ĐH 094

phoøng baét taïi choã oâng Nhö vaø coâ Xuaân ñang loõa loà naèm
nguû vôùi nhau treân giöôøng sau baøn giaáy cuûa oâng. Ngöôøi ta
chuïp aûnh laøm bieân baûn, roài coøng tay oâng daãn ra xe chôû ñi.
Coâ Xuaân thì khoùc loùc thaûm thieát, khai raèng thuû tröôûng Nhö
ñaõ haõm hieáp coâ aáy nhieàu laàn trong vaên phoøng naøy. Coâ ta
noùi, oâng ta haêm doïa seõ boû tuø caû nhaø coâ, neáu coâ heù raêng cho
ngöôøi khaùc bieát chuyeän ñoài baïi naøy.

Ñöôïc tin, coâ Ngoïc hoäc toác chaïy leân Ty Coâng-An Tænh.
Gaëp coâ, oâng ta theà soáng, theà cheát vôùi vôï raèng oâng aáy bò
coâ Xuaân vaø teân Thuaän duï doã cho uoáng thuoác meâ, chöù oâng
hoaøn toaøn voâ toäi.

Toái hoâm ñoù, coâ Ngoïc keå cho beù Chaâu nghe moät ñieàu töø
laâu coâ giöõ kín trong loøng. Coâ noùi, thôøi gian soáng trong maät
khu, choàng coâ ñaõ nhaén coâ vaøo thaêm hai laàn. Laàn ñaàu laø dòp
cuoái naêm 1963 sau khi ñaûo chaùnh oâng Dieäm. Laàn thöù nhì
laø giöõa naêm 1965. Coâ Ngoïc thöông choàng hôn ai heát treân
coõi ñôøi naøy, neân coâ raùng laøm vöøa loøng choàng, duø bieát raèng
vieäc vaøo maät khu laø moät söï maïo hieåm cheát ngöôøi. Coâ vaøo
röøng ôû vôùi choàng moãi laàn nöûa thaùng. Choàng coâ muoán coù
ñöùa con trai, nhöng vôï choàng coâ ñaõ thaát baïi.

Sau ñoù coâ Ngoïc ñi khaùm baùc só, baùc só cho bieát kinh
nguyeät cuûa coâ khoâng ñeàu, neân raát khoù coù con. Tôùi ngaøy
choàng coâ veà thì coâ ñaõ heát khaû naêng sinh ñeû. Coâ taét kinh
tröôùc ñoù caû naêm roài.

Coâ noùi, chuyeän ñau buoàn vöøa xaûy ra, moät phaàn laø do
loãi coâ, chæ vì coâ ñaõ khoâng sinh ñöôïc moät muïn con trai, neân
môùi ra noâng noãi naøy!

Ñeâm ñoù beù Chaâu nguû roài, coâ Ngoïc vaãn coøn oâm maët
khoùc. Saùng hoâm sau, coâ Ngoïc nguû luoân khoâng daäy. Coâ ñaõ
uoáng heát caû moät oáng thuoác nguû hai chuïc vieân. Lieàu löôïng
ghi treân toa thuoác laø toái ña moät vieân cho ngöôøi lôùn.

Trong thôøi gian thaày Nhö bò giam giöõ thì teân Thuaän ñaõ
baùn heát nhaø cöûa xe coä, roài cuøng coâ Xuaân daét díu nhau ñi
ñaâu khoâng ai roõ.

ÑA HIEÄU 94 201

Sau ñaùm tang coâ Ngoïc, ngöôøi ta thaû thaøy Nhö ra. OÂng
bò töôùc heát chöùc töôùc, quaân haøm, nhöng khoâng bò tuø, vì hoï
xeùt trong chieán tranh "Choáng Myõ Cöùu Nöôùc" oâng laø moät
"anh huøng" cuûa Löïc-Löôïng Vuõ-Trang Nhaân-Daân.

Veà tôùi nhaø, thaøy Nhö ra ngoài beân moä coâ Ngoïc vaø beù
Haïnh khoùc vuøi. Saùng ngaøy keá tieáp, oâng ra bôø gieáng maøi con
dao quaém, daét vaøo löng roài böôùc ra cöûa. Töø ñoù oâng giaùo Voõ
Nhö hoùa ñieân, ñi lang thang heát chôï Tuøng-Nghóa tôùi chôï
Ñöùc-Troïng, naèm buïi naèm bôø, khoâng bao giôø beùn maûng veà
nhaø. Nhieàu laàn beù Chaâu ñi tìm cha, nhöng oâng khoâng nhaän
ra em. Coù caû chuïc laàn em bò oâng cheùm suyùt cheát, vì oâng ta
cöù laàm em vôùi coâ Xuaân.

Sau khi roùt ly nöôùc traø môøi toâi, beù Chaâu raàu raàu,

- Anh gaëp em laàn naøy chaéc cuõng laïi chia tay ngay thoâi.
Ñoà ñaïc trong nhaø, em baùn heát roài. Em ñaõ quyeát ñònh töø boû
caùi xöù naøy ñeå trôû veà queâ ngoaïi.

Toâi thaéc maéc,

- Nhaø cöûa, coâng aên vieäc laøm cuûa em ôû ñaây. Em veà Hueá
laøm gì?

Beù Chaâu suït suøi,

- Thaùng tröôùc, cô quan kieåm keâ ruoäng ñaát cuûa tænh coù
ñeán khu vöïc naøy ñeå ñieàu tra, caáp giaáy tôø hôïp thöùc hoùa sôû
höõu ñieàn ñòa ñeå khai thueá. Ngöôøi ñöùng teân laøm chuû khu ñaát
naøy laø Ba. Duø em khai laø con gaùi Ba, nhöng ngöôøi ta khoâng
tin. Töø ngaøy Ba veà, xaûy ra heát chuyeän naøy tôùi chuyeän khaùc,
ñaâu coù thôøi giôø ñieàu chænh laïi giaáy tôø? Tôùi nay em vaãn laø
Nguyeãn Thò Höông, con oâng Nguyeãn Tröôøng Giang, con
baø Nguyeãn Thò Myõ. Em khoâng ñuû tö caùch phaùp lyù ñeå ôû laïi
trong caên nhaø naøy. Töø ngaøy Meï maát, em khoâng ñi ñaâu xa.
Heát giôø daïy hoïc, em laïi veà loanh quanh trong raãy. Chaúng
maáy choác ñaõ gaàn boán möôi tuoåi, em laø coâ gaùi lôõ thôøi roài.
Hai tuaàn leã tröôùc, coù oâng caùn boä giaø ngöôøi Baéc goùa vôï tôùi
ngoû yù xin laáy em. OÂng ta höùa seõ can thieäp cho em tieáp tuïc
laøm chuû maûnh ñaát em ñang ôû, neáu em nhaän lôøi oâng ta.

202 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Anh ôi! Anh coù tin raèng con ngöôøi ta coù soá maïng hay
khoâng? Sao soá em laïi khoán naïn ñeán theá? Em coù laøm gì neân
toäi ñaâu anh? Sao oâng trôøi nôõ ñaøy ñoïa em nhö vaäy? Môùi ñoù
maø heát tuoåi xuaân. Môùi ñoù maø saép qua moät ñôøi ngöôøi.

Roài beù Chaâu noùi nhö khoùc,

- Thoâi anh veà ñi! Chuùc anh chò vaø caùc chaùu sôùm tai qua
naïn khoûi. Chuùc gia ñình anh vaïn ñieàu haïnh phuùc! Anh veà
bình an!

Saùng Thöù Hai, toâi ñi laøm. Coâ Nhi chôø saün tröôùc cöûa,

- Toái qua coâ Höông coù qua nhaø, nhôø em nhaén vôùi anh
raèng saùng nay coâ aáy ñi sôùm. Coâ veà Hueá ñeå xuoáng toùc ñi
tu. Coâ aáy höùa raèng haøng ngaøy seõ caàu nguyeän cho gia ñình
anh ñöôïc haïnh phuùc.

Hoâm nay thì maët chò Phuù ñaõ heát naëng chình chòch, chò
cöôøi toe toeùt,

- Baø con maáy chuïc naêm gaëp laïi möøng quaù haù?

- Khoâng phaûi baø con ñaâu! Haøng xoùm thôøi tieåu hoïc cuûa
toâi ñoù! Xa nhau maáy chuïc naêm trôøi môùi gaëp laïi.

Chöa chi ñaõ chia tay laàn nöõa.

Khoaûng möôøi giôø saùng, chuù Löôïng gheù tieäm, baùo tin vui,

- Anh veà laøm hoà sô ñi Myõ laø vöøa. Caùc quaän ôû Saøi-Goøn
baét ñaàu nhaän ñôn roài ñoù.

Coâ Nhi troøn maét,

- Anh Hai laø só quan cheá ñoä cuõ haû? Anh noùi tieáng Baéc
raët nhö ngöôøi ngoaøi Baéc môùi vaøo maø! Anh Löôïng noùi thieät
hay noùi chôi vaäy?

- Chuyeän naøy ai maø noùi chôi!

AÊn côm tröa xong, toâi giaõ töø ngaõ ba Phil-Noâm veà Ñöùc-
Troïng thu xeáp haønh lyù.

Sau böõa côm chieàu, toâi chaøo taïm bieät vôï choàng baø chò
hoï, roài gheù nhaø anh baïn Löôïng toát buïng, ñeå baét tay caùm ôn,
nhöng Löôïng vaéng nhaø. Toâi löõng thöõng taûn boä veà höôùng
chôï ñeå kieám xe vaän taûi quaù giang veà Saøi-Goøn.

ÑA HIEÄU 94 203

Maët trôøi xeá boùng, chôï chieàu ñaõ tan.

Tröôùc cöûa tieäm traø, moät ngöôøi ñieân ñang muùa may.
Boä tòch cuûa oâng troâng gioáng moät vai heà trong vôû tuoàng haùt
boäi. Maët maøy oâng ta lem luoác, baån thæu. Hai moâi söng veàu.
OÂng giaø keïp moät caùi noùn meâ beân naùch traùi. Tay phaûi oâng
caàm moät con dao quaém, caùn dao daøi chöøng hai gang. Ñaàu
oâng ñoäi moät caùi muõ löôõi trai boä ñoäi coù phuø hieäu Quaân-Ñoäi
Nhaân-Daân Vieät-Nam. OÂng maëc caùi quaàn kaki cuõ beát buøn
ñaát baån thæu xaên tôùi ñaàu goái, vaø caùi aùo boä ñoäi raùch xaùc xô.
Treân naép tuùi aùo, luûng laúng moät môù huy chöông. Caên cöù theo
boä daïng, vaø gioïng noùi cuûa oâng ta, toâi ñoaùn tuoåi oâng chöøng
treân, döôùi saùu möôi.

Böôùc tôùi hai böôùc, ngöôøi ñieân heùt,

“Tao cheùm maøy! Caùi thaèng phaûn thaøy!”

OÂng quô con dao cheùm moät nhaùt vaøo khoâng khí. OÂng
nhe haøm raêng xaùm xòt, caùi maát, caùi coøn, cöôøi hì hì.

OÂng luøi hai böôùc, heùt,

“Tao xöû töû maøy! Caùi ñoà phaûn baïn!”

OÂng nhaët caùi noùn meâ chuøm leân treân caùi muõ löôõi trai,
ñöa hai tay keùo vaønh noùn xuoáng phuû tai, roài chu mieäng huù
moät hôi daøi.

Tieáp ñoù, oâng ngoài xeïp xuoáng ñaát, loät noùn muõ ra, ngöôùc
maët leân trôøi, ñoâi maét lôø ñôø nhö mô maøng thaû hoàn ñi taän ñaâu
ñaâu. Khi oâng giaø ñieân ngöûng maët nhìn leân, toâi chôït thaáy ñoâi
loâng maøy cuûa oâng ta, ñoâi loâng maøy xeách ngöôïc.

Choøm raâu baïc löa thöa, maùi toùc roái buø xuø, cuøng vôùi boä
loâng maøy xeách, khieán khuoân maët lem luoác cuûa ngöôøi ñieân
theâm phaàn man rôï, döõ daèn.

OÂng giaø quay ngöôïc caùn dao, oâm caây dao quaém nhö oâm
caây ñaøn. Naêm ngoùn tay saàn suøi cuûa oâng run run, laàn moø
treân caùn dao, nhö ñang baám caàn ñaøn, mieäng oâng ngaân nga,

“Ñoà... Sol... Fa... Mì... Fa... Laù... Sol...”

Qua ñieäu nhaïc, toâi nhaän ra, ñoù laø ñoaïn môû ñaàu cuûa baøi

204 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

“Chieàu Veà Treân Soâng”.
Heát khuùc ñaøn töôûng töôïng, ngöôøi ñieân oâm maët khoùc,
“Em ôi! Khoâng phaûi taïi anh! Em ôi! Ñöøng boû anh! Em

ôi! Em ôi!...”
Tieáng oâng khoùc nghe ngheïn ngaøo bi ai laï luøng!
Neáu khoâng bieát tieáng khoùc ñoù phaùt ra töø mieäng moät

ngöôøi ñieân, ngöôøi nghe coù theå bò tieáng khoùc laøm cho muûi
loøng rôi nöôùc maét.

Sau naêm 1975 queâ höông toâi ñaõ xaûy ra khoâng bieát bao
nhieâu chuyeän laï ñôøi. Gioøng ñôøi nhö gioøng nhaïc, nhöõng noát
thaêng traàm laø phaàn soá cuûa con ngöôøi.

Nghó tôùi nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong thôøi gian qua, loøng
toâi chôït thaáy xoùt xa. Toâi khe kheõ xöôùng aâm ñoaïn choùt cuûa
baøi ca ngöôøi ñieân vöøa haùt,

“Mì... Soøl... Ñoâ... Laø... Ñoâ... Mí... Ñoà... (Laø)... Ñoâ...”
Baûn nhaïc naêm xöa coøn ñoù, nhöng theá söï ñaõ ñoåi thay,
con ngöôøi cuõng ñoåi thay.
Toâi thôû daøi, quay goùt.
Tröôùc maët toâi laø Quoác loä 20 buoàn thiu.
Sau löng toâi laø saân chôï chieàu vaéng ngaét.

Vöông Moäng Long
Seattle, ngaøy 20 thaùng Ba naêm 2011

ÑA HIEÄU 94 205

Em Ñeán Thaêm Anh.

(Nhôù ñeán ngaøy tuø ôû Soâng Beù)

Em ñeán thaêm anh thaät baát ngôø
Mai veà cho anh gôûi öôùc mô
Noùi chi theâm nöõa tình ñaàu gioù
Moät nöûa ñôøi nhau ñaõ heïn hoø

Mai veà maét bieát ngöôøi ôû laïi
Em coù ngaïi ngaàn böôùc loái qua
Ñeâm traêng thaønh phoá môø kyû nieäm
Nhöng nuùi röøng ñaây xa raát xa

Coøn chuùt tình xanh töø saâu thaúm
Em ñeán thaêm anh ñuû tô saàu
Mai veà cho anh gôûi lôøi nhaén
Röøng thöông laù ruïng cuõng töø laâu

Anh bieát em thaân gaùi daëm ñöôøng
Moät mình daùng lieãu choán tha phöông
Mai veà em nhôù ñöøng trôû laïi
Hoa nôû giöõa ñôøi laï nhieãu nhöông

Mai veà em coù nhôù gì khoâng
Ñöôøng xa buïi vöôùng goùt chaân hoàng
Laù bay theo nhôù ngaøy em ñeán
Maø gioït naéng chieàu coøn daáu mong

Em ñeán thaêm anh thaät baát ngôø
Ngaøy mai khoâng bieát coøn chaêng nöõa
Nhìn nhau trong maét hình nhö noùi
Nhieàu hôn anh ñaõ coù laàn mô.

Leâ Anh.

206 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Phöôïng hoàng vaøo Haï

Khi nhöõng caùnh phöôïng thaém ñöôïc thaép ñoû baàu trôøi nhö
nhöõng maâm xoâi gaác muøa cöôùi, khi nhöõng tieáng ve saàu keâu
ra raû treân caùc haøng caây nhö moät ñieäu nhaïc buoàn baùo hieäu
muøa chia ly gaàn keà, roài nhöõng baøi ca veà Heø laïi vang voïng
khaép nôi nôi:

“Moãi khi ñeán heø loøng man maùc buoàn,
Chín möôi ngaøy qua chöùa chan tình thöông,
Maøu hoa phöôïng thaém nhö maùu con tim,
Moãi laàn heø theâm kyû nieäm, ngöôøi xöa bieát ñaâu maø tìm...”
thì töï döng laïi thaáy loøng mình mang mang moät noãi nhôù
veà moät thôøi tuoåi treû, tuoåi hoïc troø.
Haï veà, kyø nghæ heø ñaõ ñeán, vôùi taát caû chuùng ta ai ñaõ
chaúng töøng moät laàn qua thôøi laøm hoïc sinh, ñeå roài coù moät
chuùt gì ñoù trong taâm töôûng khi nghó veà nhöõng ngaøy thaùng
coøn caép saùch tôùi tröôøng. Nhöõng kyù öùc naèm saâu thaêm thaúm

ÑA HIEÄU 94 207

trong tim, nhöõng tình caûm thô daïi ngaøy naøo, chôït nhö soáng
laïi ñaâu ñaây trong tieáng ve buoàn vôøi vôïi, chôït nhö nghe hoàn
mình chuøng xuoáng theo nhöõng caùnh phöôïng hoàng dó vaõng,
laû taû rôi trong naéng Haï.

