנאה ער געווארן זייער פארנומען ,האט ער אנגעהויבן
געהאט ב"ה .דער עולם איז געזעסן און גראמען נאר ביי די חתונות אדער גרעסערע
נישט געלונגען.
ווידער מענטשן וואס קענען מיך נישט פון אויסגעהערט ,און באוואונדערט. שמחות פון צייט צו צייט.
פריער ,זענען גרייט צו הערן וואס איך גיי זאגן, פון דארט איז עס שוין געגאנגען ווייטער און ווען עס איז אבער געקומען צו א תנאים
זיי זיצן און זיי ווארטן צו הערן .און ווען זיי הערן ווייטער ,דער נעקסטער האט מיר באשטעלט אדער א שבע ברכות ביים רבי'ן אין הויף ,האט
זאגן זיי "הָא הַא ,ווער איז דער נייער גראמער? און געזאגט" :איך דארף גראמען פונקט אזוי מען געדארפט א בדחן .די חברה האבן דאך
ער איז זייער גוט .אה ,ברוין ,דער יואלי ברוין ווי ביי יענע חתונה ,אבער ביי מיר וועסטו שוין געוואוסט אז איך קען גראמען ,האט מען מיך
איז גוטע נייעס". מאכן די גאנצע זאך". אויפגעשטעלט.
והשנית ,מענטשן זענען געווענליך נישט נאר אזוי האב איך געהאט א גוטע געלעגנהייט
דא צו קאמפלימענטירן ,מענטשן וואס מען קען די געפילן גראמענדיג דאס ערשטע מאל ביי זיך צו לערנען גראמען פארנט פון א גרויסן
א חתונה?
פון פריער ,קענען זאגן אפילו קריטיק אויך. ציבור.
איך וועל קיינמאל נישט פארגעסן מיינע
איר פארנעמט קריטיק? געפילן ווען איך האב זיך צום ערשטן מאל ווי אזוי האט איר באקומען אייער ערשטער
אויפגעשטעלט גראמען אויף א מצוה טאנץ ביי מצוה-טאנץ דזשאב?
אמת'ע קריטיק וואס מען קען זיך לערנען א גאנצע חתונה .נאכ'ן בענטשן האב איך מיר
עפעס דערפון ,איז גוט .אבער קריטיק פון פלוצלינג געטראפן מיט א גאנצע זאל .איין גראמענדיג טאקע ביי א געלעגנהייט אין
מענטשן וואס פארשטייען נישט דערצו ,נאר מינוט ,די גאנצע זאל איז יעצט מיינס ,איך דער ספינקער הויף ,איז נאכ'ן גראמען איינמאל
זיי קומען סתם אזוי אריינרעדן ,איז אסאך מאל דארף יעצט אונטערהאלטן דעם גאנצן ציבור צוגעקומען צו מיר א יונגערמאן און דערציילט
דא ,אלעס איז פלוצלינג געפאלן אויף מיינע אז ער גייט בקרוב חתונה מאכן זיין טאכטער
זייער נישט געשמאק. בשטו"מ ,ער איז געווארן אויסגעשפילט פון
פלייצעס. זיין בדחן ,וועלכער האט בטעות אנגענומען א
ווי אזוי ווייסט מען טאקע ווען די קריטיק איז די זינגערס זענען אלע אהיימגעגאנגען ,אלעס "דאבל בוקינג" .דער איד דערציילט מיר אז זיין
אבי געזאגט און ווען ס'איז אפשר יש דברים איז מיינס ,דא שטיי איך א יונגערמאנטשיקל פון מחותן האט זיך 'א עצה געגעבן' און גענומען
צוואנציג יאר אויפ'ן בענקל ,אלעס קוקט צו 'עפעס א יונגערמאן' וואס זאל גראמען ביים
בגו?
מ'קען זע'ן ווי אמת'דיג דער מענטש מיינט
עס.
