GIÁO DỤC MIỀN NAM VIỆT NAM

102 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Beân caïnh boä coù moät Hoäi ñoàng Hieán ñònh laøm tö vaán. Hoäi ñoàng naøy ñöôïc
thaønh laäp theo luaät soá 05/69 ngaøy 02/5/1969 goàm 60 hoäi vieân, 1/3 do Toång
thoáng chæ ñònh, 2/3 do caùc toå chöùc vaên hoùa giaùo duïc, Hieäp hoäi Phuï huynh hoïc
sinh ñeà cöû, nhieäm kyø laø 4 naêm.

Chuû tòch cuûa hoäi ñoàng laø Phoù Toång thoáng. Hoäi ñoàng hoïp moãi naêm 2 laàn vaø
coù theå hoïp baát thöôøng trong tröôøng hôïp ñaëc bieät. Hoäi ñoàng goàm 1 Vaên phoøng
Chuû tòch, 1 Nha Toång quaûn trò vaø 1 Khoái Nghieân cöùu keá hoaïch.

Moïi chi phí cuûa hoäi ñoàng do ngaân saùch quoác gia ñaøi thoï.

D. Chöông trình hoïc vaø thi cöû

a) Chöông trình hoïc

Caùc moân hoïc trong chöông trình seõ goàm 2 phaàn: phaàn chung goàm nhöõng
moân khoa hoïc, toaùn… aùp duïng chung cho toaøn quoác vaø phaàn ñòa phöông nhaèm
giuùp hoïc sinh hieåu roõ nhöõng nhu caàu, saéc thaùi cuûa ñòa phöông. Hieän nay chöa
theå aùp duïng chöông trình môùi vì vaán ñeà ñòa phöông hoùa chöa hoaøn taát. Tuy
nhieân, ñaõ coù moät vaøi thay ñoåi trong giai ñoaïn chuyeån tieáp. Boä Giaùo duïc ñaõ trieäu
taäp hoäi ñoàng goàm moät soá giaùo chöùc ñaïi hoïc, trung hoïc coâng laäp vaø tö thuïc ñeå
soaïn thaûo chöông trình hoïc. Töø nieân hoïc 1970-1971 seõ aùp duïng moät chöông
trình môùi coù nhöõng ñieåm ñaëc bieät sau ñaây:

- Caùc lôùp Ñeä nhaát caáp (lôùp 6 - 9):
+ Gia taêng giôø Söû Ñòa töø 2-3 giôø.
+ Gia taêng giôø Coâng daân taïi lôùp 9 töø 1g30 leân 2 giôø.
- Caùc lôùp Ñeä nhò caáp (lôùp 10 - 12):
+ Gia taêng giôø Söû Ñòa töø 2-4 giôø.
Chính saùch daøi haïn cuûa boä [veà chöông trình hoïc] nhö sau:

- Chöông trình giaùo khoa, boä seõ caên cöù vaøo söï khaùc bieät giöõa 4 vuøng (ñoâ
thò, ñoàng baèng, cao nguyeân, duyeân haûi) maø aán ñònh nhöõng neùt ñaïi cöông cuûa
chöông trình ñòa phöông cuøng nhöõng tieâu chuaån chung ôû moãi baäc hoïc ñeå cho
trình ñoä khoâng quaù cheânh leäch. Caùc chi tieát trong chöông trình moãi lôùp cuøng
caùch thöùc aùp duïng tuøy thuoäc vaøo nhu caàu, saùng kieán, phöông tieän vaø khaû naêng
töøng mieàn. Chöông trình seõ chuù troïng ñeán tinh thaàn coâng daân vaø neâu cao giaù
trò caàn lao. Caùc moân khaùc seõ thöïc duïng hôn cuõng nhö vieäc daïy ngoaïi ngöõ phaûi
ñöôïc caûi tieán, ñeå hoïc sinh coù moät caên baûn sau khi qua baäc Trung hoïc.

- Vieäc nghieân cöùu ñeå hoaïch ñònh phaûi phuø hôïp vôùi taâm lyù thieáu nhi, chuaån
bò vaø ñaùp öùng nhu caàu tuoåi treû, khuyeán khích ñoùng goùp khaû naêng hôn laø nhoài soï.

b) Thi cöû

Vieäc thi cöû (thí vuï) töø laâu ñaõ laø moät vaán ñeà nan giaûi ñoái vôùi quoác gia. Quan
nieäm hoïc bieán thaønh quan nieäm luyeän thi. Chính saùch taäp trung laøm quoác gia
toán phí nhieàu veà nhaân löïc, thì giôø, tieàn baïc.

Ñòa phöông hoùa seõ nhaèm giaûm thieåu caùc kyø thi, ñeå hoïc sinh an taâm theo
hoïc. Baèng caáp chæ coù giaù trò ñaùnh daáu moät giai ñoaïn theo hoïc. Caùc tröôøng hoïc
taïi ñòa phöông seõ ñöôïc trao daàn vieäc caáp phaùt vaên baèng toát nghieäp. Hoäi ñoàng
Giaùo sö seõ thaåm ñònh giaù trò caên cöù treân nhöõng coá gaéng vaø tieán boä cuûa hoïc sinh
trong töøng Tam caù nguyeät hay Luïc caù nguyeät.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 103

Uy tín tröôøng ñöôïc naâng cao vaø coù söï caïnh tranh ñeå giaù trò vaên baèng khoûi
bò haï thaáp. Nhoùm Nghieân cöùu haäu chieán cuõng ñeà nghò thay ñoåi heä thoáng thi cöû
baèng tín chæ, nghóa laø thi töøng moân thay vì taäp trung laïi cuoái naêm, vaø rôùt moân
naøo thì chæ thi laïi moân aáy.

c) Ñaøo taïo giaùo chöùc

Trong töông lai seõ tieán tôùi vieäc moãi Hoïc khu thieát laäp moät tröôøng sö phaïm
ñeå cung öùng nhu caàu cuûa ñòa phöông. Hieän nay vaán ñeà naøy vaãn coøn do trung
öông hoaøn toaøn ñaûm nhaän.

Söï boå duïng giaùo chöùc caên cöù treân khaû naêng khi theo hoïc ôû tröôøng nhieàu
khi gaây trôû ngaïi cho caû nôi tuøng söï laãn caù nhaân vieân chöùc giaùo duïc. Trôû ngaïi caù
nhaân laø xa nhaø, thieáu thoán, baát maõn, vaø cho vieäc giaùo duïc laø gioïng noùi, söï xa
laï vaø thieáu haêng say.

Vì theá trong chöông trình ñòa phöông hoùa thôøi kyø chuyeån tieáp, Boä Giaùo
duïc seõ tuyeån giaùo sinh sö phaïm ngay taïi ñòa phöông ñeå gôûi leân caùc trung taâm
sö phaïm thuï huaán. Sau khi toát nghieäp, caùc giaùo sinh seõ ñöôïc trôû veà phuïc vuï
ngay taïi nôi sinh soáng hay ñòa phöông ñaõ choïn tröôùc khi ñöôïc tuyeån vaøo tröôøng.

Sô ñoà toå chöùc giaùo duïc trong töông lai

Quoác gia Boä Giaùo duïc Hoäi ñoàng Vaên hoùa Giaùo duïc
Khu
Tænh Khu Hoïc chaùnh Hoäi ñoàng Giaùo duïc Ñòa phöông
Tröôøng
Ty Giaùo duïc UÛy ban Ñieàu hôïp Giaùo duïc

Ban Quaûn trò Hoäi Phuï huynh hoïc sinh

II
NHAÄN ÑÒNH VEÀ KEÁ HOAÏCH

Chuû tröông ñòa phöông hoùa hieän taïi chöa coù nhöõng vaên thö chính thöùc
ñeå xaùc ñònh vieäc thieát laäp cho Hoïc khu moät quyeàn haïn vaø nhieäm vuï cuûa töøng
cô quan… maø chæ laø nhöõng ñeà nghò döï tính. Tuy nhieân, qua taát caû caùc vaên kieän
ñoù, chuùng ta coù theå möôøng töôïng phaàn naøo khung caûnh giaùo duïc trong töông
lai vaø keá hoaïch giaùo duïc laø moät keá hoaïch cöïc kyø roäng lôùn, aûnh höôûng ñeán quoác
gia maïnh meõ trong nhöõng naêm tôùi, nhaát laø ñeå söûa soaïn cho moät neàn giaùo duïc
trong thôøi kyø taùi thieát, kieán thieát, döï kieán sau khi chieán tranh chaám döùt.

Keá hoaïch ñòa phöông hoùa nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà taäp quyeàn cuõng nhö coù
theå deã daøng thöïc hieän vieäc cöôõng baùch giaùo duïc, thöïc duïng hoùa hoïc vaán vaø ñaët
caù nhaân vaøo coäng ñoàng nhaèm gaây döïng tình yeâu queâ höông döïa treân 3 caên baûn:
khoa hoïc, nhaân baûn vaø daân toäc.

Moät caùch toång quaùt, nhöõng caûi toå gaàn ñaây chöa noùi leân ñöôïc tính caùch
ñaëc bieät quan troïng cuûa ñòa phöông hoùa giaùo duïc, nhu caàu caáp baùch phaûi giaûi
quyeát vaø cho quaàn chuùng yù thöùc ñöôïc söï tham gia cuûa mình laø caàn thieát. Vieäc
thaønh laäp nhöõng cô quan tö vaán tham gia vaøo vieäc quaûn trò giaùo duïc nhö Hoäi
Phuï huynh hoïc sinh, Hoäi ñoàng Vaên hoùa Giaùo duïc Quoác gia vaãn coøn naëng tính
caùch hình thöùc, treân thöïc teá chöa coù gì ñaùng keå. Vieäc ñieàu haønh ngay taïi nhöõng
thí ñieåm hay nhöõng nôi tieân phong trong caûi toå giaùo duïc cuõng chöa ñöôïc quaàn
chuùng tích cöïc uûng hoä, moät phaàn vì chính quyeàn khoâng ñöa ra ñöôïc tính chaát

104 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

thieát thöïc, phaàn khaùc chöa phoå bieán, giaûi thích ñöôïc cho nhaân daân baèng moïi
hình thöùc. Ngay caû nhöõng ngöôøi coù thaåm quyeàn giaùo duïc cuõng vaãn chöa naém
vöõng vaán ñeà vaø chöa tin töôûng tuyeät ñoái vaøo keá hoaïch.

Vì theá nhieàu khi coù ñieåm maâu thuaãn nhau giöõa cô quan naøy vôùi cô quan
khaùc, giöõa quyeát ñònh tröôùc vaø sau vì söï giaûi thích khoâng roõ raøng vaø khoâng tieân
lieäu ñöôïc taát caû nhöõng khoù khaên xaûy tôùi. Phaûi quan nieäm raèng ñaây laø moät keá
hoaïch laøm caên baûn cho toaøn boä neàn giaùo duïc vaø töông lai cuûa giaùo duïc noùi rieâng
vaø moïi ngaønh khaùc noùi chung tuøy thuoäc raát nhieàu. Vì theá, ngoaøi vieäc thaâm cöùu,
ñieàu nghieân roäng raõi ñuû moïi thaønh phaàn cuõng nhö trieäu taäp nhieàu ñaïi hoäi quoác
daân ñeå soaïn thaûo, vaán ñeà cuõng phaûi ñöôïc phoå bieán vaø giaûi thích caën keõ, tuyeân
truyeàn raàm roä. Hieän nay vaãn laø nhöõng quyeát ñònh vaù víu giaûi quyeát nhu caàu caáp
thôøi baèng quan ñieåm rieâng cuûa chính quyeàn. Ngay ñieåm naøy ñaõ ñi xa tinh thaàn
daân chuû hoùa giaùo duïc töø caên baûn.

Theâm vaøo ñoù, moät soá giôùi chöùc laïi quan nieäm ñoäc quyeàn giaùo duïc, ñoäc quyeàn
keá hoaïch vaø quan troïng hoùa baûn thaân neân coá tình giôùi haïn vieäc xuùc tieán caûi toå
vì e raèng neàn giaùo duïc môùi seõ khoâng coøn ñaët naëng giaù trò cuûa trung öông nöõa.
Ñaây cuõng laø ñieåm caàn xeùt laïi, khi chöa caûi taïo tinh thaàn, yù thöùc traùch nhieäm
thì chöa theå hoaøn haûo hoùa vieäc thi haønh moät keá hoaïch toaøn dieän nhö giaùo duïc.

Cho neân vaán ñeà ñaët ra cuõng ñaõ laâu vaø treân giaáy tôø xuùc tieán maïnh nhö lôøi
giaûi thích cuûa chính quyeàn trong naêm nay nhöng thöïc ra vaãn chöa coù gì môùi
meû, caùc teä traïng vaø baát coâng vaãn nhö cuõ. Coù theå phaàn naøo phöông tieän cuûa boä
khoâng ñöôïc roäng raõi nhöng chæ laø moät yeáu toá maø thoâi.

Nhöõng bieán coá chính trò, quaân söï laøm quaàn chuùng thôø ô vôùi giaùo duïc vaø
khung caûnh coá höõu cuõng chæ laøm cho giaùo duïc vôùi ñaày ñuû tính caùch giaø nua, trì
treä, maø chöa coù moät sinh khí naøo töø trung öông ñeán ñòa phöông.

Ñeán nay vaãn chöa coù moät keá hoaïch caën keõ naøo veà vaán ñeà ñòa phöông hoùa
maø chæ laø nhöõng baøi thuyeát trình quan ñieåm vaø vaên thö söûa ñoåi hình thöùc. Vì
theá, nhaän xeùt veà keá hoaïch chöa theå chính xaùc vaø chaët cheõ döïa treân nhöõng quyeát
ñònh hôïp phaùp, hôïp lyù cuûa chính quyeàn maø chæ laø nhöõng nhaän xeùt cöïc kyø toång
quaùt coù tính caùch goùp yù nhieàu hôn laø pheâ bình moät keá hoaïch.

I. Caùc khoù khaên cuûa keá hoaïch

A. Trong hieän taïi

Hieän nay vaán ñeà quan troïng trong vieäc ñòa phöông hoùa laø thaønh laäp caùc
Hoïc khu ñeå daân chuùng nhìn roõ vaán ñeà, thaáy roõ ñaëc ñieåm phaân quyeàn giaùo duïc.
Trong vieäc thaønh laäp caùc Hoïc khu, coù nhöõng khoù khaên sau ñaây:

a) Nhaân söï

Töø tröôùc tôùi nay ñaõ coù nhieàu buoåi thaûo luaän ñeå quyeát ñònh, nhöng chöa xaùc
ñònh ñöôïc [quyeàn haïn, nhieäm vuï] vaø cuûa caùc Hoïc khu goàm bao nhieâu Hoïc khu
treân toaøn quoác. Tuy nhieân, theo quan ñieåm chung cuûa giôùi chöùc thaåm quyeàn thì
seõ laäp moät thí ñieåm taïi Hueá ñeå ruùt tæa nhöõng öu khuyeát ñieåm haàu caûi caùch cho
phuø hôïp vôùi caùc Hoïc khu khaùc sau naøy. Thí ñieåm naøy chöa ñöôïc chính thöùc neâu
ra vì nhieàu lyù do:

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 105

- Ñieàu kieän chöa hoäi ñuû;
- Caùc quyeàn haïn vaø nhieäm vuï taïi Hoïc khu chöa xaùc ñònh, neân neáu thaønh
laäp seõ coù theå taùi dieãn tình traïng taäp quyeàn taïi ñòa phöông chöa ñuùng yù nghóa
ñòa phöông hoùa.

Theâm vaøo ñoù, yeáu toá caù nhaân cuûa vò Hoïc khu tröôûng cuõng raát quan troïng.
OÂng naøy khoâng nhöõng phaûi laø ngöôøi coù nhieàu khaû naêng, kinh nghieäm giaùo duïc
maø coøn phaûi hoäi ñuû moät soá yeáu toá ñöùc tính caàn thieát cuûa moät ngöôøi chæ huy noùi
rieâng vaø ñaïi dieän chính quyeàn veà giaùo duïc noùi chung.

Vì theá, khoù khaên ñaàu tieân laø tuyeån choïn moät soá caù nhaân thích hôïp ñuû saùng
suoát vaø haêng say ñeå laøm nhöõng ngöôøi tieân phong trong vieäc caûi toå. Cuõng caàn
xeùt theâm laø caù nhaân coøn phaûi phuø hôïp vôùi moïi saéc thaùi caù bieät cuûa ñòa phöông
nhö gioïng noùi, saéc toäc vaø thích öùng ñöôïc vôùi hoaøn caûnh chính trò nöõa, trong khi
vaãn thi haønh nghieâm chænh quyeát ñònh cuûa trung öông.

Coù nhö theá, coâng vieäc giaùo duïc môùi nhaän ñöôïc söï uûng hoä tích cöïc cuûa quaàn
chuùng cuõng nhö chính quyeàn ñòa phöông haàu deã daøng thöïc hieän nhöõng chöông
trình, nhöõng döï ñònh cuûa ngaønh giaùo duïc.

b) Toå chöùc giaùo duïc

Tröôûng Khu Hoïc chaùnh laø ngöôøi quaûn trò toaøn theå caùc tröôøng trung vaø
tieåu hoïc trong khu. Hieän nay trong haøng nguõ giaùo duïc, caáp Tieåu hoïc ñaõ ñöôïc
thieát laäp khaù chaët cheõ. Ñöùng ñaàu trong caáp Tieåu hoïc taïi tænh laø Ty Tieåu hoïc
tröïc thuoäc Nha Tieåu hoïc, ñaõ coù neà neáp töø 15 naêm nay. Trong khi ñoù, caùc tröôøng
trung hoïc phoå thoâng vaø kyõ thuaät tröïc thuoäc Nha Trung hoïc vaø Nha Kyõ thuaät
taïi trung öông, moãi tröôøng coù moät vò chæ huy rieâng. Maëc duø naêm 1968, boä coù döï
ñònh thaønh laäp moät ty chung laø Ty Vaên hoùa Giaùo duïc vaø Thanh nieân nhöng vì
gaëp trôû ngaïi taâm lyù neân ñaõ hoaõn thi haønh. Vì vaäy tröôùc khi thaønh laäp Hoïc khu,
phaûi qua 2 giai ñoaïn:

- Thaønh laäp Ty Trung hoïc.
- Saùp nhaäp 2 Ty Trung vaø Tieåu hoïc thaønh Ty Giaùo duïc.

Khi thaønh laäp xong, taát caû moïi tröôøng trong tænh seõ do ty ñaûm nhieäm vaø
sau ñoù môùi boå nhieäm Tröôûng khu. Moät Khu Hoïc chaùnh goàm coù nhieàu Ty Giaùo duïc.

c) Ñòa giôùi vaø toå chöùc haønh chaùnh

Hieän taïi, veà phöông dieän quaân söï coù chia thaønh vuøng, khu chieán thuaät. Vì
theá neáu thaønh laäp Khu Hoïc chaùnh, töông quan giöõa giaùo duïc vaø haønh chaùnh,
quaân söï seõ nhö theá naøo? Moät khi khu giaùo duïc khaùc khu quaân söï laø moät vaán
ñeà, neáu giaùo duïc khoâng ñöôïc söï hoã trôï cuûa quaân söï vaø haønh chaùnh seõ khoù loøng
vöôït qua caùc trôû ngaïi kyõ thuaät. Theâm vaøo ñoù, töông quan giöõa Hoïc khu vaø Tænh
tröôûng seõ ra sao? Phaûi xaùc ñònh töông quan vaø quyeàn haïn hai beân ñeå coù theå
phoái hôïp, ñieàu hoøa vaø tích cöïc treân moïi phöông dieän, khoâng theå quan nieäm giaùo
duïc ñôn thuaàn taùch rôøi khoûi nhöõng vai troø chuyeân moân khaùc.

Vaán ñeà ñaët ra laø ngoaøi nguyeân taéc phaùp lyù coøn coù caû yeáu toá taâm lyù giöõa
giaùo duïc vaø haønh chaùnh, giaùo duïc vaø quaàn chuùng, ñeå khoûi ñöa ñeán söï tieám
quyeàn, söï giaãm chaân vaø chi phoái cuûa haønh chaùnh. Tröôùc ñaây giöõa giaùo duïc vaø

106 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

haønh chaùnh ñaõ khoâng coù nhöõng söï hôïp taùc chaët cheõ vaø töông thuaän vì maëc caûm,
ngaøy nay khoâng giaûi quyeát seõ ñöa ñeán nhieàu raéc roái nöõa.

Ñieåm thöù hai laø toå chöùc Hoïc khu theá naøo ñeå xöùng ñaùng vôùi vai troø chæ huy
caû moät khu vöïc giaùo duïc. Hieän taïi vôùi ngaân saùch eo heïp, vieäc thieát bò vaø thaønh
laäp cô sôû gaây nhieàu toån phí. Ñoàng thôøi phaûi ñaët vaán ñeà tuyeån duïng nhaân vieân
vaø toå chöùc caùc phoøng oác moät cô sôû khaù quy moâ.

B. Trong töông lai

Trong töông lai gaàn khi baét ñaàu thi haønh keá hoaïch seõ gaëp phaûi nhöõng trôû
ngaïi sau ñaây:

a) Söï phaûn ñoái cuûa quaàn chuùng khi phaûi ñoùng goùp moät soá tieàn vaøo vieäc
xaây caát vaø quaûn trò tröôøng sôû. Vaán ñeà naøy ñaõ laøm soâi noåi dö luaän moät thôøi gian
tröôùc ñaây vaø ñaõ gaëp nhöõng phaûn öùng baát lôïi töø phía nhaân daân.

Ngöôøi daân Vieät Nam töø tröôùc tôùi nay vaãn quan nieäm laø khi ñaõ vaøo hoïc
tröôøng coâng thì khoâng phaûi chòu moät phí toån naøo caû. Vì theá ngöôøi daân ñaõ coi
chính quyeàn coù nhieäm vuï phaûi cho con em hoï ñöôïc mieãn giaûm toái ña. Coù theå coi
söï ñoùng goùp laø hình thaùi caên baûn ñeå phaân bieät tröôøng coâng vaø tröôøng tö. Taâm
lyù khoaùn traéng ñoù cuõng taïo maëc caûm troïng coâng khinh tö. Ñeán nay, neáu vaøo
tröôøng coâng cuõng phaûi ñoùng tieàn seõ bò daân chuùng phaûn ñoái phaàn vì do thieät haïi
vaät chaát, phaàn khaùc do maëc caûm kyø thò vaø taâm lyù ích kyû coi raèng coâng lao cuûa
con em trong caùc cuoäc thi tuyeån ñeå ñöôïc vaøo tröôøng coâng hoùa ra voâ ích hay sao?

Maëc duø soá tieàn ñoùng goùp khoâng nhieàu laém nhöng treân bình dieän ngöôøi daân
Vieät Nam, hieän ñang thieáu thoán cuøng cöïc, nhaát laø taïi noâng thoân, vaø neáu moät
nhaø coù ñoä 2, 3 ngöôøi con ñi hoïc thì hoïc phí cuõng khoâng nhoû.

Vôùi baûn chaát thuï ñoäng cuûa ngöôøi Vieät Nam, söï quaûn trò tröïc tieáp hay giaùn
tieáp do Hoäi Phuï huynh hoïc sinh töø tröôùc tôùi nay vaãn ít höôûng öùng. Soá hoäi vieân
thì ñoâng maø soá hoaït ñoäng chaúng bao nhieâu. Vì theá phaûi xeùt kyõ vaán ñeà laäp Hoäi
Phuï huynh hoïc sinh ñeå gia taêng hieäu naêng trong vieäc giuùp ngöôøi daân yù thöùc
ñöôïc vai troø cuûa mình.

b) Vaán ñeà di chuyeån vaø thoâng tin

Hieän taïi chöa xaùc ñònh laø 6 hay 16 Hoïc khu nhöng caû hai ñeàu gaëp baát lôïi:
- Neáu chia laøm 6 Hoïc khu seõ coù nôi khoâng thuaän tieän vieäc giao thoâng, moät
phaàn vì thieáu phöông tieän, phaàn khaùc vì ñöôøng saù bò chieán tranh laøm cho giaùn
ñoaïn. Vì theá phaûi ñaët cô sôû taïi moät tænh coù tính caùch ñaïi dieän maø phaûi deã giao
dòch nöõa. Moät soá tænh gaàn Saøi Goøn neân lieân laïc thaúng vôùi Saøi Goøn nhieàu khi deã
hôn lieân laïc vôùi Tröôûng khu.
- Neáu chia thaønh 16 Hoïc khu, soá löôïng quaù lôùn seõ laøm quoác gia bò phaân
hoùa. Quyeàn haïn vaø chính saùch ñòa phöông hoùa roäng seõ taïo neân tình traïng giaùo
duïc cöïc kyø phöùc taïp. Coù theå neâu ra laø ñeå coù tính chaát ñoäc ñaùo, caùc ñòa phöông
seõ laïm duïng vaø laøm maát ñi söï thuaàn nhaát trong nöôùc, vöôït khaû naêng vaø phöông
tieän cuûa ñòa phöông.
Treân ñaây chæ laø moät soá khoù khaên döï kieán böôùc ñaàu vaø coøn coù theå gaëp nhieàu
trôû ngaïi khaùc coù tính caùch chi tieát hôn.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 107

II. Phöông thöùc giaûi quyeát

Tröôùc heát moät keá hoaïch toaøn boä nhö chính saùch giaùo duïc khoâng theå moät
ngaøy moät buoåi maø coù theå ñi ñeán choã hoaøn bò vì vaäy yeáu toá thôøi gian cuõng caàn
ñaët ra. Keá hoaïch khoâng nhöõng phaûi nghieân cöùu kyõ caøng maø coøn phaûi ñoái chieáu
vôùi nhieàu quoác gia khaùc, nhaát laø nhöõng quoác gia coù tình traïng töông töï nhö Vieät
Nam. Caàn tham khaûo saâu roäng yù kieán cuûa quaàn chuùng, cuõng nhö vieäc thaønh laäp
thí ñieåm…

Neáu keá hoaïch chæ nhaèm taïo moät boä maët môùi ñaày ñuû moïi tính chaát phaùp
lyù vaø cô caáu taân tieán, daân chuû nhöng baûn chaát vaãn nhö cuõ thì ñoù chæ laø “röôïu
cuõ bình môùi” chæ toát ñeïp treân giaáy tôø ñaày tính chaát trình dieãn, mò daân, nhaèm
taïo söï thoûa maõn töï aùi caù nhaân cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo hôn laø giaûi quyeát nhu caàu
cho quoác gia.

Keá hoaïch khoâng theå ñi vaøo choã khoâng töôûng döïa treân lyù thuyeát maø phaûi ñi
saùt thöïc teá chieáu hoäi hoaøn caûnh quoác gia - moät quoác gia chaäm tieán, laïc haäu vaø
chieán tranh. Keá hoaïch khoâng phaûi laø saùng kieán cuûa moät nhoùm ngöôøi maø phaûi
do toaøn daân ñoùng goùp, toaøn daân tham gia moät caùch tích cöïc.

Hieän nay, caùc tröôøng tieåu hoïc toaøn quoác ñeàu ñöôïc meänh danh laø tröôøng
coäng ñoàng nhöng thöïc teá theá naøo? Caùc tröôøng toång hôïp cuõng vaäy. Toång hôïp
chaêng ôû choã moãi tröôøng coù theâm moät phoøng daïy ñaùnh maùy do moät soá thö kyù
vaên phoøng phuï traùch?

A. Söï maïo hieåm caàn thieát trong vieäc ñaàu tö giaùo duïc

a) Dó nhieân ñoái vôùi quoác gia Vieät Nam, khoâng theå baét chöôùc toaøn boä cô
caáu cuûa moät quoác gia tieàn tieán: khoâng moät quoác gia naøo gioáng haún moät quoác gia
naøo. Vì theá keá hoaïch khoâng phaûi chæ bao goàm vieäc toång hôïp nhöõng kinh nghieäm
cuûa caùc quoác gia khaùc hay nghieân cöùu saâu roäng veà tình traïng Vieät Nam, maø coøn
phaûi coù saùng kieán môùi meû ñeå aùp duïng vaøo Vieät Nam.

Saùng kieán khoâng phaûi laø moät quyeát ñònh taùo baïo vöôït caùc quy luaät giaùo
duïc maø laø moät söï maïo hieåm ñeå caûi toå. Töø xöa ñeán nay khoâng moät ñònh luaät xaõ
hoäi naøo ñöôïc coi nhö coù theå aùp duïng vöôït khoâng gian thôøi gian maø luoân luoân
tuøy thuoäc vaøo caùc yeáu toá ngoaïi lai, noäi taïi cuûa töøng mieàn.

Vì theá vaán ñeà khoâng chæ laø raäp khuoân moät quoác gia khaùc maø phaûi tham
khaûo ñaày ñuû yù kieán cuûa caùc hoïc giaû, nhaân só coù nhieàu kinh nghieäm veà giaùo duïc,
bieát roõ veà giaùo duïc ñeå coù theå coù moät neàn taûng vöõng chaéc laøm caên baûn cho mai
haäu. Toái thieåu cuõng phaûi phaùt ñoäng moät phong traøo khoâng ngaïi toán coâng toán
cuûa, vöøa taïo kích thích taâm lyù khoâng bò maëc caûm boû rôi ñoàng thôøi thu thaäp ñöôïc
nhieàu saùng kieán höõu ích, tìm ra nhöõng nguyeân taéc chung ñieàu höôùng toaøn boä
keá hoaïch.

Ñieåm thöù hai laø khi aùp duïng keá hoaïch phaûi tieân lieäu khaû naêng seõ coù theå
chòu ñöïng nhöõng lôøi bình phaåm chæ trích voâ tö cuõng nhö chuû quan töø caùc giôùi
xaõ hoäi, vaø phaûi saün saøng ñoùn nhaän, giaûi thích ñoàng thôøi döïa vaøo ñoù ñeå söûa sai
hay ñeå phoå bieán chính saùch treân moät bình dieän roäng raõi nhaèm ñaùnh tan noãi
nghi ngôø cuûa quaàn chuùng.

108 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

b) Ngaân saùch giaùo duïc vaø thôøi kyø thöïc hieän thí ñieåm

Trong thôøi gian ñaàu, keá hoaïch ñòa phöông hoùa seõ khoâng khoûi toán moät
khoaûn chi phí lôùn lao trong vieäc thaønh laäp cô sôû vaø phoå bieán ñöôøng loái. Vì theá,
chính quyeàn phaûi keâu goïi caùc quoác gia, caùc cô quan quoác teá vaø quaàn chuùng tích
cöïc uûng hoä caû coâng laãn cuûa ñeå chöông trình sôùm hoaøn taát, ñoàng thôøi quoác gia
cuõng phaûi daønh moät khoaûn ngaân saùch lôùn ñeå chuaån bò vaø doàn noã löïc thöïc hieän.

Ñiemå thöù hai laø phaûi coù thôøi gian chuanå bò, thöïc hienä vaø nghienâ cöùu thí ñiemå
lauâ daøi. Cacù quocá gia khacù tröôcù khi apù dunï g moät chöông trình môiù hoï ñeàu phaûi
boû ra khoaûng thôøi gian töø 5 ñená 10 namê ñeå nghienâ cöùu vaø thöïc hieän thí ñieåm.

Caùc thí ñieåm taïi Vieät Nam chöa ñuùng möùc, vaãn coøn hôøi hôït, noâng caïn vaø
khoâng ñuû tieâu chuaån ñeà ra. Nhö vaäy khi thöïc hieän treân toaøn quoác chaéc chaén seõ
khoâng sao ñaït ñöôïc keát quaû toát.

B. Caùc ñeà nghò nhoùm vöôït qua nhöõng trôû ngaïi

a) Veà nhaân söï: Vò Tröôûng khu Hoïc chaùnh coù theå taïm thôøi boå duïng theo söï
ñeà cöû cuûa ñòa phöông vaø caùc giaùo chöùc ñaïi dieän caùc tröôøng trong khu vöïc ñoù. Vò
Tröôûng khu naøy phaûi laø ngöôøi xuaát saéc, giaøu kinh nghieäm, thieän chí, tuoåi taùc vaø
ñöùc ñoä. Coù theå coi nhöõng vò naøy töông töï nhö quan Huaán ñaïo, Ñoác hoïc trong thôøi
kyø naøy vaø phaûi laøm sao ñeå hoï ñöôïc toaøn khu kính neå nhôø khoâi phuïc laïi ñöôïc vò
trí cuûa moät oâng thaày ñuùng nghóa. Vì quyeát ñònh cuûa Tröôûng khu khoâng coù tính
caùch ñôn phöông neân laáy ngöôøi ñaïo ñöùc vaø tuoåi taùc laøm caên baûn tuyeån choïn.