Ngaøy xa xöa ñoù, thôøi hoïc troø môùi ñeïp laøm sao! Vaø muøa
Heø môùi thích thuù laøm sao:

Sung söôùng quaù, giôø cuoái cuøng ñaõ ñieåu
Ñaøn chim non hôùn hôû ruû nhau veà
Chín möôi ngaøy nhaûy nhoùt ôû ñoàng queâ
OÂi, taát caû muøa Xuaân trong muøa Haï...
(Xuaân Taâm)
Maëc duø khí haäu muøa heø raát laø noùng, noùng ñeán caû “nöôùc
maét cuõng boác hôi”
Hoâm nay noùng quaù, naéng böøng soâi
Nöôùc maét hình nhö ñang boác hôi
Ta seõ trôû veà hay böôùc tôùi
Veà ñaâu? böôùc tôùi cuõng buoàn thoâi
(Traàn Vaán Leä)
Muøa heø tôùi cuõng laø muøa thi cöû, caùc coâ caäu só töû bao
nhieâu ngaøy thaùng vaên oân, voõ luyeän, giôø ñaõ ñeán luùc phaûi
tung hoaønh ôû tröôøng thi ñeå kieám cho mình moät taám baèng
laøm haønh trang vaøo ñôøi vì chaúng ai muoán “Rôùt tuù taøi anh
ñi trung só”caû. Ñaâu ñaâu ngöôøi ta cuõng nghe vang vang leân
nhöõng ñieäu nhaïc muøa thi:
“…Thi ôi laø thi, sinh mi laøm chi, bay oàn aøo, baùm ngheïn
ngaøo buoàn vui vì mi…” (khoâng nhôù teân taùc giaû).
Ñaäu hay rôùt chæ moät thôøi gian ngaén, sau kyø thi naøy, ñôøi
hoïc sinh seõ laät sang moät trang khaùc. Moät soá ngöôøi coøn tieáp
tuïc ñöôïc caép saùch ñeán tröôøng, nhöng coøn nhöõng ngöôøi keùm
may maén hôn seõ phaûi lao mình vaøo cuoäc soáng ñaày daãy cam
khoå, bon chen cuûa cuoäc ñôøi maø caûm thaáy:
Toâi sôï ngaøy mai toâi seõ lôùn
Xa coång tröôøng kheùp kín vôùi thôøi gian
Sôï phöôïng rôi laø noãi nhôù baøng hoaøng
Sôï phaûi soáng trong muoân vaøn nuoái tieác
(khoâng bieát teân taùc giaû)

208 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Roài coù nhöõng ngöôøi trai leân ñöôøng theo tieáng goïi non
soâng maø:

Saùch vôû giaûng ñöôøng thaønh dó vaõng
Nhöõng chaøng trai deät moäng muoân phöông
(Nguyeãn maïnh Trinh)
Vaø nhöõng ngöôøi con gaùi seõ nghe thaáy loøng mình buoàn
buoàn, moät noãi buoàn khoâng teân khi:
Khoâng coù anh laáy ai ñöa em ñi hoïc veà
Laáy ai vieát thö cho anh mang vaøo lôùp…
(Nguyeân Sa)
Nghæ heø gaàn tôùi, haàu nhö nhöõng sinh hoaït cuûa tröôøng
naøo cuõng gioáng nhö tröôøng naøo, nhö roän raõ haún leân, choã
naøo cuõng coù nhöõng maøn taäp dôït vaên ngheä, cuõng phaùt haønh
kyû yeáu, cuõng trao ñoåi löu buùt vaø daùn vaøo ñaáy nhöõng taám
hình ñeïp nhaát cuûa mình ñeå taëng baïn, cuøng ghi xuoáng moät
vaøi caûm nghó, taâm tình thô daïi hay moät vaàn thô do chính
mình saùng taùc hoaëc möôïn ñôõ thô cuûa ai ñoù nhö caâu thô maø
nhaø khoa hoïc gia Döông Nguyeät Anh ñaõ duøng, thì keû vieát
baøi naøy cuõng ñöôïc coâ baïn söû duïng, ñeà döôùi taám hình cuûa
coâ aáy taëng trong cuoán Löu Buùt ngaøy xanh:
Yeâu nhau xin taëng aûnh naøy
Xin ñöøng xeù boû ñau loøng baïn thaân
Khoâng hieåu hai caâu thô chaúng ñuùng nieâm, ñuùng luaät
naøy xuaát phaùt töø thi só naøo nhöng chaéc chaén laø chæ töø trong
ñaùm hoïc troø maø thoâi vaø noù laïi ñöôïc duøng nhieàu nhaát, coù
leõ caâu thô ñaõ noùi leân ñöôïc taâm tình cuûa caùc coâ caäu hoïc troø
luùc baáy giôø.
Coøn moät hoaït ñoäng nöõa cuõng soâi noåi khoâng keùm ñoù laø
thi ñua laøm bích baùo trong toaøn tröôøng giöõa caùc khoái lôùp.
Ñaây cuõng laø dòp ñeå caùc vaên, thi só maàm non troå taøi, roài traêm
hoa ñua nôû roän raõ treân nhöõng taám baûng treo quanh saân
tröôøng. Coâ caäu naøo coù baøi ñöôïc ñaêng treân bích baùo laø maët
muõi cöù veânh veânh, vaùo vaùo leân, ra veû ta ñaây cuõng laø moät
ñaïi thi haøo, ñaïi vaên só laém laém.
Sau cuøng, ñeå giaõ töø thaày coâ, giaõ töø beø baïn, giaõ töø ngoâi
tröôøng thaân yeâu, nôi ñaõ cho mình ñöôïc soáng moät thôøi ñeïp

ÑA HIEÄU 94 209

nhaát cuûa ñôøi ngöôøi, seõ ñöôïc keát thuùc baèng moät buoåi tieäc

lieân hoan, moät buoåi tieäc maø nöôùc maét nhieàu hôn nuï cöôøi,

nhaát laø ôû nhöõng lôùp naêm cuoái cuûa baäc trung hoïc:

Ngaøy cuoái cuøng sao lôùp hoïc buoàn teânh

Chaúng ai noùi moät lôøi ngoaøi nöôùc maét

Chæ nhìn nhau trong noãi buoàn se saét

Vaø neáu cöôøi, göôïng gaïo nuï cöôøi thoâi

(T – T)

Bieát bao kyû nieäm cuûa nhöõng naêm thaùng maøi ñuõng quaàn

treân gheá nhaø tröôøng beân nhau, laøm sao coù theå queân, roài thaáy

nhôù, nhôù ñeán töï döng muoán khoùc:

Buoåi hoïc cuoái cuøng ta vaø baïn coù nhau

Nhöõng ñoâi maét thoaùng buoàn bieát noùi

Trong ñoâi maét coù bao ñieàu muoán hoûi

“Xa tröôøng roài baïn coù nhôù mình khoâng?”

(Taùc giaû teân Trang)

Caâu hoûi cuõng laø caâu traû lôøi, vì:

Kyû nieäm ñeïp laøm ngöôøi ta phaûi nhôù

Kyû nieäm buoàn thì chaúng theå naøo queân

(T – T)

Laøm sao coù theå queân ñöôïc ngoâi tröôøng thaân yeâu vaãn

coøn ñaáy, vôùi thaày coâ, beø baïn ngaøy naøo, coù níu keùo laïi ñöôïc

nhöõng ngaøy thaùng thaàn tieân ñaõ qua ñi khoâng, chaéc haún laø

khoâng, neân Traàn Moäng Tuù ñaõ phaûi thaãn thôø nuoái tieác nhöõng

thôøi gian ngoït ngaøo ñaõ maát:

Toâi vaïch moät ñöôøng treân trang giaáy

Keùo thôøi gian laïi vôùi tuoåi toâi

Keùo tröôøng, keùo lôùp thôøi xöa cuõ

Keùo caû queâ höông ôû cuoái trôøi

Choác nöõa khi ngoài trong lôùp hoïc

Thaày veõ töông lai treân baûng ñen

Em coù ñeå hoàn ngoaøi cöûa lôùp

Buïi phaán bay theo moãi caùnh chim

Toâi vaïch moät ñöôøng treân trang giaáy

Muøa thu xöa boãng laïnh quanh ñaây

Dó vaõng khoâ nhö bình möïc caïn

210 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Tieáng troáng rung trong boä ngöïc gaày
Tuoåi hoïc troø laø caùi tuoåi ñaùng nhôù cuûa moät ñôøi ngöôøi,
noù ngoït ngaøo laøm sao, noù deã thöông laøm sao! nhaát laø thôøi
gian luùc coøn ôû trung hoïc. Vaøo tuoåi naøy, taâm hoàn ñaõ bieát
mô mô, moäng moäng vaø ñoâi khi cuõng thaáy hoàn mình “… mô
theo traêng vaø vô vaån cuøng maây..”. ñeå roài ñoù ñaây trong saân
tröôøng thaáp thoaùng moät vaøi moái tình, nhöõng moái tình hoïc
troø ngoït ngaøo, neân thô vaø trong saùng voâ cuøng. Nhöõng moái
tình nhö nhöõng côn möa muøa Haï, ñeán thaät baát ngôø vaø cuõng
baát ngôø taïnh haún:
Chöa nhung nhôù maø chia tay voäi vaõ
Chöa yeâu thöông ñaõ nghe öôùt bôø mi
Mình xa nhau khi tình vöøa chôùm nôû
Heïn hoø roài chöa gaëp ñaõ chia ly
(T – T )
Muøa heø ñeán mang theo noù söï chia ly, buoàn baõ cho nhöõng
keû yeâu nhau thaém thieát. maø caøng thaém thieát thì laïi caøng
buoàn nhieàu hôn. Xuaân Dieäu ñaõ phaûi thoát leân:
Laâu laém em ôi, thaùng röôõi roài
Sao nhieàu xa caùch theá em ôi
Sôùm troâng maët ñaát, thöông xanh nuùi
Chieàu voïng chaân maây, nhôù tím trôøi
AÙi chaø, caùi nhaø oâng thi só naøy, môùi coù moät thaùng röôõi xa
nhau thoâi maø ñaõ reân nhö vaäy, nhöng nghæ heø tôùi ba thaùng thì
laøm sao soáng noåi ñaây? thoâi thì oâng ñaønh töï an uûi mình vaäy:
Coù ai ñònh nghóa ñöôïc tình yeâu
Coù nghóa gì ñaâu, moät buoåi chieàu
Noù chieám hoàn ta baèng naéng nhaït
Baèng maây môø nheï, gioù hiu hiu.
Vaø Xuaân Dieäu bieát yeâu laø seõ mang nhieàu ñau khoå,
nhöng khoán noãi laïi khoâng theå khoâng yeâu:
Ñôøi deã coù maáy ai töøng hieåu roõ
Chöõ tình yeâu khoù taû laøm sao
Bieát raèng yeâu laø chuoác laáy khoå ñau
Nhöng cöù choïn ñeå roài ñau ñôùn

ÑA HIEÄU 94 211

Yeâu thì cöù yeâu, buoàn thì cöù buoàn, maø xa vaãn phaûi xa:

Xa nhau gioù ít, laïnh nhieàu

Löûa khuya taàu chaäm, möa chieàu ñoå nhanh

(Traàn huyeàn Traân)

Noãi buoàn ñaâu chæ daønh rieâng cho nhöõng keû yeâu nhau,
maø noãi buoàn cuõng ñeán vôùi caû nhöõng moái tình ñôn phöông
moät chieàu. Buoàn laém, buoàn ñeán noãi Hoaøng Anh Tuaán trong
“Coøn laïi” phaûi than raèng:

Tay vuïng quaù neân thö khoâng vieát noåi
Möïc trong bình nhö caåm thaïch ngaån ngô
Giaáy traéng tinh ñem boùc nheï töøng tôø
Taøu bay giaáy nheï nhaøng bay ra cöûa
Em nguyeân veïn laø baøi thô beù nhoû
Anh coøn nguyeân laø moät keû yeâu em…
Vaø chaøng trai si tình Ñoã Trung Quaân ñaõ phaûi ngaäm nguøi
vôùi “Chuùt tình ñaàu”:
Moái tình ñaàu cuûa toâi laø anh chaøng toäi nghieäp
Muøa Haï leo coång tröôøng khaéc noãi nhôù vaøo caây
Ngöôøi con gaùi muøa sau bieát coøn coù gaëp
Ngaøy khai tröôøng aùo luïa gioù thu bay
Roài ngaån ngô nhìn theo nhöõng chieác gioû xe chôû ñaày
hoa phöôïng:
Nhöõng chieác gioû xe chôû ñaày hoa phöôïng
Em chôû muøa heø cuûa toâi ñi ñaâu
Chuøm phöôïng vyõ em caàm laø tuoåi toâi möôøi taùm
Thuôû chaúng ai hay, thaàm laëng-moái tình ñaàu…
Vaø thaãn thôø khi:
Moái tình ñaàu cuûa toâi coù gì?
Chæ moät côn möa bay ngoaøi cöûa lôùp
Laø aùo ngöôøi traéng caû giaác nguû meâ
Laø baøi thô cöù coøn hoaøi trong caëp
Giöõa giôø chôi mang ñeán laïi… mang veà
Moái tinh ñaàu ñoù coù maáy ai ñöôïc troïn veïn, muøa Haï ñeán
roài, chuùng mình hai ñöùa hai nôi, roài ngaøy khai tröôøng trôû laïi,
ngöôøi xöa coù coøn ñoù hay khoâng, hay chæ coøn coù noãi buoàn

212 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

meânh mang trong möa Thu, noãi nhôù haét hiu trong gioù heo
may laønh laïnh thoåi veà:

Nhôù ngaøy naøo tan tröôøng veà chung loái
Maét thuyeàn söông nghieâng noùn ngaát ngaây ñôøi
Loøng trao loøng cho tình vuùt leân khôi
Cho ngon maøu trìu meán öôùt leân moâi
AÙo naøng vaøng anh veà yeâu hoa cuùc
AÙo naøng xanh anh meán laù saân tröôøng
Sôï thö tình khoâng ñuû nghóa yeâu ñöông
Anh pha möïc cho vöøa maøu aùo tím
(Maøu kyû nieäm- Phaïm ñình Chöông)
Giôø ñaây tình yeâu ñaõ khoâng coøn, ngöôøi yeâu ñaõ xa vôøi
chaân maây, ngöôøi ôû laïi nghe loøng mình taùi teâ trong tieáng ve
buoàn vôøi vôïi:
…Tieáng ve nöùc nôû buoàn hôn tieáng loøng
Coù ai coøn nhôù ñeán aân tình khoâng
Ñöôøng xöa in boùng hai ñöùa nay ñaâu
Nhöõng chieàu heïn nhau phuùt ñaàu,
Giôø nhö nöôùc troâi qua caàu.
(Noãi loøng hoa phöôïng- Thanh Sôn)
Buoàn ôi laø buoàn! Buoàn ñeán naõo loøng ñi ñöôïc.
Laø con gaùi, thôøi nöõ sinh taø aùo traéng bay bay, ai chaúng
coù moät hay vaøi caùi ñuoâi ñi theo luùc tan tröôøng:
Maây vaøo aùo loàng loäng bay chieàu gioù
Luïa traéng trong e aáp buoåi heïn hoø
Sôïi mi cong töôûng chaäp chuøng hôi thôû
Toùc ai daøi buoâng xoõa nhöõng caâu thô
Thaønh phoá aáy, maáy ngaõ tö ñeøn ñoû
Ai chôø ai khi keûng ñaùnh tan tröôøng
Baøi thô trao coøn nguyeân trong cuoán vôû
Thuôû ngaïi nguøng laàn böôùc ñeán yeâu thöông...
(Nguyeãn Maïnh Trinh)
hay nhö anh chaøng Buøi Thanh Tuaán ñi theo maõi moät
caùi ñuoâi cuûa mình:
Hoâm nay anh maëc sô mi traéng
Taäp ñöùng chôø em tröôùc coång tröôøng

ÑA HIEÄU 94 213

Thaønh phoá baây giôø nhieàu buïi baån
Anh ñang yeâu neân ngôõ laø söông...

Chieàu nay anh ñöùng taàn ngaàn, nhôù
Naøo coù em naøo tan tröôøng tröa
Chæ coù moät gaõ khôø toäi nghieäp
Tìm maõi moät tình yeâu döôùi möa
Toâi coøn nhôù, hoài ñoù toâi hoïc ôû moät tröôøng tö, nam nöõ coù
hai khu rieâng bieät. Coù moät thôøi gian ngaén, tröôøng beân phía
nam sinh caàn söûa chöõa neân ban giaùm hieäu ñaõ doàn moät soá
hoïc sinh sang beân khu lôùp cuûa nöõ sinh, vaø chuùng toâi phaûi
hoïc chung lôùp. Nhöõng daõy baøn treân thì daønh cho nöõ sinh,
nam sinh phaûi ngoài ba daõy beân döôùi vaø dó nhieân tröôûng
lôùp vaø phoù lôùp laø nöû sinh. Beân nam sinh phaûn ñoái döõ doäi
vì khoâng coù chuyeän gaø maùi maø hôn gaø coà ñöôïc, cho laø hoïc
nhôø lôùp nhöng duø sao ñeå bò nöõ sinh naém ñaàu thì quaû laø maát
maët baàu cua quaù, khoâng ñöôïc:
_Con gaùi chaân yeáu, tay meàm maø ñoøi laøm tröôûng lôùp sao
ñöôïc, yeâu caàu thaøy cho baàu laïi”
_ Ô, vôù vaån nhæ, hoïc keù maø coøn baøy ñaët ñaáu tranh vôùi
chaû tranh ñaáu, thoâi “goái rôm theo phaän goái rôm ñi, coù ñaâu
döôùi ñaát maø choàm leân cao” vaäy, caùc em ôi!
_ Con gaùi sao maø chanh chua theá, coi chöøng “choáng eà”
caû ñaùm baây giôø!
_ Naøy, naøy ñöøng coù maø dzoâ dzieâng nghe, con trai gì maø
… maø…kheá chua gôùm.
Caõi nhau hoaøi thì chaû giaûi quyeát ñöôïc gì laïi mang tieáng
chanh chua, kheá chua. Tuò toâi beøn laøm moät maøn laø baàu ngöôøi
ñeïp nhaát lôùp, nhaát tröôøng laøm tröôûng lôùp, khoâng leõ daønh
vôùi ngöôøi ñeïp sao? theá laø caùc anh chaøng ñaønh ngaäm boà hoøn
laøm ngoït, ngoan ngoaõn nghe lôøi chò tröôûng lôùp thoâi, ñeå roài
chò tröôûng lôùp voán saün coù moät caùi ñuoâi daøi thooøng, nhöõng
caây si, baây giôø laïi caøng daøi theâm nöõa vaø nhöõng ngaên baøn
trong lôùp laïi coù dòp ñöôïc laøm oâng phaùt thô, phaùt quaø mang
nhöõng laù thô tình hoïc troø maàu tím, maàu xanh, maàu hoàng,
nhöõng chuøm hoa eùp trong taám thieäp nhoû vaø ñoâi khi coù caû

