Hồi Ký Bùi Đức Hợp

nhất, sạch nhất và người dân có tinh thần tôn trọng pháp luật trên đất nước Phi Luật
Tân.

Quần đảo Palawan còn được gọi là Island Paradise vì chỗ nào cũng đẹp như chốn thần
tiên. Palawan gồm 1780 đảo lớn nhỏ, đảo chính chạy dài 425 km; bề ngang, chỗ rộng
nhất là 40 km, chỗ hẹp nhất là 4.5 km.
Từ Làng Việt Nam, du khách có thể du ngoạn những nơi sau đây và trở về trong
ngày:

• Suối nước nóng Santa Lourdes, chỉ cách Làng 800 m, 10 phút đi bộ.
Vịnh Honda cách Làng 1500 m đường bộ. Từ đó du khách có thể thuê thuyền đi thăm
9 hải đảo khác nhau. Đảo nào cũng có những bãi tắm, cát trắng và nước trong xanh.
• Vòng quanh thành phố: thăm viện bảo tàng, Vương Cung Thánh Đường, Trại nuôi
cá sấu...
• Thác Estrella: cách Làng khoảng 2 giờ 15 phút, là bức tranh sơn thủy hữu tình.

• Động Tabow: cách Làng 3 giờ 15 phút lái xe, một dãy hang động liên tiếp cheo leo
nơi vách đá.
• Công viên quốc gia ST Paul cách xa Làng chừng 3 giờ 30 phút với con sông ngầm
dài nhất thế giới 8.5 km chảy từ núi ra biển Nam Hải.
Còn rất nhiều danh lam thắng cảnh trong đảo, kể sao cho xiết như El Nido, cả làng
làm nghề du lịch.

B. Làng – Một trung tâm du lịch lý tưởng.
Khác hẳn với Cộng đồng người Việt trên thế giới, Cộng đồng người Việt tại Phi sống
quây quần thành làng xóm với các ngôi đình, chùa, nhà thờ, thánh thất và hội thánh.
Đình, chùa được xây cất theo lối kiến trúc Việt Nam. Với những đừng phố ngang dọc.
Làng được trang bị đầy đủ tiện nghi như điện, nước, hệ thống cống rãnh, hệ thống
truyền thanh, truyền hình.
Đến tham quan Làng, các du khách không khỏi ngạc nhiên trước sức sống mãnh liệt
của một nền văn hóa đang được quyết tâm gìn giữ bởi người dân Làng. Từ tiếng gà
gáy ban mai đến tiếng ru con ầu ơ buổi trưa hè, từ tiếng chuông chùa ngân nga đến
tiếng gọi nhau í ới của trẻ con, tất cả đều còn đậm đà nguyên vẹn đầy sắc thái của một
dân tộc có hơn 4000 năm văn hiến và lịch sử kiêu hùng.
Đến thăm Làng, đồng bào Việt hải ngoại sẽ không thể không cuốn hút bởi hình ảnh
quê hương quen thuộc được tìm thấy tại đây, và bởi cả tình đồng bào quyến luyến gắn
bó. Nào cây đa đầu Làng vươn tròn bóng mát, nào công viên Văn Lang ghế đá trữ
tình, nào đại lộ Âu Cơ ôm vòng như một vành đai che chở, nào con đường Hồng
Bàng thẳng tắp hiên ngang. Tất cả như gợi nhớ những gương hào kiệt của tiền nhân.
Tất cả như cùng quyện vào một hồn thiêng phảng phất.
Được ưu đãi thiên thời, địa lợi, nhân hòa, Làng đang chuyển mình để trở thành một
trung tâm du lịch có tầm vóc. Kỹ nghệ du lịch của Làng không chỉ nhằm làm phong
phú thêm vẻ đẹp văn hóa của tỉnh Palawan mà còn mang lại cuộc sống sung túc hơn
cho dân Làng.

Những dự án đã và đang thực hiện. Hiện nay, một số nhà khách, gồm cả các loại có
đặt máy lạnh và không đặt máy lạnh, đã được đưa vào hoạt động để đáp ứng nhu cầu
đồng bào Việt hải ngoại về thăm và ở tại Làng. Một tiệm bán đồ kỷ niệm mỹ nghệ,
một nhà hàng Kimone's với các món ăn thuần túy quê hương rất được ưa chuộng.
Bên trong Làng, du khách cũng có thể tìm thấy các lò làm bánh mì Pháp, lò làm bánh
phở, bánh đa đang hoạt động. Bánh mì Pháp sản xuất tại Làng ngon không kém bánh
mì Ba Lẹ Sàigòn, đi phân phối khắp nơi, có khi cả Manila, với giá chỉ không đầy 8
xu/ổ tính theo tiền Mỹ.
Sau đây là một số công trình đang thực hiện:
Trung Tâm Văn Hóa - sẽ thay thế cho quán ăn Kimone's để đáp ứng nhu cầu du
khách, gồm một nhà hàng với sức chứa 100 thực khách, một hội trường, và một sân
khấu trình diễn các tiết mục ca múa dân tộc. Phí tổn xây cất: 1.500.000 péso.
Công viên Văn Lang – nằm kề sát Trung Tâm Văn Hóa, rợp bóng mát với các cây ăn
trái và một bụi tre xanh tươi. Hiện đang thực hiện các con đường bách bộ, kyosk, và
các ghế đá. Ngay giữa đầu công viên là Linh Đài Đức Mẹ La Vang, hướng về dân
Làng. Tượng được chuyển từ trại tỵ nạn cũ sang và hơn 10 năm qua là nơi cầu nguyện
tạ ơn của hàng ngàn thuyền nhân vượt biển đến bến bờ bình an. Năm 1993, một vụ
cháy lớn đã diễn ra trong trại nhưng tượng vẫn nguyên vẹn cho đến ngày nay.
Những dự án tương lai.

• Hệ thống tưới tiêu (Irrigation project)- Ngoài tác dụng dẫn nước vào hồ chứa để tưới
tiêu cho 5 hecta đất trong mùa khô, dự án này còn tạo hạ tầng cơ sở cho việc phát
triển du lịch sau này. Công tác gồm cải thiện một hồ nhân tạo sẵn có ở phía đông bắc
Làng, có thể chứa được 14.000 thước khối nước, xây 4 đập giữ và tháo nước, gia cố
1.5000 m bờ hồ và suối. Trị giá ước lượng 2.535.000 péso tương đương 66.800 mỹ

kim.

• Quán trọ (Cottage Inn)- Một khi dự án tưới tiêu thực hiện xong, hồ nước sẽ là nơi
tĩnh tâm hoặc nghỉ mát lý tưởng. Mười đơn vị phòng ngủ theo kiểu nhà sàn với các
vật liệu tự nhiên địa phương sao cho hài hòa với cảnh trí, bên trong được trang bị các
tiện nghi. Một bên là núi rừng trùng điệp, một bên là biển cả, giữa là trời xanh thăm
thẳm, đây sẽ là nơi lý tưởng đối với các du khách muốn đứt bỏ thế sự ồn ào, tìm chốn
yên tịnh để cảm nghiệm những nét huyền diệu của hóa công. Chi phí xây cất ước
lượng 3.380.000 peso tương đương 100.000 mỹ kim.

• Đường mòn lên núi và hành lang ra biển (trail to mountain & walk way to sea) - Để
tạo những giờ phút thoải mái cho du khách sau những ngày đi chơi xa. Làng đang
thương thuyết với chính quyền địa phương cũng như chủ đất để thiết lập một con
đường lên núi về hướng Tây dài chừng 1.000 m, và một hành lang 450 m dẫn ra biển
rộng về hướng đông. Chỉ cần 15 phút đi bộ, du khách có thể ngắm biển và thưởng
thức gió núi từ một vị trí của đồi núi chập chùng. Kinh phí tổng cộng dự trù là

300.000 péso.

C. Phần Kết.
Làng Việt Nam đang chuyển mình để trở thành một trung

tâm du lịch với tất cả những tiềm năng sẵn có. Chín đảo vùng Honda Bay và suối
nước nóng vùng Santa Lourdes nằm trong phạm vi ảnh hưởng và phục vụ của Làng vì
khoảng cách chỉ chừng vài phút đi bộ. Thuận lợi cũng nhiều những khó khăn không
phải ít, nhất là trong vấn đề tìm nguồn vốn đầu tư.
• Giao thông tiện lợi - nằm giữa trục lộ chính nối liền thành phố Puerto Princesa với
các danh lam thắng cảnh, Làng có thể làm nơi xuất phát đi khắp nơi cũng như để trở
thành chỗ dừng chân của các du khách.
• Văn hóa Việt Nam - là nơi duy nhất trong các Cộng đồng Việt hải ngoại, du khách
có thể thưởng thức văn hóa Việt Nam từ lối kiến trúc đến phong tục tập quán. Đối với
đồng bào Việt hải ngoại, đây là nơi cũng có thể tìm lại được hương vị quê hương và
tình tự dân tộc.
• Tinh thần phục vụ và hiếu khách - với bẩm tính thông minh, cần cù, người dân tai
đây đặc biệt là lớp trẻ được trang bị kiến thức mới, có thể được huấn luyện bồi dưỡng
để trở nên hướng dẫn viên chuyên nghiệp trong công tác phục vụ du lịch. Hiện tại,
một ban văn nghệ gồm các học sinh trung học trình diễn xuất sắc các vũ điệu dân tộc,
chỉ cần thêm một chút đào luyện với các nhạc cụ tốt hơn, các em có thể tiến xa.
• Vốn đầu tư - cho đến nay Làng đã tận dụng mọi nguồn vốn có sẵn để thực hiện một
số dự án du lịch như đã trình bày ở trên. Riêng đối với những dự án kinh phí lớn.
Làng Việt Nam còn phải cần những nguồn vốn đầu tư từ bên ngoài hoặc cho vay với
lãi suất thấp.
Hy vọng rằng, với cố gắng của dân Làng và những hỗ trợ quý báu của đồng bào người
Việt khắp nơi, dự án biến đổi Làng Việt Nam thành một trung tâm du lịch lý tưởng sẽ
chóng trở thành hiện thực.
Kỷ niệm năm thứ 2 ngày thành lập làng.
Ngày 16 tháng 4 năm 1999

Kỹ sư Bùi Đức Hợp
Thiện nguyện viên hải ngoại.

Phụ Chương III. G

Thơ của một giáo dân

Anh Hợp,

Thắm thoát gần sáu tháng rồi. Anh sắp trở lại Mỹ. Em không biết nói thế nào, để diễn
tả lại cho hết những công trình anh đã làm cho làng. Cũng như có đôi lúc anh phải đối
diện một vài sự việc khiến anh bực mình. Em chỉ biết cảm phục, nhìn anh lướt qua tất
cả bằng đức tin kỳ diệu, rồi bước đi theo hướng mình định của mình.
Trên đường đi, dù là tự nguyện, dù là cả tấm lòng cho đi, đã thể hiện qua nhiều nghĩa
cử của anh. Mà đường đi, thì gắn liền với đường thập giá. Lẽ đó mà anh không tránh

khỏi gian nan. Nỗi chao đảo lòng người khi chưa tìm ra hướng, đã trở thành chướng
khí. Có lúc ảnh hưởng tới anh. Và lắm khi làm cho anh mệt mỏi. Nguyện cầu cùng
Mẹ Maria. Lòng tin của anh, được Mẹ cầu bầu. Anh đồng hành cùng Chúa. Bởi đó mà
khi gặp khó khăn, nản lòng. Chúa bồng anh trên tay rồi. Anh Hợp, Chúa cưng anh
quá. Em ghen với anh. Xuôi nguồn ân sủng, giúp anh quên nhọc nhằn. Bệnh mới
thuyên giảm. Sắc diện còn vương nhiều mỏi mệt, anh vẫn hăng say, quên cả thời gian.
Chỉ mong việc chóng hoàn thành.
Anh Hợp, đường về nhà Cha, ai cũng có Thánh giá Chúa ban. Mỗi thánh giá, mỗi
hình thù, mỗi sắc thái. Thánh giá của anh ngời sáng, em ngước nhìn theo mà ước
mong anh dâng lời cầu nguyện, giúp em có một chút xíu. Chỉ chút xíu thôi. Thánh giá
của em lóe sáng như anh.

Thân mến,
10/6/1989
Minh Hậu

Phụ Chương III. H

BÀI VIẾT CỦA MỘT NGƯỜI DÂN KÍNH TẶNG ANH BÙI ĐỨC HỢP

Ngày đầu tiên gặp anh tại nhà hàng Kimone, dáng anh cao lớn nhưng giọng nói anh
mang vẻ khiêm tốn, nhún nhường dù không biết nhiều về anh lúc này nhưng tôi đã
thật sự cảm mến.
Như thể không bỏ lỡ một ngày, ngay hôm sau anh đã bắt tay vào việc. Anh thầm nhủ
khảo sát ngay địa hình, địa vật để từ những yếu tố căn bản này anh mới hoạch định
những kế hoạch mà anh sẽ thực hiện trong vòng 6 tháng, thời gian mà anh dự trù ở lại
Làng. Những ngày nắng chang chang, anh vẫn không ngại ngần lội qua mương suối,
từ vùng đất trũng sũng nước ở phía Bắc cho đến nơi cỏ tranh hoang dại ở phía Nam;
khi bước chân mỏi anh dừng lại dưới tàn cây lớn, lấy tay quệt mồ hôi đang đầm đìa
trên mặt. Một cơn gió nhẹ thoáng qua làm anh cảm thấy mát mẻ, phấn chấn với cảm
nghĩ: mình đã chọn con đường mà Chúa đã dẫn dắt là làm thế nào đem lại niềm vui và
hạnh phúc cho người khác. Dòng suy tư của anh quay về thời niên thiếu, khi còn cặp
sách đến trường anh học về thơ văn và quan niệm xử thế của Nguyễn Công Trứ.
Nguyễn Công Trứ đã chọn lối xử thế và xuất thế một cách rõ ràng. Sĩ phu phải gánh
trách nhiệm mà non sông, xã hội giao phó. Khi đã làm tròn trách nhiệm thì có thể nghỉ
ngơi, giã từ áo mão cân đai mà vui với cảnh điền viên tuế nguyệt.
Thế nên chàng tuổi trẻ họ Bùi lúc đó, cũng xông xáo khắp 4 vùng chiến thuật, mang
trên vai sứ mệnh của 1 kỹ sư xây dựng đường sá, cầu cống, để nối liền nẻo đường
xuôi ngược. Dù lúc đó đất nước đang ở trong tình trạng chiến tranh, mìn bẫy luôn bủa
giăng trên công trình, nhưng anh và đơn vị vẫn không chùn bước, nơi nào cần là đơn
vị anh sẽ đến. Rồi bị cuốn trôi theo dòng sinh mệnh của đất nước, khi cuộc chiến tàn,
anh cũng phải trôi giạt ra nước ngoài sống đời ly hương; anh đã kiên trì vượt qua

những khó khăn đời tỵ nạn và anh đã đạt được những thành quả khích lệ.
Anh đã chọn con đường xử thế của Nguyễn Công Trứ nhưng về xuất thế thì anh lại
chọn một hướng đi khác; sau khi nợ tang bồng trang trắng vỗ tay reo, anh vẫn nghĩ tha
nhân, đồng hương, đến những đồng bào kém may mắn. Do vậy mà anh vẫn tiếp tục hy
sinh thời gian hưu trí của tuổi già, mà đáng ra với số tuổi lục tuần như anh thì chỉ ngồi
nhà uống trà, ngắm hoa thưởng nguyệt. Với vốn liếng sẵn có là một kỹ sư giàu kiến
thức và dạn dày kinh nghiệm, nên sau hơn một tuần lễ bắt tay vào việc anh đã vạch
lên những công trình phải làm.
Công viên Văn Lang, dời tượng Đài Đức Mẹ La Vang, thảo kế hoạch bảo vệ bờ
mương, sửa đổi đường cống rãnh thoát nước v.v... Anh luôn sát cánh với các ban
ngành của Hội Đồng, hướng dẫn chỉ vẽ và đôn đốc họ. Bàn tay và khối óc anh không
dừng lại ở phạm vi công việc của Hội Đồng mà còn tận tâm tận lực giúp đỡ cho nhà
thờ Công giáo, nhà thờ Tin lành và ngôi chùa Vạn Pháp sao cho những nơi thờ
phượng này thêm khang trang. Bên cạnh làm việc bằng trí lực, anh cũng để trái tim
mình hòa với nhịp đập của mọi người, ai cần anh sẽ đến, anh đến để chia sẻ và cảm
thông những hệ lụy của cuộc đời. Miệt mài với công việc của Làng mà quên đi tuổi
đời của mình, dãi nắng dầm mưa, đã làm anh ngã bệnh. Nóng sốt, đầu váng mắt hoa
nhưng anh luôn hằng tâm cầu nguyện xin ơn trên ban cho anh nghị lực để vượt qua sự
đau yếu mà hoàn thành sứ mạng.
Những khi chiều buông xuống, tôi ngồi dưới bóng tre nhìn anh đang đi lại đôn đốc
công trình Trung Tâm sinh hoạt văn hóa, tôi tự hỏi có ai mà hy sinh cả thời gian, tiền
bạc, công sức cho người khác mà không đòi hỏi một sự đáp trả nào! Có phải chăng là
tiếng gọi thiêng liêng của Thượng Đế đang thôi thúc trong anh: “Hãy đi làm nhân
chứng cho tình yêu thương.
Xin cảm tạ anh, những gì anh đã hiến dâng cho đồng bào, cho Làng Việt Nam.
Xin cảm phục anh một con người sống đời bình dị nhưng tấm lòng thật cao cả.
Tôi nghĩ rằng dù anh sắp trở về Hoa Kỳ trong nay mai, nhưng trái tim vẫn để lại Làng
Việt Nam, ở đây anh đã lưu lại nhiều kỷ niệm.

Làng Việt Nam ngày 12/6/1999
Nha Trang

Phụ Chương III. I

CUỐN SÁCH CỦA MỘT TRÍ THỨC VIỆT NAM
KẾT TINH SỰ ĐÓNG GÓP ĐẦY TÂM SỨC
(Đọc sách “Ứng dụng vải và lưới địa kỹ thuật trong xây dựng công trình: của Bùi
Đức Hợp)

Sách kỹ thuật xây dựng công trình mang tên: “Ứng dụng vải và lưới địa kỹ thuật trong
xây dựng công trình” của Kỹ sư Bùi Đức Hợp được nhà xuất bản Giao Thông Vận Tải
ấn hành năm 2000 là biểu hiện chân thành tấm lòng của một nhà khoa học ở hải ngoại

muốn đóng góp kiến thức tiên tiến và kinh nghiệm đã được sàng lọc của mình vào
việc xây dựng những công trình của đất nước. Lúc này, một số bạn đọc đang làm việc
tại các viện thiết kế công trình, các kỹ sư chỉ đạo thi công, các thầy giáo đang giảng
dạy trong ngành xây dựng, các bạn sinh viên ngành giao thông, các cán bộ quản lý
ngành cầu đường Việt Nam đang có trong tay cuốn sách.
Cái quý báu trước hết của cuốn sách là nó giới thiệu kỹ thuật hiện đại, công nghệ tiên
tiến của quốc gia hàng đầu thế giới – Mỹ – với các nhà khoa học và cán bộ kỹ thuật
của chuyên ngành xây dựng công trình ở Việt Nam. Hơn 200 trang của cuốn sách có
thể xem là “cẩm nang” chỉ dẫn thật bổ ích cho những người làm công tác kỹ thuật xây
dựng công trình ở Việt Nam.
Điều đầu tiên xin gửi tới ông Hợp niềm cảm phục và kính trọng sâu xa. Cuốn sách
làm tôi chợt nghĩ tới lời thơ của đại thi hào Nguyễn Trãi “Nên thơ nên thầy vì có
học”. Được biết, thuở còn cắp sách tới trường ở bậc trung học thời thuộc Pháp, ông đã
dành phần thưởng Bảo Đại nên cũng dễ hiểu thành tựu hôm nay của ông. Nói một
cách khác, cuốn sách của ông là một công trình là hệ quả tất yếu của tinh thần ham
học hỏi của kiến thức sâu rộng kết hợp với nghị lực và niềm say mê của nhà khoa học
chân chính muốn được cống hiến.
Thế rồi, lật trang 205 của cuốn sách này,tôi thật sự ngạc nhiên nể trọng vì “Ứng dụng
vải và lưới địa kỹ thuật trong xây dựng công trình” không phải là cuốn sách duy nhất
mà nó chỉ là “Đứa con yêu” thứ 10 của tác giả. “Đứa con đầu lòng” - cuốn sách kỹ
thuật đầu tiên của ông Hợp - mang tên “Kỹ thuật làm đường sỏi đỏ” đã chào đời cách
đây 30 năm (năm 1971). tôi chợt nhớ lời thơ “con ong làm mật hoa”. Trong lĩnh vực
văn học nghệ thuật cũng như hoa học kỹ thuật thì 10 tác phẩm, 10 công trình, tuyệt
nhiên không phải đơn giản chỉ là số đếm khô khan mà là một minh chứng phong phú
đầy sức thuyết phục. Nó nói nhiều điều về tài năng trí tuệ, về nghị lực và công sức với
nghề với đời và cuộc sống.
Người viết bài này đã đưa cuốn sách của ông Hợp cho bạn hữu, đồng nghiệp và lãnh
đạo của một trường học ở Hànội xem. Lật hơn 200 trang sách “Ứng dụng vải và lưới
địa kỹ thuật trong xây dựng công trình”, họ tấm tắc: “Tác giả giỏi Anh ngữ” “Một
chuyên gia giỏi giàu kinh nghiệm.” Tôi còn nói với họ: “Còn là nhà khoa học yêu Tổ
Quốc.” Vì sao vậy? Bởi vì: Người chiến sĩ cầm súng, yêu nước bằng hành động giết
giặc. Nhà văn nhà thơ, yêu nước bằng ngòi bút.
“Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm.
Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”.
(Nguyễn Đình Chiểu)
Nhà khoa học, yêu Tổ Quốc là hút mật ngọt tri thức tiên tiến của loài người và bằng
tri thức của mình để phục vụ cho những công trình hôm nay và mai sau của đất nước.
Cuốn “Ứng dụng vải và lưới địa kỹ thuật trong xây dựng công trình” đã hướng theo
mục tiêu cao cả ấy. Điều này được ông Bùi Đức Hợp nói rất giản dị: “Cám ơn nhà
xuất bản giao thông vận tải đã cho xuất bản cuốn sách này, giúp chúng tôi giới thiệu
với quý vị bạn đọc một số kiến thức và kinh nghiệm nhỏ bé của mình nhằm phục vụ

cho công tác xây dựng cơ sở hạ tầng.” (tr. 8-Sđd).
Thật lòng xúc động, tôi được biết ông sống ở Mỹ, sách xuất bản ở Việt Nam nhuận
bút có đáng là bao. Tôi hiểu ra một điều: Không phải vì lý do vật chất tiền bạc mà chỉ
vì một lẽ đơn giản, ông Hợp muốn cống hiến một món quà của tấm lòng hướng về cố
quốc của đứa con xa xứ. Tôi bỗng hình dung có một nguồn mạch, có một dòng chảy
sống động, thấm đẫm tâm linh của Con Rồng Cháu Tiên chảy về cội nguồn đất Việt.
Nguồn mạch ấy từ bốn phương trời, từ khắp các châu lục chảy xiết về quê cha đất tổ.
Dòng mạch ấy là những trí thức yêu quê hương ở Pháp, ở Mỹ, ở Úc... là giáo sư nhạc
sĩ Nguyễn Văn Khê, là họa sĩ điêu khắc Điềm Phụng Thị, là tiến sĩ toán Lê Dụng
Tráng. Hòa trong dòng chảy cuồn cuộn ấy có kỹ sư đặc hạng Trưởng xây dựng công
trình Bùi Đức Hợp.
Cuốn sách “Ứng dụng vải và lưới địa kỹ thuật trong xây dựng công trình” gửi một
tấm lòng, một tâm nguyện cao quý.
Hànội ngày 15/12/2000