Tröôùc tình traïng thieáu giaùo chöùc hieän nay, caàn phaûi ñaøo luyeän gaáp moät
soá ngöôøi hieåu roõ keá hoaïch ñòa phöông hoùa, coù tinh thaàn coäng ñoàng, coù loái giaûng
daïy thieát thöïc vaø hoï seõ tu nghieäp ñeå boå tuùc khaû naêng sö phaïm sau.

b) Veà taøi chaùnh: Ngaân saùch giaùo duïc hieän nay quaù ít oûi khoâng ñuû ñeå phaùt
trieån. Vì theá trong nhöõng naêm ñaàu phaûi coù ñuû ngaân khoaûn caàn thieát thi haønh
keá hoaïch. Hieän taïi ngaân saùch giaùo duïc cuûa Vieät Nam laø 8.015.664.000$,(*) chieám
tyû leä 4,38% ngaân saùch quoác gia (1970), moät tyû leä quaù ít chæ ñuû chi phí cho vieäc
ñieàu haønh. Trong khi ñoù, ngay nhöõng quoác gia ñaõ phaùt trieån cuõng daønh nhöõng
ngaân khoaûn lôùn cho giaùo duïc:

Hoa Kyø: 25% ngaân saùch quoác gia.
Nga Soâ: 12-13% ngaân saùch quoác gia.
Coù nhöõng tieåu bang ôû Hoa Kyø daønh tôùi 70% ngaân saùch tieåu bang cho giaùo
duïc.(**) Nöôùc ta vì phaûi lo nhieàu vaán ñeà khaùc caáp baùch hôn neân khoâng theå theo
kòp hoï nhöng baét buoäc phaûi gia taêng ngaân saùch giaùo duïc, khi naøo vaán ñeà ñòa
phöông hoùa thöïc hieän xong, ngaân saùch giaùo duïc seõ ruùt xuoáng vaø chæ quy tuï vaøo
moät vaøi traùch nhieäm cuûa trung öông.

c) Veà vaän ñoäng giaùo duïc: Neân coù nhöõng ñoaøn caùn boä ñi saùt vôùi nhaân daân,
thöïc hieän cho daân, xaây tröôøng sôû, phoå bieán nhöõng baøi ca haøo huøng, chính khí
vöøa taùc ñoäng taâm lyù vöøa taùc ñoäng tuyeân truyeàn, gaây tranh ñua giöõa caùc ñòa
phöông baèng nhöõng keát quaû coäng ñoàng nhö troàng rau, troàng hoa, xaây lôùp…

* Ngaân saùch quoác gia naêm 1970. (Chuù trong nguyeân baûn).
** Nhöõng vaán ñeà vaên hoùa giaùo duïc: Traàn Ngoïc Ninh. (Chuù trong nguyeân baûn).

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 109

Coù theå söû dunï g motä soá sinh vienâ cacù phanâ khoa trong dòp nghæ heø ñeå lamø canù
boä vì hoï vöaø coù khaû nanê g, vöaø coù thienä chí laiï tranù h ñöôcï nhieuà khoù khanê khacù .

Moät chính saùch hay chöa ñuû maø ñöôøng loái phoå bieán môùi laø quan troïng.
Taâm lyù ngöôøi daân thích thì laøm, vui thì hy sinh. Taùc ñoäng tinh thaàn coøn maïnh
meõ gaáp traêm laàn taùc ñoäng vaät chaát.

Cuõng trong taùc ñoäng taâm lyù, neân ñeå caùc thaân haøo nhaân só, caùc ñòa chuû, phuù
noâng ñöôïc quyeàn ñoùng goùp nhieàu trong coâng taùc giaùo duïc. Hieän nay giôùi chöùc
giaùo duïc muoán ñoùng goùp ñoàng ñeàu vì sôï seõ mang tôùi naïn laïm quyeàn giaùo duïc.
Thöïc ra neáu ñeå keû naøy goùp coâng, ngöôøi kia goùp cuûa seõ khieán ai naáy ganh ñua.
Nhöõng ngöôøi goùp nhieàu seõ ñöôïc tuyeân döông, ñöôïc khích leä ñeå ñaùnh vaøo tính
hieáu danh, tính thích phoâ tröông.

Hôn nöõa, chính quyeàn cuõng seõ minh ñònh raèng nhöõng soá tieàn ñoùng goùp ñoù
laø hoaøn toaøn do ñòa phöông vaø cho ñòa phöông, thöïc hieän cho chính con em cuûa
hoï. Soá tieàn dö ra sau coâng taùc giaùo duïc neáu coù seõ ñöôïc duøng cho nhöõng coâng taùc
xaõ hoäi khaùc nhau nhö môû quaùn aên, vöôøn treû, hay ñeå laøm quyõ giaûi thöôûng hoïc
vaán, taêng löông giaùo chöùc…

Nhö theá khoâng ai coøn e ngaïi maø khoâng ñoùng goùp. Söï thôø ô vôùi giaùo duïc
tröôùc ñaây moät phaàn lôùn cuõng vì tieàn baïc ñi vaøo ngaân saùch quoác gia nhö tuùi
khoâng ñaùy khieán khoâng maáy ai tham gia gaéng söùc vaøo coäng taùc.

NDC

TOÙM TAÉT

Baøi vieát naøy laø moät chöông trích töø luaän vaên toát nghieäp Hoïc vieän Quoác gia Haønh chaùnh naêm
1970 cuûa taùc giaû Nguyeãn Duy Chính, nhan ñeà “Vaán ñeà ñòa phöông hoùa giaùo duïc taïi Vieät Nam”.
Ñaây laø moät chuû tröông lôùn nhaèm caûi toå neàn giaùo duïc ôû mieàn Nam cuûa chính quyeàn Vieät Nam Coäng
hoøa, ñöôïc ñaët ra vaøo naêm 1964 vaø chính thöùc thi haønh töø naêm 1969. Muïc ñích cuûa chuû tröông naøy
nhaèm phaân quyeàn giaùo duïc ñeå caùc ñòa phöông töï quaûn, ñeå daân chuùng, giaùo chöùc, vaø chính quyeàn
coù cô hoäi hôïp taùc chaët cheõ vaø tích cöïc ñoùng goùp vaøo vieäc thöïc thi chính saùch quoác gia giaùo duïc
taïi ñòa phöông mình. Baøi vieát goàm 2 phaàn: Phaàn I trình baøy toång quaùt veà keá hoaïch ñòa phöông hoùa
giaùo duïc, töø muïc tieâu, dieãn trình thöïc hieän ñeán caùc noäi dung cuï theå. Phaàn II neâu leân nhaän ñònh cuûa
taùc giaû veà nhöõng khoù khaên trong quaù trình trieån khai keá hoaïch, tröôùc maét cuõng nhö laâu daøi, vaø ñeà
xuaát caùc phöông caùch giaûi quyeát.

ABSTRACT

THE ISSUE OF LOCALIZATION IN EDUCATION IN SOUTH VIETNAM BEFORE 1975

This article is an extracted chapter from the author’s thesis at the National Institute of
Administration in 1970, entitled “The issue of localization in education in Vietnam”. The thesis
related to the policy of the education reform put forward in 1964 and formally executed in 1969
by the government of the Republic of Vietnam. The purpose of the policy was to decentralize the
education to local areas so that the people, teachers, and local authorities had the opportunity to
cooperate closely in and actively contribute to the implementation of national policy on education
in their localities. The article consists of two parts, the 1st part provides an overview on the plan
of localization in education including the goal, the implementation process and specific contents;
meanwhile, the 2nd part presents the author’s comments on immediate and long-term difficulties
in implementing the project and proposes ways of resolving them.

110 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

VIEÄN ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN
VAØ CAÙC TRÖÔØNG TRÖÏC THUOÄC

Khaùnh Uyeân*

Toång quan

Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn laø haäu thaân cuûa Tröôøng Cao ñaúng Ñoâng Döông do
chính phuû thuoäc ñòa thaønh laäp töø naêm 1906. Ñeán cuoái naêm 1949, do Hieäp öôùc
Vaên hoùa Phaùp-Vieät, tröôøng naøy ñoåi teân laø Vieän Ñaïi hoïc Hoãn hôïp Vieät Phaùp goàm
moät boä phaän chính ôû Haø Noäi vaø moät boä phaän nhoû hôn ôû Saøi Goøn. Sau hieäp ñònh
Geneøve, moät phaàn thuoäc boä phaän Haø Noäi ñöôïc chuyeån vaøo Saøi Goøn, keát hôïp vôùi
boä phaän taïi choã ñeå hình thaønh moät cô sôû ñaïi hoïc vaãn coøn naèm trong söï quaûn
lyù cuûa chính quyeàn Phaùp. Ngaøy 30/4/1955, hai chính phuû ñoàng yù vieäc chuyeån
giao cô sôû ñaïi hoïc ñoù cho chính quyeàn Quoác gia Vieät Nam, tröôøng ñöôïc goïi laø
Vieän Ñaïi hoïc Quoác gia Vieät Nam sau ngaøy leã chuyeån giao chính thöùc toå chöùc
vaøo ngaøy 11/5/1955. Vieän Ñaïi hoïc Quoác gia Vieät Nam goàm coù caùc cô sôû ñaøo taïo
sau: 1) Tröôøng Ñaïi hoïc Luaät khoa; 2) Tröôøng Ñaïi hoïc Y-Döôïc khoa; 3) Tröôøng
Ñaïi hoïc Khoa hoïc; 4) Tröôøng Cao ñaúng Kieán truùc; vaø 5) Ban Döï bò Vaên chöông
Phaùp. Töø thaùng 3 naêm 1957, do vieäc thaønh laäp Vieän Ñaïi hoïc Hueá, Vieän Ñaïi hoïc
Quoác gia Vieät Nam ñöôïc ñoåi teân laø Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn.

Ngay sau khi ñöôïc chuyeån giao cho Vieät Nam, Ban Döï bò Vaên chöông
Phaùp ñöôïc naâng caáp thaønh Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa. Tieáp theo, vaøo naêm 1958,
Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm ñöôïc caûi toå thaønh Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm vaø ñaët
tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn; naêm 1961, boä phaän Döôïc hoïc thuoäc Tröôøng
Ñaïi hoïc Y-Döôïc khoa ñöôïc taùch ra thaønh moät tröôøng rieâng laø Tröôøng Ñaïi hoïc
Döôïc khoa; ñeán naêm 1963, Ban Nha khoa thuoäc Ñaïi hoïc Y khoa cuõng ñöôïc caûi
toå thaønh moät tröôøng rieâng laø Tröôøng Ñaïi hoïc Nha khoa; naêm 1967 Tröôøng Cao
ñaúng Kieán truùc cuõng caûi tieán thaønh Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc; naêm 1969, Haûi
hoïc vieän Nha Trang ñöôïc ñaët tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn veà maët hoïc vuï.
Ñeán ñaàu nieân khoùa 1974-1975, Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn goàm coù 9 cô sôû ñaøo taïo:

- Tröôøng Ñaïi hoïc Luaät khoa
- Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc
- Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa
- Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm
- Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa
- Tröôøng Ñaïi hoïc Döôïc khoa
- Tröôøng Ñaïi hoïc Nha khoa
- Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc
- Haûi hoïc vieän Nha Trang
Toång quaùt, Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn ñaët döôùi quyeàn ñieàu khieån cuûa moät Vieän
tröôûng vôùi söï goùp yù cuûa Hoäi ñoàng Ñaïi hoïc do Vieän tröôûng laøm Chuû tòch. Vieän

* Thaønh phoá Hoà Chí Minh.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 111

tröôûng do Toång thoáng boå nhieäm nhöng phaûi ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua. Caùc Phoù
Vieän tröôûng do Thuû töôùng boå nhieäm theo ñeà nghò cuûa Vieän tröôûng. Vieän tröôûng
coøn coù Toång Thö kyù Vieän Ñaïi hoïc phuï taù trong nhöõng vaán ñeà ñieàu haønh noäi boä.
Thuoäc phaïm vi ñieàu haønh cuûa Vieän tröôûng Vieän Ñaïi hoïc goàm taát caû nhöõng cô
sôû ñaøo taïo noùi treân cuøng vôùi moät Ty Y teá Sinh vieân; ba löu hoïc xaù goàm Ñaïi hoïc
xaù Minh Maïng daønh cho nam sinh vieân, Ñaïi hoïc xaù Traàn Quyù Caùp vaø Ñaïi hoïc
xaù Thanh Quan daønh cho nöõ sinh vieân. Vieän cuõng toå chöùc quaùn côm sinh vieân,
moät taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa vaø moät ôû gaàn saân vaän ñoäng Hoa Lö.

Veà maët hoïc vuï, tuøy theo ngaønh hoïc, Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn ñaõ caáp phaùt caùc
vaên baèng Cöû nhaân, Cöû nhaân töï do, Cöû nhaân Giaùo khoa, Vaên baèng Nha só Quoác
gia, Vaên baèng Döôïc só Quoác gia, Vaên baèng Toát nghieäp Sö phaïm Ñeä nhaát vaø Ñeä
nhò caáp, Chöùng chæ Thieát keá ñoâ thò, Vaên baèng Caùn söï Kieán truùc, vaø Vaên baèng
Kieán truùc sö cho chöông trình ñaøo taïo baäc Ñaïi hoïc. Ngoaøi ra, ñoái vôùi chöông
trình ñaøo taïo sau Ñaïi hoïc, vieän caáp phaùt caùc vaên baèng Cao hoïc, Chöùng chæ Ñeä
tam caáp, Tieán só Ñeä tam caáp, Tieán só Kyõ sö, vaø Tieán só Quoác gia. Haàu heát caùc
vaên baèng do Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn caáp ñeàu ñöôïc giôùi ñaïi hoïc quoác teá coâng nhaän.

Veà nguyeân taéc, caùc cô sôû ñaøo taïo tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn laø caùc
phaân khoa. Moãi khoa coù moät vò Khoa tröôûng ñöùng ñaàu ñöôïc phuï taù bôûi caùc vò
Phoù Khoa tröôûng veà maët hoïc vuï vaø moät vò Thö kyù Ñaïi hoïc ñöôøng veà caùc hoaït
ñoäng haønh chaùnh, taøi chaùnh, quaûn lyù sinh vieân. Khoa tröôûng ñöôïc baàu bôûi Hoäi
ñoàng Khoa, khoâng chòu söï can thieäp cuûa Boä Giaùo duïc. Trong giai ñoaïn ñaàu, Vieän
Ñaïi hoïc Saøi Goøn coøn hoaït ñoäng theo cô cheá thôøi Phaùp thuoäc. Sau vuï chính bieán
1963, vieäc toå chöùc Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn cuõng daàn chuyeån theo khuynh höôùng
giaùo duïc ñaïi hoïc Hoa Kyø.

Caùc phaân khoa hay tröôøng tröïc thuoäc

1. Tröôøng Ñaïi hoïc Luaät khoa

Töø tröôùc, chính quyeàn baûo hoä Phaùp ñaõ thaønh laäp moät tröôøng luaät laáy teân
laø Tröôøng Cao ñaúng Phaùp chính Ñoâng Döông nhaèm cung caáp nhaân söï phuïc vuï
guoàng maùy cai trò ba nöôùc thuoäc ñòa, tröôøng naøy thöôøng ñöôïc goïi laø Tröôøng
Haäu Boå. Ñeán naêm 1933, tröôøng naøy ñöôïc ñoåi teân laø Tröôøng Cao ñaúng Luaät hoïc
(EÙcole Supeùrieur de Droit). Vaøo naêm 1938, tröôøng ñöôïc naâng leân thaønh moät
phaân khoa tröïc thuoäc Ñaïi hoïc Paris. Töø naêm 1941, Tröôøng Ñaïi hoïc Luaät khoa
Ñoâng Döông ñaõ daïy ñeán caáp Tieán só. Ñeán naêm 1955, sau khi chuyeån giao cho
chính phuû Vieät Nam, tröôøng ñöôïc ñaët teân môùi laø Luaät khoa Ñaïi hoïc ñöôøng vaø
saùp nhaäp vaøo Vieän Ñaïi hoïc Quoác gia Vieät Nam sau naøy ñöôïc goïi laø Vieän Ñaïi hoïc
Saøi Goøn. Muïc ñích cuûa tröôøng laø ñaøo taïo nhöõng lyù thuyeát gia coù khaû naêng hoaït
ñoäng trong caùc vai troø nhö luaät sö, thaåm phaùn, nhaø kinh teá, nhaø chính trò, giaùo
sö ñaïi hoïc, tö vaán luaät phaùp cho caùc ngaønh thöông maïi vaø kyõ ngheä… Ngaøy nay,
cô sôû cuûa tröôøng ñöôïc söû duïng laøm Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP Hoà Chí Minh.

Laø moät tröôøng khoâng toå chöùc thi tuyeån ñaàu vaøo, moïi ngöôøi ñaõ coù vaên baèng
Tuù taøi II ñeàu coù theå ghi danh nhaäp hoïc naêm thöù nhaát ban Cöû nhaân, khoâng giôùi
haïn ñoä tuoåi. Vaøo nieân khoùa 1973-1974, tröôøng chæ môû hai caáp hoïc laø Cöû nhaân
vaø Cao hoïc.

112 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Sinh vieân theo hoïc ban Cöû nhaân phaûi theo ñuoåi moät hoïc trình boán naêm.
Hai naêm ñaàu, chöông trình daïy caùc vaán ñeà toång quaùt lieân quan ñeán Luaät hoïc,
Chính trò hoïc vaø Kinh teá hoïc. Keå töø naêm thöù ba, sinh vieân phaûi choïn moät trong
ba ban: Kinh teá, Coâng phaùp hoaëc Tö phaùp. Ñaõ choïn ban, sinh vieân khoâng ñöôïc
ñoåi ban, keå caû khi theo hoïc leân baäc Cao hoïc.

Ñeå leân lôùp, moãi naêm sinh vieân ñeàu phaûi traûi qua moät kyø thi ñöôïc toå chöùc
raát nghieâm tuùc vaø khaét khe. Vieäc khaûo haïch bao goàm thi vieát moät soá moân,
nhöõng moân coøn laïi phaûi thi vaán ñaùp. Neáu coù moät baøi thi vieát döôùi moät soá ñieåm
naøo ñoù thì sinh vieân seõ bò loaïi, khoâng ñöôïc vaøo vaán ñaùp. Neáu rôùt vaán ñaùp kyø I
thì sinh vieân ñöôïc thi vaán ñaùp kyø II maø khoâng phaûi thi vieát laïi, nhöng neáu rôùt
caû hai kyø vaán ñaùp thì khoâng ñöôïc baûo löu ñieåm cho naêm sau. Trong hai naêm
ñaàu, sinh vieân phaûi thoâng thaïo nhöõng vaán ñeà coù tính caùch nhaäp moân cuûa taát caû
nhöõng moân hoïc goàm Daân luaät, Luaät hieán phaùp, Kinh teá hoïc, Coâng phaùp quoác teá,
Phaùp cheá söû, Hình luaät, Bang giao quoác teá, Taøi chaùnh coâng, Luaät Haønh chaùnh,
Luaät Ñoái chieáu vaø phaûi naém vöõng taát caû nhöõng danh töø chuyeân moân ñoái chieáu
Anh, Phaùp. Khi ñaõ vaøo chuyeân khoa, sinh vieân ñaøo saâu theâm trong laõnh vöïc
cuûa mình. Hoaøn taát boán naêm hoïc, sinh vieân ñöôïc caáp vaên baèng Cöû nhaân Luaät,
coù theå tham gia vaøo moïi ngaønh hoaït ñoäng coù lieân quan vaø cuõng coù theå hoïc leân
ñeå laáy Cao hoïc theo moät hoïc trình hai naêm.

Ñeå laáy Cao hoïc, moãi naêm nghieân cöùu sinh phaûi qua moät kyø thi vieát vaø moät
kyø thi vaán ñaùp veà ngaønh hoïc cuûa mình; ngoaøi ra, moãi naêm phaûi trình moät baøi
tieåu luaän mang tính caùch thaâm cöùu, neâu luaän cöù ñeå baûo veä yù kieán cuûa mình ñaõ
neâu ra trong baøi tieåu luaän tröôùc vò giaùo sö chuû khaûo. Sau khi hoaøn taát baäc Cao
hoïc, sinh vieân coù theå tìm moät vò giaùo sö baûo trôï ñeå laøm luaän aùn Tieán só; thöôøng
thì moät luaän aùn Tieán só phaûi maát boán naêm môùi hoaøn thaønh döôùi söï höôùng daãn
cuûa vò giaùo sö baûo trôï maø sau naøy cuõng laø chaùnh chuû khaûo. Khi vò giaùo sö baûo
trôï thaáy baûn luaän aùn cuûa nghieân cöùu sinh ñaõ hoaøn taát vaø xöùng ñaùng ñöôïc chaáp
nhaän thì vò aáy môùi ñeà nghò Khoa tröôûng cöû hai vò phuï khaûo ñeå thaønh laäp Hoäi
ñoàng Giaùm khaûo xeùt duyeät luaän aùn. Trong moät buoåi leã trình luaän aùn ñöôïc toå
chöùc long troïng, nghieân cöùu sinh baûo veä nhöõng luaän ñieåm cuûa mình tröôùc ba
vò giaùo sö. Sau ñoù, Hoäi ñoàng Giaùm khaûo hoïp kín vaø quyeát ñònh döïa treân ña soá.

Do nhöõng quy ñònh veà thi cöû raát nghieâm ngaët, soá sinh vieân toát nghieäp
tröôøng Luaät khoâng phaûi laø nhieàu. Moät thoáng keâ cho thaáy naêm 1970, soá sinh
vieân ghi danh naêm thöù nhaát laø khoaûng 13.000 ngöôøi; boán naêm sau (1974), soá
sinh vieân toát nghieäp ñöôïc nhaän vaên baèng Cöû nhaân cuûa caû hai khoùa chæ laø 715
ngöôøi. Trong hai möôi naêm ñaøo taïo, soá Tieán só toát nghieäp taïi Ñaïi hoïc Luaät khoa
Saøi Goøn cuõng laø moät con soá ít oûi.

2. Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc

Tieàn thaân cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc laø Tröôøng Cao ñaúng Khoa hoïc
tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Ñoâng Döông ñaët taïi Haø Noäi ñöôïc thaønh laäp töø naêm
1941. Naêm 1947, moät trung taâm thöù hai ñöôïc thieát laäp taïi Saøi Goøn. Naêm 1953,
moät vaên baûn cuûa hai chính phuû Phaùp vaø Vieät Nam ñoåi teân Tröôøng Cao ñaúng
Khoa hoïc thaønh Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc (coøn goïi laø Khoa hoïc Ñaïi hoïc ñöôøng),
goàm moät cô sôû ôû Haø Noäi vaø moät cô sôû ôû Saøi Goøn. Thaùng 11/1954, cô sôû ôû Haø

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 113

Noäi di chuyeån vaøo Nam vaø saùp nhaäp vôùi cô sôû ôû Saøi Goøn. Thaùng 3 naêm 1957,
sau khi Vieän Ñaïi hoïc Hueá ñöôïc thaønh laäp thì Vieän Ñaïi hoïc Quoác gia Vieät Nam
ñoåi teân thaønh Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn; cuõng töø ñoù Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc ñöôïc
mang teân Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Saøi Goøn. Theo chöông trình Vieän trôï Vaên
hoùa cho chính phuû Vieät Nam cuûa Taân Taây Lan (New Zealand), vaøo naêm 1964,
Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Saøi Goøn baét ñaàu ñöôïc xaây döïng taïi khu Ñaïi hoïc Thuû
Ñöùc (cô sôû Linh Trung hieän nay), nhöng cho ñeán naêm 1975, phaàn lôùn hoaït ñoäng
cuûa tröôøng vaãn dieãn ra taïi cô sôû chính hieän nay laø Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Töï
nhieân TP Hoà Chí Minh naèm treân ñöôøng Nguyeãn Vaên Cöø.

Muïc ñích cuûa tröôøng laø cung caáp nhaân löïc chuyeân moân veà khoa hoïc cô baûn
cho nhu caàu quoác gia treân tinh thaàn boå tuùc chöù khoâng daãm chaân leân coâng vieäc
cuûa caùc tröôøng chuyeân nghieäp. Tröôøng giaûng daïy caùc ngaønh Toaùn hoïc, Vaät lyù,
Hoùa hoïc, Sinh hoïc, Thieân vaên hoïc, Khoa hoïc Ñòa caàu; luoân baùm saùt kieán thöùc
khoa hoïc hieän ñaïi. Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Saøi Goøn ñöôïc xem laø tröôøng khoa
hoïc cô baûn maïnh nhaát luùc baáy giôø vaø laø caùi noâi nghieân cöùu khoa hoïc cô baûn.
Tröôøng ñaøo taïo heä ñaïi hoïc vaø sau ñaïi hoïc, toå chöùc baûo veä luaän aùn “Tieán só Quoác
gia” ñaàu tieân veà Hoùa hoïc vaøo naêm 1965, töø ñoù tröôøng toå chöùc ñaøo taïo baèng “Tieán
só Quoác gia” vaø “Tieán só Ñeä tam caáp” trong caùc ngaønh khoa hoïc.

Taïi Ñaïi hoïc Khoa hoïc, sinh vieân hoïc theo cheá ñoä chöùng chæ; sau naêm ñaàu
tieân laáy ñöôïc moät chöùng chæ döï bò, caùc naêm sau, sinh vieân coù theå theo hoïc nhieàu
chöùng chæ chuyeân khoa tuøy theo naêng löïc. ÔÛ baäc Ñaïi hoïc, tröôøng Khoa hoïc caáp
phaùt caùc vaên baèng Cöû nhaân veà Toaùn hoïc, Vaät lyù, Hoùa hoïc, Ñòa chaát, Sinh vaät…
tuøy theo caùc chöùng chæ maø sinh vieân thu nhaän ñöôïc. Ñeå ñöôïc caáp vaên baèng Cöû
nhaân, sinh vieân phaûi coù moät chöùng chæ döï bò vaø saùu chöùng chæ chuyeân khoa;
thoâng thöôøng, ôû trình ñoä chuyeân khoa, moãi naêm moät sinh vieân chæ laáy ñöôïc hai
chöùng chæ, nhö vaäy, hoïc trình cuõng keùo daøi boán naêm. Moät soá sinh vieân chuyeân
khoa xuaát saéc coù theå laáy moät naêm ba chöùng chæ, ruùt ngaén thôøi gian hoïc taäp.
Tröôøng cuõng phaân bieät Cöû nhaân töï do vaø Cöû nhaân Giaùo khoa. Goïi laø Cöû nhaân
Giaùo khoa khi sinh vieân laáy ñuû soá chöùng chæ quy ñònh cuûa moät ngaønh.

Trong thôøi gian theo hoïc, ngoaøi nhöõng giôø lyù thuyeát, sinh vieân phaûi theo
nhöõng buoåi thöïc taäp, thöïc haønh trong phoøng thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa
caùc vò giaûng nghieäm vieân; cuõng coù nhöõng ngaønh hoïc maø sinh vieân phaûi tham döï
caùc chuyeán du khaûo. Sinh vieân cuõng phaûi chuyeân caàn theo ñuû caùc giôø hoïc. Tuy
nhaø tröôøng khoâng kieåm soaùt sinh vieân trong giôø lyù thuyeát, nhöng caùc giaùo sö
vaãn coù nhöõng caùch ñeå nhaän bieát sinh vieân coù chuyeân caàn hay khoâng. Moãi naêm,
sinh vieân phaûi traûi qua moät kyø thi cho caùc chöùng chæ maø mình theo hoïc. Moãi
kyø thi goàm caû ba phaàn, lyù thuyeát, thöïc taäp vaø vaán ñaùp. Chæ khi truùng caùch thi
vieát, sinh vieân môùi ñöôïc thi thöïc taäp; vaø qua kyø thi thöïc taäp roài môùi ñöôïc vaøo
thi vaán ñaùp. Keát quaû thi vieát vaø thi thöïc taäp ñöôïc baûo löu moät naêm cho nhöõng
ngöôøi rôùt phaàn vaán ñaùp.

Sau khi xong Cöû nhaân, sinh vieân coù theå tieáp tuïc hoïc leân ñeå laáy Cao hoïc
vaø Tieán só theo söï höôùng daãn cuûa moät vò giaùo sö baûo trôï. Ñeå laáy ñöôïc Cao hoïc
vaø Tieán só, nghieân cöùu sinh cuõng phaûi trình tieåu luaän vaø luaän aùn vôùi moät quy
trình khaét khe.

114 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Laø moät phaân khoa ñaïi hoïc khoâng toå chöùc thi tuyeån ñaàu vaøo, Tröôøng Ñaïi
hoïc Khoa hoïc tieáp nhaän moïi sinh vieân ñaõ coù baèng Tuù taøi II khoâng phaân bieät tuoåi
taùc ghi danh vaøo hoïc naêm ñaàu tieân, goïi laø naêm döï bò. Tuy nhieân, do soá löôïng
sinh vieân ghi danh hoïc naêm döï bò ngaøy caøng ñoâng, nieân khoùa 1973-1974 ñaõ coù söï
haïn cheá, chæ thu nhaän 5.000 sinh vieân cho caùc chöùng chæ Toaùn-Lyù (MGP), Toaùn-
Lyù-Hoùa (MPC) vaø Lyù-Hoùa-Nhieân (SPCN); rieâng chöùng chæ Lyù-Hoùa-Sinh (PCB)
do cô sôû Thuû Ñöùc ñaøo taïo thì seõ do caùc ban Sinh Lyù vaø Sinh Hoùa töï quyeát ñònh.

3. Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa

Tieàn thaân cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa laø Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa Vieät
Nam do Boä tröôûng Boä Quoác gia Giaùo duïc Phan Huy Quaùt kyù quyeát ñònh thaønh
laäp vaøo naêm 1949 thôøi Quoác gia Vieät Nam. Hoaït ñoäng cuûa tröôøng trong nhöõng
naêm keá tieáp bò giaùn ñoaïn vì tình hình chính trò. Maõi ñeán naêm 1955, thôøi Ñeä
nhaát Coäng hoøa, Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa môùi ñöôïc öu tieân phaùt trieån. Luùc ñaàu
Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa caáp baèng Cöû nhaân Vaên chöông Phaùp vaø Anh. Phaûi
ñeán naêm hoïc 1957-1958 thì caùc chöông trình Cöû nhaân Giaùo khoa Vaên chöông
Vieät Nam vaø Cöû nhaân Giaùo khoa Trieát hoïc môùi ñöôïc xaây döïng hoaøn thieän.
Tröôøng khoâng ñaøo taïo chuyeân vieân maø nhaèm muïc ñích cung caáp kieán thöùc toång
quaùt cho nhieàu ngaønh hoïc khaùc nhau nhö Trieát hoïc, Vaên chöông, Lòch söû, Ñòa
lyù, Khoa hoïc Nhaân vaên; noùi nhö Giaùo sö Nguyeãn Khaéc Hoaïch, Khoa tröôûng Ñaïi
hoïc Vaên khoa töø 1965 ñeán 1969, Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa coù tham voïng goùp
phaàn ñaøo taïo “… nhöõng con ngöôøi töôïng tröng cho neàn nhaân baûn môùi, nhöõng
con ngöôøi theå hieän ñöôïc söï quaân bình giöõa lyù trí vaø tình caûm, giöõa noäi taâm vaø
ngoaïi giôùi, giöõa kieán thöùc chuyeân moân vaø toång quaùt, giöõa baûn thaân vaø xaõ hoäi,
giöõa vaät chaát vaø tinh thaàn, giöõa Thaùp Ngaø vaø Nhaân Sinh, luoân luoân trung
thaønh vôùi quaù khöù daân toäc nhöng ñoàng thôøi vaãn vöôn mình tôùi töông lai, trong
moät tinh thaàn côûi môû vaø khoan dung…”. Hieän nay, cô sôû cuõ cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc
Vaên khoa Saøi Goøn ñaõ trôû thaønh Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
TP Hoà Chí Minh.

Ñaïi hoïc Vaên khoa cuõng ñaøo taïo ba caáp hoïc: Cöû nhaân, Cao hoïc vaø Tieán só.
Tröôøng Vaên khoa cuõng ñaøo taïo theo heä thoáng chöùng chæ. Sau naêm ñaàu tieân laáy
ñöôïc chöùng chæ döï bò, caùc naêm sau sinh vieân coù theå laáy vaøi ba chöùng chæ chuyeân
khoa. ÔÛ baäc Cöû nhaân, sinh vieân phaûi coù moät chöùng chæ döï bò vaø boán chöùng chæ
chuyeân khoa. Tuy vaäy, thôøi gian ngaén nhaát ñeå moät sinh vieân hoaøn taát hoïc trình
Cöû nhaân cuõng phaûi laø ba naêm. Töông töï Ñaïi hoïc Khoa hoïc, vaên baèng Cöû nhaân
cuûa Vaên khoa cuõng phaân bieät Cöû nhaân töï do vaø Cöû nhaân Giaùo khoa. Ñöôïc caáp
vaên baèng Cöû nhaân Giaùo khoa khi sinh vieân hoaøn taát caùc chöùng chæ theo quy ñònh
cuûa töøng ngaønh hoïc. Toát nghieäp baäc Cöû nhaân, sinh vieân coù theå hoïc leân ñeå coù
baèng Cao hoïc vaø Tieán só. Sinh vieân laáy Cao hoïc phaûi trình moät tieåu luaän trong
thôøi gian toái thieåu laø 12 thaùng vaø toái ña laø hai naêm. Sau khi coù Cao hoïc, sinh
vieân coù theå tìm giaùo sö baûo trôï ñeå nhaän moät ñeà taøi nghieân cöùu trong thôøi gian
ba naêm vaø ñeä trình baøi nghieân cöùu cuûa mình döôùi daïng luaän aùn tröôùc moät Hoäi
ñoàng Giaùm khaûo ñeå ñöôïc caáp phaùt vaên baèng Tieán só khi luaän aùn ñöôïc chaáp nhaän.