214 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

nhöõng goùi oâ mai me quyeán ruõ ñeán cheát ngöôøi:
Laù thö nhoû anh ñeå vaøo ngaên keùo
Göûi cho em, anh mong ñeán ngaøy mai
Ñöøng xeù boû, traû lôøi anh, em nheù
Ñöøng baét chôø hoaøi, nhe beù maét nai
(T – T)
Laù thö göûi ñi roài maø chaúng coù hoài aâm:
Ai baûo nhôù, baûo daønh cho em heát
Anh tìm em maét cöù nhoùng leân trôøi
Caâu thô vieát tan vaøo maây nguõ saéc
Cuoái saân tröôøng, voâ voïng, xaùc ve rôi
(Tuoåi hoïc troø- khoâng bieát teân taùc giaû)
Theá roài chæ coøn bieát laøm caùi ñuoâi ñi theo ngöôøi ta maø

khoâng daùm noùi gì
Roài moät ngaøy nhö theá, roài moät chieàu nhö theá
Anh vaãn chôø aùo bay
Vaø moät ngaøy nhö theá, vaø moät chieàu nhö theá
OÂi troâng ñôïi ngaäm nguøi
( baøi haùt Tan tröôøng)
Maø ngöôøi con gaùi sao cöù “voâ tình theá”:
Em beân leà naøy, anh beân kia
Song song moät loái buoåi ñi veà
Maø sao aùo traéng voâ tình theá
Nôõ ñeå loøng anh noãi taùi teâ.
(T- T)
Ngöôøi con gaùi aáy khoâng voâ tình ñaâu, chæ vì:
Naøy ñöøng theo toâi noùi nöõa oâng ôi
Böôùc chaân toâi laïi cuoáng quyùt roài
Ñaõ töø laâu thaáy oâng cuøng loái
Nhöng giaû vôø khoâng bieát ñoù thoâi
(Tuoåi hoïc troø – Khoâng bieát teân taùc giaû)
Coù maáy moái tình “OÂng, Toâi” deät neân moäng ñeïp hay

chæ laø nhö nhöõng côn möa muøa Haï, chôït ñeán roài ñi, ñeå thaáy
buøi nguøi trong tim khi nghe tin taø aùo traéng ngaøy naøo, sang
ngang nôi beán laï:

Vaàng traêng heù treân ñoài,

ÑA HIEÄU 94 215

Nhìn em khoùc, em cöôøi
Muøa thöông ñaõ tan ñaày
Vuøng trôøi xa xöa ñoù
Coøn khoâng tieáng em cöôøi,
Coøn khoâng toùc em daøi
Coøn ñaây nhöõng kyû nieäm
Chöùa chan khoâng bao giôø queân.
(Ngaøy naøo em laáy choàng- Leâ Ñöùc Long &Truùc Sinh)

Chieàu nay heø laïi veà treân vuøng ñaát xa laï, khoâng phaûi
nôi queâ höông yeâu daáu ngaøy aáy, khoâng coù phöôïng hoàng ñoû
thaém “nhö maùu con tim”, nhöng nhöõng tieáng ve ræ raû buoàn
buoàn cuõng laøm loøng thaáy nhôù ñeán ngaøy xöa thaät nhieàu, nhôù
nhöõng côn möa chôït ñeán, chôït ñi, nhôù nhöõng ngaøy naéng heø
gay gaét, nhôù nhöõng xaùc ve saàu khoâ baùm treân nhöõng caây me
ñaày laù xanh, hay nhôù nhöõng caùnh phöôïng ñoû bay bay trong
gioù chieàu. Nhôù… nhôù thaät nhieàu, moät noãi nhôù meânh moâng
traûi daøi vaø nhaát laø nhôù ñeán nhöõng ngaøy tình yeâu vöøa chôùm
nôû, anh ñi haønh quaân veà, aùo chieán y coøn vöông muøi khoùi
suùng, ñeán ñoùn em tan tröôøng, hai ñöùa tay trong tay, ñi beân
nhau treân con ñöôøng ngaäp hoa phöôïng hoàng rôi, maø nghe
haïnh phuùc laâng laâng ñaâu ñaây trong naéng Haï vaøng.

Muøa Heø cuûa nhöõng ngaøy Saigon daáu yeâu xöa nay khoâng
coøn nöõa, chæ coøn laïi noãi nhôù thieát tha veà moät khung trôøi kyû
nieäm ñaày daáu yeâu thoâi:

Xin traû cho toâi naéng Saøigoøn
Theânh thang ñöôøng phoá luïa Haø Ñoâng
Xin traû cho toâi möa ngaøy aáy
Vaø traû cho toâi caû cuoäc tình
(Hoaøng Lan Chi)

Töôøng Thuùy K20B
Tucson – AZ -2011

216 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Toäi Nghieäp

Thu Nga K18B

Tieáng noùi cuûa ñöùa chaùu töø Vieät Nam laøm tay toâi ngöøng
laïi nöûa chöøng treân keyboard cuûa chieác maùy computer:

- Moä cuûa oâng noäi naèm ôû choã raát thaáp neân nöôùc luùc naøo
cuõng öôùt suõng coâ aø!

Toâi nhíu maøy coá nhôù laïi vò trí cuûa ngoâi moä:
- Vaäy coù ai saên soùc moä oâng noäi khoâng? chuù Tuaán noùi
chuù laø ngöôøi saên soùc...vaø haøng naêm coâ ñeàu coù gôûi tieân veà
cho chuù lo nhang khoùi maø?!
Tieáng noùi cuûa Huøng coù veû thaät buoàn:
- Coâ bieát khoâng, laàn roài con veà, con tôùi thaêm chuù tröôùc
khi ñi thaêm moä oâng noäi, luùc aáy chuù môùi ra chôï mua moät boä
ñoà baèng giaáy, chuù noùi chuù cuõng ñònh ra moä oâng noäi thaép
nhang...Tôùi nôi thaáy hoaøn caûnh caùi moä, con bieát chuù khoâng
heà tôùi coâ aø...naéng leân nhöng nöôùc vaãn xaâm xaáp, coù nghóa laø
nôi ñoù bò nöôùc ñoïng, coâ coù nhôù choã moä oâng noäi khoâng?....

ÑA HIEÄU 94 217

Coù, toâi nhôù, ngoâi moä thaät thaáp vaø toâi ñaõ hoûi Tuaán xaây
laïi toán bao nhieâu vaø sau ñoù toâi coù gôûi tieàn veà ñeå lo vieäc
naøy, nhöng nhö vaäy laø coâng vieäc khoâng ñöôïc Tuaán tieán
haønh nhö lôøi höùa. Toâi hình dung laïi caùi naéng choùi chang,
chieáu gay gaét treân ñaàu, treân maët cuûa chuùng toâi vaø vì phaûi
ñi boä khaù xa, töø nhaø Tuaán tôùi ñaây. Moà hoâi moà keâ taát caû moïi
ngöôøi, gioït töø traùn xuoáng maët, töø coå xuoáng löng nhôm nhôùp,
rin rít, raát khoù chòu. Phaàn sau coå toâi raùt boûng. Tuaán chæ cho
toâi khu nghóa ñòa gaàn phía xa xa, muoán qua aáy phaûi baêng
qua moät con laïch vôùi chieác caàu laøm baèng moät 2 caây tre coät
tuùm vôùi nhau. Coâ Ñöôïm, maï cuûa Tuaán, coù leõ tuoåi ngoaøi 60
möôi, ngöôøi ñen ñuùa nhöng coù veû raén chaéc, coù leõ ñaõ quen
neân böôùc thoaên thoaét vôùi caây saøo choáng xuoáng nöôùc. Coâ
coù veû töï nhieân laém. Caùc chaùu toâi tuy sôï nhöng cuõng ñi qua
tôùi beân kia. Toâi lung tuùng, nhö chöïc chôø ngaõ xuoáng gioøng
nöôùc ñuïc dô, chaúng hieåu coù gioáng vaät gì beân döôùi nhö caù
saáu, raéng rít hay khoâng, sôï quaù khoâng daùm qua. nhöng cuoái
cuøng khoâng bieát laøm theá naøo maø toâi cuõng qua ñöôïc. Naéng
vaãn ñoå gay gaét, khi tôùi nôi thì moïi ngöôøi cuõng meät nhoøai

Huøng taèng haéng laáy gioïng khi khoâng nghe toâi leân tieáng:
- Con bieát noùi ra coâ seõ buoàn, nhöng khi con chaïy xe
ngang qua Hueá, luùc naøo con cuõng gheù ñeán moä thaép nhang
cho oâng noäi. Thöôøng thöôøng nhöõng ngoâi moä ñöôïc chaêm soùc
laø coâ bieát lieàn…ñaèng naøy, coû leân thaät cao gaàn che laáp ngoâi
moä, maø nöôùc thì luùc naøo cuõng xaâm xaáp …toäi oâng noäi gheâ!
“Toäi oâng noäi gheâ” thaèng chaùu buoâng moät caâu nghe nhö
moät chaám than buoàn! Moä cuûa oâng noäi chaùu, töùc laø moä cuûa
ba toâi. Toâi coá hình dung khung caûnh nôi coù ngoâi moä cuûa
ba toâi maø caùch chaùu ñaõ cuøng toâi ñi ñeán laàn thöù nhaát trong
chuyeán toâi veà Vieät Nam trong ñaùm tang cuûa anh toâi taïi Baø
Ròa, roài sau ñoù coâ chaùu cuøng thueâ xe ra Hueá tìm moä phaàn
cuûa ba. Chuù Tuaán vaø coâ Ñöôïc ñaõ daãn chuùng toâi ñeán moät
khu ñoài nghóa ñòa coù chi chit moä bia, to coù, nhoû coù. Nhöõng
chieác moä lôùn, xaây caát chaéc chaén coù chaïm troã roàng, phuïng,
coù truï coät sang troïng, hoaëc nhöõng caùi xaây thaáp hôn nhöng
cuõng coù veû kieân coá laø nôi gioàng hoï Voõ Quang cuûa ba yeân

218 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

nghó. Gioøng hoï coù veû lôùn vì raát nhieàu ngoâi moä mang teân “Voõ
Quang” coøn nhöõng moä khaùc hoï, coù leõ laø cuûa vôï hay choàng
cuûa nhöõng ngöôøi trong toäc hoï naøy. Nhöng moä cuûa ba toâi,
tuy cuõng mang hoï “Voõ Quang” nhöng laïi ñöôïc choân moät
khu thaáp hôn, cuõng coù nhieàu ngoâi moä nhoû chung quanh. Caùc
chaùu vaø chuù Tuaán suïc saïo moät hoài, veït coû ra môùi tìm thaáy
ñöôïc. Chaùu Huøng khoâng neùn noåi côn xuùc ñoäng quyø xuoáng
tröôùc moä oâng noäi khoùc thaûm thieát, caùc chaùu Lan, Hoaøng,
Huy cuõng ngoài xuoáng khoùc theo. Chaân toâi cuõng töï nhieân nhö
khuïy xuoáng. Chaùu Lan ñôõ toâi ngoài beân caïnh. Loøng toâi nhö
coù dao caét. Toâi, ñöùa con baát hieáu ñaõ boû ba maù ra ñi, ba maát
khoâng thaáy maët, maï maát cuõng khoâng thaáy maët vaø baây giôø
veà cuõng khoâng kòp nhìn maët ngöôøi anh duy nhaát laàn cuoái .

Chuù Tuaán vaø coâ Ñöôïm cuõng buoàn baõ ngoù moâng lung
quanh nghóa ñòa. Moät ngöôøi ñaøn oâng coù veû gaày goø mon men
laïi gaàn, gioïng oâng khan khan ñaëc seät tieáng Hueá “Toâi bieät
oân ni, oân khaïng khaïi laém”, toâi tính hoûi oâng ba toâi ñaõ khaúng
khaùi nhö theá naøo, thì oâng noùi tieáp “OÂn nôï hay ra ñaây ngoài
noïai chuyeän ñôøi vôïi tui, oân khoâng öa maäy oâng caïch maïng,
oân chöïi lung tung”, oâng cheùp mieäng:” nhöng oân cheät toäi
nghieäp röïa theâ!”

Khi chaùu Huøng duøng tieáng toäi nghieäp, toâi laïi hình dung
ra ngöôøi ñaøn oâng khoán khoù ñoù, toâi nhôù khoâng laàm thì oâng
ta noùi oâng ta laøm ngheà chaên vòt, taïi nghóa ñòa cuûa gìong hoï
Voõ Quang. Toäi nghieäp! ba cuûa toâi maát ñi trong hoøan caûnh
toäi nghieäp vaø naám moä cuûa oâng ñeán baây giôø chaùu Huøng keå
vaãn naèm coâ ñôn chô vô toäi nghieäp. Toâi hoûi ngöôøi ñaøn oâng
coù gioïng naëng neà khan ñuïc theâm vaøi ñieàu, nhöng oâng chæ
bieát coù baáy nhieâu, vì coù leõ, oâng chæ gaëp ba ba taïi nghóa ñòa
naøy, vaø nghe ba chöûi Vieät Coäng, khi ba noåi giaän, chôù oâng
khoâng bieát gì hôn. Nhöng sau ñoù, toâi vaãn öôùc ao phaûi chi
toâi coù dòp gaëp laïi oâng laõo chaên vòt ñeå noùi chuyeän theâm,
maëc daàu trong thaâm taâm ñaõ bieát roõ, oâng khoâng coù gì hôn
ñeå keå, nhöng ít ra oâng cuõng laø ngöôøi ñaõ bieát, ñaõ thaáy ba,
khi ngöôøi coøn soáng.

Tuaán laø em hoï cuûa toâi theo trong gia phaû. Tuaán ôû chung

ÑA HIEÄU 94 219

vôùi coâ hoï toâi laø coâ Ñöôïm, Tuaán noùi vôï con phaûi ñi xa ñeå
buoân baùn, caû thaùng môùi veà moät laàn. Tuaán ñem coâ chaùu toâi
ñi thaêm ngoâi töø ñöôøng, cuõng gaàn ñoù. Ngöôøi giöõ töø ñöôøng
laø moät oâng giaø, coù leõ ñaõ 80 hay hôn, cuõng coù theå khoâng
tôùi, teân Theå, maø theo gia phaû, toâi goïi baèng chuù. Chuù Theå
ñi taäp keát, sau khi Coäng Saûn vaøo mieàn Nam, chuù vaøo theo
vaø chieám giöõ töø ñöôøng (sau naøy toâi môùi bieát roõ)

Ngoâi töø ñöôøng cuõ kyõ, nhöng cuõng coù saân tröôùc loùt gaïch
khaù saïch seõ. Beân trong laø nhöõng baøn thôø cuõ kyõ, nhöõng taám
aûnh ñaõ phai maøu, coù caû baøn thôø cuûa ba toâi. Coâ chaùu chuùng
toâi thaép nhang tröôùc baøn thôø vaø khoùc. Phoøng ngoøai cuõng
ñôn sô vaøi chieác gheá vaø chieác baøn chöõ nhaät baèng goã traày
truïa. Toâi nhìn leân töôøng, nhöõng böùc hình traéng ñen cuõng
cuõ khoâng thua gì boä baøn gheá. Theo höôùng nhìn cuûa toâi, chuù
Theå, con maét haáp hem, göông maët xöông xaåu, raêng hoâ, coù
veû haõnh dieän khoe ñoù laø caùc lieät só coù coâng vôùi nhaø nöôùc.
Chuù chæ vaøo ngöïc chuù vaø khoe chuù cuõng coù thaønh tích 32
naêm caùch maïng, moät ngöôøi trong böùc hình “lieät só” treo
treân töôøng laø em gaùi cuûa chuù

Coù leõ baây giôø chuù Theå cuõng ñaõ ñi theo nhöõng lieät só,
baø con hoï haøng cuûa chuù maát roài . Nhöõng lieät só naøy ñaõ coù
maët ôû ngoâi töø ñöôøng khi ba toâi veà laïi Hueá chaêng? vaø hoï
ñaõ ñoái xöû nhö theá naøo vôùi ba? Coù leõ khoâng ñöôïc töû teá laém
neân ba môùi coù nhöõng lôi maø ngöôøi chaên vòt cho laø “khaúng
khaùi” vaø coù phaûi vì vaäy maø ba hay ra ngoai nghóa ñòa thaêm
vieáng ngöôi cheát hôn laø gaëp maët ñaùm ngöôi sau khi cheát
ñöôïc vinh danh lieät só?