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון192 געקליבענע ארטיקלעך ּפסח תשע״ז 170
"נא ,שמחת חתן וכלה" ...איך האב עס זייער בחצר הקודש תולדות אהרן דער אמת איז אבער ,ביי אמת'ע קריטיק
ליב ,עס גיט צו א שטארקע בא'טעמ'טקייט וועט דער קריטיקער קודם קומען זאגן א
צו דער זאך .אבער געווענליך מאך איך נישט ווארט .זיידעס שרייב איך אויך נישט פאר ,נאר קאמפלימענט ,ער וועט צב"ש זאגן "עס איז
קיין ווערטלעך .אמאל וועל איך מאכן א ראשי דעם תוכן.
זייער גוט געווען ,אבער"...
תיבות. איר שפירט נישט אז ווען עס קומט ווען א מענטש קומט אבער באלד שיסן א
ווען מען רופט אויס די פעטערס גייט עס אויסצורופן חתן כלה וויל זיך דער עולם שוין קריטיק – "ווייסט ,איך האב נישט ליב געהאט
מער אויף א ווערטלדיגן אופן ,מער לופטיג און זען אינדערהיים און מען הייבט שוין אן דייעלן ווי אזוי דו האסט געענדיגט אויסרופן די חתן
כלה" – און ער לויפט ווייטער ,נו שוין ,האסט
לאכעדיג. די קאר סערוויס?
עס נישט ליב געהאט? אקעי ,איך הער.
מ'זעט אמאל ווען בדחנים רופן אויס א זיידן גראדע האב איך אנגעהויבן איינצוזען
אדער מחותן ,קענען זיי פארקריכן צו די פארקערט ,אז אפילו דער עולם וואס וויל איר ליידט פון אימתא דציבורא?
נשמות וואס קומען אראפ ,און באלד ענדיגן נישט הערן א אריכת הדברים ביי די פעטערס
מיט א 'שארט סטאפ' "מיט אלע ברכות וואס און מחותנים ,ווען עס קומט אבער אויסצורופן ב"ה אז נישט.
אין פסוק שטייט ,דער מחותן ר' חיים ער גייט, די חתן כלה וויל שוין יעדער הערן גראמען .די
איר האט געארבעט דערויף ,צי עס איז
ער גייט"... באבעס ווילן שוין וויינען. לכתחילה אזוי געווען?
דערפאר פרוביר איך טאקע אריינצונעמען
איך ווייס פינקטליך פון וואס איר רעדט, דעם עולם אין די גראמען ווען איך רוף אויס חתן אריגינעל האב איך נאטירליך יא געליטן
און איך בין טאקע מקפיד מסיים צו זיין מעין וכלה .איך וועל רעדן פון עניני הכלל ,פון צרות דערויף ,אבער איך האב נישט געארבעט
הפתיחה .איך האב א שטיקל מהלך אין דעם, ישראל אא"וו ,עס זאל זיין אויף א וועג וואס דערויף ,עס איז אליין בס"ד אוועק מיט דער
ווען איך גראם אויס דעם מחותן וועל איך אייביג יעדער זאל שפירן אז מען מיינט אים אויך ,אזוי צייט .איך האב געטראכט צו מיר אליין "האב
אנהייבן מיט א שטיקל הקדמה-ניגון ,דערנאך אז יעדער זאל טראכטן 'עס איז טאקע א גוטע נישט אזוי מורא" ווייל איך האב דאך געזען אז
וועל איך אריינקריכן אין א משל אא"ווו ,און עצה אז חתן וכלה זאלן זיך יעצט גוט אויסבעטן'. ווי מער איך האב מורא געהאט ,אלץ ווייניגער
ביים ענדיגן וועל איך צוריקומען צו אט דעם איז עס געלונגען .ווי ווייניגער איך האב מורא
פריערדיגן הקדמה-ניגון און אזוי פאמעליך איר מאכט אויך ווערטלעך צו משמח זיין?
מסיים זיין ,אים צוריקצוברענגען צו פריער און געהאט ,אלץ מער איז עס געלונגען.
דערווייל האב איך נאך נישט אנגעהויבן צו
נישט פלוצלינג ענדיגן. מאכן ווערטלעך ,הגם וואס איך האב א שטיקל איר שטייט אויף א בענקל ביים גראמען?