Phương Ba
(Trích Quê Hương #5/2001)

Phụ bản: "Nhật ký 35 ngày vượt biển và 6 tháng ở đảo"

Ngày 2 tháng 4 năm 1979

Chúng tôi tới bến phà nhà máy dệt.
Cải trang thành nông dân về thăm quê, mang theo bao cát đựng vài bộ quần áo, 1
đồng bánh tét, vài thứ nhật dụng. Một số quần áo tót đã gửi chủ ghe mang đi trước
(sau này mới biết là bị gạt).
Ghe chèo chỉ chừng 6 người, hồi hộp khi qua cầu chữ Y (nhiều ghe đã bị an ninh chặn
lại vì tình nghi là vượt biên). Trời tối, ghe núp vào rừng tràm chờ ghe củi tới.
Ghe củi chạy bằng máy đuôi tôm, mọi người đều thu mình trong khoang.
Khi qua Nhà Bè, đèn chiếu sáng chừng giống như những con mắt khổng lồ soi dọi.
Ghe củi đụng chân cầu, lính gác trên cầu chửi thề ôm sòm.
Khoảng 4 giờ sáng, ghe củi tới địa điểm đổ bộ (nhiều ghe khác bị bắt dọc đường).
Bãi được mua trước, nên có an ninh canh chừng. Chủ tàu đưa danh sách những người
còn thiếu tiền cho an ninh.
An ninh gọi tên những người thiếu cây.
Tôi thiếu 1 cây, năn nỉ những người bạn cùng đi không ai cho mượn, sau cùng tôi tháo
đồng hồ Longine mạ vàng đeo ở tay và nói: “Cái này trị giá hơn 1 lạng vàng”. Hắn
chấp thuận.
Thu vét xong xuôi, an ninh cho tàu nhổ neo.
Chủ tàu cố ý cho tàu mắc cạn vì cho tới giờ này một số bà con của chủ tàu vẫn chưa
xuất hiện.
Khi họ hàng chủ tàu tới, tàu cố gắng nhúc nhích nhưng không thể thoát ra khỏi bãi

lầy.
Tàu kéo an ninh phải kéo phụ và hộ tống ra khỏi vùng hắn kiểm soát.
Tới Vũng Tàu, một vài ghe củi lạc đường, ào ào chen lấn lên tàu, còn tàu chồng chành
như muốn lật, giữa sóng to.
Đúng 172 người trên con tàu nhỏ bé mang số ĐN#0224 dài 13 m rộng 3,5 m.

Ngày 3 tháng 4 năm 1979

Trời đã sáng mọi người chui xuống hầm tàu hoặc nằm sát trên sàn tàu phủ lưới.
Nếu ống nhòm phát giác lố nhố những người (không phải tàu đánh cá), chắc chắn bị
đuổi theo và bắt giữ.
Chủ tàu dự trù tàu ra tới hải phận quốc tế khi trời sáng, nhưng quá nhiều trục trặc nên
giờ này còn lẩn quẩn ở Vũng Tàu (tôi nhìn rõ Hải Đăng, rồi Bach Dinh).
Tàu nhắm hướng Đông chạy thục mạng.
Đêm 3 tháng 4, tàu biên phòng săn đuổi, tàu xả khói đen và liều chết chạy.
Khi không còn nghe tiếng tàu đuổi, tàu tỵ nạn chết máy, có lẽ tàu đã tới hải phận quốc
tế.

Ngày 4 tháng 4 năm 1979

Bọn chủ tàu giở trò khảo khấu: tiền bạc, nữ trang tịch thu, còn quần áo ném xuống
biển. Ai còn hơi sức đâu phản đối khi cái chết đã gần kề.
Gặp tàu Panama, Ba Lan (?) đàn bà trẻ em lên trên boong tàu, đốt lửa nhưng thủy thủ
trên tàu chỉ ngó lơ.

Ngày 5 tháng 4 năm 1979

Máy tàu hư, dùng buồm dã chiến (chăn) để tàu xuôi về hướng Đông Nam.
Thanh niên chúng tôi thay phiên nhau tát nước.
Gói lương khô tôi mang theo đã hết. Bọn chủ tàu vẫn cơm hai bữa. Thỉnh thoảng
chúng phát khẩu phần cho mọi người một nắm cơm sống, ưu tiên cho trẻ em.
Trẻ em khóc như di vì đói, vì khát sữa mẹ.
Không ai bảo ai, phụ nữ nhất là các cô đều tự hóa trang thành lọ lem: tóc rối bù mặt
mày lem luốc, áo quần thô kệch.

Ngày 6 tháng 4 năm 1979

Lương thực, nước đã cạn.
Bọn chủ tàu cũng vậy.
Phó mặc cho định mệnh. Máy hư. Mọi người đều bất động, không còn gì để tranh,
giành nhau nữa trừ trường hợp cần ăn thịt nhau để sống.
Hòn đảo xuất hiện lờ mờ, phía chân trời. Không rõ Côn Đảo, Phú Quốc hay hoang

đảo? Có người đề nghị tấp vào đảo, thà để Việt Cộng bắt còn hơn “ngồi chờ chết”.
Cơn khát hành dữ dội, KTS Hiển đã chụm que củi cuối cùng để biếu chai nước biển
thành ly nước ngọt. Thân tình lắm, anh mới cho tôi dăm giọt nước ngọt, chỉ đủ để
thắm môi. Nhiều người bắt đầu uống nước tiểu.
Cái nóng ray rứt, chúng tôi và một vài bạn trẻ khác lao mình xuống mặt biển trong
vắt. Nước biển chi xoa dịu nhất khỏi cơn khát. Miệng khô, mắt mờ, tôi gục đầu vào
mạn thuyền.
Mọi người cầu Trời cho mua. Bỗng nhiên, một đám mây đen tích tụ trên đầu, mưa đổ
ào ào. Ai nấy đều bò dậy, miệng há bốc để mưa rót dần vào cơ thể. Nước thấm trên
quần áo được vắt vào chai, lọ, nồi niêu. Cơn mưa chỉ kéo dài 5 phút. Tôi tin rằng đây
là một phép lạ.

Ngày 7 tháng 4 năm 1979

Gió ngưng thổi, con tàu như tự động thả neo. Tối 7/4, một sự yên lặng ngột ngạt.
Bỗng tiếng súng lục nổ, mọi người đều biết hải tặc tàu sang tàu.
Mặt mày chúng dữ dằn, thằng nào cũng có dao găm (hình như chúng chỉ có một khẩu
súng lục).
Chúng bắt mọi người sang tàu hải tặc để chúng dễ dàng khám xét đồ đạc.
Vì bản năng sinh tồn, thuyền nhân đổ xô tới thùng nước ngọt, không cần biết chúng
có cho phép hay không?
Sau khi khám xét, bọn hải tặc vơ vét những nữ trang, chúng ra lệnh từng người một
trở về tàu. Nữ trang dây chuyền đeo trên người đều phải tháo ra và nộp cho chúng.
Bọn này không cần khám xét kỹ trong người, có lẽ những rổ nữ trang cướp được đã
quá nhiều. Trước khi cắt dây, chúng cho mỗi người một ít cơm trắng và đồ ăn. Thuyền
nhân tranh nhau dành giật. Tên chỉ huy mỉm cười khinh mạn. Có thể hắn nghĩ đây là
cuộc đổi chác hơn là “cướp của”.

Ngày 8 tháng 4 năm 1979

Sáng sớm, tàu bị cướp lần thứ hai:
Hải tặc nhốt đàn ông xuống hầm lạnh, để dễ dàng lục soát đàn bà (có tin một số phụ
nữ bị hãm hiếp). Chúng đòi 4000 mỹ kim kéo tàu tới đảo. Thực sự, không ai có tiền
cả, chúng bèn cắt dây. Con tàu lại một phen lơ lửng ngoài khơi, mặc cho sóng gió đưa
đẩy. Chiều đến, tàu bị cướp lần thứ ba.
Lúc này, mong gặp bất cứ tàu nào. Hết lương thực, tàu hư, hầu như tuyệt vọng.
Tàu này là tàu đánh cá Thái Lan thứ thiệt. Họ cho chúng tôi lên tàu, lập danh sách,
phát đồ ăn, cho một số phụ nữ vào phòng thủy thủ tắm. Qua cửa sổ, họ nhìn rõ 100%
các cô tắm trần truồng.
Họ nói gì chúng tôi không hiểu, thỉnh thoảng nghe được chữ police.
Nửa đêm, họ đuổi mọi người về tàu. Kéo một quãng, rồi cắt dây.

Ngày 9 tháng 4 năm 1979

Tàu vẫn “đậu” tại chỗ cắt dây.
Đói quá, chỉ trông chờ hải tặc tới. Dù bị cướp, hãm hiếp còn tốt hơn là đói và biết đâu
gặp hải tặc “nhân từ” kéo tàu tới đảo.
Mong hải tặc còn hơn mong mẹ đi chợ về.

Ngày 10 tháng 4 năm 1979
6
“May mắn” gặp tàu “hải tặc”. Tàu này bôi số để khỏi bị nhận diện. Thuyền nhân vẫy
vẫy nhưng tàu hải tặc chỉ chạy vòng quanh “quan sát”. Có lẽ hải tặc nghi ngờ tàu tỵ
nạn có súng.
Sau một hồi chạy vòng vòng, tên chủ tàu đích thân bơi vô tàu tỵ nạn. Tên này trông vẻ
dữ dằn, may theo một dao găm. Thành tàu bị cậy ra vì hắn nghi là có giấu vàng, đàn
bà cũng bị vạch quần ra khám, hắn nghi là nhét nữ trang hột xoàn tại chỗ kín. Kiếm
hoài không có gì đáng giá, hắn bèn vơ vét một số quần áo tốt. Để bù lại, hắn kéo tàu
một quãng thật xa.
Thấy đàn chim bay lượn, chúng tôi đoán bờ biển không còn xa nữa.
Một vài người biết máy móc, ráng sửa máy, tới đêm máy nổ.
Tàu cho trực chỉ hướng Tây, tới nửa đêm, thấy cồn cát với những dây dừa xanh hiện
lờ mờ dưới ánh trăng.
Mọi người đều lội nước lên bờ, trừ bọn chủ tàu (có lẽ bọn này muốn đi Mã Lai hoặc
chờ đợi mọi người lên bờ rồi mới mở chỗ chôn cất giấu vàng).
Lên tới bờ, quần áo ướt sũng, ngồi tập trung một chỗ. Gần sáng; dân trong đảo cầm
đèn lồng chạy tới, chúng tôi được dẫn độ tới địa điểm tập trung, một bãi trống có cây
dừa, xa xa là nhà dân chài.

Ngày 11 - 19 tháng 4 năm 1979

172 người tỵ nạn bị giam lỏng trên cồn cát, mỗi người được phát một chén cơm mỗi
nữa. Mỗi gia đình tự tìm kiếm lá dừa khô, cỏ dại làm lều tạm, lều chỉ để che nắng,
không đủ che mưa. nhiều đêm mưa, ai nấy đều ướt như chuột.
Tối 15/4, tôi bị rắn cắn, đau nhức cả đêm. Lính Thái áp giải bọn chủ tàu về trại. Có
nhiều tin đồn, đồng bào sẽ được đưa tới trại Songkla để rồi bốc đi các nước khác.
(Trong thời gian này nhà cầm quyền Thái ra sức sửa máy tàu).

Ngày 20 tháng 4 năm 1979

Lính Thái trang bị súng máy, quần áo rằn ri với bộ mặt khẩn trương. Họ dẫn giải đoàn
người tỵ nạn đi thật xa. Tôi linh tính có chuyện không hay. Đi mãi, khi thấy con tàu
cũ, mang số DN#0224, mọi người đều thất kinh, biết chuyện gì sẽ xảy ra. Họ ngồi bệt

xuống đường không chịu đi nữa. Lúc đó, lính Thái đạn lên nòng. Cứ 2 lính quăng một
tỵ nạn xuống tàu giữa tiếng khóc kêu gào thảm thiết.
Quăng đủ 172 người, ca nô Thái nổ máy và kéo tàu tỵ nạn ra khơi, giữa đêm tối. Đến
nửa đêm xa thật xa, ngoài khơi tàu Thái cắt giây.

Ngày 21 tháng 4 năm 1979

Thấy ánh đèn điện chiếu, tàu trực chỉ đâm bờ. Có lẽ đây là nơi nghỉ mát thuộc đất
Mã.
Chúng tôi đổ bộ lên, cố ý phá máy tàu đục cho tàu chìm để khỏi bị kéo ra khơi thêm
lần nữa.
Lính Mã tập trung chúng tôi trên một bãi cát. Chúng gọi từng người một lên khám.
Tiền bạc, nữ trang chúng “giữ hộ”. Tuy vậy nhiều người giấu nữ trang dưới cát. Sau
một màn khám xét, chúng tôi bị di chuyển đi ngay, nhiều người không còn có cơ hội
trở lại chỗ cũ lấy đồ chôn giấu.
Người dân Mã đã nhìn chúng tôi bằng cặp mắt khinh bỉ, họ bất bình khi thấy tôi xin
một thùng nước giếng uống.
Một vài du khách Tây phương chụp hình đoàn người tỵ nạn. Họ chỉ trỏ khi thấy bà
Hằng bắt chấy cho con, rồi bỏ lên mồn cắn một cái cộp. Tôi phải bảo bà: “Thôi đi !”.

Ngày 22 tháng 4 năm 1979

Lính Mã giải chúng tôi tới một nơi hoang vắng, xa hẳn nhà dân chúng. Mấy ngày cơm
nước thất thường, nay lại phải đi bộ hàng chục dặm trong rừng, chịu sao nổi!

Ngày 23 tháng 4 năm 1979

Tới địa điểm tập trung.
Dù không hàng rào kẽm gai, cũng không thể nào trốn tránh được, một bên là dòng
sông, 3 bề là rừng dừa nước, chỉ có một con đường độc đạo có đồn canh Mã.
Ngày đầu trời mưa như trút: không lều đành chịu trận, lính Mã đến từng “nhà” lùa
phụ nữa và trẻ con vào lều chúng, bề ngoài có vẻ nhân đạo nhưng thực chất là “lợi
dụng phụ nữ”.
Bà Út đi đẻ, chỉ có bác sĩ người Ấn, Tàu là tận tình chăm sóc, còn Mã khinh bỉ. Hội
trăng lưỡi liềm đỏ phát một chút lương thực.

Ngày 24 tháng 4 năm 1979

Vào rừng chặt dừa nước vừa làm màn và vừa làm chiếu.

Ngày 25 tháng 4 năm 1979

Chặt thêm 50 tấm dừa nước + 2 bó củi. Nhịn đói mà phải lao động quá nhiều. Bơi tới
đâu cũng bị đàn bà Mã xua đuổi.

Ngày 26 - 27 tháng 4 năm 1979

Để trả thù tội “phá tàu”. Chính quyền Mã bỏ đói 5 ngày, không tiếp te,á không thuốc
men “đêm muỗi ngày ruồi”.
Lính Mã càng ngày càng trở nên hách dịch. Tuy nhiên vẫn có những vụ buôn bán lậu
do lính Mã chủ xướng “đổi chỉ vàng lấy lương thực”.
Trong trại, tệ nạn ăn cắp vặt, chỗ này kêu mất đường, chỗ kia kêu mất gạo. Mọi người
đều không tự chế. Anh em ruột đánh lộn nhau.
Tôi vô rừng kiếm củi khô mỗi ngày. Có tin đồn nếu có đủ 2000 mỹ kim hối lộ, sẽ
được đi trại tỵ nạn, còn không tàu sẽ bị kéo ra khơi.
Tôi bị phù thũng, ghẻ lở do chứng thiếu ăn. Họp tối, bị lính Mã giải tán mặc dầu đã
xin phép Trung úy. Nội bộ chia rẽ “Ba con đĩ Sàigòn.

Ngày 28 tháng 4 năm 1979

Có tin đồn: “sáng mai bị tống ra biển hay được đến trại”, mỗi gia đình đều gom góp
số gạo còn lại nấu một nồi cơm đầy.

Ngày 29 tháng 4 năm 1979

Tổng Thư Ký Hội Hồng Thập Tự xác nhận đi đảo (trại tỵ nạn). Tại sao cần tàu Hải
Quân kéo, thuốc men, lương thực cấp cho 1 tuần? Không khéo họ lại tống cổ thuyền
nhân ra ngoài hải phận quốc tế? Có người vận động anh em bỏ tiền mua địa bàn.

Ngày 30 tháng 4 năm 1979

Chỉ trong lúc cùng cực, con người mới lộ bản chất.
Y tế đến trại chích ngừa. Bụng đói meo, Hoàn nói thao thao về những món ăn ngon tại
nhà hàng Bát Đạt, Đồng Khánh như xúp măng cua, trứng cúc, bát bửu, chân vịt rút
xương. Nhịn đói không biết bao nhiêu ngày rồi, nước miếng tôi vẫn ừng ực, khi nghe
Hoàng kể những món ăn ngon tại Sàigòn...
Hồng Thập Tự không đến. Thiên hạ cãi nhau om sòm về vụ gởi tiền mua đồ bằng
Bath (tiền Thái) với giá cắt cổ 100 Bath/1 kg gạo.

Ngày 1 tháng 5 năm 1979

Hồng Thập Tự vẫn chưa tới. Nản quá, nhiều người phải thốt ra “Thà ở lại với Việt
Cộng còn hơn”.

Ngày 2 tháng 5 năm 1979

Thêm một ngày chờ Hồng Thập Tự. Lính Mã bán giá cắt cổ (17 mỹ kim: 2 kg gạo + 2
hộp sữa + 5 gói thuốc).
Mắt mờ, chân tay bủn rủn, cảm thấy có con gì đang cắn trong bụng.
Mẹ dắt con đi ăn xin tại nhà dân. (thấy thảm cảnh “đói”, lính Mã cũng làm ngơ).
Lính quăng mẫu thuốc, Hùng sì ke lượm lên hút.
Hái trái dừa nước (gần nhà dân), ba cha con kỹ sư Giàu bị lính Mã giữ.
Dừa nước non không cùi, còn dừa già, cùi cứng như đá, cắn không vô mà nuốt cũng
không vô. Ngụp lặn dưới dòng sông bắt trai, sò về luộc. Củi càng ngày càng khan
hiếm, phải đi xa hơn. Mệt quá tôi nằm yên một chỗ, trẻ con khóc inh ỏi. Nhiều bà mẹ
ẩm con chờ sẵn ngoài hàng rào để xin ăn.
Kỷ sư G. bị đánh đập về tội bơi qua sông hái dừa nước. (Có lẽ gần tới ngày đi, lính
Mã kiểm soát chặt chẽ, sợ những người trốn ở lại).

Ngày 3 tháng 5 năm 1979

10 giờ có xe chở đi Jumput.
Dọc đường: lái xe bên trái, nhà cửa tồi tàn. Trại nằm trên ngã ba sông (trại cưa bỏ
phế), trong trại đã có 3 toán vượt biển (29 người, 19, 39). Cả 3 đều bị hải tặc thăm hỏi.
Phụ nữ đều bị cởi quần (để dễ dàng kiểm soát những đồ cất giấu).
Chuyện ra khơi không còn nghi ngờ gì nữa, tàu DN # 0224 và 3 tàu khác đã đâu sẵn
tại bến.