Bieát toâi buoàn, chaùu Huøng noùi:
- Coâ aø, con tính xin pheùp coâ laøm vieäc naøy, laø con seõ ra
Hueá, ñem haøi coát cuûa oâng noäi vaøo ñaây, choân caát cuøng moät
choã vôùi baø noäi vaø ba cuûa con…Ñeå oâng noäi naèm ngoøai ñoù
moät mình toäi nghieäp oâng noäi”
Thaèng chaùu laïi dung chöõ “toäi nghieäp”, vaø toâi hình
dung ra ngoâi moä toäi nghieäp naèm raát xa nhöõng ngoâi moä ñoà
soä trong gioàng hoï Voõ Quang. Toâi chöa kòp hoûi theâm, chaùu
Huøng noùi tieáp:

220 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

- Coâ aø, coâ nhôù nôi nghóa ñòa choân baø noäi vaø ba khoâng?”
- Nhôù chôù, maø sao con?”
- Hoï saép giaûi toûa khu nghóa ñòa ñoù roài!
Toâi giaät mình vì tin “giaûi toûa nghóa ñòa” sao nghe quen
quen. Ñoù laø nhöõng baûn tin nghe töø trong nöôùc ñöa ra, nay
thì giaûi toûa khu ñaát ngöôøi soáng ñeå ñoïat nhaø, khi thì giaûi toûa
nghóa ñòa ñeå cöôùp ñaát
Toâi nhôù toâi vaø chò Quyeân ñaõ ngoài treân xe ñaïp cuûa caùc
chaùu ñem nhang ñeøn, hoa quaû khi ñi thaêm moä anh Quang.
Phaûi luoàn qua, laùch laïi moät con truoâng daøi môùi tôùi khu nghóa
ñòa. Nôi ñaây, maï toâi vaø anh toâi yeân giaác ngaøn thu. Loøng toâi
quaën thaét, maï toâi maát khi toâi vöøa di taûn qua Myõ vaøi naêm,
toâi khoâng veà ñöôïc. Anh Quang beänh naëng, toâi ñaõ mua veù,
nhöng anh khoâng chôø toâi laïi maát tröôùc khi toâi ñaët chaân leân
phi cô, toâi cuõng khoâng nhìn ñöôïc maët anh laàn cuoái vaø anh
cuõng khoâng coøn cô hoäi nhìn ñöùa em gaùi duy nhaát sau maáy
chuïc naêm trôøi! Toâi ñaõ quay quaét vôùi yù nghó “phaûi chi toâi coù
theå quay ngöôïc thôøi gian, toâi seõ veà thaêm anh sôùm hôn, vieát
thö cho anh nhieàu hôn hay tìm caùch noùi chuyeän ñieän thoïai
vôùi anh sôùm hôn!”. “Phaûi chi”, 2 chöõ quaùi aùc maø ngöôøi ta
luùc naøo cuõng chæ mong muoán khi khoâng coøn dòp nöõa .
Chaùu Lan ñoát nhang cho caû nhöõng moä chung quanh vaø
noùi:
- Khoâng bieát moä cuûa ai coâ aø, nhöng luùc naøo tuïi con cuõng
thaép cho hoï khi tôùi ñaây. Toäi nghieäp! khoâng ai nhang khoùi!
Toâi chôït traàm ngaâm töï hoûi: nhöõng ngöôøi ñoù laø ai? Khi
coøn soáng hoï laøm gì? ôû ñaâu? thaân nhaân hoï giôø troâi giaït
phöông naøo. Neáu lôõ sau naøy coù chuyeän gì xaûy ra cho gia
ñình chò daâu vaø caùc chaùu, coù ai seõ thaép moät neùn nhang cho
moä maï toâi, anh toâi hay khoâng? Caùc chaùu coøn cho bieát laø coøn
phaûi “hoái loä” cho nhöõng ñöùa treû chaên traâu, chaên boø hay lang
thang trong khu nghóa ñòa ñeå kieám thöùc aên ngöôøi ta cuùng,
neáu khoâng, nhang chöa taøn, vöøa quay löng ñi laø chuùng seõ
hoát heát nhang ñeøn, hoa quaû. Toäi nghieäp cho ngöôøi cheát, vaø
cuõng thaät toäi nghieäp cho ngöôøi soáng döôùi cheá ñoä Coäng Saûn!
- Coâ! Coâ coøn ñoù khoâng?

ÑA HIEÄU 94 221

- ÖØ coâ ñaây? Sao vaäy? taïi sao laïi giaûi toûa, roài ñem haøi
coát ñi moâ?

- Daï, con ñaõ tìm ra ñöôïc moät nôi ñeâ di chuyeån moä cuûa
baø noäi vaø ba roài, con seõ ñem haøi coát oâng noäi veà ñaây choân
gaàn baø noäi vaø ba, ñeå tuïi con coù theå lui tôùi ñöôïc, coøn ôû Hueá
xa quaù, vaøi thaùng moät laàn, con môùi ñi ra ngoøai ñoù…maø chuù
Tuaán thì chaéc khoâng saên soùc ñöôïc…Coâ aø, moä cuûa oâng noäi
khoâng ai saên soùc, treân caùi bia thì teân vaø ngaøy cheát cuõng
khoâng ñoïc roõ. Con hoûi chuù Tuaán oâng noäi cheát ngaøy naøo
chuù cuõng khoâng nhôù

- Sao laïi vaäy ñöôïc, hoài ñoù coâ thaáy coù bia moä maø, sao
laïi khoâng coù teân?

Toâi vöøa noùi, vöøa tìm trong hoäc tuû, ngay choã toâi ñang
ngoài, loâi caùi gia phaû gioàng hoï Voõ Quang maø chuù Theå ñaõ
ñöa, tìm teân ba treân trang giaáy ñaõ oá vaøng. Tôø gia phaû lieät keâ
nhieàu ñôøi trong hoï. Ba laø chaùu ñích toân cuûa oâng baø noäi. Ba
toâi coù teân khaùc treân gia phaû. Ngoøai ñôøi ba duøng teân khaùc,
nhöng trong gia toäc vaø xoùm laøng keâu teân cuùng côm cuûa ba.
Toâi raùng nhôù laïi caùi moä nhoû xíu cuûa ba, oâng laø chaùu ñích
toân, oâng ñaõ boû vôï, boû con, luùc tuoåi ñaõ xeá chieàu, tìm veà laïi
queâ xöa, nhöng coù leõ, oâng khoâng ñöôïc gioàng hoï ñoái xöû töû
teá vì hoï khoâng muoán ba toâi daønh laïi töø ñöôøng, neân khi cheát,
oâng cuõng ñöôïc choân ôû moät khu caùch xa oâng baø noäi caû moät
khu ñaát.

- Daï laâu roài, neân nhöõng chöõ khaéc treân ñoù, cuõng nhö
ngaøy cheát cuõng bò môø khoâng ñoïc ñöôïc, con hoûi chuù oâng
noäi cheát ngaøy naøo, chuù cuõng khoâng bieát thì laøm sao chuù
laøm gioã ñöôïc!?

Toâi caûm thaáy ñau nhoùi trong loøng, khi tieáng Huøng vaãn
tieáp tuïc qua chuyeän moä phaàn trong nam:

- Coøn khu nghóa ñòa nôi choân baø noäi vaø ba baây giôø khoù
ñi voâ laém, nhaø nöôùc saép giaûi toûa neân ngöôøi ta laàn laàn dôøi
moä ñi heát

- Taïi sao hoï giaûi toûa? roài hoï laøm gì? daân khoâng phaûn
ñoái sao con?

- Daï, nhaø nöôùc noùi seõ boài thöôøng moät soá ít tieàn, nhöng

222 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

mình ñaâu coù caàn phaûi ñôïi luùc hoï uûi môùi dôøi ñi coâ, con chôø
tôùi thaùng 3 seõ dôøi moä baø noäi vaø moä ba, xong con ra Hueá
lieàn, dôøi moä oâng noäi voâ choân cuøng choã luoân

Toâi nhôù laïi lôøi cuûa Tuaán noùi ba laø chaùu ñích toân, neân
chaéc ba muoán ôû gaàn gia toäc cuûa mình vì luùc ñoù chuùng toâi
coù toû yù muoán dôøi haøi coát baø vaøo Baø Ròa cho gaàn moä maï
toâi, toâi hôi lo:

- Con nghó trong gioàng hoï ba, ví duï nhö chuù Tuaán, chuù
coù caûn trôû vieäc naøy khoâng?

- Con khoâng nghó chuù seõ caûn. Maø coâ nhôù khoâng, moä oâng
noäi ñaâu coù gaàn moä cuûa oâng baø coá ñaâu!? Taïi sao hoï laïi choân
oâng noäi moät khu khaùc vaäy? maø khu naøy quaù teä!

- Con coù nhôù chuù Tuaán nôù coù yù khoâng muoán coâ chaùu
mình dôøi moä oâng noäi voâ nam khoâng?

- Hoâm noï chuù cuõng noùi ñaïi yù nhö vaäy, nhöng….
Huøng ngaäp ngöøng:
- Coâ bieát taïi sao roài, vì coøn moä oâng noäi nôi ñoù thì con
laâu laâu cuõng gheù thaêm chuù vaø coâ cuõng gôûi tieân veà haøng
naêm cho chuù, coøn neáu dôøi ñi thì…
Toâi thôû daøi:
- Coù naêm coâ gôûi moät laàn, coù naêm hai laàn, laàn naøo trong
thô coâ cuõng nhôø thaép nhang vaø saên soùc moä oâng noäi, khoâng
ngôø….
Toâi nhôù laïi caên nhaø töø ñöôøng nôi chuù Theå ñoùng ñoâ vôùi
nhöõng coâng lao lieät só cuøng gioàng hoï cuûa chuù. Nôi töø ñöôøng
ñaùng leõ ba ñöôïc höôûng nhöõng ngaøy giôø coøn laïi gaàn guõi
höông hoûa oâng baø maø ba laø ñích toân maø! Nhöng ba ñaõ maát
ñi trong buoàn baõ coâ ñôn vaø baây giôø caùi moä toäi nghieäp cuûa
oâng saép ñöôïc dôøi veà gaàn guõi vôï con, khoâng chöøng vaäy hay
hôn! Ba seõ khoâng coøn coâ ñôn nöõa!
Toâi vaãn lo laéng:
- Con coù chaéc chuù Tuaán khoâng caûn trôû mình vieäc naøy
khoâng?
Huøng quaû quyeát:
- Con nghó chuù khoâng theå caûn mình ñöôïc, neáu hoï xem
oâng noäi laø hoï haøng thaân thích, taïi sao hoï laïi choân oâng noäi

ÑA HIEÄU 94 223

moät nôi thaáp ñeå moä bò suõng nöôùc, maø khoâng ai chaêm soùc?
Toâi coá neùn lo aâu:
- Con laøm nhanh leân coâ seõ gôûi tieân veà cho con lo vieäc

naøy nghe
Tieáng chaùu daï thaät ngoan ôû beân kia ñaàu giaây, caùch xa

caû nöûa voøng traùi ñaát. Toâi nghe moät noåi buoàn thaät thaám thía.
Nhöõng ñöùa chaùu toäi nghieäp (laïi toäi nghieäp), con cuûa ngöôøi
anh duy nhaát cuûa toâi khi Vieät Coäng cöôõng chieám mieàn nam,
coøn nhoû xíu, ñöùa lôùn ñi moùt khoai veà naáu cho ñöùa uùt môùi
ñöôïc 2 tuoåi aên cho ñôõ ñoùi, nhöõng ñöùa beù nhoû xíu chaïy loan
maéc keït ôû giöõa nhöõng ñoøan ngöôøi tay xaùch naùch mang.
Nhöõng ñöùa beù khoâng ñöôïc hoïc haønh tôùi nôi, tôùi choán vì
ba laø “nguïy”. Nhöõng ñöùa beù naøy lôùn leân, voán lieáng chæ coù
thuùng, muõng, nhaø tranh, vaùch ñaát, gia taøi chæ coù moät chieác
xe Honda coät ôû chaân giöôøng. Anh toâi maát ñi trong söï thieáu
thoán thuoác men, sau khi töø lao tuø Coäng Saûn veà, daét díu vôï
con ñi vuøng kinh teá môùi. Chò toâi giaø tröôùc tuoåi, chaân tay yeáu
ñuoái vì qua bao nhieâu thaùng naêm laøm vieäc vaát vaû.

Ngöôøi soáng ñaõ toäi nghieäp, ngöôøi cheát cuõng chaúng yeân
thaân, moà maû bò caøo xôùi, di chuyeån heát choã naøy ñeán choã
kia, coù nhieàu nghóa ñòa, Coäng Saûn khoâng caàn di chuyeån
maát coâng, toán tieàn uûi ñaát cho baèng phaúng, xaây coâng vieân,
ñöôøng saù, hay caát nhöõng caên nhaø ñoà soä leân treân

- Coâ ôi!
- Coâ ñaây!
- Toäi nghieäp oâng noäi! Nhöng coâ ñöøng buoàn nghe, con
seõ laøm nhanh laém ñeå oâng noäi ñöôïc voâ ñaây naèm gaàn baø noäi
vaø ba! Con ñaõ tìm ra ñöôïc moät khu ñaát toát roài coâ!
Coù tieáng ñieän thoïai cuùp ôû ñaàu giaây beân kia ñaát toát? toát
bao laâu? bao laâu laïi phaûi dôøi moä phaàn ñi nôi khaùc laàn nöõa!
OÂi nhöõng maûnh ñôøi soáng vaø cheát toäi nghieäp cuûa moät ñaát
nöôùc sau 36 naêm vaãn coøn laàm than!

Thu Nga K18B

224 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Ñænh trôøi Laâm Vieân

Coù moät laàn toâi leân coâng vieân daõy nuùi Rainier (1),
Ngoïn nuùi cao ngaát ngöôûng mieàn Taây Baéc Myõ Chaâu.
Maây bay ngang ñaàu, maây nguû ñeâm thaâu.
Hoàn toâi bay leân moät nôi xa xoâi laém.
Toâi nghe ngheïn ngaøo xanh thaúm Laâm Vieân.
Em coù nghe toâi thaàm goïi teân ngöôøi tình ñaàu ñôøi lính traùng.
Yeâu daáu ñôøi toâi laø ñænh trinh nöõ raïng ngôøi,
Raëng nuùi Laâm Vieân 46 naêm veà tröôùc.
Chinh phuïc ñöôïc em, toâi mang Alpha maøu Ñoû tuyeät vôøi.
Ngaøn nieàm haïnh phuùc cuõng buøng leân trong giaây laùt,
Nhöng aâm vang aáy, voïng maõi ñeán ngaøn sau.
Moãi ngaøy toâi choïn moät tia hy voïng,
Giöõa khung trôøi Cao Nguyeân Tình Xanh bao phuû linh hoàn.
Nôi ñaây nuùi ñoài xanh ngaùt moät maøu yeâu thöông,
Bieån vaø hoà laáp khoaûng troáng khoâng gian.
Toâi nguïp laën trong nhöõng kyû nieäm chaép noái vang voïng ngaøy cuõ.
Khi toâi vaøo ñôøi quaân nguõ treân ñoài 1515,
Boùng daùng quaân tröôøng söøng söõng daõy nuùi Laâm Vieân.

***

ÑA HIEÄU 94 225

Töø Thung Luõng Hoa Vaøng toâi ñaõ di haønh veà nôi ñaây,
Ñeå maõi maõi toâi ñöôïc soáng trong röøng thoâng xanh ngaùt.
Vaø nhöõng con soùng cuûa maët hoà giöõa loøng phoá thò.
Nhö em beân anh quanh Hoà Xuaân Höông daïo möa bay thaàn thaùnh.
Toâi cuõng coù ngöôøi con gaùi mang teân Nguyeãn Xuaân Höông.
Con toâi chaøo ñôøi trong khoùi löûa chieán tranh,
Trong khi ngöôøi cha lao mình vaøo cuoäc chieán bi thöông.
Toâi maát daáu con toâi sau 2 laàn bò thöông töû sinh ngoaøi maët traän.
Tuoåi treû toâi bò ñoát chaùy theo cuoäc chieán Quoác-Coäng.
Boïn daõ thuù Caùo Hoà mang Chuû Nghóa Coäng Saûn vaøo ñaát nöôùc Vieät Nam.
Chuùng töï nguyeän laøm nghóa vuï quoác teá treân soá phaän daân toâi,
7 thaäp nieân roài Xaõ Hoäi Chuû Nghóa ñi veà ñaâu?!
Chæ laø ñoùi khoå, tuø ñaày, cheát choùc, buoân baùn phuï nöõ laøm thaân toâi moïi.
Töø thuôû ñoù, tình nghiaõ, ñaïo ñöùc, löông taâm ñaõ trôû thaønh xa xí phaåm,
Toâò aùc ngaäp trôøi sao goät röûa ñöôïc hôõi boïn Vieät Coäng gian manh.
Traän Ñieän Bieân Phuû saù gì khi so saùnh vôùi traän chieán An Loäc anh huøng (2),
Lòch söû ngaøn naêm sao thaáy ñöôïc 200 ngaøn ñaïn phaùo Coäng Quaân caøy naùt
thò traán nhoû nhoi.
Song quaân daân tænh Mieàn Ñoâng naøy vaãn chieán thaéng ñoaøn quaân Coäng uûy
nhieäm Nga-Taøu,
Chuùng ñoâng gaáp 4 laàn ngöôøi Lính Mieàn Nam yeâu chuoäng Töï Do Daân
Chuû trong traän ñòa.

***
Giöõa boái caûnh chinh chieán kinh hoaøng treân ñaát nöôùc thaân yeâu,
Nhöõng ngöôøi Só Quan Hieän Dòch Voõ Bò quyeát leân ñöôøng laøm nhieäm vuï
lòch söû.
Rieâng 108 baïn ñoàng moân Khoùa 22 toâi ñaõ ñi vaøo loøng ñaát meï,
Huynh Ñeä Voõ Bò chuùng toâi coá laøm troøn nhieäm vuï baûo veä Töï Do cho ngöôøi
daân,
Nhöng roát cuoäc Quaân Löïc Mieàn Nam vaãn laø phía baïi traän.
Tuoåi treû vaøo tuø, tuoåi treû löu vong.
Xöù ngöôøi töøng ñeâm toâi aâm thaàm nhoû leä,
Thöông ñaát nöôùc toâi thoáng trò bôûi luõ giaëc Coäng Noâ.
Hôn 80 trieäu ñoàng baøo bò nhoát trong nhaø tuø khoång loà ñoäc aùc.

***
Toâi trôû veà vuøng nuùi ñoài Taây Baéc,

226 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Ñænh nuùi Rainier vaãn ngaïo ngheã khung trôøi.
Toâi choïn moät tia hy voïng moãi buoåi saùng khi ngöôùc nhìn raëng nuùi,
Möôøng töôïng nuùi naøy laø ñænh trinh nöõ Laâm Vieân.
Em yeâu daáu trôû thaønh ngöôøi tình queâ höông muoân thuôû,
Vôùi ngöôøi löu vong, vaãn yeâu Alpha Ñoû raïng ngôøi.
Duø em ôû phöông trôøi naøo treân haønh tinh soùng gioù,
Xin ghi nhôù tình yeâu Voõ Bò tuyeät ñeïp voïng ñoäng ñaàu ñôøi.
Vaø ñænh trôøi Laâm Vieân nghieâng boùng Quaân Tröôøng Meï,
Vaãn maõi maõi trong toâi suoát kieáp soáng naøy vaø trong kieáp sau.
Ôi em daáu yeâu.