חוש דערצו .איך קען מאכן ווערטלעך – אין
פארהאן מחותנים וואס בעטן נישט צו ישיבה האב איך זיכער געקענט .דער עולם האט עס ווענדט זיך לויט דעם מצב .עס ווענדט
דערמאנען קיין שבחים ביי פעטערס ,נאר די נאך נישט אזוי פארלאנגט ווערטלעך ,גראם איך זיך לויט ווי אזוי דער עולם זיצט .עס ווענדט זיך
אויך ווי אזוי דער זאל איז אויסגעשטעלט .עס
טריקענע נעמען? דערווייל אויף די ערנסטע זייט.
איז אייביג אנדערש.
יא ,איך האב אז מען בעט נאר די נעמען, מאכט זיך נישט אמאל א "גוטע פעטער" וואס
און איך האב אסאך מאל וואס מען בעט אז מען סעקירט אינמיטן גראמען איר זאלט מאכן א מען טרינקט וואסער אינמיטן גראמען?
זאל מאכן א "יעמוד" און אפילו נישט דערמאנען
ווערטל? אינמיטן גראמען נישט .צווישן איין מצוה
די נעמען. טאנץ און דעם אנדערן קען איך יא כאפן א
איך האלט אז עס איז זייער א גוטע זאך. יא ,עס איז אייביג דא דער וואס קומט צו
קיינער "עפרישעיט" שוין נישט היינט דאס טרינק.
מאריך זיין בשבחים ביי פעטערס .אמאל פלעגט איך האב שוין אמאל אויסגעגראמט א
מען האבן א חתונה איינמאל אין פיר יאר ,יעדער מחותן פינף און דרייסיג מינוט אין איין צי ,מען
איז געבליבן ביי מצוה טאנץ און יעדער האט האט געדארפט אראפברענגען א באבע און א
געוואלט ווערן אויפגערופן .היינט גייט דער זיידע ,אבער איך האב נישט געכאפט קיין איין
עולם קע"ה פון איין מצוה טאנץ צום צווייטן, טרינק אינדערמיט .איך האב נישט ליב זיך
קיינער זוכט נישט די אריכות ,יעדער וויל זיך
זען אינדערהיים .ממילא ,דעם וועמען מען דארף אפצושטעלן אינמיטן.
אויסרופן האט מען נישט קיין ברירה ,און וועם
מען דארף נישט אויסרופן ,קען מען אמאל איר שרייבט זיך פריער פאר די גראמען ,אדער
אפילו אויסרופן מיט די זיידעס אינאיינעם, עס קומט על אתר?
אדער פשוט "משפחת ראזענבערג ,מען גייט
געווענליך וועל איך זיך יא פארשרייבן די
מען גייט" ,און געגאנגען. גראמען .עכ"פ די מחותנים שרייב איך מיר
אייביג פאר .די חתן וכלה וועל איך מיר בעיקר
פארשרייבן נאר די תוכן אבער נישט ווארט ביי
ּפסח תשע״ז 171 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון193 געקליבענע ארטיקלעך
דערמאנען א מעשה פון א צדיק וואס האט ר׳ יואל צוזאמען מיט הילד הפלא אברהם חיים גרין ווי לאנג דויערט ביי אייך א דורכשניטליכע
עפעס געזאגט וועגן די גרויסקייט פון די יום מצוה טאנץ?
החופה .אדער פון איינער וואס איז אמאל מיט רבו כ״ק אדמו"ר מתולדות צבי ספינקא שליט״א
געגאנגען שפאצירן און עס האט אים מסביר א געווענליכע מצוה טאנץ דארף דויערן
געווען א געוויסע זאך ,אזוי קען מען עס נעמט מען ערנסט אדער ווי א נודניק? צווישן צוויי שעה און צוויי און א האלב שעה.
איך הער אויס זייער שיין יעדן איינעם ,און
צוברענגען נענטער צום מחותן. איך ניץ "קאמאן סענס" ,איך זע דאך ווער עס איר ברענגט אן אייגענע מייק ,אדער די מייק
זענען די זיידעס און ווער דער עולם איז .איך פון די זאל?
איר ניצט איבער מעשיות פון איין חתונה צום פרוביר יעדן אויפצונעמען זייער שיין ,איך מאך
אנדערן? איך ברענג אייביג אן אייגענע מייק.