Ngày 4 tháng 5 năm 1979

9 giờ sáng: 170 thuyền nhân (trừ 2 vợ chồng Út được phép ở lại), lên tàu cũ với bao
nhiêu kinh hoàng đang chờ sẵn. Tới 6 giờ chiều, thêm tàu VN Kiên Giang chờ sẵn (46
người). Các tàu được chia làm 2 nhóm kéo bởi 2 tàu chiến Mã. Tàu tôi và 1 tàu Kiên
Giang thuộc nhóm I (Tàu tôi được buộc dây vào tàu Mã, còn tàu kia buộc dây vào tàu
tôi). Mỗi tàu cách nhau 100 m. Hải Quân Mã đòi hối lộ 5000 mỹ kim để được kéo tới
đảo tỵ nạn. Hải Quân Mã chỉ có nhiệm vụ tống khứ các tàu tỵ nạn ra hải phận quốc tế,
nếu có tàu tỵ nạn nào lọt vào hải phận Mã, đều bị xua đuổi hoặc bắn chìm.
Ngày 5 tháng 5 năm 1979

Tàu hải Quân Mã (Navy) kéo 2 tàu tôi về hướng Đông Nam ròng rã suốt đêm.
Xin nước uống, bọn thủy thủ Mã chỉ xuống biển.
12g đêm, Hải Quân cắt giây và chỉ trỏ về hương Đông Nam.
Tàu tôi đành phải cắt giây tàu Kiên Giang (46 người). Khi tới đảo nghe kể: “Nhóm

thứ hai bị cắt giây bất ngờ trong khi tàu Mã đang chạy với tốc độ nhanh, khiến tàu bị
cắt giây quay cuồng và chìm hẳn. Bọn Mã chỉ có nhiệm vụ tống khứ không cần biết
tính mạng người trên tàu. Lúc đó tôi chỉ muốn Cộng Sản chiếm trọn vùng Đông Nam
Á để các nước này gánh chịu những đoạn trường nhọc nhằn tủi cực mà hiện giờ chúng
tôi đang trải qua.
Nhiều chuyện được đồng bào thuật lại như: Hải Quân Mã thẳng tay đánh đập người
bị nạn và cấm chỉ xâm nhập hải phận, nhưng chúng không bao giờ quên ăn cướp vàng
bạc, đô la của thuyền nhân. Một tàu khác bị chìm 300 người chết. Mã vẫn làm ngơ,
cắt giây luôn.

Ngày 6 tháng 5 năm 1979

Theo hướng bọn Navy chỉ, tàu chạy tới 9 giờ sáng, 4 hòn đảo lờ mờ hiện ra. Dù là
hoang đảo cũng phải tấp vô. Với số lượng ít oi về dầu mỡ và lương thực. Hơn nữa
không địa bàn, tàu không có hy vọng gì vượt trùng dương sang Úc hay Indonesia.
Bọn chủ tàu bàn mưu tắt máy để đòi mỗi người đóng thêm 2 mỹ kim. (số tiền này do
chúng ứng trước, tất cả là 2 cây để hối lộ cho tàu hải tặc số 2 kéo vô bờ).
trên đường đi, chúng tôi gặp nhiều dàn khoan dầu, gặp tàu Nhật, vẫy vẫy chúng lờ đi.
Chiều tối, giông gió mưa ào ào đổ, tàu chồng chềnh nhiều phen tưởng như sắp lật.
Một tàu chở dầu khổng lồ chạy băng qua, khoảng cách chừng mười thước. Nếu đụng,
chắc tàu tôi sẽ tan ra từng mảnh nhỏ. Có người còn cho rằng: “Nhờ tàu lớn chắn gió
mà tàu tôi tai qua nạn khỏi” (!)Cũng vì sóng gió gào thét, tàu 28 người bị lật úp, chỉ
còn sống sót 4 người trôi dạt vào bờ. Gần tới đảo, tàu chạy vòng quanh đảo, thấy ánh
đèn lờ mờ,chúng tôi biết đây là đảo có người, không khỏi mừng thầm trong bụng.
Nửa đêm, bọn chủ tàu lại giở trò khảo khẩu dồn những người thiếu cây vào cuối
khoan tàu và bảo họ: “Một là đóng đủ, hai là bơi lội vào bờ”. Bọn chủ tàu phải hiểu
rằng đến giờ phút này ai còn có thể giấu 1 chỉ nào sau bốn lần hải tặc.

Ngày 7 tháng 5 năm 1979

Nghe tiếng gà gáy vang ra, ai nấy bỏ tàu lội nước tới đầu để bơi vào bờ. Đây là bờ
biển san hô, mảnh san hô sắc cắt nát gan bàn chân tôi.
Lên bờ, vừa thổi cơm xong, khoảng 9 giờ sáng, chúng tôi được lệnh lội ra tàu cũ, sẽ
có hướng dẫn viên dẫn tàu tới Le Tung. Dân địa phương tương đối hiền lành, ít ác
cảm với người tỵ nạn. Hướng dẫn viên là một dân chài địa phương, họ được trả thù
lao bằng một chiếc nhẫn 2 chỉ của chủ tàu.
Le Tung là hòn đảo nhỏ thuộc Nam Dương nhưng lại rất gần Inđô Mã Lai. đảo này
gồm 4, 5 đảo nhỏ Kou Kou, Air Raya, đảo Ruồi. Le Tung chỉ là trạm chuyển tiếp để
đưa người tới các đảo chung quanh. Đảo này mới sầm uất nhờ những người tỵ nạn.
Tàu cặp bến tôi thấy cảnh rộn rịp trên bến, dưới thuyền, người tới lâu hỏi thăm tin tức
người mới tới. Mắt sáng lên khi thấy ổ bánh mì, lại cả bánh bao, và hàng trăm thứ
khác bày bán. Phố chỉ rộng 3 m bề ngang, người đi lại tấp nập, cửa hàng nào cũng

đầy ắp lấy người. Họ bán đủ thứ quần áo vật dụng làm nhà, có cả nhà hàng. Trên đảo
khá đông người tỵ nạn, có người đến trước bọn tôi nửa năm.

Ngày 8 tháng 5 năm 1979

Chỗ ở lung tung: đình chùa, rạp hát, trường học chỗ nào trống cứ tự động trải một
manh chiếu cư ngụ. Mỗi người được phát 1 lon gạo. Giá cả do bọn con buôn định,
toàn là giá cắt cổ.
14.200 Rúp/1 lạng vàng (52 Rúp = 1 mỹ kim)
2000 Rúp/1 nồi nấu ăn.
Kẻ được gia đình tiếp tế, ăn tiêu phè phỡn. Còn đa số đều tự túc.

Ngày 9 và 10 tháng 5 năm 1979

Đã hai ngày rồi, tôi vẫn chưa lại sức. Một số người tỵ nạn học sơ sơ tiếng Inđô, đi bộ
10km, vô tận những thôn xóm xa, mua dừa chuối, rau đem về chợ bán lại kiếm
lời,trong số đó, có gia đình kỹ sư T., một số khác đi làm thuê mướn cho Inđô kiếm
tiền xài.
Tôi theo một số bạn bè khác vào rừng kiếm củi hoặc mua chuối (pi săng)
Dân tỵ nạn hay chặt cây dừa để lấy trái (người Inđô rất bất bình về việc này). Họ lại
còn chặt cả cây đinh hương (người Inđô rất quý cây này). Ai vi phạm sẽ bị phạt 8000đ
và 8 tháng tù ở).
Ngày 11 tháng 5 năm 1979

Trại phát nửa lon gạo mỗi ngày. Đi kiếm củi, chân tay tôi còn bủn rủn.

Ngày 12 tháng 5 năm 1979

Đi kiếm củi về phía nhà thương, thấy tấm bảng viết bằng tiếng Việt “Cấm đi lối này”
hoặc “lệ phí 500 R/ 1 người”. Đúng là bọn sơn tặc giở trò làm tiền. Càng ngày dân địa
phương cũng có ác cảm với người tỵ nạn do một số tệ trạng chặt cây bừa bãi, ăn cắp,
ăn tiệm, dừa, sắn, mánh mung, phóng uế bừa bãi.
Dân Inđô càng tỏ ra không ưa tỵ nạn “Việt Nam no good”. Câu nói đầu môi của dân
bản xứ.

Ngày 14 tháng 5 năm 1979

Tôi vẫn chưa lại sức. Mất áo lót cuối cùng, tôi tiếc ngẩn người. Vui mừng khi lượm
được áo sơ mi cũ về giặt lại từ nay đỡà phải lo cởi trần mỗi khi giặt áo. Tôi học thêm
cách làm bánh bao bằng khoai mì. chặt ngang quả dừa .

Ngày 15 tháng 5 năm 1979

1 giờ trưa, tàu tôi được lệnh đi đảo Air Raya. Lính Inđô chuyên dùng gậy để đánh
người, bắn súng Max 36, bắn bừa bãi lên đồ đạc.
Không có cầu tàu, nên tàu chỉ đậu xa, dân tỵ nạn lại một phen lội nước vô bờ.
Trên đảo đầy ắp người, Inđô làm sẵn những dãy nhà bán với giá 25.000 R/1 căn rộng
4m x 3m.
Tàu tôi là tàu thứ 65 tới đảo.

Ngày 19 tháng 5 năm 1979

Vô rừng chặt cây làm nhà, nhiều khi leo lên những ngọn đồi dốc đứng.
Dân tỵ nạn phá rừng bừa bãi, cây được thả từ sườn đồi xuống.
Đảo 6000 người chưa có Ban Quản trị, không Ban Y tế, nhà cửa xây cất bừa bãi. Inđô
bớt cổ phần gạo để có gạo bán chợ đen: 175 R/1 kg. Dân đi cầu ngoài bãi biển, sáng
sớm tinh sương lố nhố những người ngồi xổm giống như cua bò trên bãi.

Ngày 20 tháng 5 năm 1979

Mỗi ngày tôi dậy sớm để xách hai thùng nước (3km) dùng cho cả nhà, lặn lội lên rừng
đốn cây làm vách.
Ngồi trên thân cây để vắt ngang suối, nghe tiếng ve sầu, tiếng chặt cây, tiếng cây đổ
mà tức cho rừng xanh xứ người bị tàn phá một cách vô lối.

Ngày 21 tháng 5 năm 1979

Hôm nay, tàu thứ 87 chở khoảng 1000 người tới đảo.
Tôi lại lên rừng kiếm lá đủng đỉnh dưa dai làm vách, học cách cột giường, nạo dừa
bằng nắp vỏ chai, lon cô ca làm đèn dầu, nấu nước lá sim...
Nửa đêm, có tiếng la hét, lại một vụ chĩa đồ tại tiệm tạp hóa.

Ngày 22 tháng 5 năm 1979

Chờ chụp hình.

Ngày 23 tháng 5 năm 1979

Tàu đến mỗi ngày một nhiều. Nhà cất lấn ra đường. Phố chính ngòng ngoèo (rộng
12m), người đi lại xuôi ngược, kẻ gánh nước, người chở cây. Ruồi cũng gia tăng đã có
5 người chết vì ỉa chảy. Ban đại diện được thành lập, tình trạng vệ sinh tại suối được
cải thiện hơn. Ban đêm, lính Inđô đi tuần, đánh đập những người gánh nước hay gây
sự những nhà thức khuya để dễ bề tổ chức ăn cắp. Tuy vậy, những vụ chôm chỉa xảy
ra thừng xuyên (kẻ kêu mất tiền, người mất quần áo). Ban đêm, đèn khí thắp sáng
trưng tại khu hàng quán. Thôi thì đủ mọi thứ: café, chuối. Người Tàu nói chuyện như

cãi nhau. Buổi sáng, dân tập trung tại những nhà có radio nghe tin tức.
Vụ trả thù, đánh đòn hội chợ giữa phe đi tàu với phe chủ tàu tại khu suối. Đối với chủ
tàu cũ, họ cần điền đơn hoặc bổ túc giấy tờ gì, tôi sẵn sàng giúp họ:” Chị Cư ơi! (tên
chủ tàu), hãy quên chuyện cũ, dù sao chúng tôi cũng cám ơn chị đã đưa chúng tôi tới
đây.”
Trong xã hội thiếu tổ chức, mạnh ai người ấy làm: Inđô cấp gạo thiếu, phát cá ngừ
ươn để kiếm lời (trong khi đó LHQ cấp mỗi đầu người 3 mỹ kim/1 ngày), kẻ đại diện
phát gạo lạm quyền phát thêm lon cho người nhà.

Ngày 24 tháng 5 năm 1979

Tôi đi Le Tung lãnh ngân phiếu, trả tiền tàu bằng thuốc lá. Một người Tầu lở đụng
Inđô, Inđô đánh liền. Inđô đứng bên đánh tiếp.
Trẻ em Inđô đá phụ nữ Việt . Inđô bóc lột, trả công rẻ mạt (sửa máy tàu, phụ tàu
khách, khuân vác).
Chặt huệ rừng làm buông tắm.
Làm lý lịch.

Ngày 26 tháng 5 năm 1979

Vô rừng kiếm củi, gặp trời mưa.

Ngày 29 tháng 5 năm 1979

Cảm nặng ba ngày nay, nằm nhà nhớ lại ngày Thái cho ăn cá khô, Mã đồ hộp, Inđô cá
ngừ. Người Việt Nam càng ngày càng trở nên giống Inđô: da đen, tóc dài.
Đêm, trời đổ mưa như trút, nhà nào cũng bị dột, một đêm không ngủ. Sau cơn mưa
đầu mùa, trăng lưỡi liềm sáng vằng vặc hiện ra trên nền sao sáng tỏ, hàng dừa thẳng
tắp không lay động.

Ngày 30 tháng 5 năm 1979

Một tàu đò đi Le Tung bị lật, khiến 23 người chết.
Đi hái dừa nước non, làm vĩ đập ruồi.

Ngày 31 tháng 5 năm 1979

Có phái đoàn HCR tới, ai cũng náo nức viết thơ, đánh điện tín cho thân nhân. Thơ
chất hàng chục bao bố. Phái đoàn bỏ dở chương trình viếng thăm đảo. 1 sĩ quan Inđô
ném báo thơ xuống biển, lá thơ bay như cánh bướm khiến nhiều người bất mãn. Còn
số phận mấy bao thơ khác: tới nơi hay chìm sâu dưới lòng biển?
Ngày hai buổi, dạy Anh văn, lớp học thêm hai trò Danh và Diễm con anh chị Duật..

Chợ Trời Air Raya giống như chợ Trời Nguyễn Thông đủ mọi mặt hàng: tự điển Việt
Anh, Radio, giấy đi cầu (toàn là hàng ngoại), bánh bao...
Trên đảo có hai tiệm hớt tóc “Giã từ Sàigòn”.

Ngày 2 tháng 6 năm 1979

Ruồi càng ngày càng nhiều, ngồi ăn trong mùng, đi ngoài đường ruồi bâu theo, nhất là
các mụn nhọt. Vì thiếu băng, bệnh nhân dùng giấy báo quấn. Thấy ruồi nhiều, phái
đoàn Mỹ đến thăm đảo, phải bỏ nửa chừng. Ban đại diện đã có nhiều cố gắng “Phòng
bệnh hơn trị bệnh” và “giữ nguồn nước sạch sẽ”.

Ngày 11 tháng 6 năm 1979

Inđô dở thủ đoạn cạnh tranh như đưa dân tỵ nạn mới tới, đến thẳng dãy nhà do họ
dựng, đốt nhà do người Việt dựng hoặc muốn dựng nhà phải điều đình mua đất, hoặc
cấm dân vô rừng đốn cây.

Ngày 17 tháng 6 năm 1979

Đi câu với Hiển, cảnh trí đẹp, đá màu nâu. Dân tỵ nạn dùng dao búa bẩy sò.

Ngày 21, 22 tháng 6 năm 1979

Mong thơ nhà tôi.
Xảy ra vụ đánh cắp thùng tiền của đền Hồi Giáo Le Tung, Inđô đuổi hết tất cả người
Việt, 10 giờ thông báo, 11 giờ đuổi, đánh đập.
Ở đâu có người Tàu là ở đó có lũng đoạn thị trường. Họ mua hết đường trong tiệm rồi
bán ra với giá 350 R/1 kg thay vì 30 R/1 kg hoặc đi Pinang mua hàng cạnh tranh với
Inđô. Inđô trả đũa bằng cách không cung cấp dầu cho dân. Tàu đi bán chính thức có
nhiều cây, tha hồ làm mưa làm gió trên thị trường: họ buôn heo sống từ Pinang về, rồi
bán heo quay ngay trên đảo.

Ngày 23 tháng 6 năm 1979

Thiên hạ được thơ, mình không buồn quá. Phái đoàn Mỹ chỉ đến interview, khi nào
diệt ruồi xong và dựng xong trụ sở (chi phí do người Hoa đóng góp).

Ngày 28 tháng 6 năm 1979

Tối xảy ra vụ đánh Sơn Râu, Inđô cấm chợ, cấm đò để tìm ra thủ phạm.

Ngày 2 tháng 7 năm 1979

HRC đến phỏng vấn, tôi tách hộ.

Ngày 5 tháng 7 năm 1979

Phỏng vấn xong, sáng nước tương, chiều nước tương.
Inđô cầm roi đi đánh những ai phóng uế ngoài bở biền (Ban đại diện đã làm hai dãy
nhà cầu sát vách núi).
Quán Cafetene định mở khiêu vũ (đảo đồng ý, Pinang không).
Thêm một nghề mới: đóng thùng fuy để chở khách từ tàu vào bờ.

Ngày 6 tháng 7 năm 1979

Có tin đồn đi Galang vào ngày 17/7/1979.

Ngày 8 tháng 7 năm 1979

Tàu MT mới tới bị hải tặc đập đầu chết 200, còn sống sót 80 người.
Cả đảo vui mừng khi nghe tin đài VOA, Galang sẽ tiếp nhận 50.000 người để kịp
khánh thành vào đầu tháng 8 năm 1979.

Ngày 11 tháng 7 năm 1979

Đi đảo KouKou mua cá rẻ, đảo có bán sầu riêng, cau trầu.

Ngày 12 tháng 7 năm 1979

Đài BBC: dân tỵ nạn do tàu Pháp vớt tố cáo lính Mã hãm hiếp, đánh đập trước khi
đuổi ra khơi.

Ngày 14 tháng 7 năm 1979

Tôi đi Le Tung lãnh đồ do nhà tôi tiếp tế, đồ bị tráo.
Sabin (1 giới chức Inđô) tự ý ký tên lãnh 300 mỹ kim, rồi trao lại cho chủ nhân 250
mỹ kim. Các viên chức Camat Office đều lấy thơ làm tiền. Gởi ngoài (ông La Sou)
tuy mắc nhưng chắc ăn hơn.
Inđô mang đồ nghề sang đảo mua hột xoàn (có cảnh sát Inđô yểm trợ).
Air Raya mọc thêm một tiệm Kim Hoàn ngay lối đi(!).
Dưới áp lực con buôn, Le Tung lại sầm uất. Ai có tiền vẫn thuê được nhà ở nhưng
phải đóng tiền thế chân 10R/1 người, Inđô tìm mọi mánh khóe để vơ vét người tỵ nạn
trong khi Ba Tàu vẫn thao túng thị trường, mua hết hàng khi tàu Pinang vừa cập bến.

Ngày 27 tháng 7 năm 1979

Đảo chuẩn bị đón phái đoàn Mỹ đến phỏng vấn.

Ngày 29 tháng 7 năm 1979

Tôi đi bắt sò về phía Koukou, càng ngày càng khó kiếm phải đi thật xa, gió lạnh sóng
gào, băng qua bãi sú quần áo sũng nước mưa. Sò chất đầy giỏ. Sò đủ màu, tím, nâu,
xanh, hồng.
Trên đường về, đường trơn trợt, tôi níu phải cây sơn ta, mặt mày sưng vù.

Ngày CN 5 tháng 8 năm 1979

Càng ngày cây càng thưa thớt, tôi phải leo lên mấy ngọn đồi cao mới chặt được ít cây
nhỏ làm giường, đóng bàn học, vỏ cây lót giường. Càng đi sâu, cảnh cảng đẹp. Nhưng
dây leo vắt qua khu suối sâu giống như những sợi dây tử thần. Chim chích chòe tung
tăng nhảy. Vách núi cao. Dân tỵ nạn đến đảo một ngày một đông. Nếu cứ đà này,
thiên nhiên sẽ bị tàn phá một cách không tiếc tay.

Ngày 16 tháng 8 năm 1979

Chờ hoài, phái đoàn Mỹ không tới.

Ngày 17 tháng 8 năm 1979

Tôi dẫn học trò ra bờ suối dạy Anh văn. Rừng trở nên thưa thớt, chỉ còn trở lại những
thân cây bị lột vỏ (cây không bi đốn vì gỗ cứng, khó chẻ củi.)
Ái hữu Công Chánh gởi 250 mỹ kim giúp anh em Công Chánh. Mọi người hùn tiền,
tổ chức một bữa nhậu gồm gỏi gà, bò sào bắp non, đậu phộng da cá, rượu Brandy.
Trẻ em lúc nào cũng vô tư, chúng hóa trang tập trận giả hoặc đánh khăng, hát những
bài CS.

Ngày 28 tháng 8 năm 1979

Tuần trước dân làm cầu tàu cho phái đoàn Mỹ. Cầu rộng 1m, dài 80m. Vì không có
búa, cột cầu được vót nhọn và lắc bằng tay. Trị giá công tác 900.000 R do chủ tàu
đóng góp.
Một tàu đã ở Mã Lai 50 ngày, cũng bị trục xuất. Tàu trở lại Mã, tài công bị đánh đập.
Tàu bị kéo ra khơi, cho tiền mới được kéo gần tới Hải Đàng (thuộc địa phận Inđô).
Tham nhũng, ăn chặn tiếp tục hoành hành trong đảo, thâu tiền dân để thù lao các phái
đoàn đến phỏng vấn.
Tại Le Tung, Inđô treo cổ một người Việt trên cây sầu riêng (nghe đồn nạn nhân vô
đồn thờ Hồi Giáo ăn cắp thùng tiền).
Tin giờ chót: Phái đoàn Mỹ tới.

Ngày 3 tháng 9 năm 1979

Trời mưa rả rích. Phái đoàn Mỹ ngưng phỏng vấn sau khi đã phỏng vấn 2 tuần. Tàu
tôi được xếp thứ 17 trong số 77 tàu.

Ngày 14 tháng 9 năm 1979

Bác sĩ Michepe Bogeau thuộc nhóm “bác sĩ không biên giới” của tàu Ile de Lumière,
từ trần vì trúng gió, uống rượu say.

Ngày 16 tháng 9 năm 1979

Đi KouKou, gặp ông Khôi, Luật sư Thời, thân nhân anh Vũ Khiêm.
KouKou có chùa, có hệ thống phóng thanh, có khẩu hiệu: Selamat Datanz Di KuKu.
(Chào mừng quan khách tới KuKu)

Ngày 28 tháng 9 năm 1979

Các phái đoàn khác như Pháp, Thụy Sĩ, Liên Hiệp Quốc lần lượt đến đảo.