Memorial Day - May 30, 2011
QUOÁC NAM
(Taùc Giaû “Tình Ca Lính Alpha Ñoû” xb 1968)

(1) Rainier laø daõy nuùi cao nhaát Mieàn Taây Baéc Hoa Kyø & Canada. Cao 14
ngaøn 410 feet tính töø maët bieån ñeán ñænh nuùi.
(2) Maët traän An Loäc dieãn ra khoác lieät giöõa Coäng Quaân ñoâng ñaûo vaø quaân
daân VNCH suoát 93 ngaøy ñeâm töø thaùng tö naêm 1972. Cuoái cuøng quaân daân
An Loäc toaøn thaéng. Trong lòch söû chieán tranh VN, ñaây laø traän thaát baïi
nhuïc nhaõ nhaát cuûa Ñaûng CSVN, sau traän chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû vôùi
Quaân Phaùp naêm 1954.

ÑA HIEÄU 94 227

Vôï Choàng Luïc Ñuïc
Cuõng Taïi...OÂng “Böùc Xuùc*”

* “Böùc xuùc” laø töø ngöõ xöû duïng ôû trong nöôùc, nhöng
duïng yù taùc giaû muoán duøng ñeå dieãu côït vaø ñaõ 222ñöôïc

ñoùng môû trong ngoaëc keùp.

Captovan k19.
_ Anh ôi, doïn duøm em caùi ga-ra naøy coi, ñoà ñaïc loän
xoän quaù haø*.(*moät ñoïan quaûng caùo treân radio v/v laép raùp
garage)
_ Ñaõ baûo vaát bôùt ñi thì khoâng chòu, laïi coøn ñem ñoà baùn
ôû ngoaøi leà ñöôøng veà nhaø! Nhieàu raùc quaù thì bieát caát ñi ñaâu
baây giôø?
_ Caùi gì? OÂng baûo ai mang raùc veà? “Ñoà” (*) ..cuûa toâi
coøn toát maø, thaáy ga-ra-seo, toâi mua veà, luùc naøo caàn sôø ñeán
laø coù ngay, coøn oâng cöù ñi “suoát” thì bieát caùi gì?
(* tieáng ñòa phöông Baéc Kyø cuûa toâi coøn coù nghóa khaùc
nöõa)
Ñang ngoït ngaøo haïnh phuùc anh-anh em-em, boãng döng
thaáy vôï noåi giaän roài noåi ñoùa, ñoåi toâng “oâng toâi”, laõo gaøn
Baùt-Saùch cuõng boác hoûa theo.
_ Caùi gì? Taïi sao baø ruûa toâi “ñi taøu suoát”! YÙ baø muoán
ruûa toâi cheát ñi cho roài chöù gì? Phaûi maø, baây giôø toâi giaø roài,
laø xaáu nhö Chung Voâ Dieäm ...
_ Naøy naøy, toâi ruûa oâng hoài naøo? Cöù nghe maáy oâng baïn
giaø dòch xuùi ñi uoáng nhöõng thöù thuoác linh tinh, döôïc thaûo
vôùi quaû traùm, ñaõ chaúng ñöôïc vieäc gì, laïi coøn bò sai-eùp-pheách
laøm cho uø tai, hoa maét! Toâi noùi oâng ñi “suoát” töùc laø ñi suoát
caû ngaøy, chöù “ñi taøu suoát” hoài naøo? Roõ laø giaø ngheãnh ngaõng
laõng tai!
_ AØ ra theá! Thaø raèng baø ruûa toâi ñi taøu suoát coøn hôn laø
baø noùi tieáng “suoát” VC tröôùc maët toâi. “Suoát” laø caùi khæ gì?
Phaûi noùi cho roõ laø suoát ngaøy, suoát thaùng, suoát naêm, suoát caû
ñôøi v.v...Caùi taät öa noùi taét, xaáu hay laøm toát, doát hay noùi chöõ...

228 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

_ Sao? OÂng noùi caùi gì? Nhaéc laïi thöû coi, oâng noùi ai
xaáu? Ai doát?

_ Xin loãi baø, toâi noùi caùi boïn ngôïm vaø nhöõng ngöôøi öa
duøng tieáng VC.

_ Khoâng phaûi toâi öa duøng maø chính caùc ñaøi phaùt thanh
vaø baùo chí ôû haûi ngoaïi ñang laøm ñinh tai nhöùc maét ngöôøi ta
vôùi nhöõng tieáng “choâm” cuûa XHCN kia kìa! Chöa heát, chính
caùc baïn cuûa oâng, nhöõng ngöôøi töøng laø lính, töøng khoâng ñoäi
trôøi chung vôùi boïn ngôïm, töøng bò chuùng nhoát maø laïi ñi vay
möôïn ngoân ngöõ cuûa chuùng ñeå vieát vaên, vieát hoài kyù v.v...!
OÂng coi ñaây naøy, coi caùi naøy naøy.

Xuaân, vôï Baùt-Saùch, dí cuoán hoài kyù chieán tröôøng cuûa Leâ
vaên Choâm vaøo maët choàng, tay voã-voã vaøo caùi choã ngoài roài
quaøy quaû boû ñi ra heø ngoài suït sòt. Baùt-Saùch laéc ñaàu thôû daøi,
chuyeän xaåy ra quaù baát ngôø, Saùch caàm cuoán hoài kyù leân ñoïc:

_ “Toâi khoâng ñöôïc ñi pheùp thöôøng nieân maø ñi haønh
quaân “suoát”!

YÙ haún laø taùc giaû muoán noùi oâng ñi haønh quaân suoát caû
naêm. “Suoát” laø loái noùi thu goïn cuûa XHCN cho khaùc ngöôøi,
soát reùt caáp tính thì goïi laø “soát caáp”, taêng toác ñoä thì noùi “taêng
toác”, thieáu thoán vaø ñoùi keùm thaønh “thieáu ñoùi” vaø roài hoï
chaúng hieåu yù nghóa hai chöõ “thieáu ñoùi” laø gì neân ñem duøng
sai beùt, loän ngöôïc. Khi ñaäp thuûy ñieän soâng Ba bò vôõ, haøng
ngaøn gia ñình ôû haï löu bò cuoán troâi, baùo trong nöôùc ñöa tin:

_ Haøng ngaøn gia ñình ñang laâm vaøo tình traïng “thieáu
ñoùi” traàm troïng.(!)

Hoï chôi chöõ nghóa loän ngöôïc, nhöng caùi loän möûa laø
radio haûi ngoaïi cuõng cöù loan tin ñoàng baøo trong nöôùc ñang
“thieáu ñoùi” traàm troïng, yeâu caàu ñoàng höông “khaån tröông”
ñoùng goùp ñeå giuùp daân “thieáu ñoùi” (!)

Laät trang khaùc, Baùt-Saùch giaät mình khi thaáy taùc giaû coøn
chôi baïo hôn nöõa, chaéc laø nhôù ñaâu ñoù coù caâu “xuyeân suoát
sôïi chæ hoàng”, oâng vieát:

_ “Tieåu ñoaøn cuûa toâi haønh quaân xuyeân suoát khaép 4
vuøng chieán thuaät” !

ÑA HIEÄU 94 229

Trôøi ôi laø trôøi! Chæ caàn vieát ñi khaép boán vuøng chieán
thuaät laø ñöôïc roài, haø côù gì phaûi khieâng 2 chöõ “xuyeân suoát”
vaøo khieán noù gioáng nhö “hoài kí” cuûa boä ñoäi mieàn Baéc?
Khoâng keàm ñöôïc töùc giaän, Saùch baät ra tieáng Ñöùc roài caûm
thaáy hoái haän neân chaøng böôùc laïi beân Xuaân ñang ngoài suït
sòt, chaøng nheø nheï ñaët baøn tay leân vai naøng xoa-xoa roài cuùi
xuoáng gheù saùt vaøo tai vôï thì thaàm:

_ Xin loãi em, xin loãi em vì “söï coá” vöøa roài, anh seõ doïn
deïp caùi ga-ra cuûa em cho saïch seõ goïn gaøng. Trong “quaù
trình” anh doïn thì em cöôøi leân cho ñôøi theâm vui chöù em cöù
ngoài chaåy nöôùc ra ñoù thì troâng “phaûn caûm” quaù.

Bieát choàng laøm laønh, tuy ñang töùc caønh hoâng, muoán
haát tay Saùch ra, nhöng thaáy choàng coá yù dieãu, duøng nhöõng
ngoân ngöõ cuûa thôøi kyø “quaù ñoä tieán leân xaõ hoäi loaøi ngöôøi”
neân Xuaân phì cöôøi caàm tay choàng maéng yeâu:

_ Anh ngoác quaù, xoa-xoa vai laø sai choã roài, ñaèng tröôùc
cô, mình “giao löu” laïi nghe anh.

Baùt Saùch dìu vôï ñöùng daäy, ñaët nheï caùi moâi hoâi muøi
thuoác laù leân maù vôï (goø maù cuûa vôï), caùi muøi 555 khieán Xuaân
thöôøng bò laõnh caûm, nhöng hoâm nay sao thaáy noù thôm theá,
roõ laø “yeâu nhau traùi aáu cuõng troøn” neân caû hai cuøng dìu nhau
ñi doïn ga-ra, vöøa ñi vöøa song ca nho nhoû:

_ “Khoâng phaûi taïi anh maø cuõng khoâng phaûi taïi em, taïi
ngoân ngöõ khæ gioù neân chuùng mình giaän nhau”.

Giöõ ñuùng lôøi höùa, Saùch baét Xuaân ngoài ôû xích-ñu ñu ñöa
ñoïc tieáp cuoán hoài kyù chieán tröôøng, nhôø naøng tìm xem taùc
giaû naøy coù “böùc xuùc” hay khoâng. Chaøng cuõng khoâng queân
pha cho vôï ly Carte Noir nhieàu söõa ít cafeù, coøn mình thì
xoay traàn khoe boä ngöïc Omega, saép xeáp laïi moïi thöù cho
goïn gaøng, nhöõng thöù chaøng thöôøng leùn quaêng ñi thì hoâm
nay thaáy chuùng deã thöông. Moät boïc chöùa daây buoäc buùn khoâ
Thaùp Chuøa maø vôï caát ñi ñeå duøng khi caàn thieát, cuõng ñöôïc
Saùch vuoát thaúng thaén, boù laïi treo leân vaùch thay vì vaát vaøo
thuøng raùc nhö chaøng vaãn thöôøng laøm.

Thaáy Saùch moà hoâi nheã nhaïi, Xuaân voäi ñöùng daäy ñöa

230 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

choàng caùi khaên thaám nöôùc ñaù vaø uoáng chung moät hôùp cafeù.
Saùch cöôøi híp maét noùi:

_ Nhôø maáy tieáng VC maø mình laïi yeâu nhau hôn.

_ Naøy laõo giaø kia! Ñöøng coù aên noùi haøm hoà nhö theá,
noùi theo caùi kieåu moät soá keû voâ yù thöùc loäng ngoân cho raèng
nhôø VC maø gia ñình hoï ñöôïc côm no aùo aám ôû Myõ! OÂng
khoâng bieát caùi nhuïc maát nöôùc roài bò tha phöông caàu thöïc
hay sao? Neáu chæ cuùi ñaàu aên thì ñaâu nhaát thieát phaûi ñi baèng
hai caúng! Neáu…

Thaáy vôï vung tay muùa chaân, mieäng hoø heùt nhö nhöõng
chính khaùch treân saân khaáu, sôï haøng xoùm nghe ñöôïc thì
theâm phieàn haø, Saùch voäi chaïy laïi oâm Xuaân “khoáng cheá”,
nhöng naøng vaãn vuøng vaãy, mieäng la baûi hoaûi. Khoâng coøn
caùch naøo khaùc, chaøng beøn duøng theá voõ khoùa moàm khieán
ñoái thuû uù-ôù roài aäm-öø, ngöôøi meàm nhuõn nhö sôïi buùn thieáu
ñieàu muoán khuîu xuoáng neân Saùch voäi beá thoác Xuaân leân
chaïy vaøo phoøng ñeå caïo gioù xoa daàu!

Nhìn choàng naèm goái ñaàu leân hai baøn tay, traùn laám taám
nhöõng gioït moà hoâi, nhôù laïi thuôû xa xöa moãi khi gaëp caûnh
naøy, Xuaân thöôøng thöôûng cho choàng moät ñieáu thuoác SA-
LEM, loaïi thuoác laù coù muøi menthol deã thöông, maø caùi teân
cuûa noù bò maáy oâng zaø-zòch dòch ra tieáng Vieät nghe cuõng deã
thöông: “Sao Anh Laøm Em Meät”! Ngaøy aáy Xuaân thöôøng
queït Zippo leân, ñoát ñieáu thuoác, rít moät hôi roài phaø khoùi
vaøo maët Saùch tröôùc khi gaén ñieáu thuoác leân moâi ngöôøi yeâu.

OÂi thôøi oanh lieät nay coøn ñaâu! Löûa ñaõ taét, bình khoâ
röôïu maø SALEM cuõng chaúng coøn, ñeå an uûi choàng vaø giuùp
chaøng queân dó vaõng oai huøng, Xuaân naèm xích laïi, naâng ñaàu
Saùch leân, laáy tay thay goái, thoû theû nuõng nòu nhö hoài xa xöa:

_ Thoâi ñöøng suy tö nöõa, khoâng coøn Salem thì em ñoïc baùo
XHCN cho anh nghe, mua vui cuõng ñöôïc moät vaøi troáng canh.

_ Ñaõ heát thuoác Salem laïi coøn phaûi nghe chuyeän XHCN
thì anh trôû thaønh lieät...só luoân aø nghe. Maø taïi sao em laïi ñoïc
baùo VC oân-dòch oân-lai?

_ Coù vaøo hang huøm môùi baéc ñöôïc coïp, coù ñoïc VnEx-

ÑA HIEÄU 94 231

press, Tuoåi Treû, Coâng An môùi bieát chuû tòt tænh Haø Giang
Nguyeãn Tröôøng Toâ sai hieäu tröôûng Saàm Ñöùc Xöông ñem
nöõ sinh ñeán cho haén laøm thòt. Coù ñoïc môùi bieát ngö daân VN
bò “taøu laï” baét vaø ñaâm chìm ngay treân bieån cuûa mình! Coù
ñoïc môùi bieát hoï xaây caàu chöa xong ñaõ saäp! Anh coøn nhôù
ngaøy 29/6/2007 caàu Caàn Thô bò saäp khi ñang xaây khieán 54
coâng nhaân cheát vaø 80 bò thöông khoâng? Em nhôù roõ laø vì
ngaøy ñoù oâng Muïc Ñuïc-Baøo voäi vaøng keâu goïi ñoàng baøo haûi
ngoaïi “khaån tröông” goùp ñoâ cho oâng ñem voâ XHCN cöùu
trôï! Roõ thoái! Nhanh nhaåu ñoaûng ñeå ñöôïc leân thieân ñaøng
XHCN...“Xuoáng Hoá Caû Nuùt, Xaáu Hoå Caû Nöôùc”

_ Chuyeän laøm vieäc thieän cuûa ngöôøi ta, cuûa cha cuûa thaày
cuûa muïc sö sao em cöù thích xía voâ? Maø caây caàu ñoù xaây tôùi
ñaâu roài nhaåy?

_ Caàu aáy saép “hôïp long” roài, ñeå em ñoïc tin treân Vn-
Express nhaù:

“ Caàu Caàn Thô chuaån bò hôïp long. Ngaøy 26/9/2007, söï
coá saäp 2 nhòp khieán 54 cheát, 80 bò thöông. Daøn theùp cuoái
cuøng ñöôïc laép ñaët ñeå noái lieàn caàu Caàn Thô baéc qua soâng
Haäu ngaøy 3/10. Döï kieán hôïp long ngaøy 15/10/2009 vaø chính
thöùc thoâng xe vaøo thaùng 3/2010. Nhöng môùi chæ thoâng xe kyõ
thuaät thoâi maø ñaõ coù 10 thôï chuïp hình vaø nhieàu haøng rong
ñeán ñaây taùc nghieäp. Coù ñi thöïc teá môùi thaáy moät soá boä phaän
ngöôøi daân chöa yù thöùc ñöôïc giaù trò vaø bieåu caûm cuûa caây caàu.

_ “Hôïp long, thoâng xe, taùc nghieäp, bieåu caûm, ñi thöïc
teá” laø kí gì vaäy? Boä phaän cuûa ngöôøi laø boä naøo vaäy? Boä treân
hay boä döôùi, thöôïng boä hay haï boä?

_ Boá ai maø bieát! Chaéc yù hoï muoán noùi “hôïp long” laø
caàu Caàn Thô giao hôïp vôùi Vónh Long chöù gì. Coøn thoâng
xe chaéc laø cho xe chaïy qua caàu, laø löu thoâng! Thoâng xe kyõ
thuaät chaéc laø cho xe ñi thöû! Taùc nghieäp laø laø laø taùc nghieäp!
Bieåu caûm laø khoâng phaûi phaûn caûm! Ngöôøi (daân) ta coù nhieàu
boä phaän maø chæ coù moät “boä phaän” chöa yù thöùc thì haún laø
boä phaän naøy ôû thaáp thoâi! OÁi giôøi ôi, hieåu cheát lieàn. Ñeå em
ñoïc anh nghe lôøi tuyeân boá cuûa oâng thanh tra noùi veà naïn keït

232 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

xe ôû Haø Noäi nheù:

“UØn taéc ôû caùc ñieåm phaân laøn chæ laø caûm quan, uøn taéc
hieän nay chæ laø giaû taïo do söï thieáu yù thöùc cuûa moät boä phaän
ngöôøi tham gia giao thoâng. Ngoaøi ra cuõng coù nguyeân nhaân
maät ñoä giao ñoäng khi töïu tröôøng ñoät bieán. Chuùng toâi chia laøn
ñeå caùc phöông tieän khoâng bò xung ñoät, traùnh uøn öù. Nhöng yù
thöùc keùm, ngöôøi tham gia giao thoâng thaáy choã naøo ñi ñöôïc
laø chen vaøo gaây neân tình traïng uøn taéc cuïc boä”.

Ñoù laø nguyeân vaên lôøi cuûa thanh tra sôû giao thoâng HN
Hoaøng Vaên Maïnh phaùt bieåu vôùi VnExpress. Phoùng vieân
khoâng “ñoàng tình beøn phaûn bieän”:

Thöïc teá caûm quan cho thaáy vieäc cöôõng eùp phaân laøn ôû
moät soá tuyeán ñöôøng coù daûi phaân caùch laø khoâng hôïp ly.ù..