Tröø ra moät soá ngaønh hoïc coù lieân heä ñeán hoaït ñoäng du khaûo vaø thöïc haønh
nhö caùc moân hoïc veà Lòch söû, Ñòa lyù, Khaûo coå, Taâm lyù… noùi chung, sinh vieân Vaên

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 115

khoa chæ phaûi tham döï caùc buoåi dieãn giaûng cuûa caùc giaùo sö nhöng cuõng khoâng
coù tính baét buoäc.

Moãi naêm, sinh vieân Vaên khoa cuõng phaûi döï caùc kyø thi ñeå laáy chöùng chæ.
Ñeå laáy chöùng chæ döï bò thì sinh vieân chæ phaûi thi vieát; nhöng vôùi caùc chöùng chæ
chuyeân khoa, sinh vieân phaûi vöøa thi vieát, vöøa thi vaán ñaùp.

Laø moät phaân khoa töï do, tröôøng Vaên khoa tieáp nhaän moïi ngöôøi coù baèng Tuù
taøi II ghi danh hoïc chöùng chæ döï bò khoâng giôùi haïn ñoä tuoåi. Tuy nhieân, nhöõng
ngöôøi yù thöùc ñöôïc taàm khai phoùng cuûa Vaên khoa ñeàu coù luùc vaøo ngoài ôû giaûng
ñöôøng Vaên khoa. Raát ñoâng sinh vieân sau khi ñaõ hoaøn taát chöông trình cöû nhaân
ôû moät tröôøng khaùc, ñaõ ra ñôøi laøm vieäc, laïi trôû vaøo hoïc töø lôùp döï bò Vaên khoa ñeå
trang bò cho mình moät kieán thöùc nhaân vaên.

4. Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm

Saéc leänh soá 246-GD kyù ngaøy 21/8/1955 caûi toå Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm
thaønh Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm vaø ñaët tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn. Tröôøng
Ñaïi hoïc Sö phaïm coù muïc ñích ñaøo taïo giaùo vieân caáp 2 vaø giaùo vieân caáp 3 (luùc ñoù
goïi laø giaùo sö Ñeä nhaát caáp vaø giaùo sö Ñeä nhò caáp) caùc boä moân Toaùn, Lyù, Hoùa,
Sinh hoïc, Vieät vaên, Lòch söû, Ñòa lyù, Sinh ngöõ Anh hoaëc Phaùp ñeå cung caáp cho
caùc tröôøng trung hoïc (caû phoå thoâng, toång hôïp vaø coäng ñoàng) treân toaøn quoác.
Tröôøng toïa laïc taïi nôi nay laø Ñaïi hoïc Sö phaïm TP Hoà Chí Minh. Ñaây laø moät
tröôøng chuyeân nghieäp, sinh vieân ra tröôøng laø coù moät ngheà, ngheà giaùo.

Töø naêm 1970, do soá hoïc sinh choïn hoïc Phaùp vaên laøm sinh ngöõ chính ôû caáp
Trung hoïc ngaøy caøng giaûm, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm ñaõ khoâng tieáp tuïc ñaøo taïo
Sö phaïm Phaùp vaên nöõa. Do vaäy, veà Ñeä nhaát caáp, tröôøng Sö phaïm tuyeån sinh
vaøo hoïc boán ban goàm Toaùn, Lyù Hoùa, Vieät vaên vaø Anh vaên; veà Ñeä nhò caáp, coù
baûy ban ñöôïc ñaøo taïo laø Vieät Haùn, Söû Ñòa, Anh vaên, Phaùp vaên, Toaùn, Lyù Hoùa
vaø Vaïn vaät. Soá löôïng sinh vieân ñöôïc tuyeån thay ñoåi haøng naêm tuøy theo nhu caàu
giaùo chöùc treân caû nöôùc.

Ñeå ñöôïc nhaäp hoïc, sinh vieân phaûi ñuû 18 tuoåi vaø khoâng quaù 30 tuoåi tính ñeán
cuoái naêm nhaäp hoïc, ñaõ coù baèng Tuù taøi II vaø phaûi traûi qua moät kyø thi tuyeån goàm
hai phaàn, phaàn thi vieát vaø phaàn thi vaán ñaùp. Noäi dung baøi thi vieát lieân quan
ñeán ngaønh hoïc thuoäc chöông trình caùc lôùp 10, 11 vaø 12. Sau khi truùng caùch baøi
thi vieát, sinh vieân môùi ñöôïc döï thi phaàn vaán ñaùp. Kyø thi vaán ñaùp nhaèm xaùc ñònh
ngöôøi sinh vieân coù phaåm chaát toång quaùt cuûa moät nhaø giaùo hay khoâng. Sau khi
truùng tuyeån thöïc thuï, sinh vieân phaûi traûi qua moät kyø khaùm söùc khoûe toång quaùt.
Nhöõng sinh vieân thieáu söùc khoûe ñeàu khoâng ñöôïc döï hoïc. Veà hoïc trình, ñeå toát
nghieäp Sö phaïm Ñeä nhò caáp, sinh vieân phaûi hoïc trong boán naêm; coøn sinh vieân
theo hoïc khoùa Sö phaïm Ñeä nhaát caáp thì chæ hoïc hai naêm. Noùi chung, ngaønh Sö
phaïm ñaøo taïo hai ban, ban Khoa hoïc vaø ban Nhaân vaên. Veà phöông dieän chuyeân
moân, ngöôøi toát nghieäp Sö phaïm Ñeä nhò caáp ñöôïc coi laø töông ñöông vôùi Cöû nhaân
Khoa hoïc hay Cöû nhaân Vaên khoa; ngoaøi ra, vôùi quan nieäm raèng ngöôøi giaùo vieân
khoâng chæ truyeàn thuï kieán thöùc maø coøn coù traùch nhieäm ñaøo luyeän nhaân caùch,
ngöôøi sinh vieân sö phaïm coøn phaûi hoïc caùc moân chuyeân bieät veà sö phaïm trong
ñoù coù Lòch söû giaùo duïc, Taâm lyù giaùo duïc, Giaùo duïc ñoái chieáu, Quaûn trò hoïc ñöôøng,

116 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Sö phaïm lyù thuyeát, Sö phaïm thöïc haønh, Caùc vaán ñeà giaùo duïc. Moân Caùc vaán ñeà
giaùo duïc tìm hieåu kyõ thöïc traïng neàn giaùo duïc ñöông thôøi vaø nhöõng khoù khaên
caàn phaûi giaûi quyeát, nhö vieäc thieáu nhi phaïm phaùp chaúng haïn.

Trong quaù trình hoïc taäp, ngöôøi sinh vieân sö phaïm phaûi theå hieän söï chuyeân
caàn, khoâng ñöôïc pheùp vaéng maët quaù moät soá buoåi ñaõ aán ñònh. Ngoaøi caùc giôø
hoïc treân lôùp, sinh vieân phaûi tham gia ñaày ñuû caùc buoåi thöïc haønh ôû phoøng thí
nghieäm cuõng nhö caùc hoaït ñoäng du khaûo theo chöông trình, phaûi tham döï moät
soá buoåi thöïc taäp cuûa sinh vieân lôùp ñaøn anh, phaûi traûi qua caùc kyø thi leân lôùp
haøng naêm, vaø phaûi thi toát nghieäp vaøo naêm cuoái hoïc trình trong ñoù coù moät buoåi
thöïc taäp do chính mình thöïc hieän tröôùc söï quan saùt cuûa caùc giaùm khaûo. Vì vaøo
sö phaïm laø ñeå hoïc ngheà, ngheà daïy hoïc, vaø seõ ñöôïc quoác gia söû duïng sau khi toát
nghieäp, chaúng nhöõng sinh vieân sö phaïm khoâng phaûi ñoùng moät khoaûn chi phí
naøo cho vieäc hoïc taäp maø moïi sinh vieân ñeàu ñöôïc höôûng moät khoaûn hoïc boång,
hoïc boång Sö phaïm Ñeä nhò caáp cao hôn. Khi ra tröôøng, tuøy theo thöù haïng toát
nghieäp, ngöôøi sinh vieân ñöôïc öu tieân choïn nhieäm sôû.

Vaøo naêm 1967, Tröôøng Sö phaïm Saøi Goøn baét ñaàu toå chöùc caùc lôùp huaán
luyeän giaûng vieân cho caùc tröôøng Sö phaïm Tieåu hoïc treân toaøn quoác. Nhöõng ngöôøi
ñaõ toát nghieäp Sö phaïm Ñeä nhò caáp hoaëc coù vaên baèng Cöû nhaân Giaùo khoa vaø
ñaõ coù thôøi gian daïy hoïc 3 naêm lieàn ñeàu ñöôïc tham döï. Vieäc tuyeån choïn ngöôøi
theo hoïc lôùp naøy thuoäc thaåm quyeàn cuûa moät tieåu ban ñaët döôùi söï chuû toïa cuûa vò
Toång tröôûng Giaùo duïc ñeå xem xeùt veà caùc tieâu chuaån haïnh kieåm, tö caùch, tinh
thaàn phuïc vuï, khaû naêng sö phaïm, thaâm nieân vaø ngaïch traät. Hoïc trình bao goàm
möôøi thaùng hoïc lyù thuyeát cuøng vôùi moät thôøi gian quan saùt vaø nghieân cöùu taïi moät
tröôøng Sö phaïm Tieåu hoïc ñeå vieát moät tieåu luaän.

Töø naêm 1970, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm baét ñaàu môû ban Cao hoïc. Ñeå theo
hoïc Cao hoïc Sö phaïm, nghieân cöùu sinh phaûi laø ngöôøi ñaõ toát nghieäp Sö phaïm Ñeä
nhò caáp vaø ñaõ thöïc söï daïy hoïc hai naêm; keå töø nieân khoùa 1973-1974, nghieân cöùu
sinh phaûi döï moät kyø thi tuyeån. Hoïc trình Cao hoïc laø hai naêm, moät naêm nghieân
cöùu lyù thuyeát vaø moät naêm soaïn tieåu luaän döôùi söï höôùng daãn cuûa moät giaùo sö.
Trong luùc hoïc, nghieân cöùu sinh ñöôïc höôûng troïn löông baèng vôùi möùc löông ñang
höôûng khi baét ñaàu hoïc Cao hoïc. Hoaøn taát vieäc hoïc Cao hoïc, nghieân cöùu sinh coù
theå ñöôïc boå nhieäm Phuï khaûo taïi Ñaïi hoïc Sö phaïm. Tröôøng ñaõ coù keá hoaïch môû
ban Tieán só Giaùo duïc.

Ngoaøi ra, tröôøng coøn toå chöùc lôùp huaán luyeän nhaân vieân Quaûn thuû Thö vieän
trong thôøi gian moät naêm, lôùp Sö phaïm Doanh thöông, Coâng kyõ ngheä vaø Thöông
maïi trong thôøi gian 16 thaùng vaø lôùp Höôùng daãn Khaûi ñaïo trong thôøi gian 8
thaùng ñeå cung caáp chuyeân vieân vaø giaùo vieân lieân quan cho caùc tröôøng trung hoïc
coù nhu caàu treân toaøn quoác. Theo hoïc caùc lôùp naøy phaûi laø ngöôøi ñaõ toát nghieäp Sö
phaïm Ñeä nhò caáp.

5. Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa

Cho tôùi thaäp nieân 1940, chæ coù moät tröôøng Y khoa duy nhaát ôû Vieät Nam,
ñoù laø Tröôøng Ñaïi hoïc Y-Döôïc khoa Haø Noäi. Ñeå ñaùp öùng nhu caàu cho soá sinh
vieân caøng ngaøy caøng gia taêng ôû mieàn Nam Vieät Nam, moät chi nhaùnh cuûa tröôøng

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 117

Y ñöôïc thaønh laäp naêm 1946 taïi Saøi Goøn nhöng chæ ñaûm nhaän vieäc huaán luyeän
trong hai naêm ñaàu, töø naêm thöù ba, sinh vieân vaãn phaûi ra Haø Noäi hoïc. Sau naêm
1954, moät boä phaän cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Y-Döôïc khoa Haø Noäi di chuyeån vaøo
Nam, chi nhaùnh Y-Döôïc khoa Saøi Goøn bieán thaønh Tröôøng Ñaïi hoïc Y-Döôïc khoa
vaø ñoäc laäp vôùi tröôøng Haø Noäi. Khi Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn chính thöùc thaønh laäp
thì Tröôøng Ñaïi hoïc Y Döôïc khoa trôû thaønh moät thaønh vieân cuûa vieän. Ñeán caùc
naêm 1961 vaø 1963, laàn löôït caùc boä phaän Döôïc khoa vaø Nha khoa taùch ra thaønh
laäp tröôøng rieâng; keå töø ñoù Y khoa laø moät phaân khoa rieâng bieät. Tröôøng Ñaïi
hoïc Y khoa coù nhieäm vuï ñaøo taïo caùc baùc só chuyeân khoa vaø ña khoa. Sinh vieân
ra tröôøng ñöôïc caáp baèng Y só Quoác gia vaø ñöôïc pheùp haønh ngheà. Sau khi trình
moät luaän aùn vaø ñöôïc chaáp thuaän, vò Y só Quoác gia ñoù ñöôïc caáp baèng Tieán só Y
khoa Quoác gia.

Keå töø naêm 1956, muoán vaøo hoïc naêm thöù nhaát Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa,
sinh vieân phaûi qua moät kyø thi tuyeån. Ñieàu kieän laø sinh vieân ñaõ phaûi coù moät
chöùng chæ döï bò PCB. Ñeán nieân khoùa 1963-1964, sinh vieân ñaõ coù Tuù taøi II ñöôïc
thi tröïc tieáp vaøo lôùp döï bò Y khoa APM (Anneùe Preùmeùdicale) hoïc trong moät
naêm roài môùi vaøo naêm thöù nhaát Y khoa. Sang nieân khoùa 1969-1970, lôùp döï bò
APM laïi baõi boû; sinh vieân thi vaøo naêm thöù nhaát sau khi ñaõ laáy xong chöùng chæ
döï bò PCB, SPCN hoaëc MPC ôû Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc. Soá löôïng sinh vieân
ñöôïc tuyeån vaøo naêm ñaàu tieân Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa cuõng thay ñoåi theo haøng
naêm, dao ñoäng trong khoaûng töø 200 ñeán 220 sinh vieân.

Khoâng keå naêm döï bò, sinh vieân Y khoa phaûi hoïc trong saùu naêm, hai naêm
ñaàu hoïc veà Khoa hoïc cô baûn cuûa ngaønh Y, thôøi löôïng toång coäng goàm 2.240 giôø lyù
thuyeát vaø 24 tuaàn töông ñöông 480 giôø thöïc taäp ôû beänh vieän; hai naêm keá hoïc veà
Khoa hoïc Beänh lyù vôùi 600 giôø hoïc lyù thuyeát vaø 1.920 giôø thöïc taäp taïi beänh vieän;
vaø hai naêm sau cuøng thöïc taäp noäi truù trong caùc beänh vieän, trong ñoù coù 184 giôø
lyù thuyeát ôû naêm thöù naêm. Ngöôøi sinh vieân Y khoa khi ra tröôøng ñaõ ñöôïc trang
bò kieán thöùc cô baûn veà Toaùn, Lyù, Hoùa, Sinh, Taâm lyù hoïc, Xaõ hoäi hoïc vaø nhöõng
kieán thöùc chuyeân saâu veà Cô theå hoïc, Sinh lyù hoïc, Moâ hoïc, Phoâi hoïc, Di truyeàn
hoïc, Sinh lyù hoïc, Sinh hoùa hoïc, Vi truøng hoïc, Kyù sinh truøng hoïc, Cô theå beänh
lyù hoïc, Döôïc lieäu hoïc, Trieäu chöùng hoïc, Beänh lyù hoïc laâm saøng… beân caïnh nhöõng
hieåu bieát vöõng vaøng veà caùc kyõ thuaät Noäi khoa, Ngoaïi khoa, Nhi khoa, Saûn khoa,
Nieäu khoa, Nhaõn khoa, Pheá lao, Ung thö, Khaåu xoang, Tai Muõi Hoïng, Chænh
hình, Trò lieäu hoïc, Gaây meâ Hoài söùc, Giaûi phaãu treû em, Giaûi phaãu thaàn kinh, Y
hoïc nhieät ñôùi, Y khoa phoøng ngöøa, Phaùp lyù Y khoa… Ngoaøi ra, moïi sinh vieân ñeàu
phaûi coù khaû naêng söû duïng thaønh thaïo caû hai ngoaïi ngöõ Anh vaø Phaùp.

Ñoái töôïng cuûa Y khoa laø con ngöôøi. Tröôùc maët ngöôøi thaày thuoác laø caùc
beänh nhaân, do ñoù, trong vieäc giaùo duïc Y khoa, vieäc thöïc taäp taïi beänh vieän laø
quan troïng hôn caû. Theo hoài öùc cuûa Giaùo sö Ñaøo Höõu Anh töøng laø Khoa tröôûng
Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa trong thôøi gian töø 1970 ñeán 1971, vaøo naêm 1955, beänh
vieän Bình Daân ñaõ ñöôïc moät soá nhaø haûo taâm ñoùng goùp xaây döïng gaáp ruùt, moät
phaàn laø ñeå coù choã cho sinh vieân Y khoa thöïc taäp. Moät Cô theå Hoïc vieän do Giaùo
sö Nguyeãn Höõu chuû tröông thaønh laäp cuõng ñöôïc hoaøn thaønh vaøo naêm 1956
ñeå taïo ñieàu kieän cho sinh vieân hoïc taäp veà boä moân Cô theå hoïc. Töø naêm 1957,

118 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Cô quan Vieän trôï Hoa Kyø ñaõ böôùc ñaàu tieán haønh nghieân cöùu xaây döïng moät
Trung taâm Giaùo duïc Y khoa ôû Saøi Goøn. Giöõa naêm 1958, moät phaùi ñoaøn do moät
vò Giaùo sö laø Khoa tröôûng Howard Medical School ôû Washington DC caàm ñaàu
ñeán Vieät Nam vôùi nhieäm vuï hoaøn thaønh moät ñeà aùn xaây döïng Trung taâm Giaùo
duïc Y khoa cho Vieät Nam, neáu theo ñeà aùn naøy thì trung taâm coøn ñöôïc giao quaûn
lyù vaø ñieàu haønh moät beänh vieän 500 giöôøng; tuy nhieân, chöông trình beänh vieän
thöïc taäp naøy ñaõ khoâng ñöôïc thöïc thi [1].

Ñeán naêm 1963 Trung taâm Giaùo duïc Y khoa baét ñaàu ñöôïc xaây döïng vaø
coâng trình hoaøn taát vaøo naêm 1966. Thaùng 6 naêm 1966, Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa
chuyeån veà cô sôû môùi, ñöôïc trang bò hieän ñaïi vaø ñaày ñuû nhaát trong taát caû caùc cô
sôû ñaïi hoïc ôû Saøi Goøn. Cuøng luùc, moät chöông trình hôïp taùc giaùo duïc Y khoa Vieät
Myõ ñöôïc xuùc tieán, qua ñoù, moät loaït caùc tröôøng Y khoa Hoa Kyø ñaõ gôûi nhaân vieân
giaûng huaán sang Vieät Nam giaûng daïy vaø nhaän nhaân vieân giaûng huaán Vieät Nam
sang Myõ tu nghieäp, moãi tröôøng ñeàu vieän trôï cho Vieät Nam söï giaûng huaán veà
moân hoïc maø hoï coù öu theá. Chöông trình naøy cuõng ñem laïi lôïi ích cho caû phía
baïn vì caùc giaùo sö Hoa Kyø ñeán Vieät Nam cuõng ñöôïc cuûng coá theâm kieán thöùc veà
caùc beänh nhieät ñôùi maø hoï ít gaëp [1].

Nhö vaäy, coù theå thaáy ngöôøi sinh vieân Ñaïi hoïc Y khoa Saøi Goøn coù ñieàu kieän
tieáp xuùc vôùi nhöõng kieán thöùc y hoïc tieán boä nhaát. Hôn nöõa, do tính chaát ngheà
nghieäp, sinh vieân Y khoa thöïc taäp chung vôùi nhau phaûi coäng taùc vôùi nhau, giuùp
ñôõ nhau, tranh luaän vôùi nhau moät caùch thaúng thaén, do ñoù naûy sinh söï thaân
thieát vaø cuûng coá tinh thaàn taäp theå; töø ñoù, yù thöùc coäng ñoàng vaø khaùt voïng coáng
hieán ñöôïc phaùt trieån khieán lôøi theà Hippocrates ñöôïc nhaéc baûo thöôøng xuyeân.
Trong quaù trình hoïc taäp, ngöôøi sinh vieân naêm sau luoân bieát ôn söï chæ baûo cuûa
nhöõng ngöôøi naêm tröôùc. Taïi giôø thöïc taäp, hoï saün saøng laøm nhöõng coâng vieäc cuûa
nhaân vieân ñieàu döôõng, trong luùc nhöõng ngöôøi hoïc tröôùc hoaëc laøm tôø trình veà
beänh lyù, hoaëc suy luaän ñeå ñònh beänh, neâu nhöõng yù kieán trò lieäu döôùi söï höôùng
daãn cuûa caùc baùc só taïi beänh vieän.

Vieäc thi cöû ñoái vôùi sinh vieân Ñaïi hoïc Y khoa Saøi Goøn cuõng caêng thaúng
nhö ñoái vôùi baát kyø ngöôøi sinh vieân naøo khaùc taïi Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn. Khoâng
nhöõng theá, hoï coøn chòu ñöïng nhieàu aùp löïc hôn, bôûi moãi naêm hoïc hoï phaûi traûi
qua hai kyø thi baùn nieân. Soá löôïng caùc moân hoïc raát nhieàu maø moãi moân ñeàu phaûi
thi caû lyù thuyeát laãn thöïc taäp taïi beänh vieän vaø ñeàu phaûi ñuû ñieåm chöù khoâng theå
laáy ñieåm moân naøy buø moân khaùc. Sinh vieân naøo ôû laïi lôùp quaù moät naêm ñeàu bò cho
thoâi hoïc, duø ñoù laø gaây laõng phí coâng quyõ quoác gia, nhöng nhaø tröôøng hoaøn toaøn
coù lyù do chính ñaùng ñeå buoäc phaûi aùp duïng bieän phaùp aáy. Vaøo cuoái naêm thöù saùu,
sinh vieân phaûi döï kyø thi “Beänh lyù” cuõng bao goàm caû lyù thuyeát laãn thöïc haønh.
Chæ khi ñaït lyù thuyeát môùi ñöôïc thi thöïc haønh. Vaø khi ñaõ truùng caùch thì ngöôøi
sinh vieân môùi ñöôïc quyeàn laøm luaän aùn.

Sau khi chính thöùc ñöôïc caáp baèng Tieán só Y khoa Quoác gia, caùc baùc só coù
theå theo hoïc chöông trình Haäu Ñaïi hoïc ñeå trôû thaønh baùc só chuyeân khoa.

Ngoaøi vieäc giaûng daïy, caùc giaùo sö Y khoa Saøi Goøn coøn tích cöïc tham gia
khaûo cöùu. Nhieàu baùo caùo khoa hoïc ñaõ ñöôïc ñaêng treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh
ôû nöôùc ngoaøi. Tröôøng coøn chuû tröông moät taïp chí Y khoa laáy teân laø Acta Medica

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 119

Vietnamica xuaát baûn ba thaùng moät soá, soá ñaàu tieân phaùt haønh vaøo naêm 1957 vaø
xuaát hieän ñeàu ñaën ñeán taän naêm 1975. Taïp chí naøy ñöôïc toàn tröõ vaø tröng baøy
taïi moät soá thö vieän vaø trung taâm Y khoa lôùn ôû nöôùc ngoaøi. Moät trong nhöõng taøi
lieäu quyù maø caùc giaùo sö Ñaïi hoïc Y khoa Saøi Goøn ñaõ thöïc hieän laø taäp saùch lieät keâ
caùc luaän aùn ñaõ ñeä trình taïi tröôøng Y Haø Noäi vaø tröôøng Y Saøi Goøn töø naêm 1947
ñeán naêm 1972 [1]. Nhôø taäp saùch naøy maø ngöôøi ta coù theå öôùc löôïng 20 naêm ñaøo
taïo cuûa tröôøng Y Saøi Goøn ñaõ cung öùng cho xaõ hoäi khoaûng 2.300 baùc só.

6. Tröôøng Ñaïi hoïc Döôïc khoa

Tröôùc kia, Döôïc khoa laø moät boä phaän cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Y-Döôïc khoa
Saøi Goøn. Vaøo naêm 1961, ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån vieäc ñaøo taïo, moät saéc
leänh cuûa Toång thoáng taùch boä phaän Döôïc ra khoûi Tröôøng Ñaïi hoïc Y-Döôïc khoa
Saøi Goøn ñeå thaønh laäp Tröôøng Ñaïi hoïc Döôïc khoa Saøi Goøn, laø moät thaønh vieân
cuûa Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn. Muïc ñích cuûa tröôøng laø ñaøo taïo caùc döôïc só phuï traùch
caùc döôïc phoøng leû, coù khaû naêng baøo cheá thuoác theo toa baùc só vaø phaân phoái caùc
saûn phaåm ñaëc cheá. Beân caïnh ñoù, döôïc só coøn phaûi coù khaû naêng chæ daãn ngöôøi
beänh söû duïng duøng thuoác ñuùng caùch, vieäc ñoái phoù vôùi nhöõng phaûn öùng coù theå
xaûy ra khi duøng thuoác, nhöõng caám kî vaø caùch toàn tröõ thuoác. Ngoaøi ra, Tröôøng
Ñaïi hoïc Döôïc khoa Saøi Goøn coøn giaûng daïy veà Döôïc khoa Beänh vieän, saûn xuaát
döôïc phaåm, laøm thí nghieäm Y khoa vaø höôùng ñeán vieäc ñaøo taïo nhaân vieân giaûng
huaán chuyeân ngaønh Döôïc khoa.

Ñeå theo hoïc Döôïc khoa, sinh vieân phaûi coù baèng Tuù taøi II vaø traûi qua moät
kyø thi tuyeån goàm hai ñôït, ñôït thöù nhaát laø sô tuyeån, sau khi coù keát quaû sô tuyeån
môùi vaøo kyø thöïc tuyeån. Baøi thi ñöôïc ra theo loái traéc nghieäm, khaûo saùt caùc kieán
thöùc veà Lyù, Hoùa, Sinh vaät vaø moät baøi dòch Vieät ngöõ ra Anh hoaëc Phaùp theo
chöông trình lôùp 12 hieän haønh. Nhöõng ngöôøi ñaõ toát nghieäp Ñaïi hoïc - coù baèng
Y só, Nha só, Thuù y só, Cöû nhaân Giaùo khoa Khoa hoïc hay Kyõ sö - coù theå ñöôïc
vaøo hoïc maø khoâng phaûi thi tuyeån. Moãi naêm, tröôøng Döôïc khoa tuyeån chöøng
200 sinh vieân vaøo naêm ñaàu tieân. Chöông trình hoïc keùo daøi trong naêm naêm: hai
naêm ñaàu chuyeân veà Khoa hoïc cô baûn; hai naêm tieáp theo chuyeân veà Döôïc khoa
toång quaùt; naêm cuoái cuøng sinh vieân seõ choïn moät trong ba ngaønh goàm Döôïc khoa
kyõ ngheä, Döôïc khoa kyõ thuaät thí nghieäm vaø Döôïc khoa coäng ñoàng. Trong quaù
trình theo hoïc, sinh vieân Döôïc phaûi coù khaû naêng söû duïng thaønh thaïo moät ngoaïi
ngöõ Anh hoaëc Phaùp ñeå coù theå tham khaûo taøi lieäu. Ngoaøi ra, soá giôø thöïc taäp cuûa
sinh vieân Döôïc laø raát nhieàu veà caùc laõnh vöïc Baøo cheá coå truyeàn, Ñoäng vaät sinh
hoïc, Hoùa hoïc, Vaät lyù, Toaùn hoïc, Hoùa döôïc hoïc, Cheá döôïc hoïc, Döôïc lieäu hoïc… Veà
maët lyù thuyeát, sinh vieân Döôïc coøn hoïc theâm veà Toå chöùc Quaûn trò, Quaûn trò Xí
nghieäp, Quaûn lyù Döôïc phoøng…

Moãi naêm, sinh vieân Döôïc ñeàu phaûi traûi qua moät kyø thi leân lôùp. Töø naêm
thöù nhaát ñeán naêm thöù ba, sinh vieân chæ thi caùc phaàn vieát veà lyù thuyeát vaø thöïc
taäp beân caïnh moät baøi thi sinh ngöõ. Vaøo naêm thöù tö, veà lyù thuyeát coù theâm phaàn
thi vaán ñaùp. Sinh vieân phaûi ñaït ñuû ñieåm trung bình vaø khoâng bò ñieåm loaïi ôû
baát cöù moân naøo thì môùi ñöôïc leân lôùp. Thi toát nghieäp cuõng ñöôïc tieán haønh nhö
kyø thi cuoái naêm thöù tö. Traûi qua kyø thi toát nghieäp, neáu ñoã, sinh vieân ñöôïc caáp
baèng Döôïc só Quoác gia.

120 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Keå töø nieân khoùa 1968-1969, Tröôøng Ñaïi hoïc Döôïc khoa Saøi Goøn baét ñaàu
toå chöùc ñaøo taïo sinh vieân laáy vaên baèng Tieán só Ñeä tam caáp cho nhöõng ngöôøi ñaõ
laø Döôïc só Quoác gia. Thôøi gian laáy Tieán só Ñeä tam caáp laø khoaûng ba naêm, trong
ñoù coù moät naêm hoïc ñeå laáy moät chöùng chæ Ñeä tam caáp, vaø thôøi gian coøn laïi laø ñeå
soaïn vaø trình moät luaän aùn thuoäc moät trong ba laõnh vöïc Kyõ thuaät Lyù Hoùa, Sinh
hoïc öùng duïng, vaø Vi truøng hoïc thaâm cöùu.

Theo giaùo sö Toâ Ñoàng, ngöôøi coù thôøi gian ngaén laø Khoa tröôûng Ñaïi hoïc
Döôïc khoa Saøi Goøn, trong quaù trình ñaøo taïo, tröôøng Döôïc ñaõ thöôøng xuyeân caûi
toå chöông trình cho phuø hôïp vôùi söï tieán boä cuûa theá giôùi. Nhaát laø khi vai troø
cuûa ngöôøi döôïc só ñaõ thay ñoåi, khoâng coøn giöõ coâng vieäc phaân phoái thuoác theo
toa baùc só nhö tröôùc kia maø chæ phaân phoái thuoác ñaëc cheá, ngöôøi döôïc só phaûi
coù khaû naêng saâu hôn trong vieäc saûn xuaát thuoác. Naêm 1972, moät cuoäc hoäi thaûo
Döôïc khoa ñöôïc toå chöùc taïi tröôøng, quy tuï haàu heát nhöõng nhaân vaät coù uy tín
lieân quan ñeán ngaønh ñeå tìm hieåu vai troø cuûa ngöôøi döôïc só trong xaõ hoäi vaø nhu
caàu ñaøo taïo thöïc teá. Vieäc phaân ban cho naêm cuoái Döôïc khoa theo caùc höôùng
Thí nghieäm, Coäng ñoàng vaø Kyõ ngheä moät phaàn döïa treân keát quaû cuoäc hoäi thaûo
naøy [2]. Beân caïnh ñoù, vieäc ñieàu chænh caùc moân hoïc theo höôùng thöïc teá cuõng ñöôïc
ban giaûng huaán chuù troïng vôùi muïc ñích ñaøo taïo caùc döôïc só coù naêng löïc: quaûn lyù
döôïc phoøng leû; nhaäp caûng döôïc phaåm, y cuï, hoùa chaát vaø duïng cuï veä sinh; laøm
chuyeân vieân kyõ thuaät hoaëc quaûn trò taïi caùc vieän baøo cheá; nghieân cöùu vaø tieán
haønh vieäc baøo cheá myõ phaåm vaø caùc saûn phaåm voâ truøng, caùc duïng cuï thuûy tinh
trung tính; tham gia vieäc kieåm soaùt thöïc phaåm…

7. Tröôøng Ñaïi hoïc Nha khoa

Tröôøng Ñaïi hoïc Nha khoa Saøi Goøn, ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1963 caên cöù
vaøo moät saéc leänh cuûa Toång thoáng, ñaõ ñöôïc phaùt trieån töø boä moân Khaåu-Xoang
cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa. Muïc ñích cuûa ngaønh Nha khoa laø ñaøo taïo nhöõng
chuyeân vieân coù khaû naêng phuïc vuï chöõa trò caùc chöùng beänh thuoäc Raêng-Haøm-
Mieäng cho daân chuùng.