Ngày 13 tháng 10 năm 1979

Ngày tuyên thệ.
Hồ sơ của KS Giảng bi bác, tôi giúp làm đơn.

Ngày 21 tháng 10 năm 1979

Cả tuần nay, tôi tham gia xây cất bệnh xá, không có thước vuông, tôi dùng phương
pháp 3 x 4 x 5, mực nước thay thế bình thủy.
Ban đại diện đảo được sắp xếp lại gồm những ban như: Trật Tự, Thông Tin, Tài
Chánh (Khu thuế hoa chi chợ) Hồ sơ, Thơ ký, Giáo dục v.v...
Tôi tiếp tục dạy Anh văn cho tới ngày anh chị Duật đi Galang.

Ngày 1 tháng 11 năm 1979

Gia đình anh Duật đi Galang. Chờ hoài! Chưa đến lượt tôi.

Ngày 11 tháng 12 năm 1979

Đọc lá thư AHCC số 14, thấy bạn bè tiệc tùng, liên hoan, không khỏi chua xót!
Trung úy LTQ dạy Anh văn, kiếm khá bộn, có vợ mở tiệm tạp hóa. Vì ghen ghét, Ban
đại diện lục soát cửa hàng, thấy có đồ gian. Trung úy bị bắt đi làm cỏ vê!

Ban đại diện chơi Ban Thanh Tra, toàn Ban Thanh Tra từ chức (nhiều người mình đi
đâu cũng mánh mung, tranh giành).

Ngày 22 tháng 11 năm 1979

Đến lượt tôi đi Galang.
Sáng hôm sau, tàu mới tới đảo, chờ đến chiều mới có thuyền con đưa vô đảo. Đàn ông
đi bộ 3km mới tới trại, còn đàn bà con nít được chở bằng xe. Nước suối màu nâu, cứ
100 người ở chung 1 barrack.
Ngày 24 tháng 11 năm 1979

Tôi được chỉ định làm barrack trưởng số 176. Tôi mệt lừ vì cứ phải chạy đi chạy về
hoài, lo giấy tờ cho đồng bào (Galang chưa có loa phóng thanh như Air Raya).

Ngày 24 tháng 11 năm 1979

Tôi có tên đi Mỹ. Mừng vui khôn tả.

Ngày 25 tháng 11 năm 1979

Chiều, tôi đem đồ ra bến tàu đi Pinang. Xe chở chúng tôi về trại Air Raja, trại trông có
vẻ điêu tàn.
Nhiều người ở đây cả năm vì không có người bảo trợ hoặc thiếu sức khỏe. Người nào
biết chắc mình bị lao phổi, họ nhờ người khác chụp thử hoặc đút lót tiền để được chụp
lại.

Ngày 26 tháng 11 năm 1979

Vì quên đánh số IN, tôi không được gọi đi khám sức khỏe. Âu lo. Buổi chiều được gọi
đi lăn tay.

Ngày 27 tháng 11 năm 1979

Đi Pinang chụp hình. Bác sĩ Phu xem hình và cho biết: Phổi tốt.

Ngày 28 tháng 11 năm 1979

Đi Pinang đổi tiền. Cha Piet đòi có giấy của ICEM mới chịu đổi. May quá, có một
ngân hàng bằng lòng đổi với giá 100 mỹ kim = 58.00 R.
Có tiền, tôi chia sẻ với anh Thiệu, chị Tế.

Ngày 1 tháng 12 năm 1979

Tôi được chở tới trại tạm trú tại Singapore, chờ máy bay đi Mỹ. Đường phố Singapore
rất sạch, xả rác bị phạt 500 Singapore, tên đường bằng tiếng Anh. Trung tâm thành
phố với những cao ốc chọc trời giống như đao-tao (downtown) của các thành phố Hoa
Kỳ. Cửa hàng nói thách, trả giá thấp hơn giá ghi trên mặt hàng.

Ngày 2 tháng 12 năm 1979

Anh Thiệu, chị Tế đi Mỹ.

Ngày 4 tháng 12 năm 1979

Đến lượt gia đình anh Duật. Tôi hơi lao lung, biết đến bao giờ tới phiên mình. Ở đây
lâu, nhiều người ghi tên đi làm công nhựt, xe đưa sáng chiều đón về. Dành tiền, họ
mua sắm complet, vali, giầy dớ để diện khi Mỹ bốc.

Ngày 12 tháng 12 năm 1979

Trại thông cáo: “Không ai được dời trại, có thể kêu đi bất cứ lúc nào”. Nếu hôm nay
máy bay trống 30 chỗ, họ sẽ kêu 30 người tỵ nạn lên đường. Ai cũng hồi hộp. Tôi
thuộc ưu tiên IA, gọi sau 3B. Không hiểu Mỹ gọi theo phương thức gì?
Ở đây được tiếp tế đầy đủ, nhiều người có tiền đi làm thuê, hoặc do thân nhân gởi
sang, nên không có cái cảnh tranh giành, trộm cướp như ở bên đảo “Phú quý sinh lễ
nghĩa, bần cùng sinh đạo tặc.”.

Ngày 22 tháng 12 năm 1979

Thắm thoát đã 3 tuần chờ đợi!
Vui mừng biết bao khi có tên gọi ngày mai lên đường đi Mỹ. Không gian thì xa, thời
gian thì gần.
Ngày mai, tôi sẽ gặp vợ con tôi sau 3 năm xa cách. 35 ngày lênh đênh trên biển,
không biết sống chết lúc nao. Sáu tháng gian khổ trên đảo Inđô, từ Le Tung đến Air
Raya, qua KouKou tới Pinang. Tôi đã đi tìm sự sống trong cái chết. Thắp nén hương.
Nước mắt giàn giụa. Biết bao bạn bè tôi và đồng bào tôi đã bỏ mình nơi biển cả. Mẹ
ơi! Sao số phận dân tộc tôi lại bị nghiệt ngã như thế này.
Hành lang đã lên đèn. Tôi vội trở về phòng thu xếp hành lý.

Ngày 22 tháng 12 năm 1979

Sáng sớm, xe chở chúng tôi ra phi trường quốc tế Singapore, qua những khu nhà chọc
trời. Thấy người, tôi lại nghĩ đến nước tôi “triền miên trong chiến tranh hận thù”. 35
năm chưa có một ngày thanh bình! Dòng nước mắt lại tuôn chảy trên gò má. Máy bay
đáp xuống phi trường Los Angeles, Hoa Kỳ vào buổi tối cùng ngày.

Những Sách Đã Xuất Bản Của Tác Giả Bùi Đức Hợp

1- Kỹ thuật làm đường sỏi đỏ (1971)
2- Phúc trình khả thi dự án canh tân LTL 50 (1974)
3- Kiểm kê cầu đường bộ (1974)
4- Traffic volume in New Orleans, LA 1988 (Lưu lượng xe tại thành phố New
Orleans, Bang Louisiana).
5- A Practical solution to street design and construction, 1997 (Giải pháp thực tế cho
việc thiết kế và thi công đường phố).
6- Street design and construction feature in the city of New Orleans, 1997 (Đặc điểm
thiết kế và thi công đường trong thành phố New Orleans).
7- Designing, Building and Maintaining New Orleans streets to achieve their design
life, 1997 (Thiết kế, xây dựng và duy tu như thế nào để đường trong thành phố New
Orleans đạt được tuổi thọ thiết kế).
8- Lessons from the Tchoupitoulas Corridor project, 1998 (Những bài học rút ra từ dự
án tân tạo hành Lang Tchoupitoulas).
9- Agreat number of research publications: Soil subsidence in fluence of vibrating

construction equipments on adjacent properties, Back fill on utility lines, Edgedrain,

Coldmilling, Base repair on rehabilitation projects, Cracking & buckling in N.O.

streeets, A practical solution to subgrade compaction, ect, 1983-2000.
10- Ứng dụng vải và lưới địa kỹ thuật trong xây dựng Công Trình (2000).

Trích Hoài Kyù taäp 4
cuûa AH Buøi Ñöùc Hôïp

2

Vaïn daëm ñöôøng

Naêm 1991 laø naêm toâi taäu xe Nissan Stanza. Keå töø ñoù, moãi naêm toâi ñeå
daønh tieàn moät ít ñeå khi veà höu toâi saém moät xe môùi toanh du lòch voøng quanh
nöôùc Myõ.

Naêm 2004, thay vì mua xe môùi, toâi söû duïng soá tieàn tieát kieäm vaøo döï aùn
“Khôi nguoàn aùnh saùng”. Tuy vaäy, toâi vaãn khoâng boû yù ñònh du lòch; thay vì ñi caû
nöôùc Myõ, toâi chæ ñi moät nöûa nöôùc thoâi bôûi chöng: Nissan thaân yeâu cuûa toâi tuoåi
giaø söùc yeáu. Vôùi 15 naêm phuïc vuï, noù ñaùng ñöôïc yeân nghæ trong nghóa ñòa xe,
nhöng vì toâi, noù vaãn phaûi xoâng xaùo treân ñöôøng phoá. Ñaàu naêm 2005, noù coøn bò
xe SUV cuûa coâ AÁn Ñoä ñuïng ngang hoâng traùi taïi baõi ñaäu xe Grand Century, SJ.
Haõng baûo hieåm cho hay:

-Toái ña, chuùng toâi chæ coù theå boài thöôøng 1300 ñ, vì trò giaù xe cuûa oâng theo
Blue Book laø 1300ñ. Neáu oâng khoâng chòu, toâi seõ total.

Toâi ñaønh gaït nöôùc maét, caàm tieàn boài thöôøng, toâi chæ goø sô sô laïi choã moùp,
toán heát 45 ñ. Toâi caàu mong ñöøng ai ñuïng xe toâi, vì vôùi soá tieàn gaáp ba (4000 ñ),
toâi khoâng taøi naøo mua ñöôïc xe khaùc töông töï. Toâi thöông Nissan laém, toâi baûo

trì noù theo caåm nang cuûa nhaø saûn xuaát: 3 thaùng thay daàu moät laàn maëc daàu xe
chöa chaïy tôùi 3000 miles, cöù 4 thaùng thay nhôùt hoäp soá vaø v. v., chæ coøn thieáu
moät ñieàu laø chöa chaêng muøng cho muoãi khoûi ñoát noù.

Moät anh baïn coù lôøi khuyeân raèng ñi xuyeân bang baèng xe cuõ laø moät vieäc
laøm maïo hieåm; toâi ñaït tin töôûng ôû Nissan, vì noù chöa heà phaûn boäi toâi treân ñöôøng
tröôøng.

Ñeå coù ngöôøi ñoàng haønh, toâi ruû moät vaøi baïn thaân cuøng ñi vaø bao luoân aên ôû
theo tieâu chuaån “toâi sao, anh vaäy” nghóa laø “nguû phoøng khaùch, côm tay caàm”.
Hoï ñeàu thoaùi thaùc, ngöôøi vieän lyù raèng neáu 1 thaùng thì ok, coøn 3 thaùng quaù daøi;
keû thaéc maéc raèng trong luùc anh ñi thaêm hoï haøng, toâi bieát laøm chi?

Tröôùc khi khôûi haønh, toâi hoaïch ñònh moät chöông trình khaù chi tieát: döøng
chaân nhöõng nôi nao, bao laâu vaø laøm nhöõng gì. Ba muïc tieâu ñöôïc ñeà ra:

- thaêm hoûi hoï haøng
- thaêm hoûi baïn beø
- tham döï sinh hoaït coïâng ñoàng
- tham quan nhöõng coâng vieân vaø thaéng caûnh trong vuøng.
Ngoaøi ra, toâi mang theo nhieàu thöù caàn thieát nhö:
- thuoác men, quaàn aùo chaên muøng; löông khoâ, nöôùc uoáng phoøng khi xe bò
pan nôi sa maïc Arizona, New Mexico, Utah, Nevada.
- quaø caùp, saùch taëng, nhaát laø ñoàng hoà ñieän quang vaø caùt seùt; thieáu caû 2 thöù
ñoù, toâi khoâng taøi naøo doã giaác nguû veà ñeâm.
- theû 3 chöõ A, ñieän thoaïi caàm tay vaø ñoà saïc pin caém vaøo xe.
- vì khoâng coù GPS, toâi soaïn saün 11 baûn ñoà yahoo chæ ñöôøng caùc nôi döøng
chaân, phaàn ñoâng laø nhöõng ñòa danh môùi laï ñoái vôùi toâi.
Sau khi moïi vieäc chuaån bò hoaøn taát, ngaøy 28-5-06, moät mình moät xe, toâi
tröïc chæ phöông nam trong chuyeán ñi “vaïn daëm ñöôøng”.

*
Chaëng I

San Jose – Nam Cali

(28/5/06 – 8/6/06)

Saép sang heø, trôøi naéng nheï. Coû xanh phôn phôùt hai beân xa loä I 5. Toâi giöõ
toác ñoä khoaûng 5 MPH treân toác ñoä quy ñònh (70 MPH radar enforced). Xe con,
xe khaùch chaïy 100 MPH! chuùng vöôït Nissan aøo aøo. Cuoái cuøng, toâi tôùi nhaø anh

chò Phuùc, Stanton theo ñuùng heïn, nôi ñaây toâi duøng laøm “caên cöù” xuaát phaùt trong
suoát thôøi gian ôû Nam Cali.

a) Thaêm hoûi hoï haøng (vieát taét laø hoï haøng): Toâi thaêm hoûi haàu heát hoï haøng
ôû Nam Cali, trong ñoù phaûi keå:

+ chò Vó: chaùu Quyeân ñöa toâi tôùi thaêm chò. Naêm nay chò 93 tuoåi, ôû nhaø
chaùu Laønh ñeå tieïân beà phuïng döôõng. Trong laàn thaêm tröôùc, chò khoeû maïnh, nghe
ñieän thoaò, coi TV. Chò thöôøng noùi ñuøa: “Neáu chò cheát ñi, chuù laø ngöôøi thöù baäc
cao nhaát trong doøng hoï cuï Toång”. Laàn naøy, chò toû ra meïât moûi. Laønh cho bieát: “
Hoâm nay coù chuù ñeán, meï chaùu tænh taùo, noùi chuyeän vui veû”û. Khoâng ngôø, ñoù laø
laàn cuoái toâi gaëp chò.

Ngaøy 28/6/06, luùc ñang ôû Dallas, TX, toâi nhaän hung tin “ chò maát”, toâi leân
chuøa Ñaïo Quang caàu xin vong linh chò sôùm tieâu dieâu mieàn cöïc laïc.

+ Chaùu Nga: Nhaân dòp Vieät, em cuûa Nga, ôû Minesota, veà chôi, Nga môøi
toâi duøng côm gia ñình. Keå töø naêm 1954 ñeán nay, vì vaän nöôùc noåi troâi, keû ôû moät
nôi, ngöôøi moät ngaû, chuù chaùu laàn ñaàu gaëp nhau vaøo tuoåi xeá chieàu. Moät luoàng
ñieän huyeát thoáng truyeàn caûm, 3 maùi ñaàu hôi khum veà phía tröôùc, chuùng toâi vöøa
thöôûng thöùc moùn aên ngon mieäng, vöøa keå chuyeän ngaøy xöa aáy.

+ Chaùu Bích: Toâi ñeán thaêm nhaø môùi cuûa Bích taïi ñöôøng Beach,
Wesminter. Anh chò Bích aân caàn ñoùn tieáp: “Caäu veà ñaây baát cöù luùc naøo cuõng coù
phoøng rieâng daønh cho caäu”. Chò Bích laø giaùm ñoác baùn döôïc phaåm Sunrider,
chöùc vuï caøng cao khi caøng baùn ñöôïc nhieàu thuoác.

Toái ngaøy 2/6/06, Bích môøi toâi döï tieäc gaây quõy do muïc sö Toân Thaát Bình,
ngöôøi Vieät goác Myõ, toå chöùc. Sau khi thuyeát giaûng, muïc sö hoûi : “Coù ai tin ôû
Chuùa, xin sang phoøng beân”. Moät soá ngöôøi ñöùng daäy sang phoøng beân laøm toâi
ngaïc nhieân: “Sao ngöôøi ta coù theå caûi ñaïo moät caùch quaù mau nhö vaäy?”

b) Thaêm hoûi baïn beø (vieát taét laø baïn beø): Toâi daønh phaàn lôùn thì giôø thaêm
hoûi caùc gia ñình töø Phi Luaät Taân môùi ñònh cö, vaø moät soá baïn beø, trong ñoù phaûi
keå:

+ Anh chò G: Anh chò töø tieåu bang khaùc môùi doïn veà ñaây. Nhieàu laàn anh
traùch: “Baïn xuoáng Nam Cali, khoâng gheù nhaø moa”. Laàn naøy, duø baän caùch maáy,
toâi cuõng phaûi thaêm. Toâi thaáy anh tieáp toâi khoâng ñöôïc soát saéng cho laém! Tröôùc
ñaây khi than phieàn veà tình baèng höõu, Caên, ngöôøi baïn quaù coá thöôøng an uûi toâi:
“ÔÛ treân ñôøi, khoâng ai ñoái ñaõi toát vôùi baïn beø nhö maøy. Maøy ñöøng hy voïng ngöôøi
ta tieáp ñoùn maøy baèng 1/10 maøy tieáp ñoùn ngöôøi ta”. Giôø ñaây, toâi hæ saû heát ñeå
loøng mình khoûi baän taâm.

+ Anh chò B: Anh soáng raát ñaïm baïc, vun xôùi caây caûnh, daønh duïm tieàn baïc
ñeå giuùp baø con vaø xaây nhaø thôø taïi queâ nhaø. Beân daøn bí traùi xanh möôùt, ñieåm
nuï vaøng töôi, chuùng toâi ngoài taâm söï. Anh cho bieát:

- Thích ñi nhaø thôø Myõ, maëc daàu khoâng raønh tieáng Anh, khoâng xöng toäi
vôùi cha, vì caûm thaáy khoâng coù toäi.

- Veà ñieåm thöù nhaát, toâi khaùc vôùi anh, toâi chæ thích ñi leã nhaø thôø VN, tröø
phi khoâng coù nhaø thôø VN, toâi môùi ñi leã Myõ. Veà ñieåm thöù hai, toâi thoâng caûm vôùi
anh phaàn naøo. Toâi cuõng caûm thaáy khoù khaên tìm ra toäi cuaû mình trong moät naêm,
toaøn laø nhöõng toäi mô hoà, khoâng coù ghi trong 10 ñieàu raên nhö: thieáu quyeát taâm
trong moät vaøi haønh ñoäng, sôï haõi beänh taät, ñoâi khi chia trí trong khi tham döï
thaùnh leã, noùi doái theo kieåu baùc só noùi doái beänh nhaân, chöa pheâ bình tích cöïc (chæ
noùi caùi hay maø khoâng noùi caùi dôû cuûa ngöôøi khaùc) v. v. Trong nhöõng tröôøng hôïp
nhö vaäy, toâi chæ bieát caàu nguyeän: “Xin Thieân Chuùa Tình Yeâu söûa ñoåi taâm hoàn
toâi ñeå toâi ñöôïc gioáng nhö Ngaøi”

c) Tham döï caùc sinh hoaït coäng ñoàng (vieát taét laø SHCÑ): Quaän Cam, CA,
coù coäng ñoàng VN ñoâng nhaát theá giôùi, noåi tieáng vôùi khu thöông maïi Little Saøi
Goøn. Toâi khoâng boû lôõ cô hoäi naøo tham döï caùc SHCÑ, trong ñoù phaûi keå:

+ Töôïng ñaøi thuyeàn nhaân taïi chuøa Baûo Quang, Santa Ana. Töôïng noùi leân
noãi ñau khoå toät cuøng cuûa thuyeàn nhaân. Toâi thaép nhang nguyeän caàu cho vong
linh 300. 000 ñoàng baøo boû mình nôi bieån caû. Khi töôïng döïng xong, ngöôøi pheâ
bình: ñòa ñieåm nhoû heïp , khoâng xöùng ñaùng, keû hoaøi nghi: taïi sao laïi döïng ôû
chuøa? Noùi thì deã, nhöng tieàn ñaâu mua ñaát. Rieâng moât vieäc “döïng bia kyû
nieäm”, nhaø thô Thaùi Tuù Haïp ñaõ toán bieát bao coâng söùc, ñeå toå chöùc daï tieäc vaên
ngheä gaây quõy “Lôøi nguyeàn giöõa bieån ñoâng”

+ Buoåi ra maét saùch “Lôùn leân vôùi ñaát nöôùc” cuûa Vi Thanh. Buoåi leã ñöôïc
toå chöùc taïi hoäi quùan Ngöôøi Vieät, vôùi phaàn phaùt bieåu cuûa Ñaëng Myõ Dung, cöïu
ñieäp vieân CIA, taùc giaû cuoán “1000 gioït leä rôi”. Thôøi son treû cuûa baø nay coøn
ñaâu!

+ Chuøa Taây Taïng, Wesminter, do thieàn sö Khen Rive poche truï trì. Chuøa
nhoû beù so vôùi teân goïi “Trung Taâm Phaät Giaùo vaø Vaên Hoùa Taây Taïng”.

+ Nhaø thôø: Khoâng keå Trung Taâm Coâng Giaùo, quaän Cam coù tôùi 14 nhaø thôø
VN. Ñeå coù theå tham döï thaùnh leã ñuû 14 nhaø thôø, cuoái tuaàn, toâi thöôøng ñi leã 3 nhaø
thôø. Soá linh muïc VN ñöôïc boå nhieäm laøm chaùnh xöù caùc giaùo xöù Myõ caøng ngaøy
caøng nhieàu. Moät linh muïc noùi vôùi toâi: “ E raèng moät ngaøy kia nhaø thôø thieáu linh
muïc, caùc giaùo daân hay phoù teá vónh vieãn seõ daâng leã thay linh muïc! “.

d) Tham quan nhöõng thaéng caûnh vaø coâng vieân (vieát taét laø thaéng caûnh):
Môû baûn ñoà, toâi chaám nhöõng coâng vieân coù dieän tích treân 100 maãu (a) nhö
Centenial Regional, ôû Santa Ana, Garden Grove thuoäc Garden Grove,
Huntington Central thuoäc Huntington Beach v.v. Moãi coâng vieân mang moät saéc
thaùi rieâng bieät; toâi thöôøng lui tôùi coâng vieân Mile Square (Daëm Vuoâng):

Ñeå ñôõ toán tieàn, toâi ñaäu xe taïi ñöôøng Edinger, Fountain Valley, laàn böôùc
vaøo coâng vieân. GiöÕa ban mai muøa heø, toâi thô thaån thaû boä doïc theo ñöôøng moøn
quanh hoà, uoán eùo nhö moät giai nhaân trong truyeän coå tích. Moät beân laø maët hoà
phaúng laëng, vòt trôøi nhôûn nhô bôi loäi; beân kia laø thaûm coû xanh phuû boùng caây soài,
thaáp thoaùng nhöõng maùi kios maøu naâu.

Maëc daàu coù caém baûng “Caám cho vòt aên, khaùc vôùi gia caàm, chim muoâng töï
noù coù theå sinh soáng”, moät soá du khaùch thaûn nhieân quaúng ñoà aên cho chim; cöù ñaø
naøy, maët hoà seõ khoâng coøn choã cho vòt bôi loäi. Cuõng nhaèm muïc ñích “daõn
chim”, traàn kios ñeàu gaén löôùi saét hoaëc ñinh nhoïn ñeå boà caâu khoûi laøm toå.

Chaëng II

Nam Cali – Austin, TX

(8/6/06 – 17/6/06)

Chaëng II daøi 750 daëm, phaûi maát 15 giôø laùi xe, keå caû 1 giôø nguû tröa. Cöù
laùi xe 2 giôø, toâi nghæ 15 phuùt taïi rest area hoaëc taïi caây xaêng. Toâi khôûi haønh töø
Upland, CA, luùc 3 giôø ñeâm ñeå coù theå tôùi El Paso khi trôøi coøn saùng.

Ñoaïn baêng qua sa maïc Arizona laø ñoaïn ñöôøng gay caán nhaát. Thôøi tieát
moãi luùc moät aùc nghieät, tôùi 2 giôø chieàu, nhieät ñoä ñaït tôùi con soá 110 ñoä F . Khi
thaáy kim nhieät keá hôi ngöôùc leân cao, toâi taét maùy laïnh, thaø chòu caùi noùng khuûng
khieáp coøn hôn laø xe cheát maùy giöõa sa maïc. Nissan vuøn vuït baêng qua ñoàng khoâ
coû chaùy, trô truïi nhöõng caây xöông roàng 3 laù. Nhaø nöôùc cho pheùp chaïy 75 MPH,
toâi raùng chaïy 85 MPH , trong khi caùc tay ñua khaùc, nhaát laø xe taûi môû heát vaän
toác, chaïy 110 MPH! Toâi khoâng khoûi hoài hoäp khi nghe ñaøi nhaéc nhôû: “Trong
tröôøng hôïp coù baõo caùt nhoû, quùy khaùch laùi xe chaäm, baät ñeøn ñoû. Neáu coù baõo lôùn,
ñaäu xe saùt leà ñöôøng”.

Noùng höøng höïc! Toâi taït vaøo rest area thôû. ÔÛ ñaây cuõng khoâng hôn gì, sôø
choã naøo cuõng thaáy hôi noùng boác leân, caây khoâng boùng maùt, caønh khaúng khiu, laù
trô truïi.

May cho toâi, may caû cho Nissan, ngang qua ñòa phaän New Mexico (NM),
trôøi ñoå möa raøo. Nissan haún reo vui khi nhìn thaáy laøn khoùi moûng nheï nhaøng boác

leân töø mui xe. Toâi döøng xe taò moät rest area ñeå laáy söùc. Taát caû kieán truùc nôi
ñaây troâng cuïc mòch, sôn naâu, maøu cuûa Meã. Nhaân vieân veä sinh cho hay: “Chuùng
toâi mong möa caû thaùng nay!” Gheù qua quaày du lòch, toâi kieåm tra giaù caû phoøng
nguû, vaø ñieän thoaò cho Travel Lodge, El Paso, ñang coù giaù sale (haï giaù) ñeå giöõ
choã.

Ñeán El Paso luùc trôøi coøn saùng, maët trôøi choùi chan treân ñænh nuùi Franklin..
Sau khi nhaän phoøng, toâi töï thöôûng cho mình baèng cuoäc du ngoaïn quanh thaønh
phoá.

El Paso thuoäc bang Texas vôùi daân soá 728,943 , naèm saùt ranh bang New
Mexico, caùch thaønh phoá Juarez bôûi con soâng Ñaïi (b), Juarez vôùi daân soá
1700,000 thuoäc nöôùc laùng gieàng Mexico. Ñieàu ñoù noùi leân taàm quan troïng cuûa
El Paso veà moïi maët kyõ ngheä, thöông maïi, vaên hoùa, nhaát laø du lòch. Khí haäu khoâ
raùo quanh naêm, 300 ngaøy trong moät naêm nhìn thaáy maët trôøi. Ñaët bieät ôû ñaây,
ngöôøi daân khoâng phaûi ñoùng baát kyø moät loaò thueá lôïi töùc naøo.

Saùng hoâm sau, toâi rôøi El Paso, thuûng thænh laùi xe ñi Austin, vì ñoaïn ñöôøng
coøn laïi chæ daøi ngoùt 600 daëm. Toái cuøng ngaøy, toâi tôùi nhaø chaùu Khaùnh nguï taïi
laøng Bee Cave, nôi ñaây ñöôïc duøng laøm caên cöù xuaát phaùt.

a) Hoï haøng: Nhaø Khaùnh roäng theânh thang, toâi traûi qua moät tuaàn leã eâm
ñeàm vaø thuù vò taïi ñaây, (X. phuï chöông 2 .1).

Khi ñeán nhaø naøo, toâi ñeàu quan saùt ngaên caát dao, keùo, muoãng, taùch, caùch
thöùc söû duïng beáp vi soùng, maùy giaët, maùy xaáy v. v. Ngaên cuõng nhö maùy moãi nhaø
moät khaùc, taát caû moïi söï thay ñoåi ñeàu khoâng ñöôïc hoan ngheânh ñoái vôùi ngöôøi
giaø.

Trong khi moïi ngöôøi coøn an giaác, toâi thöôøng daäy sôùm, uoáng caø pheâ, aên
baùnh laït hoaëc mì goùi mang theo; ban ngaøy ñi ngao du sôn thuûy, gaëp ñaâu aên ñaáy.
Nhieàu khi, moät chai nöôùc vaø daêm maåu baùnh Quy cuõng xong moät böõa. Baïn beø
cheâ toâi aên uoáng kham khoå, khoâng ñuû ca-lo-ri (c). Toâi aên vaãn ngon mieäng, khi
nghó tôùi nhieàu ngöôøi phaûi ñaøo bôùi baõi raùc ñeå kieám löông thöïc. Hôn nöõa, aên
“cöïc” coøn laø hình thöùc reøn luyeän taâm hoàn. Chæ coù buoåi toái, toâi môùi veà aên chung
vôùi gia ñình chuû nhaø. Theo thoâng leä, tröôùc khi chia tay, toâi môøi caû nhaø ñi aên
ngoaøi. Laàn naøy chuùng toâi löïa nhaø haøng VN Sunflower, ñöôøng Research, Khaùnh
nhaát ñònh khoâng ñeå cho toâi traû tieàn.

Marie, vôï Khaùnh laø ngöôøi Ñaïi Haøn, ngay töø ngaøy ñaàu gaëp, toâi ñaõ coù caûm
tình vôùi ngöôøi chaùu daâu qua caùch aên noùi dòu daøng, nhaát laø caùch xöng hoâ baèng
tieáng Vieät:

- Chuù Hôïp, chuù want to drink lemonade? ( chuù coù muoán uoáng nöôùc
chanh?)

Ngoaøi vieäc noäi trôï, Marie haøng ngaøy phaûi sang nhaø chaùu Thuøy, töôùi caây
trong thôøi gian vôï choàng Thuøy ñi coâng taùc:

- Chuù Hôïp, chuù want to go to chò Thuøy ‘s house.
Marie laùi xe ñua toâi tôùi nhaø Thuøy. Nhaø ñeïp loäng laãy, coù coång gaùc, naèm
trong khu gia cö haïng sang Lakeway Mansion.
b) Baïn beø: 30 naêm khoâng gaëp, anh chò Khoâi ñoùn toâi veà nhaø anh nghæ moät
toái. Nhaø anh toïa laïc taïi ñöôøng Pleasant Rock. Trong phoøng khaùch coù treo côø
vaøng, chuùng toâi trao ñoåi nhieàu caâu chuyeän, trong ñoù coù chuyeän veà theá giôùi voâ
hình. Anh cho bieát:
- Tröôùc ñaây, oâng baø noäi, oâng baø ngoaò thôø rieâng (khaùc ñaïo). Töø khi thôø
chung, caùc chaùu caûm thaáy khoù chòu noùng naåy trong ngöôøi!
- Toâi tin nhöõng chuyeän ngöôøi cheát hieän veà. Chaéc anh ñaõ ñoïc HK cuûa Sô
Anne- Josephe de Jesus noùi veà caùc ñaáng linh hoàn nôi luyeän nguïc hieän veà, xin
Sô caàu nguyeän giuùp. Noùi ñeán ñaây, toâi hôi noåi da gaø khi nghó tôùi chò Hieàn toâi hay
hieän veà, moãi khi coù lôøi khaán vaùi cuûa doøng hoï.
Trong buoåi traø ñaøm, coøn coù maët cuûa 2 baùc Tuynh, thoâng gia. Toâi quùy
meán baùc ôû tính tình thaät thaø ngay thaúng cuûa ngöôøi mieàn Nam. Baùc cho bieát raát
thích ñoïc HK cuaû toâi, toâi höùa khi naøo veà San Jose, seõ göûi taëng baùc caû 3 quyeån.
c) SHCÑ: Coäng ñoàng VN taïi Austin laø coäng ñoàng nhoû beù, rôøi raïc, coù
khoaûng 10,000 ngöôøi. Chuùng toâi ñi thaêm khu Thöông Maïi AÙ Ñoâng trong ñoù coù
nhaø haøng Sunflower; quan saùt caùc cô sôû toân giaùo nhö nhaø thôø, caâu laïc boä baùn ñoà
aên gaây quõy cuûa giaùo xöù “Caùc Thaùnh Töû Ñaïo VN”, giaùo xöù VN duy nhaát taïi
Austin. Giaùo xöù döï truø xaây nhaø thôø thaät lôùn voùi kinh phí 2 trieäu treân mieáng ñaát
troáng beân kia ñöôøng.
d) Thaéng caûnh: Austin laø thaønh phoá coù nhieàu caûnh “Sôn thuûy höõu tình”
so vôùi caùc nôi khaùc trong bang. Toâi tham quan haàu heát caùc thaéng caûnh, trong ñoù
phaûi keå:
+ Rattan Creek Park: Coâng vieân khaù roäng, gaàn nhaø anh Khoâi. Chuùng toâi
laïi coù dòp vöøa ñi boä vöøa laïm baøn veà nhöõng phöông thuoác gia truyeàn nhö ngaø teâ
giaùc coù coâng hieäu chöõa trò beänh ñöôøng ruoät, maät gaáu coù khaû naêng thoâng nhöõng
maïch maùu li ti taïi naõo boä v. v. Khi veà SJ, toâi nhaän ñöôïc 10 lieàu boät ngaø teâ giaùc
vaø maät gaáu ngöïa do anh taëng.

+ Country Park: Duø coù phaûi ñi boä xa caùch maáy, toâi cuõng kieám choã ñaäu xe
döôùi boùng caây ñeå Nissan nghæ ngôi thoaûi maùi. Coâng vieân coù ñaäp thuûy ñieän
Manfield, nhaø haøng Onassis vôùi hieân voïng caûnh treân ñoài cao. Nöôùc hoà xanh
bieác cuõng laøm dòu phaàn naøo caùi noùng 100 ñoä ngoaøi trôøi.

+ Zilker Park: Coâng vieân coù vöôøn baùch thaûo, vöôøn Nhaät, suoái maùt. Trôøi
noùng gay gaét, thieân haï aøo aøo ñoå xoâ xuoáng suoái taém, reo hoø la heùt laøm naùo ñoäng
caû moät goùc trôøi.

+ Ema Long Metro Park: Coâng vieân roäng 11,000 maãu. Giaûi soâng daøi 2 ½
daëm vaét ngang coâng vieân, kheùp leùp giöõa khe ñoài. Gioù loàng loäng thoåi, ñoù laø lyù
do thieân haï ñoå veà ñaây picnic (aên ngoaøi trôøi), taém soâng, ñua thuyeàn vaø chôi
nhieàu troø giaûi trí khaùc. Khi toâi taû caûnh ñeïp coâng vieân, Khaùnh toû veû ngaïc nhieân:

-ÔÛ ñaây laâu, chaùu cuõng chöa tôùi nôi naøy!

Chaëng III

Austin – Houston

(17/6/06 – 27/6/06).

Toâi rôøi Austin vaøo buoåi saùng giöõa trôøi möa naëng haït. Chaëng ñöôøng
Austin – Houston chæ daøi 180 daëm, toâi laùi xe thong thaû. Toái qua, Traâm, con anh
chò Lieân, goïi ñieän thoaïi:

- Baùc nhôù ñeán tröôùc 6 giôø ñeå cuøng ñi aên vôùi gia ñình, vì tuïi con chæ ñöôïc
nghæ chieàu thöù baåy.

- Baùc coá gaéng tôùi tröôùc giôø.
a) Hoï haøng: Treân ñöôøng ñi Houston, toâi gheù nhaø Cöôøng (Nguyeãn) taïi
Katy, TX. Cöôøng goïi toâi baèng oâng, laø con cuûa Thoa. Naêm ngoaùi, khi ñöôïc tin
Thoa maát tích, caûnh saùt cuõng nhö thaân nhaân luïc loïi khaép nôi, 4 ngaøy sau môùi tìm
ra xaùc Thoa ngaõ guïc treân ñöôøng moøn, phía sau haøng raøo khu gia cö, chaùu bò tai
bieán maïch maùu naõo trong khi ñi boä. Toâi yeâu caàu Cöôøng ñöa toâi tôùihieän tröôøng.
Coû tranh moïc laáp ñöôøng moøn döôùi ñöôøng daây ñieän cao theá, toâi laëng ngöôøi thaép
neùn höông loøng töôûng nieïâm chaùu.
Veà ñeán nhaø, Dieãm Lieân (vôï cuûa Cöôøng) vaø Chaâu ( con gaùi cuaû Thoa) ñaõ
chuaån bò xong böõa aên thònh soaïn, nhieàu moùn. Dieãm Lieân luoân mieäng hoûi:
- OÂng aên ñöôïc moùn naøy khoâng?, moùn naøy coù vöøa mieäng khoâng?
- Ngon! Chaùu laøm oâng nhôù tôùi meï chaùu khoân taû.
Thaät laø dieãm phuùc cho toâi coù ngöôøi chaùu daâu thaûo, con nhaø gia giaùo.

Trong böõa aên ñoâng ñuû moïi thaønh vieân gia ñình, toâi keå chuyeän nhieàu veà
Thoa, ngöôøi meï can ñaûm hy sinh, moät thaân moät mình ñem 2 con tî naïn nôi xöù
ngöôøi, nuoâi daïy caùc chaùu thaønh danh veû vang nhö ngaøy nay. Toâi khuyeân caùc
chaùu naêng veà San Jose thaêm hoï haøng vaø baùc Höôøng, ñeå caûm nhaän tình yeâu gia
ñình, maát meï coøn baù, chaùu aï!

b) Baïn beø: Nhaø anh chò Lieân thuoäc thò traán Spring, TX ñöôïc duøng laøm caên
cöù xuaát phaùt .

+ Anh chò Lieân: Nhö ñaõ heïn vôùi Traâm, gia ñình anh chò Lieân vaø toâi, taát caû
laø 11 ngöôøi, chuùng toâi ñeán nhaø haøng Phoá Xöa, ñöôøng Wilcrest. Tuy môùi môû,
nhaø haøng ñoâng khaùch, trang hoaøng theo kieåu “Queâ höông laø chuøm kheá ngoït”.
Moùn aên ngon, nhöng khi lieác qua hoùa ñôn tính tieàn 300 ñ, toâi suyùt nöõa buoät
mieäng keâu: “ Sao maéc vaäy!”. Chaúng bì nhöõng böõa aên boå döôõng 2 ñ taïi Trung
Taâm Ngöôøi Giaø Vónh Thanh ( Evergreen Community Center), SJ. Nhieàu cuï aên
khoâng heát, chaát phaàn coøn laïi vaøo ga-men mang veà aên toái; coøn rau töôi vaø baùnh
mì maëc söùc mang veà. Hoaëc moãi khi theát ñaõi baïn beø, toâi thöôøng môøi tôùi nhaø
haøng Flourishing Garden, ñöôøng Monterey, SJ, vöøa ngon vöøa reû, tieáp ñoùn aân
caàn, 3 moùn aên töï choïn chæ toán 15.95 ñ ñuû cho 4 ngöôøi aên, coøn suùp vaø moùn traùng
mieäng free (khoâng tính tieàn).

Trong thôøi gian ôû Spring, toâi ñöôïc anh chò Lieân höôùng daãn ñi coi cô sôû cuûa
coâng ty L&V Food Supply, chuyeân cung caáp thöc phaåm töôi, do chaùu Dzieãm
Chinh laøm chuû tòch, coøn nhaân vieân laø nhöõng anh chò em trong nhaø. Coâng ty coù
kho chöùa haøng ñoà soä, 14 xe taûi 18 baùnh chuyeân chôû thöïc phaåm treân toaøn quoác töø
Cali ñeán Florida. Caùc chaùu Kieät, Thi, Vuõ ñeàu söû duïng raønh reõ xe taûi, xe naâng,
neân Chinh khoâng lo sôï veà chuyeän taøi xeá 18 baùnh laøm reo, phaûi khoâng Chinh?.
Töø hai baøn tay traéng, caùc chaùu ñaõ laøm neân söï nghieäp, phaàn lôùn laø nhôø caùi ñöùc
cuaû anh chò ñeå laïi.

+ Baùc só Nguyeân: Chuùng toâi maát lieân laïc vôùi nhau gaàn 8 naêm nay, ñieän
thoaïi cuõ bò cuùp. Qua chaùu Cöôøng (Buøi), chò goïi phoân cho toâi hay nhaø cuõ ôû
ñöôøng Ashley bò chaùy, chuùng toâi môùi mua nhaø môùi. Nhaø môùi thuoäc thò traán
Sugarland, TX, maët sau troâng ra hoà roïâng phun nöôùc, chim trôøi bôi loäi. Toâi nghæ
laïi nhaø anh moät ñeâm, oân laïi nhöõng ngaøy xa xöa ôû New Orleans. Toùc mai anh
ñaõ ñoåi maàu, anh thích ngoâi traàm tö moät mình phía vöôøn sau, giöõa theá söï quay
cuoàng.

+ Nhöõng ñoàng baøo tî naïn: Ñi ñeán ñaâu, toâi cuõng muoán thaêm hoûi nhöõng
ngöôøi baïn töø Phi tôùi. Ñöôøng xaù Houston giaêng nhö maéc cöûi, moø maãm nhieàu laàn,

toâi môùi kieám ñöôøng Cook, ñòa chæ nhaø coâ Cuùc, chuù Göông, coâ UÙt, chuù Minh.
Ñeán nhaø naøo, toâi cuõng khoâng queân taëng saùch, taëng quaø. Coâ Cuùc coù nhaõ yù môøi
toâi ñeán nhaø anh Chung, ñeå coù theå gaëp gôõ nhieàu ngöôiø khaùc cuõng töø Phi sang.
Trong böõa tieäc huû tíu, chuùng toâi nhôù laïi nhöõng kyû nieäm beân Laøng, ñoàng thôøi
chia seû moïât soá kinh nghieäm trong cuoäc soáng môùi. Khi chia tay, chuû nhaø cho
bieát:

- Laàn ñaàu gaëp baùc, toâi thaáy baùc bình daân, côûi môû, yeâu thöông moïi ngöôøi,
öa laøm vieäc thieän, khaùc xa vôùi lôøi ñoàn ñaïi töø beân ñaûo.

- Beân ñaûo cuõng nhö baây giôø, luùc naøo toâi cuõng chæ mong ñoàng baøo tî naïn
coù cuoäc soáng toát ñeïp.

Toâi töø giaõ caùc baïn giöõa tieáng haùt Khaùnh Ly vang voïng ñaâu ñaây: “ Soùàng
trong ñôøi soáng, caàn coù moät taám loøng! Ñeå laøm gì, em bieát khoâng? Ñeå gioù cuoán
ñi! Ñeå gioù cuoán ñi!...”

c) SHCÑ: Houston vaø vuøng phuï caän coù coäng ñoàng ngöôøi Vieät ñoâng thöù
ba taïi HK Naèm saùt vònh Mexico, Houston coøn coù söùc thu huùt ngö daân goác Vieät.
Ngoaøi ra, giaù nhaø reû gaáp 4 laàn so vôùi SJ ( moät ngoâi nhaø 4 phoøng nguû trò giaù
200.000 ñ). Maëc daàu giaù xaêng chæ reû hôn 40 xu / ga, toâi caûm thaáy thoaûi maùi hôn
khi chaïy xe treân ñöôøng Texas.

Toâi ñi thaêm haàu heát caùc khu thöông maïi AÙ Ñoâng, trong ñoù phaûi keå:
+ Sieâu thò Hoàng Koâng IV, ñöôøng Bellaire vôùi baõi ñaäu xe roäng raõi, nôi ñaây
ñaõ ñöôïc duøng laøm traïi taïm cö cho ngöôøi Vieät ôû New Orleans chaïy baõo Katrina.
+Hoàng Koâng III, ñöôøng Vets Memorial: Töôïng ñaøi chieán só VN ñöôïc
döïng leân beân trong quaûng tröôøng.
Baïn beø cuõng ñöa toâi thöôûng thöùc nhöõng moùn aên ngon taïi caùc nhaø haøng noåi
tieáng nhö Kim Sôn trong Saigon Plaza, phôû Saigon trong khu Mekong Center,
huû tíu Nam Vang, nhaø haøng Tao Ngoä treân ñöôøng Gears v. v.
Cuoái tuaàn, chuùng toâi tham döï thaùnh leã taïi caùc nhaø thôø sau:
+ La Vang, ñöôøng Old Foltin: moät kieán truùc ñaëc tröng VN, coång tam quan
vôùi maùi cong, troâng xa gioáng nhö moät ngoâi chuøa. Coù ñieàu khaùc laï ôû ñaây, trong
tieäc thaùnh , caùc thöøa taùc vieân thaùnh theå nhuùng baùnh vaøo röôïu, roài môùi trao cho
giaùo daân, coù leõ ñeå moïi ngöôøi khoûi duøng chung moät ly (d). Ngoaøi coång cuõng nhö
trong quaùn aên cuûa giaùo xöù ñeàu coù quaày haøng rau töôi, traùi caây vöøa môùi haùi töø
vöôøn sau nhaø, ñieàu naøy laøm toâi nhôù chôï choàm hoåm taïi laøng Versailles, New
Orleans.

+ Phuï Tænh doøng Chuùa Cöùu Theá, ñöôøng Little Work: nhaø thôø tuy nhoû so
vôùi La Vang, nhöng thaân maät, baøi giaûng cuûa caùc cha doøng bao giôø cuõng xuaát
saéc, loâi cuoán ngöôøi nghe.

Houston laø coäng ñoàng lôùn, nhöng khi baàu ban Ñaïi dieän, caùc lieân danh
khaùc ñeàu ruùt lui, chæ coøn laïi moät lieân danh Ñ M Ñ ñaéc cöû vôùi soá phieáu 1000.
Nhôù laïi laàn ñi baàu ban Ñaïi Dieän Baéc Cali ngaøy 7/17/04 vôùi nhieäm kyø 4 naêm, soá
cöû tri quaù ít oi (5229 ngöôøi). Hieän nay taïi Baéc Cali coù tôùi 2 ban Ñaïi Dieän coäng
ñoàng. Buoàn laøm sao!

d) Thaéng caûnh: Thaéng caûnh saùt beân nhaø; saùng, chieàu, toâi thöôøng ñaïp xe
treân ñöôøng moøn ngoïan muïc, doïc theo ñaïi loä Ella uoán eùo giöõa röøng thoâng.
Ñöôøng moøn traûi soûi ñoû, chæû daønh rieâng cho ngöôøi ñi boä vaø xe ñaïp; cöù ½ km coù
moät baêng nhö môøi goïi khaùch döøng chaân nghæ meät. Moät côn gioù thoaûng cuõng ñuû
laøm raãy thoâng reo vui giöõa caùi noùng 90 ñoä; tuy vaäy coøn maùt hôn SJ, 2 ñoä.

Cuõng khoâng phaûi ñi ñaâu xa ñeå kieám coâng vieân ñeïp, toâi khaùm phaù mhieàu
tö vieân thuoäc khu gia cö, gaàn nhaø. Nhôø phong caûnh vaø ñòa hình nhaáp nhoâ, moãi
khu gia cö mang moät saéc thaùi rieâng: coù nôi maët sau nhaø troâng ra hoà roäng hình
chöõ I cong (Country Lake Estates, ñöôøng Louetta), hay hình suoái toùc (Lake of
Cypresswood Forest),ù hoà bò chaén ngang bôûi 7 ñaäp ña, chæ caàn bôm nöôùc ôû hoà
ñaàu laø 7 ñaäp traøn ñöôïc taïo thaønh, troâng nhö doøng thaùc ñoå giöõa muøa khoâ. Nôi
khaùc troâng ra saân goân 18 loã vôùi thaûm coû xanh maùt maét, hoaëc keát hôïp vöøa hoà vöøa
saân goân. Ñi boä moät voøng quanh hoà cuõng ñuû laøm tinh thaàn saûng khoaùi.

Thaéng caûnh gaây cho toâi nhieàu caûm höng hôn caû. Ñoù laø chuøa Vieät Nam,
ñöôøng Synott, Sugarland, TX:

Caùch ñaây 10 naêm, toâi ñaõ thaêm ngoâi chuøa naøy, baây giôø hoaøn toaøn khaùc laï,
khoâng daáu veát xöa, ngoaøi tröø loâ ñaát roïâng 12 maãu. Böôùc vaøo laø coång Tam Quan
vôùi 4 truï baèng ñaù cao 6.5 m, ñaàu truï laø töôïng sö töû 4 maët. Qua khoûi coång laø hoà
sen Höông Thuûy gôïn soùng, coù caàu Höông Vaân baùc qua. Phía traùi hoà laø töôïng
Phaät Baø Quan AÂm cao 22 m (e) soi boùng döôùi maët hoà. Keá tieáp laø Tieàn Ñình
roäng 2200 m2, beân traùi Tieàn Ñình laø vöôøn Laâm Tì Ni (nôi Ñöùc Phaät sinh) vaø Boà
Ñeà Ñaïo Traøng (nôi Ñöùc Phaät thaønh ñaïo); beân phaûi Tieàn Ñình laø Röøng Caâu Thi
Na (nôi Ñöùc Phaät nhaäp Nieát Baøn). Sau cuøng laø ngoâi Chaùnh Ñieän roäng 770 m2.

Chuoâng chuøa doùng leân töøng hoài hoøa laãn tieáng tuïng kinh “Nam moâ ñaïi bi
Quan Theá AÂm Boà Taùt”. Du khaùch coù caûm giaùc nhö laïc vaøo xöù Phaät, taâm hoàn
nhö chìm trong caûm nghieäm “ôû theá gian, moïi söï ñeàu qua ñi, chæ Chaùnh Phaùp
coøn toàn taïi.”

Chaëng IV

Houston – Dallas

(27/6/06 – 17/7/06)

Saùng sôùm ngaøy 27/6/06, toâi theo xa loä I 45 ñi Dallas. Chaëng naøy chæ daøi
240 daëm, toâi dö thì giôø döøng xe taïi nhöõng ñieåm ngoaïn muïc. Lieác treân baûn ñoà
thaáy hoà roäng cuûa coâng vieân North Shore, toâi lieàn exit 77. Soùng nöôùc meânh
moâng, gioáng nhö hoà Taây, Haø Noäi; ven hoà laø nhöõng bieät thöï sang troïng, caâu laïc
boä ñua thuyeàn (rowing boats).

a) Hoï haøng: Vì la caø nhieàu choán, neân maõi hoaøng hoân, toâi môùi tôùi nhaø
chaùu Cöôøng (Buøi), Cöôøng goïi toâi baèng oâng. Nhaø Cöôøng ñöôïc duøng laøm caên cöù
xuaát phaùt.

+ Chaùu Cöôøng: Cö nguï laâu taïi Garland töø 1998 – 2000, toâi coù caûm töôûng
nhö trôû veà choán cuõ. Daïo ñoù, Cöôøng môùi coù 2 trai: Ñöùc Ñoä, vaø Ñöùc Tín, nay
theâm 2 trai nöõa; ñöùa lôùn mhaát 11 tuoåi, ñöùa nhoû nhaát 1 tuoåi. Cöôøng laøm theâm
giôø phuï troâïi taïi sôû, cuoái tuaàn quay phim ñaùm cöôùi, môùi mong ñuû tieàn nuoâi con.
Vaân, vôï Cöôøng, ôû nhaø troâng con. Thöôøng nhaät, Vaân naáu 10 goùi mì hoaëc mua 10
Mc Chicken saêng uyùt môùi ñuû cho caû nhaø aên saùng; tröa, laùi xe Pick-up chôû 4 ñöùa
aên free taïi nhaø thôø; chieàu, chôû con tôùi thö vieän ñoïc truyeän nhi ñoàng.

Thaáy quaàn aùo giaày deùp, ñoà chôi vaát böøa baõi töø toa-let tôùi phoøng khaùch, toâi
ra leänh 2 ñöùa lôùn nhaát phaûi laäp thôøi duïng bieåu haøng ngaøy, Ñöùc Ñoä theâm nhieäm
vuï röûa cheùn, ñoå raùc, Ñöùc Tín doïn deïp vaø xeáp veà vò trí cuõ. Hình phaït thöôøng ñi
ñoâi vôùi töôûng thöôûng. Nhöõng baøi thi vieát cuûa toâi mang tính caùch ñoá vui ñeå hoïc,
ñaïi loaïi nhö” Taïi sao keâu toâi baèng cuï?”,” Taïi sao ngöôøi hoâm-leùt (homeless) laïi
ñöùng ñöôøng xin tieàn?” v. v. Khoâng bieát Vaân coù “gaø” cho chuùng khoâng, chuùng
traû lôøi moät caùch thoâng minh vaø toû ra hieåu bieát. Toâi löu nhöõng baøi traû lôøi ñeå laøm
kyû nieäm. Ñeå thöôûng cho chuùng, toâi môøi caû nhaø ra tieäm CiCi’pizza “all you can
eat” ôû goùc ñöôøng Jupiter/Aparaho. Toâi thích tieäm naøy vì choã ngoài roäïng raõi (200
choã), giaù reû (4.49 ñ cho ngöôøi lôùn, treû con ½ giaù) vaø nhieøâu moùn khaùc nhö saø-laùt,
caø-rem vaø traùi caây traùng mieäng, (X. phuï chöông 2.1).

+ Chaùu Chu: Chu goïi toâi baèng oâng. Hoï haøng xa hay gaàn, duø xa caû ñöôøng
ñi, toâi ñeàu gheù thaêm ñeå thaét chaët tình yeâu gia ñình. Nhaø Chu laø moät ngoâi bieät
thöï khang trang, naèm trong thò traán Murphy, phía baéc Dallas. Hoàng, choàng Chu,
laøm vieäc cho sôû thueá lieân bang, chaéc khoâng khoûi ngôõ ngaøng khi phaûi keâu “oâng”
moät ngöôøi môùi gaëp laàn ñaàu maø tuoåi ñôøi khoâng hôn mình laø bao. Nhôø caùch cö

xöû nheï nhaøng vaø thaân maät, toâi ñaõ giuùp Hoàng goïi “OÂng” moät caùch töï nhieân nhö
ngöôøi coù hoï. Vieát ñeán ñaây, toâi khoâng khoûi meán phuïc oâng baø Ñaïi taù TK Hoa,
thoâng gia vôùi chaùu Thoa, goïi toâi baèng chuù xöng chuùng chaùu khoâng moät chuùt
maëc caûm, ngay töø luùc gaëp gôõ buoåi ñaàu. Cuõng vaäy, baïn beø cuûa chaùu Laïc – töôùng
cuõng coù, taù cuõng coù- ñeàu xöng hoâ chuù chaùu moät caùch kính troïng. Theo toâi, caùch
xöng hoâ khoâng quan troïng baèng tö caùch cuûa ngöôøi ñöôïc xöng hoâ. Toâi coù tôùi
300 con chaùu goïi toâi baèng cuï, oâng, baùc chuù, vì vaäy, toâi raát thaän troïng trong haønh
ñoäng cuõng nhö trong lôøi noùi ñeå laøm göông toát cho con chaùu.

b) Baïn beø: Tuy toâi vaø Khoa môùi bieát nhau 8 naêm nay, chuùng toâi toû ra yù
hôïp taâm ñoàng. Anh laøm nhieàu thô, caû thô Phaùp. Nhaân dòp hoäi ngoä kyø thuù naøy,
anh taëng toâi thi taäp môùi in cuûa anh “Tình ta nay ñaâu khaùc xöa” goàm 130 baøi thô
vöøa nieâm luaät, vöøa töï do, noùi leân tình yeâu baèng höõu vaø queâ höông. Ñeå nhôù laïi
nhöõng kyû nieäm, anh ñöa toâi trôû laïi nhöõng quaùn aên cuõ nhö nhaø haøng First
Chinese B-B-Q, tieäm côm chay Thanh Haûi, taïi thò traán Richardson.

c) SHCÑ: Baéc Texas coù 2 coäng ñoàng ngöôøi Vieät lôùn: Dallas vaø
Fortworth, caùch nhau 45 phuùt laùi xe. Dallas coù khoaûng 40.000 ngöôøi, truï sôû ban
Ñaïi dieän cuõng nhö caùc khu thöông maïi ñeàu taäp trung taïi thò traán Garland: chôï
Hoàng Koâng, Hieäp Thaùi, Hieäp Phong, New Taøi Nguyeân. Coäng ñoàng coù 3 tôø
baùo: AÙ Chaâu thôøi baùo, Ngöôøi Vieät, Buùt Vieät, vaø 2 taïp chí: Ca Dao, Caåm Nang.
Toâi tham döï moät soá SHCÑ, trong ñoù phaûi keå:

+ Leã phaùt phaàn thöôûng cho caùc hoïc sinh xuaát saéc ñöôïc toå chöùc taïi truï sôû
ban Ñaïi Dieän ngaøy 17/6/06. Buoåi leã quy tuï khoaûng 200 ngöôøi goàm phuï huynh
hoïc sinh, nhöõng nhaân vaät tai maét trong coäng ñoàng, coù tieäc traø, vaên ngheä giuùp vui
naø baùn saùch “Döông ngoïn côø vaøng” .

+ Chuøa Ñaïo Quang: Giôø ñaây, ngoâi chuøa cuõ khoâng coøn veát tích. Caùc kieán
truùc hoøan toøan môùi laï chen laán nhau treân moät thöûa ñaát heïp: naøo laø ngoâi chuøa
môùi, naøo thaùp Baùt Nhaõ nhieàu taàng, laïi theâm Trung Taâm Sinh Hoaït hai taàng,
chöa keå tôùi 2 töôïng Phaät ngoài, 1 töông Di Laëc naèm vôùi baày treû bu quanh, 1
töôïng ñöùng Phaät Baø Quan AÂm.

Ñoâi khi, toâi caûm thaáy khoù chòu khi chöùng hieán nhöõng coâng trình kieán truùc
xaây leân roài ñaäp boû vì thieáu hoïa ñoà chænh trang (master plan). Ñoù cuõng laø lyù do,
toâi boû nhieàu giôø trong vieäc laäp hoaï ñoà chænh trang cho Thieàn Taâm tònh thaát taïi
San Jose: choã naøo thieát laäp tònh thaát taïm (nhaø coù saün), choã naøo tònh thaát döï truø,
phoøng hoïp, phoøng hoïc, choã ñaäu xe (soá loâ phaûi töông xöùng vôùi söùc chöùa cuûa tònh
thaát), vöôøn Laâm Tì Ni v. v., toùm laïi thieát keá sao cho thoaùng vaø phuø hôp vôùi luaät

leä xaây döïng trong loâ ñaát raát giôùi haïn. Trong phieân hoïp ngaøy 3/12/06 duyeät xeùt
döï aùn, Thöøa söû Hueä Taùnh phaùt bieåu: “ OÂng KS Hôïp ñaõ veõ hoïa ñoà vaø xin giaùây
pheùp thaùnh thaát Cao Ñaøi New Orleans, sang ñaây oâng giuùp chuùng ta laäp hoïa ñoà
chænh trang toaøn boä loâ ñaát. Thaät laø danh baát hö truyeàn!...”.

+ Nhaø thôø: Cuoái tuaàn, toâi döï leã taïi nhaø thôø Ñöùc Meï Haèng Cöùu Giuùp, moät
kieán truùc haøi hoøa giöõa Ñoâng vaø Taây, maùi ngoùi aâm döông ñoû, töôøng stuco sôn
traéêng, thaùp chuoâng chính giöõa. Nhaø thôø coù söùc chöùa 1000 ngöôøi, môùi khaùnh
thaønh ngaøy 12-5-06. Toâi an taâm döï leã, vì khoâng coøn sôï bieåu tình, hoâ ñaû ñaûo nhö
maáy naêm veà tröôùc.

Nhaân tieän, toâi ñeán thaêm giaùo xöù Thaùnh Taâm chuùa Gieâ-su taïi Carrollton,
TX. Nôi ñaây, toâi goùp yù vôùi cha chaùnh xöù veà döï aùn keát hôïp tröôøng hoïc vaø saân
boùng roå trong cuøng moät toøa nhaø 2 taàng.

d) Thaéng caûnh: Dallas noùng hôn Houston, coù hoâm leân tôí 103 ñoä. Caønh
khoâ coû uaù, chính quyeàn chæ cho pheùp töôùi coû moät ngaøy trong tuaàn (vi phaïm, seõ
bò phaït 2 000ñ). Nhôø coù heä thoáng xe ñieän môùi (X. phuï chöông 2 .2), toâi coù theå
ñi thaêm nhieàu nôi, döøng nhieàu choã:

+ Coâng vieân:. Toâi thöôøng ruû Ñoä, Tín ra Watson Park theå thao, vì gaàn nhaø.
Chuùng ñi moät voøng roài lænh ra saân chôi, chôø toâi ñi ñuû 3 voøng. Coû coâng vieân
xanh göôïng, nhôø töôùi nöôùc moãi ngaøy. Trong soá khaùch ñoàng haønh, coù caëp vôï
choàng haøng xoùm, ngöôøi vôï dìu choàng taøn taät cuøng böôùc, thænh thoaûng chò ngöøng
laïi aâu yeám lau moà hoâi treân traùn choàng; laïi theâm boä tam ca, ba oâng giaø AÁn Ñoä,
ñaàu chít khaên quaû döa, vöøa ñi vöøa ñaøm ñaïo, troâng heät nhö ba vua töø phöông
Ñoâng tôùi; caû ñaøn saùo ñuoâi daøi cuõng baét chöôùc, vöøa ñi boä vöøa baét saâu.

Ngoaøi ra, toâi cuõng ñi ngaém (ñi boä vaø ngaém caûnh) nhieàu coâng vieân ñeïp
khaùc nhö Thanksgiving döôùi phoá; Mc Innish taïi Carrollton; Allen taïi Allen coù
nhaø picnic maùi vaûi gioáng nhö caùnh buoàm loäng gioù, baõi coû roäng theânh thang vôùi
caùnh dieàu chao ñaûo, saân taém caïn trang bò voøi phun nöôùc ñuû kieåu nhö roàng phun,
gaàu guoàng quay v. v. daønh cho con nít; Hufflines taïi Richardson, doøng suoái chaén
ngang bôûi nhieàu ñaäp ñaù ñaõ laø nguoàn caûm höùng cho toâi khi veõ döï aùn caûi taïo suoái
Nam taïi laøng VN, beân Phi.

+ Thaùnh ñöôøng: Toâi tham quan nhieàu thaùnh ñöôøng nhö St Ann taïi Coppell
vôùi maùi voøm maï vaøng troâng töïa nhö nhaø thôø Hoài Giaùo; vöông cung thaùnh ñöôøng
St Patrick taïi Fortworth vôùi kieán truùc coå kính baèng ñaù; vöông cung thaùnh ñöôøng
Shrine of the Virgin of Guadalupe taïi Dallas, kieán truùc goâ-tic vôùi 2 thaùp chuoâng,

moät thaáp moät cao. Böôùc vaøo vöông cung thaùnh ñöôøng, beân caïnh veû coå kính, du
khaùch coøn caûm nhaän baàu khoâng khí vöøa trang nghieâm, vöøa thaùnh thieän.

Chaëng V

Dallas – New Orleans

(30/6/06 – 2/7/06)

Chaëng ñöôøng naøy daøi 528 daëm, 8 giôø laùi xe. Doïc theo xa loä I 49, ñoàng coû
xanh, hoà ao xuaát hieän, dòu daøng vaø maùt meû hôn Texas. Keå töø khi traän baõo luït
Katrina xaûy ra ngaøy 29/8/05 laøm thieät haïi 200.000 nhaø cöûa, 1200 ngöôøi cheát taïi
New Orleans (N O), toâi ao öôùc trôû laïi ñaây ñeå thaêm hoûi baïn beø, chöùng kieán tình
traïng tan hoang, nhaát laø caên nhaø yeâu daáu, 12 Morisson Ct; sau cuøng, toâi muoán
tìm hieåu nguyeân nhaân vôõ ñeâ.

a & b) Baïn beø: Toâi khoâng coù hoï haøng thaân thích gì ôû ñaây, ngoaïi tröø chaùu
Taâm (em Cöôøng), gia ñình beân vôï Cöôøng. Toâi laàn löôït ñi thaêm caùc baïn beø cuõ,
ai cuõng tay baét maët möøng, vì vöøa traûi qua côn hoàng thuûy:

+ Anh AÅn coøn muoán môøi toâi sang N O ôû haún: “Nhaø tao roäng 4 phoøng nguû,
chæ coù mình tao”.

+ Chò Vieät Thaûo: “ Khi naøo sang N O, anh ôû ñaây ñöøng ngaïi, em luùc naøo
coi anh nhö anh ruoät”.

+ Chò Minh Chaâu: Nhaø chò ôû goùc ñöôøng Chef Menteur vaø Gardenas vaãn
nguyeân veïn. Hoài coøn laøm vieäc cho city, toâi thöôøng lui tôùi nhaø chò duøng côm,
chò coù bieät taøi laøm moùn aên ngon, nhaát laø xoâi voø vaø cheø ñaäu. Tröôùc khi chia tay,
chò coøn duùi vaøo tay toâi 2 goùi xoâi laïc ñeå aên doïc ñöôøng.

Ñaõ ñeán ñaây, toâi khoâng boû soùt moät ai, töø anh Bình, Marrero, cho ñeán vôï
choàng Thöøa, coâ Phi ôû Harvey. Ai naáy ñeàu coù caâu chuyeän di taûn ñau thöông, gia
ñình phaân taùn: ngöôøi chaïy sang Houston, keû bay tôùi Fort Chaffee, AR; rieâng gia
ñình baùc Thöôïc di cö sang SJ, roài ôû haún beân naøy.

Sau thieân tai, loøng ngöôøi nhö môû roäng, caûm nghieäm ñöôïc raèng khoâng coù
gì laø vónh cöuû treân coõi ñôøi naøy, ngoaøi tình yeâu tha nhaân. Phaûi chaêng Thöôïng Ñeá
duøng thieân tai ñeå ñaùnh ñoäng luông taâm nhaân loaïi?

c) Thieät haïi: Toâi taïm chia thaønh phoá thaønh 3 vuøng, xin xem baûn ñoà ñ/k :
+ Vuøng I goàm N O West, moât phaàn quaän Jefferson (töø Terrytown –
Avondale) khoâng thieät haïi, vì ñeâ chính doïc theo soâng Mississippi khoâng vôõ.
Moät soá nhaø bò toác maùi, haøng raøo nghieâng ngaû, nöôùc ngaäp tôùi saøn laø do gioù maïnh

möa nhieàu, traïm bôm bôm khoâng kòp; chuyeän naøy thöôøng xaåy ra, moãi khi baõo
veà. Coù nhaø coøn töôùi nöôùc leân thaûm ñeå ñoøi theâm tieàn baûo hieåm.

+ Vuøng II goàm khu Lakeview, Gentilly, N O East naèm doïc theo hoà
Pontchartrain. Vuøng naøy ngaäp luït vì ñeâ phuï vôõ (ñeâ chính doïc theo bôø hoà vaãn
nguyeân veïn).

Ñaàu tieân, toâi naùo nöùc ñeán thaêm caên nhaø xöa 12 Morisson Ct thuoäc khu N
O East. Nhaø cöûa hoang taøn, coû moïc cao tôùi ñaàu goái, daáu nöôùc daâng ngang cöûa
soå coøn nhaän roõ. Soùt sa! Khu Gentilly coøn thaûm hôn, khoâng moät boùng ngöôøi, maùi
saäp töôøng sieâu, ñoå naùt gioáng nhö caûnh hoang taøn sau chieán tranh trong phim Dr
Zhivago. Hieän nay, nhaø thaàu Boh Bros ñang ra söùc söûa chöõa töôøng chaén luït treân
kinh Ñöôøng 17.

Nhieàu gia ñình laõnh tieàn boài thöôøng, nhöng khoâng chòu söûa nhaø hoaëc xaây
laïi. Giaù nhö, khi laõnh tieàn, city buoäc chuû nhaø phaûi doïn deïp ñoáng ñoå naùt, thaønh
phoá bôùt ñieâu taøn bieát bao!

Ñeàn Thaùnh Ñöùc Meï La Vang ñaõ taùi thieát. Cha Quaûn Nhieäm cho bieát
nöôùc ngaäp tôùi traàn nhaø, cha ñöôïc tröïc thaêng ñeán cöùu.

Taïi khu chôï choàm hoåm noùi rieâng vaø laøng Versailles noùi chung, nhaø cöûa ít
bò hö haïi hôn. Höôûng öùng lôøi keâu goïi cuû cha xöù, ñoàng baøo luõ löôït ruû nhau veà,
nhaø naøo ñang söûa ôû nhôø nhaø ñaõ söûa xong. Toâi hoûi anh chò Caûnh, boá meï vôï
Cöôøng:

- Sao anh chò khoâng möôïn moïât trailer (f) maø ôû ?
- ÔÛ nhôø nhaø baø con, chaïy ñi chaïy veà gaàn hôn, möôïn trailer maát coâng traû!
Döôùi caùi nhìn cuûa haõng baûo hieåm, töôøng nhaø naøo bò naám ñen, hoaëc nöôùc
ngaäp löng chöøng, nhaø ñoù caàn phaûi phaù vaø laøm môùi. Vì muoán tieát kieäm, ñoàng
baøo ta chæ söûa nhöõng choã hö. Khi söûa xong, muoán xin taùi baûo hieåm, ñöông
nhieân bò töø choái.
OÂng Chaùnh Khang, moät nhaân vaät uy tín cuûa coäng ñoàng trao ñoåi vôùi toâi
nhieàu vaán ñeà nhö: Cha xöù töø choái ñeå oâng Naguin, ñöông kim thò tröôûng, ñeán
vaän ñoäng taùi tranh cöû taïi nhaø thôø, sau ñoù oâng ñöôïc taùi ñaéc cöû; vaán naïn khaùc laø
city muoán thieát laäp baõi raùc caùch laøng 2 daëm, daân chuùng phaûn ñoái vì sôï aûnh
höôûng tôùi moâi sinh. Söï kieän treân, tuy hai laø moät, ñaõ gaây caêng thaúng giöõa city vaø
coäng ñoàng. Nhôø kyõ thuaät chöùa raùc taân tieán (g), moät baõi chöùa raùc ôû xa, seõ khoâng
aûnh höôûng nhieàu ñeán söùc khoeû daân laøng, nhaát laø nhöõng loaïi raùc khoâ, toaøn laø vaät
lieäu xaây döïng pheá thaûi.

+ Vuøng III goàm khu Chalmette, Arabi thuoäc quaän St Bernard, naèm doïc

theo soâng Mississippi. Sôû dó vuøng naøy bò luït laø do ñeâ phuï taïi kinh Industrial vôõ

(ñeâ chính doïc theo soâng Mississippi vaãn nguyeân veïn.. Phoá xaù chöa ñöôïc söûa

chöõa, tieäm ñoùng nhieàu hôn tieäm môû, beán phaø Chalmette chöa hoaït ñoäng trôû laïi.

d)Vôõ ñeâ: Thaønh phoá N O naèm döôùi möïc nöôùc bieån trung bình khoaûng töø 2

– 3 m. Thaønh phoá ñöôïc baûo veä bôûi ñeâ chính doïc theo hoà Pontchartrain, vaø soâng

Mississippi, vaø nhöõng ñeâ phuï daãn tôùi caùc traïm bôm nöôùc nhö kinh 17, kinh

Orleans, kinh London, vaø nhöõng ñeâ phuï doïc theo kinh Industrial, thuûy vaän

Intracoastal (Intracoastal waterway). Ñeâ chính baøêng ñaát ñaép chaéc chaén, vôùi

maøn cöø saét (sheet piling) chính giöõa, maët ñeâ roäng ñuû xe chaïy, chaân ñeâ roäng

khoaûng 15 m. Coøn ñeâ phuï baèng btct hình I (I wall) hay baèng töôøng gheùp maûnh

(wall panels) hoaëc ñaép ñaát. Töôøng I môùi ñöôïc Coâng Binh HK kieán taïo trong

thaäp nieân 90.

Döïa theo soá lieäu cuûa nhaät baùo Times-Picayune, N O, toâi ghi laïi nhöõng ñòa

ñieåm “ñeâ vôõ” xaåy ra töøng giôø trong ngaøy 29/8/05 theo thöù töï töø taây sang ñoâng

nhö sau:

+ Ñeâ phuï ñöôøng 17: 6:30 AM (giôø saùng) döôùi aùp löïc cuûa cöôøng trieàu,

töôøng I cong veà phía ñoâng, nöôùc oà aït ræ qua nhöõng choã nöùt.

+ Ñeâ phuï Orleans: 9:00 AM soùng coàn (surge) traøn qua ñeâ ñaát vaø ñoå vaøo

City Park (ñeâ naøy thaáp hôn töôøng I doïc theo kinh 1.80 m).

+ Ñeâ phuï London: 9:00 AM, töôøng I cong caû 2 phía, nöôùc aøo aït ræ qua

choã nöùt.

9:30 AM, töôøng suïp, thuûy trieàu traøn ngaäp khu

Gentilly.

+ Ñeâ phuï Industrial: 4:30 AM, thuûy trieàu ræ maïnh qua coång chaén luït, gaàn

caàu cao cuûa xa loä I 10 (high rise bridge)

6:50 AM, soùng coàn traøn qua töôøng vaø ñeâ chaén luït hai

beân.

7:30 AM, töôøng gheùp maûnh suïp, nöôùc traøn vaøo

phöôøng Upper 9th.

7:45 AM, 2 khuùc töôøng phía ñoâng suïp khieán nöôùc
traøn vaøo Lower 9th, Arabi, vaø Chalmette.

+ Ñeâ phuï Intracoastal: 6:30 AM, cöôøng trieàu traøn qua ñeâ, phaù vôõ nhieàu

choã, gaây ngaäp luït N O East.

Ngay sau khi baõo Katrina, baïn beø hoûi toâi veà hieän töôïng ñeâ vôõ taïi N O.
Toâi traû lôøi ngay: “Ñeâ chính doïc theo hoà Ponchartrain, soâng Mississippi khoâng
theå vôõ ñöôïc, coù vôõ chaêng laø nhöõng ñeâ phuï daãn tôùi caùc traïm bôm”. Quaû ñuùng
nhö vaäy!

Xem xeùt nhöõng söï kieän trình baày ôû phaàn treân, chuùng ta ruùt ra ñöôïc nhöõng
baøi hoïc gì?

1) Caùc ñeâ phuï khoâng ñöôïc duy tu baûo döôõng ñuùng möùc (vì thieáu huït ngaân
saùch). Ngoaøi ra, heä thoáng ñeâ phuï khoâng ñoàng boä, thieáâu vöûng chaéc. Ñoù laø tröôøng
hôïp ñeâ Industrial, ñeâ Intracoastal, ñeâ London. Ñoái vôùi nhöõng ñeâ phuï môùi xaây,
toâi nghó raèng coù ñieàu gì thieáu soùt trong thieát keá, nhöng chöa tieän coâng boá.

2) Chieàu cao cuûa ñeâ, töôøng chaén luït: Chieàâu cao thieát keá cuaû ñeâ döïa treân
xaùc suaát möïc nöôùc cao nhaát trong 100 naêm. Duø coù laøm cao hôn ñeâ hieän höõu,
cuõng voâ phöông ngaên chaän nhöõng ñôït soùng coàn cao, soùng thaàn traøn bôø coù theå
xaåy ra trong töông lai, (X. phuï chöông 2.3).

3) Söï an toaøn (stability) : Tuy khoâng ngaên noåi soùng coàn cao traøn ngaäp maët
ñeâ, nhöng neáu ñeâ ñöôïc thieát keá vaø kieán taïo vöõng chaéc, ñuû söùc choáng laïi aùp löïc
cuûa soùng coàn, hay noùi khaùc ñi neáu ñeâ khoâng vôõ trong traän baõo Katrina vöøa qua,
söï thieät haïi seõ giaûm ñi nhieàu.

*
New Orleans, thaønh phoá thaân yeâu cuûa toâi ñang laàn laàn vöôn leân töø nhöõng
tang thöông ñoå naùt; toác ñoä hoài sinh mau hay chaäm coøn tuøy thuoäc vaøo quyeát taâm
cuûa ngöôøi daân cuõng nhö ø chính quyeàn.

Chaëng VI

Dallas – Minneapolis/Saint Paul

(4/7/06 – 9/7/06)

Theo nhö chöông trình ñaõ ñònh, toâi ñaùp maùy bay töø Dallas ñi
Mineapolis/Saint Paul (M/SP). Chaëng ñöôøng naøy daøi 1000 daëm; neáu laùi xe phaûi
maát 4 ngaøy, vöøa ñi vöøa veà.

a&b) Hoï haøng: Toâi khoâng coù baïn beø taïi M/SP, chæ coù hoï haøng: chò Haøm,
chò Yeán, anh Tieån, anh Thuaät, caû 3 ñeàu laø con baùc ruoät toâi.

+Chò Haøm: chò toâi naêm nay 88 tuoåi. Tröôùc ñaây, chò nhaát ñònh veà VN
soáng, vì coù ñoâng hoï haøng, con chaùu hôn. Hoâm 4/11/2002, toâi veà thaêm chò taïi
Taân Phuù, chò luûi thuûi ôû nhaø moät mình, cöûa ñoùng then caøi vì con chaùu cuõng phaûi
ñi laøm. Toâi thöa vôùi chò: “ÔÛ ñaây, muoán ñi boä moät voøng quanh khu phoá cuõng

khoâng ñöôïc, vì leà ñöôøng ñöôïc söû duïng laøm choã baùn haøng, söûa xe, ñaáy laø chöa
keå muøi hoâi thoái xoâng leân töø coáng raõnh, khoùi buïi töø xe coä, tieáng ñaäp thình thình
töø ga-ra haøng xoùm. Neáu chaúng may chò bò ñau, nhaø thöông beân naøy khoâng coù
phöông tieän ñieàu trò hieän ñaïi nhö ôû HK, haøng chuïc beänh nhaân chen chuùc trong
phoøng nhoû heïp”.

Sau ñoù, chò quyeát ñònh trôû laïi HK.
Laàn naøy, toâi ñeán thaêm chò taïi caên tao hoâm (town home) thoaùng vaø roäng,
thuoäc khu cö xaù Mapplewood, SP, nhaø cuûa chaùu Chi, con gaùi chò. Chò keâu nhöùc
xöông. Toâi khuyeân chò: “Choáng gaäy ñi boä moãi ngaøy 3 laàn, moãi laàn 15 phuùt; luùc
naøo meät, ngoài nghæ. Neáu chò khoâng laøm theo lôøi em daën, chò coù theå bò cöùng
khôùp xöông, cao ñöôøng, cao môõ, cao maùu vì thieáu vaän ñoäng. Luùc raûnh, chò neân
ñoïc baùo, coi TV”. Toâi yeâu caàu Chi cuoái tuaàn chôû meï ñi thaêm hoï haøng hoaëc leân
chuøa leã Phaät.
Trong thôøi gian ôû nhaø Chi, toâi “eùp” chò ñi boä moãi ngaøy, khoâng bieát khi toâi
veà roài, chò coøn giöõ ñöôïc cam keát bao laâu! Toâi thöông chò toâi laém, tuoåi giaø söùc
yeáu, khoâng bieát laø toâi coù theå gaëp chò theâm laàn nöõa.
+ Chò Yeán: Nhaø chò laø moät bieät thöï 3 taàng laàu, sôn traéng, troâng ra hoà Bush
vaø hoà Hyland, thuoäc thò traán Bloomington. Anh chò vaø caùc chaùu vöôït bieån sang
HK vôùi 2 baøn tay traéng. Nhôø taàn taûo vaø thaùo vaùt, anh chò ñaõ taïo döïng moät nhaø
haøng VN, ñoâng khaùch nhaát trong vuøng. Nhaø haøng laáy teân laø Vina, du khaùch deã
nhaän dieän vì taám tröôùng lôùn in hình côø vaøng vaø baûn ñoà VN. Caùch ñaây 11 naêm (
1985), treân ñöôøng ñi hoäi nghò, toâi gheù thaêm chò, chöùng kieán thöïc khaùch xeáp
haøng daøi tôùi taän heø phoá; khi ra veà, hoï khoâng queân xin theâm moät bòch nöôùc maém
chaám chaû gioø.
- Bí quyeát naøo giuùp chò thaønh coâng? Toâi hoûi chò.
- Chuû nhaø haøng phaûi laø ñaàu beáp gioûi; neáu khoâng, ngöôøi giuùp vieäc hay laøm
eo laøm saùch (ñình coâng).
Ñieàu ñoù khoâng laï gì, tröôùc 1975, chò ñaõ môû tieäm aên treân ñöôøng Leâ Lôïi,
Saøigoøn vaø quaûn lyù quaùn aên cuûa boä Coâng Chaùnh vôùi haøng traêm thöïc khaùch moãi
ngaøy.
Saùu chaùu con anh chò, ñeàu thaønh coâng veû vang, moãi ngöôøi moät cô nghieäp.
Anh chò nay ñaõ veâ höu, giao nhaø haøng cho chaùu Thuûy troâng coi. Muøa heø, anh
chò ôû Mineapolis, ñoâng xuoáng Austin, TX, vui thuù”tuïng kinh nieäm Phaät” maëc
cho doøng ñôøi noåi troâi.

+ Anh Tieån: Anh laø thaïc só kyõ sö Thuûy Saûn, laàn ñaàu tieân tôùi HK. May
maén cho toâi ñöôïc gaëp anh taïi nhaø chò Yeán ñeå anh em coù dòp haøn huyeân taâm söï.
Anh khoeû maïnh, thoâng minh, vaø hy voïng soáng laâu 100 tuoåi nhö ñieàu anh mong
öôùc.

Trong chuyeán ñi, anh gaëp 2 chuyeän xui xeûo, khieán anh buoàn phieàn khoâng
ít. Khi tôùi phi tröôøng Los Angeles ñeå chuyeån maùy bay ñi Mineapolis, ñai löng
ñöïng tieàn cuûa anh bò thaát laïc khi qua maùy doø. Laàn thöù hai treân ñöôøng laùi xe töø
Houston ñi Mineapolis, xe ngöøng taïi quaùn aên doïc ñöôøng; thaáy tuùi xaùch trong xe,
quaân gian beøn ñaäp cöûa kính xe, laáy troäm ñoà.

Laàn ñaàu tieân du lòch tôùi moät xöù sôû vaên minh, hieän ñaïi, baát kyø ai, khoâng
khoûi ngôõ ngaøng veà nhöõng thuû tuïc nhieâu kheâ, neáu khoâng ñöôïc höôùng daãn chi tieát,
deã sa vaøo meâ hoàn traän. Toâi an uûi anh:

“Cuûa ñi thay ngöôøi anh aï! Laàn ñaàu tôùi HK tu nghieäp vaøo naêm 1965, em
cuõng bò keû caép ruùt boùp trong ñoù ñöïng caû visa laãn tieàn baïc daønh duïm. Töø ñoù trôû
ñi, khi du lòch baát cöù quoác gia naøo, em cuõng ñeå giaáy tôø vaø tieàn baïc vaøo trong tuùi
coù zip; ñi moät mình trong phoá vaéng, em luoân nhìn tröôùc nhìn sau, moät khi quaân
gian bieát mình ñeà phoøng, chuùng khoâng daùm taán coâng.

Soáng ôû HK ñaõ 25 naêm, em thaáy quoác gia naøy coù nhieàu ngöôøi toát hôn
ngöôøi xaáu, hoï luoân môû roäng voøng tay ra ñoùn tieáp moïi ngöôøi. Chaû theá maø haøng
naêm HK tieáp nhaän 100.000 di daân töø khaép nôi treân theá giôùi, trong khi ñoù, caùc
cöôøng quoác kinh teá khaùc nhö Nga ,Taàu, Anh Phaùp Ñöùc, Nhaät, moãi nöôùc chæ chaáp
nhaän nhaäp cö khoâng quaù 1000. Laïn nöõa, daân HK chieám kyû luïc veà töø thieän,
rieâng trong naêm 2006, hoï ñaõ ñoùng goùp 300 tyû MK.

Khoâng phaûi ñeå baøo chöõa cho HK veà soá ngöôøi ñoùi vaø voâ gia cö (hoâm-leùt),
thöïc söï em chöa thaáy ngöôøi HK naøo cheát vì ñoùi. Choã naøo treân ñaát nöôùc naøy
cuõng ñaày raãy nhöõng cô quan töø thieän hay nhaø thôø phaùt khoâng thöïc phaåm cho
ngöôøi ngheøo; moät ñoâi laàn em cuõng ñeán ñaây coi, quaën loøng khi thaáy hoï ñoå baùnh
mì, bô söõa vaøo thuøng raùc vì thieáu ngöôøi laõnh. Soá ngöôøi hoâm-leùt thì coù, hoï xin
tieàn ôû ñaàu ñöôøng xoù chôï. Nhaø nöôùc daønh saün Trung Taâm Taïm Cö (shelters) cho
hoï aên uoáng, taém röûa, nghæ ngôi free, nhöng hoï vaãn muoán ra ngoaøi ñeå töï do xin
tieàn mua thuoác huùt, bia röôuï.

ÔÛ ñaây, anh muoán ñi ñaâu thì ñi, ôû ñaâu thì ôû (khoâng caàn khai baùo). Noùi
toùm laïi, taát caû quyeàn töï do caên baûn cuûa con ngöôøi ñeàu ñöôïc luaät phaùp toân troïng
vaø baûo veä.

+ Anh Baåy: Veà höu, anh daønh toaøn thôøi gian lo cho chò. Tuy ngoài xe laên,
chò vaãn doøm ngoù moïi vieäc trong nhaø. Vôùi anh, toâi hoïc ñöôïc 2 baøi hoïc:

Baøi thöù nhaát: Trong buoåi hoïp gia ñình ñoâng ñuû, anh chôït hoûi toâi:
- Chuù coù giao dòch baèng tieáng Anh vôùi ngöôøi Myõ ñöôïc khoâng?
- Tröôùc ñaây, caû chuïc kyõ sö Myõ laøm vieäc döôùi quyeàn em. Toâi hôi maát bình
tónh traû lôøi. Ñieàu ñoù chöùng toû toâi haõy coøn nhieàu tham saâm si. Thay vì traû lôøi nhö
treân, toâi neân ñaùp: “Thöa ñöôïc!”. Toâi töï ñaám ngöïc 3 laàn ñeå thoáng hoái. Töø laâu,
toâi nguyeän tu thaân, ñeå ñi tôùi ñaâu, moïi ngöôøi chung quanh ñeàu caûm nhaän aùnh
saùng cuûa tình thöông chan hoøa tôùi ñoù; chöa toûa aùnh laø chöa ñaït ñaïo.
Baøi hoïc thöù hai: Sau khi yeán tieäc linh ñình taïi nhaø chaùu Ñoáng do caùc
chaùu Ñoáng, Chi, Caån, Nghóa, Hieäp khoaûn ñaõi anh Tieån vaø toâi, anh Baåy hoûi anh
Tieån vaø toâi:
- Caùc chuù chieàu nay coù raûnh khoâng?
- Daï raûnh.
Khi traû lôøi raûnh, toâi yeân trí anh seõ daãn chuùng toâi ñi tham quan thaønh phoá.
Treân ñöôøng ñi, toâi môùi khaùm phaù ra raèng anh ruû chuùng toâi ñi soøng baøi Mystic
Lake, xa nhaø 1 giôø laùi xe. Anh maûi meâ quaêng vôùi ruùt, coøn toâi lang thang beân
ngoaøi soøng baøi, lô ñaõng nhìn thieân haï ñaùnh goân. Neáu hoûi kyõ: “Ñi ñaâu?”, toâi ñaõ
khoâng laõng phí moät buoåi chieàu!
c) SHCÑ: Coäng ñoàng VN taïi M/SP vaø vuøng phuï caän coù khoaûng 15.000
ngöôøi. Anh Huyeãn höôùng daãn chuùng toâi thaêm nhieàu nôi:
+ Phoá VN, ñöôøng University thuoäc SP, vaø phoá VN ñöôøng Nicolett thuoäc
M. Sinh hoïat khaù nhoïân nhòp.
+ Chuøa Vieät Nam: Cô sôû khang trang goàm chaùnh ñieän, phoøng sinh hoaït,
phoøng tu taäp, nhaø chay. Anh chò toâi ñaõ boû nhieàu coâng söùc vaø tieàn cuûa ra xaây
döïng chuøa. Toâi noùi ñuøa vôùi chò: “Chuøa naøy phaûi mang teân chuøa Yeân Saéc”.
+ Nhaø thôø Anna-Giuse Hieån, ñöôøng Queen Av, M, ñoà soä nhö nhaø thôø ñaù
Phaùt Dieäm. Cha phoù Saùng boû nhieàu thì giôù ñöa chuùng toâi tham quan caùc cô sôû
cuûa giaùo xöù. Cha coøn cho bieát nhaø thôø cuõ ñaõ nhöôøng laïi cho coäng ñoàng H’mong
laøm hoäi tröôøng.
d) Thaéng caûnh: M/SP coøn coù teân goïi Vaïn Hoà, laø 2 thaønh phoá chò em chæ
caùch nhau moät doøng soâng Mississippi. M coù soá daân khoaûng 400.000 vôùi nhieàu
cao oác choïc trôøi, trong khi SP, thuû ñoâ cuûa bang Minnesota, coù soá daân khoaûng
300.000 vôùi nhieàu bieät thöï coå kính. M/SP laø nôi ñònh cö cuûa nhieàu saéc daân:
Ñöùc, YÙ, Ba Lan, Aí Nhó Lan, Na-uy, môùi ñaây laïi theâm ngöôøi Vieät, Laøo, Meã .

Thoaùt khoûi caùi khoâng khí oi böùc cuûa 2 tieåu bang TX vaø LA, toâi caûm thaáy
khoan khoaùi khi ñaït chaân tôí thaønh phoá naøy. Trôøi trong xanh vaø maùt dòu, 10
nghìn hoà thoåi hôi nöôùc vaøo thaønh phoá, baûo sao khoâng maùt dòu. Coâng vieân ôû ñaây
quaù nhieàu vaø roäng lôùn hôn ôû SJ, böôùc ra khoûi nhaø laø gaëp hoà. Ñuùng laø ñi moät
ngaøy ñaøng bieát moät saøng khoân! Toâi chæ ñuû thì giôø ñi ngaém moät vaøi nôi gaàn nhaø
chò Yeán vaø nhaø Chiø:

+ Hoà Bush: Hoà naèm phía baéc nhaø chò Yeán. Ñöôøng boä quanh hoà quùa daøi,
ñi caû buoåi cuõng khoâng heát, caûnh vaät luoân ñoåi thay ñoåi. Choã naøy laø röøng thoâng,
deû, choã kia laø ñoài coû hoa vaøng, xen laãân nhöõng baõi taém, saân chôi. Rong daøi, hoa
suùng töø maët hoà daâng leân muøi höông man daïi, thuyeàn cheøo tay nheï nhaøng löôùt
soùng; ñeå giöû khung caûnh tónh mòch, taát caû thuyeàn gaén ñoäng cô ñeàu bò caámvaän.

+ Hoà Hyland: Hoà naèm phía nam nhaø chò. Caûnh saéc thay hình ñoåi daïng
khieán toâi ñi hoaøi maø khoâng meät, ñöôøng moøn hun huùt daøi 5 daëm. Choã naøo toâi
cuõng muoán döøng laïi coi, töø hoäi tröôøng cho möôùn, khu picnic chöùa 200 ngöôøi, aån
hieän döôùi taøn caây, cho ñeán caàu taàu caâu caù, beán thuyeàn cheøo, saân tröôït tuyeát.

+ Hoà Phelan: Gaàn nhaø Chi, coâng vieân goàm 2 hoà lôùn, vôùi lieãu ruû beân hoà,
coû hoa vaøng chaïy daøi beân raëng phong, deû, döôùi taøn caây keâ gheá goã ñuû kieåu, khaéc
teân ngöôøi taëng. Ñöôøng moøn goàm 3 loaïi: 1 daønh cho ngöôøi ñi boä, 1 daønh cho xe
ñaïp vaø vaùn laên, 1 daønh cho choù (dog trail), neân ñöôøng ai ngöôøi aáy ñi, khoâng sôï
tai naïn löu thoâng. Trong soá ñöôøng moøn treân, toâi thích Gateway State Trail hôn
caû. Ñöôøng roäng 4 m daøi 20 daëm, traùng nhöïa, hai beân laø röøng nguyeân sinh vôùi coå
thuï phuû boùng maët loä. Ñi nöûa chöøng, toâi quay veà vì ñi hoaøi maø khoâng nhìn thaáy
ñieåm cuoái.

*
M/SP coù quaù nhieàu caûnh ñeïp maø toâi chöa ñaït chaân tôùi nhö hueâ vieân
Como, vöôøn öôm caây, hoà Cherokee, Minnekotu vôùi chu vi 110 daëm,
Minnehaha, thaønh luõy Snelling, trung taâm ngheä thuaät Walker, thöông xaù 4<>
Mall of America v. v., nhaát laø du lòch baèng xe ñieän LRT trong thaønh phoá.
Tröôùc khi quay veà Dallas, toâi töø giaõ anh chò Yeán- Huyeãn: “Caûm ôn anh
chò ñaõ cho em nhöõng ngaøy vui; heø 2010, em seõ trôû laïi neáu Trôøi cho em coøn soáng
tôùi ngaøy ñoù.” Chò toâi nhaéc laïi: “Neáu Trôøi cho coøn soáng”.

Chaëng VII

Dallas – Fortsmith

(18/7/06 – 24/7/06)

Rôøi Dallas, toâi theo xa loä US 69, gaëp I 40, xuyeân bang Oklahama. Ñoàng
coû OK xanh hôn TX. Chaëng ñöôøng naøy chæ daøi 300 daëm, doïc ñöôøng khoâng coù
ñieåm ngoaïn muïc, toâi laùi xe moät maïch thaúng tôùi nhaø Lieân, Lieân keâu toâi baèng
chuù.

a&b) Hoï haøng: Nhaø Lieân ôû trong khu cö xaù Millenium Estates, ngoaïi oâ
Fort Smith (FS), thuoäc bang Arizona (AR), giaù nhaø ôû ñaây reû chæ baèng 1/3 giaù
nhaø SJ. Coû saân tröôùc xanh hôn, vì ôû ñaây thaønh phoá cho pheùp töôùi caùch nhaät.
Vöôøn sau khaù roäng 600 mv, giöõa vöôøn laø saân gaïch hình troøn, chung quanh laø
vöôøn rau xanh toáât, khoâng thieáu thöù gì, töø daøn möôùp, baàu naäm, caø chua, döa gang
cho ñeán caây aên traùi nhö hoàng, ñaøo, maän; rau ñuû loaïi töø huùng theû, huùng queá, cho
ñeán thì muøi, thì laø.

- Nhieàu theá naøy, gia ñình chaùu aên sao heát. Toâi hoûi chò Lieân.
- AÊn khoâng heát, chaùu ñem baùn, muøa naøo cuõng coù moái daën tröôùc.
Saùng sôùm naøo cuõng vaäy, toâi vaø Lieân thöôøng ra saân sau uoángcaø pheâ, troø
chuyeän. Trong suoát thôøi gian ôû FS, moãi ngaøy Lieân bieåu dieãn moät moùn aên môùi,
khieán toâi nhôù laïi nhöõng ngaøy qua: Naêm 1949, toâi taûn cö veà nhaø caäu môï Lieân taïi
Hoaønh Loä. Thôøi gian ôû ñaây coù theå noùi sung söôùng ñoái vôùi toâi, vì ngaøy naøo anh
chò Giaùp cuõng cho aên ngon, khoâng xaøo thì naáu, so vôùi thöïc ñôn thöôøng nhaät cuûa
toâi: rau luoäc, caø muoái, canh caø chua caù khoâ. Naêm 1950, Lieân leân troï hoïc nhaø
toâi taïi Xuaân Baûng. Sau 1954, keû ñi moät nôi, ngöôøi moäât ngaû; tôùi naêm 1994, Lieân
ñöôïc gia ñình baûo laõnh sang HK ñoaøn tuï.
Baày ong vo ve, huùt maät treân daøn hoa möôùp vaøng, chuùng toâi tieáp tuïc troø
chuyeän:
- Baây giôø caû hai ñaõ veà höu, sao chaùu khoâng doïn veà Cali, ñoâng anh em hoï
haøng.
- Cali oàn aøo, chaùu baèng loøng cuoäc soáng yeân tónh nôi ñaây; vaû laïi, caùc con
cuûa chaùu ñeàu coù coâng aên vieäc laøm toát, gaàn ñaây.
- Chuù ñoàng yù vôùi chaùu: nôi naøo maø mình caûm thaáy taâm thaân an laïc, nôi ñoù
laø nhaø ôû cuûa mình vaäy!
ÔÛ SJ, nghe baø con hoï haøng nhaéc nhieàu kyû nieäm veà Fort Chaffee, nôi taïm
cö cuûa 50809 ngöôøi Vieät tî naïn tôùi HK trong naêm 1975, toâi nhôø Lieân höôùng
daãn tôùi ñoù coi. Ñoù laø nhöõng daãy nhaø cao 1 taàng, coù 2 taàng cöûa soå, trong ñoù keâ
giöôøng taàng. Xöa, baø con chen chuùc nhau soáng vui nhö chôï Teát, baây giôø nhaø
cöûa muïc naùt, sao hoang vaéng laï thöôøng. Toâi ñi ñeå nhôù laïi traïi tî naïn Palawan,
Phi Luaät Taân.

c) SHCÑ: Coäng ñoàng ngöôøi Vieät taïi FS nhoû beù, khoaûng 2000 ngöôøi, laùc
ñaùc vaøi cöûa haøng AÙ chaâu nhö chôï Tröôøng Sôn, tieäm aên Pekin, Hoàng Koâng,
China Jade.

+ Chuøa Phoå Minh, ñöôøng Mussett: Tuy nhoû nhöng xinh xaén, vaøi caây coå
thuï che boùng maùi chuøa cong. Vì chöa coù sö truï trì, moãi laàn coù leã laïc, phaûi thænh
thöôïng toïa töø Oklahama tôùi.

+ Nhaø thôø Christ The King, ñöôøng Greenwich: Hoï ñaïo VN thuoäc giaùo söù
Myõ. Tuy chæ coù 250 gia ñinh, hoï ñaïo ñaõ taïo maõi moïât hoäi tröôøng taïi Van Buren,
keá caän FS ñeå tieän beà sinh hoaït. Toâi ñi leã vaøo luùc hoï ñaïo roän raøng chuaån bò döï
ñaïi hoäi Thaùnh Maãu taïi Missouri.

d) Thaéng caûnh: Vôùi daân soá 80,000, FS thuoäc bang Arkansas, naèm saùt
bang Oklahama, oâm aáp 3 beà bôûi soâng Arkansas vaø soâng Potomac. Naêm 1817,
thaønh ñaàu tieân ñöôïc thieát laäp taïi ngaõ ba soâng laáy teân töôùng Thomas Smith,
thaønh phoá laäp sau cuõng mang teân Fort Smith. Thaønh phoá coù nhieàu nhaø maùy,
nhaát laø kyõ ngheä hôi ñoát thieân nhieân.

Toâi ñeán ñaây vaøo muøa heø noùng boûng, nhieät ñoä trung bình töø 90 – 100 ñoä F,
coù hoâm nhieät ñoä leân tôùi 103; tuy vaäy, coøn maùt hôn San Jose, Los Angeles cuøng
kyø(h).

FS coù nhieàu coâng vieân xinh ñeïp vôùi ñöôøng moøn phuû boùng coå thuï, chaïy
ven theo soâng, hoaëc hoà ao nhö Ben Geren (gaàn nhaø Lieân), Spring Hill (coáng vaø
ñaäp # 9), Carol & Cross Memorial.

Ñeå taïo caûm giaùc “muøa thu ñi giöõa muøa heø”, toâi thöôøng ñeán thö vieän thaønh
phoá ñöôøng Rogers. Thö vieän troâng töïa nhö con taàu lôùn (cruise). Löïa moät baøn
goùc ôû taàng laàu 2, toâi ngoài mô maøng nhìn sang coâng vieân Creekmore qua khung
cöûa kính lôùn. Haøng caây soài, phong ñua nhau phuû boùng loái ñi, nhöõng maûng raâm
chaïy löôùt treân saân coû xanh. Trong coâng vieân laùc ñaùc ngöôøi ñi boä, moät vaøi baø noäi
trôï ñaåy voäi xe em beù (toddler), coù thieáu chaêng laø laù vaøng rôi ruïng, toâi lim dim
maét ñeå hoaït caûnh quay chaäm laïi. Khoâng khí maùt laïnh cuûa thö vieän vaø boái caûnh
coâng vieân ñaõ taïo cho toâi caûm giaùc “ñang soáng giöõa muaø thu”.

Hai coâng vieân sau ñaây maø toâi maûi meâ suy ngaãm veà baøi hoïc lòch söû cuûa
chuùng:

+ Massard Prairie Battle: Caùch nhaø Lieân khoâng ñaày 300 m, ñaây laø nôi xaåy
ra traän chieán ñaãm maùu ngaøy 27/7/1864 giöõa Baéc quaân vaø Nam quaân. Coâng vieân
khoâng coù bia töôûng nieäm, ngoaøi hoøn ñaù taûng ghi söï toån thaát cuûa ñoâi beân vaø kyø
ñaøi. Tieáng ve rít töøng hoài thay ñieäu nhaïc chieâu hoàn töû só.. Sau khi noäi chieán

chaám döùt, beân baïi traän khoâng nhöõng khoâng phaûi ñi hoïc taäp caûi taïo maø coøn ñöôïc
giöõ nguyeân quaân phuïc, quaân trang, löøa, ngöïa veà queâ quaùn laøm aên.

+ Coå thaønh Fort Smith: coâng vieân di tích lòch söû quoác gia naèm taïi muõi
nhoïn cuûa 2 soâng Arkansas vaø Poteau. Coå thaønh chæ coøn trô laïi neàn ñaù cuõ vaø
nhöõng khaåu ñaïi baùc treân saân coû, chóa hoïng ra soâng. Taïi Trung Taâm Tham Quan
tröng baøy nhöõng quaân trang, quaân duïng cuûa lính thuù “traán thuû löu ñoàn”. Toâi laàn
böôùc theo ñöôøng moøn nöôùc maét (the trail of tears) chaïy ngang qua coå thaønh maø
loøng ñaày thöông caûm.

Trong thaäp nieân 1830’s chính phuû HK buoäc caùc boä laïc da ñoû Cherokees,
Chikasaws, Muscogu, Seminoles rôøi boû queâ cha ñaát toå Florida veà mieàn ñaát môùi
Oklahama. Hình aûnh ñoaøn ngöôøi tay xaùch naùch mang, noái ñuoâi xe ngöïa chaát
ñaày vaät duïng töø quaàn aùo cho ñeán choåi cuøn reá raùch, hoï di chuyeån döôùi hoïng suùng
cuûa binh só da traéng.

Khoâng phaûi ôû ñaây maø baát cöù nôi naøo treân laõnh thoå HK, ngöôøi Myõ toân
troïng vaø baûo trì nhöõng di tích lòch söû . Ñöôøng moøn nöôùc maét ñaõ noùi leân söï taøn
baïo, baát coâng cuûa ngöôøi da traéng xaâm löôïc ñoái vôùi daân baûn xöù da ñoû. Haän thuø
neân queân, nhöng baøi hoïc lòch söû caàn nhôù muoân ñôøi. Nhôø “nhôù muoân ñôøi”, chính
quyeàn HK ñaõ daønh nhieàu quyeàn lôïi kinh teá cho ngöôøi da ñoû.

Ngaøy mai, toâi rôøi FS ñeå ñi Albequerque. Khi ñi, chò Lieân coøn taëng toâi 2
bòch döa gang, goïi laø quaø caây nhaø laù vöôøn ñeå chuù taëng baïn beø; toâi bieáu
Albequerque moät, Den ver moät.

Chaëng VIII

Fort Smith – Albequerque

(25/7/06 – 1/8/06)

Chaëng ñöôøng naøy daøi nhaát, tôùi 800 daëm. Do ñoù, toâi rôøi F S töø tôø môø saùng
ñeå coù theå tôùi Albequerque (ABQ) thuoäc bang New Mexico (NM) vaøo luùc trôøi
chöa toái. Trong cuøng moät ngaøy, Nissan laàn löôït laên baùnh treân 4 bang: Arkansas,
Oklahama (OK) , Texas, vaø New Mexico (NM). Ñoaïn OK laø daøi nhaát, bang
naøy coù 2 xa loä chính I 35 ñi töø nam leân baéc vaø I 40 ñi töø taây sang ñoâng, taïo
thaønh 4 nhaùnh mang teân: chieán tranh Cao Ly, chieán tranh VN, ñeä I theá chieán, vaø
ñeä II theá chieán. Taïi rest area thuoäc OK, nhaø pic-nic ñeàu laøm baèng 3 coät tuùm
beân treân choáng ñôõ maùi vaûi, troâng gioáng nhö tuùp leàu cuûa boä laïc da ñoû. Tôùi ranh

NM, sa maïc trôû veà, buïi thoâng luøn thay theá xöông roàng 3 nhaùnh. Nissan ñöa toâi
tôùi nhaø anh Taán tröùôùc khi maët trôøi khuaát sau raïêng nuùi Sandia.

a&b) Hoï haøng vaø baïn beø:
+ Nhaø Taán ôû ñöôøng Virginia, ABQ. Taán tröôùc ñaây laø phoù ty Kieán Thieát
cho toâi taïi tænh Long Khaùnh. Baây giôø anh ñaõ veà höu, chò coøn ñi laøm.
Saùng sôùm naøo cuõng vaäy, chuùng toâi thöôøng ra vöôøn sau, nhaâm nhi caø pheâ
vöøa nhìn nhöõng gioït nöôùc ñoïng treân laù möôùp sau côn möa chieàu. Cuõng nhö caùc
nhaø VN khaùc, nhaø Taán troàng ñuû loïai töø rau, huùng ñeán daøn khoå qua, ñaäu ñuõa, döa
leo. Toâi laéng nghe nhöõng caâu chuyeän do Taán keå maø loøng boài hoài xuùc ñoäng:
* Naêm 1998, baø cuï em bò ñau ôû coät soáng, naèm ñieàu trò taïi beänh vieän
Nguyeãn Traõi, SaøiGoøn. Veà nhaø, cuï khoâng chòu ngoài xe laên, leân xuoáng laàu, hay
ñi ñaâu, con caùi ñeàu phaûi coõng cuï. Moät hoâm, cha Hoøa, giaùo xöù Thò Ngheø tôùi
thaêm cuï, cuï baèng loøng hoïc giaùo lyù vaø chòu pheùp röûa toäi. Sau khi röûa toäi vaø döï
thaùnh leã, cuï töï ñöùng daäy ra veà tröôùc söï kinh ngaïc cuûa baø con trong giaùo xöù.
* Naêm 1975, taàu VN Thöông Tín chôû ñoaøn ngöôøi tî naïn tôùi ñaûo Guam.
Do söï xuùi duïc cuûa moät soá caùn boä naèm vuøng, 1500 ngöôøi muoán trôû veà xaây döïng
queâ höông, trong ñoù coù anh Nghieäp. Khi taàu caëp beán, ñoàng baøo ñöôïc ñoùn tieáp
giöõa 2 hoïng suùng chæ thaúng vaøo ngöôøi vaø ñöôïc ñöa caøo traïi giam tænh Phuù Yeân.
Tuøy theo ñoái töôïng, keû "hoïc taäp" 8 naêm, ngöôøi 15 naêm taïi caùc traïi giam töø
Xuyeân Phöôùc, phuù Yeân qua Thanh Ngheä Tónh, tôùi Haøm Taân. Xaây döïng queâ
höông khoâng thaáy, anh Nghieäp ñöôïc ñi “hoïc taäp caûi taïo” 9 naêm. Moãi ngöôøi
phaûi traû gía ñaét cho söï thieáu suy nghó cuûa mình!
* Cuøng ôû trong traïi vôùi em, coù baùc L.. Baùc laø thaân sinh cuûa oâng N. V. H.,
Boä Tröôûng boä Giaùo Duïc vaø Thanh Nieân trong chính phuû Huøynh Taán Phaùt. Boá
beänh naëng, oâng H. khoâng heà ñeán thaêm hoûi. Baùc taâm söï vôùi baïn tuø: “Neáu bieát
theá naøy, thaø raèng toâi boùp muõi cho noù cheát khi sanh ra”. Vì beänh naëng, baùc ñöôïc
tha veà; 2 tuaàn sau baùc qua ñôøi!
* Boá laø Thieáu Töôùng Vieät coâng, con quoác gia nhaát ñònh khoâng nhaän boá,
tuyeân boá: “Boá toâi ñaõ cheát”. Ñau loøng thay cho moät cuoäc noäi chieán töông taøn,
khoâng coù ngöôøi thaéng keû thua, chæ coù daân toäc VN laø ñau khoå !
* Rieâng tröôøng hôïp cuûa Taán, anh ñaõ coù giaáy tha ñoùng trieän ñoû to cuûa Thuû
Töôùng Huyønh Taán Phaùt, nhöng ban Quaûn Ñoác traïi nhaát ñònh khoâng thaû. Ñuùng
laø pheùp vua thua leä laøng!