Khi tai naïn xe hôi xaûy ra, caùi sau uûi ñít caùi tröôùc, thì hoï
goïi laø “oâ-toâ ñaâm lieân hoaøn! Laøm nhö caùi xe ñaàu tieân quay
voøng laïi huùc vaøo ñít xe sau cuøng, lieân hoaøn maø! Caùi gì xaûy
ra lieân tieáp thì hoï goïi laø lieân hoaøn. Thaèng aên cöôùp ñaâm lieân
tieáp ba ngöôøi thì hoï baûo noù ñaâm “lieân hoaøn”. Neáu chæ coù
2 xe thì sao? Hình chuïp xe taxi bò xe Rolls Roys uûi ñít beïp
duùm thì ngoân ngöõ ñænh cao dieãn taû nhö theá naøy:

Ñuoâi xe taxi deïp duùm khi taùc ñoäng vôùi goùc beân phaûi
cuûa Rolls Roys.

Phi cô ñang bay, nghe coù tieáng ñieän thoaïi reo, oâ-teùt-ñôø-
le ñi ñeán yeâu caàu haønh khaùch taét ñieän thoaïi, vì haønh khaùch
naøy mang 3 caùi ñieän thoaïi, nhöng laïi chæ taét coù 2, coøn 1
chieác thì vaãn môû. Coâ tieáp vieân baùo caùo vôùi phi coâng tröôûng:

_ Vò haønh khaùch mang ba di ñoäng nhöng chæ taét coù hai,
coøn moät caùi vaãn ñeå ôû cheá ñoä môû. (Vnexprees)

Neáu baïn ñi vaøo RR roài ñi ra maø queân gaøi thì ñoù cuõng
laø nhöõng caùi cuùc thuoäc cheá ñoä môû. Keå sô sô ngoân ngöõ dieãn
taû chuyeän giao thoâng. Böôùc qua theå thao, phoùng vieân Vn-
Express dieãn taû ñoäng taùc caàu thuû Beckham ñaù boùng:

Beckham vaøo boùng baèng gaàm giaày...

Ai ñaõ töøng ñaù boùng thì laøm ôn giaûi thích ñoäng taùc “vaøo
boùng” baèng “gaàm giaày” laø nhö theá naøo? Khi caùc huaán luyeän

ÑA HIEÄU 94 233

vieân höôùng daãn, luyeän taäp vaø ñöa ra nhöõng chæ thò caàn thieát
cho caàu thuû thì VnExpress vieát:

HLV tröôûng Argentina Marodona thò phaïm cho caùc hoïc
troø treân saân taäp.

HLV Calisto cuûa ñoäi tuyeån boùng ñaù VN lieân tuïc phaûi
nhaéc nhôû, söûa loãi roài thò phaïm cho caùc hoïc troø.

Khoâng leõ “thò phaïm” laø ñöa ra nhöõng chæ thò veà sai
phaïm? Nhöng chöa ly kyø baèng ñoaïn vieát veà oâng HLV ñoäi
tuyeån Phaùp:

Ñoäi tuyeån Phaùp ñaõ hoøa 2 traän, HLV Domenech beøn thay
ñoåi chieán thuaät, nhöng quyõ thôøi gian chæ coøn 1 tuaàn neân oâng
Domenech ñem laïi quaù nhieàu baát caäp.

OÂng HLV Domenech khoâng coøn “quyõ thôøi gian” ñeå
thay ñoåi chieán thuaät, coøn hoa haäu Je-neâ-phô Phaïm (vôï boû
cuûa ÑVH) khoâng ñöôïc ñi heùt theo choàng thì taâm söï vôùi PV
baùo Tuoåi Treû:

Trong quaù trình laøm vieäc saép tôùi, toâi seõ ñaàu tö quyõ thôøi
gian vaøo coâng vieäc ngöôøi daãn chöông trình.

Chæ coù quyû söù môùi hieåu “quyõ thôøi gian” laø caùi gì! Thay
vì noùi MC hay ñieàu khieån CT thì laïi “daãn ct”, laøm nhö xích
coå noù keùo ñi.

Khoâng noùi chuyeän Beckham vaøo boùng baèng gaàm giaày
nöõa, khoâng tìm hieåu quyõ thôøi gian nöõa maø ñi nghe hoï keå
chuyeän maøu ñoû chuû ñaïo cuûa caùi xì-líp maø coâ Venus maëc khi
chôi banh... löôùi* (* banh löôùi: tennis, banh loã: golf)

Venus laïi maëc ñoà phaûn caûm. ÔÛ giaûi Italy môû roäng, Ve-
nus laïi dieän trang phuïc phaûn caûm nhö ôû giaûi Phaùp môû roäng,
nhöng laàn naøy coâ choïn maøu ñoû laøm chuû ñaïo.

OÁi baùc ôi, chaùu maëc xi-líp ñoû maø baûo laø laáy maøu ñoû
laøm chuû ñaïo thì nghe gheâ quaù, coù khi loän vôùi laù côø laáy maøu
ñoû laøm chuû ñaïo ñaáy, chaùu chaû hieåu yù baùc noùi maøu ñoû “chuû
ñaïo” laø caùi gì saát.

ÔÛ US Open, Kim Clijsters loaïi öùng vieân naëng kyù Venus
Williams, sau ñoù coâ tieáp tuïc maïch trôû laïi hoaønh traùng ôû giaûi
ñaáu maø coâ töøng voâ ñòch.

234 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

“Maïch trôû laïi hoaønh traùng” nghe chöa kinh baèng oâng
phoù giaùo sö Haø Ñình Ñöùc noùi veà vieâc naïo veùt hoà Göôm:

Sau khi veùt thí ñieåm keát quaû seõ ñöôïc quan traéc ñaùnh giaù
ñeå coù phöông aùn xöû lyù tieáp theo. Khu vöïc xöû lyù thí ñieåm
chöa tôùi 1% dieän tích hoà, löôïng nöôùc hao huït khoâng ñaùng
keå neân khoâng caàn boå caäp.

Ñöôøng haàm caàu Thuû Thieâm bò chaùy thì baûn tin ghi laïi
nhö sau:

Ñöôøng daãn haàm caàu Thuû Thieâm phaùt hoûa, chieán só PCCC
ñeán hieän tröôøng vaø ñaùm chaùy ñöôïc khoáng cheá. Tuy nhieân
maät ñoä khoùi trong ñöôøng daãn vaãn coøn neân löïc löôïng tieáp
tuïc trieån khai tieáp caän ñieåm phaùt hoûa.

Anh buoàn nguû roài haû? Thoâi ñeå em ru cho anh nghe
chuyeän giaù caû:

Giaù söõa boät ôû VN taêng giaù lung tung, boä y teá thoâng baùo
laø giaù khoâng ñöôïc vöôït traàn quy ñònh. Khung giaù seõ ñöôïc
xaây döïng caên cöù treân giaù baùn khoâng bao goàm chi phí bao
bì. Sau khi caân ñoái, caùc doanh nghieäp ñöôïc quyeàn coâng boá
giaù baùn nhöng khoâng ñöôïc vöôït traàn quy ñònh maø phaûi tieáp
caän giaù bình daân (!). Neáu vi phaïm thì khung hình phaït laø 5
ñeán 10 thaùng tuø.

Xuaân ñang ñoïc nhöõng “maûng vaên cöïc kyø hoaønh traùng”
cho choàng nghe thì Saùch heùt leân.. “thoâiii oáiii”, Xuaân voäi
vaøng naém ñaàu choàng laéc laéc:

_ Naøy naøy, anh mô thaáy gì maø heùt lôùn theá laøm em giaät
caû caùi...mình, aùc moäng haû? Caùi gì thoái? Em coù ñaùnh ñaám gì
ñaâu. Hay laø anh mô thaáy con ñ. ngöïa naøo noù boùp... coå anh.

_ Khoâng coù aùc moäng hay ñ. ngöïa naøo caû, chính em ñaáy,
em laøm anh phaùt ñieân leân ñaây naøy, neáu coøn laûi nhaûi nhöõng
thöù ngoân ngöõ khæ gioù ñoù nöõa thì anh, thì anh..

_ Thì anh, thì anh laøm sao? Anh laøm gì toâi? Vì anh toâi
ñaõ phaûi hy sinh “tieáp caän” vôùi ngoân ngöõ loän möûa naøy. Anh
naèm goái ñaàu leân tay toâi, toâi gaùc chaân leân ñaàu...goái anh, toâi
ñoïc cho anh nghe nhöõng “maûng vaên chöông cöïc kyø” cuûa
XHCN ñang trong thôøi kyø quaù ñoä tieán leân loaøi ngöôøi maø

ÑA HIEÄU 94 235

anh laïi heùt thoái leân laø theá naøo?

_ Xin loãi em, taïi vì anh “böùc xuùc’ quaù.

_ OÂng noùi “böùc” caùi gì, “xuùc” caùi gì? Muoán... thì ñi choã
khaùc, naèm beân toâi maø oâng “böùc xuùc” thì ñuùng laø ñaàn oâng,
oâng ñaàn. Taïi sao oâng laïi ñi möôïn cuûa VC caùi thöù voâ nghóa
aáy veà laøm cho baån caùi loã...tai toâi! Coù nhieàu tieáng thanh tao
nhö khoù chòu, böïc boäi, böïc doïc, phaãn uaát, töùc toái, lo laéng,
baên khoaên, giaän hôøn, ñau khoå, ñieân tieát, loän tam baønh v.v...
tuøy töøng tröôøng hôïp maø duøng. Caùi thöù gì maø ñuïng ñaâu cuõng
“böùc xuùc”! Môû mieäng ra laø “xuùc” nghe tuïc laøm sao.!

_ OÁi giôøi!. Ngöôøi ta noùi ñaày ñöôøng kia kìa, baùo duøng,
“ñaøi” duøng, oâng lôùn duøng baø beù duøng thì coù sao ñaâu? Thaáy
caùi gì coù hoâi haùm VC moät tí laø em choáng, em ñuùng laø ngöôøi
choáng coäng “saûng”.

_ AØ thì ra oâng noùi toâi meâ saûng choáng coäng haû? Toâi noùi
cho oâng bieát, chuyeän trong nöôùc xaûy ra laøm sao, daãu coù
theá naøo toâi cuõng chaúng noùi laøm chi, toâi dí vaøo. Caùi vaán ñeà
laø söï trong saùng cuûa tieáng Vieät ôû haûi ngoaïi ñang môø daàn
vì pha troän vôùi ngoân ngöõ baûn xöù, nay coù nguy cô bò beänh
naëng do virus du-sinh vaø ca-noâ mang sang, heã chuùng laøm
rôi ra caâu naøo laø coù keû choäp laáy maø duøng! Nhaát laø boïn con
buoân, noù quaêng cho caùi quaûng caùo ñaày chöõ VC keøm theo
vaøi ñoâ-la laø caùc “la-doâ” tranh nhau voà roài caùc xöôùng ngoân
cöù ra raû treân caùc laøn soùng “hoaønh traùng, khuyeán maõi, aán
töôïng v.v.”! Baùo chí thì beâ nguyeân vaên caùc baûn tin treân baùo
ñieän töû trong nöôùc, tröôùc ñaây thì ñi hai böôùc caét-daùn, nay
thì ñi ba böôùc “highline, copie, paste laø coù baûn tin nhö cuûa
chính minh, ngoân ngöõ VC coøn y nguyeân, phoùng vieân vieát
tin thì duøng quaù nhieàu tieáng trong nöôùc, coù veû nhö hoï xuaát
töø ñoù maø ra! Thu-em-hoûi!

_ Naøy baø! Baø aên noùi neân giöõ moàm giöõ mieäng keûo bò ñi
kieän vì laøm thieät haïi ñeán thöông vuï cuûa hoï ñaáy, gioáng nhö
teân Taây-loï-lem ñem thaèng ñôøm ñoû Ñaâm Vaøo Hoâng ra huø
coäng ñoàng vaø ñang chuaån bò ñaâm ñôn kieän coäng ñoàng vuï
bieåu tình choáng thaèng Ñôøm-ñoû ñaáy.

236 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

_ Con kieán maø kieän cuû khoai aáy aø? Maø toâi khoâng coù
cuû thì toâi ñeàn “ba möôi chín ngaøn*” ñöôïc khoâng? Maø thoâi,
chuyeän coäng ñoàng ñeå coäng ñoàng lo, toâi quay veà chuyeän giöõa
oâng vaø toâi ñaây naøy. Toâi coù laøm ñieàu gì khieán oâng khoâng
vöøa yù thì baùo cho toâi bieát raèng oâng chaùn ngaáy, khoù chòu, böïc
mình v.v.. thieáu gì chöõ ñeå noùi maø sao oâng cöù ngheøo naøn chæ
coù moät caâu thoâ tuïc “böùc xuùc”? Ñaõ vaäy, oâng cuõng nhö moät
soá baïn cuûa oâng, sau khi bò “gaãy suùng” laïi baøy ñaët vieát vaên.
Toâi traân troïng vieäc laøm naøy neáu nhö caùc oâng khoâng vay
möôïn nhöõng thöù ngoân ngöõ quaùi ñaûn khieán oâng khoâng phaûi
vieát vaên maø laø “gieát” vaên chöông. (* töùc ba vaïn chín nghìn)

_ Baø ñöøng coù noùi theâm, noùi ñieâu roài cheû sôïi toùc ra laøm
tö laøm taùm, hai ñaàu bòt baïc giöõa khaûm xaø cöø vu oan cho toâi.

_ Oan haû? Noùi coù saùch maùch coù chöùng, cuoán saùch hoài
kyù chieán tröôøng oâng ñang “gieát” tieáng Vieät ñaây naøy, ngay
trang ñaàu oâng ñaõ dao to buùa lôùn:

_ “Toâi ñi haønh quaân xuyeân suoát khaép boán vuøng chieán
thuaät..”

Ngoâ ngheâ chöa? Hai chöõ “xuyeân suoát” khoâng bao giôø
duøng ôû mieàn Nam VN, vaû laïi noù quaù thöøa, quaêng noù vaøo soït
raùc thì vaên cuûa oâng nheï nhaøng ñaày ñuû yù nghóa roài. Coøn ôû
doøng 4 trang 3, toâi laïi töôûng laø hoài-kí cuûa boä ñoäi mieàn Baéc:

_ “Toâi cho ñaïi ñoäi khaån tröông ruùt, nhöng ñeå laïi moät tieåu
ñoäi ôû taïi hieän tröôøng ñeà tìm phöông aùn tieáp caän ñòch quaân”!

Saùch baùo mieàn Nam coù chöõ ñöôøng “tieáp caän” trong
hình hoïc, coøn ngoaøi chieán tröôøng laø “tieán saùt, baùm saùt, laïi
gaàn” ñòch quaân. Nay oâng thaáy ngöôøi ta noùi “tieáp caän giaù
bình daân” oâng cuõng beâ vaøo vaên cuûa oâng! Mieàn Nam ta
chæ duøng “khaån tröông” trong tröôøng hôïp baùo ñoäng, giôùi
nghieâm, thieát quaân luaät, nay thì caùi gì cuõng “khaån tröông”,
yeâu khaån tröông, ñaùi khaån tröông, ò kt. Caùi ñeâm bò ngoài xe
bít buøng töø tröôøng Taberd ñeán Long Giao, doïc ñöôøng xe
ngöøng, boä ñoäi heùt:

_ Caùc anh ñaùi khaån tröông leân”.

Toâi thaáy caùc oâng ngô ngaùc chaû hieåu gì caû, vaøi oâng cöôøi

ÑA HIEÄU 94 237

teù ñaùi ra quaàn, nay thì xoen xoeùt noùi “khaån tröông” nhö moâi
coù boâi môõ. OÂng choàng yeâu...quaùi ñaûn cuûa toâi, caùc oâng laø
lính, laø ngöôøi khoâng ñoäi trôøi chung vôùi VC, chuùng ñaõ gieát
10 naêm, 15 naêm tuoåi treû cuûa caùc oâng trong nguïc tuø khieán
chò em toâi cheát theo tuoåi xuaân! OÂng ñöôïc thaû ra khi ñaõ haáp
hoái, sôï teù ñaõi vaõi kk chaïy ra haûi ngoaïi maø voäi queân quaù
khöù, “gieát” vaên baèng ngoân ngöõ VC. Toâi ñaõ nhaéc oâng nhieàu
laàn thì oâng vieän côù laø ôû tuø laâu neân quen mieäng! Nguïy bieän!
Mieáng ngon nhôù laâu, ñieàu ñau nhôù ñôøi, oâng thöoøng mæa
mai nhaéc chuyeän cai tuø daãn caùc oâng ñi coi cine’ vaø ra leänh:

_ “Trong quaù trình xem phim, caùc anh phaûi giöõ cöï ly
giaùn caùch”

“Quaù trình” laø dieãn tieán moät söï vieäc xaåy ra trong quaù
khöù, neáu hoï duøng vaøo vieäc ñang hay chöa xaåy ra thì laø “noù
doát noù say soâ” vaäy maø caùc oâng cuõng baøy ñaët doát theo sao?
Toâi nhôù maõi caùi buoåi hoïp veà ñaïi hoäi saép tôùi, oâng noùi theá naøy:

_ “Trong quaù trình dieãn ra ñaïi hoäi, chuùng ta seõ phaûi ..”

Toâi nhôù laø vì hoâm ñoù sau khi oâng phaùt bieåu “quaù trình”,
toâi vaãy con toâ-toâ vaø kiki laïi nghe “boá” noù noùi. Töôûng “ñaûng
ñaõ cho oâng saùng maét”, ai ngôø sau ñaïi hoäi, oâng göûi moät caùi
email cho caùc hoäi vieân nhö sau:

_ “Toâi ñaùnh giaù cao veà söï naêng noå cuûa caùc baïn ñaõ gi-
uùp ñaïi hoäi ñöôïc thaønh coâng nhaát ñònh. YÙ ñoà cuûa toâi laø ñöa
caùc phu nhaân ñi tham quan Little SG, nhöng vì thôøi gian bò
khoáng cheá neân khoâng thöïc hieän ñöôïc. Xin caùm ôn caùc baïn,
nhöõng ngöôøi ñoàng höông thaân thöông cuûa toâi”.

