ĐH 094

nhôø vieäc kinh doanh buoân baùn cuûa quaùn ñaõ giuùp ñôõ ñöôïc
nhieàu baïn ñang soáng vaát vöôûng lang thang sau khi ra khoûi
traïi tuø coäng saûn ñöôïc oån ñònh coâng vieäc aên ôû. Quaùn Laâm
Vieân sau ñoù laø coøn laø nôi lui tôùi cuûa nhieàu nieân tröôûng,
nieân ñeä cuøng tröôøng ñeå trao ñoåi tin töùc, gaëp gôõ nhau tröôùc
muõi nhöõng teân coâng an chìm noåi cuûa Saøi goøn! Khoâng bieát
coù phaûi vì maûi vui vôùi moät töông lai nhieàu höùa heïn saép tôùi
tröôùc phong traøo HO ñang nôû roä maø queân ñi caùi hieåm nguy
rình raäp hay laø caùc vò quaûn lyù naøy cho raèng “cuøi” roài sôï gì
“lôû” nöõa cuõng neân! Cho ñeán khi coù phong traøo ra ñi HO
khoâng coøn ai phuï traùch nöõa quaùn môùi chòu ñoùng cöûa.

Naêm 2000, Khoùa 17 laàn ñaàu tieân toå chöùc moät cuoäc hoïp
maët ñoâng ñuû “treân toaøn theá giôùi”. Cuoäc gaëp gôõ quy moâ laàn
naøy ñöôïc toå chöùc taïi Santa Ana thuoäc quaän Cam. Saùu möôi
chín baïn cuøng khoùa cuøng gia ñình töø khaép nôi, UÙc chaâu, AÂu
chaâu, Canada, vaø caùc tieåu bang Hoa Kyø ñaõ trôû veà tham döï.
Chính nhôø cuoäc hoäi ngoä naøy chuùng toâi môùi xaùc ñònh ñöôïc soá
ngöôøi coøn laïi cuûa khoùa. Tính töø ngaøy ra tröôøng cuoái thaùng
Ba 1963 cho ñeán ngaøy taøn cuoäc chieán, ñaõ coù 80 thaønh vieân
cuûa khoùa hy sinh trong chieán tranh. Tính treân toång soá 189
só quan toát nghieäp, tyû leä thöông vong laø hôn 40%. Nhöõng
ngöôøi may maén coøn laïi cuõng gaàn 2 phaàn 3 laø bò thöông taät
trong chieán ñaáu. Töï con soá ñaõ noùi leân möùc ñoä khoác lieät cuûa
chieán tranh vaø söï ñoùng goùp xöông maùu cuûa khoùa 17 trong
cuoäc chieán choáng laïi cuoäc xaâm laêng cuûa coäng saûn mieàn Baéc.

Trong noã löïc boùp meùo vaø xuyeân taïc lòch söû nhaèm che
laáp toäi danh baùn nöôùc caàu vinh cuûa boïn ñaàu soû coäng saûn Vieät
Nam. Ñaùm laõnh ñaïo nhaø nöôùc coäng saûn söû duïng luõ trí thöùc
xaõ hoäi chuû nghiaõ tìm moïi thuû ñoaïn nhaèm xoùa môø hình aûnh
ñoäi quaân Vieät Nam Coäng Hoaø ñaõ cöông cöôøng ñöông ñaàu
vôùi chuùng trong suoát cuoäc chieán. Chuùng neâu ra luaän ñieåm:
cuoäc chieán vöøa qua laø cuoäc chieán giöûa quaân ñoäi nhaân daân
coäng saûn vôùi “ñeá quoác” Myõ xaâm laêng! Ñeå thöïc hieän aâm
möu thaâm ñoäc naøy, chuùng ñaõ toå chöùc nhieàu cuoäc hoäi thaûo
trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå coá chöùng minh ñieàu bòp bôïm aáy.
May maén laø trong giôùi söû gia chaân chính cuûa Hoa Kyø, ñaõ

ÑA HIEÄU 94 101

coù nhöõng cuoán saùch vieát vaïch traàn söï bæ oåi ñoù. Ñoàng thôøi
cuõng ñaõ coù nhöõng chính khaùch vaø caùc söû gia ngöôøi Vieät
haûi ngoaïi leân tieáng phaûn baùc laïi söï xuyeân taïc naøy. Ñeå goùp
phaàn trong noã löïc gioùng leân tieáng noùi chaân thöïc cho nhöõng
theá heä tieáp noái, ñeå laïi moät di tích mang tính lòch söû cho caùc
theá heä ngöôøi Vieät haûi ngoaïi töông lai. Khoùa 17 quyeát ñònh
thöïc hieän baèng ñöôïc Bia Töôûng Nieäm caùc baïn cuøng khoùa
ñaõ hy sinh trong chieán tranh Vieät Nam. Nguyeãn Höõu Cang
ñöôïc giao troïng traùch tìm vò trí ñòa ñieåm thích hôïp vôùi khaû
naêng taøi chaùnh raát haïn heïp cuûa khoùa. Cho duø ñaõ coù nhöõng
gôïi yù cuûa moät soá maïnh thöôøng quaân tröôùc nghóa cöû naøy,
chuùng toâi vaãn xin khöôùc töø bôûi vì chuùng toâi nghó raèng nhöõng
ñieàu do chính chuùng toâi töï ñoùng goùp vaø taïo neân vaãn coù moät
yù nghóa taâm linh cao ñeïp hôn ñoái vôùi ñoàng ñoäi cuûa mình.
Nhöõng cuoäc hoïp hoaïch ñònh vaø chuaån bò thöïc hieän baét ñaàu
töø kyø gaëp maët thaùng Ba naêm 2005. Sau hôn hai naêm tìm ñòa
ñieåm lieân laïc xin giaáy pheùp vaø quyeân goùp trong noäi boä cuûa
khoùa, chuùng toâi ñaõ thöïc hieän ñöôïc ñieàu mong öôùc.

Ngaøy 18 thaùng 6 2008, khoùa 17 toå chöùc buoåi leã döïng
Bia Töôûng Nieäm ghi nhôù caùc baïn cuøng khoaù ñaõ hy sinh
trong chieán tranh Vieät Nam taïi coâng vieân Victoria thaønh
phoá Greer thuoäc tieåu bang South Carolina. Buoåi leã ñöôïc toå
chöùc trang nghieâm vaø troïng theå vôùi söï tham döï cuûa nhieàu
ñoaøn theå quoác gia khu vöïc Mieàn ñoâng Hoa Kyø cuøng caùc
quan chöùc thuoäc tænh Greer sôû taïi. Ñaây cuõng laø moät neùt rieâng
cuûa khoùa 17 thöïc hieän ñeå vinh danh cho caùc baïn cuøng khoùa.

Naêm möôi naêm moät chaëng ñöoøng. Khoaûng thôøi gian
chöa ñuû daøi ñeå con ngöôøi coù theå laõng queân nhöõng aán töôïng
saâu saéc trong ñôøi. Trong khoâng khí thaân maät nhöõng ngaøy
hoäi ngoä, nhöõng thaønh vieân coøn laïi cuûa khoùa vaãn coøn luoân
nhìn nhau qua con maét cuûa moät thuôû thanh xuaân ngaøy naøo.
Ngöôøi giaø nhaát cuõng böôùc vaøo tuoåi 76 vaø ngöôøi treû nhaát
cuõng thuoäc thaønh phaàn “coå lai hi”. Nhöõng tieáng cöôøi chen
theo nhöõng caâu chuyeän vui, qua nhöõng kyû nieäm töø nöûa theá
kyû tröôùc cho ñeán nhöõng ngaøy trong lao tuø, nhöõng ngaøy vaát
vaû kieám soáng treân ñaát khaùch vaãn laø nhöõng ñeà taøi ñöôïc noùi

102 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

ñeán nhieàu. Tieáp theo ñoù laø nhöõng öu tö veà töông lai daân
toäc, tình hình trong nöôùc laïi ñöôïc ñem ra baøn thaûo. Thì ra
taâm huyeát löu truyeàn töø maùi tröôøng Meï vaãn coøn ñuû aám ñeå
cho nhöõng ñöùa con löu laïc coù boån phaän phaûi nhôù veà. Öôùc
mô veà moät ngaøy hoïp khoùa ngay treân chính queâ höông vaãn
luoân laø moät öôùc mô noùng boûng. Nhöõng kyû nieäm cuûa moät thôøi
thanh xuaân vuøng vaãy treân queâ höông vaãn chöa nguoâi ngoai.

Cho duø tuoåi taùc vaø söùc löïc ñaõ tôùi luùc nhö theå “khoâng
kham noåi ñoaïn ñöôøng” Nhöng “chí vaãn coøn mong tieán böôùc”
ñeå mong ñaùp ñeàn laïi moät ñieàu gì ñoù raát thieâng lieâng khoâng
theå dieãn taû ra ñöôïc baèng lôøi. Nôi queâ ngöôøi duø cho coù aám
no veà vaät chaát nhöng hình nhö vaãn thieáu moät caùi gì ñoù raát
khoù dieãn taû. Queâ höông vaø daân toäc. Maùi tröôøng Meï nôi xa
xoâi aáy vaãn luoân laø tieáng goïi môøi thieát tha níu keùo trôû veà.

Laät laïi töøng trang cuoán saùch Löu nieäm cuûa khoùa 17.
Toâi ñoïc laïi nhöõng lôøi taâm söï cuûa thaày Traàn Ngoïc Huyeán
trong böùc taâm thö gôûi cho caû khoùa 17 trong ngaøy ra tröôøng.
Böùc thö ñöôïc in trong nhöõng trang ñaàu tieân cuûa cuoán Löu
nieäm. Thaày vieát :

“…Toâi cuõng mong raèng “Chaøng trai Voõ Bò seõ toàn taïi maõi
trong moãi baïn tröôùc nhöõng thaêng traàm cuûa cuoäc soáng- ñeå
coøn haêng haùi vôùi nhöõng gì “cao ñeïp”, say söa tröôùc nhöõng
gì “vò tha”; vì ñaõ coù laàn nhöõng chaøng trai ñoù ñaõ töøng öôùc
mô ñöôïc soáng theo maãu möïc Keû Tieàn Phong, saün saøng gaùnh
chòu thieät thoøi vì “ñaõ lôõ” choïn nghieäp ñaáu tranh, ñöông ñaàu
vôùi traän cuoàng phong ñang ñe doïa ñeán caû moái toàn vong
cuûa daân toäc.

…Roài ñaây, thôøi gian seõ daàn phuû leân nhöõng trang Löu
Nieäm cuûa caùc baïn moät lôùp buïi môø. Nhöng neáu coøn dòp nhìn
laïi bao hình aûnh cuõ, caùc baïn haõy laéng taâm hoàn trong giaây
laùt, kieåm ñieåm nhöõng vieäc ñaõ laøm, ñeå so saùnh con ngöôøi
cuûa baïn luùc baáy giôø, vôùi con ngöôøi luùc coøn ñöùng ôû ngöôõng
cöûa cuoäc ñôøi; con ngöôøi tröôùc ñoù, ñaõ töøng nhaän söù meänh ñaáu
tranh cho moät Lyù töôûng vaø hoaït ñoäng cho moät Gioáng noøi.”

Ñoïc laïi nhöõng ñieàu thaày ñaõ vieát trong thö; loøng toâi daâng
traøn caûm xuùc. Quaû thaät nhö ñieàu thaày noùi, giôø ñaây queâ höông

ÑA HIEÄU 94 103

Vieät Nam ñang chìm daàn vaøo voøng noâ leä Baéc phöông. Caû
daân toäc ñang ñieâu linh thoáng khoå döôùi aùch cai trò chuyeân
cheá cuûa moät soá ñaàu soû thieáu khaû naêng laõnh ñaïo nhöng laïi
thöøa thuû ñoaïn gian manh tranh giaønh lôïi loäc ñòa vò cho caù
nhaân, doøng toäc. Lòch söû ñaát nöôùc ñang laäp laïi nhöõng giai
ñoaïn ñen toái laàm than. Nhöng khoâng hieåu taïi sao toâi vaãn
tin töôûng maõnh lieät veà moät töông lai töôi saùng toát ñeïp ñang
ñeán raát gaàn cho queâ höông toâi. Bôûi vì sôùm hay muoän, lòch
söû ñaõ chöùng minh, cöôøng baïo khoâng bao giôø chieán thaéng
ñöôïc nghóa nhaân

Bia Töôûng Nieäm cuaû khoùa 17 ñaët taïi coâng vieân Victo-
ria thaønh phoá Greer South Carolina ngaøy 18 thaùng 6 2008

Song Vuõ

104 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

• Coá Ñaïi Taù Traàn Phöông Queá

Chuù Queá

(Vöông Moäng Long K20)

Ñaùng lyù ra toâi phaûi goïi oâng Traàn Phöông Queá baèng
caäu, vì oâng aáy laø em nuoâi cuûa meï toâi. Nhöng töø sau ngaøy
bieát tin boá toâi vaø hai oâng chuù ruoät cuûa toâi ñaõ bò Vieät-Minh
chaët ñaàu, troâi soâng, thì toâi ñoåi caùch xöng hoâ, goïi caäu Queá
baèng chuù, chuù chaùu gaàn guõi hôn, "Thaáy chuù nhö thaáy cha..."

Chuù Queá thöông toâi nhö con. Chuù vaãn goïi toâi laø con,
moãi khi truyeän troø. Nhöõng luùc ñi xa, chuù thöôøng caên daën
toâi nhôù chaêm hoïc vaø ngoan ngoaõn, mai moát lôùn leân thaønh
ngöôøi, traû thuø nhaø.

Muøa Thu naêm 1948, meï con toâi ôû chung nhaø vôùi baø
ngoaïi toâi vaø vôï choàng ngöôøi anh ruoät cuûa meï toâi naèm caùch
Ngaõ Saùu, Haûi-Döông chöøng traêm thöôùc.

Moät caên nhaø laàu, töôøng ñaày veát ñaïn, nhöõng chaán song
cöûa soå bò baén söùt seïo cong queo, töø oâ cöûa soå ñoù, toâi ngoài
thoøng hai chaân ra ngoaøi ñöôøng nhìn nhöõng ñoaøn coâng voa
ñi ngang qua Ngaõ Saùu.

Nhaø toâi ôû soá 24 phoá (Rue de) Jean Bouchet caùch khaùch

ÑA HIEÄU 94 105

saïn Thieân-Tueá ñaàu phoá ñuùng möôøi caên. Cuoái phoá Bouchet
laø Chôï Taây, caùi chôï lôùn nhaát tænh. Xa hôn nöõa, saùt bôø soâng
laø ñoàn lính Leâ-Döông vaø lính thuûy.

Haøng ngaøy, xe coä chaïy treân ñöôøng soá 5 noái lieàn Haø-Noäi
vôùi Haûi-Phoøng ñeàu phaûi ngöøng ôû Ngaõ Saùu, chôø môû ñöôøng, raø
mìn. Coâng voa töø Haø-Noäi xuoáng, vaø töø Haûi-Phoøng leân, sau
khi hoïp thaønh ñoaøn seõ coù thieát giaùp hoä toáng ñeå di chuyeån
veà hai höôùng ngöôïc xuoâi. Nhieàu khi Quoác loä 5 bò Vieät-Minh
ñaép moâ, hoaëc coù giao tranh, ñoaøn xe phaûi nghæ laïi ñaây moät
vaøi hoâm. Nhöõng dòp naøy, haønh khaùch nöôøm nöôïp ñi qua
tröôùc nhaø toâi ñeå veà Chôï Taây kieám côm, buùn, phôû, mì daèn
buïng. Toâi ngoài beân cöûa soå caên gaùc thöôïng, chong maét quan
saùt nhöõng chieác xe hôi chôû khaùch hieäu Renault, Citroeõn hay
Peugeot roài töï löïa cho mình, caùi xe naøo mình thích, ñeå khi
lôùn leân mình seõ taäu noù maø ñi ngao du.

Thôøi gian naøy, chuù Queá vaø ba ngöôøi baïn ñoàng trang
löùa, tuoåi ñoâi möôi, chieám cöù moät caên nhaø ngay goùc ñöôøng
ñi vaøo Ñeà Lao Haûi-Döông (nhaø tuø), treân con phoá ñoái dieän
nhaø toâi. Nhoùm trai treû naøy laøm ngheà thoâng ngoân cho Taây
treân toøa haønh chaùnh. Giöõa naêm 1949 boán ngöôøi thanh nieân
aáy ñaõ tình nguyeän theo hoïc lôùp Haï Só Quan Lieân Hieäp Phaùp
ôû Trung Taâm Huaán Luyeän Mao-Ñieàn, Höng-Yeân.

Saùu thaùng sau, maõn khoùa, ba ngöôøi kia theo binh chuûng
gì toâi khoâng hay, rieâng chuù Queá trôû thaønh moät Trung só Thieát
Giaùp cuûa Quaân Ñoäi Lieân-Hieäp-Phaùp truù ñoùng trong vuøng
thò xaõ Nam-Ñònh, queâ cuûa chuù.

Cuoái naêm 1950 chuù Queá cöôùi vôï. Chuù daãn coâ vôï treû
leân thaêm meï con toâi. Luùc naøy gia ñình toâi ôû thueâ treân laàu
caên nhaø soá 17 phoá Haøng Loïng. Caên nhaø naøy cuûa oâng Trieäu.
OÂng Trieäu coù hai vôï, oâng ta laøm Bang taù (?) ôû Huyeän Gia-
Loäc, tænh Haûi-Döông.

Coù moät laàn, chuù Queá chôû toâi baèng xe ñaïp veà vuøng Gia-
Loäc thaêm oâng Bang taù Trieäu.

Saùt vaùch nhaø toâi laø dinh cô cuûa oâng Tieân Thaân. OÂng
Tieân Thaân laø trung uùy quaän tröôûng hay ñoàn tröôûng gì ñoù
maõi vuøng Keû Saët hay Baàn Yeân Nhaân.

106 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Dòp naøy vôï choàng chuù Queá ñaõ daãn toâi ñi aên "cao laâu".
Ñaây laø laàn ñaàu trong ñôøi, toâi ñöôïc uoáng moät coác caø pheâ söõa,
aên baùnh champagne thoûa theâ. Ñaây cuõng laø laàn ñaàu trong
ñôøi, toâi ñöôïc xem moät tuoàng caûi löông ôû raïp Kim-Phuïng.
Roài vôï choàng chuù daãn toâi vaøo hieäu chuïp aûnh. Toâi maëc quaàn
"sooïc" xanh, aùo sô mi traéng coäc tay, ñaàu ñoäi caùi muõ noài,
choûm muõ coù ñuoâi. Toâi ñöùng giöõa, chuù thím toâi ñöùng hai beân,
coù caây caûnh ñaët beân phaûi chuùng toâi, vaø caùi "phoâng" cuûa taám
aûnh laø böùc tranh ñoàng queâ, vôùi caûnh ñaøn traâu ñang gaëm coû.

Meï toâi lôùn hôn vôï chuù Queá (coâ Traàn Thò Daäu) moät giaùp.
Meï toâi nhuoäm raêng ñen, thím Queá ñeå raêng traéng. Nhöng
meï toâi vaø thím Queá raát hôïp nhau. Hai ngöôøi keát nghóa chò
em. Hai chò em ruû nhau ñi tieäm chuïp aûnh chung. Nhöõng böùc
aûnh cuûa hai nöõ nhaân Baéc-Kyø thôøi 1950, ñaàu vaán khaên nhung
ñen, coå ñeo kieàng vaøng, coå tay coù ñoâi xuyeán, ngoùn tay coù
nhaãn maët ngoïc xanh, ñoâi hoa tai vaøng y nhaän hoät ngoïc oùng
aùnh, aùo daøi luïa maøu ngaø coù vaân, tay xaùch boùp ñaàm, ñöùng
giöõa hai chaäu caûnh. Trang phuïc ñoù laø "moát" cuûa caùc baø,
caùc coâ Haø-Noäi Môùi nhöõng naêm 1949-1950. Meï toâi coøn caát
giöõ nhöõng caùi aûnh naøy tôùi ngaøy baø qua ñôøi.

Thím Queá thöông toâi nhö con ñeû, ngaøy heø noùng nöïc,
thím thöôøng quaït ru cho toâi nguû. Thím Queá ôû chôi nhaø toâi
vaøi thaùng roài trôû veà Nam-Ñònh.

Baüng ñi moät thôøi gian khaù daøi, vôï choàng chuù Queá laïi
gheù nhaø. Laàn naøy hoï beá theo ñöùa con gaùi ñaàu loøng ba thaùng
tuoåi. Beù Minh vöøa bieát laät. Ñi hoïc veà, toâi laïi beá em vaø chôi
"Cuùc! Oaø!" vôùi noù; noù thích laém. Noù laät treân giöôøng, hai
tay quô lia liaï, hai chaân ñaïp khoâng ngöøng, mieäng noù cöôøi
nhö naéc neû, nöôùc daõi chaûy loøng thoøng.

Ñoù laø nhöõng kyû nieäm toâi coøn ghi trong ñaàu veà nhöõng
gì giöõa toâi vaø gia ñình chuù Queá thôøi kyø chuùng toâi coøn soáng
nôi ñaát Baéc.

Ñaàu naêm 1952, nhaø toâi di chuyeån leân laøng Veõ (Ñoâng-
Ngaïc) ngoaïi oâ Haø-Noäi. Vaøi naêm sau toâi nghe tin chuù Queá
cuøng hai ngöôøi baïn naêm xöa ñöôïc ñeà cöû theo hoïc lôùp só
quan hieän dòch ôû Ñaø-Laït.

ÑA HIEÄU 94 107

Hieäp ñònh Geneøve ñöa gia ñình toâi vaøo Tourane (Ñaø-
Naüng), roài vaøo Fai-Foo (Hoäi-An), chuùng toâi khoâng roõ vôï
choàng chuù Queá phieâu baït phöông naøo.

Tôùi naêm 1960, meï toâi ñöôïc ngöôøi quen ñöa tin thím
Queá vöøa maát, baø taát taû vaøo Quang-Trung, Saøi-Goøn thaêm
gia ñình chuù. Ngaøy veà meï toâi mang theo vaøi caùi aûnh, trong
ñoù coù caùi aûnh ñöùa chaùu gaùi cuûa baø chuïp tröôùc ñoù vaøi naêm,
hình em Leä Minh maëc aùo ñaàm xoøe ñöùng trong saân chôi cuûa
tröôøng Thaùnh Maãu.

Thím Queá maát ñi, chuù toâi trôû thaønh gaø troáng nuoâi boán
ñöùa con, hai trai, hai gaùi. Naêm sau, chuù toâi tuïc huyeàn vôùi
coâ Cao Thò Theâm. Coâ Theâm laø nguôøi coù coâng chaêm soùc caùc
em toâi töø tröùng nöôùc, caùc em toâi cuõng thöông coâ nhö meï
ruoät. Ít laâu sau, chuù Queá boû ngheà huaán luyeän vieân Trung
Taâm Huaán Luyeän Quang-Trung, xin ra taùc chieán. Ñaõ coù laàn
chuù Queá noùi vôùi toâi lyù do vì sao oâng tình nguyeän chuyeån
ngaønh sang Löïc-Löôïng Ñaëc-Bieät, nhöng toâi queân maát roài.

Naêm 1965 toâi ñang hoïc naêm cuoái cuøng trong Tröôøng
Voõ-Bò thì gia ñình chuyeån tieáp cho toâi moät laù thö cuûa chuù
Queá. Chuù noùi neáu toâi thích Löïc-Löôïng Ñaëc-Bieät thì chuù
seõ giuùp ñôõ cho toâi veà binh chuûng naøy khi toát nghieäp. Toâi
khoâng ñaû ñoäng gì tôùi vieäc naøy trong laù thö traû lôøi cho chuù.
Ngaøy meï toâi baùo cho chuù hay tin toâi choïn binh chuûng Bieät
Ñoäng Quaân chuù buoàn laém.

Töø luùc ra tröôøng Voõ-Bò, toâi moät chieán tröôøng, chuù moät
chieán tröôøng, chuù vôùi toâi chöa moät laàn ñöôïc chung löng
ñaùnh traän naøo.

Roài meï toâi baùo cho chuù bieát nhöõng tin buoàn tôùi taáp nhö,
toâi theo Trung töôùng Nguyeãn Chaùnh Thi laøm loaïn Mieàn
Trung, bò nhoát trong quaân lao, bò giaùng caáp xuoáng trung só,
bò treo lon, bò ñoåi leân Vuøng 2, vaø bò thöông daøi daøi... chuù laïi
khuyeân toâi boû Bieät Ñoäng Quaân maø veà vôùi chuù.

Teát naêm 1969 caám traïi, nhöng toâi ñöôïc Trung taù Lieân
ñoaøn tröôûng Lieân Ñoaøn 2 /BÑQ cho naêm ngaøy pheùp veà
thaêm nhaø baèng Söï Vuï Leänh. Ngaøy ñoù chuù Queá ñang chæ
huy Tieåu Ñoaøn 81 Bieät Caùch Duø haønh quaân treân Queá-Sôn,

108 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Quaûng-Nam.
Tình côø chuù chaùu toâi gaëp nhau taïi nhaø meï toâi ôû Hoäi-An;

chuùng toâi coù dòp xaû baàu taâm söï. Toâi bieát theâm nhöõng ñieàu
chuù caát daáu saâu kín trong loøng. Hoài treû, chuù toâi raát "boâ" trai,
vì vaäy maø nhieàu hình boùng giai nhaân ñaõ ñi qua trong ñôøi
chuù, trong ñoù coù baø coâ vôï moät thaèng baïn cuøng queâ, cuøng
khoùa 20 VB cuûa toâi. Chuù cuõng buøi nguøi nhaéc teân aùi nöõ cuûa
moät nhaø vaên, sau naøy coâ aáy laáy ngöôøi baïn cuûa chuù, oâng ta
laøm tôùi Töôùng Vuøng...

Ñieàu kyø laï laø, tröôùc khi toâi vaøo Pleiku, thì chuù toâi ñaõ
xoâng pha ngang doïc moät thôøi ôû vuøng röøng nuùi naøy. OÂng
töøng laøm tröôûng traïi Plei M'Roâng khaù laâu roài môùi thuyeân
chuyeån veà Nha-Trang. Toâi tôùi Taây-Nguyeân thì chuù toâi ñaõ
ñi roài, khoâng coøn dòp veà qua ñaây nöõa. Nhöng toâi vaãn bieát
tin töùc cuûa oâng qua thö töø vaø qua baïn beø cuøng Khoùa 20 Voõ
Bò phuïc vuï döôùi quyeàn oâng.

Tieåu ñoaøn 81 Bieät Caùch Duø cuûa Thieáu Taù Traàn Phöông
Queá ñaõ goùp coâng ñaùnh tan nhieàu ñôn vò Coäng-Saûn vuøng
Caây-Thò, Caây-Queùo, Taân-Phuù-Trung, Cuû-Chi, Saøi-Goøn
trong ñôït Toång Coâng Kích Maäu-Thaân 1968.

Roài oâng giöõ vai troø phuï taù ñaéc löïc cho vò chæ huy Lieân
Ñoaøn 81 Bieät Caùch Duø trong thôøi gian oâng ñaûm nhaän chöùc
Lieân Ñoaøn Phoù cuûa ñôn vò löøng danh naøy.

Cuoái cuøng, oâng laø Ñaïi taù Trung ñoaøn tröôûng/Trung ñoaøn
9/Sö ñoaøn 5 Boä Binh, moät trong nhöõng ñôn vò noøng coát kyø
cöïu cuûa Quaân-Löïc Vieät-Nam Coäng-Hoøa.

Toâi chæ quanh quaån treân Cao-Nguyeân Vuøng 2. Chuù chaùu
toâi hieám coù dòp gaëp nhau. Coù moät laàn, cuoái naêm 1970 sau
khi thuï huaán khoùa "Tình Baùo Taùc Chieán" ôû Singapore trôû
veà, toâi gheù Saøi-Goøn thaêm gia ñình chuù. Hoâm ñoù chuù ñang
cuøng ñôn vò LÑ 81 BCD döï ñôït boài döôõng nhaûy duø thöôøng
nieân. Chuù giöõ toâi ôû laïi nhaø aên côm.

Ngoài quanh maâm coù toâi, chuù Queá, hai ñöùa em con ngöôøi
vôï cuõ cuûa chuù laø em Minh, em Höông, cuøng vôùi coâ Theâm,
vôï sau cuûa chuù. Laàn ñaàu toâi ñöôïc gaëp coâ Theâm. Coâ Theâm

ÑA HIEÄU 94 109

cuõng laø ngöôøi Baéc, daùng coâ cuõng hao hao gioáng thím Daäu.
Thaáy coâ Theâm, toâi chôït nhôù thím toâi, nhôù nhöõng ngaøy xa
xöa toâi coøn beù tí ôû Haûi-Döông...

Chieán tranh moãi ngaøy moãi khoác lieät hôn, toâi vôùi chuù
toâi laïi tieáp tuïc moãi ngöôøi moät chieán tröôøng. Sau khi Tieåu
ñoaøn 82 BÑQ cuûa toâi thaéng traän Pleime 1974, Ñaïi taù Traàn
Phöông Queá, Trung ñoaøn tröôûng/ Trung ñoaøn 9/ Sö Ñoaøn
5 Boä Binh ñaõ göûi thö khen toâi, chuù vieát:

"Con gioûi laém! Moät ngaøy khoâng xa, con seõ qua maët
chuù. Chuù möøng vì con ñaõ tröôûng thaønh..."

Chuù ôi! Chaùu cuûa chuù tröôûng thaønh chöa ñöôïc bao laâu,
chuùng ta ñaõ maát nöôùc.

Chuù bò caàm tuø töø chieàu 30 thaùng 4 naêm 1975.
Coøn chaùu, thì caùi giaáy ra traïi ghi theá naøy ñaây: Teân
Vöông Moäng Long bò baét ngaøy 11 thaùng 5 naêm 1975, can
toäi Tieåu Ñoaøn Tröôûng-Tieåu Ñoaøn 82 Bieät Ñoäng Quaân.
Chuyeän chuùng ta thua traän, vôùi chaùu, tôùi nay vaãn coøn
nhö laø moät côn mô döõ. Quaân-Ñoäi Vieät-Nam Coäng- Hoøa ñaâu
coù thua keùm ai? Naêm 1974 Tieåu ñoaøn 82 BÑQ cuûa chaùu ñaõ
ñaùnh ngaát ngö hai trung ñoaøn cuûa Sö ñoaøn 320A Vieät-Coäng
do Ñaïi taù (sau laø Thieáu Töôùng) Kim Tuaán caàm ñaàu. Roài tôùi
traän Long-Khaùnh thaùng Tö 1975, tröôùc khi Löõ ñoaøn 1 Nhaûy
Duø cuûa anh Nguyeãn Vaên Ñænh (Khoùa 15VB) vaøo taêng vieän,
Tieåu ñoaøn chaùu cuõng ñaùnh tan naùt moät trung ñoaøn boä binh
cuøng löïc löôïng xe tank Vieät-Coäng cuûa Töôùng Hoaøng Caàm
ngay saùt voøng raøo saân bay Xuaân-Loäc.
Chæ trong voøng hai thaùng sau cuøng cuûa cuoäc chieán giöõ
nöôùc, anh em thuoäc Tieåu ñoaøn 82 BÑQ cuûa chaùu ñaõ cheát
gaàn heát. Chaùu cuõng bao laàn thoaùt cheát trong keõ toùc, ñöôøng
tô. Chaùu ñaõ laøm taát caû nhöõng gì moät ngöôøi lính coù theå laøm,
ñeå baûo veä queâ höông.
Vaäy maø, nöôùc vaãn maát, thuø nhaø vaãn traû khoâng xong.
Khi ngoài vieát nhöõng gioøng naøy, nöôùc maét chaùu ñang chaûy
roøng roøng, chuù ôi!
Maát nöôùc, thaønh tuø binh, thaùng Möôøi Moät naêm 1975
chuù chaùu toâi gaëp nhau ôû khu K1 traïi tuø Tam-Hieäp. Chuù Queá

110 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

giôùi thieäu cho toâi ngöôøi ñaøn em cuûa chuù laø anh Thieáu taù
Bieät Caùch Duø Phaïm Chaâu Taøi. Ba ngöôøi ngoài nghieân cöùu
caùch chui raøo vöôït traïi. Tuaàn leã sau toâi bò chuyeån sang K3
laø nôi chæ nhoát só quan caáp thieáu taù, chuù Queá ôû laïi khu K1
cho tôùi ngaøy chuùng toâi bò luøa xuoáng taøu chôû ra Mieàn Baéc.

Cuoái naêm 1976 sau khi bò cuøm vì toäi troán traïi laàn thöù
nhöùt, toâi ñöôïc ñöa veà ñoäi lao ñoäng ôû Traïi 4, Lieân traïi 4, xaõ
Caåm-Nhaân, Yeân-Baùi, Hoaøng-Lieân-Sôn. Taïi ñaây toâi gaëp laïi
anh baïn LLÑB Phaïm Chaâu Taøi. Toâi hoûi thaêm tin töùc cuûa
Ñaïi taù Traàn Phöông Queá, anh ta cuõng muø tòt.

Khi chuaån bò troán traïi laàn thöù nhì toâi coù ngoû yù ruû anh
baïn Taøi ñi theo, nhöng tieác thay, tröôùc khi toâi khôûi haønh,
anh Taøi laïi bò chuyeån veà Traïi 1 ôû tít muø trong nuùi Tích Coác.

Sau hôn thaùng trôøi laën loäi trong röøng giaø Baéc-Vieät, toaùn
vöôït nguïc laàn thöù nhì cuûa toâi laïi thaát baïi. Boán ngöôøi ñi thì,
moät cheát trong nuùi laø anh Ñaïi uùy Trinh Saùt Duø, Nguyeãn Baù
Töôøng, coøn laïi ba teân Vöông Moäng Long, Traàn Vaên Caû,
vaø Ñaëng Quoác Truï bò toùm laïi. Ba ñöùa chuùng toâi bò chuyeån
töø traïi naøy tôùi traïi khaùc, nhoát trong haàm, bò coøng tay, cuøm
chaân vaø bò khaûo ñaû ngaøy ñeâm, thöøa soáng thieáu cheát, ñeå daèn
maët nhöõng tuø nhaân khaùc. Cho tôùi ngaøy Lieân traïi 4 giaûi taùn
thì chuùng toâi bò coøng tay ñöa leân xe chôû veà Traïi Phuù-Sôn 4
ôû Quaùn-Trieàu, Thaùi-Nguyeân.

Ngaøy quaân Taøu ñaùnh Vieät-Nam, boán möôi ngöôøi tuø,
toaøn laø daân vöôït nguïc cuûa ñoäi 12 Phuù-Sôn 4 bò coøng tay
töøng caëp, hai ngöôøi moät, chuyeån veà traïi Nam-Haø A, Phuû-Lyù.

Chuù Queá vaø toâi laïi coù dòp gaëp nhau laàn nöõa, trong tuø.
OÂm toâi thaät chaët, chuù toâi khoùc,
"Con ôi! Môùi ñoù maø toùc con baïc caû roài. Toäi nghieäp
con!..."
Toâi traán an chuù toâi,
"Chuù ñöøng lo! Toùc chaùu vaøng ñi vì bò cuøm laâu ngaøy vaø
thieáu aên. Neáu coù aên, chæ ít laâu sau toùc chaùu seõ ñen trôû laïi."
Ít laâu sau oâng thaáy toùc toâi ñaõ trôû laïi maøu ñen, oâng möøng
voâ cuøng. Roài chuù chaùu toâi laïi chia tay, toâi bò chuyeån vaøo
Traïi Z30 C Haøm-Taâm, Thuaän-Haûi, chuù toâi bò ñöa veà Traïi

ÑA HIEÄU 94 111

Z30 A ôû Ngaõ Ba OÂng Ñoàn.
Naêm 1985 tuø chieán tranh cuûa traïi Z30 C ñöôïc tha gaàn

heát, thay vaøo laø tuø hình söï. Toâi laø moät trong soá vaøi chuïc
teân cuoái cuøng bò chuyeån sang Traïi Z30D Haøm-Taân vaøo
cuoái 1985.

Ñaàu naêm 1988 toâi ñöôïc tha veà vôùi gia ñình. Chuù Queá
laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân tôùi nhaø thaêm toâi. Chuù toâi
ñaõ ñöôïc thaû veà nhaân ngaøy 2 thaùng 9 naêm 1987, nhöng oâng
coøn ñang bò quaûn cheá. Haøng thaùng oâng phaûi ra truï sôû phöôøng
khai baùo vieäc laøm trong thaùng vöøa qua. Nhöõng ngöôøi ñöôïc
tha sau naêm 1987 nhö toâi thì khoâng bò quaûn cheá.

Thôøi gian naøy vôï choàng chuù toâi soáng baèng caùch, haøng
ngaøy naáu moät noài xoâi lôùn ñeå vôï chuù ngoài baùn tröôùc cöûa beänh
vieän Bình-Daân, Saøi-Goøn. Cuoäc soáng vaát vaû cöïc nhoïc vaø
thieáu thoán quaù ñaõ khieán löng cuûa baø vôï chuù coøng tröôùc tuoåi.

Trong khi ñoù toâi phaûi leân röøng ñaøo vaøng, ñaøo thieác,
chaët cuûi, giöõ loâ, laùi maùy caøy thueâ ñeå kieám soáng. Moãi laàn
veà, toâi hay gheù thaêm chuù toâi.

Töø khi Vieät-Coäng chieám Saøi-Goøn, gia ñình chuù toâi ñaõ
thaønh voâ gia cö, phaûi doïn veà ôû nhôø nhaø moät ñöùa chaùu goïi
oâng baèng chuù.

Tröôùc naêm 1975 gia ñình Ñaïi taù Traàn Phöông Queá cö
nguï trong Cö xaù Lam-Sôn, Goø-Vaáp. Chæ ít laâu sau ngaøy
Saøi-Goøn thaát thuû, Coäng-Quaân ñaõ tôùi tieáp thu cö xaù naøy.
Thaân nhaân só quan cheá ñoä cuõ phaûi ra ngoaøi taäp trung ñeå boä
ñoäi Coäng-Saûn vaøo khaùm xeùt töøng nhaø.

Ngaøy 16 thaùng 6 naêm 1975, khi toaùn boä ñoäi Vieät-Coäng
tôùi khaùm xeùt caên nhaø cuûa Ñaïi Taù Traàn Phöông Queá thì giaùp
maët moät Thieáu uùy Ñòa Phöông Quaân Vieät-Nam Coäng-Hoøa
treû tuoåi ñang chôø tieáp ñoùn hoï.

Anh Thieáu uùy Mieàn Nam nieàm nôû ñoùn chaøo toaùn "Boä
Ñoäi Cuï Hoà" baèng hai quaû löïu ñaïn Mini, moät cho chính anh,
vaø moät cho boïn aên cöôùp vaøo töø phöông Baéc.

Hai tieáng noå noái tieáp nhau laøm rung rinh cö xaù Lam-
Sôn. Anh Thieáu uùy Vieät-Nam Coäng-Hoøa cheát phanh thaây,
nhöng vaøi teân Coäng-Saûn Baéc-Vieät cuõng banh xaùc, theâm

112 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

maáy ñöùa ñui, queø, meû, söùt.
Bò voá ñau, boïn Coäng-Saûn phaùt ñieân leân. Ñeå traû thuø,

chuùng ñem caùi xaùc anh Thieáu uùy Mieàn Nam phôi tröôùc
coång ra vaøo cuûa cö xaù, caû tuaàn leã sau chöa cho thaân nhaân
nhaän veà choân caát.

Anh Thieáu uùy Ñòa Phöông Quaân Vieät-Nam Coäng-Hoøa
ñoù teân laø Traàn Phöông Tuaán, sinh naêm 1953, con thöù nhì
cuûa Ñaïi taù Traàn Phöông Queá vaø baø Traàn Thò Daäu.

Chuyeän ngöôøi anh huøng Traàn Phöông Tuaán vôùi hai
traùi Mini ñoùn chaøo ñoaøn quaân Baéc-Vieät ôû cö xaù Lam-Sôn,
Goø-Vaáp ngaøy 16 thaùng 6 naêm 1975 coù nhieàu ngöôøi chöùng
kieán laém, trong ñoù coù ngöôøi nhaø cuûa Nieân tröôûng Khoùa 10
Voõ-Bò Leâ Xuaân Hieáu, Trung ñoaøn tröôûng Trung ñoaøn 43/
Sö ñoaøn 18 Boä Binh/ Quaân-Löïc Vieät-Nam Coäng-Hoøa. Nhaø
cuûa Ñaïi taù Hieáu cuõng naèm trong cö xaù naøy, vaø chæ caùch nhaø
cuûa Ñaïi taù Queá vaøi caên thoâi.

Moät hoâm, töø moû vaøng Hieáu-Lieâm trôû veà, toâi gheù thaêm
chuù Queá vaø baø cuï thaân sinh cuûa chuù. Chuù than phieàn vôùi toâi
raèng ngöôøi chaùu ruoät cuûa chuù khoâng muoán chöùa chaáp gia
ñình chuù trong nhaø nöõa, chuù khoâng bieát phaûi doïn ñi ñaâu.
Toâi veà thöa laïi chuyeän naøy vôùi meï toâi. Sau ñoù gia ñình chuù
Queá ñaõ doïn veà ôû vôùi meï toâi beân chôï Raïch OÂng cho tôùi ngaøy
ñi Myõ theo danh saùch H15.

Chuù toâi coù baûy ngöôøi con. Boán ngöôøi laø con thím Daäu,
ba ngöôøi laø con coâ Theâm. Chuù toâi vaø coâ Theâm cuøng ba
ngöôøi con cuûa hoï ñònh cö taïi tieåu bang Florida, Hoa-Kyø.
Boán ngöôøi con thím Daäu thì moät cheát (Traàn Phöông Tuaán)
coøn laïi ba, hieän ôû Saøi-Goøn.

Gia ñình toâi cuõng ñöôïc nhaän vaøo Myõ sau gia ñình chuù
toâi vaøi thaùng. Töø ñoù tôùi nay, chuùng toâi sinh soáng ôû Seattle.

Chuù toâi vaø toâi sinh ra ñeå laøm lính. Chuù toâi xuaát thaân
töø Tröôøng Voõ-Bò Ñaø-Laït, toâi cuõng toát nghieäp quaân tröôøng
naøy möôøi khoùa sau oâng.

Thôøi chieán tranh baûo veä queâ höông, toâi traán giöõ moät
bieân cöông raát xa chieán tröôøng cuûa chieán binh Traàn Phöông
Queá.

ÑA HIEÄU 94 113

Nôi queâ ngöôøi ñaát khaùch, chuù toâi ôû beân bôø Ñaïi Taây
Döông, coøn toâi thì ôû beân bôø Thaùi Bình Döông, caùch nhau
ñuùng moät chieàu ngang cuûa nöôùc Hoa-Kyø.

Toâi vaø oâng Traàn Phöông Queá coù nhöõng lieân heä thaân
hôn ruoät thòt. AÁy theá maø chuùng toâi chaúng bao giôø ñöôïc ôû
gaàn nhau laâu. Baän bòu coâng aên, vieäc laøm, toâi vaø oâng laâu laâu
môùi ñieän thoaïi hoûi thaêm laãn nhau.

Naêm 2009 tröôùc khi nhaäp vieän laøm Bypass van tim,
chuù toâi coù noùi chuyeän vôùi toâi khaù laâu treân ñieän thoaïi. Sau
khi moå tim, söùc khoûe cuûa oâng vaãn bình thöôøng. Baát ngôø,
ngaøy 6 thaùng Tö 2011 toâi nhaän ñöôïc e mail cuûa ngöôøi em
reå, choàng cuûa em Leä Minh baùo tin chuù toâi maát.

Ngöôøi lính Vieät-Nam Coäng-Hoøa Traàn Phöông Queá moät
ñôøi xaû thaân vì ñaát nöôùc ñaõ khoâng coù caùi vinh haïnh ñöôïc cheát
nôi traän tieàn. Öôùc voïng sau cuøng cuûa oâng laø tro coát oâng seõ
ñöôïc göûi veà queâ höông Vieät-Nam.

Chuù toâi seõ ñöôïc hoûa thieâu nhö yù nguyeän. Ngöôøi con
trai uùt cuûa chuù seõ ñem tro coát cuûa chuù veà ñaët gaàn tro coát
cuûa meï chuù trong moät ngoâi chuøa ôû Saøi-Goøn.

Nghe tin Ñaïi taù Traàn Phöông Queá qua ñôøi, ngöôøi chaùu
cuûa oâng ôû Vieät-Nam ñaõ tôùi Toøa soaïn Baùo Tuoài Treû ñeå nhôø
ñaêng caùo phoù thoâng baùo cho baïn beø thaân thuoäc cuûa oâng
bieát tin oâng maát.

Thaáy nhöõng gioøng chöõ taét "LÑP-LÑ8-BCD" treân caùo
phoù, nhaø baùo hoûi ngöôøi chaùu cuûa oâng Queá raèng ñoù laø vieát
taét cuûa nhöõng chöõ gì? Khi nghe lôøi giaûi thích haøng chöõ,
"LÑP-LÑ8-BCD" coù nghóa, "Lieân Ñoaøn Phoù-Lieân Ñoaøn
81-Bieät Caùch Duø" thì Toøa Soaïn Baùo Tuoåi Treû khoâng daùm
nhaän ñaêng caùo phoù naøy.

Vöông Moäng Long
Seattle, ngaøy 9 thaùng Tö naêm 2011

114 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

• Baøi thô taëng Meï 115

•

• Nguyeãn Hoäi K20
• Khi con ñeán, thaân Ngöôøi coøn hôi aám.
• Meï chôø con trong giaác nguû cuoái ñôøi.
• Tim Meï ñaäp töïa coã xe leân doác.
• Ngöïc phaäp phoàng nhö soùng duûi bôø xa.
•
• Khi con ñeán, maét Ngöôøi ñaø kheùp kín.
• Meï nhìn con trong taâm thöùc cuoäc ñôøi.
• Meï soi ñöôøng daãn con Meï ñeán nôi.
• Ngaøy hoäi ngoä, ñöôïc maáy giôø: ly bieät.
•
• Hôn taùm chuïc, theo con veà ñaát môùi.
• Troán baïo taøn, Meï laïi nhôù queâ höông.
• Khoâng chôø con, con daãn Meï leân ñöôøng.
• Caàm côø Quoác Gia caém treân ñaát Vieät.
•
• Cheát xöù laï, khoù choân vì ñaát laïnh.
• Maûnh hình haøi trôû laïi luùc ban sô.
• Loø thieâu ñoù! Meï vaøo tìm hôi aám.
• Löûa buøng leân! Hoàn Xaùc Meï veà ñaâu . . . ?
•
• Laurel, Md USA, thaùng 5 naêm 2004
• Myõ AÙ Soâng Tröôøng, UÙc Ñaïi Lôïi.

ÑA HIEÄU 94

Löïc Löôïng FULRO
trong Traïi Tuø VC

Traàn Ngoïc Toaøn, K16

Ba naêm bò tuø ñaøy vaø chuyeån traïi lieân tieáp treân khu
röøng nuùi Thöôïng du Baéc Vieät hieåm ñoäc, trong tay cuûa boä
ñoäi CS thuoäc Ñoaøn 776, ñaõ naëng neà troâi qua vôùi ñaày raày
cheát choùc vaø beänh taät. Khi trôøi ñaõ vaøo Ñoâng, boãng moät hoâm,
toaøn Traïi ñöôïc leänh di chuyeån boä veà Yeân Baùi. Tin töùc cho
bieát Trung Coäng chuaån bò ñaùnh xuyeân qua bieân giôùi Vieät
Trung vaøo ñaàu naêm 1979. Sau ñoù, töø ñaây baát thaàn coù leänh
vöôït soâng Hoàng, leân xe löûa veà Ngheä Tónh.Traïi Caûi Taïo
trung öông soá 3 do Coâng An phuï traùch, naèm treân vuøng nuùi
Tröôøng Sôn, thuoäc Huyeän Taân Kyø, ngay treân truïc chuyeån
quaân xaâm nhaäp Mieàn Nam tröôùc naêm 1975, vôùi haøng loaït
hoá bom B52 traûi daøi vaøo nuùi röøng caây Lim. Traïi naøy coù 4
Phaân Traïi, goàm K1, K2, K3 vaø K4.

Vaøo cuoái naêm 1979, sau moät thaùng bò bieät giam vì phaûi
lao ñoäng naëng beân Phaân Traïi K4. Ñoäi laøm gaïch naøy goàm

116 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

nhöõng tay choáng ñoái, bò kyû luaät trong aáy coù Cha Tuyeân Uyù
teân Laân vaãn tieáp tuïc röûa toäi cho con chieân haøng tuaàn. Teân
Thieáu UÙy Quaûn Giaùo goác daân Ngheä Tónh, töø Boä ñoäi chuyeån
sang Coâng An sau khi bò thöông naëng trong traän ñaùnh vôùi
Tieåu Ñoaøn 9 TQLC taïi bôø soâng Myõ Chaùnh, Quaûng Trò, naêm
1972. Chæ coù ñoä 5% ngöôì Kinh vôùi soá coøn laïi laø caùc “Chöùc
saéc” cuûa Löïc Löôïng Fulro bò VC baét sau naêm 1975. Ngöôøi
Kinh mang caáp baäc cao nhaát trong ñoäi laø Ñaïi Taù Toân Thaát
Khieân, cöïu Tænh Tröôûng Hueá. Beân Fulro coù Chuaån Töôùng
Ralan Cek.Chuùng toâi goïi ñuøa laø “Laên Ra Cheát” sau khi
chaøng ta noåi giaän la lôùn:”Sau naøy, coù gì tao seõ gieát heát boïn
maøy, Vieät Coäng cuõng nhö Coäng Hoaø” khi coù moät va chaïm
vôùi moät tuø caûi taïo goác Só quan ngöôøi Kinh. Ngoaøi Ralan
Cek, theo söï tieát loä cuaû Y Phi Nieù coøn coù Boä Tröôûng Quoác
Phoøng Y Bloh Nieù, Boä tröôûng boä Phaùt Trieån Saéc Toäc goác
ngöôøi Rhadeù 2 muïc sö Tin Laønh… Tuy nhieân, danh taùnh
cuûa ngöôøi thaät söï ñang laõnh ñaïo Fulro trong tuø ñöôïc giöõ bí
maät. Y Phi Nieù mang caáp baäc Ñaïi Uyù Fulro nguyeân laø Haï
Só Nhaát haønh chaùnh taøi chaùnh cuûa Boä Tö Leänh Quaân Ñoaøn
3. Khi coøn nhoû, Y Phi ñöôïc moät Só quan ngöôøi Kinh nhaän
laøm con nuoâi vaø theo hoïc chöông trình Vieät töø Tieåu hoïc leân
Trung hoïc, vôùi gioïng noùi nhö ngöôøi Vieät vaø vieát chöõ Vieät
raát ñeïp. Töø traïi bieät giam trôû ra toâi ñöôïc xeáp naèm taàng treân
cuûa khung giöôøng naèm hai taàng baèng goã saùt moät beân Y Phi
Nieù. Do caûm tình, toâi ñöôïc nghe khaù nhieàu veà toå chöùc Fulro.
Fulro laø chöõ vieát taét tieáng Phaùp ñöôïc dòch ra laø Maët Traän caùc
Daân Toäc Thieåu Soá bò aùp böùc. Khi chieám ñoùng Vieät Nam,
nhaø caàm quyeàn Thuoäc Ñòa Phaùp ñaõ aùp duïng chính saùch
chia ñeå trò khi ñaët chaân leân vuøng Cao Nguyeân Trung Phaàn,
vôùi nhieàu boä laïc saéc toäc goác Polyneâ nhö Rhadeù, Bahnar,
Seâ Ñaêng, Seâ Tieân, K’ Ho… Hoï tuyeån choïn moät soá con chaùu
cuûa caùc Tröôûng Boä Laïc, goàm ña soá ngöôøi Radheù, nay ñöôïc
VC goïi laø EÂ Ñeâ, cho theo hoïc tröôøng Phaùp vaø sau ñoù laøm
vieäc cho Thuoäc Ñòa. Moät soá ñöôïc gôûi veà Ñaø Laït theo hoïc

töø tröôøng Petit Lyceùe cho leân Grand Lyceùe (Tieåu Hoïc vaø

Trung Hoïc). Coù ngöôøi ñöôïc cho du hoïc sang Phaùp ñaõ trôû

ÑA HIEÄU 94 117

thaønh laõnh tuï cuûa Fulro laø K’Pa Kôi cö truù taïi Phaùp trong
suoát thôøi gian Fulro hoaït ñoäng, töø naêm 1965 cho ñeán sau
naêm 1975, treân vuøng Cao Nguyeân Trung Phaàn Vieät Nam.
Sau khi, Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm bò ñaûo chaùnh, vaøo
ngaøy 1.11.1963, vôùi söï xaâm nhaäp oà aït cuûa Quaân CS Mieàn
Baéc vaøo Nam, cuøng vôùi söï tieáp tay cuûa Löïc Löôïng Ñaëc
Bieät Hoa Kyø (The Green Bereât), naêm 1965, Fulro ñaõ ñoàng
loaït noåi ñaäy ñoøi quyeàn töï trò nhöng töùc khaéc ñaõ bò Chieán
Ñoaøn TQLC Vieät Nam ñaùnh tan vaø baét ñaàu haøng toaøn boä.
LLÑB Hoa Kyø ñaõ toå chöùc ngöôøi Thöôïng vaøo löïc löôïng
daân söï chieán ñaáu vaø laäp caùc ñoàn boùt ngaên chaën cuoäc xaâm
nhaäp cuûa CS. Caùc löïc löôïng naøy goàm ña soá ngöôøi Thöôïng
vôùi trang bò vuõ khí khaù ñaày ñuû. Caùc toaùn LLÑB Hoa Kyø
ñaõ huaán luyeän hoï ngay taïi choã. Tuy vaäy, cuõng coù moät soá
bò duï theo CS hoaït ñoäng du kích ôû vuøng ñoài nuùi nôi buoân
laøng cuûa hoï. Duø vaäy, lyù töôûng laäp moät quoác gia mang teân
ÑEÂ-GA vôùi caùc saéc toäc treân vuøng Cao Nguyeân töø Quaûng
Ñöùc qua Ñaø Laït leân Ban Meâ Thuoät, Plei Ku vaø Kon Tum
vaãn keùo hoï veà moät moái FULRO.

Khi VC chuaån bò ñaùnh chieám Cao Nguyeân, vaøo ñaàu
naêm 1975, chuùng ñaõ môøi caùc laõnh tuï Fulro tham döï cuoäc
hoïp “Giaûi phoùng” vôùi Leâ Ñöùc Anh, Phaïm Huøng vaø Vaên
Tieán Duõng, trong maät khu. Fulro seõ thaùp tuøng Thieát
giaùp vaø boä ñoäi CS tieán chieám Ban Meâ Thuoät vaøo naøy
11.3.1975, ñeå töø ñoù keâu goïi caùc quaân lính Coäng Hoøa
goàm ña soá ngöôøi Thöôïng buoâng suùng hoaëc quay suùng
theo VC nhö nöôùc luõ. CS ñaõ höùa seõ trao quyeàn TÖÏ TRÒ
cho caùc saéc toäc thieåu soá treân Cao Nguyeân naøy. Sau ngaøy
30.4.1975, caùc laõnh tuï Fulro ñöôïc môøi ñi hoïp thaûo luaän
vaán ñeà töï trò ñaõ bò baét troïn boä vaø bò ñem veà nhoát ôû Traïi tuø
Gia Trung. K’Pa Kôi töø Phaùp khoâng veà döï neân thoaùt khoûi
aâm möu naøy. Vaøo thaùng 6 naêm 1975, caùc löïc löôïng Fulro
ñoàng loaït noåi daäy choáng VC vaø laàn löôït bò tieâu dieät hoaëc
“Toäi möu toan phaù roái”, toâi bò chuyeån qua Ñoäi Tröøng giôùi

118 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

baét giöõ ñöa vaøo tuø, hoaëc chaïy thoaùt veà Cam Pu Chia, Laøo
vaø Thaùi Lan. Töø Traïi tuø Gia Trung, khoaûng 300 ngöôøì ñöôïc
xeáp vaøo haïng caùn boä chæ huy cuûa Fulro ñaõ bò ñöa ra Traïi
Caûi Taïo Trung Öông soá 3 ôû huyeän Taân Kyø, Ngheä Tónh
vaøo naêm 1976.

Voán töøng soáng kham khoå trong röøng nuùi neân ngöôøi
Thöôïng thích öùng ngay vôùi nhöõng thieáu thoán, ñoùi khaùt trong
traïi tuø CS. Hoï xoay sôû tìm caùc thöùc aên ngay treân khu ñaát
chæ ñònh lao ñoäng haïn heïp vaø cheá bieán thöïc phaåm nhö coùc
nhaùi, rau laù treân ruoäng ñaát do Traïi buoäc canh taùc. Nhaø Giam
thay vì phaùt muoái hoät cho böûa aên goàm khoai saén luoäc ít oûi
ñaõ cho moãi ngöôøi moät muoãng maém “Chöôïp” raát maën vaø
hoâi thoái. Tuø nhaân goác Só quan Coâng Chöùc Coäïng Hoøa khoâng
chòu noåi phaûi cho ngöôøi Thöôïng phaàn cuûa mình. Khi phaûi ñi
ra ngoaøi lao ñoäng hoï baûo nhau laøm caàm chöøng. Boïn Coâng
An Quaûn giaùo vaø canh gaùc maëc tình la heùt, maéng chöûi, hoï
cöù tænh bô nhö khoâng hieåu. Muïc ñích chính laø coù cô hoäi
ra beân ngoaøi traïi giam ñeå xoay sôû cho vieäc soáng coøn. Tuy
cuøng chòu ñoùi khaùt vaø gian khoå nhö caùc tuø nhaân ngöôøi Kinh
nhöng ngöôøi Thöôïng khoâng sa suùt gaày dô xöông. Hoï vaãn
raén chaéc. Coù moät thôøi gian Coâng An coi traïi ñaõ duøng ngöôøi
Thöôïng theo VC ñeå theo doõi nhöng cuõng chòu boù tay huûy
boû keá hoaïch. Döôùi söï cai quaûn cuûa CA, tuø nhaân khoâng cho
vaøo röøng lao ñoäâng maø chæ gom laïi trong khu vöïc canh taùc
ruoäng luùa vaø troàng rau caûi. Ngay caû khi chæ lay hoay trong
khu ñaát laøm gaïch vôùi ñaát seùt vaø loø nung cuûa ñoäi ”Tröøng
giôùi”, hoï vaãn xoay xôû tìm ñöôïc caùi gì ñoù ñeå möu sinh nhö
con moái, thaèn laèn… Ñuùng nhö ñaõ coù ngöôøi tuø noùi dieãu côït laø
con gì nhuùc nhích laø aên ñöôïc tröø con “buø-lon”. Hoaøn caûnh
ñaëc bieät cuûa hoï laø khoâng heà thaáy coù ai nhaän ñöôïc quaø gôûi
qua böu ñieän hay coù gia ñình ñeán Traïi tuø thaêm nuoâi nhö
caùc tuø nhaân goác SQ vaø Coâng chöùc cuûa Mieàn Nam, khi coù
leänh cho pheùp. Tuy nhieân cuõng coù ngöôøi vieát thö gôûi veà gia
ñình ôû caùc buoân laøng treân Cao nguyeân. Hoï vieát baèng chöõ

ÑA HIEÄU 94 119

Rahdeù ñöôïc La tinh hoaù, pha troän vôùi tieáng Vieät, Phaùp vaø
Anh nöõa. Nhöng chaúng thaáy ai nhaän ñöôïc quaø thaêm. Trong
thôøi gian ôû chung Traïi tuø ôû xöù goïi laø Cöøa naøy chöa thaáy
coù ngöôøi Thöôïng cheát beänh, trong khi beân phía tuø hình söï
ngöôøi Baéc coù ngaøy cheát caû chuïc ngöôøi do suy dinh döôõng
vaø beänh. Vaøo muøa baõo thaùng 10 naêm 1980, laàn ñaàu tieân
trong ñôøi, toâi ñaõ chöùng kieán traän baõo lôùn traøn qua khu Traïi
Tuø Taân Kyø laøm bay maát moät soá noùc nhaø vaø gioù maïnh ñeán
noãi laøm baät goác nhöõng buïi tre laâu naêm beân laøng daân. Nöôùc
luõ ngaäp meânh moâng quanh vuøng ñaát thaáp caû hai ba ngaøy.
Lôïi duïng luùc tình hình roái loaïn, moät anh tuø Fulro laø Y lane
Nieù, ñaõ troán traïi nhöng bò baét laïi vaøi ngaøy sau ñoù bôûi daân
quaân. Sau 1 naêm toâi bò chuyeån sang caùc Ñoäi tuø Só quan ñaõ
chaïy khoûi Vieät Nam sang tôùi ñaûo Guam roài ñoøi quay veà treân
chieác taøu Vieät Nam Thöông Tín. Maáy traêm ngöôøi naøy bò
tra vaán taän tình vaø sau ñoù coù khoaûng 200 SQ bò ñöa ra nhoát
trong Traïi tuø Taân Kyø naøy. Chuyeän veà soá ngöôøi naøy phaûi
ñöôïc keå laïi khaù daøi vaø ly kyø. Ñeán naêm 1981, khoaûng 600
tuø nhaân chính trò ñöôïc ñöa ga xe löûa Ngheä Tónh chuyeån veà
caùc Traïi tuø Gia Trung, Long Khaùnh vaø Haøm Taân. Nhöng
soá tuø nhaân goác Fulro vaãn coøn bò giöõ laïi nôi naøy.

Ai cuõng ñoaùn bieát laø coù moät nhoùm laõnh ñaïo ngöôøi tuø
Fulro nhöng hoï giöõ raát kín. Tröôùc ñaáy, coù moät ngöôøi Thöôïng
nguyeân laø Thieáu Uyù Caûnh Saùt Coäïng Hoaø bò boïn caùn boä Traïi
tuø moùc noái laáy tin, thöôøng ñöôïc goïi laø AÊng-ten, ñaõ nhaän ñöôïc
thö cuûa ngöôøi nhaø, töø Ban Meâ Thuoät gôûi ra, baûo phaûi chaám
döùt ngay vì tính meänh cuûa gia ñình ñang bò ñe doïa. Vieäc
naøy do thö töø cuûa ngöôøi ôû trong traïi tuø gôûi qua gia ñình. Töø
ñoù veà sau, khoâng coøn coù heä thoáng AÊng –ten cuûa VC trong
khoái tuø Fulro nöõa. Khi coù tin trao traû tuø chính trò cho MYÕ,
VC ñaõ cho nhaäp vaøo caùc Ñoäi tuø chính trò ñoä 10 teân tuø hình
söï mieàn Baéc vôùi aùn cöôùp cuûa, gieát ngöôøi… Moât hoâm, khi coù
söï va chaïm vôùi ñaùm tuø hình söï, caû maáy traêm tuø Fulro ñoàng
loaït xoâng vaøo ñaùnh tôi taû ñaùm tuø hình söï, khieán Coâng An

120 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

phaûi xoâng vaøo giaûi cöùu.
Haøng ñeâm, quaûn lyù Nhaø giam vaãn ñi ñieåm danh töøng

phoøng roài khoùa cöûa laïi beân ngoaøi, beân trong caùc Ñoäi tuø coù
leänh phaûi ngoài hoïc taäp vaø kieåm thaûo, theo leänh boïn CB
Giaùo duïc, döôùi döï ñieàu khieån cuûa Ñoäi tröôûng. Nhöng leänh
naøy khoâng heà aùp duïng cho caùc Ñoäi tuø Fulro. Hoï laáy lyù do
khoâng ñoïc vaø vieát ñöôïc tieáng Vieät vaø ngoân ngöõ cuûa caùc saéc
daân boä laïc khoâng thoáng nhaát ñeå trao ñoåi lieân laïc. Do ñoù,
ban ñeâm, trong phoøng giam caùc ñoäi tuø Fulro ai muoán laøm gì
cuõng ñöôïc neân Cha Tuyeân UÙy Laân vaãn laøm leã röûa toäi cho
con chieân haøng tuaàn. Ñoäi tröôûng goác tuø Fulro khoâng heà vieát
baùo caùo cho Tröïc Traïi vì khoâng bieát vieát chöõ Vieät. Nhöng
boïn VC vaãn ñöôïc tin vaø goïi Cha Laân leân laøm vieäc vaø caám
khoâng cho thaêm nuoâi. Tuø Fulro noùi chuyeän vôùi nhau vöøa
ngoân ngöõ boä laïc vöøa pha tieáng Phaùp “Boài” neân coù nghe
cuõng khoâng hieåu hoï noùi gì. Theo Y Phi Nieù, vaøo thôøi gian
gaàn cuoái thaùng 3 naêm 1975, ñaùm Fulro rôøi Ban Meâ Thuoät
veà Khaùnh Döông, ñaõ gaëp moät Ñaïi ñoäi Nhaûy Duø thaát laïc
treân nuùi, sau cuoäc chaïm suùng vôùi quaân chính quy VC. Coù
leõ, ñaây laø moät Ñaïi ñoäi cuûa Tieåu Ñoaøn 5ND ñaõ vöôït thoaùt
veà ñeán Vuõng Taøu vaøo giöõa thaùng 4 naêm 1975, ñöôïc töôøng
trình sau naøy. Tuy nhieân, khoâng heà coù cuoäc chaïm suùng giöõa
Fulro vaø Nhaûy Duø. Ñaùm Fulro naøy laø löïc löôïng ly khai sau
khi caáp laõnh ñaïo bò VC gaøi baãy baét khi chieám xong Cao
nguyeân PleiKu.Vaøo ñaàu naêm 1976, löïc löôïng Fulro noåi leân
ñaùnh phaù khaép nôi treân Cao Nguyeân. Haø Noäi ñaõ phaûi ñieàu
ñoäng caû Quaân Ñoaøn chính quy leân traán aùt. Ngoaøi moät soá
bò gieát vaø bò baét, moät soá ñaõ chaïy sang CamPuChia vaø Laøo,
Thaùi Lan. Ñöôïc bieát, sau naêm 1975, Myõ ñaõ gôûi vaøi toaùn
quaân Löïc löôïng Ñaëc Bieät xuoáng vuøng PkeiKu, Kon Tum
baét lieân laïc vôùi Fulro nhöng khoâng roõ duïng yù cuûa hoï. Sang
thaäp nieân 1980, moät soá Fulro ñaøo thoaùt töø Vieät Nam, ñaõ
töøng hôïp taùc vôùi LLÑB Hoa Kyø tröôùc naêm 1975, ñaõ ñöôïc
Myõ ñöa sang ñònh cö taïi vuøng Baéc Carolina cho tôùi nay.

ÑA HIEÄU 94 121

Ñeán nay, vuøng Cao Nguyeân Ban Meâ Thuoät Darlac ñaõ
ñöôïc VC cho di daân Mieàn Baéc Vieät Nam vaøo khai phaù taän
tình. Haàu nhö, hieän nay, treân caùc ñöôøng phoá hay laøng maïc
treân cao nguyeân BMT, Dalat, PleiKu, Kon Tum khoâng coøn
ai thaáy nhöõng nhoùm ngöôøi Thöôïng ñoáng khoá mang guøi vaø
xaø gaït theo chaân nhau ñi trao ñoåi thöïc phaåm hay saên baén
nhö tröôùc naêm 1975. Hay noùi moät caùch khaùc laø hoï ñaõ bò
ñoàng hoaù hoaëc xoùa soå. Chæ coøn löu laïi khi cô quan du lòch
cuûa VC muoán khai thaùc vôùi nhöõng maøn trình dieãn doái traù
cuûa caùc saéc toäc treân saân khaáu maø thoâi. Vuï khai thaùc Bauxite
cuûa Trung Coäng ñaõ daàn daàn laøm cheát ñi moâi tröôøng sinh
thaùi cuûa vuøng cao nguyeân truø phuù naøy, ñoàng thôøi trieät tieâu
luoân caùc saéc daân thieåu soá coøn soáng du cö du canh, raûi raùc
treân maûnh ñaát queâ höông cuûa hoï.

122 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

HAØ PHONG GIAO

Vaø baøi haùt
COME BACK TO SORRENTO.
(Vieát ñeå töôûng nieäm moät ngöôøi baïn ñoàng moân –
Nhaân ngaøy HOÄI NGOÄ 46 naêm cuûa Khoùa 22)
(23-25/4/2011 taïi Houston-Texas)
ÑAËNG VAÊN CAÀN – C22.

Vaøo ngaøy 12/12/2010 caùc baïn CSVSQ/K22 ôû VN,
sau 35 naêm (keå töø ngaøy 30/4 /1975), ñaõ cuøng nhau thöïc
hieän moät cuoäc haønh trình veà thaêm laïi Ñaø laït maø toâi xin
ñöôïc goïi teân laø “Haønh höông veà thaêm queâ Meï”. Nhìn laïi
hình aûnh nhöõng khuoân maët giaø nua, vaãn vui töôi, baát keå
thôøi gian, ñaõ laøm cho chính toâi cuõng roän raøng, xuùc ñoäng.

Vaø caûm ñoäng nhaát laø lôøi noùi cuûa chò AÂn, vôï cuûa anh
Nguyeãn Hoaøi AÂn k22 trong chuyeán ñi:

“Caùc anh ñaõ traû nôï duøm cho anh AÂn roài ñoù. Anh ñaõ

ÑA HIEÄU 94 123

nôï toâi chuyeán ñi naøy töø hoài cöôùi nhau tôùi giôø.”
Kyû nieäm xöa cuûa moät ngöôøi vôï Voõ Bò nhö theá thì chính

chuùng ta coøn aån daáu noù saâu ñaäm ñeán möùc naøo? Cuõng vaäy,
ngaøy xöa, vaøo nhöõng naêm (70-71), Haø Phong Giao cuõng ñaõ
töøng mong öôùc: khi heát chieán tranh seõ trôû veà Ñaø laït thaêm
laïi maùi Tröôøng xöa nhö anh vaãn thöôøng aáp uû vaø gôûi gaám
noù trong baøi haùt: Come back to Sorrento (Trôû veà maùi nhaø
xöa). Nhöng öôùc voïng ñoù khoâng thaønh. Vì Haø phong Giao
ñaõ naèm laïi chieán tröôøng ôû Chöông Thieän, anh duõng hy sinh
ñeàn nôï nöôùc. Thoâi cuõng ñaønh oâm haän ngaøn thu!

Qua lôøi baïn Nguyeãn vaên Muøi thì:
“Ra tröôøng 1967, veà SÑ 25/BB hôn 20 ngöôøi. Trình
dieän ñuùng ngaøy coù 9 ngöôøi goàm: Löông Thanh Thuyû, Haø
Phong Giao, Huyønh Truùc Thanh, Nguyeãn Vaên Muøi, Vuõ
Baéc... Taát caû ñeàu veà Trung ñoaøn 49. Vò trung ñoaøn tröôûng
49 (kieâm Tieåu khu tröôûng tænh Haäu Nghóa) laø trung taù Maõ
Sanh Nhôn.
Löông Thanh Thuûy ñöùng ra trình dieän caùc taân thieáu
uùy vôùi trung taù trung ñoaøn tröôûng. Vì theá Thuûy ñöôïc tr/ñ
tröôûng chæ thò veà ñaïi ñoäi Trinh saùt trung ñoaøn cuøng vôùi Haø
Phong Giao. Muøi veà TÑ2, Thanh veà TÑ1... (sau ñoù Vuõ Baéc
thuyeân chuyeån veà Tr/ñ 50).
Chæ maáy tuaàn sau ngaøy trình dieän, Löông Thanh Thuyû
leân laøm ÑÑ tröôûng trinh saùt.
Töø luùc naøy, cuoäc ñôøi Haø Phong Giao baét ñaàu ñi vaøo
moät khuùc quanh ñaày traéc trôû.
Vì môùi ra tröôøng, kinh nghieäm chöa coù. Löông Thanh
Thuyû tuy naém chöùc vuï ÑÑT nhöng moïi söï ñieàu ñoäng ÑÑ,
Thuyû laïi giao heát cho ÑÑ phoù (nguyeân laø moät SQ ñaëc bieät).
Bieát ñöôïc yeáu ñieåm cuûa Thuyû, anh ÑÑ phoù ñaõ söû duïng Haø
Phong Giao heát möùc. Trung ñoäi cuûa Giao luoân luoân laø noã
löïc chính trong moïi cuoäc haønh quaân. Maëc caûm, anh ta xem
Giao nhö moät thuoäc caáp vaø ñoái xöû raát phaân bieät, phaân caáp.
Duøng quyeàn vaø ra leänh khoâng cho coù yù kieán. Giao baùo cho
Thuûy bieát tình traïng naøy. Thuûy khoâng giaûi quyeát maø lôø ñi,

124 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

traùch Giao khoâng thi haønh leänh cuûa ÑÑ phoù. Giao raát buoàn
veà chuyeän naøy.

Khi Muøi nghe bieát chuyeän cuõng ñaõ gaëp Thuûy, traùch
nheï nhaøng:

Maøy khoâng neân ñoái xöû vôùi Giao nhö theá. Duø sao chuùng
ta cuõng laø baïn beø cuøng khoùa. Ñaùnh giaëc maø maøy xöû duïng
noù kieåu ñoù chaúng khaùc gì maøy haïi baïn.

Thaùng 2/68, tröôùc khi traän Maäu Thaân buøng noå, Muøi
veà tænh Haäu Nghóa (nôi coù haäu cöù cuûa ÑÑ trinh saùt trung
ñoaøn cuõng laø nôi ñaët caên cöù hoûa löïc cuûa trung ñoaøn 49/25)
ñeå gaén Anh duõng boäi tinh ngoâi sao baïc. (Luùc ñoù Muøi ñang
laø Trung ñoäi tröôûng cuûa ÑÑ1/TÑ2). Giao ñeán gaëp, baét tay
chuùc möøng. Ñaây laø laàn ñaàu tieân hai anh gaëp laïi nhau vaø
cuøng nhau chuyeän troø thaân aùi. Giao taâm söï:

Tao vôùi thaèng ÑÑ phoù gaây loän nhau hoaøi. Chaéc coù
böõa tao böûa noù quaù.

Nhaân dòp veà caên cöù hoûa löïc laõnh löông, moät laàn nöõa
Muøi vaø Giao gaëp gôõ nhau. Ñang ngoài uoáng bia, thaáy anh
chaøng ÑÑ phoù cuûa Giao. Muøi môøi voâ, ñöa ra yù muoán hai
beân (Giao vaø anh chaøng ÑÑ phoù) giaûng hoøa. Nhöng chuyeän
vaãn chaúng ñi tôùi ñaâu. Muøi khuyeân Giao xin chuyeån ñôn vò
khaùc thì hay hôn.

Sau Teát Maäu Thaân khoaûng 4, 5 thaùng, gaëp laïi Muøi,
Giao vaø Muøi trôû neân töông ñaéc. Vì caû hai cuøng thích
tìm hieåu vaø chuyeän troø veà ngheä thuaät laõnh ñaïo chæ huy binh
só döôùi quyeàn cuõng nhö chieán thuaät ñoái phoù vôùi du kích CS.
Ñoù laø phaûi taän duïng caùi ñaàu ñeå ñoái phoù. Phaûi bieát möu löôïc.
Giao thöôøng gaëp nhöõng chuyeän baát bình haøng ngaøy ôû
ÑÑ/TS. Muøi nhôù laïi lôøi anh baøn veà baïn beø. Moät nhaän ñònh
thaät saâu saéc:
Muøi naøy! Baïn beø thì coù Quaûn Troïng - Baûo Thuùc Nha,
roài cuõng coù Toân Taån - Baøng Quyeân. Chuùng ta neân thaän
troïng. Vì baïn beø, nhaát laø baïn ñoàng moân laïi laø nhöõng caùi
baãy xaäp ñaày ñaéng cay, oan nghieät, ñaùng sôï. Hoï deã daøng
ñaïp mình xuoáng ñeå ñi leân.

ÑA HIEÄU 94 125

Baây giôø nghó laïi sao caøng thaám thía lôøi cuûa anh!!!!!
Muøi noùi.

Muøi nhaän xeùt veà Haø Phong Giao nhö sau:
Haø phong Giao laø moät SQ/VB ñuùng nghóa! Vaên voõ
kieâm toaøn. Ñaõ choïn nghieäp voõ vaøo thôøi binh löûa nguùt trôøi
thì coù maáy ai nghó ñeán tuoåi thô? Anh laø ngöôøi taøi hoa, bieát
thaønh thaïo nhieàu ngoân ngöõ, khoâng kieâu ngaïo, khoâng khoe
khoang. Ñieàu quaân möu trí. Chieán ñaáu anh duõng. Tröôùc
hieåm nguy, Anh vaãn vui veû xem nhö laø moät vinh döï ñöôïc
phuïc vuï cho Toå Quoác. Anh hy sinh taïi chieán traän, ñaõ ñeå laïi
moät taám göông cho toâi vaø nhöõng ngöôøi coøn nghó ñeán tröôøng
Meï coù dòp xeùt laïi baûn thaân mình xem coù ñi ñuùng vôùi lyù
töôûng cao ñeïp cuûa mình ñaõ choïn luùc ban ñaàu hay khoâng?
(Caùm ôn baïn Nguyeãn Vaên Muøi. Baïn ñaõ raát trung thöïc
vaø voâ tö khi keå chuyeän cuûa Haø Phong Giao vaøo giai ñoïan
ñaàu khi môùi ra tröôøng ôû SÑ25/BB. Maëc duø caû hai Giao vaø
Thuyû ñaõ hy sinh. Nhöng söï thöïc caàn ñöôïc phôi baøy moät
caùch roõ raøng. Vì coù theá naøo ñi nöõa, chuùng ta vaãn laø baïn, duø
söï cö xöû coù khaùc: ngöôøi vì quyeàn vaø lôïi, ngöôøi mang naëng
tình nghóa anh em, baïn beø v.v...)

HAØ PHONG GIAO laø CSVSQ/ ÑÑ/B/K22. Anh laø moät
trong maáy baïn töø khoùa 4 naêm xin ñöôïc ra tröôøng sôùm cuøng
vôùi khoùa 2 naêm. Trang Vaên Ba nhôù laïi nhö theá. Haø Phong
Giao ñaõ tham döï khoùa Röøng-Nuùi-Sình-Laày taïi TTHL/BÑQ
ôû Duïc Myõ tröôùc khi maõn khoaù.

Baây giôø môøi caùc baïn nghe chính Haø Phong Giao noùi
chuyeän mình:

Tao töø SÑ 25 veà ñaây (TÑ3/31/SÑ21). Naêm 1967, ra
tröôøng tao veà laøm trung ñoäi tröôûng ÑÑ Trinh saùt cuûa Trung
ñoaøn 49 thuoäc SÑ25.

Trong thôøi gian naøy, moät chuyeän ñau buoàn cuûa ñôøi tao
laø vôï tao ñaõ aüm ñöùa con gaùi, boû tao, boû gia ñình ra ñi. Luùc
naøy laø luùc tao buoàn nhieàu nhaát. Buoàn tình baïn beø thay ñoåi
traéng ñen. Buoàn vôï con quaù baïc tình.

126 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Maõi ñeán gaàn cuoái naêm 1970, anh môùi leân trung uùy,
tröôùc khi töû thöông coù maáy thaùng.

Hình aûnh maø toâi nhôù nhaát veà Giao laø treân mình khoaùc
daây ba chaïc vôøi khaåu K54 laáy ñöôïc cuûa VC, khoâng gaøi khoaù
thaét löng, ñi caø bôi caø bôi. Luùc naøo cuõng cöôøi, khi ñi haønh
quaân hay veà haäu cöù. Tính hoàn nhieân, thoaûi maùi. Ñaëc bieät
laø luùc naøo cuõng coù theå haùt. Khoâng ai ngôø ñöôïc raèng trong
con ngöôøi nhìn thì coù veû voâ tö nhöng anh ñaõ phaûi gaùnh bieát
bao nhieâu buoàn phieàn, oan traùi cuûa cuoäc ñôøi. Trong tim anh
laø moät trôøi buoàn. Baøi haùt anh thích nhaát vaø ñöôïc anh haùt
nhieàu nhaát trong caùc buoåi tieäc ngaøy Teát hay trong caùc böõa
nhaäu cuûa TÑ, TR/Ñ hoaëc luùc thaûnh thôi laø baøi: Come back
to Sorrento (Trôû veà maùi nhaø xöa) baèng tieáng Anh hay tieáng
Vieät. Anh haùt vôùi taát caû taâm hoàn cuûa mình, vôùi taát caû traùi
tim cuûa mình. Anh gôûi troïn hoàn mình trong baûn nhaïc naøy.
Anh ñaõ laøm taát caû khaùn thính giaû ngoài nghe, Myõ hay Vieät,
nhö ñöôïc du hoàn veà vôùi Meï, veà vôùi queâ höông. Bay boãng
eâm ñeàm. Taát caû ñeàu say meâ gioïng haùt tuyeät vôøi naøy cuûa
anh. Noù nhö coù moät ma löïc loâi cuoán, meâ hoaëc moïi ngöôøi:

Veà ñaây khi maùi toùc coøn xanh xanh.
Sunlight dances on the sea.
Veà ñaây vôùi maàu gioù ngaøy lang thang.
Tender though occur to me
I have often seen your eyes.
Veà ñaây vôùi xaùc hiu haét laïnh luøng.
In the nightime, when I dream
......
OÂi laõng du quay veà ñieâu taøn
......
Come back to Sorrento.
......
So I can mend.

Sorrento laø moät thò traán nhoû ôû veà höôùng Nam cuûa nöôùc
YÙ, saùt bieån. Nhìn ra vònh cuûa thaønh phoá Naples. Daân cö hieän

ÑA HIEÄU 94 127

nay coù khoaûng 16.500 ngöôøi. Ngaøy nay, noù ñaõ trôû thaønh moät
ñòa ñieåm du lòch. Ngaøy xöa, tröôùc khi baûn nhaïc Come back
to Sorrento ñöôïc bieát ñeán thì Sorrento chæ laø moät laøng nhoû
beù, ngheøo naøn. Ernesto de Curtis (1875- 1937) laø ngöôøi ñaõ
saùng taùc ra baûn nhaïc. Baûn nhaïc xuaát hieän, ñöôïc haùt vaøo
naêm 1903 vôùi teân tieáng YÙ “Torna A Sorrento” taïi nöôùc YÙ.
Sau ñoù, nhaïc só Phaïm Duy ñaõ chuyeån qua tieáng Vieät döôùi
töïa ñeà “Trôû veà maùi nhaø xöa”.

Ñoù laø taâm traïng cuûa moät keû laõng du, cuûa moät ngöôøi
con... muoán trôû veà ñeå nhìn laïi ngoâi nhaø xöa qua bao naêm
thaùng xa rôøi coá höông, ñeå nhìn ngoâi laøng cuõ vôùi nhöûng maùi
nhaø ngheøo naøn, taû tôi, beân bôø bieån vôùi gioøng nöôùc xanh
dòu hieàn!!!

Giao laø moät ngöôøi coù nhieàu taøi. Veà ngoân ngöõ, Anh,
Ñöùc, Quaûng Ñoâng, Anh noùi vaø vieát thoâng thaïo. Coá vaán Myõ
cuaû TÑ raát meán Anh. Toâi ñaõ muïc kích moät cuoäc chuyeän troø
giöõa Anh vaø ngöôøi só quan coá vaán naøy. Anh ñaõ söûa tieáng
Anh cho vieân coá vaán. Vì anh naøy noùi sai vaên phaïm. Sau
ñoù, coá vaán Myõ nhaän mình laø ngöôøi Myõ goác Ñöùc, noùi tieáng
Anh khoâng ñuùng cho laém. Theá roài hai ngöôøi xoay qua noùi
chuyeän vôùi nhau baèng tieáng Ñöùc. Vieân coá vaán neå Giao töø
ñoù. Maáy anh lính goác Chôï Lôùn cuõng chaúng daùm laïng quaïng
xaøi tieáng cha sinh meï ñeû ñeå noùi leùn xeáp cuûa mình.

Anh nhanh nheïn, möu löôïc. Duø chæ ôû caáp ñaïi ñoäi,
nhöng ôû thôøi ñieåm naøy, haønh quaân chính laø luøng ñòch neân
neáu khoâng khoân kheùo, vôùi moät mình moät chôï thì raát deã tan
haøng (ÑÑ cuûa Giao ñöôïc xöû duïng nhö ÑÑ trinh saùt, haønh
quaân bieät laäp).

Toâi vaø Giao coù raát nhieàu chuyeän ñeå noùi vôùi nhau trong
caùc ngaøy naèm döôõng quaân taïi caùc caên cöù hoûa löïc: Raïng
Ñoâng, Bình Minh, Soùc Xoaøi, Soùc Sôn, Cambodge vv... sau
nhöõng thaùng ngaøy mieät maøi traän maïc. Taát caû vaãn chæ xoay
quanh nhöõng kyû nieäm xa xöa:

Tao luoân luoân nhôù veà Tröôøng, nhôù ñænh Laâm Vieân,

128 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

nhôù Dalat. Nhöõng nôi naøy ñaõ chöùa ñöïng bieát bao kyù öùc,
bao hình aûnh cuûa tuoåi tröôûng thaønh, nhöõng tình caûm chaân
thaät cuûa baïn beø, cuûa caùc vò Só quan caùn boä, cuaû caùc giaùo sö
vaên hoùa, caùc huaán luyeän vieân, nhöõng tình caûm cuûa nhöõng
coâ gaùi Dalat maù ñoû, moâi hoàng Buøi Thò Xuaân, Couvent des
Oiseaus, Ñaïi Hoïc Dalat. Nhieàu, raát laø nhieàu...cuûa tuoåi treû
vaø tình yeâu. Nhôù nhöõng buoåi gaùc ñeâm söông muø daøy ñaëc,
nhöõng ngaøy chuû nhaät treân ñoài Baéc vôùi nhöõng laøn maây traéng
löõng lôø bao quanh trong buoåi saùng tinh mô. So vôùi nhöõng kyû
nieäm cuûa thôøi aáu thô thì noù khaùc haún. Noù chæ laø nhöõng kyû
nieäm nhaït nhoøa, mô hoà, xa xoâi, thoaùng qua, khoâng ñaäm neùt,
vì queâ tao ôû taän Nam Ñònh. Coøn baây giôø thì chæ laø nhöõng kyû
nieäm cuûa leänh laïc, ñau thöông, cheát choùc, hôïp tan, chaúng
coù moät chuùt naøo laø eâm ñeàm caû. Toaøn laø nhöõng chuyeän cuûa
caêng thaúng, soáng cheát. Tao meâ vaø haùt say söa baøi “Come
back to Sorrento” laø theá. Chaúng bieát ñeán bao giôø tao vôùi
maøy môùi coù theå thöïc hieän ñöôïc öôùc mô nhoû nhoi maø haïnh
phuùc naøy? Veà thaêm laïi tröôøng xöa, veà thaêm laïi Dalat.

Ñuùng nhö theá. Maõi maõi chuùng ta vaãn haõnh dieän ñaõ xuaát
thaân ôû moät quaân tröôøng nhö tröôøng VBQGVN. Duø sau naøy
cuoäc ñôøi chuùng ta coù nhieàu ñoåi thay, nhieàu höôùng ñi khaùc
nhau, nhieàu söï nghieäp khaùc nhau, nhieàu hoaøn caûnh khaùc
nhau hay coù ngöôøi daõ naèm xuoáng nguû giaác nguû thieân thu.
Chuùng ta khoâng theå naøo queân raèng mình ñaõ moät thôøi laø
CSVSQ/TVBQGVN. Haõy naém chaët baøn tay cuûa nhau trong
tuoåi gìaø, queân ñi nhöõng quaù khöù cuûa ñau thöông, buoàn haän.

Giao laø moät trong nhöõng só quan xuaát saéc cuûa Tr/ ñoaøn
31. Noåi danh nhaát laø traän ñoät kích Nuùi Daøi Thaát Sôn, Chaâu
Ñoác. Töôùng Nguyeãn Vónh Nghi, tö leänh SÑ ñaõ bay ñeán khen
ngôïi Giao taïi maët traän. Roài haønh quaân vöôït bieân, ñaùnh vaøo
haäu caàn VC taïi Kom pong Traïch, Tuck Mia, Cambodge.
Xuaát phaùt töø Kieân Löông (Haø Tieân) baèng tröïc thaêng. Ñaùnh
vaøo moät khu röøng laø kho haøng, haäu caànVC. Chieám ñöôïc
haøng ngaøn taán gaïo, haøng taán quaân duïng, hoûa tieãn, ñaïn
döôïc, ñoà trang bò quaân y, maùy vaø pin truyeàn tin, ñaïn suùng

ÑA HIEÄU 94 129

coái v.v... Nhieàu quaù khoâng bieát bao nhieâu maø keå! Ñoù laø
moät caùnh röøng choài, thöa thôùt, khoâng coù caây cao. Hoûa tieãn
chöa laép ñaët ngoøi noå, ñaàu noå. Haèng haø, ñöôïc giaáu döôùi maët
nöôùc caùc soâng raïch. Tröïc thaêng cuûa Myõ töø choái vaän chuyeån.
Leänh cho phaù huûy taïi choã. Laïi ñoät kích nuùi, moät loái ñaùnh
löøng danh, moät kieåu ñieàu ñoäng quaân taán coâng thaàn toác cuûa
Anh. Caû ÑÑ ñaõ ñaùnh chieám ñöôïc moät hang ñoäng toaøn laø
CKC, AK47 môùi tinh, coøn boïc trong giaáy daàu. Ñoù laø moät
cuoäc haønh quaân Toaøn Thaéng. Khoâng moät quaân nhaân naøo
bò cheát hay bò thöông. Chieán lôïi phaåm thì chöa töøng thaáy.
Chính töôùng Lon Nol cuûa Cambodge cuõng bay ñeán ngôïi
khen taïi maët traän.

Trong cuoäc haønh quaân vöôït bieân naøy coù moät chuyeän
cöôøi ra nöôùc maét:

Töø tröïc thaêng nhaûy xuoáng, traän ñaùnh môû ñaàu treân
ñaát Cambodge. ÑÑ cuûa Giao ñaõ cuøng vôùi thieát giaùp ñaùnh
chieám chôï loàng Tuck Mia. Sau khi thanh toaùn xong muïc
tieâu, ÑÑ tieáp tuïc môû roäng luïc soaùt veà höôùng Baéc. Trong
luùc taïm döøng quaân, boá trí nghæ ngôi ñöôïc chuù lính caän veä
tìm gaëp, trình ÑÑT coù chuyeän raéc roái vôùi daân ñòa phöông.
Haø Phong Giao lieàn ñi ñeán moät nhaø saøn (nhaø saøn cuûa ngöôøi
daân ôû ñaây khoâng cao nhö nhaø saøn cuûa ngöôøi Thöôïng ôû VN.
Noù cao khoaûng 1.5 ñeán 2.0m. Döôùi saøn cuõng nuoâi traâu, heo,
gaø...) gaëp moät baø giaø côõ treân döôùi 60 tuoåi ñang ñöùng treân
saøn la heùt, tay xæa xoùi moät chuù lính coøn treû. Anh chaøng naøy
cöù ñöùng cheát traân chòu traän.

Quay sang chuù caän veä, Giao hoûi:
Baø ta noùi gì?
Chuù lính (daân Mieân Soùc Traêng): baø ta ñang chöûi ñoù.
Baø ta noùi thaèng ñoù hoûi baø coù yeâu noù khoâng? (Un un sôø leânh
boong teâ?). Baø ta nhôø oâng chæ huy can thieäp.
Sao laïi coù chuyeän nhö theá? Baø ta giaø laïi ñen thui. Caùi
thaèng naøy coù ñieân hay khoâng maø ñi gheïo choïc cho baø ta
chöûi?
Em ñaâu coù gheïo choïc baø ta laøm gì? Em ñi xin nöôùc

130 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

uoáng. Thaèng Laâm Chi noù daäy em noùi caâu: “un un sôø leânh
boong teâ”. Noù noùi, maøy noùi dzaäy laø ngöôøi ta cho nöôùc uoáng
ngay. Em ñaâu ngôø noù chôi em!

Ñôøi lính, soáng cheát baát cöù luùc naøo. Ngöøng tieáng suùng
thì laïi voâ tö ñuøa giôõn, voâ tö cöôøi phaù baïn beø ñeå caû ñaùm ñöôïc
dòp cöôøi boø vôùi nhau.

Moät traän ñaùnh nhôù ñôøi ôû kinh 10 (Mieät Thöù). ÑÑ cuûa
Giao nhaûy ñaàu, chieám muïc tieâu xong. Muïc tieâu laø moät
blockhouse (loâ coát) saùt bôø con kinh 10. Loâ coát naøy xaây baèng
gaïch, coù töø thôøi Taây, ñang do maáy anh lính Ñòa phöông quaân
traán giöõ. Gaëp phe ta, anh em ÑPQ möøng laém. Hoï cho bieát
phaûi caån thaän VC ñang tieán gaàn. Tuïi noù nhieàu laém. Giao
boá trí traûi quaân treân con ñöôøng doïc bôø con kinh (con kinh ôû
khuùc naøy roäng khoûang 100m) laãn vôùi töøng cuïm tre lôùn. Keá
ñoù laø caùc caên nhaø, caùch xa bôø con kinh khoaûng 300m. Sau
caùc daõy nhaø laø haøng raøo tre lôùn. Tieáp ñoù laø ruoäng ñaõ gaët.
Nhaø cöûa ôû hai beân caùc bôø kinh laø moät ñieåm ñaëc bieät cuûa
mieàn Nam. Hai ÑÑ nhaûy tieáp sau boá trí ngoaøi ruoäng, caùch
bôø tre chöøng 200 m, taán coâng ngay vaøo laøng, nhöng khoâng
tieán saùt muïc tieâu. Sau khi 2 ÑÑ ñoù ngöng tieáng suùng, naèm
aùn ngöõ. ÑÑ cuûa Giao baét ñaàu tieán theo truïc con kinh. VC bò
2 goïng kìm xieát chaët. ÑÑ cuûa Giao ñöôïc giao traùch nhieäm
thanh toaùn muïc tieâu. Chính VC cuõng khoâng ngôø coù moät ÑÑ
ñang naèm saün trong laøng. Ñòch chæ chuù yù ñeán höôùng ngoaøi
ruoäng troáng. Neân khi bò taán coâng ngay beân trong laøng thì VC
ñaõ toû ra hoaûng loaïn. Vì ñang treân ñöôøng di chuyeån quaân,
bò chaën ñaùnh baát ngôø. Chieán tröôøng khoâng chuû ñoäng. Haàm
hoá chieán ñaáu laïi khoâng coù. Phôi löng cho Gunship xaï kích.
ÑÑ cuaû Giao tieán quaân thaàn toác, ñaùnh chieám töøng bôø raøo,
töøng cuïm tre, töøng caên nhaø, töøng goác döøa, töøng buïi chuoái.
Ñaùnh caän chieán töø tröa ñeán chaïng vaïng toái. Taû xoâng höõu
ñoät, la heùt, xung phong. Quan cuõng nhö lính. Ñòch roái loaïn,
khoâng coøn tinh thaàn chieán ñaáu. Tìm ñöôøng chaïy troán. Hoãn
loaïn! ñeán toái, ÑÑ khoâng tieán quaân nöõa maø ñöôïc leänh ñang
ôû ñaâu thì ngoài boá trí taïi ñoù. Noùn saét khoâng boû xuoáng, suùng

ÑA HIEÄU 94 131

ñaïn saün saøng. Quaân ñòch ñang hoaûng loaïn, laãn loän vaøo trong
phoøng tuyeán cuûa quaân ta.

Moät maøn taøn saùt trong ñeâm toái thaät hy höõu. Thænh
thoaûng laïi nghe tieáng hoûi:

Ñ. meï maøy B maáy?
Tieáng traû lôøi chæ laø tieáng ñaïn M 16 noå, thay cho lôøi noùi.
Saùng hoâm sau, xaùc ñòch naèm ngoån ngang ôû bôø kinh,
cuïm tre, theàm nhaø, meù kinh, treân ñöôøng loä caùi. Choã 1, 2 teân,
choã 5, 3 teân. Toaøn aùo vaøng. Quaân chính quy Baéc Vieät. Laï
moät ñieàu laø caû ÑÑ khoâng moät ai bò thöông. Nhöng quaàn aùo
thì te tua. Ñuùng laø moät pheùp laï! Laï hôn nöõa laø Giao vaø toâi
ngoài qua ñeâm chæ caùch caây phoøng khoâng cuûa ñòch chöa ñaày
2m maø khoâng hay bieát. Huù hoàn!! Bôûi vì hai xaï thuû chaân bò
xích vaøo suùng ñaõ töû thöông, coøn ngoài treân gheá cuûa beä suùng.
Neáu khoâng thì Giao vaø toâi cuøng caû ÑÑ ñaõ bò nöôùng heát.
Chaéc laø do Cobra xaï kích, 2 teân xaï thuû ñaõ cheát tröôùc ñoù.
Trong traän naøy cuõng chính Töôùng tö leänh SÑ bay ñeán
ngôïi khen heát lôøi. (Baïn Phaïm Ngoïc Thaïnh bieát traän naøy).
Böôùc chaân Anh ñaõ ñi khaép nôi: Caàn Thô, Soùc traêng, Raïch
giaù, Chöông Thieän, U minh thöôïng, U minh haï. Vôùi caùc ñòa
danh Goø Quao, Kieân Bình, Kieân Höng, kinh Thaùc Laùc, Hoøn
Me, Hoøn Ñaát, Soùc Xoaøi, Soùc Sôn...
Töø ngaøy ra tröôøng cho ñeán khoaûng thaùng 2, thaùng 3 ñaàu
naêm 1971 (chæ hôn 3 naêm chieán traän), khi Anh naèm xuoáng,
chöa moät laàn bò thöông. Khoân ngoan, möu trí theá maø Anh
laïi bò töû thöông moät caùch baát ngôø trong traän ñaùnh cuoái ñôøi
treân voøng Omega oan nghieät, quanh co cuûa soâng Caùi Lôùn,
Chöông Thieän. Caùc Giang ñoaøn cuûa Haûi quaân moãi laàn di
chuyeån treân soâng raát ngaïi VC phuïc kích, seõ bò khoùa ñaàu,
khoùa ñuoâi taïi caùc khuùc quanh Omega naøy. ÑÑ Anh nhaûy
ñaàu, ñaùnh chieám muïc tieâu xong. Bung roäng saùt bôø soâng, boá
trí, an toaøn baõi ñaùp chôø TÑ. Ñang ngoài nghæ, moät loaït ñaïn
ñaàu cuûa VC khai hoûa, anh bò töû thöông ngay. Traän ñaùnh baét
ñaàu. Toâi xuoáng cuøng vôùi TÑ, nghe trong maùy baùo caùo Anh
ñaõ hy sinh. Quaàn thaûo vôùi ñòch raát caêng thaúng. Ñaùnh suoát

132 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

ñeâm. “Hoûa Long”, C130, yeåm trôï hoûa löïc vaø baén chieáu
saùng. Nghe trong taàn soá lieân laïc cuûa Hoûa Long thì VC cheùm
veø, loäi qua soâng taåu thoaùt ñaõ bò ñaïi lieân, M79 cuûa Hoûa Long
baén cheát heát lôùp naøy ñeán lôùp khaùc. Saùng kieåm laïi quaân soá.
Ñau ñôùn laøm sao? Chæ duy nhaát Haø phong Giao töû thöông
trong buoåi chieàu giao tranh.

Anh maát roài! Toâi thöïc ñau xoùt trong loøng khi nhìn thaáy
Anh ñöôïc quaán xaùc trong chieác Poncho chôø tröïc thaêng mang
Anh veà haäu cöù. Duø trong tröôøng, Giao ôû ÑÑ/B, coøn toâi ÑÑ/C
khoâng thaân nhau. Nhöng taïi ñôn vò, chuùng toâi xem nhau nhö
anh em thaân thieát. Luùc xuoáng tôùi ñaát, toâi quaù baøng hoaøng,
xuùc ñoäng nhìn binh só ñem xaùc Anh ra.

Giao ôi! Maøy naèm ñaây sao? Coù thaät vaäy khoâng haû
Giao?! Haø Phong Giao, teân cuûa maøy laø moät ñònh meänh
(Haø= soâng, Phong= gioù, Giao= hoøa laãn). Khi “gioù” noåi leân
“hoøa” cuøng nöôùc cuûa gioøng “soâng” Caùi Lôùn naøy laø maøy seõ
ñöôïc veà vôùi Meï, vôùi cha, vôùi con, vôùi tröôøng xöa, vôùi Dalaït.
Hoàn maøy seõ hoøa vaøo ñaát Meï. “Veà ñaây khi maùi toùc coøn xanh
xanh”. Maøy seõ khoâng coøn phaûi phieâu baït “laõng du” trong
choán traàn ai ñau khoå, haän thuø, tranh giaønh naøy nöõa. Gioïng
haùt cuûa baøi “Trôû veà maùi nhaø xöa” coøn ai coù theå tieáp noái vaø
haùt truyeàn caûm ñöôïc nhö maøy? Vaø hay nhö maøy haùt nöõa!
Maøy ñaõ thöïc söï “COME BACK TO SORRENTO” nhö öôùc
voïng cuûa maøy. Vónh bieät baïn. Vónh bieät Haø Phong Giao!!!!

Ngaøy hoâm sau, may quaù, TÑ ñöôïc veà nghæ ôû haäu cöù.
Toâi qua ngay ban mai taùng cuûa trung ñoaøn thì gaëp luùc Giao
ñöôïc taém röûa ñeå lieäm xaùc. Caû Tieåu ñoaøn tröôûng, tieåu ñoaøn
phoù, caùc anh em Tieåu Ñoaøn cuõng qua ñeå tieãn ñöa ngöôøi SQ
haøo huøng cuûa ñôn vò. Toâi xin pheùp TÑT cho toâi ñöôïc ñích
thaân ñöa Anh veà Saigon. TÑT thoâng caûm tình baïn Ñalat
cuûa chuùng toâi neân oâng ñoàng yù. Luùc naøy toâi cuõng lieàu maïng
roài. Vì baïn.

Toâi leân xe ngoài chung vôùi binh só, phía sau, chôû quan
taøi phuû laù Quoác Kyø. Tôùi baéc Myõ Thuaän, khi leân bôø thì gaëp
Leâ Vieát Ñaéc ñang ngoài treân moät xe Jeep chaïy phía sau.

ÑA HIEÄU 94 133

Maøy ñi ñaâu laïi ngoài treân xe GMC? Quan taøi cuûa ai
vaäy? Ñaéc hoûi.

Haø Phong Giao vöøa cheát. Tao ñöa noù veà gia ñình cuûa
noù.

Ñaéc giô tay chaøo. Hai thaèng chia tay.
Thöa hai Baùc, chaùu ñaõ ñöa Anh Giao veà cho hai Baùc.
Chaùu laø baïn cuøng khoùa vôùi anh Giao ôû Ñalat.
Gaëp cha meï Haø Phong Giao, toâi chæ noùi ñöôïc coù nhieâu
ñoù roài nhìn caûnh tang toùc ñeán vôùi gia ñình Anh: cha, meï,
vôï con (ngöôøi vôï ñaõ boû Anh töø laâu, nay trôû veà ñeå chòu tang.
Con gaùi cuûa Anh luùc ñoù khoaûng 3 tuoåi). Nhaø cha meï Giao
ôû taïi cö xaù Hoaû xa, caïnh haõng thuoác laù Mic Saigon. Khaên
tang traéng caû moät maøu. Ñaâu ñaây vaúng laïi gioïng haùt cuûa
Giao nhö gioù thoaûng:

Veà ñaây khi maùi toùc coøn xanh xanh.
OÂi laõng du quay veà ñieâu taøn.
......
Ñoát aùnh ñeøn in boùng vaøo reâu xanh.
Seõ thaáy nuï cöôøi tan vôõ hoàn ñeâm thanh.
Vaø nghe thaáy kieáp xöa böôùc nheï veà.
Ñang khoùc than treân ñöôøng naõo neà.
Thoâi nheù ñöøng hoaøi aâm xöa,
Gioït möa ñaõ rôi treân theàm nhaø.
Ngöôøi ngoài im boùng.
Laéng nghe thaùng ngaøy qua.

Florida 2/ 5/ 2011.
ÑAËNG VAÊN CAÀN – C22

134 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Thöông Quaù Queâ Toâi

• Anh coù nghe gì khoâng hôõi anh? 135
• Queâ mình baõo luït phaù tan taønh
• Cuoàng phong noåi daäy côn trieàu luõ
• Kieáp soáng ngöôøi daân oâi moûng manh.
•
• Toâi thaáy nhoùi ñau vaø ray röùt
• Nghe buoàn taét ngheïn ñaéng bôø moâi
• Gioït saàu tuoân chaûy töø ñoâi maét
• Thöông keû voâ phaàn vaän noåi troâi.
•
• ÔÛ ñoù queâ mình nhieàu ñau khoå
• Trôøi ñem baõo luït ñeán haèng naêm
• Daân ngheøo muoân kieáp buoàn thaân phaän
• Ngöûa maët keâu trôøi ai thaáu chaêng?
•
• Taïo hoaù sinh ra cuõng kieáp ngöôøi
• Sao coøn phaân bieät keû ngheøo, sang
• Coù ngöôøi dö giaû ñaày nhung gaám
• Bao keû ñoùi côm khoùc ngôõ ngaøng.
•
• OÂi quaù laø thöông daân cuûa toâi
• Nghe buoàn da dieát maõi khoâng vôi
• Mô veà phöông aáy nhieàu löu luyeán
• Daãu ôû xa xoâi moät goùc trôøi.
•
• Em coù nghe gì khoâng hôõi em?
• Truøng döông daäy soùng giöõa ñeâm ñen
• Queâ höông saâu thaúm chìm mô öôùc
• Vuõ truï cuoàng quay laïc loái tìm.
•

ÑA HIEÄU 94

• Toâi ñöùng beân naøy nghe bô vô
• Nhö ngaøn theá kyû ñaõ mong chôø
• Ngoùng troâng töøng phuùt töøng giaây ñoù
• Daãu bieát queâ mình ñaõ xaùc xô.
•
• Toâi ñöùng beân naøy vöông ngaán leä
• Nghe buoàn tróu naëng nhôù chieàu queâ
• Giôø xa xaêm quaù ñaâu tìm nöõa
• Xoùm cuõ, laøng xöa laïc loái veà.
•
• Toâi ñöùng beân naøy nghe maét cay
• Vì buoàn daân toäc chaúng ngaøy mai
• Hay buoàn cuoäc theá ñieâu linh maõi
• OÂi kieáp nhaân sinh laém ñoïa ñaøy.
•
• Vi Vaân K20B

136 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Ba vì sao laïc!

Kathy Traàn.

“Hoâm naøo - chuùng mình ngoài vôùi nhau. Vaàng traêng laëng
leõ soi hai maùi ñaàu

Coù vì sao laïc vaøo maét bieác, Ngöôùc leân nhìn nhau. Anh
thì thaàm: Ngaøn naêm sau, maét em coøn saâu?

Baây giôø - Baây giôø - mình caùch chia! Vì ñaâu? Vì ñaâu?
löùa ñoâi chia lìa?

(Em chôø anh trôû laïi – Hoaøng Nguyeân)
Ngaøy xöa, thaät ra thì chöa xa laém, chöa tôùi vaøi chuïc
naêm, ngöôøi ta yeâu nhau raát nheï nhaøng, chaøng nhìn maét
ngöôøi yeâu long lanh döôùi aùnh traêng maø thì thaàm: “Ngaøn
naêm sau, maét em coøn saâu?”
Caâu hoûi löûng lô, chuyeän tình cuõng lô löûng vì chaúng
bieát hoï coù laáy nhau khoâng? Chæ bieát raèng sau ñoù thì“…mình
caùch chia!” vaø tôùi phieân naøng hoûi “Vì ñaâu? Vì ñaâu löaù ñoâi
chia liaø?”
Trôøi! Ngöôøi trong cuoäc coøn khoâng bieát thì ai maø bieát
neân naøng traû lôøi luoân cho tieän: “Ngôø ñaâu chaân anh laïc böôùc
ñi qua caàu…”

ÑA HIEÄU 94 137

Thì ra theá, trong cuoäc chieán tranh Quoác - Coäng, doøng
soâng Beán Haûi ngaên caùch queâ höông thaønh hai giôùi tuyeán,
duø em vaãn coøn chôø ñôïi nhöng anh “laïc böôùc qua caàu”, qua
beân kia giôùi tuyeán laø ñôøi anh “tieâu” luoân neân “Chieàu nay
baâng khuaâng, chôït xoùt thöông ñôøi nhau… “

Ngaøy tröôùc “coù vì sao laïc…", nay caøng coù nhieàu sao
laïc hôn! “Sao” khoâng laïc vaøo maét bieác maø laïc vaøo nhöõng
choã tai haïi laém cô.

“Sao” ñaây laø nhöõng oâng lôùn töông lai saùng choang, röïc
rôõ, ñang leân phôi phôùi, hy voïng kieám chöùc quaân vöông, teå
töôùng nhö chôi hoaëc nhöõng oâng ñaõ töøng laøm quan to, chöùc
lôùn, ñeø ñaàu cöôõi coå haøng trieäu daân ñen.

“Laïc” coù nghiaõ laø caùc oâng… queân ñöôøng veà aên côm nhaø
ñuùng giôø, ñuùng choã, ñuùng nôi. Caùc oâng ngaùn côm nhaø neân
thöôøng coá tình hay leùn luùt ñi loän sang choã khaùc ñeå aên phôû,
aên mì, aên coù traû tieàn hay noåi côn ñieân ñoøi chuyeän noï kia thì
bò phaùt giaùc. Cuoäc ñôøi caùc oâng trôû thaønh theâ thaûm ñeå ngöôøi
ta xæ vaû, bôi moùc, bôùi loâng, tìm veát vaø ñeå nhöõng ngöôøi “voán
cuõng noøi tình, thöông ngöôøi ñoàng ñieäu”, nghe baøi haùt maø
loøng chôït baâng khuaâng xoùt thöông cho ñôøi nhöõng vì sao laïc.

Chuyeän bôi moùc “nhöõng vì sao laïc” khoâng heà xaåy ra ôû
nhöõng nöôùc laïc haäu nhaát laø nhöõng nöôùc Coäng saûn vì “Laõnh
tuï” ñeàu laø thaàn thaùnh côõ Baùc Hoà. “Baùc” cöù bòt maõi, choái
maõi cho tôùi cheát vaãn caõi raèng toâi chöa heà aên vuïng hay… aên
thaät bao giôø caû, toâi… nhòn vì toâi laø thaàn, thaùnh, laø “Baùc”
cuûa caû daân toäc Vieät!

Baùc Mao, baùc Kim… cuõng röùa! Chuyeän “thaâm cung bí
söû” chæ xaåy ra trong nhöõng “Töû caám thaønh”, noäi baát xuaát,
ngoaïi baát nhaäp, chaúng deã gì loït ra ngoaøi duø qua internet vaø
duø loït ñöôïc ra ngoaøi nhö chuyeän “Baùc Mao” thì cuõng hueà
bôûi vì caùc “laõnh tuï” coi ñoù laø quyeàn ñöông nhieân cuaû nhöõng
ñaáng con trôøi. Baùo chí sôï khoâng daùm noùi, daân trong nöôùc
im re thì thieân haï beân ngoaøi bieát gì maø baøn luaän? Chuyeän
tö cuaû nöôùc ngöôøi ta maø! Coù aûnh höôûng kinh teá, chính trò
gì tôùi mình ñaâu maø laém chuyeän.

138 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Chuyeän aên vuïng chæ oàn aøo khi xaåy ra ôû caùc nöôùc vaên
minh, hoï ra chuyeän mình toân troïng phuï nöõ, coù luaät leä ñaøng
hoaøng: Vôï aên moät thì choàng cuõng chæ aên moät! AÊn tham, aên
theâm ngoaøi phaàn cuaû mình laø khoâng ñöôïc, laø coù toäi!

Luaät laø luaät nhöng toân troïng luaät hay khoâng laïi laø
chuyeän khaùc.

Tham aên laø taät cuaû phe ñaøn oâng, ñaõ laø taät thì khoù boû.
Daân ngu lôõ daïi thì thieân haï chæ cheùp mieäng thôû daøi nhöng
“caùc oâng lôùn”, ñöôïc coi laø khoân ngoan, daäy doã, cai trò daân
ñen, ra ngoaøi oâng trònh troïng, ñaøng hoaøng nhöng beà trong
oâng xeù raøo, phaïm luaät thì khoâng theå boû qua neân heát oâng
lôùn naøy tôùi oâng lôùn kia bò baùo chí, truyeàn thoâng loâi ra aùnh
saùng vì taät aên vuïng. Hôû ra laø caùc oâng leùn luùt, hoài hoäp, sung
söôùng ñi aên vuïng vaø loøng luoân ñaày nieàm tin vaø hy voïng raèng
chuyeän aên vuïng cuaû ai chöù cuaû mình thì seõ chaúng bao giôø
bò loä taåy! Mình khoân ngoan, tính toaùn kyõ löôõng, chuøi meùp
laùng o ñeán theá, nhaát ñònh tuyeät ñoái an toaøn.

Caùc oâng nhìn tröôùc, nhìn sau, soi nhöõng taám göông theâ
thaûm cuaû ngöôøi ñi tröôùc ñeå traùnh loãi laàm nhöng caïm baãy
cuoäc ñôøi sao maø… thôm phöng phöùc, maø ñeïp naõo neà hay
haáp daãn ñeán ngaây ngaát loøng ngöôøi, doøm ngon laønh quaù theå!
Boû qua sao ñaønh?

“Caøng cao danh voïng caøng daày… tham aên!”
Ñeán khoå!
Thaùng 5, 2011, nöôùc Myõ oàn aøo, toán bao nhieâu caây röøng
in baùo, hao bao nöôùc boït cuaû caùc oâng baø truyeàn thoâng treân
TV, treân “neùt” veà hai “quyù oâng” danh voïng maéc toäi theøm
aên traàm troïng:
1. Kahn exercise chuùt xíu cho aám ngöôøi:
Dominique Strauss-Kahn, 62 tuoåi, chuû tòch Quyõ Tieàn
Teä Quoác Teá (International Monetary Fund), chuû nhaø baêng,
ngöôøi ñaïi dieän ñaûng Xaõ hoäi Phaùp saùng giaù nhaát, hy voïng
seõ thaéng cöû chöùc Toång Thoáng Phaùp ñaõ bò baét vaøo thöù baåy,
ngaøy 14/5/2011 vì oâng… theøm aên baát töû! Dó nhieân, oâng thieáu
gì tieàn vaø tieàn ñi ñoâi vôùi tình neáu tieàn trao, chaùo muùc ñaøng
hoaøng nhöng oâng noåi ñieân baát töû.

ÑA HIEÄU 94 139

Taïi khaùch saïn ôû Manhattan, New York, khi coâ haàu
phoøng vaøo doïn phoøng thì oâng Adam Strauss-Hahn töø nhaø
taém chaïy uø ra, “ví” coâ, ñeø coâ leân giöøông, ñoøi cho oâng “aên”
luùc “nöûa ñeâm giôø tí, canh ba”. Coâ chaïy thoaùt, cho baïn ñoàng
nghieäp bieát vaø hoï goïi caûnh saùt. Thaáy thaát baïi, oâng voäi vaõ traû
phoøng ra ñi, queân caû chieác ñieän thoaïi caàm tay trong phoøng
khaùch saïn, chaïy thaúng ra phi tröôøng, leo leân maùy bay tính
bay veà Phaùp nhöng caûnh saùt tôùi kòp vaø baét ñöôïc oâng tröôùc
khi maùy bay caát caùnh vaøi phuùt. Dó nhieân, oâng khoâng theå
choái ñöôïc vì coù nhaân chöùng vaø nhöõng maùy quay hình cuaû
khaùch saïn chuïp hình aûnh oâng luùc leân côn ñieân theøm aên…
haàu phoøng.

Baø vôï oâng ñang heát söùc baûo veä choàng vaø tuyeân boá:
“Choàng toâi naøo phaûi nhö ai,
Chuyeän naøy haún taïi mieäng ngöôøi thò phi…”
Baø bay sang New York ñoùng theá chaân cho oâng ra tuø.
Moät trieäu ñoâ la theá chaân vaø 5 trieäu tieàn baûo hieåm!
OÂng coøn hy voïng gì trong cuoäc tranh cöû Toång Thoáng
Phaùp hay khoâng laø caâu hoûi lôùn vì ngöôøi Phaùp raát ngaàu, raát
töï do, thoaûi maùi trong vieäc sex, vieäc vôï choàng, boà bòch. Coá
Toång Thoáng Mitterrand coù vôï vaø moät baø chính thöùc gaàn nhö
laø vôï hai trong suoát thôøi kyø oâng ngoài treân ngai vaøng nöôùc
Phaùp. Ngaøy thöôøng oâng ôû vôùi baø lôùn, baø Danielle, taïi ñieän
Elyseùe. Cuoái tuaàn oâng veà vôùi baø nhoû, baø Anne vaø coâ con gaùi

140 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Mazarine cuaû hai nguôøi taïi cung ñieän Souzy-La-Briche cuaû
chính phuû daønh cho Toång Thoáng Phaùp. Trong tang leã oâng,
coù maët baø vôï oâng, 2 ngöôøi con trai cuaû 2 oâng baø, vaø baø vôï
lôùn ñaõ môøi baø vôï hai hay ngöôøi tình traêm naêm cuaû oâng cuøng
coâ con gaùi cuaû hai ngöôøi tôùi tham döï. Daân Phaùp traàm troà:

- Y nhö tieåu thuyeát aùi tình.
Coù khi nhôø oâng Mitterrand maø oâng Kahn thaéng cöû
khoâng chöøng bôûi vì toång thoáng Mitterrad raát ñöôïc caûm tình
cuûa daân Phaùp vaø baø vôï oâng Kahn ñang chieán ñaáu cho danh
döï, ñòa vò vaø töông lai chính trò cuaû choàng baèng “taát caû nanh
vuoát” cuûa mình (theo kieåu baùo Phaùp taû).
- Toång thoáng chuùng toâi coù vôï hai coøn ñöôïc, huoáng chi
oâng chuû tòch quyõ tieàn teä coù “ví” haàu phoøng chaïy chuùt ñænh
cho aám ngöôì, coù gì maø nhaëng leân?
Nöôùc Phaùp töï haøo coù neàn vaên hoaù cao, lòch söï, toân
troïng phuï nöõ nhöng cuõng raát töï do trong chuyeän xeác xieác.
Hoï coù luaät moät vôï, moät choàng nhöng khi Toång Thoáng coâng
khai phaïm luaät thì vaãn ñöôïc daân toân troïng “quyeàn töï do caù
nhaân”. Hoï thaùn phuïc oâng gioûi “teà gia” ñeå hai baø trong aám,
ngoaøi eâm, khoâng tieáng baác, tieáng chì oàn aøo!
Phe caùc oâng xuyùt xoa:
- Mình daân ñen, chaúng coù gì ñeå maát maø coøn khoâng
daùm tô haøo ra ngoaøi voøng cöông toaû cuaû vôï nhaø, vaäy maø
oâng Toång Thoáng daùm tænh bô hai vôï, thieät ñaùng phuïc! Ñaùng
maët giôùi maøy raâu!
2. Trong nhaø gì ñeïp baèng sen!
Cöïu Thoáng ñoác California, Arnold Schwarzenegger
noåi tieáng veà taät boác hoát baäy baï, kyø oâng chuaån bò öùng cöû
Thoáng Ñoác coù tôùi 15 baø ra maët toá oâng! Daân Myõ vöøa deã
tính, vöaø deã tin, hay toø moø thaáy chaøng taøi töû Termintor vai
u, thòt baép raát baét maét neân vaãn baàu cho chaøng. Laøm Thoáng
Ñoác chaøng quaäy caùi noài Budget Cali ñang roø thaønh ra luõng,
nhöng nhôø baø vôï canh chöøng neân khoâng coù gì ñaùng tieác xaåy
ra. Khi oâng heát nhieäm kyø, thieân haï thôû phaøo:

ÑA HIEÄU 94 141

- “Ban ngaøy quan lôùn nhö thaàn, ban ñeâm quan lôùn taàn
maàn nhö ma! ”khoâng coù chuyeän gì laø may roài, theá laø xong
nôï, ít ra laõo khoâng coøn laøm quan lôùn neân daân ñen khoâng
caàn lo chuyeän oâng lôùn aên vuïng, coøn chuyeän taøi töû boác hoát,
thuoác thieác laø chuyeän thöôøng tình cuaû daân ngheä só!

Nieàm vui xaåy ra hôi sôùm vì oâng cöïu Thoáng Ñoác vöøa
ñöa ra lôøi nhaän toäi muoän maøng veà vieäc oâng aên vuïng.

Laøm lôùn khoå laém, laøm daâu traêm hoï, luùc naøo cuõng caû
röøng kyù giaû, kyù thieät, kyù ngaàm, giaùn ñieäp cuaû “phe xaáu”,
cuaû baø vôï bao vaây canh chöøng töù phiaù trong khi baép thòt
oâng cöù… ngoàn ngoän, raäm raø, raäm raät, muoán nöùt caû aùo quaàn
ra, ñeán khoå!

Binh phaùp Toân Töû daäy muoán thaéng ñòch phaûi taán coâng
vaøo choã yeáu nhaát cuaû ñòch vaø luùc ñòch sô hôû nhaát.

OÂng laøm chính trò, taát nhieân oâng bieát binh thö Toân Töû!
Ngoaøi chieán tröôøng, giaùn ñieäp, ñòch thuû, truyeàn thoâng
truøng truøng, ñieäp ñieäp bao vaây, chæ coù haäu phöông laø boû
troáng! Chöa heát, luùc ñòch baän… caán thai meät moûi, khoâng
öùng chieán, lô laø vieäc phoøng thuû thì ta khôûi quaân taán coâng
ngay… choã khaùc.
OÂng tìm ra chaân lyù ngaøn ñôøi cuaû phe ñaøn oâng: “Trong
nhaø gì ñeïp baèng sen!”. Cho chaéc aên, oâng löïa baø ngöôøi laøm
xaáu xí nhaát, bình thöôøng nhaát ñeå moïi ngöôøi, nhaát laø “ñòch”
khoâng theå ngôø ñöôïc vaø taëng baø sen cuaû oâng moät caäu con trai!
Baø Maria Shriver, nöõ xöôùng ngoân noåi tieáng cuaû ñaøi
truyeàn hình Myõ, ngöôøi sang troïng, trí thöùc mang teân hoï
Kenedy löøng laãy chaúng ngôø chuyeän “löûa chaùy ngang maøy”
hay chuyeän “nuoâi ong tay aùo”, luùc baø sinh caäu UÙt thì cuõng
tuaàn ñoù, em sen trong nhaø sinh moät caäu con cuûa oâng!
OÂng gioûi ñaùo ñeå. Caùi thuùng oâng uùp con voi kín mít
tôùi 10 naêm môùi raùch. Dó nhieân, vôï choàng ly dò, con caùi töùc
giaän, cheâ traùch ngöôøi cha “maéc dòch”. Baùo chí oûm toûi bình
loaïn moãi ngaøy vaø sau khi con voi loøi ra, oâng tuyeân boá ñaïi
khaùi: “Haønh ñoäng cuaû toâi hoaøn toaøn khoâng theå chaáp nhaän

142 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

ñöôïc, toâi raát aân haän ñaõ laøm ngöôøi thaân, baïn beø, gia ñình
vaø caùc con toâi thaát voïng, toâi xin loãi vaø xin nhaän hoaøn toaøn
traùch nhieäm…”

Baø nhaø vaên bóu moâi:
- Xì, oâng naøo cuõng theá caû. Luùc aên, neáu chuøi meùp saïch
seõ thì ra ngoaøi cöù laøm nhö ta “trong ngoïc, traéng ngaø”. Neáu
xui xeûo bò loä taåy, khoâng coù caùch gì choái ñöôïc môùi ra veû anh
huøng, nhaän traùch nhieäm vaø xin loãi xuoâng!
3- Anthony Weiner, computer bò taán coâng: ñaïi dieän daân
cöû ñaûng Daân chuû cuaû khu vöïc 9 New York, ngoâi sao ñang
leân vaø hy voïng seõ thaéng chöùc thò tröôûng, ngaøy 27 thaùng 5
bò baùo chí toá raèng ñaõ göûi hình (qua comp.) raát haáp daãn cuaû
oâng maëc chieác quaàn loùt tôùi account cuaû moät coâ nöõ sinh 21
tuoåi cuaû Washington State College. Caû hai noùi chöa heà gaëp
nhau vaø khoâng heà coù lieân heä gì caû, coâ chæ laø ngöôøi aùi moä
oâng treân löôùi trôøi.
OÂng baûo oâng khoâng göûi hình vaø cuõng khoâng bieát chaéc
coù phaûi ñoù laø hình oâng hay khoâng. Phaùt ngoân vieân cuaû oâng
cho raèng account cuaû oâng bò vaøo phaù vaø göûi hình ñi. Phe
ñoái thuû thì baûo oâng ñaõ phaïm loãi laàm tai haïi khi haønh ñoäng
nhö vaäy. Tuy nhieân, oâng vaãn noåi tieáng aên chôi laúng lô,
nhieàu ñaøo treû, ñeïp. Moät laàn oâng baét boà vôùi coâ kyù giaû treû
ñeïp ñi laøm phoùng söï vuï 911 chæ 2 ngaøy sau bieán coá chaán
ñoäng nöôùc Myõ. Vieäc thöù hai laø oâng uûng hoä trieät ñeå döï luaät
taêng visa cho pheùp 1000 ngöôøi maãu vaøo haønh ngheà ôû Myõ.
OÂng baûo ñeå ñem theâm coâng aên, vieäc laøm cho daân nhöng
nhaø baùo thì cho raèng ñeå oâng coù theâm cô hoäi tìm ngöôøi ñeïp.
OÂng vöaø laáy vôï naêm 2009 vaø reân ræ raèng oâng yeâu vôï laém
vaø seõ möôùn thaùm töû tö veà computer ñieàu tra vuï naøy ñeã giaûi
noãi oan, maø ña soá baùo chí cho laø “oan thò Maàu” cuaû oâng.
Ngaøy 6 thaùng 6, trong buoåi hoïp baùo, oâng bò Anderw
Britbart, moät ngöôøi baûo thuû vieát treân löôùi ñöa ra taát caû nhöõng
taám hình haáp daãn oâng göûi qua comp. OÂng ñaønh phaûi nhaän
laø mình… coù göûi hình, coù duøng facebook, tweet, phone... noùi

ÑA HIEÄU 94 143

chuyeän xeác vôùi nhöõng coâ, nhöõng baø aùi moä oâng treân löôùi ñaõ
maáy naêm nay, caû sau khi laáy vôï.

- Khoâng hieåu toâi nghó gì maø laïi laøm theá, thaät laø tai haïi.
Toâi thaønh thaät xin loãi veà haønh ñoäng cuûa toâi nhöng toâi chaúng
phaïm luaät gì caû vaø seõ ôû laïi tieáp tuïc phuïc vu.ï.. quaàn chuùng.

Baø Nancy Pelosi, nguyeân chuû tòch Haï Vieän ñoøi ñieàu
tra vuï naøy, baø than thôû:

- Toâi thaát voïng vaø raát buoàn veà vieäc naøy
Baïn ñoàng sôû nín khe, khoâng beânh moät caâu, khoâng
chöøng caùc oâng ñang ñaùnh loâ toâ trong buïng.
Vôï oâng, baø Huma Abedin, töøng laøm phuï taù cuaû baø
Clinton trong nhieàu naêm, hoaøn toaøn khoâng ra maët duø oâng
tuyeân boá oâng yeâu vôï laém vaø nhaát ñònh vieäc naøy seõ khoâng
laøm cho “mình caùch xa…”
Chaéc coâ ñang khoùc loùc, taâm söï vôùi baø Clinton:
- Em khoå quaù, nhuïc quaù chò ôi! Con ngöôøi maët muõi
nhö theá, em ñaâu ngôø!
Baø Clinton nghieán raêng thì thaàm:
- Chò ñaõ baûo em, khoâng theå tin ñaøn oâng ñöôïc. Giaø nhö
choàng chò maø khi phaûi boû nhaø ñi lo vieäc nöôùc, loøng chò cöù
lo ngay ngaùy, chaúng bieát laõo “trôû chöùng” luùc naøo. Chò haêm,
chò doïa, chò neùm ñeøn, neùm kinh, chò ngaên soâng, caám ñoø roài
chò chieàu chuoäng, ngoït ngaøo, ñuû caùch theá nhöng… ñöôïc luùc
naøo hay luùc aáy thoâi, bao giôø vaøo saùu taám thì môùi baûo ñaûm!
- Chò coù kinh nghieäm bò choàng caëm söøng xin giuùp em.
Em phaûi laøm gì baây giôø?
Baø cöôøi chua chaùt:
- Neáu em thaáy “noù” coøn töông lai laøm thò tröôûng thì
ñaønh “ngaäm boà hoøn laøm ngoït”. Boà hoøn tuy ñaéng thaät nhöng
ngaäm rieát thì cuõng… quen. Thua keo naøy, ta baøy keo khaùc
nhö chò ñoù, baây giôø chò chæ thua coù Obama nhöng treân bieát
bao ngöôøi.
Coâ vôï thuùt thít:
- Em sôï giaác moäng Thò Tröôûng New York cuaû “haén”

144 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

cuõng bay xa maát roài. Haén chæ laø keû noùi laùo, löøa doái, baát
löông!

Baø voã nheï löng coâ:
- Nín ñi em! Chính trò gia maø khoâng noùi laùo, khoâng löaø
doái, khoâng baát löông môùi laø chuyeän laï. Em phaûi chaáp nhaän:
“Laáy choàng phaûi gaùnh taät hö cuaû choàng” laø chuyeän thöôøng
tình. Em giaän thì… ñaùnh cho noù moät traän nhöng nhôù chöøa
caùi maët ra ñeå noù coøn… hoïp baùo. Mieäng noù trôn nhö boâi môõ,
khoâng chöøng chuyeån baïi thaønh thaéng cuõng neân!
Ba vì sao laïc trong moät thaùng!
Caùc baø vôï chính trò gia giaät mình thon thoùt moãi khi nghe
ñieàu ong tieáng ve töø nhaø baùo. Chæ khi thaáy khoâng phaûi teân
choàng mình môùi thôû ra nheï nhoõm, cöôøi töôi nhö hoa, chæ
vaøo ñaáng phu quaân maø raèng:
- Choàng em ñaøng hoaøng laém, xöùng ñaùng cho quyù vò
baàu vaøo baát cöù chöùc vuï gì, em baûo ñaûm cho nhaø em.
Veà ñeán nhaø, ñoùng cöûa, keùo maøn laïi, baø nghieán raêng,
baét chöôùc toâng toâng Clinton, giô ngoùn tay chæ chæ, daèn töøng
tieáng:
- Naøy, oâng lieäu hoàn maø khoùa caùi con heo cuaû oâng laïi
neáu khoâng muoán thaân baïi, danh lieät. OÂng maø coù gì thì cheát
vôùi toâi ñaáy.
Roài ñaám ngöïc maø than:
- Trôøi sinh ñaøn oâng sao coøn sinh… taät aên vuïng! Lòch söû
coå kim, caùc baø hieám khi aên vuïng, neáu ñeå caùc baø laøm lôùn,
con ngöôøi ñôõ toán bao thì giôø, tieàn baïc, giaáy möïc veà chuyeän
aên vuïng vaø chuøi meùp!

ÑA HIEÄU 94 145

Baøi Tình Ca Ngaøy Ñoù

Cöù moãi laàn nghe moät ca só hay moät ngöôøi naøo ñoù haùt baøi
“Toâi ñöa em sang soâng” laø loøng toâi tróu naëng u buoàn, ñôùn
ñau, nuoái tieác cho moät cuoäc tình sôùm voäi bay xa.

“Toâi ñöa em sang soâng

Chieàu xöa möa rôi aâm thaàm

Sôï beán ñaát laám goùt chaân

Sôï beán gioù buoát traùi tim …”

Baøi haùt maø Phöông thöôøng oâm ñaøn haùt cho toâi nghe vaøo
nhöõng ngaøy hai ñöùa coøn yeâu nhau tha thieát.

Kyû nieäm ngaøy xöa töôûng ñaõ nguû yeân trong tieàm thöùc,
töôûng ñaõ phoâi phai theo gioøng ñôøi troâi noåi, töôûng ñaõ xa xoâi
nhö ñoâi bôø ñaïi döông ngaên caùch. Nhöng khoâng, nhöõng nhôù
thöông vaãn coøn maõi traên trôû trong hoàn toâi khoâng bao giôø
xoùa môø ñöôïc.

Gia ñình toâi thuôû ñoù soáng ôû ñöôøng Traàn Taán Phaùt, moät
con ñöôøng ngaén naèm giöõa hai ñöôøng Duy Taân vaø Hai Baø
Tröng, gaàn Taân Ñònh. Töø nhaø toâi coù theå duøng con ñöôøng
taét ñi qua ñöôøng Duy Taân, nhaø Phöông ôû ñoù.

Phöông laø baïn cuûa chò Thu Höông toâi, chæ laø baïn thöôøng
thoâi vì hai ngöôøi taùnh tình khaùc haún nhau. Chò Höông hoaït
baùt, thích nhoän nhòp coøn Phöông thì traàm laëng, ñaêm chieâu,
coù nuï cöôøi öu tö xa vaéng vôùi khuoân maët hieàn laønh deã meán.

Moät hoâm chò toâi môû “bal” taïi nhaø. Baïn beø tôùi thaät ñoâng,
thaät vui nhoän. Tieáng cöôøi noùi, tieáng nhaïc aàm ó laøm toâi nhöùc
ñaàu khoù chòu, toâi boû ñi leân laàu. Ñöùng ngoaøi ban-coâng toâi
nhìn leân baàu trôøi, vaàng traêng haï tuaàn nhaït nhoøa yeáu ôùt nhö
e theïn vì khoâng ñuû söùc choáng choïi laïi vôùi aùnh ñeøn ñieän
saùng choang döôùi maët ñöôøng.

Toâi buoät mieäng: “Thaät toäi nghieäp cho vaàng traêng”.

- Em toäi nghieäp cho ai vaäy Thaûo?

Toâi giaät mình quay laïi xem ai vöøa hoûi, thì baét gaëp aùnh
maét dòu daøng vaø nuï cöôøi thaân aùi cuûa Phöông.

146 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

Toâi beõn leõn noùi:
- Em noùi baâng quô vaäy thoâi, sao anh khoâng ôû döôùi chôi
cho vui?
- Anh chìu baïn beø chôù anh khoâng thích hôïp vôùi khoâng
khí ñoù. Anh bieát em cuõng vaäy khi nhìn thaáy em boû ñi leân
laàu. Thaûo aø, anh thaáy em u buoàn, laëng leõ, hình nhö em coù
taâm söï gì phaûi khoâng?
- Daï khoâng, em coù taâm söï gì ñaâu. Em chæ thaáy mình
coù chuùt suy tö trong cuoäc soáng, chuùt bi quan veà töông lai
vaäy thoâi.
Phöông nhìn toâi roài laéc ñaàu:
- Khoâng neân nhö theá ñaâu em. Em coøn nhoû, chæ neân lo
hoïc haønh, vui veû yeâu ñôøi, nhìn veà töông lai baèng ñoâi maét
laïc quan. Em suy tö saàu muoän nhö vaäy aûnh höôûng khoâng toát
cho cuoäc ñôøi em sau naøy. Em coù tin ñieàu ñoù khoâng?
- Em khoâng tin ñieàu ñoù. Em nghó raèng con ngöôøi ai
sinh ra cuõng ñaõ coù soá maïng saün roài. Vieäc vui veû hay öu tö
gì cuõng khoâng thay ñoåi ñöôïc soá meänh ñaâu anh.
Phöông nhìn vaàng traêng cuoái thu baøng baïc, u buoàn
laïnh leõo vaø noùi:
- Coù leõ em thích hôïp vôùi vaàng traêng kia Thaûo aï. Phaûi
chi ba meï em ñaët teân em laø Thu Nguyeät toát hôn laø Thu
Thaûo, coû muøa thu.
Toâi voäi caûi chính:
- Khoâng phaûi, laø coû uùa muøa thu.
Phöông baät cöôøi lôùn, toâi thaáy loøng cuõng vui vui. Sau
buoåi toái ñoù toâi caûm thaáy Phöông vaø toâi raát hôïp yù nhau,
chuùng toâi trôû leân thaân thieát hôn. Phöông thöôøng ñeán nhaø toâi
hôn, khoâng phaûi vì chò Höông nöõa maø vì toâi. Anh toû ra quan
taâm, chaêm soùc vaø lo laéng cho toâi ñuû ñieàu. Coù khi Phöông ôû
laïi raát laâu giuùp toâi giaûi moät baøi toaùn hay dòch giuøm toâi moät
ñoaïn Phaùp vaên.
Nhöõng ngaøy cuoái tuaàn Phöông ñeán xin pheùp meï chôû
toâi ñi leã nhaø thôø. Thay vì ñi leã nhaø thôø Taân Ñònh gaàn nhaø
, chaøng chôû toâi ñi leã nhaø thôø Ñöùc Baø, döôùi Saøigon. Sau leã
Phöông thöôøng ñöa toâi ñi aên kem ôû Lan Phöông hay Givral.

Coù khi chuùng toâi ra beán Baïch Ñaèng xem caûnh sinh hoaït treân

ÑA HIEÄU 94 147

soâng nöôùc, nhìn nhöõng chuyeán taøu Haûi Quaân saép söûa rôøi
beán vôùi nhöõng chaøng thuûy thuû oai huøng ñang chuaån bò cho
moät chuyeán haûi haønh baûo veä non soâng , toå quoác. Cuõng coù
khi chaøng ñöa toâi ñi xem phim ôû Rex, ôû Eden hay Ñaïi Nam.

Daàn daàn chuùng toâi caûm thaáy khoâng theå thieáu nhau,
khoâng theå xa nhau ñöôïc. Tình yeâu eâm aùi ñi vaøo ñôøi ñoâi ñöùa
nheï nhaøng nhöng raát ñaäm ñaø, tha thieát

Phöông moà coâi cha meï, soáng vôùi ngöôøi coâ ruoät khoâng coù
con caùi treân ñöôøng Duy Taân. Ngoâi nhaø raát roäng vaø vaéng veû.
Coâ chaøng suoát ngaøy cöù luaån quaån trong phoøng ñoïc kinh, ñoïc
saùch, choàng coâ thöôøng ñi coâng taùc. Cuoäc soáng cuûa Phöông
thaät coâ ñôn, laëng leõ, neân ngoaøi giôø hoïc chaøng chæ bieát oâm
ñaøn haùt, nhö gôûi gaám taâm tö vaøo nhöõng lôøi tình buoàn meânh
moâng, xa vaéng.

Coù nhöõng buoåi tröa toâi sang nhaø Phöông, hai ñöùa daét
nhau ñi lang thang döôùi haøng caây boùng maùt hoaëc ngoài nghe
Phöông ñaøn haùt. Gioïng chaøng aám aùp, ngoït ngaøo laøm taâm
hoàn toâi baâng khuaâng xao xuyeán, ñoâi khi muoán khoùc vì lôøi
haùt cuûa nhöõng baøi tình ca dang dôû:

“ Em coøn nhôù anh noùi raèng
Khi naøo em ñeán vôùi anh
Xin ñöøng queân chieác aùo xanh …
Em ôi, coù hoa naøo khoâng taøn
Coù tình naøo khoâng phai
Nhö tình anh vôùi em …
Ta quen nhau muøa xuaân,
Ta yeâu nhau muøa thu,
Ñeå roài tình taøn theo muøa ñoâng
Ngöôøi veà laëng leõ sao ñaønh”

Taâm hoàn toâi coù ñoâi chuùt laõng maïn, thích nhaïc buoàn,
thích maøu tím coâ ñôn, saàu moäng. Phöông mua taëng toâi moät
chieác aùo daøi maøu tím, moãi laàn ñi chôi vôùi chaøng toâi ñeàu maëc

148 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM

noù vaø Phöông raát vui khi nhìn thaáy theá. Thôøi gian laëng leõ
troâi, chuùng toâi ñaõ soáng qua nhöõng ngaøy thaùng yeâu ñöông
thô moäng, ñaày aép kyû nieäm eâm
ñeàm.

Muøa heø naêm aáy, khi toâi saép
söûa thi Tuù Taøi 2 thì Phöông
phaûi leân ñöôøng nhaäp nguõ. Ñeâm
tieãn ñöa buoàn naõo ruoät. Cuoäc
chieán naøy dieãn ra dai daúng
chöa bieát bao giôø môùi keát thuùc.
Töøng lôùp trai noái tieáp nhau
leân ñöôøng, Phöông cuõng nhö
bao nhieâu ngöôøi trai khaùc leân
ñöôøng theo tieáng goïi nuùi soâng.
Ñeâm cuoái cuøng Phöông ñöa toâi
vaøo phoøng traø International ñeå
nghe Vieät AÁn haùt. Chaøng ca
só nay coù göông maët ñen ñen,
khoâng ñeïp trai nhöng coù gioïng
haùt thaät tuyeät vôøi.

Moät söï truøng hôïp ñaùng nhôù vì ñeâm aáy Vieät AÁn laïi ca
ñuùng baøi “ruoät” cuûa Phöông, baøi “Toâi ñöa em sang soâng”.

Toâi nhaém maét laïi, khoâng nhìn leân saân khaáu. chæ ñeå hoàn
mình chìm meânh moâng trong gioïng haùt tröõ tình, noàng aám
cuûa ai ñoù, cuûa Vieät AÁn hay cuûa Phöông, toâi raát mô hoà.
•
• “Toâi ñöa em sang soâng
• Baèng xe hoa hay con thuyeàn
• Giôø phuùt cuoái ñeán tieãn em
• Nhìn xaùc phaùo vöôùng goùt chaân
• Goùt chaân ngaøy xa xöa
• Sôï laám trong buøn khi möa …”

• Hoàn toâi ñang bay cao theo töøng aâm thanh, töøng
noát nhaïc. Chôït coù moät baøn tay nheø nheï ñeå leân toùc toâi.
Môû maét ra...

ÑA HIEÄU 94 149

toâi thaáy Phöông ñang nhìn toâi, göông maët chaøng ñaày xuùc
ñoäng, vaø toâi thaáy moät chuùt long lanh trong maét chaøng.
Phöông ñuùng daäy laáy aùo khoaùc leân toâi vaø noùi:

“Thoâi mình veà ñi em,
khuya laém roài, mai em coøn
ñi hoïc vaø anh chuaån bò haønh
trang ñeå leân ñöôøng.

Toâi ngoan ngoaõn ñöùng leân
theo chaøng. Hai ñöùa im laëng ñi
beân nhau, gioù ñeâm thoåi veà laøm
laïnh giaù hai taâm hoàn trong giôø
ly bieät. Ngaøn caâu muoán noùi
nhöng chaúng thaønh lôøi. Taø aùo
toâi bay quaán quyùt chaân chaøng
nhö tình chuùng toâi muoân ñôøi
coøn löu luyeán beân nhau.

Chaøng ñi roài toâi trôû laïi vôùi sinh hoaït cuûa mình. Toâi coá
mieät maøi trong saùch vôû ñeå laáy cho ñöôïc maûnh baèng Tuù Taøi
2. Phöông thöôøng noùi vôùi toâi:

“ Em phaûi coá gaéng hoïc, phaûi coù ngheà nghieäp vöõng chaéc
ñeå sau naøy coøn nuoâi con, vì tình hình ñaát nöôùc theá naøy chaéc
anh seõ phaûi vaøo lính. Neáu anh coù meänh heä naøo em coù theå
töï nuoâi con laáy”.

OÂi thaät laø ñôùn ñau, lôøi noùi cuûa chaøng nhö xeù naùt tim
toâi, chuùng ta sinh ra trong thôøi khoùi löûa, toäi nghieäp bieát
bao nhieâu!

Roài ngaøy ñoù cuõng ñeán. Toâi ñaäu ñöôïc Tuù Taøi 2 vaø sau
ñoù ít laâu Phöông cuõng maõn khoùa ra tröôøng... Chaøng ñöôïc veà
phuïc vuï taïi Sö Ñoaøn 7 Boä Binh thuoäc Quaân Ñoaøn 4. Chaøng
noùi nôi chaøng ñoùng quaân raát gaàn Saigon, coù dòp chaøng seõ veà
thaêm toâi. Thôøi gian naøy toâi ñaõ vaøo Ñaïi Hoïc neân thì giôø thong

150 TOÅ QUOÁC - DANH DÖÏ - TRAÙCH NHIEÄM