קיינעם נישט אוועק. די יודע בינה זאגן אז דאס איז א געוויסע
דערווייל נישט ,מיט דער צייט וועל איך שוין אמאל געווען אז מ'האט צוגעגרייט מייק אין וואס איך קום זייער גוט אריין .אז מען
מעגליך נישט האבן קיין ברירה .איך גלייב אז עס געוויסע סארט גראמען און אנקומענדיג זעט האט נישט אן אייגענע מייק האט מען אייביג אן
וועט קומען א פוינט וואו מען מוז איבערניצן, מען אז דער חתן אדער מחותן איז אן אנדערע אנדערע שטימע .אמאל האט די זאל אדער דער
דערווייל האב איך אבער יעדן טאג עפעס מוזיקאנט א קארדלעס מייק אא"וו .איך האב
שניט?
אנדערש. יא ,איך האב עס געהאט איינמאל .איך האב מיין אייגענע און פטור א עסק.
ביים גראמען ניצט איר אמאליגע ניגונים אדער טאקע געטוישט. איר גלייכט ווען דער שפילער שפילט אונטער
היינטיגע סטיל ניגונים? ווען איר גראמט אויס א מחותן וועט איר ניצן בשעת איר גראמט?
איך האב א שטארקע געפיל צו אמאליגע א משל? יא ,איך בעט זייער שטארק אז דער שפילער
ניגונים און איך האלט אז מען "קאנעקט" אסאך א משל גלייך איך נישט אזוי ,איך וועל מער זאל אונטערשפילן בשעת'ן גראמען ,עס גיט
מער צו אמאליגע ניגונים .אבער וויבאלד זייער פרובירן צו ניצן א מעשה וואס וועט רעדן צו זייער אסאך צו ,עס פילט זייער אסאך אן ,עס
אים .וואס האט דער מחותן דען מיט א משל גיט אויך צו צום עמאציאנאלן חלק .גראמען מיט
פון א בלום מיט א שטיין? איך וועל ענדערש
מוזיק הערט זיך אסאך אנדערש.
וויפיל פריער בעפאר א חתונה קלינגט איר די
מחותנים פאר אינפארמאציע?
פינקטליך צוויי וואכן בעפאר די חתונה קלינג
איך ביידע מחותנים ,איך פרעג זיי פינקטליך
אויס וואס זיי ווילן הערן – און וואס זיי ווילן
נישט.
ווי אזוי ווייסט איר ווען א מחותן זאגט "פעלט
נישט אויס צו רעדן פון מיר" צי ער מיינט עס
ערנסט אדער נישט?...
מען דארף עס טאקע אייביג אויסטשעקן...
נאכ'ן רעדן צום מחותן וועל איך אלץ אויך רעדן
צו א קינד אדער צוויי ,אדער צו א שוואגער.
עס איז אינטערעעסאנט וויפיל ערליי
מענטשן עס זענען דא אויפ'ן כדור .איך האב נאך
נישט געזען קיין קאטעגאריע דערין ,מען קען
נישט זאגן אז עס זענען דא צוויי ערליי מענטשן,
איינער וואס וויל מען זאל יא זאגן שבחים און
א צווייטער וואס וויל אז נישט .עס זענען דא
אלערליי מיני מענטשן .מענטשן האבן אלע מיני
זאכן וואס זיי ווילן .עס איז אייביג אנדערש ,און
מען קען נישט אפלערנען פון איינס צום אנדערן.
ברידער און שוואגערס וואס קומען צו לויפן
מיט אינפארמאציע אינמיטן מצוה טאנץ,
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון194 געקליבענע ארטיקלעך ּפסח תשע״ז 172
שווערע גראמען .דער עולם דארף קאנעקטן אסאך מאל איז עס זייער שווער ווען מען אסאך חתנים פארלאנגען היינטיגע ניגונים,
דערצו און עס מוז זיין גרינג אויפ'ן שכל .ווען איך קוקט ארויס און מען זעט א זיידע ווישט זיך גיי איך צווישן די שורות ,פון אמאליגע ניגונים
שרייב ניגונים וועל איך אמאל יא ניצן קינצליכע
די טרערן. געמישט מיט היינטיגע.