Cuõng nhö ñieàu kieän ñeå vaøo Ñaïi hoïc Y khoa, sinh vieân muoán hoïc Nha khoa
phaûi coù moät chöùng chæ döï bò SPCN hay PCB cuûa Ñaïi hoïc Khoa hoïc vaø phaûi traûi
qua moät kyø thi tuyeån coù ba phaàn goàm thi vieát, thi ñieâu khaéc vaø thi vaán ñaùp.
Trong phaàn thi vieát, sinh vieân ñöôïc khaûo haïch veà caùc moân Vaät lyù, Hoùa hoïc,
Ñoäng Sinh hoïc vaø Anh vaên. Chæ khi sinh vieân ñaõ truùng caùch trong kyø thi vieát
thì môùi ñöôïc goïi ñi thi ñieâu khaéc vaø vaán ñaùp. Trong phaàn thi ñieâu khaéc, sinh
vieân phaûi theå hieän ñöôïc söï maãn caûm cuûa ñoâi baøn tay thoâng qua vieäc taïo ra moät
saûn phaåm thaïch cao gioáng moät maãu hieän vaät vaø nhöõng chæ daãn baèng vaên baûn.
Trong kyø thi vaán ñaùp, sinh vieân ñöôïc kieåm tra veà kieán thöùc toång quaùt. Moãi naêm
tröôøng chæ tuyeån khoaûng 60 sinh vieân.

Do tính caùch ñaëc thuø cuûa ngaønh hoïc, ñeán naêm 1971, tröôøng ñöôïc ñoåi teân
laø Tröôøng Ñaïi hoïc Nha-Y khoa, thöïc hieän moät quy trình ñaøo taïo hai giai ñoaïn:

Giai ñoaïn moät keùo daøi 4 naêm, ñaøo taïo Nha Y só Quoác gia.

Giai ñoaïn hai hoïc theâm 2 naêm nöõa ñeå ra tröôøng vôùi baèng Baùc só Nha khoa
Quoác gia.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 121

Vôùi quy trình ñaøo taïo naøy, veà thöïc teá, sinh vieân taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Nha
khoa Saøi Goøn chæ hoïc boán naêm, vì leõ vôùi chöùng chæ Nha Y só Quoác gia, phaàn
ñoâng ñaõ coù theå haønh ngheà vaø ít quan taâm ñeán vieäc naâng cao chuyeân moân; thieáu
ngöôøi hoïc leân cao, nhaø tröôøng khoâng ñaøo taïo giai ñoaïn hai.

ÔÛ hai naêm ñaàu, sinh vieân tröôøng Nha hoïc chung vôùi sinh vieân tröôøng Y veà
nhöõng moân caên baûn. Qua hai naêm sau, sinh vieân ñi thaúng vaøo chuyeân khoa cuûa
mình. Cuõng nhö ôû tröôøng Y, thöïc taäp luoân ñi keøm vôùi lyù thuyeát trong moïi laõnh
vöïc hoïc taäp taïi tröôøng Nha. Sinh vieân Nha thöïc taäp chung vôùi sinh vieân Y trong
naêm thöù nhaát, nhöng caùc naêm sau thì thöïc taäp rieâng taïi phoøng thí nghieäm Nha
vaø caùc khu beänh lyù ñaët ngay trong caùc beänh vieän.

Vì töø moät boä moân cuûa tröôøng Y khoa taùch ra neân moät soá quy trình laøm
vieäc cuûa tröôøng Nha cuõng töông töï tröôøng Y. Sinh vieân phaûi chuyeân caàn. Vieäc
vaéng maët quaù moät soá buoåi, duø laø lyù thuyeát hay thöïc taäp, cuõng ñeàu daãn ñeán vieäc
caám thi. Moãi naêm hoïc, sinh vieân phaûi traûi qua hai kyø thi baùn nieân; cuoái naêm,
chæ nhöõng sinh vieân naøo thieáu ñieåm trong caùc kyø thi baùn nieân môùi phaûi thi laïi.
Vaøo naêm thöù tö, nghóa laø naêm cuoái cuøng trong hoïc trình laáy baèng Nha Y só Quoác
gia, sinh vieân phaûi qua moät kyø thi “Khaûo saùt naêng löïc ngheà nghieäp”.

Cho ñeán luùc giaûi taùn chính quyeàn mieàn Nam, sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc
Nha khoa ñöôïc coi laø ñöôïc bieät ñaõi nhaát, vì leõ soá löôïng sinh vieân vaøo hoïc töông
ñoái haïn cheá, trong luùc phöông tieän giaûng daïy taïi tröôøng Y khoa vaø tröôøng Nha
khoa laø toái taân vaø doài daøo nhaát.

8. Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc

Naêm 1926, Tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông Haø Noäi môû ban Kieán truùc. Ñaàu
naêm 1944, ban naøy ñöôïc naâng leân thaønh tröôøng Kieán truùc vaø di chuyeån leân Ñaø
Laït. Naêm 1948, tröôøng ñöôïc saùp nhaäp vaøo Vieän Ñaïi hoïc Ñoâng Döông vaø ñöôïc
naâng leân baäc Cao ñaúng. Vaøo naêm 1950, Tröôøng Cao ñaúng Kieán truùc ñöôïc di
chuyeån töø Ñaø Laït veà Saøi Goøn. Ñeán naêm 1967, tröôøng ñöôïc saùp nhaäp vaøo Vieän
Ñaïi hoïc Saøi Goøn, trôû thaønh moät phaân khoa, ñoåi teân laø Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc
Saøi Goøn. Tröôøng coù nhieäm vuï ñaøo taïo caùc kieán truùc sö, caùc chuyeân vieân thieát
keá ñoâ thò vaø caùn söï kieán truùc, moät laõnh vöïc coù nhieàu nhu caàu trong quaù trình
phaùt trieån ñaát nöôùc.

Ñeå theo hoïc Ñaïi hoïc Kieán truùc Saøi Goøn, sinh vieân phaûi coù baèng Tuù taøi II
ban Toaùn, ban Khoa hoïc Thöïc nghieäm, ban Kyõ thuaät hoaëc vaên baèng töông
ñöông vaø phaûi qua moät kyø thi tuyeån. Haøng naêm, Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc chæ
tuyeån khoaûng 50 sinh vieân chính thöùc vaø 20 sinh vieân döï thính.

Sinh vieân taïi tröôøng Kieán truùc ñöôïc ñaøo taïo theo ba ban: ban Kieán truùc ñeå
trôû thaønh kieán truùc sö, ban Thieát keá ñoâ thò ñeå trôû thaønh chuyeân vieân thieát keá
ñoâ thò vaø ban Caùn söï kieán truùc ñeå trôû thaønh caùc caùn söï kieán truùc. Töø nieân khoùa
1969-1970, do thieáu phöông tieän, tröôøng taïm thôøi chæ ñaøo taïo ban Kieán truùc maø
thoâi. Hoïc trình ban Kieán truùc keùo daøi trong 6 naêm, sinh vieân ñöôïc hoïc veà Lòch
söû kieán truùc, Phong caùch kieán truùc, beân caïnh ñoù, sinh vieân ñöôïc cung caáp kieán
thöùc khoa hoïc veà caùc loaïi vaät lieäu kieán truùc, veà caáu taïo ñòa chaát, veà cô hoïc neàn
ñaát, söùc beàn vaät lieäu, söùc beàn keát caáu… Ngoaøi phaàn lyù thuyeát, sinh vieân phaûi

122 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

thöïc hieän caùc hoïa ñoà kieán truùc, thöïc haønh laäp caùc ñoà aùn kieán truùc, tìm hieåu veà
kieán truùc coå truyeàn cuûa daân toäc. Naêm thöù nhaát, sinh vieân phaûi thi leân lôùp vôùi
caùc moân khoa hoïc. Trong hai naêm thöù hai vaø thöù ba, ngoaøi caùc kieán thöùc khoa
hoïc, sinh vieân coøn phaûi trình moãi thaùng moät hoïa ñoà kieán truùc vôùi theå taøi ñöôïc
caùc giaùo sö höôùng daãn chæ ñònh. ÔÛ caùc naêm thöù tö, thöù naêm vaø thöù saùu, sinh
vieân choïn moät ñoà aùn kieán truùc ñöôïc giaùo sö höôùng daãn ñoàng yù, sau ñoù töï nghieân
cöùu ñeå thieát laäp ñoà aùn ñoù cho ñeán khi hoaøn taát coù theå ñeä trình ñeå döï thi; trong
thôøi gian ñoù, sinh vieân tieáp tuïc tìm hieåu veà lyù thuyeát ñeå baûo veä vieäc thöïc hieän
ñoà aùn kieán truùc cuûa mình moät caùch khoa hoïc.

Theo ñeà aùn caûi toå vieäc ñaøo taïo môû khoa Kieán truùc, caùc giaùo sö ñeà nghò sinh
vieân Kieán truùc seõ phaûi hoïc theâm caùc moân coù tính caùch xaõ hoäi vaø thöïc duïng vaø
toå chöùc hoïc trình 6 naêm thaønh ba caáp: Caáp 1 keùo daøi hai naêm hoïc caùc moân cô
baûn; Caáp 2 keùo daøi hai naêm hoïc caùc moân chuyeân nghieäp; vaø Caáp 3 keùo daøi trong
hai naêm cuoái cuøng hoïc veà chuyeân ngaønh vaø söu khaûo. Hoïc trình seõ aán ñònh chi
tieát ñeå coù theå toå chöùc thi theo loái tín chæ. Tinh thaàn hoïc taäp thay ñoåi theo chieàu
höôùng thöïc duïng, chuû ñoäng vaø thöïc teá. Tröôøng cuõng ñaõ coù keá hoaïch xaây döïng
caùc ban môùi nhö Kyõ thuaät kieán taïo, Kyõ thuaät trang bò kieán truùc, Kieán truùc nhieät
ñôùi… Ngaøy nay, Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc Saøi Goøn ñaõ trôû thaønh Tröôøng Ñaïi hoïc
Kieán truùc TP Hoà Chí Minh.

9. Haûi hoïc vieän Nha Trang

Haûi hoïc vieän Nha Trang voán laø moät cô sôû nghieân cöùu khoa hoïc do ngöôøi
Phaùp thaønh laäp naêm 1922 vaø ñaõ ñöôïc caûi toå laàn ñaàu vaøo naêm 1930 ñeå phuïc vuï
vieäc nghieân cöùu sinh vaät bieån vaø vieäc khai thaùc caù ôû Bieån Ñoâng cuõng nhö trong
vuøng Bieån Hoà taïi Campuchia ñeå xaùc ñònh moät chieán löôïc phaùt trieån ngheà caù
ôû Ñoâng Döông. Naêm 1952, khi coù quyeát ñònh baøn giao cô sôû nghieân cöùu naøy
cho Vieät Nam, vieän ñaõ ñöôïc ñoåi teân laø Haûi hoïc vieän Nha Trang. Voán laø moät
cô quan nghieân cöùu coù phaïm vi hoaït ñoäng roäng lôùn, Haûi hoïc vieän Nha Trang
ñaõ trôû thaønh hoäi vieân cuûa UÛy hoäi Haûi döông hoïc Lieân chính phuû tröïc thuoäc Toå
chöùc Giaùo duïc, Khoa hoïc vaø Vaên hoùa cuûa Lieân Hieäp Quoác (UNESCO). Töø naêm
1959, Haûi hoïc vieän Nha Trang vaø Khoa hoïc Ñaïi hoïc ñöôøng Saøi Goøn ñaõ toå chöùc
moät cuoäc hoäi thaûo nhaèm ñaåy maïnh ñieàu tra nghieân cöùu veà khoa hoïc bieån ngoaøi
bieån khôi; coâng vieäc khoâng tieán trieån ñöôïc vì thieáu phöông tieän. Tuy vaäy, veà caùc
nghieân cöùu ven bôø, nhöõng hôïp taùc giöõa Haûi hoïc vieän Nha Trang vaø Tröôøng Ñaïi
hoïc Khoa hoïc Saøi Goøn vaãn tieáp tuïc thoâng qua nhöõng trao ñoåi keát quaû phaân tích
ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc phoøng thí nghieäm thuoäc ban Ñòa chaát vaø Vaät lyù Ñòa caàu
cuûa Tröôøng Khoa hoïc Saøi Goøn vôùi caùc phoøng thí nghieäm veà Lyù Hoùa taïi Haûi hoïc
vieän Nha Trang. Döïa treân saùng kieán cuûa Vieät Nam, moät chöông trình du khaûo
ñeå tìm hieåu vuøng Bieån Ñoâng ñaõ ñöôïc phoái hôïp thöïc hieän giöõa Hoa Kyø, Thaùi Lan
vaø Vieät Nam goïi laø Naga Expedition; qua chöông trình naøy, Haûi hoïc vieän Nha
Trang ñaõ laø nôi toå chöùc moät khoùa huaán luyeän caùc nhaø khoa hoïc bieån vuøng Ñoâng
Nam AÙ. Nhieàu baùo caùo töø chuyeán du khaûo naøy ñöôïc chuyeån ñeán nhöõng cô quan
nghieân cöùu Haûi hoïc coù quan taâm vaø ñöôïc ñaùnh giaù cao. Nhöõng nghieân cöùu ven
bôø cuûa Vieät Nam vaãn tieáp tuïc vaø ñeàu chia seû vôùi giôùi nghieân cöùu Haûi hoïc treân
theá giôùi [3].

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 123

Do coù nhöõng hoaït ñoäng mang tính ñaøo taïo, töø nieân khoùa 1969-1970, Haûi
hoïc vieän Nha Trang ñöôïc ñaët döôùi söï quaûn lyù cuûa Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn veà maët
hoïc vuï.

Hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø ñaøo taïo taïi Haûi hoïc vieän Nha Trang ñöôïc chia
thaønh hai ngaønh:

- Ngaønh Lyù Hoùa Haûi döông coù caùc ban: Haûi döông hoùa hoïc, Soùng bieån, Ñòa
chaán, Haûi döông ñòa chaát, Haûi döông ñoà baûn.

- Ngaønh Haûi Sinh hoïc coù caùc ban: Giaùp xaùc, Nhu theå, Hoaøng tieát, Xoang
traøng, Haûi mieân, Phieâu sinh, Rong bieån vaø Ngö hoïc.

Haûi hoïc vieän Nha Trang chæ ñaøo taïo caáp sau ñaïi hoïc, caáp phaùt vaên baèng
Chöùng chæ Haûi hoïc Ñeä tam caáp, vaø vaên baèng Tieán só Haûi hoïc Ñeä tam caáp. Cho
ñeán naêm 1974, Haûi hoïc vieän Nha Trang ñaøo taïo ñöôïc 14 ngöôøi coù vaên baèng
Chöùng chæ Haûi hoïc Ñeä tam caáp vaø moäât vò Tieán só Haûi hoïc Ñeä tam caáp.

Haûi hoïc vieän Nha Trang thöôøng xuyeân coù caùc quan heä vôùi nhöõng cô quan
nghieân cöùu Haûi hoïc treân theá giôùi, vaø coù nhieàu trieån voïng ñaåy maïnh caùc hoaït
ñoäng nghieân cöùu vaø ñaøo taïo ôû trình ñoä cao.

KU

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÍNH

1. Ñaøo Höõu Anh, “Y khoa Ñaïi hoïc Saøi Goøn: nhìn laïi 60 naêm lòch söû”, http://ttntt.free.fr/archive/
daohuuanh.html

2. Toâ Ñoàng, “Tröôøng Döôïc vaø toâi”, http://www.svqy.org/truongduocvatoi.html
3. Final Report of Naga Expedition, SIO Reference 63-11.
4. Phoøng Taâm lyù vaø Höôùng nghieäp Ñaéc Loä, Chæ nam giaùo duïc cao ñaúng Vieät Nam, Saøi Goøn, 1974.
5. Nguyeãn Khaéc Hoaïch, Xaây döïng vaø phaùt trieån vaên hoùa giaùo duïc, Nxb Löûa thieâng, Saøi Goøn, 1970.

TOÙM TAÉT

Baøi vieát giôùi thieäu toùm taét quaù trình thaønh laäp vaø hoaït ñoäng cuûa Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn vaø
9 tröôøng tröïc thuoäc, bao goàm: Tröôøng Ñaïi hoïc Luaät khoa, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc, Tröôøng Ñaïi
hoïc Vaên khoa, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm, Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa, Tröôøng Ñaïi hoïc Döôïc khoa,
Tröôøng Ñaïi hoïc Nha khoa, Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc vaø Haûi hoïc vieän Nha Trang. Qua ñoù ngöôøi
ñoïc coù theå naém ñöôïc nhöõng neùt cô baûn cuûa neàn giaùo duïc Ñaïi hoïc ôû mieàn Nam tröôùc naêm 1975.

ABSTRACT

THE UNIVERSITY OF SAIGON AND ITS AFFILIATED COLLEGES

The article summarizes the establishment and operation of the University of Saigon and
nine member schools, including Faculty of Law, Faculty of Sciences, Faculty of Literature,
College of Pedagogy, College of Medicine, College of Pharmacy, College of Dentistry, College
of Architecture and Nha Trang Institute of Oceanography. From the information in the article,
readers can basically comprehend the higher education in South Vietnam before 1975.

124 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

VIEÄN ÑAÏI HOÏC HUEÁ: VAÏN SÖÏ KHÔÛI ÑAÀU NAN

Coá Linh muïc Vieän tröôûng Cao Vaên Luaän

Lôøi Toøa soaïn: Tìm hieåu veà neàn giaùo duïc ñaïi hoïc ôû Vieät Nam, khoâng theå khoâng ñeà
caäp ñeán Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Treân taäp san Doøng Vieät soá 4, naêm 1997 (xuaát baûn taïi Hoa
Kyø) coù neâu leân vaøi ñieåm tieân phong cuûa Vieän Ñaïi hoïc Hueá (trong giaùo duïc ñaïi hoïc ôû
mieàn Nam) treân moät soá laõnh vöïc theo thöù töï thôøi gian: 1957: duøng tieáng Vieät ñeå giaûng
daïy; 1965: thaønh laäp tröôøng Kieåu maãu ñeå traéc nghieäm phöông phaùp sö phaïm môùi;
1969: thieát laäp chöông trình Cöû nhaân Khoa hoïc öùng duïng; 1971: thieát laäp boä moân Con
ngöôøi vaø moâi tröôøng soáng; 1971: thöïc hieän vieäc ghi danh, ghi ñieåm baèng ñieän toaùn;
1972: thieát laäp heä thoáng Vaên khoá aâm thanh ñeå sinh vieân coù theå nghe laïi baøi giaûng...
Ñeå coù ñöôïc nhöõng thaønh quaû aáy, ít ngöôøi bieát Vieän Ñaïi hoïc Hueá phaûi traûi qua nhieàu
gian nan, thöû thaùch trong buoåi ñaàu môùi thaønh laäp. Ñeå baïn ñoïc hieåu roõ hôn veà vaán
ñeà naøy, döôùi ñaây, chuùng toâi xin trích giôùi thieäu moät chöông trong cuoán hoài kyù Beân
gioøng lòch söû 1940-1965(*) cuûa Linh muïc Cao Vaên Luaän (1908-1986), Vieän tröôûng Vieän
Ñaïi hoïc Hueá.
Ngoaøi nhöõng giaù trò söû lieäu lieân quan ñeán tình hình giaùo duïc ñaïi hoïc ôû mieàn Nam
tröôùc naêm 1975, ñoaïn hoài kyù naøy coøn giuùp cho ngöôøi ñoïc hieåu theâm coâng lao cuûa
Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm ñoái vôùi neàn vaên hoùa-giaùo duïc ôû mieàn Nam thôøi Vieät Nam
Coäng hoøa, ñieàu maø tröôùc nay ít ñöôïc saùch baùo nhaéc ñeán. NC&PT.

Töø moät quoác gia vöøa thoaùt caûnh chieán tranh, caùc tröôøng trung tieåu hoïc coøn
thieáu thoán, oâng Dieäm ñaõ noã löïc giaûi quyeát vaán ñeà giaùo duïc, vaø trong thôøi gian
töø 1955 ñeán 1958 ngöôøi ta thaáy caùc tröôøng trung tieåu hoïc coâng tö moïc leân khaép
nôi. Ñaïi hoïc Saøi Goøn phaùt trieån maïnh meõ, vaø ñaëc bieät oâng Dieäm ñaõ hoaøn toaøn
ñoàng yù vaø tích cöïc nhuùng tay vaøo vieäc thaønh laäp Ñaïi hoïc Hueá.

Taïi Saøi Goøn, ngay töø ñaàu, nghóa laø töø 1959, khi ñaõ oån ñònh tình hình
chính trò, oâng Dieäm ñaõ nghó ñeán vieäc ñöa Ñaïi hoïc Saøi Goøn leân khu Ñaïi hoïc
Thuû Ñöùc. OÂng cuõng nghó ñeán vieäc thaønh laäp Ñaïi hoïc Hueá, vaø trong nhöõng caâu
chuyeän giöõa oâng Dieäm vaø toâi nhieàu luùc oâng coù nhaéc ñeán döï caàn thieát phaûi thaønh
laäp moät Ñaïi hoïc Hueá.

Vaøo ngaøy moàng 3 Teát naêm 1957,(**) hình nhö cuoái thaùng Gieâng naêm 1957,
theo thöôøng leä oâng Dieäm ra Hueá döï leã gioã cuï Khaû. Toâi ñeán chaøo oâng taïi nhaø oâng
Caån, vaø ngay ñaàu caâu chuyeän oâng Dieäm noùi:

- Naøy cha, toâi thaáy caàn phaûi thaønh laäp taïi Hueá moät vieän Ñaïi hoïc lôùn, vì
hai lyù do chính. Thöù nhaát laø Hueá töø tröôùc ñaõ laø moät trung taâm vaên hoùa cuûa nöôùc
ta. ÔÛ Hueá ñaõ coù nhöõng truyeàn thoáng vaên hoùa saâu ñaäm, coù nhöõng cô sôû vaên hoùa
laâu ñôøi, nhö tröôøng Quoác Töû Giaùm, caùc cuoäc thi cöû Haùn hoïc. Daân mieàn Trung laïi
hieáu hoïc maø ngheøo, coù bao nhieâu thanh nieân öu tuù muoán leân ñaïi hoïc maø khoâng
theå vaøo Saøi Goøn hoïc tieáp. Thöù hai laø hieän nay daân chuùng xoân xao ñoàn ñaïi raèng
chính phuû moät ngaøy naøo ñoù coù theå boû Hueá, vì hieän nay Hueá khoâng quan troïng

* Trí duõng xuaát baûn, Saøi Goøn, 1972. Ñoaïn trích thuoäc chöông “OÂng Dieäm vaø vaên hoùa giaùo duïc”,
trang 277-300. Nhan ñeà baøi do chuùng toâi ñaët. BBT.

** Töùc naêm Ñinh Daäu, ngaøy moàng 3 Teát nhaèm ngaøy 02/02/1957.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 125

laém veà phöông dieän chính trò, kinh teá. Vaäy laäp Vieän Ñaïi hoïc Hueá laø chöùng
minh caùch cuï theå vôùi daân chuùng, vôùi quoác teá cuõng nhö vôùi beân kia raèng chính
phuû nhaát ñònh baûo veä Hueá. Hueá chæ caùch vó tuyeán 17 khoaûng 100 caây soá, laäp ôû
ñaây moät ñaïi hoïc lôùn chaúng khaùc naøo thaùch ñoá vôùi boïn Coäng saûn. Neáu baây giôø
toâi quyeát ñònh laäp Ñaïi hoïc Hueá, cha coù baèng loøng giuùp toâi khoâng?

Toâi vui möøng thaät tình. Toâi cuõng ñaõ töøng nghó, nhö oâng Dieäm, nhöng toâi
löu yù ñeán vaán ñeà vaên hoùa vaø tình traïng cuûa daân mieàn Trung hôn laø veà caùc lyù
do chính trò.

- Thöa cuï, neáu toâi coù theå laøm ñöôïc vieäc gì ñeå goùp coâng vaøo vieäc thaønh laäp
moät ñaïi hoïc ôû Hueá, thì cuï coù theå tin raèng toâi khoâng ngaàn ngaïi chuùt naøo.

OÂng Dieäm thaáy toâi nhaän lôøi thì coù veû möøng, gaät guø:

- Vaäy thì ít hoâm nöõa toâi seõ sai moät phaùi ñoaøn ra ñaây gaëp cha, ñeå thaûo luaän
vaø nghieân cöùu caùc chi tieát cuï theå. Hoâm ñoù caâu chuyeän taïi nhaø oâng Caån xoay
quanh vieäc thaønh laäp Ñaïi hoïc Hueá. Tröôùc maët oâng Dieäm nhöõng ngöôøi coù maët toû
veû ñoàng yù phaûi thaønh laäp gaáp moät ñaïi hoïc taïi Hueá.

Tin naøy ñoàn ra ngoaøi, nhaát laø trong giôùi hoïc sinh trung hoïc caùc naêm cuoái
vaø giôùi trí thöùc, chính trò ôû Hueá. Ai cuõng toû veû haân hoan chôø ñôïi. Nhieàu ngöôøi
ñeán gaëp toâi vaø thuùc giuïc toâi xuùc tieán vieäc ñoù nhanh choùng ñeå laøm sao cho ñaàu
nieân khoùa tôùi con em hoï coù theå vaøo ñaïi hoïc ngay taïi Hueá. Toâi cuõng bò loâi cuoán
trong baàu khoâng khí phaán khôûi ñoù.

Khoaûng moät thaùng sau, hình nhö vaøo cuoái thaùng Gieâng, moät phaùi ñoaøn
töø Saøi Goøn ra gaëp toâi coù caùc oâng Ngoâ Ñình Nhu, Boä tröôûng Giaùo duïc Nguyeãn
Döông Ñoân, Vieän tröôûng Ñaïi hoïc Saøi Goøn Nguyeãn Quang Trình vaø nhöõng giaùo
sö, chuyeân vieân khaùc.

Moät cuoäc hoïp ñöôïc toå chöùc taïi toøa tænh Thöøa Thieân coù Tænh tröôûng vaø moät
soá trí thöùc thaân haøo nhaân só ñòa phöông tham döï. Toâi trình baøy vôùi moïi ngöôøi
nhöõng lyù do maø oâng Dieäm ñaõ ñöa ra keøm theâm nhöõng lyù do thöïc teá cuûa toâi. Hoäi
nghò thaûo luaän vaø ñi ñeán quyeát ñònh laø vì nhöõng hoaøn caûnh, ñaëc bieät nhöõng
khoù khaên trong ngaønh giaùo duïc, chöa neân laøm vieäc voäi vaøng haáp taáp quaù. Hoï
noùi raèng ôû Hueá chæ neân laäp moät chi nhaùnh cuûa Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn tuøy thuoäc
hoaøn caûnh vaøo Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn vaø Boä Quoác gia Giaùo duïc. Nhö vaäy Ñaïi
hoïc Hueá seõ khoâng thaønh moät ñôn vò ñoäc laäp maø chæ laø moät soá caùc phaân khoa
ñaët döôùi quyeàn Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn maø thoâi. Toâi ñöôïc cöû laøm ñaïi dieän cho oâng
Vieän tröôûng Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn Nguyeãn Quang Trình ñeå toå chöùc. Toâi khoâng
ñoàng yù nhöng ñaønh khuaát phuïc tröôùc quyeát ñònh cuûa ña soá.

Maáy hoâm löu laïi Hueá, phaùi ñoaøn ñi xem nhöõng cô sôû ñaát ñai coù theå duøng
laøm Ñaïi hoïc Hueá, nhö toøa Ñaïi bieåu chính phuû,(*) khaùch saïn Morin,(**) ngaân haøng

* Nay laø khaùch saïn La Residence, soá 5 Leâ Lôïi, thaønh phoá Hueá. BBT.
** Töø naêm 1957 ñeán 1975 laø cô sôû cuûa hai tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc vaø Ñaïi hoïc Vaên khoa, sau

1975 laø cô sôû cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Hueá. Nay laø khaùch saïn vôùi teân môùi Saøi Goøn-Morin,
soá 30 ñöôøng Leâ Lôïi, Hueá. BBT.

126 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Ñoâng Döông(*) vöøa ñöôïc chính phuû mua laïi. Phaùi ñoaøn veà Saøi Goøn ñöôïc maáy
hoâm thì coù nghò ñònh thaønh laäp Ñaïi hoïc Hueá, nhöng vôùi caùc ñieàu khoaûn ñaët Ñaïi
hoïc Hueá leä thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn.

Sau hai thaùng hoaït ñoäng moãi ngaøy toâi thaáy theâm nhieàu khoù khaên chæ vì
Hueá thì xa Saøi Goøn, toâi laïi khoâng coù ñuû thaåm quyeàn quyeát ñònh baát cöù vieäc gì
maø phaûi phuùc trình veà Vieän tröôûng Ñaïi hoïc Saøi Goøn, veà Boä Quoác gia Giaùo duïc,
roài leân oâng Nhu, oâng Dieäm. Caùc thuû tuïc ñoù laøm cho coâng vieäc chaäm treã, laøm caû
toâi vaø nhöõng ngöôøi goùp söùc luùc ñaàu chaùn naûn daàn. Toâi vaøo Saøi Goøn trình baøy
caùc khoù khaên ñoù thaúng cho oâng Dieäm. Toâi noùi vôùi oâng Dieäm raèng yù kieán ñaàu cuûa
oâng Dieäm laø muoán coù moät Ñaïi hoïc Hueá ñoäc laäp, lôùn, quan troïng ñeå thaønh moät
chöùng minh vaø thaùch ñoá vôùi theá giôùi vaø beân kia, neáu cöù phaûi chaïy quaán trong
nhöõng thuû tuïc giaáy tôø raéc roái, vaø nhöõng haønh lang cuûa giôùi giaùo duïc Saøi Goøn,
thì khoâng theå ñi ñeán keát quaû toát ñöôïc. Toâi yeâu caàu oâng Dieäm cho Ñaïi hoïc Hueá
quy cheá rieâng bieät vaø ñoäc laäp, vaø toâi coù quyeàn quyeát ñònh moïi vieäc trong phaïm
vi ích lôïi cho Ñaïi hoïc Hueá. Toâi ngoû yù neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy thì xin oâng Dieäm
choïn ngöôøi khaùc, vaø toâi nhaän thaáy khoâng theå laøm vieäc trong caùc ñieàu kieän quaù
raéc roái nhö vaäy ñöôïc. Toâi khoâng phaûi laø ngöôøi coù theå ñi voøng vo qua bao nhieâu
haønh lang caùc boä sôû ñöôïc maõi.

OÂng Dieäm ñoàng yù:

- Cha yeân taâm. Toâi ñoàng yù vôùi cha veà nhöõng ñieàu ñoù, vaø seõ coù nghò ñònh
thaønh laäp Vieän Ñaïi hoïc Hueá töï trò ngay cho cha, vaø toâi xin môøi cha laøm Vieän
tröôûng ñaàu tieân Vieän Ñaïi hoïc Hueá.

Toâi trôû veà Hueá ít hoâm thì coù nghò ñònh thaønh laäp Vieän Ñaïi hoïc Hueá,(**)
ñoàng thôøi vôùi saéc leänh cöû toâi laøm Vieän tröôûng.

Baáy giôø toâi xuùc tieán nhanh vieäc tìm truï sôû, lôùp hoïc, ñòa ñieåm, ñoàng thôøi
môøi caùc giaùo sö ôû Hueá, Saøi Goøn vaø ngoaïi quoác veà hôïp taùc. Trong giai ñoaïn ñaàu
ban giaùo sö goàm coù maáy ngöôøi toâi coøn nhôù laø Leâ Tuyeân, Leâ Khaéc Phoø, Nguyeãn
Vaên Trung, Nguyeãn Vaên Tröôøng. Vaøi thaùng sau theâm Leâ Thanh Minh Chaâu vaø
vôï laø Taêng Thò Thaønh Trai.

Ngay nieân khoùa 1957, Ñaïi hoïc Hueá môû caùc chöùng chæ döï bò nhö Naêng löïc
Luaät khoa, Vaên khoa, Khoa hoïc. Ngoaøi ra nhaän thaáy vieäc ñaøo taïo giaùo sö trung
hoïc vaø giaùo vieân tieåu hoïc raát caàn thieát cho tình traïng phaùt trieån giaùo duïc maïnh
meõ hieän nay vaø töông lai, toâi chuù troïng ñaëc bieät vaøo Ñaïi hoïc Sö phaïm.

Thaáy coâng vieäc taïm yeân, sau khi caùc lôùp ñaàu môû ñöôïc moät vaøi thaùng cuoái
naêm 1957, toâi vaø Leâ Thanh Minh Chaâu ñi ngoaïi quoác, vôùi chuû yù nghieân cöùu caùch
thöùc toå chöùc đaïi hoïc ñoàng thôøi vaän ñoäng söï giuùp ñôõ cuûa caùc quoác gia Ñoàng minh.
Tröôùc heát toâi ñeán AÂu Chaâu, roài sang Myõ vaø Gia Naõ Ñaïi.

Taïi Myõ toâi nhaän ñöôïc nhieàu söï giuùp ñôõ thieát thöïc vaø tích cöïc cuûa moät
vaøi toå chöùc. Toå chöùc IRC (Intellectual Rescue Committee) giuùp ñôõ ñaàu tieân vaø

* Nay laø Trung taâm Hoïc lieäu, Ñaïi hoïc Hueá, soá 20 ñöôøng Leâ Lôïi, thaønh phoá Hueá. BBT.
** Saéc leänh soá 45/GD ngaøy 1/3/1957. BBT.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 127

nhieàu nhaát baèng caùch caáp cho Ñaïi hoïc Hueá moät khoaûn tieàn maët ñuû ñeå taêng
theâm löông cho moãi giaùo sö 5.000 ñoàng moãi thaùng. Nhôø ñoù coâng vieäc môøi giaùo
sö giaûng daïy taïi Ñaïi hoïc Hueá ñöôïc deã daøng hôn. Toâi ñaùnh ñieän veà nöôùc baùo tin
vui, vaø noùi vôùi caùc anh em ôû nhaø döïa theo tieâu chuaån löông boång môùi maø môøi
theâm giaùo sö.

Cô quan thöù hai giuùp ñôõ quan troïng cho Ñaïi hoïc Hueá laø Asia Foundation.

Ngoaøi nhöõng ngaân khoaûn duøng ñeå xaây caát cö xaù sinh vieân, toå chöùc theå
thao, cô quan naøy coøn caáp nhieàu hoïc boång cho caùc sinh vieân Ñaïi hoïc Hueá, vaø
nhôø ñoù khuyeán khích caùc sinh vieân cuõng nhö taêng uy tín cho Ñaïi hoïc Hueá.

Moät toå chöùc thöù ba tuy nhoû nhöng tích cöïc giuùp ñôõ Vieän Ñaïi hoïc Hueá, laø
toå chöùc New Land Foundation, do Giaùo sö Burtinguer laøm chuû tòch. Ngay trong
laàn gaëp gôõ ñaàu, giaùo sö ñaõ toû ra soát saéng giuùp ñôõ, vaø höùa giuùp moãi naêm 5.000
Myõ kim tieàn maët, vaø sau hai naêm toå chöùc naøy taêng leân 7.000 Myõ kim moãi naêm.

Toâi cuõng ñeán thaêm vaøi vieän ñaïi hoïc Hoa Kyø vaø ôû ñaâu toâi cuõng nhaän ñöôïc
nhöõng söï khuyeán khích noàng haäu cuûa hoï. Haàu heát ñeàu höùa heïn daønh cho Ñaïi
hoïc Hueá moät vaøi hoïc boång, vaø neáu caàn gì trong khaû naêng vaø quyeàn haïn cuûa hoï
thì toâi cöù lieân laïc sau, hoï seõ coá gaéng giuùp ñôõ.

Toâi trôû veà Saøi Goøn vaø vaøo gaëp Toång thoáng Dieäm trình baøy keát quaû chuyeán
ñi. Toång thoáng raát löu yù ñeán Ñaïi hoïc Hueá cho neân khi hay tin theâm nhieàu toå
chöùc coù thieän caûm vaø giuùp ñôõ cuï theå Ñaïi hoïc Hueá oâng möøng laém. Rieâng oâng raát
tích cöïc trong vieäc môû mang Ñaïi hoïc Hueá.

Caàn ñeán ñieàu gì, toâi thöôøng vaøo Saøi Goøn trình baøy thaúng vôùi oâng vaø trong
haàu heát caùc tröôøng hôïp ñeàu ñöôïc oâng chaáp thuaän, ñoâi khi quaù möùc hy voïng cuûa
toâi. Luùc ñaàu moät vaøi ngöôøi ñöa yù kieán tìm moät khu ñaát roäng ôû ngoaïi oâ ñeå laäp
moät khu Ñaïi hoïc Hueá thaät roäng raõi xöùng ñaùng. Toâi thaáy yù kieán naøy coù ñieàu hay,
nhöng chæ ngaïi tình hình an ninh khoâng ñöôïc baûo ñaûm, seõ laøm hoûng taát caû moïi
vieäc, neân ñeà nghò choïn moät vaøi khu ñaát roäng coøn troáng trong thaønh phoá thì
hôn. Do ñoù caùc cô sôû môùi cuûa Ñaïi hoïc Hueá ñöôïc xaây caát treân khu ñaát troáng cuûa
toøa Khaâm söù cuõ,(*) hoaëc treân ñaát Hoà Ñaéc Trung(**) tröôùc toøa Ñaïi bieåu cuõ.

Caùc hoïa ñoà ñeàu do Ngoâ Vieát Thuï veõ roài trình thaúng leân oâng Dieäm duyeät.
Toâi nhôù moät hoâm toâi veà Saøi Goøn, oâng Dieäm ñöa toâi xem hoïa ñoà khu cö xaù giaùo
sö do Ngoâ Vieát Thuï veõ vöøa ñöa leân. Ngoâ Vieát Thuï khi ñoù cuõng coù maët trong
phoøng. OÂng Dieäm chaêm chuù nhìn vaøo hoïa ñoà, roài hoûi Ngoâ Vieát Thuï:

- Phaûi coù choã ñeå phôi quaàn aùo chôù. Chaúng leõ baét ngöôøi ta phôi quaàn aùo
ñaàu giöôøng sao?

Toâi vaø Ngoâ Vieát Thuï ñeàu coù veû ngaïc nhieân, vì khoâng nghó ra oâng Dieäm
coù theå chuù yù ñeán nhöõng vieäc nhoû beù nhö vaäy. Ñieàu naøy chöùng toû oâng Dieäm löu

* Veà sau laø khuoân vieân cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm. BBT.
** Ñaïi hoïc Luaät khoa ñöôïc xaây döïng treân khu ñaát naøy, nay laø Trung taâm Ñaøo taïo Quoác teá, Ñaïi hoïc

Hueá, soá 2 ñöôøng Leâ Lôïi, thaønh phoá Hueá. BBT.

128 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

taâm ñeán Ñaïi hoïc Hueá chöøng naøo, vaø cuõng chöùng toû raèng trong nhieàu vaán ñeà,
oâng Dieäm raát heát söùc thöïc teá, tæ mæ, khoâng haøm hoà nhö nhieàu ngöôøi cheâ traùch
sau naøy. Ngoâ Vieát Thuï phaûi söûa sô laïi hoïa ñoà, vaø theâm phoøng phôi quaàn aùo cho
cö xaù giaùo sö.

Moãi laàn ra Hueá, oâng Dieäm ñeàu ñeán thaêm Ñaïi hoïc Hueá, vaø baøn theâm vôùi
toâi veà nhöõng caùch thöùc cuûng coá vaø môû mang Ñaïi hoïc Hueá. Ñieàu naøy coù luùc gaây
ra ñoâi chuùt ñoá kî töø giôùi ñaïi hoïc vaø giaùo duïc ôû Saøi Goøn thôøi baáy giôø, maø toâi seõ
trình baøy trong vieäc thaønh laäp Ñaïi hoïc Y khoa Hueá.

Heát naêm 1958, Vieän Ñaïi hoïc Hueá coù theå goïi laø ñaõ tröôûng thaønh veà moïi
maët. Caùc phaân khoa hoaït ñoäng ñeàu ñaën. Baáy giôø toâi baét ñaàu nghó ñeán vieäc môû
theâm Ñaïi hoïc Y khoa, toâi cho raèng Ñaïi hoïc Hueá coù Y khoa thì môùi goïi laø ñaày ñuû
ñöôïc. Toâi töøng ñoïc nhöõng baûn thoáng keâ veà con soá baùc só treân theá giôùi, thì thaáy
raèng tính theo daân soá, tyû leä caùc baùc só Vieät Nam coøn keùm hôn Phi Chaâu. ÔÛ Vieät
Nam cöù 30.000 ngöôøi daân moät baùc só, trong luùc ôû Phi Chaâu, chæ treân 20.000 daân
ñaõ coù moät baùc só.

Moät tình traïng khan hieám baùc só trong moät quoác gia ñang môû mang tai
haïi ñeán nhieàu theá heä veà sau. Taïi noâng thoân tình traïng khan hieám baùc só caøng
roõ reät. ÔÛ Hueá nhöõng quaän lôùn vaø ñoâng daân cö nhö Höông Thuûy, Caàu Hai khoâng
coù ñöôïc moät baùc só daân söï naøo, maëc daàu coù nhöõng ngöôøi ñòa phöông toát nghieäp
baùc só. Caùc baùc só quy tuï caû vaøo Saøi Goøn vaø nhöõng thaønh phoá lôùn. Rieâng trong
thaønh phoá Hueá, con soá baùc só daân y vaø nhöõng baùc só quaân y môû phoøng maïch
rieâng ngoaøi phoá cuõng khoâng ñuû so vôùi daân soá Hueá.

Toâi ñaõ löu taâm ñeán vaán ñeà khan hieám baùc só, caùn söï y teá töø khi veà nöôùc.
Toâi coøn nhôù luùc laøm cha xöù Ñan Sa ôû Quaûng Bình toâi ñaõ chöùng kieán söï khoán
khoå cuûa ngöôøi daân thieáu hieåu bieát y teá, thieáu baùc só laø nhö theá naøo, vì ñoù ngay
töø khi môùi môû Ñaïi hoïc Hueá, toâi ñaõ coá gaéng theâm nhöõng khoùa caùn söï ñieàu döôõng
vaø nöõ hoä sinh quoác gia.

Nhöng khoâng ai coù theå thay theá ñöôïc nhöõng baùc só coù khaû naêng, giaøu
löông taâm chöùc nghieäp.

Vôùi taát caû nhöõng öu tö ñoù, vaøo cuoái naêm 1958, toâi vaøo Saøi Goøn gaëp oâng
Dieäm ñeå trình baøy veà söï caàn thieát phaûi môû Ñaïi hoïc Y khoa Hueá. Toâi ñöa ra moïi
lyù leõ ñeå thuyeát phuïc oâng Dieäm.

- Thöa cuï, giöõa thôøi ñaïi vaên minh naøy, nhieàu laøng maïc, thoân xoùm Vieät
Nam, nhieàu ngöôøi Vieät Nam vaãn chöõa beänh theo loái ñoàng boùng phuø thuûy, caàu
thaùnh. Ngöôøi ta ñaõ chæ trích caùi tinh thaàn meâ tín dò ñoan cuûa daân Vieät Nam,
nhöng khoâng ai chòu böùng caùi goác cuûa söï meâ tín dò ñoan ñoù, laø vì Vieät Nam
thieáu hieåu bieát veà veä sinh y teá, vaø thieáu baùc só ôû noâng thoân. Mieàn Trung vöøa
ngheøo vöøa ñoâng daân cö, tình traïng thieáu baùc só caøng traàm troïng hôn baát cöù nôi
naøo khaùc. Toâi thaáy caàn phaûi môû Ñaïi hoïc Y khoa Hueá ñeå ñaøo taïo nhöõng sinh
vieân Hueá coù khaû naêng vaø ham thích y khoa trôû thaønh nhöõng baùc só. Haún cuï
cuõng bieát haèng naêm Ñaïi hoïc Y khoa Saøi Goøn chæ ñaøo taïo ñöôïc vaøi chuïc baùc só,
trong soá ñoù moät phaàn ñaõ phaûi vaøo ngaønh quaân y. Haèng naêm coù ñeán haøng ngaøn

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 129

sinh vieân thi vaøo y khoa, nhöng ñeàu bò loaïi khoâng phaûi vì hoï thieáu khaû naêng,
khoâng ñuùng tieâu chuaån nhöng chæ vì möùc thu nhaän cuûa Ñaïi hoïc Y khoa Saøi Goøn
quaù ít oûi. Baây giôø duø coù môû theâm Ñaïi hoïc Y khoa Hueá chuùng ta cuõng khoâng sôï
thieáu sinh vieân, hay öù ñoïng baùc só…

Cuï Dieäm coù veû heát söùc löu taâm ñeán vaán ñeà. Cuï ñoàng yù vôùi nhöõng laäp luaän
cuûa toâi, gaät guø höùa heïn:

- Cha noùi ñuùng. Nöôùc mình thieáu baùc só moät caùch traàm troïng. Toâi ñaõ löu yù
ñeán tình traïng naøy töø laâu, nhöng vaán ñeà heát söùc quan troïng, laïi naëng tính caùch
chuyeân moân quaù nhieàu neân toâi khoâng theå ñôn phöông quyeát ñònh ñöôïc. Toâi höùa
vôùi cha seõ ñöa vaán ñeà ra thaûo luaän trong moät hoäi ñoàng noäi caùc gaàn nhaát. Rieâng
toâi, hoaøn toaøn uûng hoä ñeà nghò cuûa cha.

Toâi ra veà, coù vaøi phaàn tin töôûng.

Ba tuaàn sau chaúng thaáy tin töùc gì, toâi laïi vaøo Saøi Goøn vaø ñeán gaëp Toång
thoáng. Toång thoáng cho bieát raèng vaán ñeà ñaõ ñöôïc ñöa ra moät hoäi ñoàng noäi caùc
caùch ñaây 10 hoâm, nhöng caùc oâng boä tröôûng ñeàu baùc boû, sau khi tham khaûo giôùi
Ñaïi hoïc Y khoa Saøi Goøn.

- Thöa cuï hoï vieän ra nhöõng lyù do gì ñeå baùc boû?

- Toâi cuõng thaáy nhöõng lyù do hoï ñöa ra khoâng vöõng vaøng chi laém, nhöng
noù chöùng toû raèng hoï khoâng muoán coù theâm moät Ñaïi hoïc Y khoa. Hoï noùi raèng caû
nöôùc Vieät Nam chæ caàn coù moät Ñaïi hoïc Y khoa laø ñuû laém roài.

Toâi böïc töùc heát söùc:

- Theá naøo goïi laø ñuû ñöôïc, thöa cuï. Phi Chaâu cöù 20.000 daân ñaõ coù moät baùc
só, trong luùc Vieät Nam töï haøo coù boán ngaøn naêm vaên hieán, cuï laïi ñöông coù döï
tính laøm cho nöôùc Vieät Nam ñoùng vai laõnh tuï Ñoâng Nam AÙ maø treân 30.000 daân
môùi coù ñöôïc moät baùc só, thì goïi laø ñuû laøm sao ñöôïc. Hôn nöõa nhö cuï hieåu hôn
ai heát, caùc baùc só phaàn lôùn ñeàu quy tuï vaøo caùc thaønh phoá lôùn, coøn ôû noâng thoân
coù khi caùch haøng chuïc caây soá chöa tìm ra ñöôïc moät baùc só. Ngaøy xöa daân chuùng
coøn chöõa trò baèng thuoác baéc, thuoác nam ñöôïc laø nhôø caùc cuï ñoà Nho tham khaûo
saùch Taøu ñöôïc, nay lôùp ngöôøi ñoù ñaõ quy tieân, lôùp treû lôùn leân khoâng hieåu chöõ
Nho, nhöõng thaày thuoác baéc ngaøy nay caøng ngaøy caøng suy ñoài veà ngheà nghieäp,
chæ coøn giöõ ñöôïc vaøi phöông thuoác gia truyeàn. Nhieàu khi hoï chöõa trò baäy baï, laøm
haïi cho söùc khoûe cuûa daân chuùng hôn laø laøm lôïi.

OÂng Dieäm coù veû thoâng caûm vôùi söï böïc töùc cuûa toâi, bình tónh giaûi thích:

- Ngoaøi lyù do treân ñaây, hoï coøn vieän leõ raèng hieän nay soá baùc só giaûng vieân
y khoa cuûa Vieät Nam raát thieáu, may laém vöøa ñuû cung öùng cho Ñaïi hoïc Y khoa
Saøi Goøn, maø khoâng theå naøo cung öùng theâm cho moät Ñaïi hoïc Y khoa thöù hai naøo
khaùc. Neáu môû Ñaïi hoïc Y khoa Hueá, chaû laáy ñaâu ra baùc só giaùo sö.

- Thöa cuï, toâi ñoàng yù laø chuùng ta thieáu giaùo sö, khoâng nhöõng veà y khoa, maø
veà moïi ngaønh ñaïi hoïc khaùc. Nhöng khoâng leõ vì thaáy thieáu roài chuùng ta khoâng
laøm gì caû, khoâng môû ñaïi hoïc kyõ thuaät, ñaïi hoïc khoa hoïc v.v…? Chuùng ta phaûi

130 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

tìm caùch ñeå giaûi quyeát nhöõng khoù khaên ñoù. Chaúng haïn chuùng ta coù theå yeâu caàu
nhöõng quoác gia Ñoàng minh giuùp cho chuùng ta moät soá giaùo sö y khoa…

OÂng Dieäm coù veû ñoàng yù hôn vôùi toâi:

- Cha ngoài chôø moät laùt toâi goïi oâng Boä tröôûng Quoác gia Giaùo duïc vaøo hoûi
qua yù kieán moät chuùt.

OÂng Dieäm nhaác ñieän thoaïi goïi oâng Traàn Höõu Theá, luùc baáy giôø vöøa thay
Nguyeãn Döông Ñoân laøm Boä tröôûng Giaùo duïc. Chæ vaøi phuùt sau thì oâng Theá vaøo.

OÂng Theá khoâng coù theâm yù kieán môùi laï naøo, ngoaøi nhöõng ñieàu ñaõ ñöa ra
trong hoäi ñoàng noäi caùc möôøi hoâm tröôùc nhaèm baùc boû vieäc thaønh laäp Ñaïi hoïc Y
khoa Hueá. OÂng Dieäm noùi:

- Sau khi baøn vôùi cha Luaän, toâi thaáy coù theå môû Ñaïi hoïc Y khoa Hueá, vaø
ñaõ quyeát ñònh thaønh laäp Ñaïi hoïc Y khoa. OÂng Boä tröôûng cho thaûo saéc leänh mai
ñem leân toâi kyù.

Ba ngöôøi ngoài laïi thaûo luaän theâm moät chuùt. OÂng Dieäm hoûi toâi:

- Baây giôø cha ñaõ coù saéc leänh roài, cha laøm caùch naøo môû ñöôïc Ñaïi hoïc Y
khoa Hueá?

OÂng Theá coù veû cuõng muoán hieåu ñieàu ñoù. Toâi ñaõ coù chuû yù roài.

- Thöa cuï, hoâm nay coù saéc leänh, khoâng phaûi laø ngaøy mai coù lieàn moät Ñaïi
hoïc Y khoa. Nhöng saéc leänh ñoù cho toâi moät caên baûn ñeå hoaït ñoäng, keâu goïi caùc
toøa Ñaïi söù, caùc nöôùc Ñoàng minh, caùc vieän ñaïi hoïc y khoa lôùn treân theá giôùi giuùp
ñôõ mình, cuõng nhö ñeå coù caên baûn môøi nhöõng baùc só giaùo sö Vieät Nam ôû ngoaïi
quoác veà nöôùc. Coù theå laø hoâm nay coù saéc leänh, nhöng naêm sau hay laâu hôn nöõa
môùi coù theå môû ñöôïc. Nhöng neáu hoâm nay khoâng coù saéc leänh thì chöa bieát ñeán
bao giôø môùi coù ñöôïc saéc leänh coøn noùi chi ñeán chuyeän coù moät Vieän Ñaïi hoïc Y
khoa Hueá.

OÂng Dieäm vaø Traàn Höõu Theá coù veû ñoàng yù ñieàu ñoù. OÂng Dieäm gaät ñaàu:

- Ñöôïc roài ngaøy mai cha seõ coù saéc leänh.

Quaû thöïc ngaøy mai vaøo phoøng oâng Dieäm, toâi ñaõ thaáy saéc leänh thaønh laäp
Ñaïi hoïc Y khoa Hueá ñeå treân baøn laøm vieäc cuûa oâng Dieäm. OÂng Dieäm trònh troïng
caàm saéc leänh trao cho toâi, nhìn toâi moät luùc laâu:

- Toâi ñaët heát tin töôûng vaøo nôi cha, nhöng toâi lo sôï cha laøm khoâng thaønh
thì boïn trí thöùc Saøi Goøn, nhaát laø giôùi y khoa ôû ñaây, chaúng nhöõng cöôøi cha maø
coøn cheâ toâi nöõa. Caàu chuùc cha thaønh coâng.

- Toâi seõ coá gaéng heát söùc mình, vaø tin raèng seõ thaønh coâng, nhöng moïi vieäc
coøn nhôø cuï nhieàu laém.

Tieãn toâi ra cöûa, oâng Dieäm coøn caên daën:

- Nhöõng gì trong phaïm vi khaû naêng cuûa toâi, chaéc chaén laø toâi khoâng töø choái
ñaâu, nhöng toâi thaáy coâng vieäc thaät laø khoù khaên.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 131

Ñaõ coù saéc leänh trong tay, toâi ñi gaëp caùc toøa Ñaïi söù, phaàn nhieàu ñöôïc caùc
tham vuï vaên hoùa caùc toøa Ñaïi söù naøy tieáp ñoùn noàng haäu, ghi nhaän söï thoâng baùo
vaø yeâu caàu cuûa toâi, vaø nôi naøo cuõng höùa seõ nghieân cöùu roài tìm caùch giuùp ñôõ sau.

Ngöôøi thöù nhaát maø toâi ñeán tìm gaëp laø oâng Costler, Phoù Giaùm ñoác cô quan
Vieän trôï Hoa Kyø. OÂng toû veû hieåu bieát, cho toâi bieát raèng Hoa Kyø coù theå giuùp ñôõ
Vieät Nam raát nhieàu veà maët khoa hoïc kyõ thuaät nhöng khoâng theå giuùp gì cho y
khoa ñöôïc. Töø ba naêm nay Hoa Kyø cuõng raát muoán giuùp ñôõ y khoa Vieät Nam
phaùt trieån nhöng vì söï caïnh tranh giöõa hai khuynh höôùng Phaùp vaø Myõ neân
ñaønh boù tay.

Toâi höùa vôùi oâng laø trong Ñaïi hoïc Y khoa Hueá töông lai vaán ñeà caïnh tranh
aûnh höôûng giöõa Phaùp vaø Myõ seõ khoâng ñöôïc ñaët thaønh. OÂng höùa seõ nghieân cöùu
söï yeâu caàu giuùp ñôõ cuûa toâi vaø seõ thoâng baùo keát quaû cho toâi sau.

Nôi thöù hai maø toâi tìm ñeán laø toøa Ñaïi söù Phaùp.

OÂng tham vuï vaên hoùa toøa Ñaïi söù Phaùp traû lôøi cho toâi bieát raèng Phaùp hieän
ñaõ doác caùc noã löïc giuùp cho Ñaïi hoïc Y khoa Saøi Goøn, vaø thaáy khoù coù theå giuùp
theâm cho Ñaïi hoïc Y khoa Hueá, vì vaäy khoâng theå höùa ñieàu gì ngay luùc naøy,
nhöng seõ nghieân cöùu vaø cho bieát sau.

Toâi ñeán toøa Ñaïi söù Taây Ñöùc, vaø ñöôïc oâng Ñaïi söù laø oâng Von Wenland tieáp
moät caùch noàng haäu, nieàm nôû. OÂng Ñaïi söù cho bieát raèng vaán ñeà khoù khaên, teá
nhò vì ôû Ñöùc quyeàn caùc tieåu bang khaù lôùn, vaø quy cheá töï trò ñaïi hoïc coù tính caùch
gaàn nhö tuyeät ñoái. Chính phuû lieân bang duø muoán laøm vieäc gì cuõng phaûi ñöôïc söï
ñoàng yù cuûa tieåu bang vaø cuûa caùc ñaïi hoïc.

Tuy nhieân oâng höùa seõ tìm moïi caùch giuùp ñôõ toâi trong vieäc thaønh laäp Ñaïi
hoïc Y khoa Hueá. OÂng cho bieát tuaàn sau oâng seõ cöû moät coá vaán vaên hoùa ra Hueá
xem xeùt vaø nghieân cöùu.

Toâi veà Hueá ñöôïc moät tuaàn thì oâng baùc só Jacob coá vaán vaên hoùa toøa Ñaïi söù
Ñöùc ra thaêm toâi vaø thaûo luaän veà nhöõng chi tieát thaønh laäp ñaïi hoïc y khoa. Ngoaøi
ra toâi cuõng daãn oâng ñeán quan saùt Beänh vieän Trung öông Hueá.

Luùc gaàn trôû vaøo Saøi Goøn, oâng hoûi toâi:

- Toâi raát thieän caûm vôùi chöông trình cuûa cha, nhöng xin cha cho bieát vieäc
ñaàu tieân maø nöôùc toâi coù theå giuùp cha laø vieäc gì?

- Toâi ñaõ coù saéc leänh, nhöng chính toâi cuõng chöa bieát phaûi laøm gì, baét ñaàu
töø choã naøo. Vaäy vieäc ñaàu tieân vaø deã daøng maø toâi yeâu caàu toøa Ñaïi söù Ñöùc giuùp
cho laø phaùi sang ñaây moät giaùo sö ñöùng tuoåi, nhieàu kinh nghieäm giaûng daïy vaø
toå chöùc ñaïi hoïc y khoa. OÂng seõ soáng ôû ñaây vôùi toâi vaøi thaùng, ñeå quan saùt vaø
nghieân cöùu roài phuùc trình veà toøa Ñaïi söù vaø veà nöôùc Ñöùc, ñoàng thôøi oâng coù theå
laøm coá vaán cho toâi.

Baùc só Jacob ñoàng yù, vaø cho raèng vieäc ñoù coù leõ khoâng khoù khaên laém vaø seõ
ñöôïc chaáp thuaän deã daøng.

Hai thaùng sau, Baùc só Krainick, Giaùo sö Thaïc só ñöùng tuoåi, töøng giaûng daïy
taïi Ñaïi hoïc ñöôøng Y khoa Freiburg, ñöôïc Chính phuû vaø Boä ngoaïi giao Ñöùc phaùi

132 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

ñeán Hueá. OÂng löu laïi Hueá 2 thaùng hôn, laøm vieäc taïi Beänh vieän Trung öông Hueá
vaø nhaän ñònh raèng beänh vieän naøy ñuû ñieàu kieän cung caáp nhöõng phöông tieän
nghieân cöùu cho moät ñaïi hoïc y khoa.

OÂng laøm phuùc trình leân toøa Ñaïi söù Ñöùc, vôùi ñeà nghò laø Ñöùc neân giuùp ñôõ
Vieät Nam thaønh laäp Ñaïi hoïc Y khoa Hueá. Caùc nhaän ñònh cuûa oâng trong baûn
phuùc trình heát söùc thuaän lôïi. OÂng ñeà nghò vôùi toâi laø sau khi oâng veà nöôùc Ñöùc vaøi
thaùng, toâi neân sang Ñöùc, ñi vaän ñoäng caùc tieåu bang vaø caùc ñaïi hoïc, vì oâng cho toâi
bieát nhö Ñaïi söù Ñöùc ñaõ noùi, quyeàn caùc tieåu bang vaø caùc ñaïi hoïc ôû Ñöùc raát lôùn.

Toâi vaøo Saøi Goøn trình baøy nhöõng keát quaû vaø ñeà nghò laø coù theå xuùc tieán
ngay coâng vieäc xaây caát tröôøng sôû. Toâi xin moät ngaân khoaûn 5, hay 6 trieäu ñoàng
ñeå môû nhöõng cô sôû ñaàu tieân, chuaån bò môû lôùp thöù nhaát vaøo naêm hoïc tôùi. OÂng
Dieäm ñoàng yù nhöng noùi raèng hieän nay khoâng coøn moät ngaân khoaûn naøo coù theå
ruùt ra ñöôïc ñeå boû vaøo Ñaïi hoïc Y khoa Hueá. Toâi ñeà nghò cho toâi laáy tieàn lôøi xoå soá
kieán thieát lieân tieáp 8 kyø. OÂng Dieäm ñoàng yù vaø soá lôøi 8 kyø xoå soá kieán thieát ñöôïc
khoaûng 6 trieäu. Toâi coù theå baét ñaàu xaây caát nhöõng cô sôû ñaàu tieân ngay.

Coâng vieäc ñöôïc giao cho nhaø thaàu, xaây theo hoïa ñoà cuûa Ngoâ Vieát Thuï. Toâi
vaø Leâ Khaéc Quyeán ñi Ñöùc roài sang Ba Leâ sau. Ñaïi söù Vieät Nam taïi Bonn [Taây
Ñöùc] laø Haø Vónh Phöông heát söùc haêng haùi giuùp ñôõ toâi, ñích thaân troâng nom vieäc
toå chöùc thaêm vieáng caùc nôi. Tröôùc heát toâi ñeán gaëp oâng Giaùm ñoác Vieän trôï Haûi
ngoaïi, naèm trong Boä Ngoaïi giao Ñöùc. Boä naøy phuï traùch moïi coâng vieäc vieän trôï
ngoaïi quoác. OÂng naøy cho bieát Boä Ngoaïi giao vaø Chính phuû Ñöùc ñaõ nhaän ñöôïc
phuùc trình cuûa Giaùo sö Krainick, vaø heát söùc saün loøng giuùp ñôõ toâi trong vieäc
thaønh laäp Ñaïi hoïc Y khoa Hueá, nhöng cho toâi bieát raèng chính phuû lieân bang
khoâng theå boå nhieäm caùc giaùo sö y khoa, vì caùc giaùo sö y khoa naèm trong quyeàn
ñieàu ñoäng cuûa caùc ñaïi hoïc töï trò. OÂng khuyeân toâi ñeán thaêm caùc ñaïi hoïc lôùn ôû
Ñöùc, vaø thuyeát phuïc caùc ñaïi hoïc naøy baûo trôï cho Ñaïi hoïc Y khoa Hueá. OÂng coøn
cho bieát raèng baát cöù giaùo sö y khoa naøo ñoàng yù sang giaûng daïy ôû Hueá, seõ ñöôïc
chính phuû trung öông ñaøi thoï löông boång, vaø moïi ñeà nghò cuûa hoï veà vieäc trang
bò duïng cuï y khoa seõ ñöôïc chính phuû thoûa maõn.

Tröôùc heát toâi ñi thaêm Cologne vaø ñaïi hoïc y khoa ôû ñoù. Toâi ñöôïc Vieän
tröôûng tieáp ñaõi nieàm nôû, nhöng cho bieát raèng Ñaïi hoïc Cologne nhoû beù, laïi ñaõ
baûo trôï cho moät ñaïi hoïc ôû Phi Chaâu, vì nôi ñoù laø cöïu thuoäc ñòa cuûa Ñöùc, neân chæ
coù theå giuùp ñôõ moät caùch khieâm toán laø caáp hoïc boång cho caùc baùc só Vieät Nam
naøo muoán laøm giaùo sö.

Toâi sang thaêm Ñaïi hoïc Töï Do Baù Linh ôû Taây Baù Linh, gaëp Vieän tröôûng
vaø Khoa tröôûng Y khoa, nhöng ôû ñaây hoï cuõng trình baøy caùc lyù do töông töï nhö
ôû Cologne vaø cuõng ñeà nghò caùch giuùp ñôõ töông töï. Taïi Heidenburg, Stuttgart
ngöôøi ta cuõng noùi töông töï nhö vaäy. Toâi chæ coøn troâng caäy vaøo Ñaïi hoïc Freiburg,
laø nôi Giaùo sö Krainick laøm giaùo sö.

ÔÛ ñaây toâi ñöôïc ñoùn tieáp ñaëc bieät, vì ñaõ ñöôïc Giaùo sö Krainick veà tröôùc maáy
thaùng vaän ñoäng cho. Toâi ñöôïc höôùng daãn ñeán gaëp Thuû töôùng tieåu bang laø oâng
Keisinger (sau naøy laøm Thuû töôùng Taây Ñöùc). Freiburg thuoäc tieåu bang Baden-
Baden. OÂng Keisinger höùa seõ giuùp ñôõ Ñaïi hoïc Y khoa Hueá.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 133

Coù moät chi tieát ñaùng nhôù laø trong cuoäc tieáp xuùc chuùng toâi noùi chuyeän qua
moät thoâng ngoân, nhöng sau, trong moät buoåi tieäc, oâng Keisinger noùi chuyeän
baèng tieáng Phaùp vaø noùi raát gioûi. Toâi hoûi lyù do thì ñöôïc bieát raèng sôû dó trong
cuoäc tieáp xuùc chính thöùc, oâng söû duïng thoâng ngoân laø vì vaán ñeà nghi leã, thuû tuïc.

Toâi ñeán gaëp Toång Giaùm muïc Freiburg, vì bieát raèng ôû ñaây Ñöùc Toång Giaùm
muïc coù aûnh höôûng lôùn trong giôùi ñaïi hoïc. Taïi Ñaïi hoïc ñöôøng Freiburg coù phaân
khoa thaàn hoïc, ñeàu do caùc Linh muïc daïy vaø caùc Linh muïc naøy ñeàu ñöôïc Toång
Giaùm muïc ñeà cöû. Vieän tröôûng vöøa töø chöùc laø moät Linh muïc, vaø hieän vaãn coøn coù
nhieàu aûnh höôûng trong giôùi ñaïi hoïc.

Ñöùc Toång Giaùm muïc raát thieän caûm vôùi nhöõng noã löïc cuûa toâi vaø höùa seõ heát
söùc giuùp ñôõ trong phaïm vi khaû naêng vaø aûnh höôûng cuûa Ngaøi.

Rieâng Ñaïi hoïc Y khoa Freiburg thì Vieän tröôûng vaø Khoa tröôûng ñoàng yù
ñeå Ñaïi hoïc Y khoa Freiburg baûo trôï cho Ñaïi hoïc Y khoa Hueá, trong naêm ñaàu
seõ cung caáp 3 giaùo sö, vaø ñeå khích leä giaùo sö, nhöõng naêm giaûng daïy ôû Hueá cuõng
vaãn ñöôïc tính vaøo thaâm nieân coâng vuï nhö laø daïy ôû Freiburg vaäy. Ngoaøi ra Ñaïi
hoïc Freiburg saün saøng huaán luyeän cho caùc baùc só trôû thaønh giaùo sö y khoa.

Toâi coù gheù Thuïy Só vaø thaêm Ñaïi hoïc Coâng giaùo nhöng khoâng ñöôïc söï giuùp
ñôõ naøo ñaùng keå.

Nhö theá chuyeán thaêm Ñöùc cuûa toâi coù theå coi nhö thaønh coâng. Toâi ñi Ba
Leâ vôùi yù ñònh tìm moät baùc só giaùo sö ngöôøi Vieät Nam coù tieáng, coù taøi ñeå veà laøm
Khoa tröôûng Y khoa ñaàu tieân cuûa Ñaïi hoïc Y khoa Hueá. Toâi coù bieát Baùc só Leâ
Taán Vónh, moät Giaùo sö Thaïc só noåi tieáng hieän laøm trong phoøng nghieân cöùu cuûa
Giaùo sö Lelong taïi Ñaïi hoïc Y khoa Ba Leâ. Toâi trình baøy vôùi oâng moïi döï tính cuûa
toâi vaø coá gaéng thuyeát phuïc oâng. OÂng Vónh ñoàng yù nhöng cho bieát raèng oâng baän
nhöõng coâng vieäc nghieân cöùu quan troïng ôû Phaùp vaø khoâng theå maát cô hoäi hieän
coù naøy, neân chæ coù theå veà Vieät Nam moãi naêm 6 thaùng maø thoâi.

OÂng Vónh noùi raèng muoán cho oâng coù theå veà nöôùc ñöôïc thì toâi phaûi gaëp vaø
thuyeát phuïc Giaùo sö Lelong.

Toâi ñeán gaëp Giaùo sö Lelong, trình baøy moïi vieäc khaån khoaûn môøi Giaùo sö
Vónh, oâng Lelong toû ra heát söùc quyù meán oâng Vónh, vaø cho toâi bieát raèng Vieät
Nam coù moät ngöôøi nhö oâng Vónh, nhöng neáu oâng Vónh töø boû nhöõng coâng cuoäc
nghieân cöùu hieän oâng ñang theo ñuoåi thì chaúng nhöõng thieät haïi cho Vieät Nam
maø thieät haïi caû cho theá giôùi. Tuy nhieân oâng cuõng ñoàng yù ñeå cho oâng Vónh veà
Vieät Nam moãi naêm saùu thaùng.

Toâi veà Vieät Nam, vaø vaãn tieáp tuïc lieân laïc thöôøng xuyeân vôùi Ñaïi hoïc
Freiburg vaø Baùc só Leâ Taán Vónh. Vaøi thaùng sau Baùc só Vónh veà Hueá vaø giöõ chöùc
Khoa tröôûng Y khoa ñaàu tieân. Ngaøy nay sôû dó ít ai nhôù ñeán oâng Vónh laø vì
oâng laøm Khoa tröôûng Y khoa ñöôïc vaøi thaùng thì bò beänh, phaûi trôû sang Phaùp
ñeå chöõa trò. Thöïc ra beân trong coøn nhieàu uaån khuùc, maø toâi ngaàn ngaïi khoâng
muoán noùi ra, sôï laøm maát loøng moät soá ngöôøi. Nhöng toâi thieát nghó caàn phaûi noùi
leân, ñeå löu yù nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm veà sau. Quaû thöïc oâng Vónh bò beänh,

134 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

nhöng ñoù khoâng phaûi laø nguyeân nhaân chính buoäc oâng töø boû Ñaïi hoïc Y khoa
Hueá vónh vieãn.

Sau maáy thaùng laøm Khoa tröôûng, oâng Vónh coá gaéng heát söùc, nhöng gaëp
phaûi söï ñoá kî cuûa giôùi y khoa Saøi Goøn, laøm cho oâng buoàn böïc, chaùn naûn. OÂng
töôûng raèng veà nöôùc vôùi taát caû thieän chí, oâng coù theå giuùp ích cho nöôùc nhaø, vaø ít
nhaát cuõng ñöôïc caùc ñoàng nghieäp hieåu cho ñieàu ñoù, khoâng ngôø chæ gaëp söï ñoá kî,
ghen gheùt, tî hieàm. Tính oâng khoâng muoán rôi vaøo nhöõng möu moâ, nhöõng vaän
ñoäng ñen toái, neân nhaân coù beänh, oâng rôøi Hueá vaø veà sau baùo tin cho toâi bieát oâng
quyeát ñònh töø chöùc, yeâu caàu toâi choïn ngöôøi thay theá.

Nieân khoùa 1959 lôùp Döï bò Y khoa ñaàu tieân cuûa Ñaïi hoïc Y khoa Hueá khai
giaûng. Caùc giaùo sö ñaõ taïm ñuû ñeå phuï traùch lôùp naøy, nhöng tröôøng sôû coøn thieáu
nhieàu laém. Saùu trieäu tieàn lôøi xoå soá kieán thieát chöa ñuû vaøo ñaâu. Toâi vaøo Saøi Goøn
trình baøy cho oâng Dieäm, vaø ñöôïc caáp theâm 10 trieäu, nhöng khi tính vaøo caùc
khoaûn vaãn thaáy thieáu.

Toâi ñeán gaëp oâng Seabern, Ñaïi söù tröôûng phaùi boä Gia Naõ Ñaïi trong UÛy
hoäi Kieåm soaùt ñình chieán. OÂng Seabern möøng rôõ cho toâi bieát raèng toâi ñeán thaät
ñuùng dòp may, Gia Naõ Ñaïi vöøa caáp 30 trieäu ñoàng Vieät Nam trong khoaûn thaëng
dö tieàn baùn luùa myø naêm nay, nhöng chöa söû duïng vaøo vieäc gì. OÂng cho bieát
theâm raèng Ñöùc cha Ngoâ Ñình Thuïc coù xin ñöôïc caáp ngaân khoaûn ñoù ñeå duøng
vaøo Ñaïi hoïc Ñaø Laït, nhöng Chính phuû Gia Naõ Ñaïi cho raèng Ñaïi hoïc Ñaø Laït
laø moät ñaïi hoïc tö thuïc Coâng giaùo, nöôùc oâng laïi laø nöôùc vöøa Coâng giaùo, vöøa Tin
laønh, cho neân chính phuû khoâng muoán maéc tieáng laø thieân vò toân giaùo naøo. OÂng
saün saøng caáp 25 trieäu cho Ñaïi hoïc Y khoa Hueá vaø 6 trieäu cho Ñaïi hoïc Khoa
hoïc ñeå xaây moät giaûng ñöôøng lôùn. Toâi cuõng muoán nhaéc laïi laø maëc duø töø luùc ñaàu
phaùi boä vieän trôï Myõ höùa giuùp ñôõ, nhöng treân thöïc teá maõi hai naêm sau khi Ñaïi
hoïc Y khoa hoaït ñoäng, Myõ môùi baét ñaàu giuùp ñôõ, trang bò caùc phoøng thí nghieäm
vaø caáp 60 trieäu xaây caát theâm Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm vaø Tröôøng Trung hoïc
Kieåu maãu.

Keát thuùc phaàn trình baøy söï thaønh laäp Ñaïi hoïc Hueá toâi nhaän ñònh raèng sôû
dó trong nhöõng naêm 1957-1962, Ñaïi hoïc Hueá ñaõ phaùt trieån maïnh laø nhôø söï oån
ñònh chính trò ôû Vieät Nam laøm cho caùc nöôùc Ñoàng minh tin töôûng vaøo töông lai
Vieät Nam, neân saün saøng giuùp ñôõ cho Vieät Nam maø khoâng sôï phí.

Yeáu toá thöù hai, laø oâng Dieäm ñaëc bieät chuù yù ñeán vieäc thaønh laäp, cuûng coá vaø
phaùt trieån Ñaïi hoïc Hueá. Trong phaïm vi phöông tieän vaø khaû naêng cuûa oâng, toâi
nhaän thaáy oâng Dieäm ñaõ khoâng ngaàn ngaïi moät vieäc gì ñeå giuùp cho Ñaïi hoïc Hueá
lôùn maïnh. OÂng coù theå sai laàm veà chính trò, nhöng nhöõng noã löïc phaùt trieån vaên
hoùa, ñieån hình laø thaønh laäp vaø môû mang Ñaïi hoïc Hueá, thì toâi thaáy caàn phaûi
coâng taâm vaø nhaän ñònh raèng oâng Dieäm ñaõ coù coâng ñaùng keå. Bieát bao nhieâu
ngöôøi quyeàn haønh trong tay ñaõ khoâng laøm ñöôïc nhö oâng Dieäm.

CVL

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 135

GIAÙO DUÏC HAÙN HOÏC TRONG BIEÁN ÑOÄNG VAÊN HOÙA XAÕ HOÄI:
VIEÄN HAÙN HOÏC HUEÁ (1959-1965)(1)

Nguyeãn Tuaán Cöôøng*

Sau Hieäp ñònh Geneøve naêm 1954, ñaát nöôùc Vieät Nam chia laøm hai nöûa
Baéc vaø Nam, ngaên caùch bôûi vó tuyeán 17 doïc soâng Beán Haûi thuoäc tænh Quaûng
Trò. Moät cuoäc chieán dai daúng ñaõ dieãn ra giöõa hai beân, vaø chæ chaám döùt sau ñoù
20 naêm, vaøo thôøi khaéc lòch söû ngaøy 30/4/1975 khi Toång thoáng Döông Vaên Minh
cuûa cheá ñoä Vieät Nam Coäng hoøa ôû mieàn Nam tuyeân boá ñaàu haøng. Xaõ hoäi mieàn
Nam Vieät Nam (MNVN) giai ñoaïn 1955-1975 naèm trong quaù trình hieän ñaïi hoùa
vôùi nhöõng saéc thaùi vaên hoùa môùi ñeán töø AÂu Myõ, ñieàu naøy ñaõ taïo söùc eùp leân vieäc
duy trì caùc thieát cheá vaên hoùa truyeàn thoáng, ñaëc bieät laø truyeàn thoáng Haùn hoïc.
Trong boái caûnh aáy, Vieän Haùn hoïc (VHH) thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Hueá (1957-1975,
VÑH Hueá) ñaõ toàn taïi vôùi tö caùch ñôn vò giaùo duïc Haùn hoïc cuûa chính quyeàn
MNVN ñöông thôøi. Soá phaän ñaëc bieät cuûa VHH khieán cho ñôn vò ñaøo taïo Haùn
hoïc naøy ít ñöôïc nhaéc tôùi, keå caû trong nhöõng cuoán saùch kyû nieäm veà VÑH Hueá.(2)
Lòch söû vaø söï toàn taïi cuûa VHH trôû thaønh moät kyù öùc ngaøy caøng phai nhaït daàn,
ít ngöôøi bieát tôùi; neáu ñöôïc nhaéc ñeán cuõng chæ döôùi daïng kyù öùc hoaëc kyû nieäm caù
nhaân, maø thieáu vaéng nguoàn söû lieäu.(3)

Döôùi ñaây, lòch söû cuûa VHH seõ ñöôïc trình baøy thoâng qua söï keát hôïp hai
nguoàn tö lieäu, moät laø tö lieäu lòch söû, töùc nguoàn coâng vaên haønh chính vaø baùo chí
ñöông thôøi lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa VHH; hai laø tö lieäu kyù öùc cuûa cöïu sinh
vieân, thoâng qua caùc baøi vieát cuûa hoï ñaõ coâng boá, cuõng nhö qua nhöõng trao ñoåi
rieâng giöõa hoï vôùi taùc giaû.(4)

1. Thaønh laäp

Nghò ñònh thaønh laäp VHH

Vieän Haùn hoïc ñöôïc chính quyeàn MNVN cho pheùp thaønh laäp cuoái naêm
1959, theo Nghò ñònh soá 389-GD ngaøy 08/10/1959 cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình
Dieäm. Toaøn vaên nghò ñònh naøy nhö sau:(5)

NGHÒ-ÑÒNH soá 389-GD ngaøy moàng 8 thaùng möôøi naêm 1959 thieát-laäp vieän Haùn-hoïc Hueá.

TOÅNG-THOÁNG VIEÄT-NAM COÄNG-HOØA

Chieáu saéc-leänh soá 4-TTP ngaøy 29 thaùng möôøi naêm 1955 vaø caùc vaên-kieän keá-tieáp, aán-ñònh
thaønh-phaàn Chaùnh-phuû;

Chieáu nhöõng vaên kieän toå-chöùc vieän ñaïi-hoïc Quoác-gia Vieät-nam vaø nhöõng tröôøng chuyeân-
moân ñaët thuoäc quyeàn boä quoác-gia giaùo-duïc;

Chieáu saéc-leänh soá 45-GD ngaøy moàng 1 thaùng ba naêm 1957 thieát-laäp vieän ñaïi-hoïc Hueá;

Chieáu nghò-ñònh soá 95-GD ngaøy moàng 1 thaùng ba naêm 1957 môû caùc lôùp taïi vieän ñaïi-hoïc
Hueá trong nieân-khoùa 1957-1958;

* Vieän Nghieân cöùu Haùn Noâm Vieät Nam.

136 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Chieáu nghò-ñònh soá 61-GD ngaøy 21 thaùng hai naêm 1959 thieát-laäp vaø toå-chöùc caùc khoùa ñaïi-
hoïc vaø tröôøng cao-ñaúng chuyeân-moân taïi vieän ñaïi-hoïc Hueá keå töø nieân-khoùa 1958-1959;

Chieáu ñeà-nghò cuûa boä quoác-gia giaùo-duïc,
NGHÒ ÑÒNH:

Ñieàu thöù nhaát.--- Nay thieát-laäp taïi vieän ñaïi-hoïc Hueá moät tröôøng ñaïi-hoïc chuyeân daïy Haùn-
vaên goïi laø “Vieän Haùn-hoïc”.

Ñieàu thöù 2.--- Vieän Haùn-hoïc ñaët döôùi quyeàn ñieàu khieån cuûa moät giaùm-ñoác do boä-tröôûng
quoác-gia giaùo-duïc boå-nhieäm.

Ñieàu thöù 3.--- Soá sinh-vieân öu-tuù cuûa vieän Haùn-hoïc ñöôïc caáp hoïc-boång vaø ñònh-xuaát hoïc-
boång seõ do nghò-ñònh boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc aán-ñònh.

Ñieàu thöù 4.--- Toå-chöùc noäi-boä cuûa vieän Haùn-hoïc, ñieàu-kieän vaø theå-thöùc thi nhaäp hoïc,
chöông-trình hoïc khoùa, theå thöùc thi leân lôùp vaø thi maõn khoùa, vieäc caáp-phaùt vaên-baèng toát-nghieäp seõ
do nghò-ñònh boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc aán-ñònh sau.

Ñieàu thöù 5.--- Kinh-phí veà vieäc thieát-laäp vaø hoaït-ñoäng cuûa vieän Haùn-hoïc do ngaân-saùch
quoác-gia (boä quoác-gia giaùo-duïc) ñaøi-thoï.

Ñieàu thöù 6.--- Vieän Haùn-hoïc coù theå toå-chöùc nhöõng ban nghieân-cöùu Ñoâng-y, dòch-thuaät saùch
vôû vaø taøi-lieäu Haùn-vaên vaø daïy Haùn-vaên theo loái haøm-thuï. Vieäc toå-chöùc caùc ban treân ñaây seõ do
nghò-ñònh boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc aán-ñònh, theo ñeà-nghò cuûa vieän-tröôûng vieän ñaïi-hoïc Hueá.

Ñieàu thöù 7.--- Boä tröôûng taïi phuû Toång-thoáng vaø boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc, chieåu nhieäm-
vuï, thi-haønh nghò-ñònh naøy.

Saøi-goøn, ngaøy moàng 8 thaùng möôøi naêm 1959
NGOÂ ÑÌNH DIEÄM

Nghò ñònh 389-GD veà vieäc thaønh laäp Vieän Haùn hoïc Hueá.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 137

Theo nghò ñònh treân, VHH toàn taïi vôùi tö caùch laø moät tröôøng ñaïi hoïc kieâm
vieän nghieân cöùu naèm trong moät Vieän Ñaïi hoïc, ngang haøng vôùi caùc Ñaïi hoïc Vaên
khoa, Ñaïi hoïc Luaät khoa... Maëc duø tröïc thuoäc VÑH Hueá, nhöng VHH naèm döôùi
quyeàn quyeát ñònh toái cao cuûa Boä Quoác gia Giaùo duïc (QGGD) veà caùc vaán ñeà ñaøo
taïo, taøi chính; coøn hoaït ñoäng nghieân cöùu, dòch thuaät vaø daïy haøm thuï (giaùo duïc
töø xa) thì boä seõ quyeát ñònh caên cöù theo ñeà nghò cuûa VÑH Hueá. Giaùm ñoác VHH
do Boä QGGD boå nhieäm.

VHH laø cô quan kieâm nhieäm caû ñaøo taïo vaø nghieân cöùu Haùn hoïc ôû MNVN,
tuy nhieân, 2 traùch nhieäm ñoù ñeàu coù nhöõng ñôn vò khaùc chia seû. Veà ñaøo taïo Haùn
hoïc thì coøn coù caùc Ban Haùn vaên hoaëc Ban Vieät Haùn trong caùc tröôøng Ñaïi hoïc
Vaên khoa vaø Ñaïi hoïc Sö phaïm ôû töøng vuøng; veà nghieân cöùu Haùn hoïc vaø phieân
dòch thö tòch Haùn Noâm thì coøn Vieän Khaûo coå, UÛy ban Dòch thuaät (thuoäc Nha
Vaên hoùa, Boä QGGD), Hoäi Vieät Nam Nghieân cöùu Lieân laïc Vaên hoùa AÙ Chaâu…

ÔÛ mieàn Baéc, ñôn vò ñaøo taïo Haùn (Noâm) hoïc ôû baäc Ñaïi hoïc ñaàu tieân ñöôïc
thaønh laäp naêm 1972, laø Boä moân Haùn Noâm thuoäc Khoa Ngöõ vaên, Ñaïi hoïc Toång
hôïp Haø Noäi, nay laø Boä moân Haùn Noâm, Khoa Vaên hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa
hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên - Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi.(6) Nhöng caàn löu yù, Boä moân
Haùn Noâm laø moät phaân khoa (sub-department) chuyeân veà lónh vöïc ñaøo taïo, thuoäc
moät khoa (department) naèm trong moät phaân hieäu ñaïi hoïc (college) thuoäc moät
tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp (university); coøn VHH Hueá ñöôïc taùch thaønh moät ñôn
vò rieâng, moät phaân hieäu ñaïi hoïc (college, faculty) naèm trong moät ñaïi hoïc toång
hôïp (university), coù vò theá cao hôn moät khoa. Coøn ñôn vò nghieân cöùu Haùn Noâm
chuyeân saâu ôû mieàn Baéc laø Ban Haùn Noâm (thuoäc UÛy ban Khoa hoïc Xaõ hoäi Vieät
Nam) ñöôïc thaønh laäp naêm 1970, ñeán naêm 1979 thì ñoåi thaønh Vieän Nghieân cöùu
Haùn Noâm, ngaøy nay tröïc thuoäc Vieän Haøn laâm Khoa hoïc Xaõ hoäi Vieät Nam.(7)
Nhö vaäy, veà danh nghóa, VHH ôû MNVN ñöôïc thaønh laäp sôùm hôn veà thôøi gian,
vaø toång hôïp hôn veà nhieäm vuï coâng taùc so vôùi caùc ñôn vò ôû mieàn Baéc.

Ngay khi VHH ñöôïc thaønh laäp taïi Hueá, taäp san Minh taân cuûa Hoäi Khoång
hoïc Vieät Nam (KHVN) ôû Saøi Goøn ñaõ ñaêng baøi vieát ngaén toû yù hoan ngheânh nhieät
lieät söï ra ñôøi cuûa moät trung taâm giaûng daïy vaø nghieân cöùu Haùn hoïc, “vì ñaõ 3 naêm
nay roài trong nhöõng taøi lieäu cuûa hoäi Khoång-hoïc Vieät-Nam, cuõng nhö treân maët
baùo Minh-taân, chuùng toâi ñaõ töøng ñeà nghò leân chính phuû vaø hoâ haøo nhaân daân
phaûi hoïc theâm chöõ Haùn. Vì söï thöïc ngöôøi Vieät Nam cuõng nhö Vieät vaên, khoâng
theå khoâng hoïc chöõ Haùn ñöôïc. Thì ngaøy nay söï mong öôùc cuûa chuùng toâi ñaõ ñöôïc
thöïc hieän”. Tôø baùo cuõng toû yù tieác raèng duø Saøi Goøn laø nôi taäp trung nhieàu sinh
vieân vaø hoïc sinh nhaát, nhöng laïi “chöa haân haïnh ñöôïc höôûng thuï phaàn lôïi ích
caàn thieát aáy”, bôûi vì moät moâ hình nhö VHH môùi chæ coù ôû Hueá, chöù chöa coù ôû
Saøi Goøn.(8)

Nguyeân nhaân thaønh laäp: Myõ yù cuûa Toång thoáng

Veà nguyeân nhaân thaønh laäp vieän, theo hoài öùc cuûa Nguyeãn Lyù Töôûng, cöïu
sinh vieân Khoùa 1, trong ngaøy khai giaûng khoùa ñaàu tieân, Vieän tröôûng VÑH Hueá
Cao Vaên Luaän ñoïc dieãn vaên khai maïc ñaïi yù noùi raèng “Ñaây laø myõ yù cuûa Toång
thoáng Ngoâ Ñình Dieäm muoán baûo veä neàn coå hoïc vaø vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc nhaø
do toå tieân ñeå laïi” [2000: 112]. Baøi hoài öùc cuûa Lyù Vaên Nghieân [2009] cuõng nhieàu

138 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

laàn nhaéc ñeán “myõ yù cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm”. Töø ñoù coù theå thaáy Ngoâ
Ñình Dieäm chính laø ngöôøi chuû tröông thaønh laäp moät ñôn vò ñaøo taïo caáp ñaïi hoïc
(naèm trong VÑH) chuyeân ñaøo taïo cöû nhaân Haùn hoïc töø naêm 1959.

Nhaân vaät Ngoâ Ñình Dieäm

(1901-1963) duø xuaát thaân

trong moät gia ñình Coâng giaùo

moä ñaïo, baûn thaân oâng cuõng laø

ngöôøi Coâng giaùo, nhöng lyù lòch

vaø caùch haønh xöû cuûa oâng vaãn

mang ñaäm tính chaát cuûa moät

con ngöôøi Nho giaùo, gaén vôùi

neàn Haùn hoïc truyeàn thoáng.

Töø naêm 1921 ñeán naêm 1933,

oâng laàn löôït traûi qua caùc chöùc

Tri huyeän, Tri phuû, Quaûn ñaïo,

Caùc giaùo sö vaø sinh vieân Vieän Haùn hoïc Hueá Tuaàn vuõ (Tuaàn phuû), vaø leân

trong leã khai giaûng nieân khoùa 1961-1962, ñeán Thöôïng thö Boä Laïi döôùi
taïi Vaên phoøng Quoác tröôûng Baûo Ñaïi, Ñaïi Noäi, Hueá. trieàu vua Baûo Ñaïi khi môùi 32

tuoåi, laø Thöôïng thö treû nhaát trieàu Nguyeãn luùc baáy giôø, duø chæ giöõ chöùc naøy trong

vaøi thaùng roài töø chöùc do nhöõng xung ñoät chính trò trong trieàu ñình. Khi laøm

Thuû töôùng (töø 1954) vaø sau ñoù laø Toång thoáng (töø 1955) ôû MNVN, Ngoâ Ñình

Dieäm ñaõ theå hieän chính saùch quaûn lyù nhaø nöôùc “keát hôïp giöõa ñaïo ñöùc Coâng

giaùo vôùi chuû nghóa gia tröôûng quan laïi Nho giaùo”, nhö ñaùnh giaù cuûa Don Luce

vaø John Sommer.(9) Moät ñaùnh giaù gaàn nhö töông töï ñeán töø Stanley Karnow, khi

oâng cho raèng Ngoâ Ñình Dieäm laø “moät ngöôøi Coâng giaùo khoå haïnh ngaám ñaãm

trong truyeàn thoáng Nho giaùo, moät söï pha troän giöõa tu só vaø quan laïi”.(10) Denis

Warner thaäm chí coøn moâ taû Toång thoáng Dieäm nhö moät “nhaø Nho cuoái cuøng”.(11)

Gaàn ñaây nhaát, Edward Miller cho raèng tö töôûng veà chính trò vaø xaõ hoäi cuûa Ngoâ

Ñình Dieäm ñöôïc hình thaønh qua moät noã löïc ñaày tham voïng baèng caùch toång hôïp

caùc traøo löu tö töôûng ñöông thôøi, goàm coù Coâng giaùo, Nho giaùo, vaø tö töôûng quoác

gia.(12) Truyeàn thoáng Nho giaùo - Haùn hoïc ñoù haún ñaõ thoâi thuùc Toång thoáng Ngoâ

Ñình Dieäm thieát laäp moät soá thieát cheá nhaø nöôùc lieân quan ñeán Haùn hoïc, trong

ñoù coù VHH Hueá maø chuùng ta ñang baøn tôùi.

2. Toå chöùc

Nghò ñònh toå chöùc Vieän Haùn hoïc

Nghò ñònh soá 1505-GD/NÑ ra ngaøy 9/12/1959 do Boä tröôûng Boä QGGD
Traàn Höõu Theá kyù,(13) goàm 28 ñieàu quy ñònh töông ñoái chi tieát veà 7 nhoùm vaán ñeà
lieân quan tôùi vieäc toå chöùc VHH: muïc ñích thaønh laäp, caùc ban hoïc, quaûn trò, nhaân
vieân, chöông trình hoïc, caùc kyø thi, vaên baèng. Nghò ñònh naøy chöa quy ñònh veà
chöông trình hoïc vaø caùc moân hoïc cuï theå.

Döôùi ñaây seõ trình baøy laïi moät soá noäi dung then choát.

Veà muïc ñích, VHH coù muïc ñích “ñaøo-taïo moät soá chuyeân-vieân Haùn-vaên caàn-
thieát cho caùc cô-quan vaø caùc hoïc-ñöôøng, nghieân-cöùu vaø dòch-thuaät caùc pho coå-
vaên vaø kim-vaên vieát baèng chöõ Haùn hoaëc chöõ Noâm vaø nghieân-cöùu Ñoâng-y-hoïc”.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 139

Vieän coù 3 ban chuyeân moân laø Ban Haùn hoïc, Ban Nghieân cöùu vaø Dòch thuaät,
Ban Nghieân cöùu Ñoâng y döôïc. Vieäc phaân ban nhö theá cho thaáy vieän vöøa coù vai
troø moät tröôøng ñaïi hoïc, nhöng cuõng laø moät ñôn vò nghieân cöùu, chính vì vaäy neân
khoâng goïi laø “Ñaïi hoïc...” nhö truyeàn thoáng goïi teân caùc tröôøng ñaïi hoïc thuoäc
VÑH ôû MNVN giai ñoaïn 1955-1975. ÔÛ ñaây toâi seõ löu yù tôùi maûng ñaøo taïo Haùn

hoïc, laø maûng quan troïng nhaát cuûa Vieän.

Nghò ñònh 1505-GD/NÑ veà vieäc toå chöùc
Vieän Haùn hoïc Hueá (trích).

Veà nhaân söï, ngoaøi caùc nhaân vieân quaûn lyù vaø haønh chính, ñoäi nguõ nhaân
vieân laøm chuyeân moân ñöôïc quy ñònh coù 3 nhoùm: giaûng vieân, nhaân vieân khaûo
cöùu, vaø dòch thuaät vieân, töông ñöông vôùi 3 ban chuyeân moân keå treân. Caùc nhaân
vieân chuyeân moân naøy ñöôïc “tuyeån-duïng trong soá caùc vò khoa-baûng cuõ hoaëc caùc
coâng-chöùc vaø tö-nhaân coù thaønh-tích veà Haùn-hoïc hay Ñoâng-y-hoïc”. Nhoùm giaûng
vieân höôûng löông theo giôø giaûng, nhoùm nhaân vieân khaûo cöùu “ñöôïc höôûng löông
khoaùn theo theå-leä hieän-haønh cho nhaân-vieân kheá-öôùc”, nhoùm dòch thuaät vieân
höôûng thuø lao dòch theo soá trang quy ñònh. Vieän laäp moät “Hoäi ñoàng quaûn trò vaø
hoaøn bò” goàm 4 nhaân vieân chính thöùc ñöông nhieân(14) vaø 5 nhaân vieân chæ ñònh.
(15) Hoäi ñoàng hoïp ít nhaát moãi naêm 1 laàn vaøo cuoái naêm hoïc, coù nhieäm vuï laäp
chöông trình hoaït ñoäng cho vieän ñeå trình boä, ñeà xuaát caùc yù kieán ñeå toå chöùc caùc
vieäc thuoäc chuyeân moân vaø veà toå chöùc vieän, cho yù kieán veà ngaân saùch, vaø giuùp
sinh vieân toát nghieäp tìm coâng vieäc. Hoäi ñoàng giaùo sö goàm Chuû tòch laø Giaùm ñoác
Vieän vaø taát caû caùc giaûng vieân, hoïp moãi naêm ít nhaát 2 laàn vaøo ñaàu vaø cuoái naêm
hoïc. Hoäi ñoàng giaùo sö coù caùc nhieäm vuï: 1) Soaïn thaûo chöông trình hoïc, thôøi
khoùa bieåu; 2) Soaïn thaûo noäi quy; 3) Nghieân cöùu vaø ñeà nghò söûa ñoåi veà phöông
phaùp sö phaïm; 4) Nghieân cöùu vaø ñeà nghò söû duïng caùc saùch vaø taøi lieäu giaùo khoa;

140 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

5) Nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán danh döï nhaø tröôøng, haïnh kieåm vaø söï
hoïc haønh cuûa sinh vieân; 6) Quyeát ñònh veà kyû luaät nhaø tröôøng, thöôûng phaït sinh
vieân: 7) Cöùu xeùt taát caû caùc vaán ñeà do Giaùm ñoác ñöa ra.

Veà sinh vieân (cuûa Ban Haùn hoïc), moãi khoùa hoïc trong 5 naêm. Soá löôïng
tuyeån sinh do boä aán ñònh theo töøng naêm. Ñieàu kieän döï tuyeån laø coù quoác tòch
Vieät Nam, khoâng quaù 30 tuoåi (sau ñoù ñöôïc söûa thaønh “khoâng quaù 20 tuoåi”)(16)
tính ñeán ngaøy 31/12 naêm nhaäp hoïc, coù baèng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp hay moät
vaên baèng töông ñöông. Hoà sô döï tuyeån goàm: 1) Ñôn xin döï thi; 2) Baûn trích luïc
giaáy khai sinh; 3) Giaáy khaùm söùc khoûe khoâng quaù 3 thaùng; 4) Giaáy cho pheùp
cuûa phuï huynh neáu thí sinh coøn vò thaønh nieân; 5) Baûn sao vaên baèng. Sinh vieân
cuûa vieän seõ theo cheá ñoä aùp duïng cho sinh vieân caùc tröôøng cao ñaúng chuyeân
nghieäp, chöù khoâng theo cheá ñoä cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc. Hoïc boång vaø chöông
trình hoïc chöa ñöôïc aán ñònh cuï theå trong nghò ñònh naøy.

Thi nhaäp hoïc theo chöông trình cuûa lôùp Ñeä töù baäc Trung hoïc Ñeä nhaát caáp
(heát lôùp 9), goàm coù 4 moân thi, trong ñoù coù 3 moân baét buoäc laø Luaän Vieät vaên (3
giôø, heä soá 4), Sinh ngöõ (dòch Phaùp vaên hoaëc Anh vaên ra Vieät vaên, 2 giôø 30 phuùt,
heä soá 3), Söû ñòa (2 giôø, heä soá 2), vaø 1 moân khoâng baét buoäc laø Dòch Haùn vaên ra
Vieät vaên (2 giôø, heä soá 3). Soá ñieåm baøi thi moân Dòch Haùn vaên ra Vieät vaên chæ
tính khi naøo thí sinh ñöôïc ñieåm treân trung bình cuûa moân ñoù. Thí sinh coù theå
ñaêng kyù döï thi taïi Hoäi ñoàng giaùm thò taïi Saøi Goøn hoaëc Hoäi ñoàng giaùm thò taïi
Hueá. Baøi thi ñöôïc nieâm phong vaø gôûi keøm hoà sô veà cho Hoäi ñoàng giaùm khaûo
trung öông ñaët ôû Hueá chaám ñieåm.