_ Toâi ñònh ñaäp vôõ maët caùi laùp-thoùp ñaõ aên noùi ba-laùp,
vô veùt raùc reán XHCN vaøo caùi thö göûi cho ñoàng ñoäi, ñoàng
moân! OÂng aên caép taát caû chöõ nghóa cuûa moät “thuû tröôûng”.
Caùi gì laø “ñaùnh giaù cao”? Moät kieåu noùi tròch thöôïng. Ngöôøi
Nam mình khoâng bao giôø “naêng noå” maø chæ coù haêng say,
nhieät tình, tích cöïc, “yù ñoà” laø möu toan thöïc hieän moät haønh
ñoäng bæ oåi, taïi sao oâng khoâng duøng “yù ñònh”? Coøn “tham
quan” laø tieáng haùn, tieáng Vieät laø thaêm vieáng. tieáng ta coù
saün “thaân meán, thaân yeâu, thaân thieát” khoâng duøng laïi ñi vô

238 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

con tieàu “thaân thöông” vaøo! Chaùn! Hình nhö oâng vaø baïn beø
oâng cuøng aên phaûi ñuõa cuûa nhau, khoâng coøn bieát phaân bieät
ngoân ngöõ naøo laø Vieät, ngoân ngöõ naøo laø Zieäc + ! Hoï thích
haùng-daêng nhö tham quan (thaêm vieáng) ngheä nhaân (ngheä
só), xuaát nhaäp khaåu (xuaát nhaäp caûng) v.v..vì leä thuoäc Taàu,
sôï Taàu ñeán noãi taàu-Taàu ñaâm chìm taàu-ta ngay treân bieån
cuûa ta thì baûo laø “taàu laï”!

_ Toùm laïi, ngöôøi trong nöôùc hoï cheá taïo ngoân ngöõ theá
naøo thì keä hoï, ñöøng vay möôïn choâm chóa, ñöøng thaáy hoï
vaãy ñuoâi oâng cuõng vaãy theo, hoï böùc xuùc oâng xuùc theo. Toâi
ñaõ khuyeân baûo oâng nhieàu laàn roài, nhöng cöù nhö nöôùc ñoå laù
moân, vaãn choù ñen giöõ möïc, toâi chòu heát noåi roài, thoâi ñöôøng
oâng oâng ñi, ñöôøng toâi toâi ñi.

Noùi xong baø Xuaân xaùch moâng ra ñi, boû laïi Saùch moät
mình beân ñoáng raùc gara-seo. Buoàn thoái ruoät (dó nhieân) Saùch
than thaân:

_ Loãi taïi toâi, loãi taïi toâi moïi ñaøng, ai ngôø chæ vì vaøi danh
töø VC maø gia cang toâi tan naùt! Coøn nhöõng caùi khaùc nöõa cuûa
VC thì chaéc khieáp ñaûm laém ñaây!

Thöa ñoïc giaû, treân ñaây laø chuyeän xaåy ra trong gia ñình
laõo Baùt-Saùch, coäng ñoàng cuûa Saùch. Neáu ai thaáy quen quen
thì chaúng qua laø coù taät giaät mình thoâi. Xin moãi ngöôøi coá
gaéng moät chuùt ñeå giöõ gìn tieáng Vieät ñöôïc trong saùng, neáu
coù baét chöôùc thì tìm caùi hay, ñöøng thaáy “sang doát naùt” maø
baét quaøng laøm hoï. Nhaát laø hieän nay caùc nhaät baùo, tuaàn baùo,
thaùng baùo, baùo baùn, baùo chôï ñaõ queân ñi vai troø quan troïng
cuûa truyeàn thoâng laø giöõ gìn tieáng Vieát cho trong saùng, cuõng
coù theå baùo naøo ñoù, coù anh chò kí-raû naøo ñoù laøm nhieäm vuï
“reo raéc ñoù ñaây nhöõng maàm ñoäc haïi” ñeå gieát tieáng Vieät,
gieát ngöôøi Vieät!

Rieâng taäp theå caùc cöïu QN, caùc cöïu SVSQ, taäp san quaân
ñoäi, tieáng noùi cuûa toång hoäi, cuûa quaân tröôøng, cuûa binh chuûng
nhaát ñònh phaûi nhaët nhöõng haït saïn, gieû raùch ra khoûi dieãn
vaên, thoâng caùo, baùo chí cuûa mình. Nhöõng taùc giaû göûi baøi
vieát cho taäp san BÑQ, ñaëc san TQLC, Ña Hieäu, KBC/HN,

ÑA HIEÄU 94 239

Chieán Só Coäng Hoøa v.v..hoaëc phoå bieán taøi lieäu, nhöõng baøi
vieát maø chuùng ta söu taàm ñöôïc leân dieãn ñaøn thì phaûi gaïn
loïc, nhaët nhöõng caùi ñinh “aán töôïng. tieáp caän, thaân thöông,
tham quan, naêng noå, dieãu haønh, lính thuûy ñaùnh boä” v.v..maø
quaêng chuùng vaøo soït raùc tröôùc khi göûi baøi, tröôùc khi phoå
bieán. Neáu muoán duøng ñeå dieãu thì neân baét chuùng nhoát vaøo caùi
coøng 2 ngoaëc keùp (“.. ”) keûo laøm ñinh tai nhöùc maét ñoäc giaû.

* “Böùc xuùc” laø töø ngöõ xöû duïng ôû trong nöôùc, nhöng duïng
yù taùc giaû muoán duøng ñeå dieãu vaø ñaõ ñoùng trong ngoaëc keùp.

Baûng quaûng caùo... chæ coù ôû Vieät Nam.

240 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Thaát theá sa cô

1-Vaøo tuø

Sau ngaøy 30-4-75 khi cheá ñoä Vieät Nam hoaøn toaøn suïp
ñoå, toaøn daân Mieàn Nam böôùc vaøo moät giai ñoaïn thaät laø ñen
toái. Cheá ñoä coäng saûn Vieät Nam sau khi chieán thaéng, ngay
laäp töùc hoï duøng chaùnh saùch traû thuø heøn haï, hoï ñöa taát caû
quaân caùn chính Mieàn Nam vaøo tuø. Nhaø tuø môû roäng töø Nam
ra Baéc. Chuùng ra lònh taäp trung vaø ra söùc boá raùp, tìm baét
taát caû nhöõng quaân nhaân, vieân chöùc ñaûng phaùi chính trò, toân
giaùo, kyù giaû, vaên sæ, nhaïc só.v..v... Hoï tung ra chieán dòch tòch
thu saùch baùo, vaên hoùa phaåm Mieàn Nam vôùi danh nghóa baøi
tröø vaên hoùa ñoài truïy cuûa caùi goïi laø “Myõ Nguïy”

Hoï tòch thu taøi saûn cuûa thaønh phaàn tö saûn ôû Mieàn Nam
vaø laàn löôït ñöa thaønh phaàn naày vaøo tuø vaø ñöông nhieân cöôùp
ñoaït taøi saûn cuûa hoï.

ÑA HIEÄU 94 241

Hoï ñöa ra moät chaùnh saùch voâ nhaân ñaïo, aùp duïng moät
cheá ñoä phaân bieät ñoái xöû vôùi nhöõng gia ñình lieàn heä ñeán
chaùnh quyeàn Mieàn Nam

Hoï baét ñaàu kieåm soaùt gaét gao ngöôøi daân mieàn Nam
cuõng nhö caû nöôùc baèng heä thoáng coâng an khaép nôi trong
nöôùc. Coâng an Phöôøng, xaõ vaø coâng an khu vöïc vaø heä thoáng
toå daân phoá.

Hoï duøng cheá ñoä hoä khaåu vaø quy cheá “Taïm truù, taïm
vaéng” ñeå keøm keïp vaø theo doõi ngöôøi daân cuõng nhö chaùnh
saùch löông thöïc theo hoä khaåu ñeå boùp bao töû vaø kieåm soaùt
daân tình.

Vieät Nam quaû laø moät nhaø tuø lôùn nhaát theá giôùi vôùi voøng
trong vaø voøng ngoaøi. Moïi töï do con ngöôøi ñeàu khoâng coøn
sau ngaøy 30-4-75.

Vì khoâng coøn chòu ñöïng ñöôïc nöõa neân moïi ngöôøi coù ñieàu
kieän thuaän tieän ñeàu tìm caùch thoaùt thaân qua con ñöôøng vöôït
bieân baèng caû ñöôøng bieån hoaëc ñöôøng boä duø raèng nguy hieåm
tröôùc maét nhö theá naøo. Bao nhieâu sinh maïng laøm moài cho
caù, cho cöôùp bieån cho baûo taùp phong ba. Bao nhieâu ngöôøi
ngaõ guïc döôùi laèn teân muõi ñaïn cuûa löïc löôïng coâng an bieân
phoøng cuûa Vieät Nam hoaëc cuûa quaân ñoäi Campuchia

Trong lòch söû nhaân loaïi chöa
coù moät cuoäc vöôït bieân naøo ñaùnh
ñoäng löông taâm con ngöôøi nhö
ngöôøi daân Vieät Nam troán traùnh
cheá ñoä baïo taøn coäng saûn.

Vì vaäy maø caùc toå chöùc nhaân
ñaïo treân theá giôùi ñöa caùc con taøu
sang vuøng bieån Ñoâng ñeå cöùu vôùt
caùc con taøu vöôït bieân beành boàng
treân bieån caû. Nhieàu caûnh cöôùp
boác haõm hieáp phuï nöõ, gieát haïi
thuyeàn nhaân, gaây neân moät luoàng
coâng phaån treân khaép theá giôùi. Toå
chöùc Lieân Hieäp Quoác khoâng theå

242 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

naøo laøm ngô tröôùc thaûm caûnh naøy cuûa ngöôøi daân Vieät Nam.
Nhieàu traïi tieáp nhaän ngöôøi tî naïn coäng saûn ñöôïc thaønh laäp
taïi caùc nöôùc Thaùi Lan, Maõ Lai, Phi Luaät Taân, Hong Kong
ñeå giaûi quyeát vaán naïn ñau thöông naày!

Sau khi chieán thaéng Mieàn Nam, thay vì duøng moät chaùnh
saùch ñaïi ñoaøn keát ñeå xaây döïng moät ñaát nöôùc huøng maïnh
laøm cho ngöôøi daân ñöôïc cuoäc soáng aám no haïnh phuùc, haøn
gaén veát thöông chieán tranh nhö nhieàu quoác gia ñaõ laøm. Khi
Ñoâng Ñöùc vaø caùc quoác gia coäng saûn taïi Ñoâng AÂu ñoàng loaït
suïp ñoå. Ngöôøi ta khoâng thaáy moät chaùnh saùch phaân bieät ñoái
xöû giöõa phe chieán thaéng vaø keû chieán baïi. Lòch söû noäi chieán
cuûa Myõ giöõa hai mieàn Nam Baéc, keû chieán thaéng mieàn Baéc
vaãn ñoái xöû vôùi ngöôøi chieán baïi vôùi tinh thaàn maõ thöôïng. Hoï
xöû söï ñoái vôùi ngöôøi chieán baïi baèng söï toân troïng laãn nhau,
ngay caû caùc nghóa trang töû só hai beân vaãn ñöôïc kính troïng
nhö moät di tích lòch söû ñeå laøm moät baøi hoïc cho haäu theá,
traùnh caùc loãi laàm cuû cuûa theá heä ñi tröôùc. Nhôø vaøo moät chaùnh
saùch ñoaøn keát daân toäc thaät söï, caùc quoác gia ñoù khoâng bò thaát
thoaùt nhaân löïc, taøi löïc vaø trí tueä. Vôùi moät chaùnh saùch trong
saùng vaø ñöôïc loøng daân nhö vaäy neân chaúng bao laâu nhöõng
quoác gia naày phuïc hoài nhanh choáng vaø trôû neân cöôøng quoác.
Tröôøng hôïp ñieån hình laø nöôùc Nhaät sau khi phaûi thaûm baïi
tröôùc Myõ maø ngaøy nay trôû thaønh moät cöôøng quoác veà kinh teá
vaø vaån laø moät ñoàng minh khaéng khít vôùi keû thuø cuû laø Myõ.

Raát tieác ñaõ 36 naêm troâi qua keå töø khi cöôõng chieám
Mieàn Nam, nhöõng ngöôøi caàm quyeàn coäng saûn Vieät Nam
ngaøy nay vaãn duy trì moät chaùnh saùch baát di baát dòch laø söï
haän thuø. Ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu naém chaùnh quyeàn hoï ñaõ
ñaøy ñoïa keû chieán baïi, nhöõng quaân caùn chính thuoäc cheá ñoä
Vieät Nam Coäng Hoøa vaøo caùc traïi tuø khoå sai, sau ñoù hoï ñaùnh
tö saûn vaø ngay caû ñeán ngöôøi cheát taïi caùc nghóa trang cuûa
quaân löïc Vieät Nam Coäng Hoøa cuõng khoâng yeân. Trong cheá
ñoä cuûa hoï, nhaân taøi khoâng ñöôïc troïng duïng. Ngöôøi daân bò
ñöa leân nhöõng vuøng röøng thieân nöôùc ñoäc goïi laø “vuøng kinh
teá môùi“. Haøng traêm ngaøn daân laønh phaûi vöôït bieân ñeå tìm
ñöôøng töï do. Phaân nöûa soá ngöôøi naày ñaõ boû mình ngoaøi bieån

ÑA HIEÄU 94 243

caû. Moät soá khoâng may bò baét ñöa vaøo tuø. Soá tuø chính trò ôû
trong caùc traïi mieàn Nam thì sau hai naêm ñöôïc cho thaêm
nuoâi neân soá ngöôøi cheát trong tuø töông ñoái ít hôn soá ngöôøi
bò giam giöõ ngoaøi mieàn Baéc. Thôøi tieát khaéc nghieät coäng vôùi
thöùc aên thieáu keùm, lao ñoäng naëng nhoïc, thuoác men khoâng

ñuû cuøng vôùi tinh thaàn luoân luoân bò khuûng boá neân tình traïng
söùc khoûe cuûa ngöôøi tuø ngoaøi mieàn Baéc ngaøy caøng suy kieät
daàn. Soá tuø nhaân cheát trong traïi vì ñoùi khaùt vaø beänh taät moät
ngaøy moät taêng cao. Khi söï coâng phaãn cuûa dö luaän theá giôùi
veà chaùnh saùch giam giöõ taïi caùc traïi caûi taïo daâng cao luùc ñoù
hoï môùi cho cheá ñoä gôûi quaø vaø thaêm nuoâi ngoaøi mieàn Baéc.
Toâi laø moät ngöôøi naèm trong tröôøng hoïp ñoù trong suoát 10
naêm tuø, neáu khoâng ñöôïc gia ñình gôûi quaø vaø thaêm nuoâi thì
khoâng coù theå toàn taïi ñeán ngaøy nay.

2-Gia ñình thaêm nuoâi:

Kyû nieäm trong tuø khi coøn taïi traïi K1 Taân Laäp toâi nhôù
moät ngaøy khi tieáng keûng baùo saùng vöøa chaám döùt, toâi baät
ngoài daäy vôùi tay leân keä laáy lon Guigoz vaøo caàu tieâu vaø ñaùnh
raêng vôùi baøn chaûi khoâng kem ñaùnh raêng, vì kem khoâng coøn
töø laâu maø chieác baøn chaûi cuõng cuøn maèn. Thaùi Minh Hoaøng
moät ngöôøi baïn thaân cuøng khoùa 20 vôùi toâi cuõng vaøo cuøng

244 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

ñaùnh raêng vöøa noùi chuyeän, Hoaøng noùi:
EÂ Tröïc ôi, hy voïng hoâm nay theá naøo cuõng coù vôï tao ra

thaêm. Tuïi noù noùi chieàu hoâm qua maáy ngöôøi laøm ôû nhaø beáp
ñi laõnh gaïo, hoï gaëp raát nhieàu thaân nhaân ñaõ qua phaø ôû Beán
Ngoïc vaø höôùng veà K1 cuûa mình ñoâng laém, coù leû hôn 40 gia
ñình. Baø xaû tao coù nhaén cho bieát qua gia ñình moät thaèng baïn
laø baø aáy seõ ra thaêm tao moät ngaøy gaàn ñaây. Nghe ñaâu baø aáy
ñaõ chuaån bò ñaày ñuû roài, chæ caàn laáy giaáy thaêm laø ñi ngay.