גראמען.
איר ניצט פינקי-סטיל גראמען ווי "האלצערנעם א דוגמא פון אן אמאליגן ניגון וואס איר
א ווארט וואס האט נישט קיין גראם? – וואלט-זי-אים"? גלייכט?
טשאלנט . ביי מצוה טאנץ וועל איך נישט ניצן קיין דער אידישער ניגון "כל זמן שהנשמה"
[הייבט אן הארציג זינגען].
וואס האט אייך געגעבן די קוראזש זיך אויפצושטעלן ברבים ביים "כשרונות"
פראגראם ביי גמ"ח הצלה דינער? דאס איז זייער א גוטער ניגון אויסצוגראמען
א מחותן מיט א מחותנת'טע ,עס רעדט זייער
איך האב נישט געדארפט קיין סאך קוראזש ,איך האב מיר דאך שוין פריער שטארק ,עס איז ווארעם ,מען קען עס זינגען
אויפגעשטעלט גראמען ביי שמחות ברבים .איך האב געשפירט אז איך וועל קענען שטאט און ארויסזאגן קלאר אלע ווערטער,
דארט מהנה זיין מענטשן און איך וועל אליין הנאה האבן .עס איז אויך געווען ווי א
שטיקל אדווערטייזמענט ,זייער אסאך מענטשן זענען דעמאלט געוואויר געווארן פון נישט אריינכאפן איינס אין אנדערן.
מיר. א דוגמא פון א היינטיגן ניגון וואס איר ניצט?
למעשה איז דארט געווען אן אנדערער געווינער... "נשמה ,וואו ביסטו" אדער "והנה השם נצב
עליו" ,אלעס וואס קומט ארויס.
איך האב נישט אנגעהויבן צו טראכטן פון געווינען ,איך האב קיינמאל נישט
געטראכט אז דער ניגון [וואס איך האב דארט געזונגען] איז א ניגון וואס זאל געווינען. דער אמת איז אבער ,איך פרוביר ,און
דאס איז מיין פאליסי ,אז איך גראם נאר אויף
וועלכן ניגון האט איר דארט געזונגען? אזעלכע היינטיגע ניגונים וואס וואלטן אמאל
"מאין יבוא עזרי" ,אן אייגענער ניגון וואס איך האב געמאכט אין איינע פון די אויך געקענט געזינגען ווערן .א היינטיגע ניגון
שווערע זמנים אלס בחור ,וואס רעדט זיך איבער שווערע זמנים וואס א בחור האט ,אז וואס קען באדערן פאר א זיידע ,וועל איך כמעט
מען פרעגט מאין יבוא עזרי ,און דער אויבערשטער ענטפערט עזרי מעם ד' עושה שמים נישט ניצן ,אויסער ביי א הקדמה וועל איך יא
וארץ .איך האב אבער בכלל נישט געטראכט אז איך גיי געווינען. ניצן עפעס א לעבעדיגן היינטיגן ניגון.
דער אמת איז ,אויפ'ן כשרונות פראגראם אויף קול מבשר קען מען עס אפטיילן ,די
געווינער ביי דער עולם און דער געווינער ביי די מבינים .דא ביי גמ"ח הצלה האט מען געהאט אמאל וואס א זיידע אדער מחותן איז
נאר געהערט וואס די מבינים האבן צו זאגן ,דער עולם האט אבער יא געהאלטן אז איך נתעורר געווארן ביז בכיות נוראות?
האב געדארפט געוואונען. יא ,זייער אסאך מאל.
נאך מער פון דעם ,איך האב אמאל געהאט
פון ווייסט איר וואס דער עולם האט געהאלטן? א חתונה וואס איך האב באקומען די לעצטע
מינוט די בוקינג ,פון איין מינוט אויפ'ן צווייטן.
ווייל גאר אסאך מענטשן זענען מיר געקומען זאגן אז איך בין ביי זיי דער געווינער. איך האב געהאט ממש נאר צוויי-דריי טעג זיך
ממש א האלבע זאל איז צוגעקומען צו מיר אז אין זייערע אויגן בין איך דער קלארער צוצוגרייטן .ביידע מחותנים האבן מיר געזאגט
"אונז דארף מיר נישט קיין גרויסע וויינערייען,
געווינער. אונז דארף מיר נישט די זאכן ,גראם פשוט אז
ווער האלט איר יעצט פאר'ן ענדגילטיגן געווינער אויפ'ן כשרונות פארמעסט? מען מאכט חתונה א קינד".
איך האב טאקע אנגעגרייט איינפאכע
נומער אכט ,דער "דייעט" ניגון .דער הומאר וואס ער האט ,און די גוטע גראמען גראמען ,למעשה ווען איך האב אנגעהויבן
מיט וואס ער לייגט עס אראפ ,איז געוואלדיג .איך האב עס איבערגעהערט אפאר מאל, אויסגראמען די מחותנים ,האבן ביידע מחותנים
געוויינט אפענערהייט .דאן האב איך געזען אז
עס איז ממש בא'טעמ'ט. עס איז דא אזא זאך ,אז ווען עס קומט למעשה,
ווען דער מענטש קומט אן צו די זאך אליין,
אנדערע מבינים טענה'ן אז ער האט גענומען א טעמע וואס איז נאר נוגע פאר א חלק באנעמט אים א מורא'דיגע געפיל און מען ווערט
מענטשן ,פאר איבערוואגיגע?...
שטארק נתעורר.
איך האלט אז דער ניגון איז נאר געמאכט פאר דארע מענטשן ,ווייל די פעשע ווייסן
דאך דערפון ,נאר די דארע מענטשן ווייסן נישט... איר אליין ווערט אויך נתעורר זעענדיג דעם
זיידן וויינען?
ּפסח תשע״ז 173 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון195 געקליבענע ארטיקלעך
גאיאןרנא SPONSORED ARTICLE
ארגאנישע אתרוגי
צוויקל און ברויטן פ פרשת יתרו תשע׳׳ז
נאטירליכע עסנווא
באקטעריע און O
עסנווארג לעומת נא
און די בענעפיטן פ
דער מאסשטאבלי
אהערצושטעלן די
אייגנטימער הרבנ
שטייט אונטער דע
נארהאפטיגע נערונ
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון198 געקליבענע ארטיקלעך פרשת יתרו תשע׳׳ז 44
גאיאןרטן פוןנאטור
ארגאנישע אתרוגים און טארטן פון סקוואש און שמשום; קוכן פון
צוויקל און ברויטן פון זומען; גענעטיש מאדיפיצירטע פראדוקטן און
נאטירליכע עסנווארג; קוואליטעט עסן און דזשאנק-פוד; געזונטע
באקטעריע און ;GMOפעסטיסיידס און ;ADHAפראצעסירטע
עסנווארג לעומת נאטירליכע ,און אלעס ארום די "ארגאניק" באוועגונג
און די בענעפיטן פון אן ארגאנישע דיעטע הינטער די קוליסן פון
דער מאסשטאבליכער פראדוקציע אינערהאלב "ארגאניק סירקל"
אהערצושטעלן די ארגאנישע אלטערנאטיוו ,אין באגלייטונג פונעם
אייגנטימער הרבני הנגיד ר' חיים משה נוסנצווייג ,וועלכער
שטייט אונטער דער ארגאניק געזונט-רעוואלוציע און קעמפט פאר
נארהאפטיגע נערונג און געזונטע אויסוואלן עשה מזונותך תרופתך
חנוך גרינבערגער
בילדער :דוב לענטשעווסקי
פרשת יתרו תשע׳׳ז 45 פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון199 געקליבענע ארטיקלעך
יך בין א סקעפטיקער בטבע .אז איינער וואלט מיך געפרעגט מיט איין טאג פריער וואס
איך זאג צו ארגאנישע עסן ,וואלט איך מסתמא געענטפערט אז דאס פאסט זיך בעיקר פאר
אבערגלויביגע מענטשן ,אזעלכע וואס זענען איבערצייגט אז די רעגירונג טוט פאר'סמ'ען די
מענטשהייט דורך די פלארייד אין די וואסער.
א דיעטע פון בלויז ארגאנישע עסן? זיכער באדייט דאס אז מ'דארף זיך
שפייזן מיט אינגבער און מר דרור ,סמרוקין און געשיילטע קנאבל – נישט
פאר מיין שורש נשמה!
"דו ביסט ווייט נישט קיין בן יחיד ",באטאנט מיין גאסטגעבער ר' חיים משה – באלדא
דערנאך וואס מיר האבן זיך אויסגעטוישט שלום עליכמ'ס ,ווען דער "אובער" בעל עגלה האט מיך איבערגעלאזט ביים
שוועל פון דעם פראכטפולן "ארגאניק סירקל" געשעפט אין פלעטבוש – באגעגנדיג מיינע ערשטמינוטיגע קווענקלענישן.
" 98פראצענט מענטשן האבן אין זיך סקעפטיזם".
"דאס אלעס קומט פון אומוויסנשאפט ",איז זיין שטעלונג" ,ביז מ'זעט די זאך פון דער נאנט .ווייל ווי דער כלל לויטעט,
איבערגעטריבענע סקעפטיציזם איז גארנישט ווייניגער נאאיוו און נאריש ווי איבערגעטריבענע גלויבענישן".
ער האט נישט איבערגעטריבן .געמיינט האב איך אז איך קום פאר א "געזונטהייט און פרוכט אינטערוויו" לכבוד די טעג
ארום חמשה עשר ,ווי פראגן וועלן געפרעגט ווערן און תירוצים וועלן געזאגט ווערן .פאקטיש האט ער מיך גענומען פאר
א רייזע ,אויפדעקנדיג פאר מיינע אויגן א וועלט פון געזונטהייט און נאטור און א טייך פון וויסנשאפט און אינפארמאציע.
שנעל בין איך געוואויר געווארן אז די הערליכע איילס וואס שטייען פאר מיינע אויגן אנגעלייגט און אויסשטאפירט מיט
די געזונטסטע און נארהאפטיגסטע פראדוקטן ,זענען בלויז די שפיץ פון אייז בארג וואס טוט זיך אלץ הינטער די קוליסן
פון די אונטערשטע שטאקן פונעם געשעפט ,וואו עס איז קווארטירט די מאכטפולע און אריגינעלע "ארגאניק סירקל"
פאבריק ,וואס דינט די איינע מטרה אהערצושטעלן בעסערע און געזונטערע לעבנס אויסוואלן פאר אידישע קינדער.
"פרוכט קען היינט דורכגיין א פראצעסירונג כמעט ווי סופער-סנעקס ",גיט אונז ר' חיים משה איין ביישפיל פון
טויזנטער ,בשעת וואס ער פארגלעט זיך זיין שניי ווייסע זקן שקנה חכמה ,שפאצירנדיג הין און צוריק אין דעם לופטיג
געשמאקן געשעפט" .ס'איז פארהאן א סארט עפל וואס ווערט גערופן 'גרעפל' ,עס האט אן ענליכן טעם און שמעק צו
טרויבן ,מיר קענען עס נישט פארקויפן אין געשעפט .איר ווייסט פארוואס? ווייל עס האט א שאלה פון יין נסך ,עס ווערט
באשפריצט מיט גרעיפ דזשוס .איר הערט א מעשה ,מ'רעדט פון עפל און דער פראבלעם איז יין נסך".
ר' חיים משה נוסנצווייג ,א חסידישער בעל הבית מיט טעם ,א מקורב בחצרות צדיקים ,אבער א
מענטש מיט א ציל און פלאן .קעגנאיבער די גאס געפינט זיך זיין באקאנטע "מאונטען פרוט" סופערמארקעט ,א שם
דבר אין די אידישע פלעטבושער מארקעט .אבער אין די ד' אמות האט ער גענצליך אן אנדערע מיסיע :ער וויל אז מענטשן
זאלן לעבן און עסן געזונט!
פון ״מ ָאמענט״ ארכיוון200 געקליבענע ארטיקלעך פרשת יתרו תשע׳׳ז 46
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Moment Magazine | Celebrating 200 Edition | Free Digital eBook
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search