Thi leân lôùp ñöôïc toå chöùc vaøo cuoái moãi naêm hoïc, sinh vieân chæ ñöôïc leân lôùp
neáu coù soá ñieåm trung bình toång quaùt töø 12/20 trôû leân. Chi tieát veà caùc kyø thi leân
lôùp do VÑH Hueá quy ñònh theo ñeà nghò cuûa VHH. Trong 5 naêm hoïc, sinh vieân
ñöôïc pheùp löu ban moät laàn nhöng phaûi ñöôïc boä pheâ duyeät. Thi maõn khoùa ñöôïc
toå chöùc vaøo cuoái naêm hoïc thöù 5, theå thöùc vaø noäi dung thi seõ theo quyeát ñònh cuûa
boä chieáu theo ñeà nghò cuûa VÑH Hueá vaø VHH. Sinh vieân truùng tuyeån kyø thi maõn
khoùa seõ ñöôïc Boä tröôûng Boä QGGD caáp “vaên-baèng toát-nghieäp vieän Haùn-hoïc”.

Veà boå duïng, “Nhöõng sinh-vieân toát-nghieäp vieän Haùn-hoïc coù theå ñöôïc boå-
duïng laàn löôït theo thöù-töï trong baûng danh-saùch truùng-tuyeån maõn khoùa, tuøy
theo nhu-caàu coâng-vuï vaø khaû-naêng ngaân-saùch, vaøo caùc chöùc-vuï sau vôùi chæ-soá
[löông] 370: - Chuyeân-vieân taïi caùc toøa ñaïi-söù vaø söù-quaùn Vieät-nam taïi caùc nöôùc
thuoäc Ñoâng-nam-AÙ, - Chuyeân-vieân taïi vieän khaûo-coå, - Giaùo-sö trung-hoïc ñeä-nhaát
caáp (ngaønh Haùn-hoïc)”.

Moân Haùn vaên trong tröôøng Trung hoïc(17)

Nhaân nghò ñònh toå chöùc VHH nhaéc ñeán ngaønh Haùn hoïc ôû baäc Trung hoïc,
thieát töôûng cuõng neân trình baøy sô boä veà chöông trình Trung hoïc vaø vieäc daïy
Haùn vaên ôû baäc Trung hoïc thôøi ñoù.

Ñeå thay theá cho chöông trình giaùo duïc cuûa Phaùp daønh cho ngöôøi baûn xöù,
chính phuû Traàn Troïng Kim ban haønh duï soá 67 ngaøy 03/6/1945 do Hoaøng ñeá
Baûo Ñaïi kyù, quy ñònh chöông trình Trung hoïc aùp duïng treân toaøn quoác töø nieân
khoùa 1945-1946. Ñaây laø chöông trình Trung hoïc ñaàu tieân taïi Vieät Nam söû duïng

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 141

chöõ Quoác ngöõ trong giaûng hoïc. Chöông trình naøy do GS Hoaøng Xuaân Haõn, Boä
tröôûng Boä Giaùo duïc - Myõ thuaät chuû trì hoäi ñoàng soaïn thaûo, neân veà sau goïi taét
laø “Chöông trình Hoaøng Xuaân Haõn”.(18)

Töø cuoái thaäp nieân 1940, trong vuøng Phaùp kieåm soaùt (goïi laø vuøng “Quoác
gia”), ngöôøi Phaùp vaãn chöa coù moät chöông trình naøo khaùc, coäng theâm ñieàu kieän
chieán tranh neân caùc tröôøng hoïc chöa môû cöûa. Ñeán maõi nhöõng naêm 1948, 1949
thôøi Quoác gia Vieät Nam, caùc tröôøng phoå thoâng ôû ñaây môùi baét ñaàu khai giaûng. Töø
naêm 1955 trôû ñi, coù nhieàu laàn söûa ñoåi Chöông trình Trung hoïc, taäp trung vaøo
caùc Ñaïi hoäi Giaùo duïc Toaøn quoác caùc naêm 1958, 1964, tuy nhieân vaãn giöõ laïi raát
nhieàu daáu aán cuûa Chöông trình Hoaøng Xuaân Haõn töø naêm 1945. Noùi caùch khaùc,
ôû MNVN, “Chöông trình Hoaøng Xuaân Haõn” ñaõ ñöôïc duøng laøm neàn taûng cho moïi
caûi caùch chöông trình Trung hoïc qua caùc theá heä laõnh ñaïo giaùo duïc Phan Huy
Quaùt, Nguyeãn Thaønh Giung, Vöông Quang Nhöôøng, Nguyeãn Döông Ñoân, Traàn
Höõu Theá, Nguyeãn Quang Trình, Nguyeãn Löu Vieân, Traàn Ngoïc Ninh, Ngoâ Khaéc
Tænh, töùc laø trong suoát giai ñoaïn 1949-1975.(19)

ÔÛ MNVN, chöông trình Trung hoïc chia thaønh Trung hoïc Ñeä nhaát caáp vaø
Trung hoïc Ñeä nhò caáp. Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, tröôùc naêm 1970 laø töø lôùp Ñeä
thaát ñeán lôùp Ñeä töù, töø naêm 1970 goïi laø lôùp 6 ñeán lôùp 9 (töông ñöông vôùi Trung
hoïc cô sôû ôû Vieät Nam ngaøy nay, cuõng goïi laø lôùp 6 ñeán lôùp 9). Trung hoïc Ñeä nhò
caáp laø töø lôùp Ñeä tam ñeán Ñeä nhaát, töùc lôùp 10 ñeán lôùp 12. Hoïc heát lôùp Ñeä töù
(lôùp 9) thì ñöôïc döï thi baèng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, heát lôùp Ñeä nhò (lôùp 11) thì
ñöôïc thi baèng Tuù taøi I (Tuù taøi baùn phaàn, töø naêm 1973 trôû ñi baõi boû thi Tuù taøi I),
heát lôùp Ñeä nhaát (lôùp 12) thì ñöôïc thi baèng Tuù taøi II (Tuù taøi toaøn phaàn).(20) Caùc
tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng tuøy theo yeâu caàu ñaàu vaøo cao hay thaáp ñeå quy ñònh
thí sinh döï tuyeån (thi tuyeån hoaëc xeùt tuyeån) phaûi coù baèng caáp loaïi naøo. Theo
thoáng keâ, trong 9 naêm töø 1954 ñeán 1962, moãi naêm chæ coù töø 18~35% thí sinh
döï thi ñoã Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, 15~37% ñoã Tuù taøi I, 25~64% ñoã Tuù taøi II.(21)
Nhöõng con soá naøy cho thaáy ñaây laø nhöõng kyø thi thöïc söï khoù khaên ñoái vôùi hoïc
sinh phoå thoâng trung hoïc thôøi kyø aáy.

Ngaøy 05/9/1949, Boä tröôûng Boä QGGD Phan Huy Quaùt cuûa chính phuû Quoác
gia Vieät Nam kyù Nghò ñònh soá 9-NÑ/GD ban haønh chöông trình baäc Trung
hoïc, aùp duïng keå töø naêm hoïc 1949-1950. Trong chöông trình naøy, moân Haùn vaên
ñöôïc giaûng daïy ôû caû baäc Trung hoïc Ñeä nhaát caáp vaø Ñeä nhò caáp. Chöông trình
Ñeä nhaát caáp coù 2 ban: Coå ñieån vaø Sinh ngöõ, moân Haùn vaên ñöôïc daïy moãi tuaàn 4
giôø ñoái vôùi caùc lôùp Ban Coå ñieån, moãi tuaàn 1 giôø ñoái vôùi caùc lôùp Ban Sinh ngöõ.
Töø naêm 1953 thì Ñeä nhaát caáp khoâng chia ban nöõa, nhöng vaãn daïy moân Haùn
vaên. Chöông trình Trung hoïc Ñeä nhò caáp goàm 4 ban: Khoa hoïc A, Khoa hoïc B,
Coå ñieån, Sinh ngöõ; moân Haùn vaên ñöôïc boá trí phöùc taïp hôn: caùc lôùp Ñeä tam (10)
vaø Ñeä nhò (11) cuûa Ban A vaø B hoïc moãi tuaàn 1 giôø (lôùp Ñeä nhaát thì khoâng phaûi
hoïc); caû 3 lôùp cuûa Ban Sinh ngöõ ñeàu hoïc moãi tuaàn 1 giôø; Ban Coå ñieån thì hoïc
moãi tuaàn 6 giôø Haùn vaên.(22) Töø naêm 1957, Chöông trình Trung hoïc Ñeä nhò caáp
ñöôïc vi chænh, goàm 4 ban: Khoa hoïc A (Toaùn), Khoa hoïc B (Thöïc nghieäm), Vaên
chöông Sinh ngöõ C, Vaên chöông Coå ngöõ D. Caùc moân hoïc Haùn vaên taäp trung vaøo
Ban D, goàm coù 2 ngaønh Coå ngöõ Haùn vaên (coøn goïi Coå ngöõ Haùn töï) vaø Coå ngöõ
Latin tuøy theo söï löïa choïn cuûa hoïc sinh.

142 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Sau naêm 1949, traûi qua nhieàu laàn söûa ñoåi Chöông trình Trung hoïc, soá
löôïng giôø giaûng moân Haùn vaên coù xu höôùng giaûm ñi. Muoän nhaát laø ñeán naêm 1972,
moân Haùn vaên bò loaïi khoûi caùc tröôøng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp; ôû tröôøng Trung
hoïc Ñeä nhò caáp thì caùc lôùp thuoäc Ban A, B, C cuõng khoâng coøn boá trí giôø Haùn vaên
nöõa. Ngay caû Ban Vaên chöông Coå ngöõ (D), lôùp Coå ngöõ Haùn vaên cuõng chæ giaûng
coøn moãi tuaàn 5 giôø hoïc chöõ Haùn cho lôùp 10, 11, vaø 4 giôø cho lôùp 12. ÔÛ lôùp 10 vaø
11 hoïc caùc noäi dung: giaûng vaên, vaên hoïc söû, ngöõ vöïng, vaên phaïm, baøi taäp (lôùp 10
coù theâm thö phaùp); ôû lôùp 12 chæ coù giaûng vaên, vaên hoïc söû, vaø baøi taäp.(23)

Nghò ñònh toå chöùc VHH ghi coâng vieäc maø sinh vieân cuûa vieän toát nghieäp
coù theå ñaûm ñöông laø “Giaùo-sö trung-hoïc ñeä-nhaát caáp (ngaønh Haùn-hoïc)”, töùc laø
phuï traùch giaûng daïy caùc moân Haùn vaên trong chöông trình Trung hoïc Ñeä nhaát
caáp (lôùp Ñeä thaát ñeán Ñeä töù, töùc lôùp 6-9). Vieäc giaûng daïy moân Haùn vaên coøn tuøy
thuoäc vaøo soá löôïng hoïc sinh löïa choïn hoïc Ban Vaên chöông Coå ngöõ (D), vì ban
naøy coù 2 ngaønh laø Coå ngöõ Haùn vaên vaø Coå ngöõ Latin.

Treân thöïc teá ñaøo taïo töø naêm 1949 trôû ñi, soá löôïng hoïc sinh trung hoïc choïn
hoïc moân Coå ngöõ Haùn vaên (thuoäc Ban D) ngaøy moät ít ñi, vaø cuõng tuøy thuoäc vaøo
töøng ñòa phöông. Qua trao ñoåi rieâng, baø Voõ Hoàng Phi, cöïu sinh vieân Khoùa 2 cuûa
VHH cho bieát, trong nhöõng naêm ñaàu thôøi Ñeä nhaát Coäng hoøa (1955-1963) vaãn
coøn daïy moân Haùn vaên ôû moät soá ít tröôøng trung hoïc, maø chuû yeáu laø ôû Hueá, lyù do
laø thieáu thaày coù trình ñoä chöõ Haùn. Theo moät sö huynh lôùn tuoåi cuûa baø, thì lôùp
oâng hoïc chæ boá trí 2 giôø Haùn vaên moät tuaàn ôû Trung hoïc Ñeä nhaát caáp. Khi baø hoïc
lôùp Ñeä thaát (lôùp 6) ôû tröôøng nöõ trung hoïc lôùn nhaát Saøi Goøn laø Tröôøng Gia Long,
maø cuõng khoâng coù Ban D. Ñeán thôøi Ñeä nhò Coäng hoøa (1967-1975) thì caøng hieám
tröôøng trung hoïc daïy moân Haùn vaên. Naêm 1965 khi baø toát nghieäp VHH vaø ñi
daïy, thì ñaõ khoâng coøn Ban D ôû hai tröôøng trung hoïc lôùn ôû Hueá laø Tröôøng Quoác
hoïc vaø Ñoàng Khaùnh; tuy vaäy vaãn coøn kyø thi Tuù taøi Ban D cho moân Coå ngöõ Haùn
vaên, coù nghóa laø moân Haùn vaên vaãn coøn hoïc sinh trung hoïc ñaêng kyù thi; cuõng coù
theå hoïc sinh töï hoïc hoaëc coù ngöôøi nhaø keøm rieâng chöù khoâng ñeán tröôøng, nhöng
vaãn ñaêng kyù thi moân Haùn vaên ôû kyø thi Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, Tuù taøi I vaø Tuù
taøi II. Coøn oâng Nguyeãn Lyù Töôûng, cöïu sinh vieân Khoùa 1 thì cho bieát, trong kyø
thi Tuù taøi II (heát lôùp 12) naêm 1962, thí sinh phaûi dòch moät baøi Haùn vaên ra Vieät
vaên, laø trích ñoaïn truyeän “Nam Cung Tröôøng Vaïn” trong saùch Ñoâng Chu lieät
quoác, naêm ñoù ña soá hoïc sinh caùc lôùp trung hoïc khoâng dòch noåi, maø chæ coù sinh
vieân VHH tham döï kyø thi treân môùi dòch ñöôïc.

3. Hoaït ñoäng ñaøo taïo

Cô sôû vaät chaát

Truï sôû VHH ban ñaàu ñöôïc ñaët taïi toøa Di Luaân Ñöôøng, töø naêm hoïc 1961-
1962 thì chuyeån vaøo Phuû Noäi Vuï trong Ñaïi Noäi, ñeán naêm 1964 laïi chuyeån tôùi
laàu oâng Vieãn Ñeä treân ñöôøng Phan Ñình Phuøng, gaàn Beán Ngöï. Theo nhaän xeùt
cuûa cöïu sinh vieân Khoùa 2 Lyù Vaên Nghieân, “Vieän Haùn hoïc chæ “ñoùng ñoâ” nhöõng
nôi naøo dö thöøa vaø ngöôøi ta cheâ khoâng söû duïng ñeán” [2009: 235]. Coøn theo cöïu
sinh vieân Khoùa 1 Nguyeãn Lyù Töôûng, sau hai khoùa ñaàu tieân tuyeån sinh chia
thaønh 3 lôùp, nhöng “taát caû ñeàu hoïc taïi Di Luaân Ñöôøng, khoâng coù phoøng hoïc
rieâng, phaûi ngaên caùch baèng caùc taám baûng vieát baèng goã” [2000: 116]. Coù nghóa

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 143

laø, duø nhieàu laàn thay ñoåi truï sôû, nhöng ñoù ñeàu laø nhöõng nôi khoâng ñuû khoâng
gian hoaëc khoâng phuø hôïp vôùi vieäc giaûng daïy vaø nghieân cöùu cuûa moät ñôn vò ñaïi
hoïc, vieän phaûi taän duïng cô sôû haï taàng cuõ voán ñöôïc thieát keá khoâng phaûi vôùi muïc
ñích duøng laøm giaûng ñöôøng ñaïi hoïc.

Linh muïc
Cao Vaên Luaän,
Vieän tröôûng
Vieän Ñaïi hoïc
Hueá, kieâm Giaùm
ñoác Vieän Haùn
hoïc, ñang phaùt
bieåu trong leã
khai giaûng Vieän
Haùn hoïc nieân
khoùa 1961-
1962, taïi Vaên
phoøng Quoác
tröôûng Baûo Ñaïi,
Ñaïi Noäi, Hueá.

Caùn boä quaûn lyù vaø giaûng daïy

Ban giaùm ñoác VHH giai ñoaïn ñaàu bao goàm: Linh muïc Cao Vaên Luaän, Vieän
tröôûng VÑH Hueá, kieâm nhieäm chöùc Giaùm ñoác VHH; Löông Troïng Hoái, Cöû nhaân
Haùn hoïc khoa cöû, Daân bieåu Quoác hoäi, giöõ chöùc Phoù giaùm ñoác;(24) Voõ Nhö Nguyeän,
cöïu Tænh tröôûng Bình Ñònh, Daân bieåu Quoác hoäi, laøm Chuû söï haønh chaùnh; Phan
Vaên Daät laøm Giaùm hoïc; moät soá nhaø khoa baûng nhö Tieán só Nguyeãn Huy Nhu,
Phoù baûng Haø Ngaïi, Tuù taøi Phaïm Löông Haøn, Tuù taøi Ngoâ Ñình Nhuaän, Nguyeãn
Duy Boät, Hoà Ñaéc Ñònh; moät soá giaùo sö ñaïi hoïc ôû Hueá nhö Nguyeãn Hy Thích (töùc
Linh muïc Nguyeãn Vaên Thích), Nguyeãn Vaên Döông. Treân thöïc teá, ngöôøi thöïc söï
ñieàu haønh vieän laø oâng Voõ Nhö Nguyeän. Ñeán thaùng 8/1963, Linh muïc Cao Vaên
Luaän bò baõi chöùc Vieän tröôûng VÑH Hueá (keøm theo caû chöùc Giaùm ñoác VHH),
VÑH Hueá lieân tuïc thay Vieän tröôûng, töø Traàn Höõu Theá, qua Tröông Vaên Choâm,
roài Cao Vaên Luaän taùi nhieäm ít ngaøy, ñeán thaùng 9/1964 thì boå nhieäm Buøi Töôøng
Huaân, cöïu Boä tröôûng Boä QGGD. Cuoái naêm 1963, oâng Voõ Nhö Nguyeän ñöôïc cöû
laøm Phoù giaùm ñoác VHH, nhöng roài ngay sau ñoù oâng laïi chuyeån coâng taùc ñi nôi
khaùc, neân VHH khoâng coù ngöôøi laõnh ñaïo, vieäc ñieàu haønh vieän do Phaïm Ngoïc
Höông ñaûm nhieäm. Hoäi ñoàng giaùo sö cuûa VHH nhieàu laàn ñeà nghò Buøi Töôøng
Huaân kieâm nhieäm chöùc Giaùm ñoác VHH nhöng khoâng ñöôïc ñoàng yù, Buøi Töôøng
Huaân ñeà cöû Nguyeãn Vaên Thích vaø tieáp ñoù laø Ñoã Ñình Thaïch laøm Giaùm ñoác,
nhöng khoâng ñöôïc Boä QGGD chaáp thuaän. Ñeán maõi ngaøy 05/02/1965, boä môùi ra
quyeát ñònh cöû oâng Traàn Ñieàn, cöïu Tænh tröôûng Quaûng Trò, laøm Xöû lyù thöôøng vuï
Giaùm ñoác VHH.(25)

Ban Giaûng huaán giai ñoaïn ñaàu goàm coù: daïy Haùn vaên coù caùc nhaø cöïu khoa
baûng Haø Ngaïi, Voõ Nhö Nguyeän, Nguyeãn Duy Boät, Hoà Ñaéc Ñònh, Phaïm Löông
Haøn, Ngoâ Ñình Nhuaän, Chaâu Vaên Lieäu, Nguyeãn Huy Nhu, vaø caùc giaùo sö ñaïi hoïc
ôû Hueá nhö Nguyeãn Hy Thích, Nguyeãn Vaên Döông, Nguyeãn Hoàng Giao, Phan Chí
Chöông, La Hoaøi.(26) Daïy Quoác vaên coù caùc GS Nguyeãn Vaên Döông, Phan Vaên Daät,

144 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Phaïm Ngoïc Höông. Daïy Trieát coù caùc GS Ñoã Ñình Thaïch, Nguyeãn Vaên Döông,
Nguyeãn Vaên Troïng. Daïy Söû coù caùc GS Nguyeãn Phöông, Nguyeãn Höõu Chaâu Phan,
Nguyeãn Duy Khaùc, Nguyeãn Duy Boät. Daïy Ñòa coù caùc GS Leâ Khaéc Phoø, Nguyeãn
Höõu Chaâu Phan. Daïy Anh vaên coù caùc GS Böûu Keá, Vónh Quyeàn, Paul Vogle,
Cao Xuaân Duaãn, Tröông Xuaân Tröïc. Daïy Phaùp vaên coù caùc GS Cao Höõu Hoaønh,
Nguyeãn Vaên Khaùng, Nguyeãn Doaõn Thaùm, Phaïm Kieâm AÂu, Traàn Ñieàn.(27)

Coù theå thaáy, giaûng vieân cuûa vieän laø söï keát hôïp cuûa 2 nhoùm, nhoùm thöù nhaát
laø caùc nhaø khoa baûng “cöïu hoïc” coøn soùt laïi, nhoùm thöù hai laø moät soá trí thöùc “taân
hoïc” veà khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên ñöông thôøi, toång coäng khoaûng 30 ngöôøi,
theå hieän moät phong khí “oân coá - tri taân”, vöøa keá thöøa neàn taûng cöïu hoïc, laïi vöøa
môû ra nhöõng caùch tieáp caän môùi qua tri thöùc taân hoïc. Nhoùm khoa baûng uyeân
thaâm veà Haùn hoïc, vöøa tham gia giaûng daïy cho sinh vieân, laïi vöøa kieâm nhieäm
vieäc phieân dòch taøi lieäu coå vaø nghieân cöùu Ñoâng y, töùc laø 3 nhoùm coâng vieäc ñöôïc
quy ñònh trong nghò ñònh toå chöùc VHH (ñaõ daãn). Phaàn ñoâng caùc nhaø khoa baûng
aáy laø nhöõng thaønh vieân coát caùn cuûa Hoäi Vieät Nam coå hoïc (thöôøng goïi laø Hoäi Coå
hoïc Hueá),(28) ñoù laø Nguyeãn Huy Nhu (Hoäi tröôûng), Nguyeãn Vaên Thích, Voõ Nhö
Nguyeän, Haø Ngaïi (Phoù Hoäi tröôûng), Phaïm Löông Haøn, La Hoaøi (Coá vaán), Löông
Troïng Hoái (Tænh hoäi tröôûng Tænh hoäi Coå hoïc Quaûng Nam). Toøa Di Luaân Ñöôøng
laø truï sôû cuûa caû VHH vaø Hoäi Coå hoïc. Moái quan heä giöõa VHH vaø Hoäi Coå hoïc cho
thaáy söï keát hôïp chaët cheõ giöõa moät thieát cheá nhaø nöôùc veà Haùn hoïc vôùi moät hieäp
hoäi vaên hoùa töï do veà Haùn hoïc. Söï keát hôïp nhö vaäy laø moät moâ hình chung cuûa
neàn Haùn hoïc MNVN giai ñoaïn 1955-1975.

Tuyeån sinh

Coù leõ chính vì ñaàu vaøo thì yeâu caàu thaáp, khoâng nhaát thieát phaûi coù baèng
Tuù taøi, coøn ñaàu ra laïi raát höùa heïn, cho neân ngay töø naêm ñaàu VHH ñaõ thu huùt
ñöôïc raát nhieàu thí sinh ñaêng kyù döï thi, neân “tyû leä choïi” raát cao.(29) Naêm hoïc
1959-1960 tuyeån khoùa ñaàu tieân, Nguyeãn Lyù Töôûng vaø Lyù Vaên Nghieân ñeàu cho
raèng naêm aáy laáy 30 sinh vieân, nhöng caên cöù theo moät nghò ñònh caáp hoïc boång
cho sinh vieân Khoùa 1,(30) thì khoùa ñaàu ñaõ laáy ñoã 40 sinh vieân.(31) Nghò ñònh naøy
ghi danh saùch 20 sinh vieân ñöôïc caáp hoïc boång toaøn phaàn 450 ñoàng moät thaùng,

Leã khai giaûng
nieân khoùa 1960-
1961 taïi Di Luaân
Ñöôøng, beân traùi
laø bieån hieäu
“Vieän Haùn hoïc”,
beân phaûi laø
bieån hieäu
“越南古學會館”
(Vieät Nam coå hoïc
hoäi quaùn).

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 145

“töông-ñöông vôùi hoïc-boång böïc cao-ñaúng”, vaø 20 sinh vieân ñöôïc caáp hoïc boång
baùn phaàn.(32) OÂng Ngoâ Vaên Laïi, cöïu sinh vieân Khoùa 1, qua trao ñoåi rieâng cho
bieát, trong soá sinh vieân khoùa ñaàu tieân, coù 1 ngöôøi khoâng theo hoïc, 1 ngöôøi chæ
hoïc vaøi tuaàn roài boû, 6 ngöôøi chöa hoïc heát naêm ñaàu tieân, 2 ngöôøi hoïc heát naêm
thöù nhaát roài boû, 11 ngöôøi hoïc heát naêm thöù 3 roài boû, toång soá ngöôøi boû hoïc giöõa
chöøng laø 21 ngöôøi.(33) Nguyeãn Lyù Töôûng, qua trao ñoåi rieâng, coøn cho bieát, ña soá
nhöõng ngöôøi truùng tuyeån laø ngöôøi ñaõ hoïc heát lôùp Ñeä nhò (lôùp 11) vaø thi rôùt Tuù
taøi I, hoaëc laø ngöôøi coù baèng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp (heát lôùp 9) nhöng gioûi Haùn
vaên, nhôø coäng theâm ñieåm Haùn vaên môùi truùng tuyeån.

Naêm hoïc 1960-1961, môû 2 lôùp, tuyeån 60 sinh vieân, vôùi 2 hoäi ñoàng thi
tuyeån ñaët taïi Hueá (daønh cho thí sinh mieàn Trung) vaø Saøi Goøn (daønh cho thí
sinh mieàn Nam). Naêm thöù ba, nieân khoùa 1961-1962, tuyeån 80 sinh vieân, cuõng
chia laøm 2 lôùp.(34) Tôùi naêm 1962, vôùi toång soá 3 khoùa khoaûng 140 sinh vieân coøn
theo hoïc,(35) VHH trôû thaønh moät phaân khoa lôùn tröïc thuoäc VÑH Hueá. Naêm hoïc
1964-1965, vieän ñoåi quy cheá, yeâu caàu ñaàu vaøo coù baèng Tuù taøi, töùc laø ñaët ra yeâu
caàu cao hôn ñoái vôùi thí sinh ñaàu vaøo. Cho ñeán cuoái naêm 1963, VHH coù 159 sinh
vieân theo hoïc.(36) Ñeán thaùng 4/1964, trong moät coâng vaên caáp hoïc boång cho sinh
vieân chæ coøn ghi danh saùch toång soá 149 sinh vieân cuûa 5 khoùa, trong ñoù töø Khoùa
1 ñeán Khoùa 5 coù soá sinh vieân tính ra laàn löôït laø: 20, 52, 34, 28, 15.(37) Lòch söû
nhöõng con soá naøy chöùng toû tyû leä sinh vieân chuyeån sang tröôøng khaùc cuõng ngaøy
moät nhieàu, soá löôïng tuyeån sinh cuûa caùc khoùa cuoái ngaøy caøng ít ñi. VHH khoâng
coøn haáp daãn nhö maáy naêm ñaàu.

Hoïc vaø thi

Veà noäi dung hoïc, treân thöïc teá thì soá moân hoïc cuõng nhö thôøi löôïng giaûng
daïy moãi moân coù theå thay ñoåi tuøy theo töøng khoùa. Vieän khoâng daïy caùc moân khoa
hoïc töï nhieân, maø taäp trung vaøo Haùn vaên, trieát Ñoâng, trieát Taây, vaên söû Trung
Quoác, vaên söû ñòa Vieät Nam, lòch söû Nhaät Baûn, lòch söû phöông Taây, Trung vaên,
Anh vaên, Phaùp vaên. Caùc moân Haùn vaên chieám moät nöûa thôøi löôïng hoïc, goàm coù
Haùn vaên giaûng luaän (Töù thö, Nguõ kinh), Haùn vaên giaùo khoa (trích giaûng danh
taùc Haùn vaên Trung Quoác vaø Vieät Nam). Moät ngöôøi taâm huyeát vôùi Haùn hoïc
ñöông thôøi laø Hoaøng Boàng cho bieát, chöông trình hoïc cuûa VHH laø 5 naêm, moãi
tuaàn hoïc 11-12 giôø Haùn vaên, 3-4 giôø Vieät vaên, 6 giôø sinh ngöõ, 2 giôø söû ñòa.(38)
Qua trao ñoåi rieâng, baø Voõ Hoàng Phi cho bieát, ñeán naêm thöù 5, sinh vieân Khoùa
1 coøn hoïc veà phöông phaùp sö phaïm, taâm sinh lyù treû, vaø thöïc taäp giaûng daïy caùc
moân Vieät vaên ôû hai tröôøng Trung hoïc Ñoàng Khaùnh vaø Quoác hoïc Hueá; ñeán Khoùa
2 thì khoâng hoïc nhöõng moân aáy nöõa. Ñieàu naøy cho thaáy chöông trình hoïc coù xu
höôùng môû roäng lónh vöïc ngheà nghieäp, taïo ñieàu kieän cho sinh vieân toát nghieäp coù
theå giaûng daïy caùc moân Vieät vaên ôû baäc Trung hoïc, trong ñieàu kieän ngaøy caøng ít
tröôøng coù moân Haùn vaên.

Trong quaù trình hoïc, theo caûm nhaän cuûa Lyù Vaên Nghieân [2009], sinh vieân
Khoùa 2, nguyeân Chuû tòch Ban ñaïi dieän sinh vieân VHH, thì sinh vieân cuûa vieän
phaàn lôùn bò maëc caûm khi tieáp xuùc vôùi sinh vieân caùc phaân khoa khaùc trong VÑH
Hueá; maø trong con maét cuûa sinh vieân caùc phaân khoa khaùc, nhaát laø sau söï kieän
chính quyeàn ñaøn aùp Phaät giaùo taïi Ñaøi Phaùt thanh Hueá naêm 1963, vaø phong
traøo phaûn ñoái chính quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm ñaøn aùp Phaät giaùo ñaõ noå ra ôû Hueá,

146 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

thì sinh vieân VHH bò ngoä nhaän “laø con ñeû cuûa Ngoâ Toång thoáng vaø quyeàn lôïi
cuûa sinh vieân VHH gaén lieàn vôùi söï toàn vong cuûa gia ñình hoï Ngoâ”. Do vaäy, sinh
vieân VHH ñaõ chòu ít nhieàu söï nghi kî töø hoïc ñöôøng vaø xaõ hoäi.

Veà vieäc thi toát nghieäp cho sinh vieân Khoùa 1, Nghò ñònh 501-GD/HV/NÑ
ngaøy 06/3/1964 cuûa Boä QGGD coù 12 ñieàu, quy ñònh roõ caùch thöùc toå chöùc kyø thi
toát nghieäp Haùn hoïc: lòch thi (vaøo 3 ngaøy, töø 8-10 thaùng 6 naêm 1964), hình thöùc
thi (vieát vaø vaán ñaùp), toå chöùc kyø thi, thaønh laäp hoäi ñoàng giaùm khaûo, quy trình
chaám thi, ñieàu kieän toát nghieäp, xöû lyù kyû luaät thi cöû. Taùm moân thi vieát laø Haùn
vaên (3 giôø - heä soá 3), Quoác vaên (2-2), Sinh ngöõ (Anh hoaëc Phaùp, 2-2), Vaên hoùa
Vieät Nam (1-1), Trieát lyù Ñoâng phöông (1-1), Söû Trung Quoác vaø Ñoâng Nam AÙ
(1-1), Söû ñòa Vieät Nam (1-1); 4 moân thi vaán ñaùp ñeàu laáy heä soá 1, goàm: Haùn vaên,
Quoác vaên, Sinh ngöõ (Anh hoaëc Phaùp), Baïch thoaïi vaø Quan thoaïi.(39)

Hieäu quaû ñaøo taïo

Veà hieäu quaû ñaøo taïo Haùn vaên, thaät khoù ñaùnh giaù neáu nhìn töø con maét cuûa
ngöôøi ngoaøi cuoäc, vì vaäy toâi xin ñeå nhöõng ngöôøi trong cuoäc - caùc cöïu sinh vieân -
töï nhaän xeùt veà mình. Töïu trung coù 2 quan ñieåm khaùc nhau, moät beân ñaùnh giaù
tieâu cöïc, moät beân ñaùnh giaù tích cöïc.

Cöïu sinh vieân Khoùa 2, Lyù Vaên Nghieân, cho raèng, do ñaàu vaøo sinh vieân
chöa hoïc phoå thoâng Trung hoïc Ñeä nhò caáp, neân “5 naêm hoïc thì heát 3 naêm lo
boài döôõng kieán thöùc phoå thoâng, coøn 2 naêm cuoái cuøng thì voäi vaøng vaø doàn daäp”,
vì vaäy vieäc hoïc kieán thöùc chuyeân moân veà coå Haùn ngöõ (vaên ngoân) cuõng nhö sinh
ngöõ (baïch thoaïi) khoâng thöïc söï ñöôïc chuyeân saâu, “laøm sao ra tröôøng coù theå laø
nhöõng chuyeân vieân caùc Vieän Khaûo coå, nghieân cöùu, hay nhaân vieân caùc Toøa Ñaïi
söù ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ” [2009: 235].

Quan ñieåm treân khoâng nhaän ñöôïc söï ñoàng tình cuûa ña soá cöïu sinh vieân
khaùc cuûa VHH. Baø Voõ Hoàng Phi, qua trao ñoåi rieâng, cho raèng trong 3 naêm ñaàu,
sinh vieân VHH ñöôïc hoïc kieán thöùc Haùn vaên cao hôn vaø saâu hôn haún so vôùi caùc
moân Haùn vaên ôû tröôøng Trung hoïc Ñeä nhò caáp. Khoâng keå caùc moân Töù thö, Nguõ
kinh, vaên hoïc coå Trung Quoác vaø Vieät Nam ñeàu hoïc tröïc tieáp baèng chöõ Haùn hoaëc
chöõ Noâm, thì ngay caû giôø hoïc moân lòch söû Trung Quoác, GS Nguyeãn Duy Boät
cuõng cho hoïc baèng vaên baûn chöõ Haùn coå. Tieác laø töø naêm thöù 3 cuûa Khoùa 2, töùc
naêm hoïc 1963-1964, coù nhieàu hoaït ñoäng chính trò-xaõ hoäi laøm aûnh höôûng tieâu
cöïc tôùi vieäc hoïc cuûa sinh vieân: tình hình baát oån chính trò (xuaát phaùt töø bieán coá
ñaøn aùp Phaät giaùo naêm 1963 ôû Hueá), sinh vieân bieåu tình, laõn khoùa, giaùo sö töø
nhieäm, nguy cô giaûi taùn VHH, sinh vieân Khoùa 1 ñaõ toát nghieäp phaûi ñaáu tranh
ñeå ñöôïc boå duïng... OÂng Nguyeãn Phong, Khoùa 1, qua lôøi keå cuûa baø Voõ Hoàng Phi,
cuõng khaúng ñònh raèng “Chuùng toâi hoïc ngang trình ñoä Ñaïi hoïc Vaên khoa veà
vaên chöông, lòch söû, trieát hoïc, chöa keå chöõ Haùn”. Moät cöïu sinh vieân khaùc, oâng
Nguyeãn Lyù Töôûng, Khoùa 1, cuõng qua trao ñoåi rieâng, ñaùnh giaù cao khaû naêng tieáp
thu tri thöùc Haùn vaên cuûa sinh vieân VHH:

“Noùi chung, moät sinh vieân sau khi theo hoïc 5 naêm taïi VHH, toát nghieäp vôùi
trình ñoä khoâng thua gì moät sinh vieân toát nghieäp cöû nhaân Ñaïi hoïc Vaên khoa (ña
soá caùc sinh vieân VHH ñeàu coù ghi teân theo hoïc Ñaïi hoïc Vaên khoa ban Vieät Haùn
vaø hoï ñaõ toát nghieäp Ñaïi hoïc Vaên khoa sau khi toát nghieäp VHH moät caùch deã

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 147

daøng). Trình ñoä Haùn vaên cuûa moät sinh vieân toát nghieäp VHH hôn haún moät sinh
vieân toát nghieäp Ñaïi hoïc Sö phaïm (Ban Vieät Haùn) hoaëc moät sinh vieân toát nghieäp
Ñaïi hoïc Vaên khoa (cöû nhaân Vaên chöông Vieät Nam). Sinh vieân VHH naêm thöù 3,
boû VHH thi qua Ñaïi hoïc Sö phaïm ñaõ truùng tuyeån vôùi vò thöù raát cao (ñoã ñaàu, ñoã
thöù 2, 3, 4...) caùc ngaønh Vieät Haùn, Söû Ñòa... Nhöõng ngöôøi coù caên baûn Haùn vaên
xuaát thaân töø VHH, khi qua hoïc Vaên khoa hay Sö phaïm ñeàu xuaát saéc hôn sinh
vieân coù Tuù taøi roài truùng tuyeån vaøo Ñaïi hoïc Sö phaïm hay Vaên khoa. Toâi muoán
noùi moät sinh vieân hoïc heát naêm thöù 3 VHH gioûi hôn moät sinh vieân coù Tuù taøi II
(ñaëc bieät veà sinh ngöõ cuõng nhö coå ngöõ Haùn vaên)”.

Toát nghieäp vaø tuyeån duïng

Khoùa 1 (1959-1964) laáy ñoã
40 ngöôøi, nhöng do moät soá
ngöôøi boû hoïc hoaëc chuyeån
sang hoïc ngaønh khaùc, neân
ñeán khi ra tröôøng chæ coøn 19
ngöôøi,(40) trong ñoù 3 ngöôøi
ñöùng ñaàu laàn löôït laø Vöông
Höõu Leã, Döông Troïng
Khöông, Phan Thuaän An.

Tuy nhieân, khi khoùa ñaàu

tieân ra tröôøng naêm 1964,

thì ñeán taän thaùng 11 vaãn

haàu nhö khoâng ñöôïc boå

Caùc GS vaø sinh vieân Vieän Haùn hoïc Hueá trong leã khai giaûng nhieäm (tröø thuû khoa Vöông

nieân khoùa 1961-1962, taïi Vaên phoøng Quoác tröôûng Baûo Ñaïi, Höõu Leã) nhö Boä QGGD ñaõ
Ñaïi Noäi, Hueá. Hai taám baêng-roân ghi noäi dung “Tu teà trò bình höùa heïn trong nghò ñònh
toå chöùc vieän, trong khi ñoù
修齊治平” vaø “Leã nghóa lieâm sæ 禮義廉恥”, sinh vieân toát nghieäp töø Ñaïi

laø nhöõng chuû tröông cuûa Nho giaùo.

hoïc Sö phaïm cuøng naêm ñeàu ñaõ coù nhieäm sôû. Ñeán taän ñaàu thaùng 4/1965 môùi coù

theâm 5 ngöôøi nöõa ñöôïc boå nhieäm. Ñieàu naøy gaây hoang mang trong taâm lyù caùc

khoùa sinh vieân coøn ñang hoïc, “sinh vieân caùc lôùp ñeán tröôøng nhìn nhau vôùi neùt

maët lo laéng. Ai cuõng troâng ngoùng, ai cuõng thaéc maéc, ai cuõng thaát voïng. Ngaøy

naøo gaëp quyù Thaày hay Ban giaùm ñoác thì caâu traû lôøi vaãn laø “saép...””.(41) Ñoù laø tình

traïng cuûa khoùa ñaàu tieân toát nghieäp. Neáu khoùa tieáp theo seõ coù hôn 50 sinh vieân

toát nghieäp nöõa, thì vaán ñeà tuyeån duïng seõ coøn khoù khaên ñeán möùc naøo?

Chính vieäc khoù khaên trong vaán ñeà tuyeån duïng, tìm vieäc laøm ñaõ aûnh höôûng
raát lôùn ñeán soá phaän cuûa VHH, nhö seõ trình baøy ôû phaàn sau ñaây.

4. Giaûi taùn

Bieán coá Phaät giaùo 1963

Töø thaùng 5/1963, phong traøo Phaät giaùo ñaáu tranh vôùi chính quyeàn, ñoøi
bình ñaúng toân giaùo ñaõ noå ra sau söï kieän ngay tröôùc ngaøy leã Phaät ñaûn, chính
quyeàn coù leänh caám treo côø toân giaùo beân ngoaøi khuoân vieân cô sôû toân giaùo. Phong
traøo baét ñaàu töø Hueá, lan ra khaép MNVN, cuoán theo nhieàu taàng lôùp trong xaõ

148 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

hoäi, töø giôùi taêng só ñeán coâng chöùc, thanh nieân, sinh vieân tham gia bieåu tình, roài
trôû thaønh vaán ñeà quan taâm cuûa theá giôùi.(42) Thaùng 8/1963, Linh muïc Cao Vaên
Luaän bò chính quyeàn buoäc thoâi chöùc Vieän tröôûng VÑH Hueá, vaø taát nhieân laø caû
chöùc Giaùm ñoác VHH, vì ñaõ khoâng coù giaûi phaùp cöùng raén ñeå ngaên sinh vieân VÑH
Hueá bieåu tình choáng chính quyeàn.(43) Ngaøy 18/8/1963, Khoa tröôûng caùc ñaïi hoïc
nhaùnh thuoäc VÑH Hueá vaø nhieàu giaùo sö cuøng ra thoâng caùo ñoàng loaït xin töø chöùc
ñeå phaûn ñoái chính quyeàn ñaøn aùp Phaät giaùo, cuõng nhö phaûn ñoái “söï thay theá
Linh-muïc Cao-vaên-Luaän Vieän-tröôûng Hueá tröôùc tình-traïng traàm-troïng naøy”.(44)
Ngaøy 17/8/1963, toaøn boä giaûng vieân cuûa VHH cuõng ra tuyeân caùo taùn ñoàng quan
ñieåm cuûa caùc vò Khoa tröôûng, “baát bình veà söï baõi chöùc Vieän-tröôûng vieän ñaïi-
hoïc Hueá kieâm nhieäm Giaùm-ñoác Vieän haùn-hoïc cuûa Linh-muïc Cao-vaên-Luaän moät
caùch ñoät ngoät, laøm maát phaàn theå-thoáng vaø uy-tín cho Ñaïi-hoïc Hueá gaây xuùc ñoäng
cho giaùo-giôùi vaø sinh-vieân trong tình-theá khoâng oån hieän taïi. Toaøn-theå chuùng
toâi tuyeân-boá töï yù nghæ vieäc giaûng daïy keå töø hoâm nay”.(45) Phong traøo ñaáu tranh
Phaät giaùo leân ñeán cao traøo baèng vieäc caùc nhoùm só quan quaân ñoäi cao caáp, vôùi söï
haäu thuaãn ngaàm baèng caùch laøm lô cuûa Myõ, ñaõ ñaûo chính laät ñoå chính quyeàn cuûa
Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm ngaøy 01/11/1963, Ngoâ Ñình Dieäm bò gieát cheát moät
ngaøy sau ñoù, cuøng vôùi em ruoät laø Ngoâ Ñình Nhu, coá vaán cuûa Toång thoáng. Neàn
Ñeä nhaát Coäng hoøa keát thuùc sau 9 naêm (1955-1963) caàm quyeàn.(46)

Vieän Haùn hoïc trong bieán coá chính trò - xaõ hoäi

VHH thaønh laäp moät phaàn lôùn laø nhôø chuû tröông toân suøng Nho giaùo cuûa
Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm, cho neân sau khi neàn Ñeä nhaát Coäng hoøa (1955-
1963) bò laät ñoå ngaøy 01/11/1963, chính quyeàn chuyeån sang baøn tay laõnh ñaïo
cuûa caùc töôùng lónh quaân ñoäi trong thôøi kyø Quaân quaûn (1963-1967) vôùi lieân tuïc
caùc cuoäc ñaûo chính quaân söï, thì VHH khoâng ñöôïc quan taâm nöõa, nhaát laø khi
caùc chính phuû môùi ñeàu bieát vieän laø “con ñeû” cuûa vò toång thoáng vöøa bò hoï laät ñoå.

Bò cuoán troâi theo söï thay ñoåi cuûa thôøi cuoäc chính trò, VÑH Hueá töø thaùng
8/1963 ñeán thaùng 9/1964, töùc chæ trong 13 thaùng, ñaõ coù 4 laàn thay Vieän tröôûng,(47)
cô quan quaûn lyù giaùo duïc caáp trung öông cuõng lieân tuïc thay ñoåi nhaân söï vaø
phöông thöùc quaûn lyù, thay caû teân goïi töø “Boä Quoác gia Giaùo duïc” thaønh “Boä Vaên
hoùa Giaùo duïc”. Nhöõng ñieàu naøy gaây aûnh höôûng lôùn ñeán vieäc ñaøo taïo taïi VÑH
Hueá noùi chung, vaø VHH noùi rieâng. Khi Buøi Töôøng Huaân thay theá chöùc Vieän
tröôûng VÑH Hueá cuûa Cao Vaên Luaän, töø thaùng 9/1964, thì VHH bò ñoái xöû baèng
moät thaùi ñoä laïnh nhaït. Maëc duø nhieàu caùn boä cuûa vieän, nhö caùc oâng Voõ Nhö
Nguyeän vaø Traàn Ñieàn, ñaõ raát noã löïc tìm loái thoaùt cho caû thaày vaø troø, nhöng
khoâng ñöôïc söï höôûng öùng cuûa caû boä cuõng nhö VÑH Hueá. Thaày vaø troø VHH phaûi
ñoái maët vôùi muoân vaøn khoù khaên cuûa thôøi ñaïi ñeå coù theå duy trì moät cô quan ñaøo
taïo vaø nghieân cöùu vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa daân toäc.

Ngaøy 01/10/1964, trong moät buoåi hoïp cuûa VÑH Hueá do GS Buøi Töôøng
Huaân laøm chuû toïa, GS Döông Ñình Khoâi (Ñaïi hoïc Vaên khoa, thuoäc VÑH Hueá)
ñaõ ñeà nghò boä saùp nhaäp VHH vaøo Ñaïi hoïc Vaên khoa vì 2 lyù do: moät laø VHH khi
aáy khoâng coù Giaùm ñoác, hai laø giaûng daïy gioáng nhö ôû Ñaïi hoïc Vaên khoa. Hai
ngaøy sau, 03/10/1964, VHH coù ñieän vaên gôûi boä phaûn ñoái yù ñònh saùp nhaäp, “vì
toân chæ, phöông phaùp vaø chöông trình cuûa VHH hoaøn toaøn khaùc bieät vôùi Ñaïi
hoïc Vaên khoa”.(48) Keát quaû laø vieäc saùp nhaäp ñaõ khoâng xaûy ra.

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 149

Thaùng 02/1965, GS Traàn Ñieàn vöøa nhaäm chöùc Xöû lyù thöôøng vuï Giaùm ñoác
Vieän (töùc quyeàn Giaùm ñoác), oâng ñaõ nhaän thaáy caàn caáp toác giaûi quyeát hai vaán ñeà
laø “boå duïng sinh vieân toát nghieäp” vaø “quy cheá ñaøo taïo” thì môùi coù theå duy trì
VHH. Moät buoåi hoïp Hoäi ñoàng giaùo sö ñaõ ñöôïc toå chöùc caáp toác, ñeà nghò leân boä
moät quy cheá ñaøo taïo môùi, vôùi toång thôøi gian hoïc 7 naêm, chia laøm 3 caáp: 1) Tuù taøi
Haùn hoïc (3 naêm), nhaèm ñaøo taïo sinh vieân coù baèng Tuù taøi coå ngöõ Haùn vaên trong
khi chôø ñôïi Ban Coå ngöõ ñöôïc môû trong caùc tröôøng trung hoïc; 2) Cao ñaúng Haùn
hoïc (2 naêm) nhaèm ñaøo taïo giaùo sö Haùn vaên Trung hoïc Ñeä nhaát caáp hoaëc chuyeân
vieân söù quaùn Ñoâng Nam AÙ; 3) Ñaïi hoïc Haùn hoïc (2 naêm) nhaèm ñaøo taïo giaùo sö
Vieät Haùn Trung hoïc Ñeä nhò caáp, hoaëc chuyeân vieân caùc söù quaùn, nhaø nghieân cöùu;
4) Ngaønh nghieân cöùu cuûa vieän seõ ñöôïc thieát laäp sau khi coù sinh vieân toát nghieäp
Ñaïi hoïc Haùn hoïc. Veà vaán ñeà boå duïng sinh vieân toát nghieäp, thaùng 3/1965, Hoäi
ñoàng cuõng gôûi caùc tôø trình leân VÑH Hueá trình baøy taâm nguyeän baûo toàn giaù trò
truyeàn thoáng daân toäc cuûa phuï huynh vaø hoïc sinh, ñoàng thôøi neâu caùc giaûi phaùp
cho vaán ñeà boå duïng.(49) Duø cho caùc giaûi phaùp nhö treân cuûa Hoäi ñoàng giaùo sö
khoâng ñöôïc thöïc hieän trong thöïc teá lòch söû, nhöng noù cuõng cho thaáy nhöõng noã
löïc nghieâm tuùc cuûa caùc nhaø quaûn lyù giaùo duïc cuõng nhö caùc nhaø giaùo Haùn hoïc.

Trong khi Hoäi ñoàng giaùo sö ñang tích cöïc ñaáu tranh nhaèm giöõ laïi VHH,
thì caùc sinh vieân laïi ngaû theo khuynh höôùng thoûa hieäp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà
quyeàn lôïi tröôùc maét cuûa hoï. Hoäi nghò sinh vieân cuûa vieän ñaõ töï baàu ra moät phaùi
ñoaøn goàm 7 ngöôøi, daãn ñaàu laø Lyù Vaên Nghieân, töø Hueá ñi Saøi Goøn 2 chuyeán, tôùi
Vaên phoøng Boä ñeå ñeà nghò giaûi quyeát vaán ñeà tuyeån duïng cho caùc sinh vieân ñaõ
ra tröôøng cuõng nhö vaán ñeà quyeàn lôïi cuûa sinh vieân ñang hoïc. Cuoái cuøng nhoùm
sinh vieân nhaän ñöôïc vaên baûn cuûa boä ñeà ra höôùng giaûi quyeát: caùc sinh vieân ñaõ
toát nghieäp hoaëc saép toát nghieäp seõ ñöôïc tuyeån duïng laøm giaùo sö Trung hoïc Ñeä
nhaát caáp, coøn caùc sinh vieân ñang hoïc seõ chuyeån sang Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá vaø
Quy Nhôn, vieän seõ bò giaûi taùn.(50)

Ñeán ngaøy 16/4/1965, vieän nhaän ñöôïc coâng ñieän cuûa boä veà vieäc giaûi taùn vieän
theo tinh thaàn cuûa vaên baûn maø boä ñaõ thoâng baùo cho sinh vieân. Hoäi ñoàng giaùo sö
cuûa vieän ñaõ hoïp vaø gôûi ñieän vaên kieán nghò tôùi Toång tröôûng Vaên hoùa Giaùo duïc,
ñeà nghò xem xeùt laïi vieäc giaûi taùn vieän:

“Hoäi ñoàng giaùo sö Vieän Haùn hoïc sau khi nghe, ñoïc coâng ñieän cuûa boä quyeát
ñònh giaûi taùn caùc lôùp, traân troïng toû loøng buoàn naûn tröôùc moät giaûi phaùp ñoät ngoät
nhö theá. Caùc nghò ñònh thaønh laäp vaø toå chöùc Vieän Haùn hoïc chöa ñöôïc baõi boû,
nay quyù boä ñaõ caên cöù treân yeâu saùch cuûa sinh vieân maø giaûi quyeát laø ñaët nheï vaán
ñeà kyû cöông. Vì caên baûn daân toäc cuûa neàn Vaên hoùa Quoác gia, thaønh khaån yeâu caàu
quyù boä xeùt laïi vaán ñeà sau khi tham khaûo yù kieán cuûa caùc cô quan höõu traùch ñuùng
theo tinh thaàn Ñaïi hoïc vaø daân chuû. Tinh thaàn coâng ñieän ñaõ maëc nhieân chaám
döùt nhieäm vuï, caùc giaûng vieân sau khi ñöôïc caùo tri ñaõ xin ñình chæ giaûng daïy baét
ñaàu töø hoâm nay. Toaøn theå giaùo vieân toû loøng tin töôûng nôi tinh thaàn caùch maïng
cuûa oâng Toång tröôûng”.(51)

Ngoaøi ra coøn coù kieán nghò cuûa caùc phuï huynh, nhaân só, caùc nhaø khoa baûng
cöïu hoïc gôûi leân Quoác tröôûng, Thuû töôùng, Hoäi ñoàng Laäp phaùp, Hoäi ñoàng Quoác gia
Giaùo duïc, Toång tröôûng Vaên hoùa Giaùo duïc ñeå phaûn ñoái quyeát ñònh treân. Ví duï,
hai baûn ñieän vaên cuûa phuï huynh sinh vieân vaø cuûa caùc vò khoa baûng laàn löôït vieát:

150 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

“Chuùng toâi phuï huynh sinh vieân kinh ngaïc veà quyeát ñònh giaûi taùn caùc lôùp
Vieän Haùn hoïc Hueá döïa treân quyeát ñònh noâng noåi vaø thieáu tö caùch phaùp lyù cuûa
sinh vieân, thaønh khaån yeâu caàu Quoác tröôûng vaø Chuû tòch duøng moïi bieän phaùp
thích nghi cöùu vaõn cô quan vaên hoùa coå truyeàn duy nhaát. Raát ñau ñôùn thaáy con
em chuùng toâi bô vô sau bao naêm giao phoù cho Vieän Haùn hoïc”.

“Chuùng toâi [caùc nhaø] khoa baûng Coá ñoâ ñöôïc tin caùc lôùp Vieän Haùn hoïc phaân
taùn: 1/ Thöïc daân Phaùp ñaõ boû Haùn hoïc ñeå ñaøo taïo moät lôùp trí thöùc vong baûn.
2/ Söï lieân heä baát khaû phaân giöõa Haùn töï vaø Quoác vaên. 3/ Phaàn ñoâng caùc nöôùc AÂu,
Myõ nay ñaõ laáy Haùn töï laøm sinh ngöõ ôû caùc lôùp trung hoïc. 4/ Vò trí ñòa dö chính
trò Vieät Nam baét buoäc chuùng ta phaûi bieát Haùn töï. 5/ Caàn ñeà cao luaân lyù Haùn
hoïc ñeå aùp ñaûo thuyeát tam voâ ngoaïi lai. Thænh caàu Thuû töôùng vaø Toång tröôûng
xeùt laïi vaán ñeà Vieän Haùn hoïc, chæ thò caùc caáp thi haønh nghieâm chænh Chöông
trình Trung hoïc 1958, giao caùc giôø Haùn vaên cho caùc sinh vieân toát nghieäp ñaûm
nhieäm. Raát tin töôûng vaøo tinh thaàn caùch maïng cuûa Thuû töôùng vaø Toång tröôûng
thuoäc doøng theá phieät Nho gia”.(52)

Dö luaän baùo chí

Khi döï ñònh giaûi taùn VHH cuûa boä ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán, töùc laø khoaûng
nöûa cuoái thaùng 4/1965, thì nhieàu ngöôøi ñaõ thoâng qua phöông tieän baùo chí ñeå
theå hieän quan ñieåm phaûn ñoái döï ñònh aáy, uûng hoä vieäc duy trì moät thieát cheá
nghieân cöùu Haùn hoïc coå ñieån taïi MNVN. Treân moät tôø nhaät baùo raát thu huùt ñoäc
giaû thôøi ñoù, tôø Chính luaän ôû Saøi Goøn, ñaõ ñaêng moät loaït 4 baøi vieát naèm trong
muïc “YÙ kieán”. Caùc taùc giaû baøn tôùi Haùn hoïc töø raát nhieàu goùc ñoä: khaùi nieäm Haùn
hoïc, lòch söû Haùn hoïc taïi Vieät Nam, vai troø cuûa Haùn hoïc ñoái vôùi vaên hoùa truyeàn
thoáng Vieät Nam, phaân tích nhöõng quan ñieåm sai laàm cuûa Boä Vaên hoùa Giaùo duïc
khi quyeát ñònh giaûi taùn VHH, vaø ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà
khoù khaên trong vieäc duy trì VHH. Taùc giaû caùc baøi vieát nhieàu laàn moâ taû Nhaät
Baûn nhö moät maãu hình ñaùng hoïc hoûi veà vieäc duy trì neàn Haùn hoïc, ñeå phuïc vuï
phaùt trieån quoác gia.

Môû ñaàu laø baøi vieát cuûa Hoaøng Boàng, khen ngôïi vieäc chính quyeàn Ngoâ Ñình
Dieäm thaønh laäp VHH laø ñaõ “hieåu ñöôïc nhu caàu cuûa Haùn hoïc ñoái vôùi vaên hoùa
nöôùc nhaø” (duø ñoù laø thôøi ñieåm ngöôøi ta vaãn coøn taäp trung pheâ phaùn cheá ñoä Ngoâ
Ñình Dieäm, sau ngaøy ñaûo chính 01/11/1963). Taùc giaû chæ ra nguy cô ñöùt gaõy
vaên hoùa truyeàn thoáng vaø hoãn loaïn ngoân ngöõ trong quaù trình chuyeån ñoåi ñoät
ngoät töø Haùn hoïc sang AÂu hoïc taïi Vieät Nam töø cuoái theá kyû XIX. Khi chæ trích
caùch nhìn nhaän sai laàm cuûa boä veà vieäc ñaøo taïo Haùn hoïc taïi VHH, taùc giaû cho
raèng neáu vieäc ñaøo taïo chöa ñaït hieäu quaû nhö mong muoán thì caàn phaûi caûi caùch
chöông trình ñaøo taïo, chöù khoâng phaûi giaûi taùn ñôn vò ñaøo taïo. Töø ñoù taùc giaû
nhaán maïnh: “trong khi ngoân-ngöõ, vaên-töø Vieät-Nam ñöông bò ‘aùc hoùa’ [trôû neân
toài teä, xaáu ñi - NTC] vì doát chöõ Haùn, kho taøng taùc phaåm vaên hoùa cuûa toå-tieân
ñeå laïi khoâng coù ngöôøi ñoïc, Vieät-Nam caàn coù moân hoïc coå-ñieån beân caïnh caùc moân
hoïc chuyeân moân”.(53)

Höôûng öùng baøi vieát cuûa Hoaøng Boàng laø moät baøi vieát khaùc cuûa Ñaëng Bình,
ñaïi dieän cho “caùc nhaø khoa baûng ñaát coá ñoâ vaø phuï huynh sinh vieân Vieän Haùn
hoïc”. Taùc giaû cho raèng “Haùn hoïc laø moät neàn vaên minh AÙ Ñoâng maø oâng baø chuùng

Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014 151

ta ñaõ döïa vaøo ñeå xaây döïng neàn quoác gia Vieät Nam di truyeàn laïi cho chuùng ta”,
“oâng baø ta tröôùc kia duøng chöõ Haùn, coi chöõ Haùn laø moät thöù chöõ cuûa nöôùc mình”,
nhöng do thôøi ñoù ít ngöôøi hieåu veà chöõ Haùn neân duøng töø ngöõ thöôøng sai leäch,
taïo ra nhöõng “quaùi vaät” ngoân ngöõ, maø moân Haùn hoïc laø ñeå “boùp cheát nhöõng quaùi
vaät” ñoù. Taùc giaû Ñaëng Bình phaûn ñoái 2 lyù do giaûi taùn VHH maø boä ñöa ra. Veà
lyù do thöù nhaát, “sinh vieân Haùn hoïc khoâng hoïc ñöôïc maáy chöõ Haùn”, Ñaëng Bình
bieän luaän raèng ñaây laø moät lyù do “kyø cuïc”, bôûi trong 5 naêm hoïc, moãi tuaàn hoïc 11
giôø, toång coäng hôn 1.500 giôø hoïc Haùn vaên, leõ naøo khoâng bieát ñöôïc ñoä 3.000 chöõ
Haùn? Veà lyù do thöù hai, “sinh vieân Haùn hoïc khoâng muoán tieáp tuïc hoïc”, neáu vaäy
thì phaûi tìm nguyeân do ñeå söûa chöõa, chöù khoâng theå vin côù ñoù ñeå deïp boû VHH,
“binh só chaùn naûn, coù deïp quaân ñoäi ñi khoâng”? Töø ñoù, taùc giaû theå hieän quan
ñieåm pheâ phaùn raát maïnh meõ: “Noùi traéng ra, nguyeân do töï boä maø ra: vì boä khoâng
chòu boå duïng sinh vieân toát nghieäp, vì boä môû lôùp môùi gaàn 1 naêm maø khoâng chòu
ban haønh quy cheá cho hoï neân hoï môùi khoâng chòu hoïc nöõa. Thöû hoûi neáu boä ñoái
xöû nhö vaäy vôùi moät ngaønh hoïc naøo khaùc, coù phaûi laø phaù ngaønh aáy hay khoâng”?
Treân cô sôû pheâ phaùn nhö vaäy, taùc giaû ñaët ra 3 caâu hoûi ñoái vôùi Boä Vaên hoùa Giaùo
duïc veà nguyeân nhaân thöïc söï maø boä quyeát ñònh giaûi taùn VHH: 1) Coù phaûi do boä
muoán ñem vaên minh AÂu Myõ ñeå thay theá cho “thöù vaên hieán cuõ rích traûi maáy
ngaøn naêm”? 2) Hay laø bôûi VHH do oâng Dieäm laäp ra, maø caùc chính khaùch hieän
thôøi thuø gheùt oâng Dieäm, quyeát tröø boû nhöõng gì lieân quan ñeán cheá ñoä cuûa oâng
Dieäm? 3) Hay vì boä khoâng boå duïng ñöôïc caùc sinh vieân toát nghieäp naêm tröôùc?
Neáu ñuùng vaäy thì caàn giao caùc giôø Haùn vaên ôû chöông trình Trung hoïc ñöông
thôøi cho caùc sinh vieân Haùn hoïc, chöù khoâng phaûi giao cho caùc giaùo vieân Vieät vaên
phuï traùch nhö thöôøng leä. Cuoái baøi, taùc giaû ñeà nghò boä “traû lôøi nhöõng thaéc maéc
treân cho chuùng toâi ñöôïc thoâng caûm, vaø cuõng ñeå ñaùnh tan baàu khoâng khí naëng
neà ñang bao truøm só giôùi xöù Hueá vaø khoâng khí aáy ñang taùc duïng tai haïi treân
taâm lyù cuûa con em chuùng toâi”.(54)

Chöa heát, moät tuaàn sau ñoù, tôø Chính luaän laïi ñaêng moät baøi raát daøi cuûa taùc
giaû Vieät Daân, hieäu laø Chi Li Töû, ñeà ngaøy vieát 04/5/1965. Baøi vieát khaúng ñònh
giaù trò cuûa chöõ Haùn ñoái vôùi Trung Quoác, Haøn Quoác, Nhaät Baûn, Vieät Nam trong
quaù khöù cuõng nhö trong hieän taïi. Taùc giaû cho raèng Nhaät Baûn laø moät nöôùc tieân
tieán haøng ñaàu cuûa chaâu AÙ cuõng nhö toaøn theá giôùi, “maø töø xöa ñeán nay, Nhaät
Baûn vaãn duøng Haùn töï: töø ngöõ cuûa hoï ñeàu traøn ngaäp bôûi Haùn töï Nhaät hoùa cuõng
nhö töø ngöõ Vieät Nam chuùng ta ñeàu traøn ngaäp bôûi Haùn töï Vieät hoùa”. Trong lòch
söû, Haùn hoïc ñaõ giuùp ñaøo luyeän neân caùc nhaø caùch maïng choáng Phaùp thôøi caän
hieän ñaïi ôû Vieät Nam. Cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm duø “ñoäc taøi vaø thoái naùt” nhöng coù
caùi ñaùng quyù laø coù yù coå vuõ Haùn hoïc, nhöng caùc voõ töôùng naém quyeàn khi aáy ñeàu
xuaát thaân töø göôm suùng, neân khoâng quan taâm tôùi Haùn hoïc. OÂng chæ trích chính
phuû cuûa Trung töôùng Nguyeãn Khaùnh naêm 1964 ñoøi boû ngaøy quoác leã Thaùnh ñaûn
[leã kyû nieäm sinh nhaät Khoång Töû, ngaøy 28/9] trong khi caùc ngaøy leã khaùc ñeàu
giöõ laïi. Keát luaän laïi, Vieät Daân cho raèng keå töø thôøi thöïc daân Phaùp, ngöôøi Vieät
ñaõ “aên phaûi caùi caën baõ vaên hoùa noâ dòch cuûa thöïc daân neân chuùng ta ñaõ khinh
bæ vaø ruoàng boû moät khí cuï vaên hoùa lòch söû: Haùn töï. Chuùng ta ñaõ thaønh nhöõng
Ñöùa Con Vong Baûn”. Töø ñoù taùc giaû ñöa ra moät ñeà nghò quan troïng: chính phuû
Phan Huy Quaùt khoâng nhöõng khoâng neân boû VHH, maø coøn phaûi laäp theâm Haøn
laâm vieän Haùn hoïc.(55)