Trong soá baïn toâi, Hoaøng laø ngöôøi hy voïng nhieàu nhöùt
vì hoâm nay tin töùc cho bieát coù raát nhieàu thaân nhaân ñeán Beán
Ngoïc töø chieàu hoâm qua. Noù noùi vôùi toâi neân xeáp haøng ñaàu
khi xuaát traïi lao ñoäng ñeå deå nghe ñoïc teân. Toâi vôùi Hoaøng
laø hai thaèng cuøng khoùa, cuøng ñaïi ñoäi trong tröôøng, nay laïi
cuøng ôû tuø cuøng chung moät ñoäi neân thöông nhau nhö anh
em. Hai ñöùa cuøng chia seõ vôùi nhau nhöõng gì mình coù töø
thuoác men cho ñeán ñoà duøng. Thôøi gian naày laø thôøi gian bi
ñaùt nhaát töùc laø vaøo cuoài naêm 79, 80, khi chöa coù chaùnh saùch
gôûi quaø vaø thaêm nuoâi. Coù moät laàn toâi bò teù, chaân phaûi toâi
bò söng huùp töø baøn chaân phaûi leân tôùi baép veá, toâi phaûi naèm
beänh xaù. Hoaøng ñaõ mang leân cho toâi moät caùi aùo coat baèng
næ cuûa vôï raát aám ñeå nhöôøng toâi maëc vì luùc aáy thôøi tieát quaù
laïnh, ngay caû nhöôøng cho toâi phaàn côm traéng, Hoaøng chæ
aên phaàn ñoän laø khoai mì hay khoai lang. Anh noùi:

Tröïc maày aên côm traéng ñi, maày baây giôø caàn côm hôn tao.
Toâi vaãn nhôù hoaøi caâu noùi naày cuûa ngöôøi baïn. Hieän anh
vaø gia ñình ñang ñònh cö taïi Atlanta thuoäc tieåu bang Georgia.
Thoâng thöôøng taát caû caùc ñoäi tuø saép haøng doïc theo thöù
töï moãi buoåi saùng taïi saân vaø caùc anh tuø ñoäi tröôûng baùo caùo
nhaân soá xuaát traïi sau khi nhöõng ngöôøi coù teân thaêm nuoâi ñöôïc
ñoïc teân ôû laïi khoâng ñi lao ñoäng ñeå tieáp thaân nhaân. Toâi vôùi
Hoaøng hoâm nay xeáp haøng ñaàu ñeå nghe cho roõ theo söï ñeà
nghò cuûa Hoaøng. Thöôøng thöôøng, moãi laàn coù moät coâ caùn
boä böôùc vaøo ñeå ñoïc teân ngöôøi tuø coù thaân nhaân ñi thaêm. Coâ
naày neùt maët khaù ñeïp, neùt maët laïi hôi buoàn. Moãi laàn coâ xuaát
hieän laø moïi ngöôøi im laëng ñeå nghe coâ ta ñoïc teân. Vì vaäy

ÑA HIEÄU 94 245

maø coâ ta ñöôïc khoâng bieát ngöôøi tuø naøo ñaët caùi teân laø “Nöõ
hoaøng saàu muoän mang tin vui”, thaät raát ñuùng vì coâ ta coù neùt
buoàn buoàn vaø khaù ñeïp laïi mang tin vui cho tuø. Khi thaáy coâ
ta vöøa böôùc vaøo toâi thuùc cuøi choû vaøo hoâng Hoaøng vaø noùi:

EÂ! Hoaøng raùng nghe nha maäy, hy voïng coù baø xaõ maày ño.ù
Sau khi nghe coâ ta baét ñaàu caàm giaáy goïi teân, hình nhö
ai naáy cuõng chuù yù. Boãng coâ ta goïi:
- Anh Nguyeãn Chaùnh Tröïc coù maët hay khoâng?
Toâi cuõng coù nghe hình nhö teân toâi, nhöng loøng coøn ngôø
ngôï thì Hoaøng nhìn toâi vaø noùi:
- Tröïc aø, baø aáy vöøa goïi maày ñoù, sao maày khoâng noùi coù
maët.
Toâi noùi laïi vôùi Hoaøng:
- Tao sôï laàm teân vôùi moät ngöôøi khaùc cuøng teân nhö tao,
chôù tao ñaâu coù nghe baø xaõ tao cho hay gì ñaâu, chaéc nhaàm
teân thoâi, toâi noùi laïi vôùi Hoaøng.
Hoaøng caûi laïi:
Tao nghe roõ raøng, ñuùng teân maày ñoù chöù khoâng coøn ai
khaùc heát. Toâi ñang coøn do döï thì baø aáy laäp laïi:
Anh Nguyeãn Chaùnh Tröïc coù hay khoâng?
Laàn naày thì nghe quaù roõ roài, toâi traû lôøi lôùn:
Coù maët.
Thaät laø moät söï baát ngôø khoâng theå tin ñöôïc. Toâi khoâng
bao giôø nghæ raèng vôï toâi coù theå laën loäi haøng bao daëm ñöôøng
ra thaêm nuoâi toâi, khi maø baø aáy coøn 4 ñöùa con raát nhoû. Boû
nhaø ñi nhö vaäy thì maáy ñöùa con toâi laøm sao ñaây. Vì vaäy maø
khoâng bao giôø toâi coù yù nghæ vôï toâi laën loäi ra Baéc ñeå thaêm
toâi, thaät laø baát ngôø vôùi toâi ngaøy hoâm aáy.
Toâi nghieäp, Hoaøng ngöôøi baïn cuûa toâi laïi khoâng coù chò
aáy ra thaêm ngaøy hoâm ñoù. Sau khi danh saùch ñoïc xong, coâ
caùn boä ñoù cho bieát nhöõng ngöôøi vöøa môùi ñöôïc ñoïc teân,
hoâm nay khoâng ñi lao ñoäng ñeå ôû laïi traïi ñöôïc tieáp ñoùn gia
ñình ñeán thaêm.
Khi ñöôïc höôùng daãn ra nhaø thaêm nuoâi, chuùng toâi thaáy
raát nhieàu thaân nhaân ñang loùng ngoùng nhìn vaøo ñaùm tuø ñang

246 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

ñöôïc caùn boä daãn ñeán töø ñaøng xa. Thaät khoù maø nhaän dieän,
vì ngöôøi naøo ngöôøi naáy, quaàn aùo taû tôi, daùng ñi chaäm chaïp,
thaân theå gaày coàm, trong thaät thieåu naõo. Nhieàu thaân nhaân
khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. Hoï khoùc maø khoâng daùm ñeå cho
caùn boä phuï traùch nhaø thaêm nuoâi thaáy thì khoå cho ngöôøi thaân
trong tuø. Khi toâi gaàn tôùi nôi, toâi coá tìm vôï toâi trong soá thaân
nhaân loá nhoá ñoù vaø cuoái cuøng toâi cuõng thaáy. Toâi caûm ñoäng
vaø coá caàm nöôùc maét khoâng ñeå noù tuoân ra. Toâi chæ nhìn vaø
nhaùy maét ñeå ngaàm cho vôï toâi bieát laø toâi ñaõ nhaän ra vôï toâi roài.

Khi böôùc vaøo nhaø thaêm nuoâi thì teân caùn boä ñaëc traùch nhaø
thaêm nuoâi môùi baét ñaàu “leân lôùp” cho caû tuø vaø thaân nhaân.

Anh ta noùi:
Thi haønh chaùnh saùch khoan hoàng nhaân ñaïo, hoâm nay
ñaûng vaø nhaø nöôùc ñaõ cho pheùp gia ñình thaêm nuoâi caùc anh,
vaäy caùc anh haõy chaáp haønh ñuùng moïi quy ñònh noùi chuyeän
vôùi gia ñình ñeå gia ñình caùc anh yeân loøng veà chaùnh saùch
khoan hoàng maø ñaûng vaø nhaø nöôùc ñaõ daønh cho caùc anh taïi
traïi caûi taïo. Coøn caùc anh chò trong gia ñình caùc anh haõy hieåu
roõ chaùnh saùch cuûa ñaûng vaø nhaø nöôùc cuûa ta maø ñoäng vieân
caùc anh aáy hoïc taäp caûi taïo cho toát.
Haén ta ngoài ôû ñaàu moät caùi baøn daøi, tuø vaø thaân nhaân ngoài
hay beân ñoái dieän nhau, moïi lôøi noùi vaø haønh ñoäng ñeàu khoâng
qua caëp maét theo doõi cuûa teân caùn boä naày.
Phaàn vôï toâi, toâi raát möøng vì coù oâng anh vôï cuøng ñi theo
vì anh aáy khoâng yeân taâm ñeå vôï toâi ñi moät mình treân moät
ñoaïn ñöôøng xa xoâi vaø vaát vaû voâ cuøng. Toâi nhôù caùc con vì
chuùng coøn raát nhoû khi toâi ñi tuø, baây giôø khoâng bieát chuùng
nhö theá naøo. Ñöôïc vôï cho bieát ñöùa naøo cuõng lôùn ra, hoïc
gioûi vaø bieát vaâng lôøi, vôï toâi noùi toâi yeân taâm, meï con em
ñeàu bình an khoâng coù gì anh phaûi lo. Trong khi ñoù thì vôï
toâi baûo toâi uoáng moät ly caø pheâ söûa maø baø aáy pha saün hoài
saùng sôùm. Vôï toâi thöôøng hoûi toâi:
Anh coù beänh gì khoâng maø em thaáy anh oám quaù vaäy?
Moät caâu hoûi raát nhoû vöøa ñuû ñeå toâi nghe.
Toâi chæ laéc ñaàu nheø nheï vaø noùi cho vôï yeân taâm.

ÑA HIEÄU 94 247

Anh khoâng sao heát, theå xaùc ai ôû ñaây cuõng hôi oám laø
chuyeän bình thöôøng maø thoâi, anh khoâng sao heát em yeân taâm.

Vôï toâi noùi theâm, em coù mang moùn tôùp môû ngaøo ñöôøng
vaø moät soá moùn aên coù theå ñeå laâu cho anh duøng, nhaát laø thuoác
ñuû loaïi nhö caûm cuùm, thuoác ho, thuoác kieát lò vaø thuoác reùt
vaø thuoác soå laûi maø thöôøng ai cuõng caàn vì em nghe noùi caùc
anh ai cuõng bò saùn laûi heát.

Toâi thaàm caùm ôn ngöôøi vôï thaät chu ñaùo, lo cho toâi thaät
ñaày ñuû nhöõng thöù raát caàn thieát trong ñôøi soáng trong tuø.

Chaúng maáy choác thì thôøi gian 15 phuùt troâi qua nhanh
choáng. Teân caùn boä ñöùng leân noùi:

Thôøi gian thaêm nuoâi chaám döùt, caùc anh chuaån bò mang
quaø veà .

Taát caû ñeàu ñöùng leân, anh em tuø mang laáy xe ba gaùc xeáp
haøng hoùa thaêm nuoâi leân vaø töø giaû thaân nhaân veà traïi.

Trong suoát thôøi gian thaêm nuoâi. Anh vôï toâi vaø toâi khoâng
noùi ñöôïc gì tröø caùi baét tay xieát chaët cuûa oâng anh vôï nhaàm
caûm thoâng hoaøn caûnh cuûa toâi, anh aáy cuõng ñeå daønh thôøi
giôø cho hai vôï choàng toâi taâm söï. Toâi chæ bieát thaàm caùm ôn
oâng anh vôï, vì thöông em gaùi maø ñi theo ñeå giuùp ñôõ vaø chôû
che. Toâi vaø caùc baïn tuø laëng leõ ñaåy xe veà trong khi thaân
nhaân ñöùng nhìn theo cho ñeán khi chuùng toâi khuaát boùng ôû
moät ngoû quanh, thænh thoaûng toâi quay laïi vaåy tay vôùi vôï vaø
oâng anh vôï…

Vaøo tôùi trong traïi laø giai ñoaïn khaùm xeùt quaø thaêm nuoâi.
Ñaây laø moät giai ñoaïn maø toâi cho raèng thaät raéc roái nhaát. Taát
caû nhöõng ngöôøi vöøa thaêm nuoâi phaûi taäp trung taïi phoøng
“Thöôøng tröïc thi ñua”. Ñaây laø moät vaên phoøng ñöôïc ñieàu
haønh bôûi caùn boä tröïc traïi, döôùi söï phuï giuùp cuûa caùc tuø hình
söï ñöôïc chæ ñònh laøm vieäc taïi vaên phoøng naày, moät vaøi ngöôøi
tuø chaùnh trò cuõng ñöôïc chæ ñònh trong coâng taùc naày. “Thöôøng
tröïc thi ñua” thöøa haønh moïi meänh leänh cuûa caùn boä tröïc traïi
vaø laø tai maét cuûa caùn boä trong coâng taùc theo doõi vaø giaùm
saùt moïi hoaït ñoäng cuûa tuø trong traïi. Döôùi chieâu baøi caûi taïo
tieán boä seõ ñöôïc cho veà sum hôïp vôùi gia ñình. Hai chöõ “tieán

248 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

boä” thaät laø mô hoà ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tuø khoâng coù baûn aùn…
Khi chuùng toâi ñöa quaø thaêm nuoâi vaøo thöôøng tröïc thi

ñua, moãi ngöôøi phaûi xeáp quaø treân neàn xi maêng. Caùn boä vaø
maáy ngöôøi tuø thöôøng tröïc thi ñua ñi töøng nôi ñeå xem xeùt
töøng moùn quaø. Caùn boä tröïc traïi hoûi töøng ngöôøi:

Anh naøo coù nhaän tieàn vaø thö töø, hình aûnh cuûa gia ñình
thì töï giaùc ñöa ra.

Hoï laàn löôït khaùm raát kyû töøng goùi giaáy, töøng lon Guigoz.
Hoï xem töøng moùn haøng moät ñeå xem gia ñình coù caát giaáu
thö vaø tieàn beân trong goùi quaø.

Toâi nhôù coù laàn, moät ngöôøi baïn thaân cuøng khoùa cuûa toâi
anh Hoaøng Vaên An, khi chò An, vôï cuûa baïn toâi ra thaêm, baø
xaõ toâi coù gôûi cho toâi moät laù thô vaø 50 ñoàng nhôø chò aáy ra
thaêm baïn toâi vaø cho toâi. Trong thö vôï toâi vieát laø coù gôûi cho
toâi 50 ñoàng. Nhöng khi tôùi phoøng thaêm nuoâi, baïn toâi cho bieát
traïi caám nhaän tieàn, vì vaäy chò aáy khoâng ñöa cho baïn toâi 50
ñoàng maø vôï toâi gôûi, chæ gôûi caùi thö cho baïn toâi ñeå ñöa thö
cho toâi xem. Nhöng khi khaùm xeùt, bao thö töø phaûi trình ra,
khi teân caùn boä ñoïc tôùi ñoaïn baø xaõ toâi gôûi cho tôùi 50 ñoàng,
nhöng taïi sao khoâng thaáy tieàn. Haén laøm döõ vaø sai moät teân
tuø hình söï “thöôøng tröïc thi ñua” goïi toâi leân laøm vieäc. Hoï
gaëng hoûi toâi laø anh baïn coù trao cho toâi 50 ñoàng hay khoâng?.
Toâi baûo haén laø khoâng coù tieàn baïc gì caû. Thaät laø böïc mình
veà nhöõng vieäc nhö vaäy.

Moät ngöôøi tuø khaùc phaûi bò caùn boä tröïc traïi laøm vieäc lieân
tuïc, hoûi tôùi hoûi lui chæ vì moät caùi bao boät mì cuû maø gia ñình
duøng laøm bao quaø. Caùi bao mì cuû aáy laø bao ñöïng haøng vieän
trôï cuûa Lieân Hieäp Quoác coù hình hai baøn tay naém chaët nhau
treân moät laø côø cuûa Myõ, bao mì ñaõ ñöôïc loän traùi, caùi hình vaøo
beân trong, theá maø khi ñoå haøng ra, teân caùn boä nhìn vaøo beân
trong bao vaø thaáy laù côø Myõ vôùi hai baøn tay naém chaët. Anh
bò gaùn toâi laø vaãn coøn oùc phaûn ñoäng, keå caû gia ñình cuõng bò
leân aùn. Anh ta bò keâu tôùi keâu lui ñeå laøm vieäc vaø phaûi vieát
baøi kieåm ñieåm, quaø bò giöõ laïi vaø khoâng cho nhaän. Thaät laø
raát khoå cho anh aáy voâ cuøng!

ÑA HIEÄU 94 249

Töø khi coù cho nhaän quaø vaø thaêm nuoâi, tình hình söùc
khoûe cuûa tuø ñöôïc phuïc hoài, beänh taät suy giaûm daàn, ngöôøi
naày cho thuoác ngöôøi kia, chia chaùc cho nhau aên uoáng neân
tình traïng söùc khoûe cuûa tuø töông ñoái toát hôn.

Noùi ñeán ñaây, chuùng toâi nhöõng quaân nhaân sa cô vì vaän
nöôùc luùc naøo cuõng khoâng queân coâng ôn cuûa vôï hieàn vaø
bao ngöôøi thaân trong gia ñình ñaõ lo laéng thaêm nuoâi. Coâng
lao ñoùng goùp cuûa caùc baø vôï tuø thaät voâ cuøng to lôùn vì moãi
chuyeán ñi thaêm nuoâi töø Nam ra Baéc thaät gian nan, vaát vaû
voâ cuøng. Nhieàu ngöôøi ñaõ boû maïng doïc ñöôøng thaêm nuoâi,
hoaëc bò cöôùp giöït taïi beán xe, hoaëc gaëp boïn löôøng gaït treân
ñöôøng ñi. Nhieàu ngöôøi gaëp moät thöïc teá thaät laø thaûm thöông
khi ra tôùi traïi thaêm nuoâi thì ngöôøi thaân ñaõ cheát töï hoài naøo
maø traïi chaúng thoâng baùo veà cho gia ñình. Ñieàu naày cho thaáy
raèng sinh maïng ngöôøi tuø chaúng ra gì ñoái vôùi cheá ñoä coäng
saûn Vieät Nam. Vì vaäy maø ngaøy nay nhieàu gia ñình vaãn maát
ngöôøi thaân khi ñi vaøo tuø roài bieät taâm luoân. Nhieàu gia ñình
khoâng theå naøo tìm ra ñöôïc cho tôùi baây giôø. Khi thaát theá sa
cô, soáng trong caûnh caù chaäu chim loøng trong nhaø tuø coäng
saûn. Toäi aùc cuûa ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam vôùi nhaân daân
Vieät Nam thì khoâng theå naøo tha thöù ñöôïc.

Coù dòp ra mieàn Baéc môùi thaáy daân tình ngheøo khoå, cuoäc
ñôøi nhieàu ngöôøi chöa thaáy moät lon söõa boø, khoâng thaáy thaáy
moät xaâu laïp xöôûng. Khi thaáy quaù nhieàu thaân nhaân ra thaêm,
ñöôøng ra ñoø beán Ngoïc raát xa, haøng hoùa thaêm nuoâi thì nhieàu
vaø coàng keành. Thaät laø khaù vaát vaû cho thaân nhaân. Vì vaäy
maø thaân nhaân phaûi nhôø daân ñòa phöông gaùnh thueâ vaøo traïi,
theùt roài noù trôû neân moät dòch vuï kieám tieàn töông ñoái deã vì
moät soá thaân nhaân cho tieàn soäp. Thaáy kieám tieàn ñöôïc neân
hoï boû coâng vieäc bình thöôøng maø quay ra gaùnh quaø cho
thaân nhaân. Khi lao ñoäng gaàn daân, nhôø coù thaêm nuoâi, ngöôøi
tuø giuùp ñôõ cho daân thuoác men, hoaëc nhöõng thöù maø ngöôøi
daân ngheøo xung quanh traïi khoâng coù nhö laïp xöôûng, söõa
hoäp, khoâ möïc...v.v... Daàn daàn ngöôøi daân ñòa phöông quanh
vuøng hieåu roõ ngöôøi tuø chaùnh trò mieàn Nam hôn. Hoï khoâng
aùc oân khaùt maùu, nhö nhöõng ngöôøi daân laønh bò tuyeân truyeàn

250 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM