ชีวประวัติและพระธรรมเทศนา หลวงปู่ทองรัตน์, หลวงปู่มี, หลวงงปู่กินรี, หลวงปู่ทา

ครูบาจารย์เฒ่าเลยตอบไปวา่ “ผมสงสารทา่ นที่มาคอยจับผดิ ผมต้ัง ๓ ปี ถา้ วา่
ผมผดิ ทา่ นซอ่ นอะไรไวใ้ ตอ้ าสนะนงั่ ทา่ น ทา่ นไมร่ หู้ รอื วา่ ศาสตรานน้ั มนั คคู่ วรกบั สมณะ
หรอื เปลา่ ” อาจารยส์ เี มอ่ื ไดฟ้ งั อยา่ งนนั้ ถงึ กบั หนา้ เปลย่ี นสี ทค่ี ดิ ไมถ่ งึ วา่ ครบู าจารยเ์ ฒา่
รู้ได้อย่างไรว่าอาจารย์สซี อ่ นมีดไวใ้ ตอ้ าสนะ

๓๔. ภกิ ขุคือผขู้ อ

ไมไ่ ดด้ ว้ ยเลห่ ์ ตอ้ งเอาดว้ ยกล เมอื่ ความไมพ่ อใจไดร้ ะอขุ น้ึ คนแลว้ คนเลา่ จนเรอ่ื ง
ไดไ้ ปถงึ ฝา่ ยปกครองเบอื้ งสงู และไดล้ งมาตดั สนิ ดว้ ยตนเอง พระทกุ รปู ไดพ้ ดู ถงึ การ
ประพฤติตวั ไม่เหมาะสมตา่ งๆ นานา บ้างกบ็ อกท�ำตวั ไมเ่ หมาะสม เพราะไปขอของ
ชาวบ้าน บ้างก็ว่าเวลาเข้าไปในบ้านไมส่ ำ� รวม

พระมหาเถระฝา่ ยปกครองกไ็ ดถ้ ามแตล่ ะขอ้ ทวี่ า่ มาวา่ “ถกู ไหม” ครบู าจารยเ์ ฒา่
ไดพ้ นมมอื ตอบ “โดยขา้ นอ้ ย” ทกุ คำ� ถาม เมอ่ื จบแลว้ ไดถ้ ามครบู าจารยเ์ ฒา่ วา่ “เมอื่ เปน็
อยา่ งน้จี ะมีขอ้ แกต้ ัวอยา่ งไร ท่านทองรตั น์”

ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นต์ อบวา่ “ภกิ ขุ คอื ใคร ถา้ แปลออกมากค็ อื ผขู้ อไมใ่ ชห่ รอื
ทข่ี อกเ็ พราะไมม่ ถี งึ ขอ ถา้ ไมข่ อกห็ าอยหู่ ากนิ เอง เขากเ็ รยี กคฤหสั ถญ์ าตโิ ยมเทา่ นน้ั แหละ
ถา้ วา่ การกระท�ำของกระผมผิด จะฆ่าจะแกงกระผมก็ยอม”

ทกุ รปู ทปี่ ระชมุ ตา่ งกอ็ ง้ึ ไมม่ ใี ครพดู อะไรอกี และไมม่ กี ารตดั สนิ ความเลยวนั นนั้

๓๕. โจรกลบั ใจ
ในระยะตอ่ มา ชาวบา้ นทเี่ คยเปน็ ปฏปิ กั ษก์ บั ทา่ นเรม่ิ เปลย่ี นแปลงความคดิ ใหม่
เรม่ิ เหน็ ความดขี องทา่ น ครงั้ หนงึ่ ทา่ นไดพ้ ดู ใหช้ าวบา้ นฟงั วา่ เมอื่ คนื ไดน้ มิ ติ เหน็ หญงิ
ตายทอ้ งกลมไดอ้ มุ้ ลกู มาหาทา่ นเพอ่ื ขอสว่ นบญุ จากทา่ น ใหท้ า่ นชว่ ยบอกญาตทิ ำ� บญุ
อทุ ศิ ให้ดว้ ย

45

ทา่ นเลา่ ว่า ได้ถามไปว่า “มึงเปน็ เผดมานี่จกั๊ ปีแล้ว” (แกเปน็ เปรตมาก่ีปีแล้ว)
หญิงน้ันได้พาลูกนั่งพนมมือตอบครูบาจารย์เฒ่าว่า “ผู้ข่าได้แต่งงานอยู่กินกับอ้าย
คำ� หลา้ จนมที อ้ งและไดต้ ายลงในขณะลกู อยใู่ นทอ้ ง และอา้ ยคำ� หลา้ เผนิ่ ไปเอาเมยี ใหม่
อยบู่ า้ นหวั ดอน บม่ ไี ผเ๋ ฮด็ บญุ ใหผ้ ขู้ า่ ขอฝากหลวงปไู่ ดบ้ อกพน่ี อ้ งของผขู้ า่ แหน”่ (ดฉิ นั
ไดแ้ ตง่ งานอยกู่ นิ กบั พคี่ ำ� หลา้ จนไดต้ งั้ ทอ้ ง และไดต้ ายลงในขณะทล่ี กู อยใู่ นทอ้ ง และ
พคี่ ำ� หลา้ เขาไปมเี มยี ใหมท่ บี่ า้ นหวั ดอน ไมม่ ใี ครทำ� บญุ อทุ ศิ ใหด้ ฉิ นั เลย ดฉิ นั ขอฝาก
หลวงปไู่ ด้โปรดบอกญาตขิ องดฉิ ันใหท้ ราบด้วย)

เมอื่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ เลา่ เรอื่ งดงั กลา่ วใหช้ าวบา้ นฟงั ชาวบา้ นกว็ า่ เปน็ จรงิ ดงั หญงิ
เปรตนน้ั พดู คอื หลงั จากเมยี นายคำ� หลา้ ตายทอ้ งกลม นายคำ� หลา้ กไ็ ดเ้ มยี ใหมท่ บี่ า้ น
หวั ดอน ซ่งึ อยไู่ ม่ไกลจากบา้ นชีทวน

หลงั จากชาวบา้ นบางคนไดก้ ลน่ั แกลง้ ครบู าจารยเ์ ฒา่ แลว้ บางคนเปน็ บา้ บางครงั้
ก็ล้มตายโดยไม่มีสาเหตุติดต่อกนั หลายคน บางครัง้ คนในครอบครัวอยดู่ ีๆ ก็เกิดมี
ปากเสยี งกนั ขน้ึ ทงั้ ทไ่ี มเ่ คยมเี รอื่ งราวกนั มากอ่ น เรอื่ งประเภทนเ้ี กดิ ขนึ้ กบั คนทแ่ี กลง้
ครูบาจารย์เฒ่าหลายคนขึ้นเร่ือยๆ จนชาวบ้านในละแวกนั้นเกิดความเกรงกลัวต่อ
ผลกรรมท่ีตนเองกระท�ำต่อครูบาจารย์เฒ่า ต่างคนต่างน�ำดอกไม้ธูปเทียนมากราบ
ขอขมาโทษกบั ครบู าจารยเ์ ฒา่ บางคนไมเ่ คยทำ� กบั ทา่ น แตก่ ก็ ลวั วา่ สงิ่ ทต่ี นเองกระทำ� มา
อาจจะลว่ งเกนิ ทา่ นกไ็ ด้ กม็ าขอขมาเหมอื นกนั ถงึ ทา่ นจะพดู กบั แตล่ ะคนวา่ ทา่ นไมไ่ ด้
ทำ� อะไรใหใ้ คร ญาตโิ ยมเขากไ็ มย่ อมฟงั ในทสี่ ดุ ความเกรงกลวั ตอ่ ผลกรรมทต่ี นเอง
กระท�ำตอ่ ครูบาจารยเ์ ฒา่ ได้แพร่กระจายมากขึ้น

จนในทสี่ ดุ โยมคนทแ่ี กลง้ ทา่ นโดยเอากบเอาคอ้ นตอกสวิ่ ใสบ่ าตรใหท้ า่ น กเ็ กดิ
ความกลวั เหมอื นกนั ไดน้ ำ� ขนั ดอกไมม้ าขอขมาโทษตอ่ ทา่ นเหมอื นกบั ทกุ คน และโยม
คนนนั้ ไดร้ อ้ งหม่ รอ้ งไหเ้ สยี ใจในสง่ิ ทต่ี นเองทำ� ลงไป ถงึ ทา่ นจะบอกวา่ ทา่ นไมถ่ อื โทษ
โกรธเคอื งกบั ใคร โยมคนนน้ั กไ็ มล่ ะความพยายามทจ่ี ะใหท้ า่ นรบั ขนั ขอขมาใหจ้ นได้
ตอ่ มาโยมคนน้ันไมท่ ราบมอี ะไรดลใจ ได้เข้าวดั มาอปุ ฏั ฐากท่านทกุ วันอยา่ งไมม่ ีใคร
คาดถงึ และเมอ่ื ทา่ นไดอ้ อกธดุ งคไ์ ปกบั หลวงปเู่ สารท์ เี่ มอื งโขง ประเทศลาว ไดม้ าพำ� นกั

46

อยทู่ บ่ี า้ นคมุ้ โยมคนนนั้ เมอ่ื ทราบขา่ ว กไ็ ดย้ า้ ยครอบครวั ไปอยกู่ บั ทา่ นทบี่ า้ นคมุ้ และ
ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดใ้ ชส้ รรพนามแทนตวั โยมคนนนั้ วา่ “หมาแกว้ ” เดมิ โยมชอื่ มหาแกว้
เพราะบวชเรียนนานจนได้เปรียญธรรม ๔-๕ ประโยค

๓๖. อาสนะมพี ษิ

หลงั จากสถานการณท์ เี่ คยตงึ เครยี ดเรม่ิ คลคี่ ลายไปในทางทดี่ แี ลว้ ชาวบา้ นเรม่ิ
เห็นความส�ำคัญ และได้นิมนต์ท่านไปในงานต่างๆ ในงานบุญกุ้มข้าวท่ีบ้านชีทวน
ได้นิมนตพ์ ระเณรไปรว่ มงานเปน็ จ�ำนวนมาก และได้จดั อาสนะสงฆ์ใหน้ ่ังตามลำ� ดบั
พรรษา เมอ่ื จวนจะถงึ เวลาเจรญิ พระพทุ ธมนต์ พระเณรตา่ งไดเ้ ดนิ ทางมารว่ มและนง่ั
ตามอาสนะของตน

ครูบาจารย์เฒ่าก็มาตามนิมนต์เช่นกัน ด้วยการล่วงรู้มาก่อนอย่างไรไม่อาจ
ทราบได้ เมอ่ื มาถงึ แทนทค่ี รบู าจารยเ์ ฒา่ จะเขา้ นงั่ อาสนะทจ่ี ดั ไว้ ครบู าจารยเ์ ฒา่ กลบั
ไปนั่งทีอ่ ่ืน และพดู คยุ กบั ญาติโยมไปเรือ่ ย เมอื่ พระเณรทกุ รปู ได้เขา้ นงั่ อาสนะหมด
ทกุ รปู ญาตโิ ยมไดน้ มิ นตใ์ หค้ รบู าจารยเ์ ฒา่ ขน้ึ นง่ั อาสนะ ครบู าจารยเ์ ฒา่ กพ็ ดู เรอ่ื งอนื่ ๆ
เรือ่ ยไป จนญาติโยมนิมนต์ ๒ คร้ัง ๓ คร้งั

เมอื่ เหน็ วา่ ญาตโิ ยมนมิ นตห์ ลายครงั้ แลว้ ครบู าจารยเ์ ฒา่ เลยพดู วา่ “ทำ� ไมจงึ อยาก
ใหน้ งั่ นกั ละ่ ไมร่ หู้ รอื วา่ อาสนะนนั้ มอี ะไรอย”ู่ ญาตโิ ยมกบ็ อกวา่ ไมม่ อี ะไรนี่ ปกตดิ นี ี่
ครบู าจารยเ์ ฒา่ จงึ บอกใหโ้ ยมดดู ๆี ซิ เมอื่ ญาตโิ ยมไปพลกิ อาสนะดู ถงึ กบั ตกใจเมอื่ รวู้ า่
มีงตู วั เข่อื งขดตัวอยู่ใต้อาสนะนัน้

๓๗. สรา้ งวดั ท่ีบา้ นชที วน

ต่อมาโยมส่วนใหญ่เข้าใจเจตนาท่านดีแล้ว ทุกคนให้ความเคารพศรัทธาท่าน
มากขนึ้ พอ่ ใหญก่ ณั หา พอ่ ใหญเ่ ตอื น พรอ้ มชาวบา้ น ทไ่ี ดน้ มิ นตท์ า่ นมาอยจู่ ำ� พรรษา
ทว่ี ดั บา้ นชที วน ประสงคจ์ ะสรา้ งวดั ถวายทา่ น และโยมหลายคนไดถ้ วายทดี่ นิ ใหท้ า่ น

47

บางคนมที ด่ี นิ อยไู่ กลวดั แตอ่ ยากถวาย ตอ้ งแลกเปลย่ี นแยง่ กนั ถวายใหท้ า่ น เมอ่ื ได้
ท่ีดินแลว้ พอ่ ใหญ่สารวตั ร กำ� นนั เตอื น นำ� เรอ่ื งไปกราบเรยี นครบู าจารยเ์ ฒา่ และนำ�
เรอื่ งดงั กลา่ วข้นึ จดทะเบยี นเป็นวดั ใหถ้ กู ต้อง ในเรื่องการสร้างวัดน้ี ครบู าจารยเ์ ฒ่า
ทา่ นไมอ่ ยากใหส้ รา้ ง ทา่ นบอกวา่ “บต่ อ้ งสรา้ งหรอกพอ่ นาลกู มแี ลว่ นาฝน่ั นล้ี กู มแี ลว่
พรอ้ มชไี้ ปทบี่ าตร” (ไมต่ อ้ งสรา้ งวดั หรอกพอ่ นาลกู มแี ลว้ นาแปลงนคี้ อื บาตร ลกู มแี ลว้ )
เมอ่ื ออกพรรษา ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดต้ ดิ ตามหลวงปเู่ สารเ์ พอ่ื ไปจำ� ปาศกั ด์ิ ไมก่ ลบั ไปบา้ น
ชที วนอีกเลย

๓๘. แนวการอบรมธรรมะของครูบาจารยเ์ ฒา่ ทองรัตน์

หลวงพ่อเทียบ ถิรธมฺโม ซ่ึงเคยบวชอยู่กับครูบาจารย์ทองรัตน์ในพรรษาน้ัน
ไดเ้ ลา่ วา่ องคห์ ลวงปทู่ า่ นใหอ้ า่ นพทุ ธประวตั ิ ใหอ้ า่ นสวดมนตแ์ ปลฉบบั หลวง อา่ นเจด็
ต�ำนานแปล ประวตั ิอนุพุทธ ๘๐ องค์ ซงึ่ หนงั สอื เหลา่ นี้ มหาเพยี ร พลเก้อื ป.ธ.๖
วัดบวรนิเวศ ศกึ ษาธิการอ�ำเภอเขอ่ื งใน ลูกบ้านชที วนเป็นผู้นำ� มาถวาย

ในวนั พระใหญ่ ๑๔ คำ�่ หรอื ๑๕ คำ่� ทา่ นเทศนส์ อนโยมเกยี่ วกบั ศลี ๕ ใหโ้ ยม
สมาทานศลี ๕ และตง้ั ใจงดเวน้ ขอ้ หา้ ม ๕ ขอ้ นใ้ี หไ้ ด้ จะไดไ้ ปเกดิ ในสคุ ตโิ ลกสวรรค์
ท่านมีตัวอย่างที่ดีและท่ีไม่ดีแต่ละข้อๆ ให้ญาติโยมน้อมเอามาใส่ตนไม่ให้มีความ
ประมาท มศี ลี แลว้ ใหม้ สี มาธิ ใหจ้ ติ ใจวา่ งจากกเิ ลส ไมใ่ หจ้ ติ ยดึ เอากเิ ลส โลภะ โทสะ
โมหะ ไวใ้ นจติ ใจ ถา้ จติ ปลอ่ ยวางวา่ งจากกเิ ลส กจ็ ะเยน็ กายเยน็ ใจ เพราะกเิ ลส โลภะ
โทสะ โมหะ เปน็ ของรอ้ น ใครมกี เิ ลส โลภะ โทสะ โมหะ อยใู่ นจติ ใจ คนนนั้ จะรอ้ นกาย
รอ้ นใจ ทกุ ขก์ ายทกุ ขใ์ จ เพราะกเิ ลสมนั เผาลนอยทู่ กุ ขณะ สว่ นผมู้ ศี ลี ๕ ศลี คมุ้ ครอง
รกั ษา อานสิ งสข์ องศลี จะทำ� ใหม้ โี ภคทรพั ยบ์ รบิ รู ณ์ มคี วามสขุ กายสขุ ใจ ผมู้ ศี ลี จะกา้ วไป
สมู่ รรคผลนพิ พานได้ ศลี เหมอื นแผน่ ดนิ สมาธเิ หมอื นตน้ ไม้ ปลกู ลงในแผน่ ดนิ รม่ เงา
ของตน้ ไมเ้ หมอื นกบั ปญั ญา ผมู้ ศี ลี สมาธิ ปญั ญา จงึ เปน็ ผมู้ คี วามสขุ กายสขุ ใจ เยน็ กาย
เยน็ ใจ ไมท่ กุ ขใ์ จเหมอื นคนไมม่ ศี ลี คนไมม่ ศี ลี เปน็ คนบาป ผลของบาปจะเผาลนไป
ตลอดชาติ และจะตดิ ตามไปทกุ ภพทกุ ชาติ ฯลฯ ทา่ นจะใหธ้ รรมในแนวศลี ๕ ศลี ๘
อยู่เสมอ

48

๓๘. อบรมพระด้วยศีล สมาธิ ปัญญา

ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั น์ ทา่ นใหป้ ฏบิ ตั ติ ามหนงั สอื นวโกวาท บทสวดมนตต์ า่ งๆ
สงสยั ในขอ้ ใดใหถ้ ามทา่ น เชน่ ใหศ้ กึ ษาคำ� แปลธมั มจกั กปั ปวตั ตนสตู ร ซง่ึ เปน็ โอกาส
ทเี่ กดิ มพี ระสงฆ์ ๕ องคแ์ รกในพระพทุ ธศาสนา ใหศ้ กึ ษาในอรยิ สจั สี่ มรรคมอี งคแ์ ปด
ใหศ้ กึ ษาอานาปานสติ อทิ ปั ปจั จยตา ปฏจิ จสมปุ บาท ไมเ่ ขา้ ใจสงสยั ในขอ้ ใด ทา่ นอธบิ าย
ใหฟ้ งั โดยแจ่มแจง้

พระพทุ ธเจ้าทา่ นท�ำทางเดินไวใ้ ห้เราเดินแลว้ พระอริยเจา้ พระอรหันต์ทั้งหลาย
ท่านก็เดินตามทางที่พระพุทธองค์ท�ำไว้แนะน�ำไว้แล้วทุกพระองค์ ถ้าเราได้ศึกษาได้
ปฏบิ ตั ติ าม เรากจ็ ะพบทางเดนิ ไปมรรคผลนพิ พานไดเ้ หมอื นพระอรหนั ต์ ๘๐ องคน์ น้ั
เหมอื นกัน เว้นแตผ่ ู้ประมาท ผ้ขู ี้เกยี จ ผไู้ ม่มีความเพียร ผหู้ ลงตามกเิ ลส กจ็ ะไมม่ ี
ทางพ้นจากทกุ ข์ ไม่พ้นจากวัฏสงสาร เกดิ ตาย ทกุ ขโ์ ศก โรคภยั อยอู่ ย่างนั้นนับภพ
นบั ชาตไิ มถ่ ว้ น

ใครมาบวชปฏบิ ตั ใิ นสำ� นกั นี้ ใหม้ คี วามเพยี ร นงั่ สมาธิ เดนิ จงกรม อยา่ ใหน้ อ้ ยกวา่
๓ ชว่ั โมง วนั หนงึ่ กบั คนื หนงึ่ มี ๒๔ ชวั่ โมง ใหก้ เิ ลสเอาไป ๒๑ ชว่ั โมง ถา้ ทำ� ความเพยี ร
ทำ� ใหจ้ ติ ใจสงบจากกเิ ลสไดไ้ มถ่ งึ ๓ ชว่ั โมงตอ่ วนั เปน็ อยา่ งนอ้ ย ออกพรรษาใหส้ กึ ออก
ไปชว่ ยพอ่ แม่ทำ� ไรท่ ำ� นา ชว่ ยพอ่ แม่ประกอบอาชีพเลยี้ งครอบครวั ดีกวา่ มาบวชไมม่ ี
ความเพียร ทำ� ความเพยี รน้อยกว่า ๓ ช่วั โมง เอาชนะกิเลสไม่ได้หรอก มรรคผล
นพิ พานโน้น อยูฟ่ ากตายโนน่ ตอ้ งกนิ น้อย นอนนอ้ ย ขยันมาก อดทนมาก ไมก่ ลัว
ล�ำบาก ไม่กลวั กเิ ลส เอาชนะกเิ ลสใหไ้ ดจ้ งึ จะเหน็ มรรคผลนิพพาน

พระจักขบุ าลท�ำความเพียรทง้ั กลางวันท้ังกลางคืน จนตามองไม่เห็น หมอตา
หมเู่ พอื่ นใหพ้ กั รกั ษาตา ๗ วนั ทา่ นปรกึ ษาใจตนเองวา่ จะเอาตาไว้ หรอื จะเอามรรค
ผลนพิ พาน ตกลงเอามรรคผลนิพพาน ตาแตก ตาบอด ในขณะเดนิ ท�ำความเพียร
และไดน้ ิพพานในขณะนั้นเอง นต่ี ัวอย่างผู้มีความเพยี รมาก

49

พระพทุ ธองคต์ รสั วา่ ผทู้ ำ� ความเพยี รใหจ้ ติ สงบจากกเิ ลสตลอดหนงึ่ ราตรดี กี วา่
ประเสรฐิ กวา่ ผไู้ มม่ คี วามเพยี รมอี ายตุ งั้ รอ้ ยปี ผปู้ รารถนาพน้ จากทกุ ข์ พน้ จากวฏั สงสาร
ปรารถนามรรคผลนพิ พาน ตอ้ งขยนั อดทนทำ� ความเพยี ร นง่ั สมาธิ เดนิ จงกรม ใหไ้ ด้
ไมน่ อ้ ยกวา่ วนั ละ ๓-๔ ชวั่ โมง จงึ จะเหน็ มรรคเหน็ ผลในอนาคตในชาตนิ แี้ หละ เอาให้
ไดผ้ ลในชาตินแ้ี หละ

ทง้ั หมดนเี้ ปน็ โอวาทอนั สำ� คญั ทท่ี า่ นครบู าจารยท์ องรตั นเ์ ตอื นสติ ใหท้ ำ� ความเพยี ร
ไมน่ อ้ ยกวา่ วนั ละ ๓ ชวั่ โมง อยา่ งอนื่ ยงั มอี กี มาก ทา่ นอธบิ ายไดแ้ จม่ แจง้ ชดั เจน เขา้ ใจงา่ ย
ในฉบั พลนั เชน่ พระสำ� เนยี ง เมอื่ บวชได้ ๓ พรรษา ถามทา่ นเรอ่ื งกมั มฏั ฐาน ๕ ผม ขน
เลบ็ ฟนั หนงั ทา่ นอธบิ ายวา่ แตล่ ะอยา่ ง มนั ไมเ่ ทย่ี ง เปน็ ทกุ ข์ เปน็ อนตั ตา เปน็ พระ
ไตรลกั ษณ์ แตล่ ะอยา่ งไมใ่ ชเ่ รา ไมใ่ ชต่ วั ตนของเรา เมอื่ พจิ ารณาแลว้ มนั จะถอนอนตั ตา
อปุ าทานออก วา่ โดยยอ่ อปุ าทานขนั ธท์ งั้ หา้ เปน็ ตวั ทกุ ข์ นท่ี า่ นอธบิ ายไวใ้ หท้ ราบโดย
ละเอยี ดแลว้ วา่ ขนั ธห์ า้ เปน็ ตวั ทกุ ข์ ขนั ธ์ ๕ เปน็ ไตรลกั ษณ์ ทกุ ๆ สงิ่ บนโลกนี้ ทง้ั สง่ิ มชี วี ติ
และไม่มีชวี ิต ลว้ นถกู ตราพระไตรลกั ษณ์ประทับไว้หมดแล้ว ทกุ ส่งิ ทกุ อยา่ งเกดิ ขึ้น
ตงั้ อยชู่ ว่ั ขณะ แลว้ เสอ่ื มสลายไปหมดทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ ง ไมม่ อี ะไรคงทนจรี งั ไดต้ ลอดไป

ทา่ นจะเตอื นใหท้ ำ� สมาธใิ หจ้ ติ ใจสงบ ใหจ้ ติ เปน็ เอกคั คตารมณ์ จติ วา่ งจากกเิ ลส
กเิ ลสหลดุ จากจติ จงึ จะเกดิ ปญั ญา มปี ญั ญาเหน็ ธรรม มดี วงตาเหน็ ธรรม เหน็ วา่ ธรรมะ
ทกุ ข้อทกุ ประโยคเปน็ จรงิ เป็นเหตุเป็นผล เป็นปัจจัยซึง่ กันและกัน จรงิ แท้ทกุ ๆ ข้อ
ดังไดต้ รสั ไวแ้ ลว้ ในบทสวดมนต์ในพระสูตรต่างๆ ตรสั ไวอ้ ยา่ งไร เป็นอย่างน้นั เชน่
ตรสั วา่ เพราะชาตเิ ปน็ ปจั จยั ชรามรณะยอ่ มมี เพราะภพเปน็ ปจั จยั ชาตยิ อ่ มมี เพราะ
อปุ าทานเปน็ ปจั จยั ภพยอ่ มมี อวชิ ชาทำ� ใหเ้ กดิ สงั ขาร สงั ขารทำ� ใหเ้ กดิ วญิ ญาณ ฯลฯ
หลงั สวดมนตเ์ ยน็ แลว้ ประมาณ ๓ ทมุ่ ทา่ นจะอธบิ ายธรรมะ ตอบขอ้ ขอ้ งใจใหท้ ราบ
โดยแจ่มแจง้

อกี ขอ้ หนง่ึ ทท่ี า่ นเนน้ เปน็ พเิ ศษ คอื ทา่ นใหร้ ะมดั ระวงั สำ� รวมอนิ ทรยี ์ ๖ ตา หู จมกู
ลน้ิ กาย ใจ อยา่ ใหห้ ลงเพลนิ ไปตามกเิ ลส ถา้ มสี ตสิ มั ปชญั ญะสำ� รวมระวงั ในอนิ ทรยี ์ ๖
อยทู่ ุกอริ ยิ าบถ ยืน เดนิ นงั่ นอน จะควบคุมศลี ๒๒๗ ไดเ้ ป็นอยา่ งดี

50

๔๐. อาบตั เิ ลก็ ๆ นอ้ ยๆ ไม่ควรมองข้าม

ไปบณิ ฑบาต ปวดปสั สาวะ เขา้ ขา้ งทางนงั่ ลง ใหเ้ อาใบไมแ้ หง้ ๔-๕ ใบตอ่ กนั ใหย้ าว
ถงึ ปสั สาวะ ถา้ ไมเ่ อาใบไมร้ องปสั สาวะทร่ี อ้ นและเคม็ จะถกู แมลง สตั วต์ วั เลก็ ๆ หรอื ถกู
พชื ตาย และยงั เปน็ อาบตั อิ กี ดว้ ย ถม่ นำ้� ลาย ขากเสลด ใหน้ งั่ ลงเอาใบไมร้ องเชน่ เดยี วกนั
อยา่ คุยเสยี งดัง อย่าตะโกนเรียกกัน เดนิ เขา้ ไปใกลๆ้ จงึ พูดกันเบาๆ เอาของใหก้ ัน
อยา่ โยน ถา้ พระอาวโุ สพรรษามากกวา่ เอาหนงั สอื ใหผ้ อู้ าวโุ สตำ�่ กวา่ เชน่ พระ ๓ พรรษา
เอายนื่ ใหพ้ ระ ๒ พรรษา พระ ๒ พรรษา ตอ้ งนงั่ ลง จงึ จะเอามอื ไปรบั ดว้ ยความเคารพ
พระอาวโุ สเดนิ มาขา้ งหลงั พระพรรษาหยอ่ นกวา่ ตอ้ งหลกี ใหพ้ ระอาวโุ สเดนิ นำ� หนา้ ไป
กอ่ นเสมอ ไปบิณฑบาตใหภ้ าวนาทุกก้าว ห้ามพดู คยุ กนั ถา้ จำ� เปน็ จะต้องพดู คยุ กนั
ให้หยุด แอบลงข้างทางแลว้ พดู กนั พรรษานอ้ ยตอ้ งน่งั ลงเสมอ เป็นการเคารพวนิ ยั
ของพระพทุ ธเจา้ เปน็ การสำ� รวมอนิ ทรยี ์ เปน็ ผไู้ มป่ ระมาทในพระธรรมวนิ ยั การภาวนา
การปฏบิ ตั ธิ รรมจงึ จะกา้ วหนา้ จะเกดิ ปญั ญาเหน็ ชอบอยเู่ สมอ ทา่ นนกึ อะไรได้ เหน็ ขอ้
ควรแนะนำ� อะไร จะรีบเตือนเสมอ

เรอื่ งความเพยี ร ทา่ นกลา่ วอยเู่ สมอวา่ “ผมู้ คี วามเพยี รไมเ่ กยี จครา้ นทง้ั กลางวนั
กลางคืน อยูด่ ้วยความไม่ประมาท ยอ่ มเปน็ ผ้เู จริญในธรรม” เหมอื นพระกัจจายนะ
ทพี่ ระพทุ ธองคย์ กยอ่ งวา่ เปน็ ผมู้ รี าตรเี ดยี วเจรญิ ทา่ นยกตวั อยา่ งใหข้ ยนั ทำ� ความเพยี ร
มากๆ ใหเ้ กดิ ปญั ญา ใหเ้ หน็ ทางมรรคผลขน้ึ ในจติ ทา่ นวา่ ผมู้ คี วามเพยี รเปน็ ผทู้ มี่ จี ติ ใจ
รา่ เรงิ มีใจดี มอี ารมณ์ดอี ยูเ่ สมอ

๔๑. เทศน์ ๒ ธรรมาสน์ กับพระมหาอ�ำเภอเขือ่ งใน

ครงั้ หนง่ึ ครบู าจารยเ์ ฒา่ รบั นมิ นตเ์ ทศน์ ๒ ธรรมาสน์ กบั พระมหาอำ� เภอเขอ่ื งใน
เปน็ การเทศนป์ จุ ฉาวสิ ชั นา มชี าวบา้ นรอบๆ บา้ นชที วน มาฟงั ทศี่ าลาวดั พระธาตสุ วนตาล
เป็นจ�ำนวนมาก มาจากบ้านหวั ดอน บา้ นหวั ดูน บ้านท่าวารี บา้ นแคน บา้ นมะพรกิ
บา้ นทา่ ศาลา บา้ นหนองบอ่ พระเณรจากวดั ตา่ งๆ ทง้ั ครหู ญงิ ชายจากโรงเรยี นประชาบาล
มาฟังกนั เตม็ บริเวณวัด

51

วนั นน้ั เปน็ วันอาทิตย์ ก�ำนัน ผ้ใู หญบ่ ้าน ครใู หญโ่ รงเรยี นตา่ งๆ ร่วมกนั จัดขึ้น
ใครๆ กอ็ ยากฟงั เทศนข์ องครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นเสยี งหา้ ว เสยี งดงั เสยี งกงั วาน เสยี งใส
ใบหนา้ ทา่ นยม้ิ แยม้ สรา้ งอารมณข์ นั อารมณด์ ี อยากฟงั เสยี งอาจหาญรา่ เรงิ ของทา่ น
คำ� พดู ของทา่ นเป็นคตธิ รรม พูดตรง พูดจรงิ ไมก่ ลวั ใคร มีความเชอ่ื มั่นในตวั เอง
ในพระธรรมของพระพทุ ธเจ้า

เมอ่ื ใกลถ้ งึ เวลานมิ นต์ พระมหาไดค้ วบมา้ มาฝนุ่ ตลบมาดว้ ยความอาจหาญ พอลง
จากมา้ ได้ ไดถ้ ามหา ไหน หลวงตาทองรตั น์ องคไ์ หน ทกุ คนดงู งในกริ ยิ าของพระมหา
หนุ่มรูปนัน้ ไมร่ ู้หรือแกล้งไมร่ ู้ ไมม่ ใี ครทราบ ครูบาจารยเ์ ฒา่ น่งั เคยี้ วหมากพดู คยุ
กับญาติโยมอยตู่ รงนน้ั ปกติไมเ่ คยเห็นท่านเคีย้ วหมาก พระมหาน้ันเดินพูดทักโยม
คนนนั้ ทกั โยมคนน้ี เหมอื นคนุ้ เคยกนั มากอ่ น เมอ่ื ทกั รอบวดั แลว้ กไ็ ดข้ นึ้ ธรรมาสน์
ถามหาครบู าจารยเ์ ฒา่ มาแลว้ ยงั หรอื ไมก่ ลา้ เทศน์ พดู ไปตา่ งๆ นานา ครบู าจารยเ์ ฒา่
ก็นั่งเคีย้ วหมากเฉย

เวลาพอสมควร ครูบาจารย์เฒ่าบ้วนหมาก แล้วก้าวข้ึนธรรมาสน์ฝั่งตรงข้าม
พระมหา พรอ้ มพูดวา่ เอาดีดีนะมหา เอาไม่ดี เตะตกธรรมาสนไ์ ด๋ ทกุ คนท่ีนัง่ นิ่ง
ดทู า่ ทขี องพระมหา ตา่ งหวั เราะในคำ� พดู คำ� แรกของครบู าจารยเ์ ฒา่ พอขนึ้ ธรรมาสนไ์ ด้
ไมพ่ ูดพร่ำ� ทำ� เพลง ครบู าจารยเ์ ฒ่าพดู ดักพระมหาตลอด ตง้ั แต่ข่มี ้ามาเทศน์ มนั ผิด
ธรรมวินัย พดู แต่ละค�ำ ชาวบา้ นกห็ ัวเราะอย่างพอใจไม่มีหยดุ พระมหาทนี่ งั่ อยู่บน
ธรรมาสน์ ฉนั นำ�้ หมด ๒-๓ แกว้ แลว้ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ยงั เทศนไ์ มห่ ยดุ พระมหาทนไมไ่ หว
ลงจากธรรมาสน์ขนึ้ หลังม้าไปอย่างไมม่ ที ่า กณั ฑ์เทศน์กไ็ มร่ บั

เมอื่ เทศนเ์ สรจ็ คณะครู กำ� นนั ผใู้ หญบ่ า้ น นำ� ปจั จยั ทใ่ี สล่ งในขนั เงนิ ขนั ลงหนิ
(ทองเหลอื ง) หลายใบมารวมกนั ไดเ้ งนิ เกอื บสองพนั บาท แบง่ เปน็ สองสว่ น ถวายพระ
มหาอำ� เภอเขอื่ งในส่วนหน่งึ สว่ นของท่านครบู าจารย์ทองรัตนน์ ้ัน เมือ่ พระมหากลบั
ไปแล้ว ทา่ นมอบใหว้ ดั พระธาตสุ วนตาล ในสมัยนัน้ ครปู ระชาบาลเงินเดือน ๘ บาท
ครูใหญ่ ๑๒ บาท ท�ำงานมานานปีจงึ จะได้ ๒๐ บาท ครูมัธยม ป.ม. จะได้ ๘๐ บาท
จบอกั ษรศาสตรบณั ฑิตจะได้ ๙๐ บาท จบ ป.ม. (ประโยคครูมธั ยม) และ ธ.ม.

52

(ธรรมศาสตรบณั ฑติ ) ดว้ ย จะไดเ้ งนิ เดอื น ๑๐๐ บาท กณั ฑเ์ ทศนจ์ ากขนั คนละ ๑ สตางค์
๕ สตางค์ รวมกนั เปน็ พนั สองพนั บาท นบั วา่ ไดเ้ งนิ มากเปน็ พเิ ศษ (ขา้ วสารเหนยี วชนั้ หนง่ึ
๑๐๐ ก.ก. กระสอบละ ๙ บาท) ทา่ นไมร่ บั ถวายกณั ฑเ์ ทศน์ แตย่ กใหว้ ดั พระธาตสุ วนตาล
ทงั้ หมด

๔๒. โอวาทก่อนลาสกิ ขาบท

ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นใ์ หโ้ อวาทพระเทยี บกอ่ นลาสกิ ขาวา่ ใหป้ ฏบิ ตั มิ ศี ลี สมาธิ
ปญั ญา ยนื เดนิ นอน ภาวนา “พทุ โธ” ทกุ ลมหายใจเขา้ ออก กา้ วเทา้ ขวา “พทุ ” กา้ วขาซา้ ย
“โธ” ทุกยา่ งกา้ ว จะเห็นความมหัศจรรยข์ องพุทโธภายใน ๑ ปี

เวลากราบพระหรอื กราบทไ่ี หนกต็ าม ใหโ้ ยนโิ สมนสกิ าร นอ้ มใจลงกราบลงใกล้
ฝา่ พระบาทพระพทุ ธเจา้ เหมอื นกบั ทา่ นมายนื หรอื ประทบั นง่ั อยใู่ กลๆ้ เรา เปน็ พอ่ ตดิ ตาม
ดูแลเราทุกเวลา กราบพระธรรม พระธรรมเหมอื นแม่คุม้ ครองลกู ดูแลเราตลอดเวลา
กราบพระอริยสงฆ์ พระสงฆเ์ ปน็ พระพเี่ ลีย้ งนำ� เราให้คดิ ดี พูดดี ปฏบิ ัตดิ ี ดว้ ยกาย
วาจา ใจ ในทกุ สถานที่ คุณพระรัตนตรยั นี้จะทำ� ใหเ้ ราไดแ้ ต่ส่งิ ท่ดี ีย่ิงๆ ข้นึ ไป

๔๓. ดว้ ยความเคารพและศรัทธา

พอ่ ใหญก่ ณั หา สทุ ธพิ นั ธ์ เปน็ โยมอปุ ฏั ฐากใกลช้ ดิ กบั ครบู าจารยเ์ ฒา่ มาโดยตลอด
หลงั จากทไ่ี ดร้ ว่ มกบั คณะเปน็ คนไปนมิ นตค์ รบู าจารยเ์ ฒา่ ทบี่ า้ นขา่ โคมใหไ้ ปจำ� พรรษา
ทีบ่ ้านชีทวน เม่อื ครูบาจารยเ์ ฒ่าได้ออกจากบา้ นชีทวนหลายพรรษา และไดไ้ ปอยู่ที่
บา้ นคมุ้ อ.สำ� โรง จ.อบุ ลราชธานี ดว้ ยความศรทั ธาอนั แรงกลา้ ของพอ่ ใหญ่ กไ็ ดอ้ พยพ
ครอบครวั ไปดว้ ย และไดท้ ำ� กจิ การคา้ ขา้ วควบคไู่ ปดว้ ยเพอื่ จนุ เจอื ครอบครวั ยงั ไมม่ ี
ท่นี าทำ� กินขณะนน้ั

ถงึ พอ่ ใหญไ่ มเ่ คยบวชเรยี นมากอ่ น แตด่ ว้ ยศรทั ธาทมี่ ตี อ่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ในดา้ น
การปฏบิ ตั ิ พอ่ ใหญไ่ มเ่ คยทง้ิ ทำ� ลายกรรมฐานทไี่ ดร้ บั การถา่ ยทอดจากครบู าจารยเ์ ฒา่

53

แมแ้ ตน่ ้อย ถึงแม้ปัจจุบนั อายุยา่ งเข้าปที ่ี ๘๐ กต็ าม และลูกหลานแตล่ ะคนมหี นา้ ท่ี
การงานเป็นถึงผู้น�ำของคน ได้น�ำท่านไปเพ่ือท�ำตามหน้าท่ีของลูกท่ีพึงกระท�ำท่ี
เมอื งหลวง แตป่ ฏปิ ทาทกุ อยา่ ง พอ่ ใหญไ่ มเ่ คยจะลมื ขอ้ มลู เกา่ แตอ่ ยา่ งไร สมกบั สภุ าษติ
อสี านทว่ี า่ “คนั ไดข๋ ช่ี า้ งกง๋ั หม่ เปน็ พระยา อยา่ ไดเ้ คยลมื ชาวนาผขู้ ค่ี วายคอนกลา้ ดอก”
(ถงึ แมจ้ ะไดด้ บิ ไดด้ เี ปน็ เจา้ ฟา้ มหากษตั รยิ ์ กอ็ ยา่ ลมื อดตี ทเ่ี ปน็ ชาวนาขคี่ วายหาบกลา้ )
เช่น ผ้าขาวม้าคาดพุงท่ีใช้สารพัดประโยชน์ของคนอีสาน ไปไหนมาไหนพ่อใหญ่
ไมเ่ คยทง้ิ ทสี่ ำ� คญั เรอ่ื งการปฏบิ ตั ิ การรบั ประทานอาหาร พอ่ ใหญย่ งั กนิ ขา้ วจานหมา
เหมอื นเดมิ คอื อาหารทกุ อยา่ งทง้ั คาวหวาน ตอ้ งใสภ่ าชนะเดยี วกนั เรอื่ งการเดนิ จงกรม
นงั่ สมาธิ ไมเ่ คยขาด เรอ่ื งมสี ตสิ มั ปชญั ญะในบรรดาเพอ่ื นรนุ่ เดยี วกนั หาตวั จบั ยากมาก
สำ� หรบั ผลของการปฏบิ ตั ิ พอ่ ใหญว่ า่ ไมส่ งสยั แลว้ พรอ้ มเสมอทจี่ ะไปตามผเู้ ปน็ เจา้ คอื
มจั จรุ าชสง่ั

พอ่ ใหญไ่ ดเ้ ลา่ ใหฟ้ งั วา่ “ปกตคิ รบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นพดู เสยี งดงั เปน็ เชงิ ไมก่ ลวั ใคร
ทา่ นชอบอยู่ตามร่มไมต้ ามป่า และอยไู่ มเ่ ป็นที่ การอยูท่ ่เี ดียวนานๆ ทา่ นว่าจะทำ� ให้
ตดิ สถานท่ี ท่านไมต่ ิดกุฏิ กลบั มาจากธุดงคก์ ม็ าอยกู่ ฏุ หิ ลงั ใหม่ ตามทไี่ ดไ้ ปกับท่าน
ทา่ นจะพาพกั ใตต้ น้ ไม้ เมอ่ื นง่ั ลงทา่ นจะกราบกอ่ น เวลาทา่ นไปกก็ ราบอกี บางทแี ดดจดั ๆ
หรอื ยามเยน็ ๆ ทา่ นจะพานงั่ พกั กลางวนั ตามรม่ ไม้ เมอ่ื จะนงั่ ลงทา่ นกก็ ราบ เมอ่ื จะไป
ทา่ นกก็ ราบ ถามท่านว่า “ครูบาจารยก์ ราบอะไรหรือครับ” ทา่ นตอบว่า “กราบตน้ ไม้
ตน้ ไมก้ เ็ หมอื นพระพทุ ธเจา้ มนั ทำ� งานเลยี้ งชวี ติ ตวั เอง เวลามลี กู มนั กไ็ มห่ วง นกกก็ นิ ได้
คนจะน�ำไปกินกไ็ ด้” สว่ นบางคร้งั ครูบาจารย์กราบลงกลางแจง้ นั้น กก็ ราบระลกึ ถึง
ความบรสิ ุทธข์ิ องพระพทุ ธองค์ จติ ของพระพทุ ธเจา้ ไมไ่ ด้เกาะติดอยกู่ บั สิ่งใดส่งิ หนึ่ง
คนโบราณจงึ มกั เปรยี บเทยี บวา่ เมอ่ื มพี ระพทุ ธองคอ์ ยทู่ ใี่ ด ตอ้ งมดี อกบวั รองรบั อยทู่ นี่ น่ั
ตามที่ได้อยู่กับทา่ น ทา่ นถอื เป็นนสิ ยั ในการลุกการน่ัง ต้องกราบเป็นประจ�ำ จนผู้อ่ืน
ท�ำตามยาก

ส�ำหรับการอยู่ ท่านไม่ชอบอยู่กับคนหมู่มาก ชอบอยู่ตามล�ำพัง อยู่ตามป่า
สองสามวนั กย็ า้ ยไปทใ่ี หม่ ไมช่ อบอยใู่ นเมอื ง ทา่ นบอกวา่ จะทำ� ใหต้ ดิ รสอาหาร ไปอยู่

54

ตามปา่ ฉนั อาหารทพิ ย์ ถามทา่ นวา่ อาหารทพิ ย์ คอื อะไร ทา่ นตอบวา่ อาหารทพิ ย์ คอื
ดอกกระเจยี ว หนอ่ ขา่ เหด็ ระโง้ หวาย หนอ่ โจด เวลาฉนั กม็ คี วามสะอาด ไมม่ โี รคมภี ยั
บางทเ่ี ขานมิ นตไ์ ปฉนั ในบา้ น ทา่ นจะเอายาควนิ นิ เมด็ เหลอื งๆ ออกมาประมาณ ๒๐ เมด็
นำ� เขา้ ปากแลว้ ฉนั นำ้� ตาม ถามทา่ นวา่ ทำ� ไมถงึ ฉนั มากแท้ ครบู าจารยบ์ อกวา่ เพอื่ ดบั
รสอาหาร เปน็ เราฉัน ๓ เมด็ ก็หดู บั ไปหมด นท่ี ่านฉนั ตงั้ ๒๐ เม็ด แลว้ กเ็ ฉย

ครงั้ ถงึ เวลาวนั พระ ๑๕ คำ่� พระเณรมารวมกนั ทศี่ าลา เวลาฉนั อาหาร ทา่ นมกั จะ
บอกพระเณรให้ฉันด้วยความส�ำรวม มีสติ พิจารณาว่าฉันเพ่ือบรรเทาความหิว
เพอื่ ดำ� รงชวี ติ หรอื เพอื่ ความอยาก ฉนั เพอื่ ความงามหรอื ฉนั เพอ่ื เลยี้ งตณั หา ถา้ รสู้ กึ วา่
อกี ๕ คำ� จะอมิ่ ใหห้ ยดุ แลว้ ฉนั นำ�้ ลงจะอมิ่ พอดี แตถ่ า้ ตณั หามนั สงั่ ใหฉ้ นั เตม็ ทถี่ งึ ลำ� คอ
พอดมื่ นำ้� ลงไปจะแนน่ ทอ้ งอยไู่ มไ่ ด้ แลว้ กไ็ มส่ บาย ตอ้ งเอามอื ลว้ งคอใหอ้ าเจยี น อยา่ งน้ี
ผดิ วินยั ของพระ การฉันโดยไม่พิจารณาเป็นบาป ตายไปเปน็ ควายไถนาใหเ้ ขากิน

๔๔. จับไมถ่ ูก

เม่ือครูบาจารยไ์ ด้สง่ั สอนลกู ศษิ ยใ์ ห้สำ� รวมในการขบฉัน และท่านทำ� ให้ดูเป็น
ตวั อยา่ งดว้ ย เชน่ เวลาฉนั ทา่ นจะฉนั ไปทลี ะอยา่ ง ฉนั ขา้ ว ฉนั ผกั ถา้ มปี ลา กจ็ ะฉนั ปลา
ไปทีละอยา่ งๆ ทำ� ดงั นี้จนอม่ิ

พ่อใหญ่กัณหา ซ่งึ แอบช�ำเลอื งดูครบู าจารยเ์ ฒ่าอยบู่ อ่ ย เมอ่ื ทา่ นฉนั เสร็จแลว้
จงึ พนมมอื ถามทา่ นวา่ “ขอโอกาสขา้ นอ้ ย ขา้ นอ้ ยสงั เกตเบง่ิ เวลาครบู าจารยฉ์ นั เปน็ หยงั
จงั่ ฉนั ทลี ะอยา่ ง มนั ดจี ง่ั ได”๋ (ขอโอกาสครบั กระผม กระผมสงั เกตทา่ นอาจารยฉ์ นั ทำ� ไม
จงึ ฉนั ทลี ะอยา่ ง มนั ดอี ยา่ งไร) ครบู าจารยเ์ ฒา่ บอกวา่ “มนั จง่ั บต่ ดิ รสชาต”ิ (มนั จะได้
ไม่หลงรสชาติ)

อุบายการสอนศิษยแ์ ตล่ ะคนของครูบาจารย์เฒา่ จะไม่ค่อยเหมือนกนั เชน่ มอี ยู่
ครัง้ หนงึ่ ท่านจะสอนเร่ืองการขบฉนั ให้อยใู่ นการส�ำรวม ระวงั อย่าฉันใหม้ เี สียงดัง
อย่าฉันพลางพูดพลาง อย่าฉันมูมมาม ซึ่งอยู่ในกรอบของวินัยท่ีว่าด้วยการขบฉัน

55

ถงึ เวลาฉนั ครบู าจารยเ์ ฒา่ จะทำ� ตรงขา้ มทส่ี อนลกู ศษิ ย์ ขา้ วตกเรย่ี ราด พดู ทงั้ ทมี่ ขี า้ ว
อยู่ในปาก เป็นอาการที่ไม่ส�ำรวม และมีพระลูกศิษย์ไม่ทราบเจตนารมณ์ของท่าน
หรืออย่างไรไม่ทราบ เกิดคิดต�ำหนิท่านอยู่ในใจว่า ครูบาจารย์เฒ่าสอนแต่คนอื่น
ไมส่ อนตวั เอง พอเกบ็ กวาดโรงฉนั เสรจ็ กอ่ นเลกิ ทา่ นจะมาใหโ้ อวาท และกราบพระ
เลกิ พรอ้ มกนั พระรปู นน้ั ถงึ กบั องึ้ ไป เมอ่ื ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นเทศนเ์ กย่ี วกบั ทพ่ี ระรปู นนั้
คิดวา่ “ไปยึดติดครูบาจารย์ ไม่ยึดติดธรรมะ”

ในเวลาเดนิ อยนู่ งั่ อยู่ กใ็ หน้ กึ ถงึ ศลี ตวั เอง ศลี ขาดหรอื เศรา้ หมองกต็ อ้ งรู้ นเ้ี รยี กวา่
อยดู่ ว้ ยความมศี ลี พระธดุ งคใ์ หร้ ะวงั ศลี ตลอดจนอาบตั เิ ลก็ ๆ นอ้ ยๆ กใ็ หร้ ะวงั ศลี ไม่
บรสิ ทุ ธ์ิ เขา้ ป่า ข้ึนเขา เสือกัดตาย ถา้ อย่างนน้ั ไมต่ ้องเปน็ พระธดุ งค์ จงไปนอนเล้ยี ง
ควายอยู่ตามบ้านดกี ว่า ถ้าเป็นพระมีแต่จะตกนรก เขาอยากได้บญุ เขาจงึ มาเอาทาน
ภายในกาย ภายในใจ ถา้ ศลี เศร้าหมองแลว้ ภาวนาจนแก่ตายพระธรรมก็ไม่เกดิ

พระเณรกลวั ทา่ นมาก ใครตอ้ งอาบัติทา่ นร้หู มด ทา่ นทกั ท้วงในท่ามกลางหมู่
คนมากเอาดอ้ื ๆ ใหอ้ าย ถ้าท่านเตือนแล้วท�ำผดิ บอ่ ยๆ ทา่ นบอกว่าไปเอาเทียนตดิ หู
ไลใ่ หม้ นั หนี มาบวชไมเ่ คารพคำ� สอนของพระพทุ ธเจา้ บวชหาประโยชนอ์ นั ใด ถา้ เปน็ พระ
จากทอี่ นื่ ไปหาทา่ น พอนง่ั ลง ทา่ นกเ็ รยี กชอ่ื ถามขา่ วจะไปไหนมาไหน ทำ� อะไร ถา้ พระ
มคี วามรูไ้ ด้เรยี นมามาก ในใจคดิ ว่าจะอวดความรตู้ ัวเองเปน็ เชิงดหู มนิ่ ทา่ นรทู้ นั ที
ทา่ นจะวา่ “เรยี นมามากๆ นนั้ เรยี นไปทำ� ไม มคี วามรแู้ ลว้ เอาตวั ไมร่ อด อาบตั เิ ตม็ หวั
ไมร่ ตู้ วั เปน็ พระบณิ ฑบาต กม็ อี าหารฉนั ไมร่ จู้ กั เคารพบาตร ไมร่ คู้ ณุ ของพระพทุ ธเจา้ ”
ทา่ นพดู ไม่กลัวคนจะโกรธ

๔๕. ตามครูบาจารย์เฒา่ ไปดูพระอรหันต์

อกี ครง้ั หนงึ่ ทบี่ า้ นชที วน มโี ยมทงั้ สองฝา่ ย ฝา่ ยนกั สอนมลู กจั จายน์ กถ็ อื วา่ ตนเอง
มีความรู้ บางครั้งก็พูดเสียดสีพระวัดป่า วันหนึ่งมีโยมอาจารย์สอนมูลกัจจายน์
พดู เปรยๆ ขนึ้ วา่ สมยั นปี้ ฏบิ ตั กิ นั อยา่ งใดกไ็ มเ่ หน็ พระอรหนั ตด์ อก มนั หมดสมยั แลว้
ครบู าจารยท์ องรตั นไ์ ดย้ นิ เขา้ ทา่ นกพ็ ดู ขน้ึ วา่ “อยากเหน็ พระอรหนั ตบ์ อ้ ใหไ้ ปโกนหวั มา

56

ครบู าจารยจ์ ะพาไปเบง่ิ ใหท้ ำ� ตามครบู าจารยบ์ อก ถา้ บเ่ หน็ พระอรหนั ต์ ครบู าจารยส์ เิ อา
คอเปน็ ประกนั ถา้ บท่ ำ� บเ่ ฮด็ มวั กอดคมั ภรี อ์ ยสู่ เิ หน็ ไดอ้ ยา่ งไร ไมน่ านดอกคมั ภรี จ์ ะลม้
ทับตาย”

๔๖. เย่ยี วเหมือนควาย

วนั หนง่ึ โยมสองผวั เมยี จะมาทำ� บญุ ทว่ี ดั ปา่ บา้ นชที วน ภรรยาไดห้ ว้ิ หมอ้ เขยี วใส่
อาหารและสะพายกระตบิ ขา้ วเหนยี วเดนิ นำ� หนา้ มากอ่ น สว่ นสามไี ดห้ าบมะพรา้ วออ่ น
แตงไทยเดินตามหลงั

ในระหวา่ งทางนน้ั สามเี กดิ ปวดปสั สาวะขน้ึ จะวางแบกหาบกไ็ มท่ นั ใจ หรอื เพราะ
ความเคยชนิ กไ็ มท่ ราบได้ มองหนา้ มองหลงั เหน็ วา่ ปลอดคน เลยปลดทกุ ขข์ า้ งทางนน้ั
พอมาถงึ วดั กว็ างหาบลง ยงั ไมไ่ ดก้ ราบครบู าจารยเ์ ฒา่ ในโอกาสนนั้ เองครบู าจารยเ์ ฒา่
เลยใหส้ ตไิ ปวา่ “เออ สเิ ยยี่ วสขิ ก่ี ะใหว้ างหาบของลงกอ่ นแน่ อยา่ สยิ นื ขยี่ นื เยย่ี วคอื ควาย
คอื งวั หลาย” ฝา่ ยเมยี ไมร่ วู้ า่ มอี ะไรเกดิ ขน้ึ สว่ นสามถี งึ กบั หนา้ แดงตวั แขง็ ทอ่ื ทงั้ อาย
กอ็ าย ทงั้ สงสยั กส็ งสยั เพราะระยะทางหา่ งจากวดั ตงั้ ๓-๔ กโิ ลเมตร ครบู าจารยเ์ ฒา่
ไปแอบดูตอนไหน และกอ่ นเย่ยี วกร็ อบคอบตรวจตราดูดีแล้วน่ีนา

๔๗. อาหารพิเศษ

พระเทยี บบวชเปน็ พระใหม่ ญาตโิ ยมอปุ ฏั ฐากกลวั จะหวิ เพราะไมเ่ คยชนิ กบั การ
ฉนั ขา้ วมอ้ื เดยี ว มอี ยวู่ นั หนงึ่ ภรรยาครใู หญโ่ ทน ฉลวยศรี ซงึ่ เปน็ ญาตกิ บั พระเทยี บ
ไดอ้ อกมาใสบ่ าตรเหมอื นกบั ทกุ วนั แตว่ นั นไ้ี มเ่ หมอื นกบั ทกุ วนั ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดเ้ ดนิ
บิณฑบาตนำ� หน้าและองคร์ องลงมา ๒-๓ รปู ก็ไดแ้ ตข่ า่ วเปล่า พอมาถงึ องคส์ ุดท้าย
โยมไดช้ กั ปง้ิ ไกซ่ ง่ึ ซอ่ นไวใ้ ตข้ นั ขา้ วใสใ่ นบาตรพระเทยี บ เมอ่ื ไดร้ บั อาหารพเิ ศษเหมอื น
เทวดารใู้ จ จึงวาดภาพในอากาศว่า กลับถึงวัดคงจะอ่ิมแปล้ละวันน้ี

57

พอกลบั มาถงึ วัด ยงั ไม่ไดจ้ ัดอาหารออกจากบาตร ครูบาจารยเ์ ฒ่าได้พูดขน้ึ วา่
“มอื้ นท้ี า่ นเทยี บไดอ้ าหารพเิ ศษอกี แลว้ โวย้ ” พระเทยี บถงึ กบั องึ้ และอายเพอื่ นพระเณร
ทน่ี งั่ ฟังมาก เพราะโยมทใ่ี ส่บาตรไมค่ ดิ ว่าครูบาจารยร์ ู้ เขาก็ได้ซ่อนปิง้ ไก่เปน็ อย่างดี
เปน็ อนั วา่ ออ้ ยกำ� ลงั เขา้ ปากชา้ งอยรู่ อ่ มรอ่ คดิ วา่ จะไดฉ้ นั สมความอยากสกั ที ในทสี่ ดุ
ช้างก็เลยตอ้ งอา้ ปากคา้ ง

๔๘. เคารพเหนอื สิ่งอ่นื ใด

หลังจากหลวงปู่เสาร์ได้ให้ครูบาจารย์เฒ่าทองรัตน์ไปจ�ำพรรษาที่บ้านชีทวน
ครูบาจารย์เฒ่าทองรัตน์ก็ไม่เคยไปที่ไหนเลย นอกจากไปกราบหลวงปู่เสาร์ท่ีบ้าน
ขา่ โคม จนญาตโิ ยมเกดิ ความสงสยั และกลวั วา่ ทา่ นจะเบอ่ื เพราะวนั ๆ อยแู่ ตใ่ นวดั แถมมี
แต่คนกลั่นแกล้งต่างๆ นานา จงึ ได้ถามท่านวา่

“ขอโอกาสขา้ นอ้ ย ครบู าจารยม์ าจำ� พรรษาอยนู่ ก่ี ะดนนานแลว่ ครบู าจารยบ์ ค่ ดิ
สไิ ปธดุ งคท์ างไดบ๋ อ้ ขอ้ นอ้ ย” (ขอโอกาสครบั พระอาจารยๆ์ มาพำ� นกั อยทู่ น่ี กี่ เ็ ปน็ เวลา
นานแลว้ ทา่ นพระอาจารยไ์ มค่ ดิ จะไปธดุ งคท์ ไ่ี หนบา้ งหรอื ครบั ) ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั น์
ทา่ นไดพ้ ดู วา่ “ฮว่ ย! พวกหมเู่ จา้ สา่ งมาเวา่ จง่ั ซน่ั สมิ าใหอ้ าตมาผดิ ครผู ดิ อาจารยจ์ งั่ ได๋
ครบู าจารยเ์ ผนิ่ มอบหมายใหม้ าอยนู่ ี่ สไิ ปลว่ งไปเกนิ เผนิ่ จงั่ ได”๋ (ทำ� ไม! พวกโยมจงึ ได้
พดู อยา่ งนนั้ จะมาใหอ้ าตมาผดิ ตอ่ คำ� พดู ของครบู าจารยไ์ ดอ้ ยา่ งไร กใ็ นเมอื่ ครบู าจารย์
ไดม้ อบหมายใหม้ าอยู่กอ็ ยู่ ท่านยงั ไมใ่ หไ้ ป จะไปอยา่ งไร)

โยมวา่ “ไปจก๊ั หวา่ งจกั๊ คราวสไิ ดบ๋ อ้ ขา้ นอ้ ย” (ไปชวั่ ครงั้ ชวั่ คราวไมไ่ ดห้ รอื ครบั )
ครบู าจารยเ์ ฒา่ พูดวา่ “บ่ได๋เด๋ิก อย่ามาเวา้ ใหอ้ าตมาเป็นบาปเปน็ กรรม คนั อาตมาไป
ครบู าจารยเ์ ผน่ิ มาบเ่ หน็ อาตมากเ็ ปน็ บาปเปน็ กรรมทอ่ นนั่ ตวั๋ สไิ ปลนื ความครบู าจารย์
ไดจ้ ง่ั ได”๋ (ไมไ่ ด้ อยา่ มาพดู ใหอ้ าตมาเปน็ บาปเปน็ กรรมกบั ครบู าจารยเ์ ลย ถา้ ทา่ นมา
ไม่เห็น อาตมาก็จะเป็นบาปเป็นกรรมเท่าน้ันแหละ จะไปผิดค�ำพูดของครูบาจารย์
ได้อยา่ งไร)

58

๔๙. ของดีมีให้แต่ ไม่รู้จกั เอา

พอ่ ใหญค่ ำ� มี ซง่ึ เปน็ โยมอปุ ฏั ฐากอยา่ งใกลช้ ดิ ตดิ ตามครบู าจารยเ์ ฒา่ คนหนง่ึ เหน็
มหี ลายคนทม่ี ากราบครบู าจารยเ์ ฒา่ แลว้ ไดต้ วั ดกี ลบั ไป พอ่ ใหญค่ ำ� มไี ดต้ ดิ ตามครบู า
จารยเ์ ฒา่ มาประจำ� แตก่ ลบั ไมไ่ ดก้ บั เขา คดิ นอ้ ยใจ วนั หนงึ่ เลยกราบเรยี นครบู าจารย์
เฒา่ วา่ “ครบู าจารยเ์ ฒา่ ขา้ นอ้ ยคนอน่ื เขามา เขากไ็ ดต้ วั ดไี ป แตท่ ำ� ไมครบู าจารยเ์ ฒา่
ไมเ่ มตตาสงสารผมบา้ ง”

ครบู าจารยเ์ ฒา่ เลยพดู เปน็ เชงิ ดวุ า่ “ใหข้ องดดี บี เ่ อา จะเอาของไมด่ นี น้ั หรอื ไมร่ ู้
หรอื วา่ ญาตโิ ยมเขามาไดไ้ ปนน้ั เขาไดอ้ บายมขุ ไป เขาไมไ่ ดอ้ รรถไดธ้ รรมไปนะ พอ่ อยาก
ไดอ้ ย่างนัน้ หรอื ” ฟงั อย่างนน้ั พ่อใหญ่คำ� มีถึงกบั อ้ึงไป และลาครูบาจารยเ์ ฒ่ากลับ
ดว้ ยความรู้สึกที่เขา้ ใจในคำ� สอน

พอเดนิ ไปจะพน้ จากเขตกฏุ คิ รบู าจารยเ์ ฒา่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดเ้ รยี กกลบั มา และ
ไดย้ น่ื บหุ ร่ี ๒ ตวั วางบนกลกั ไมข้ ดี พอ่ ใหญค่ ำ� มที ง้ั ดใี จทงั้ แปลกใจจนไปถงึ บา้ น และ
เรยี กเพ่อื นบ้านมาช่วยแปล เมอื่ วันหวยออก พอ่ ใหญ่ค�ำมตี ้องผดิ หวังตามเคย แต่
เพือ่ นบ้านกลับดีใจไปตามๆ กนั

๕๐. ผู้ทำ� กรรมใดไว้ ย่อมไดร้ ับผลตอบแทน

ท่ีวัดบ้านชีทวน ปกติกุฏิครูบาจารย์เฒ่าจะสร้างแบบง่ายๆ หลังคามุงหญ้าคา
ยกเคลือ่ นยา้ ยได้ ดา้ นข้างมฝี าเปิดปดิ ได้ ยกพื้นสูงพอน่งั หย่อนขาได้พอดี หลงั จาก
สรา้ งเสรจ็ ไดไ้ มน่ าน ไดม้ ผี ง้ึ มาทำ� รงั ใตก้ ฏุ ิ หลายวนั ตอ่ มาครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดน้ ง่ั เกบ็ ใบไม้
อยขู่ า้ งๆ กฏุ นิ น้ั ไดม้ ผี งึ้ ตวั หนงึ่ มาตอ่ ยทห่ี วั ควิ้ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ กไ็ มไ่ ด้
ว่าอะไร ทำ� งานอน่ื ตอ่ ไป ในคนื นัน้ ไม่ร้มู ดดำ� (มดสามเหลา่ ) มาจากไหน ได้เขา้ ไป
กนิ ลกู ผง้ึ นนั้ หมดทงั้ รงั ตนื่ เชา้ มา ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดล้ งไปดู และไดแ้ ตส่ งั เวชใจตอ่ ผงึ้
รงั นั้น

59

๕๑. ระวงั เปรต

เรือ่ งธรรมวนิ ยั เล็กๆ น้อยๆ นี้ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ท่านอบรมส่ังสอนลูกศิษยท์ งั้
บรรพชิตและคฤหัสถ์วา่ อยา่ ได้มองขา้ มเป็นอนั ขาด เพราะจะท�ำใหเ้ ดือดรอ้ นตามมา
ทหี ลงั เชน่ เรอ่ื งการหยบิ การจบั การอยู่ การกนิ ตา่ งๆ ใหม้ สี ติ แมแ้ ตก่ ารปลกู ตน้ ไม้
ในวัด ไม่ว่าจะเป็นมะมว่ ง มะขาม หรือไมอ้ ะไรกแ็ ล้วแต่ ท่านจะแนะน�ำใหป้ ลกู เป็น
ของบคุ คล จะไมใ่ หป้ ลกู เปน็ ของสงฆ์ ทา่ นใหเ้ หตผุ ลวา่ ถา้ ปลกู เปน็ ของสงฆแ์ ลว้ คนอน่ื
จะเอาไปใชไ้ ปกนิ ไมไ่ ด้ ตอ้ งรบั อนญุ าตจากสงฆก์ อ่ น (พระ ๔ รปู ขน้ึ ไปประชมุ อนมุ ตั ิ
จงึ ใชไ้ ด)้ ถา้ สงฆไ์ มอ่ นญุ าต ถา้ พระนำ� ไปฉนั พระกเ็ ปน็ เปรต โยมกนิ โยมกเ็ ปน็ เปรต
เมอื่ ปลกู แลว้ กบ็ อกกล่าวปวารณาวา่ ไมน้ ี้ หรือของสง่ิ น้ี ใครใคร่ใชป้ ระโยชนอ์ ันใด
กน็ ำ� ไปใช้ประโยชนไ์ ด้ตามประสงค์

๕๒. ทดสอบศิษย์

มีบ่อยครั้งเหมือนกันท่ีครูบาจารย์เฒ่าลองลูกศิษย์ท่ียังประมาทอยู่ เช่น
หลวงพอ่ อวนเลา่ วา่ “ครงั้ หนงึ่ หลวงพ่ออวนไดก้ ราบลาหลวงปกู่ ินรีเพ่ือจะไปศึกษา
ธรรมะกบั ครบู าจารยเ์ ฒา่ กอ่ นไปหลวงปกู่ นิ รกี ำ� ชบั วา่ ระวงั นะ ถา้ ไปหาครบู าจารยเ์ ฒา่
ระวงั ทา่ นจะทดสอบอารมณ์ ทดสอบสติ เมอื่ ไปถงึ ไดก้ ราบครบู าจารยเ์ ฒา่ กไ็ ดเ้ รอื่ งจนได้
เมื่อครูบาจารย์เฒ่าบอกให้ไปตัดไม้มาให้ท่าน ขณะนั้นท่านก�ำลังท�ำกิจวัตรอยู่พอดี
หลวงพอ่ อวนซึง่ ผา่ นการฝกึ มาอย่างดี จงึ รู้ทางมวย ไดม้ ดี โต้เดนิ เข้าไปในป่า ตัดไม้
ทีต่ ายแลว้ มาให้ท่าน พอครูบาจารย์ได้เห็นเท่านนั้ แหละ “เออ! น่ีแมม้ ันจ่ังแม่นศษิ ย์
พระพุทธเจ้า” (เออ! นม่ี ันจงึ สมกบั เปน็ ลกู ศษิ ยพ์ ระพุทธเจ้า)

มบี อ่ ยครง้ั เหมอื นกนั ทพ่ี ระเณรบางรปู เมอ่ื ทา่ นใหท้ ำ� ในสงิ่ ทมี่ นั ผดิ วนิ ยั กท็ ำ� ดว้ ย
ความรไู้ ม่เทา่ ทนั ท�ำใหร้ ับบทเรียนทไ่ี มม่ ีวันลืม คอื คำ� เทศน์กณั ฑใ์ หญ่ และแสบเผ็ด
เพราะเหน็ วา่ เปน็ ครบู าจารย์ แตไ่ มเ่ หน็ ธรรมวนิ ยั เปน็ ใหญ่ ซงึ่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ อาบตั เิ ลก็ ๆ
นอ้ ยๆ ทา่ นไมป่ ลอ่ ย ทา่ นถอื เปน็ สงิ่ สำ� คญั มากสำ� หรบั ชวี ติ พรหมจรรย์ ดว้ ยเหตนุ เ้ี อง

60

ทำ� ใหห้ ลวงปชู่ าทา่ นใหค้ วามเคารพตอ่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ เปน็ อยา่ งมาก จงึ ไดน้ ำ� หลกั ธรรม
ต่างๆ จากครูบาจารย์เฒ่ามาสอนลูกศิษย์ลูกหาอยู่ตลอด โดยเฉพาะขอ้ วตั รปฏบิ ตั ิ
ทุกอย่างในส�ำนักวัดหนองป่าพงและสาขา ปัจจุบันเหมือนกับข้อวัตรปฏิบัติของ
ครูบาจารยเ์ ฒา่ ท่สี งั่ สอนลูกศษิ ย์สมยั ท่ียังมชี วี ิตอยเู่ กือบทุกอยา่ ง

ตามทห่ี ลวงปชู่ าไดส้ มั ผสั กบั ครบู าจารยเ์ ฒา่ เหน็ วา่ ถา้ คนไมฉ่ ลาด จะไปเอาธรรมะ
กบั ทา่ นไมไ่ ด้ คอื ไปเอาอยา่ งทา่ น ไมไ่ ปเอาเยย่ี งทา่ น อยา่ งเชน่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นพดู
ไมส่ ำ� รวม การออกไปรบั บณิ ฑบาต ทา่ นขอของไปเรอ่ื ยๆ เวลาทา่ นดใุ หพ้ ระเณรทปี่ ระชมุ
จะดุ พระเณรไปเอาอยา่ งทา่ นไมไ่ ด้ ทา่ นไมม่ อี ะไร ความเปน็ จรงิ นน้ั ทา่ นพดู ทา่ นทำ� อะไร
ท่านมงุ่ สอนธรรมะ ไม่ไดม้ ่งุ สอนหมูค่ ณะ ไม่ได้มงุ่ เสียหาย

๕๓. ติดสมมตุ ิ

บางคนไม่เข้าใจ หาวา่ ทา่ นเปน็ โรคประสาท เชน่ มอี ย่คู รง้ั หนงึ่ หลวงปู่ชาเลา่ วา่
ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดเ้ ดนิ ไปพรอ้ มภกิ ษสุ งฆห์ มหู่ นงึ่ เหน็ ควายตวั เมยี กนิ หญา้ อยขู่ า้ งทาง
ครบู าจารยเ์ ฒา่ พดู วา่ “โอย้ ควายเถกิ โตนคี่ อื กนิ หยา่ อยใู่ กลท้ างแท”้ (โอย้ ควายตวั ผตู้ วั นี้
ทำ� ไมจงึ มากนิ หญา้ อยใู่ กลท้ างจงั เลย) และเดนิ ไปอกี ทา่ นไดช้ ใี้ หด้ คู วายตวั ผกู้ ำ� ลงั เลม็
หญา้ อยกู่ ลางทงุ่ และพดู วา่ “เออ ไปหากนิ กลางทงุ่ คอื ควายแมโ่ ตนนั่ มนั จงั แมน่ ” (เออ
ไปหากนิ กลางทุ่งนาเหมอื นควายตัวเมยี ซิ มนั ถึงจะถกู ) ท่านดูควายตัวผเู้ ปน็ ตวั เมยี
ควายตวั เมยี เปน็ ตวั ผู้ ผไู้ มเ่ ขา้ ใจกห็ าวา่ ทา่ นเปน็ ประสาท ความจรงิ ไมม่ ตี วั ผู้ ไมม่ ตี วั เมยี
อยา่ งนท้ี า่ นเทศนใ์ หเ้ ราฟงั คนไมเ่ ขา้ ใจธรรมะเลยเกดิ เถยี งกนั วนุ่ เมอื่ รสู้ มมตุ แิ ลว้ วมิ ตุ ติ
ก็เปน็ ไปในตัว

๕๔. ไมใ่ ช่ของพ่อแมใ่ คร

อบุ าสกผมู้ ากดว้ ยศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนาไดไ้ ปทำ� บญุ ทว่ี ดั หนองปา่ พง และได้
กราบเรยี นหลวงปชู่ าวา่ เมอ่ื ๓ ปกี อ่ นไปทำ� บญุ กบั หลวงปทู่ องรตั น์ ทบี่ า้ นคมุ้ เปน็ ประจำ�
ตอนหลังไมไ่ ป เพราะถกู หลวงป่ทู องรตั น์ทา่ นดเุ ลยไม่ไป

61

หลวงปชู่ าถามวา่ ทา่ นดอุ ยา่ งไร ถงึ ไดโ้ กรธเปน็ นานถงึ สามปขี นาดนนั้ อบุ าสกเลา่ วา่
วันหนึ่งหลังจากฉันเสร็จ หลวงปู่ได้พาไปเดินชมวัด ท่านก็แนะน�ำนั่นน่ีตามทางไป
ในระหวา่ งนน้ั เดนิ ไป เหน็ ถว้ ยทง้ิ อยขู่ า้ งกอไผ่ ทา่ นกม้ ลงเกบ็ พรอ้ มดวุ า่ “ถว้ ยนไี้ มใ่ ช่
ของโคตรพอ่ ของโคตรแมใ่ คร มนั จงึ ไมม่ ใี ครเกบ็ ” หลวงปเู่ ปน็ พระเปน็ เจา้ ไมน่ า่ จะพดู
อยา่ งนน้ั

หลวงปูช่ า : ถามวา่ มันของพอ่ ของแม่ใครหรือเปล่าละ่

อบุ าสก : ไมใ่ ช่ครบั

หลวงปู่ชา : มนั ก็จริงอยา่ งท่ที ่านพดู ไม่ใชห่ รือ จะไปโกรธทา่ นทำ� ไม ทา่ นพดู
ความจริงไมใ่ ชห่ รอื

อบุ าสกคนน้นั ถงึ กบั น่งั อ้ึง ตอ่ มากไ็ ด้ไปขอขมาหลวงปทู่ องรัตน์

๕๕. หลวงปเู่ สาร์ กนฺตสโี ล ทำ� บญุ ใหพ้ ระกรรมวาจาจารย์

ในระหว่างจำ� พรรษา ๒๔๗๙-๒๔๘๓ อยทู่ ีว่ ดั ป่าหนองอ้อ บ้านขา่ โคม นนั้
หลวงปเู่ สารไ์ ดน้ มิ ติ เหน็ ญาคสู ที า ชยเสโน พระกรรมวาจาจารยข์ องทา่ น สมยั ทอี่ ยวู่ ดั
บรู พาในตวั เมอื งอบุ ลราชธานี ซง่ึ พนื้ เพทา่ นอยเู่ มอื งสพี นั ดอน แขวงจำ� ปาศกั ด์ิ ทา่ นไป
เรียนทก่ี รุงเทพฯ และไดม้ าเป็นอปุ ัชฌายอ์ ย่ทู จ่ี งั หวดั อุบลราชธานี หลังจากน้นั ได้ไป
เผยแผพ่ ระพทุ ธศาสนาทม่ี าตภุ มู ิ ไปอยวู่ ดั ดอนฮี (วดั เกาะฮ)ี เมอื งโขง แขวงจำ� ปาศกั ดิ์
และไดม้ รณภาพลงท่นี นั่ จึงคดิ จะไปทำ� บุญอทุ ศิ ให้พระกรรมวาจาจารย์

เมอ่ื ออกพรรษา หลวงปเู่ สารพ์ รอ้ มดว้ ยคณะศษิ ย์ ทง้ั สายมหานกิ าย และธรรมยตุ
จำ� นวน ๑๑ รปู มคี รบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั น์ กนตฺ สโี ล ครบู าจารยด์ ี ฉนโฺ น ครบู าจารย์
บวั พา ปญฺ าภาโส ครบู าจารยก์ องแกว้ ฯลฯ และมคี ณะศษิ ยท์ เี่ ปน็ ฆราวาสตดิ ตามไป
ดว้ ยอกี ๕ คน คอื ๑. พระราชธรรมสธุ ี (พวง สขุ นิ ทฺ รโิ ย) ซงึ่ ขณะนน้ั เปน็ ฆราวาส อายุ
๑๔ ปี ๒. พระครโู อภาสธรรมภาณ (อำ� นวย) ๓. นายบญุ มาก ไชยงาม ๔. นายเจรญิ
๕. นายกร

62

๕๖. เอาตอไม้เปน็ อาจารย์

ในปี พ.ศ. ๒๔๘๓ ใกลอ้ อกพรรษา หลวงปเู่ สารไ์ ดใ้ หค้ นไปสง่ ขา่ วทวี่ ดั ปา่ ชที วน
ใหค้ รบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นท์ ราบวา่ เมอ่ื ออกพรรษาแลว้ ทา่ นจะพาไปทำ� บญุ อทุ ศิ ใหแ้ ก่
พระอปุ ชั ฌาย์ ทีเ่ มอื งโขง แขวงจำ� ปาศักด์ิ โดยใหไ้ ปเจอกนั ทีเ่ มืองโขงเลย

เมอ่ื ออกพรรษา หลงั จากฉนั เสรจ็ ทา่ นไดร้ ำ�่ ลาญาตโิ ยมแลว้ ขณะทคี่ รบู าจารยเ์ ฒา่
ทองรตั นเ์ ตรยี มของอยนู่ นั้ ไดม้ พี ระบวชใหมห่ อบจวี รหอบบาตรมาหาทา่ น เลา่ ใหท้ า่ น
ฟงั วา่ “ขา้ นอ้ ยลาเมยี มาบวช และใจอยากออกไปประพฤตปิ ฏบิ ตั กิ บั ครบู าจารย์ แตเ่ มยี
บอ่ ยากใหบ้ วช (กระผมลาเมยี มาบวช ใจกอ็ ยากประพฤตปิ ฏบิ ตั กิ บั ครบู าจารย์ แตเ่ มยี
เขานนั้ ไมอ่ ยากใหบ้ วช) จงึ ไดบ้ อกเขาไปวา่ ขอบวชชว่ั คราว เขาจงึ ใหบ้ วช และกระผมได้
หนอี อกมาเมอ่ื คนื นี้ ไมม่ ใี ครรู้ กลวั วา่ เขาจะไมใ่ หม้ า กระผมไมม่ อี ะไรมาดว้ ย เพง่ิ บวช
เมือ่ วานนี้ กระผมขอมอบกายถวายชีวิตไว้กับครบู าจารยด์ ้วย”

ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นบ์ อกวา่ “เออ บญุ ทา่ นยงั มนี ะ เกอื บบไ่ ดพ้ บกนั ผมจะรบี
เดนิ ทางไปแล้วนี่ มาแล้วก็ก้มลงกราบท่ีน้ันละ” ครูบาจารย์เฒา่ ทา่ นบอกกมั มฏั ฐาน
พรอ้ มชไ้ี ปทต่ี อไมเ้ ตง็ ทยี่ นื ตายมานานหลายปแี ละพดู วา่ “เหน็ ตอไมน้ น่ั ไหม ทำ� เหมอื น
ตอไมน้ น่ั ” ทำ� เอาพระรปู นน้ั นง่ั งงอยนู่ าน ครบู าจารยเ์ ฒา่ จงึ ไดอ้ อกเดนิ ทาง คงปลอ่ ยแต่
พระรปู นนั้ อยเู่ ฝา้ วดั กอ่ น เพราะทา่ นตอ้ งรบี ออกเดนิ ทางเพอื่ ตามหลวงปเู่ สารไ์ ปใหท้ นั

พระใหมร่ ปู น้ัน เดินเชา้ ผา่ นกม็ อง ทำ� อะไรกม็ องแต่ตอไม้ เกิดสงสยั วา่ ท�ำไม
ครบู าจารยเ์ ฒา่ จงึ ใหท้ ำ� เหมอื นตอไม้ คดิ ไปคดิ มาหลายวนั เขา้ เลยเขา้ ใจวา่ กวา่ จะเปน็
ตอไม้ เกดิ มาเป็นกลา้ ไม้ แล้วมาเปน็ ต้นไม้ใหญ่พอใช้งานได้ คนเขาก็มาตดั ไปทำ�
ประโยชน์ เหลอื ไวแ้ ตต่ อทำ� ประโยชนไ์ มไ่ ด้ แลว้ กไ็ มม่ ใี ครสนใจ จงึ เอาตอไมเ้ ปน็ อาจารย์
ภาวนา เลยต้งั ใจไมส่ กึ

63

๕๗. หลวงปูเ่ สารโ์ ปรดชาวบ้านหว้ ยยาง

หลวงพอ่ กองแกว้ ธนปญโฺ  วดั ปา่ เทพบรุ มย์ อ.พบิ ลู มงั สาหาร จ.อบุ ลราชธานี
ผเู้ ปน็ ลกู ศษิ ยข์ องหลวงพอ่ บญุ มาก และไดม้ โี อกาสไปอปุ ฏั ฐากครบู าจารยเ์ ฒา่ อยบู่ อ่ ยๆ
ที่บ้านคุ้ม เล่าว่า หลวงปู่เสาร์กับครูบาจารย์ทองรัตน์ได้ด�ำริสร้างวัดป่าเทพบุรมย์
บ้านแก้งยาง ต.ดอนจิก อ.พบิ ลู มงั สาหาร จ.อุบลราชธานี โดยได้เดินธุดงคม์ าจาก
วัดปา่ หนองอ้อ บ้านข่าโคม ไดห้ ยุดพักมาเร่ือยๆ และเม่อื ธุดงคม์ าถงึ หว้ ยยาง จึงได้
หยดุ พักที่รมิ หว้ ยยาง

ญาติโยมเม่ือได้ทราบว่ามีพระธุดงค์มาพักท่ีป่าใกล้หมู่บ้าน จึงได้นิมนต์ให้
แกอ้ าถรรพ์ เพราะสถานทท่ี สี่ รา้ งวดั ปจั จบุ นั เดมิ ชาวบา้ นเชอ่ื กนั วา่ เจา้ ทแ่ี รงเฮยี้ นมาก
ใครไปทำ� อะไรใกลส้ ถานทด่ี ังกลา่ วไม่ได้ หาปหู าปลาไมไ่ ด้ บ้างกเ็ ขา้ สงิ แล้วพดู ออก
ปากชาวบา้ น บา้ งกท็ ำ� ใหล้ ม้ ปว่ ย บางชว่ งกเ็ กดิ การตายตดิ กนั ๕-๖ ศพกเ็ คยมี เปน็ เหตใุ ห้
หลวงปตู่ อ้ งสงเคราะหใ์ นกจิ นี้ และญาตโิ ยมไดข้ อนมิ นตใ์ หค้ ณะทา่ นไดจ้ ำ� พรรษาดว้ ย
เพอ่ื ชาวบา้ นจะมกี ำ� ลงั ใจตอ่ ไป แตห่ ลวงปเู่ สารก์ ย็ งั ไมร่ บั วา่ จะจำ� พรรษา ทา่ นไดพ้ าคณะ
ออกเดนิ ทางตอ่ ไป ขณะนนั้ เปน็ เวลาใกลจ้ ะเขา้ พรรษา หลวงปเู่ สารจ์ งึ ไดใ้ หญ้ าตโิ ยมพา
ไปหาสถานทเี่ หมาะในการจำ� พรรษา ญาตโิ ยมไดพ้ าไปหาสถานทหี่ ลายแหง่ จนในทสี่ ดุ
ทา่ นจงึ ตกลงวา่ จะจำ� พรรษาทด่ี อนธาตุ ซงึ่ เปน็ เกาะอยกู่ ลางแมน่ ำ�้ มลู เพราะเปน็ สถานที่
ทเ่ี หมาะในการภาวนา

๕๘. สรา้ งวดั ป่าเทพบรุ มย์

หลวงปเู่ สารไ์ ดใ้ หค้ รบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั น์ หลวงพอ่ บญุ มาก พรอ้ มเณร กลบั ไป
จำ� พรรษาทบ่ี า้ นแก้งยาง เมอ่ื ออกพรรษาในปี ๒๔๘๕ หลวงปู่เสารไ์ ด้ใหม้ กี ารจดั พิธี
วางศลิ าฤกษก์ อ่ สรา้ งวดั ปา่ เทพบรุ มย์ ในวนั วางศลิ าฤกษ์ ไดม้ พี ระเณรมารว่ มงานเปน็
จำ� นวนมาก โดยมหี ลวงปเู่ สารเ์ ปน็ ประธาน และตอ่ มาไดใ้ หค้ รบู าจารยบ์ ญุ มากมาสาน
ต่อเจตนารมณ์ทำ� การก่อสรา้ งใหเ้ ปน็ รูปเปน็ รา่ งตอ่ ไป

64

หลงั จากวางศลิ าฤกษเ์ สรจ็ คณะหลวงปเู่ สารไ์ ดเ้ ดนิ ทางตอ่ ไป โดยมโี ยมนมิ นต์
ทา่ นขนึ้ รถไป เพราะถา้ ไปทางเรอื กลวั องคท์ า่ นจะเมาคลนื่ เพราะระยะไปมเี กาะแกง่ มาก
ประกอบกบั นำ�้ ไหลเชย่ี วมาก และอาการไขใ้ นชว่ งพรรษายงั ไมห่ ายดี คอื ขณะองคท์ า่ น
นง่ั สมาธใิ ตโ้ คนตน้ ยางใหญ่ ไดม้ เี หยย่ี วบนิ โฉบเอารงั ผงึ้ ซงึ่ เกาะอยบู่ นกง่ิ ตน้ ยางใหญ่
ทอี่ งค์ท่านนัง่ อยู่ และรงั ผึง้ พรอ้ มตวั ผง้ึ ไดข้ าดหลน่ ลงมาใกลก้ ับองค์ทา่ นน่ังอยู่พอดี
ท�ำใหผ้ ึง้ กรเู ขา้ ต่อยองคท์ า่ นหลายตัวจนองคท์ ่านมดุ เข้าในม้งุ กลด ผ้ึงจึงเลิกรงั ควาน
จากนน้ั องคท์ า่ นไดเ้ กดิ อาการไขเ้ พราะพษิ ของผงึ้ ตอ่ ย จนออกพรรษาแลว้ อาการจงึ คอ่ ย
ทุเลาลง

สว่ นครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั น์ พรอ้ มพระเณรสว่ นหนงึ่ ไดเ้ ดนิ ทางจากวดั เทพบรุ มย์
ดว้ ยเทา้ ตอ่ ไป และครบู าจารยบ์ ญุ มาก กบั ครบู าจารยก์ ิ ไดแ้ ยกเดนิ ทางไปตา่ งหาก โดยมี
จดุ จะไปพกั อยทู่ บี่ า้ นหว้ ยสาหวั พระเพง็ ไปทางเรอื กบั ครบู าจารยเ์ จยี๊ ะ แลว้ สามเณร
อกี ๑ รปู ไปขน้ึ ทท่ี า่ วดั ภจู ำ� ปาศกั ดิ์ ไดพ้ บกบั คณะครบู าจารยท์ องรตั น์ ทว่ี ดั ภจู ำ� ปาศกั ด์ิ
ทไ่ี ดล้ ว่ งหนา้ มาถงึ กอ่ น จงึ ไดถ้ ามถงึ หลวงปเู่ สาร์ ไดร้ บั คำ� ตอบวา่ ทา่ นไดเ้ ลยไปเมอื งโขง
ไปดอนฮกี อ่ นแลว้ และทา่ นไดฝ้ ากความไวว้ า่ “ถา้ พวกคณุ เพง็ กบั ทา่ นเจย๊ี ะมาถงึ ไมต่ อ้ ง
ตามไป ใหท้ า่ นรออยทู่ วี่ ดั ภนู ี่ และไดน้ ดั ไวว้ า่ ในวนั มาฆบชู าใหพ้ ระเณรทกุ รปู มารว่ ม
ลงอุโบสถดว้ ยกันทน่ี ”่ี

พระเพง็ กบั ครบู าจารยเ์ จย๊ี ะ และสามเณรหนงึ่ รปู เมอ่ื หลวงปบู่ อกใหร้ อ จงึ ไดไ้ ป
พักที่บ้านห้วยสาหัว เพราะที่น่ันมีท่ีพักพร้อมซึ่งอยู่ไม่ไกลนัก ขณะน้ันหลวงปู่เสาร์
ครบู าจารยด์ ี ฉนโฺ น พรอ้ มคณะศษิ ย์ ไปทำ� บญุ ทว่ี ดั ดอนฮี แลว้ เดนิ ทางไปชมนำ�้ ตกหลผี่ ี
แลว้ จงึ มาพกั อยภู่ หู มอ้ ออม หา่ งจากทท่ี ำ� การจงั หวดั จำ� ปาศกั ดิ์ ประมาณ ๒ กโิ ลเมตร

๕๙. หลวงปเู่ สาร์อาพาธหนกั ทภ่ี ูหมอ้ ออม

ในคราวนนั้ รฐั บาลไทยไดต้ งั้ ทท่ี ำ� การจงั หวดั จำ� ปาศกั ด์ิ ทบ่ี า้ นทพั เปอื ย ปากเซ ลำ� เพา
เมอื งสพี นั ดอน ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นพ์ รอ้ มดว้ ยครบู าจารยบ์ ญุ มาก ครบู าจารยก์ ิ ฯลฯ
ไดเ้ ดนิ ทางถึงภหู มอ้ ออม หลังคณะหลวงปเู่ สาร์

65

เม่ือไปถึง ครูบาจารย์ดีได้รีบมากระซิบแจ้งข่าวอาพาธของหลวงปู่เสาร์ให้
ครูบาจารย์เฒ่าทราบว่าอาการขององค์ท่านปู่เสาร์ขณะน้ีน่าเป็นห่วง อ่อนเพลียมาก
ถา้ เดนิ ทางตอ่ ไปกลวั จะเปน็ อะไรไปกลางทาง นมิ นตท์ า่ นกลบั หลวงปเู่ สารก์ ไ็ มเ่ หน็ ดว้ ย
และท่านพูดวา่ “ทา่ นกินขา้ วกอ่ งเดียวชนั้ บท่ ่านดี เฮาอยากไปให้ฮอดเมอื งเขมรพนุ้ ”
หลวงปู่เสาร์ไม่ได้พูดถึงเรื่องที่จะเดินทางกลับแต่อย่างไร แต่ครูบาจารย์ดีเกรงว่าถ้า
หลวงปู่อาพาธหนักและเป็นอะไรไปที่น่ี เกรงว่าศิษยานุศิษย์ที่ไม่ได้ไปด้วยจะ
ต�ำหนิท่าน ครูบาจารย์ดีจึงอยากให้ครูบาจารย์ทองรัตน์และครูบาจารย์บุญมากช่วย
นิมนต์หลวงป่เู สาร์กลับ

คณะศษิ ยานศุ ษิ ยป์ รกึ ษาหารอื วา่ จะพดู อยา่ งไรดที า่ นจงึ จะเหน็ ดว้ ย ถา้ ไมข่ น้ึ ถงึ
อบุ ลราชธานี กเ็ ลอื่ นขน้ึ ไปดอนไซ หรอื ไปวดั ปา่ สาลวนั ซง่ึ เปน็ วดั ทค่ี รบู าจารยบ์ ญุ มาก
และครบู าจารยก์ สิ รา้ ง และเปน็ บา้ นเกดิ ครบู าจารยก์ ดิ ว้ ย หรอื จะไปถงึ วดั อำ� มาตยาราม
กย็ งิ่ ดี

เมื่อคณะศิษย์ตกลงกันแล้ว ก็พากันเข้าไปกราบหลวงปู่เสาร์ ครูบาจารย์เฒ่า
ทองรตั นไ์ ดพ้ นมมอื กราบเรยี นทา่ นวา่ “ขอโอกาสขา้ นอ้ ย ครบู าจารยอ์ ยทู่ นี่ ม่ี นั กนั ดาร
กนั ดารจงั ได๋ กค็ อื วา่ ขา้ ราชการกเ็ ปน็ คนใหม่ มาตงั้ บา้ นเมอื งใหม่ ถา้ สอิ าศยั ขา้ ราชการ
กะบม่ ผี คู้ นุ้ เคย ถา้ อาศยั คนพน้ื เมอื งกเ็ ปน็ คนเขมร บางคนเวา้ ลาวกบ็ ไ่ ด้ ผสู้ เิ วา้ ไดก้ อ็ าศยั
เขาบไ่ ด้ เพราะเขามคี วามทกุ ขย์ าก ถา้ แมน่ วา่ ครบู าจารยป์ ว่ ยหนกั พกั ฮา้ ยทนี่ ี่ รถกม็ าบถ่ งึ
เรอื มากค็ าแกง่ เหตนุ จ้ี งึ อยากนมิ นตค์ รบู าจารยก์ ลบั ขนึ้ อบุ ลฯ หรอื เลอ่ื นขน้ึ ไปดอนไซ
หรอื ไปบา้ นทา่ นกิ บา้ นหนองผำ� -ดอนไซน้ี กม็ ปี า่ ทสี่ วยงาม เหมาะสเิ ฮด็ วดั ปา่ เพราะ
มบี า้ นหลายหมบู่ า้ น สว่ นวดั ปา่ สาลวนั ภมู ะโรง ของทา่ นบญุ มาก บา้ นทา่ นกิ นนั้ กเ็ ปน็
วัดป่าท่ีร่มร่ืน เหมาะสมกับคนเฒ่าคนแก่จะอยู่อย่างสะดวกสบาย หรือไปฮอดวัด
อำ� มาตยก์ ไ็ ด้”

เมอ่ื หลวงปเู่ สารไ์ ดย้ นิ คำ� ออ้ นวอนของลกู ศษิ ยด์ งั นน้ั ซง่ึ ตอนแรกพระอาจารยด์ ี
เคยกราบนมิ นตท์ า่ นแลว้ แตท่ า่ นไมก่ ลบั ทา่ นพจิ ารณาดสู กั ครจู่ งึ พดู วา่ “เออ คนั ซนั ไป
กไ็ ปติ นม่ี นั กใ็ กลเ้ ถงิ เดอื นสามแลว้ ใหท้ า่ นบญุ มาก ทา่ นกิ ขน้ึ ไปสากอ่ น ไปจดั เฮอื มารบั

66

แล้วสิขนึ้ ไปตามหลัง แต่นดั กันใหไ้ ปฮอดวัดภูทันเดอื นสามเพญ็ ถ้าไปถึงวัดภูแล้ว
ใหบ้ อกทา่ นเพง็ และพระทมี่ าถา่ อยทู่ ว่ี ดั ภู บใ่ หถ้ า่ ใหม้ าฆบชู าทปี่ ราสาทหนิ วดั ภไู ปเลย
เพราะกลบั เมอื บท่ นั ” หลวงปเู่ สารเ์ คยปรารภไวว้ า่ จะไปทำ� มาฆบชู าทป่ี ราสาทหนิ วดั ภู
จำ� ปาศักดิ์ แต่ไปไมท่ ัน

ครบู าจารยบ์ ญุ มากกบั ครบู าจารยก์ ริ บี เดนิ ทางเพอ่ื ไปจดั หาเรอื ครบู าจารยก์ แิ วะดู
สถานที่ที่ดอนไซ เพ่ือเรียนคณะสงฆ์ให้ทราบว่าจะน�ำหลวงปู่เสาร์กลับมาพักที่นี่
สกั ระยะหนงึ่ สว่ นครบู าจารยบ์ ญุ มากขน้ึ ไปวดั ปา่ สาลวนั เพอื่ จดั หาเรอื การจดั หาเรอื
กช็ า้ มาก เนอ่ื งจากเปน็ เรอื พว่ งและหาคนแจวเรอื อกี ๔ คน จนถงึ เดอื นสามเพญ็ แลว้
กล็ อ่ งเรอื ไปรับหลวงปเู่ สาร์ไมถ่ ึง

เมอื่ ถงึ เดอื นสามเพญ็ ซง่ึ เปน็ วนั มาฆบชู า หลวงปเู่ สารไ์ ดร้ ว่ มลงอโุ บสถกบั คณะ
ลกู ศษิ ยต์ ามปกติ ทง้ั ทอ่ี าพาธหนกั อยู่ หลงั จากลงอโุ บสถเสรจ็ องคท์ า่ นเรม่ิ อาพาธหนกั
ข้นึ เรื่อยๆ ทอ้ งรว่ งอยา่ งแรง แรม ๑ ค่�ำ เดือน ๓ คณะลูกศษิ ย์จึงไดไ้ ปวานขอความ
ช่วยเหลือจากขา้ ราชการ ตำ� รวจ ญาติโยม ชว่ ยกนั นำ� ทา่ นลงเรอื ถอ่ เรือขึ้นมาถึง
บา้ นนาดี เซลำ� พา พกั แรมทนี่ ี่ รงุ่ เชา้ ถอ่ เรอื ตอ่ ถงึ เมอื งมลู ปาโมกขม์ ดื คำ�่ พกั แรมทนี่ ี่
รงุ่ เชา้ ถอ่ เรอื ตอ่ ผา่ นดอนนางคอย ทางทศิ ตะวนั ตก แรม ๓ คำ่� เดอื น ๓ เปน็ วนั เดยี ว
กับครบู าจารย์บญุ มากล่องเรอื มาจะไปรบั หลวงปู่ ได้ไปรบั ครบู าจารยก์ ทิ ีด่ อนไซก่อน
แลว้ ลอ่ งเรอื ผา่ นดอนนางคอยทางดา้ นทศิ ตะวนั ตก การผา่ นคนละทศิ เปน็ สาเหตทุ เ่ี รอื
ทั้งสองลำ� ไมเ่ จอกนั

๖๐. หลวงปูเ่ สารห์ มดลมเสียแล้ว

คณะพระเพง็ ได้รออยู่บา้ นห้วยสาหวั ใกล้วัดภูหลายวัน ไม่เหน็ คณะหลวงปู่มา
จงึ ไดก้ ลบั มาลงอโุ บสถทพ่ี บิ ลู ฯ แลว้ ไดถ้ ามขา่ วกไ็ มท่ ราบความ หลงั จากลงอโุ บสถเสรจ็
วนั รงุ่ ขน้ึ ไดม้ รี ถจะไปเมอื งมลู ปาโมกข์ จงึ ไดข้ นึ้ รถไปลงจำ� ปาศกั ด์ิ รอคณะหลวงปเู่ สาร์
ทวี่ ดั อำ� มาตยาราม ซง่ึ มพี ระอปุ ชั ฌายเ์ มา้ เปน็ เจา้ อาวาส ไดท้ ราบขา่ วจากนายรอ้ ยดำ� รสั
ซึ่งเป็นคนอุบลฯ ไปรับราชการที่จ�ำปาศักด์ิบอกว่าตอนเย็นคณะหลวงปู่จะมาถึง
ท่านอาพาธหนกั ใหจ้ ัดสถานทีร่ อรบั ดว้ ย

67

เมอ่ื ตอนบา่ ย ๔ โมง ไดย้ นิ หวดู เรอื ดงั มาแตไ่ กล อปุ ชั ฌายเ์ มา้ และพระเพง็ จงึ ได้
ลงไปรอรบั คณะทท่ี า่ เรอื วดั แตเ่ รอื ไมจ่ อด ไดเ้ ลยไปจอดทท่ี า่ ศาล เลยทา่ วดั ไปไมไ่ กล
จงึ ไดน้ มิ นตท์ า่ นลงเรอื เลก็ ยอ้ นลงมาทา่ วดั อกี ครงั้ ครบู าจารยด์ ลี งทา่ ศาล ไดโ้ ทรเลขไป
บอกลกู ศษิ ยท์ า่ นทางอบุ ลฯ อาการของหลวงปเู่ สารข์ ณะนนั้ ใบหู รมิ ฝปี าก เหลอื งซดี
อิดโรยอยา่ งเห็นไดช้ ัด

เมื่อเรือมาถึง ครูบาจารย์กองแก้วได้ลงเรือไปประคองหลัง ครูบาจารย์บัวพา
ประคองด้านหน้า ยกท่านข้ึนนั่งบนแคร่ไม้ไผ่ ในขณะนั้นมีพระที่อยู่ด้วยกันคือ
ครบู าจารยก์ องแกว้ ครบู าจารยบ์ วั พา ครบู าจารยค์ ำ� พระเพง็ ไดช้ ว่ ยกนั ประคองทา่ น
ขน้ึ จากฝัง่ แล้วนำ� ท่านข้นึ ไปในโบสถ์ เม่อื วางองค์ท่านลง ตวั หลวงปูท่ า่ นน่ังหลบั ตา
คอตกในทา่ เดมิ ออ่ นเพลยี มาก ครบู าจารยบ์ วั พาจงึ ไดพ้ นมมอื กราบเรยี นหลวงปดู่ ว้ ย
เสยี งอนั ออ่ นนมุ่ เพราะเหน็ สภาพหลวงปทู่ า่ นไดป้ ระคองจติ ทา่ นมาตลอด เกรงวา่ จติ
ทา่ นจะพลกิ วา่ “ขอโอกาสขา้ นอ้ ย ขณะนอี้ ยใู่ นโบสถว์ ดั อำ� มาตยาราม จำ� ปาศกั ดแ์ิ ลว้
ข้านอ้ ย”

หลวงปคู่ อ่ ยๆ เงยหนา้ ขนึ้ ดพู ระพทุ ธรปู เลก็ นอ้ ย ไดส้ งั่ ใหน้ ำ� ผา้ สงั ฆาฏมิ าพาดบา่
และทา่ นกราบพระได้ ๓ คร้ัง แลว้ คอพบั ลงเช่นเดมิ มือส่ันรกิ ๆ เม่ือเหน็ เช่นน้ัน
ครูบาจารย์บัวพาจึงจะได้น�ำน�้ำมาพรมใส่องค์หลวงปู่เบาๆ และจะประคองท่านให้
นอนลง เมอ่ื จบั ถกู องคท์ า่ น จงึ รวู้ า่ องคท์ า่ นไดห้ มดลมเสยี แลว้ ตรงกบั วนั ท่ี ๓ กมุ ภาพนั ธ์
พ.ศ. ๒๔๘๕ แรม ๓ คำ�่ เดอื น ๓ ปีมะเมีย สริ ิรวมอายุได้ ๘๓ ปี ๖๓ พรรษา

เมื่อหลวงปู่ละสงั ขารลง คณะสงฆ์จะน�ำสรีระองค์หลวงป่กู ลับอบุ ลฯ เลย แต่
ญาตโิ ยมทางจำ� ปาศกั ดไิ์ มย่ อม เพราะมคี วามประสงคจ์ ะทำ� บญุ กบั หลวงปดู่ ว้ ย จงึ ตกลง
ว่าใหพ้ บกนั ครึ่งทาง คอื ใหโ้ ยมทางจำ� ปาศักดิไ์ ด้ทำ� บญุ ๓ คนื แลว้ คอ่ ยเล่ือนสรีระ
ทา่ นกลบั อบุ ล

68

๖๑. หลวงปูม่ นั่ เปน็ ประธานถวายเพลงิ หลวงปู่เสาร์

หลงั จากไดท้ ำ� บญุ ๓ คนื โยมทางจำ� ปาศกั ดไ์ิ ดใ้ หเ้ อาสรรี ะทา่ นหลวงปเู่ สาร์ ขนึ้ มา
อบุ ลฯ โดยครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั น์ ครบู าจารยบ์ ญุ มาก เปน็ ผนู้ ำ� คณะมา อปุ ชั ฌายเ์ มา้
ได้ทำ� หีบไมต้ ะเคยี นถวายองค์ท่านกลบั อบุ ลฯ เมื่อนำ� สรีระทา่ นมาถึงวัดบูรพา อุบลฯ
ไดท้ ำ� บญุ เตรียมงานต่างๆ

ระหวา่ งวนั ที่ ๑๐-๑๖ เมษายน ปี พ.ศ. ๒๔๘๖ จงึ ไดท้ ำ� การถวายเพลงิ สรรี ะองคท์ า่ น
โดยมหี ลวงปมู่ น่ั ภรู ทิ ตโฺ ต เปน็ ประธานงาน มหี ลวงปสู่ งิ ห์ ขนตฺ ยาคโม เปน็ ผดู้ ำ� เนนิ งาน
ในงานมีคณะสงฆ์และฆราวาสมาร่วมเป็นจ�ำนวนมาก จนวัดบูรพาท่ีเคยกว้างกลับ
เนืองแน่นไปดว้ ยคนหาทางเดนิ แทบไม่ได้

๖๒. ผู้มบี ุญมาเกิด

ยายชปี น่ิ นารตั น์ เลา่ วา่ ครง้ั หนงึ่ ปี ๒๔๘๖ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นไ์ ดเ้ ดนิ ธดุ งค์
ไปทบี่ า้ นนาโพธนิ์ อ้ ย ต.นาโพธน์ิ อ้ ย อ.พบิ ลู มงั สาหาร จ.อบุ ลราชธานี ราวเดอื น ๔-๕
หนา้ แลง้ เมอื่ เดนิ มาถงึ ปา่ ทา้ ยบา้ นนาโพธิ์ จงึ ไดห้ ยดุ พกั ชาวบา้ นเมอื่ เหน็ พระธดุ งคม์ าพกั
ใกล้บา้ นพากนั ดีอกดใี จ ตา่ งได้เรียกกันหาน้�ำหาท่าเพือ่ ไปถวายพร้อมกนั พระท่าน
มาดว้ ยกัน ๒ รูป

เมื่อทุกคนไปถึงที่พระธุดงค์นั่งพักเอาแรง ต่างก็กราบและได้สนทนากับท่าน
พอสมควรแลว้ พ่อใหญ่มิ่งได้ขอนมิ นต์ครูบาจารยเ์ ฒ่าพักอยดู่ ว้ ยนานๆ เพื่อโปรด
ญาตโิ ยม เพราะนานๆ ทจ่ี ะมพี ระธดุ งคผ์ า่ นมา ครบู าจารยเ์ ฒา่ พจิ ารณาเหน็ วา่ สถานที่
เหมาะในการภาวนา พรอ้ มทง้ั ญาตโิ ยมกม็ ศี รทั ธาเปน็ อยา่ งมาก จงึ ตกลงอยพู่ กั ฉลอง
ศรัทธา

ในโอกาสนนั้ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดเ้ หลอื บไปเหน็ หญงิ ทกี่ ำ� ลงั ตงั้ ครรภซ์ งึ่ นงั่ รวมอยู่
ในกลมุ่ ชาวบา้ นนน้ั จงึ พดู ขน้ึ วา่ “เออ เฮาอยใู่ นหวา่ งถอื พกถอื พากะใหห้ ลมู่ า อยา่ มา

69

อายพ้นู อายพี้ไล ลกู ออกมามนั จงั่ สไิ ด้นิสัย ถ้ามันเกดิ เป็นผ้ชู าย ใหญ่มามันสบิ วช
บส่ กึ ไดน๋ ”่ี (เออ เราอยใู่ นชว่ งตง้ั ครรภก์ ใ็ หม้ าบอ่ ยๆ อยา่ ไดอ้ ายนนั้ อายน่ี ลกู เกดิ มา
เขาจะได้นสิ ยั ดว้ ย นถี่ ้าเขาเกดิ มาเปน็ ชาย เขาจะบวชไมล่ าสิกขานะน่ี)

หญงิ นน้ั ตอ่ มาไดม้ าบวชกบั พระลกู ชาย กค็ อื แมช่ ปี น่ิ นารตั น์ นนั่ เอง ขณะนน้ั
มอี ายไุ ด้ ๓๑ ปี กำ� ลงั ตง้ั ครรภล์ กู คนที่ ๓ ในระหวา่ งทคี่ รบู าจารยเ์ ฒา่ ไดพ้ ำ� นกั อยนู่ น้ั
นางปิ่นได้อุ้มท้องมาอุปัฏฐากทุกวันไม่ได้ขาด ครูบาจารย์เฒ่าได้พักอยู่ประมาณ
เดอื นกวา่ ทา่ นไดล้ าญาตโิ ยมธดุ งคต์ อ่ ไป ในเวลาตอ่ มา นางปน่ิ ไดค้ ลอดบตุ รออกมา
เปน็ ชาย และเขา้ บวชในพระพทุ ธศาสนากบั หลวงปชู่ า สภุ ทโฺ ท ทว่ี ดั หนองปา่ พง เรอื่ ยมา
จนถงึ ปจั จบุ นั นบั ได้ ๓๐ กวา่ พรรษา คอื พระอาจารยค์ ณู อคคฺ ธมโฺ ม สมกบั คำ� ทำ� นาย
ท่คี รบู าจารยเ์ ฒา่ ใหไ้ ว้ ปจั จบุ นั ท่านเปน็ เจ้าอาวาสวัดปา่ โพธิส์ ุวรรณ บ้านนาโพธ์นิ อ้ ย
ต.นาโพธ์ินอ้ ย อ.พิบูลมังสาหาร จ.อบุ ลราชธานี

๖๓. โนนบกั บ้า บา้ นคุ้ม

หลงั จากไดพ้ ำ� นกั ทบ่ี า้ นนาโพธปิ์ ระมาณ ๑ เดอื น ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นไ์ ดธ้ ดุ งค์
ตอ่ ไปตามสมณะวสิ ยั ของพระโยคาวจรผใู้ ฝห่ าความสงบ ในบา่ ยวนั หนงึ่ ตะวนั จะลบั
ขอบฟา้ นกกำ� ลงั บนิ กลบั รงั ชาวบา้ นไดต้ อ้ นววั ควายกลบั บา้ นตามปกติ เปน็ เวลาเดยี วกบั
ท่ีครูบาจารย์เฒ่าได้เดินธุดงค์มาถึงก่อนเข้าบ้านคุ้ม ครูบาจารย์เฒ่าจึงได้ปรึกษา
พระปัจฉาสมณะว่า ในคืนนี้จะพักใกล้หมู่บ้านแห่งน้ี เพ่ือตอนเช้าจะได้อาศัยออก
บิณฑบาต และไดถ้ ามชาวบา้ นคนหนง่ึ ท่ีก�ำลังต้อนควายจะกลับบา้ น ซึ่งตอ่ มาไดเ้ ปน็
โยมอปุ ฏั ฐากใกลช้ ดิ และศรทั ธาตอ่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ มาตลอด คอื พลทหารปลดประจำ� การ
เขียน ศรีสธุ รรม ไดเ้ ล่าวา่

“วนั ทคี่ รบู าจารยเ์ ฒา่ มาถงึ เปน็ เวลาใกลจ้ ะมดื แลว้ ไดถ้ ามหาปา่ ชา้ แตป่ า่ ชา้ ตอ้ ง
เดนิ ผา่ นหมบู่ า้ นไปอกี ทา่ นไดถ้ ามวา่ ทอ่ี นื่ ทใ่ี กลก้ วา่ นมี้ อี กี ไหม เลยชม้ี าทางขา้ งหลงั ที่
ทา่ นเดนิ ผา่ นมาวา่ มโี นนบกั บา้ ขา้ มหว้ ยขา้ วสารมาเทา่ นน้ั แตไ่ มเ่ หมาะทจ่ี ะไปพกั เพราะ
สถานทนี่ นั้ มเี ครอื บกั บา้ รกทบึ มาก และเปน็ ทเ่ี ฮย้ี นอาถรรพ์ ใครเขา้ ไปทำ� อะไรไมไ่ ด้ แมแ้ ต่

70

จะไปเกบ็ ผกั เกบ็ ฟนื มาหงุ หาอาหาร ยงั ตอ้ งมอี นั เปน็ ไป ชาวบา้ นจงึ กลวั และไมม่ ใี ครกลา้
เข้าไปใกลโ้ นนปา่ น้ัน จึงขอรอ้ งใหท้ า่ นไปพกั ในหมู่บ้านจะปลอดภยั กวา่ แต่ทา่ นวา่
ไม่เปน็ ไร จะขอพกั ทโี่ นนบกั บา้ (เป็นชื่อไมเ้ ถาชนิดหนงึ่ ที่ชาวบ้านเกบ็ เอาลูกไปเลน่
สะบา้ ) เมอื่ ทา่ นตัง้ ใจแน่วแนอ่ ยา่ งน้ัน จงึ ชบี้ อกทางนมิ นต์ทา่ นไป

สว่ นนายเขยี นไดร้ บี ตอ้ นควายเขา้ บา้ น รอ้ งบอกนายอว่ มบอกแมบ่ า้ นใหเ้ ตรยี ม
นำ้� ใชน้ ำ้� ฉนั เพอ่ื ไปถวายพระ และไดไ้ ปรอ้ งบอกชาวบา้ นใหไ้ ปชว่ ยกนั จดั สถานทป่ี กั กลด
ทำ� ทางเดนิ จงกรมใหพ้ ระธดุ งค์ ซงึ่ โอกาสแบบนไ้ี มค่ อ่ ยจะบอ่ ยนกั จงึ พรอ้ มกนั ๗-๘ คน
มงุ่ หนา้ สโู่ นนบกั บา้ ไปชว่ ยกนั ปดั กวาดทพ่ี อจะปกั กลดและเดนิ จงกรม ไดถ้ ามทา่ นวา่
มาจากไหน ทา่ นบอกวา่ มาจากบา้ นนาโพธิ์ สว่ นบา้ นเกดิ ทา่ นบอกวา่ อยบู่ า้ นสามผง-
ดงพะเนาว์ ไม่มีใครกล้าถามท่านต่อว่าอยู่จังหวัดอะไร เพราะแค่ฟังชื่อบ้านยังไม่มี
ใครเคยไดย้ นิ มากอ่ น และในขอ้ สงสยั นไี้ มม่ ใี ครสนใจ จนญาตขิ องทา่ นไดบ้ วช และ
ออกตามหามาพบทา่ นทบี่ า้ นคมุ้ จงึ ไดร้ วู้ า่ สามผง-ดงพะเนาว์ ทค่ี รบู าจารยท์ องรตั นพ์ ดู
อยทู่ จ่ี ังหวัดนครพนม

ตอนเชา้ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นไดร้ บั ออกบณิ ฑบาตตามปกติ และชาวบา้ นไดต้ ดิ ตาม
ทา่ นมาถวายจงั หนั ทโี่ นนบกั บา้ พอมโี อกาส ชาวบา้ นจงึ ไดน้ มิ นตท์ า่ นพกั จำ� พรรษาดว้ ย
แตท่ า่ นไมร่ บั วา่ จะจำ� พรรษาดว้ ย ทา่ นไดอ้ ยมู่ าเรอื่ ยๆ ชาวบา้ นกไ็ มม่ ใี ครคดิ วา่ ทา่ นจะ
อยนู่ าน เพราะใครมานมิ นตท์ า่ น ทา่ นกไ็ มร่ บั ทกุ คนตา่ งกเ็ ตรยี มตวั เตรยี มใจวา่ ไมว่ นั ใด
กว็ นั หนงึ่ ทา่ นจะตอ้ งจากญาตโิ ยมทางบา้ นคมุ้ ไป เพราะทกุ คนพอจะรวู้ า่ เปน็ ธรรมดา
ของพระธุดงค์ ท่านจะไมพ่ ักทีไ่ หนนาน ท่านจะไปเรือ่ ยๆ ไม่มพี ันธะอะไรมาผูกพัน
ทา่ นได้ ชว่ งแรกก็ไมค่ ่อยมคี นมาหาท่านมากนัก”

๖๔. วัตรปฏิบัติของครบู าจารย์เฒา่

สงั เกตดกู ริ ยิ าอาการของครบู าจารยท์ า่ นมอี ธั ยาศยั ดี พดู เสยี งดงั ฟงั ชดั เมอื่ เรยี ก
ญาติโยม จะเรยี กพอ่ , แม่ การเทศน์อบรม ท่านกเ็ ทศนไ์ ม่มาก แตด่ แู ลว้ เมือ่ คนไหน
ทไ่ี ดฟ้ งั เทศนท์ า่ นแลว้ จะตดิ ใจอยากฟงั อกี จนในเวลาตอ่ มา ชอื่ เสยี งทา่ นไดก้ ระฉอ่ นไป

71

ไม่ทราบวา่ ไกลแคไ่ หน ทราบแต่ว่าญาติโยมทม่ี ากราบถวายภัตตาหารทา่ น ไดม้ ีคน
ต่างถ่ินเพ่ิมมากขึ้นทุกวัน ในแต่ละปีจะมีญาติโยมน�ำลูกหลานมาฝากให้ท่านอบรม
สงั่ สอน และใหบ้ วชเปน็ จำ� นวนมาก และหนง่ึ ในจำ� นวนทเ่ี คยผา่ นการอบรมบม่ นสิ ยั จาก
ทา่ นเหน็ จะเปน็ พอ่ ใหญจ่ นั ทร์ ภธู า ผไู้ ดเ้ ขา้ มาบวชกบั ครบู าจารยเ์ ฒา่ และไดล้ าสกิ ขาไป
มีครอบครัว ถึงจะมีโอกาสน้อย พ่อใหญ่ก็ไม่เคยท้ิงนิสัยที่ได้ผ่านการฝึกหัดจาก
ครูบาจารย์มาเป็นอย่างดี พอ่ ใหญ่เล่าว่า

“ชวี ติ ผมถา้ ไมม่ คี รบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั น์ คงไมม่ วี นั น”้ี ในชว่ งทบี่ วชกบั ครบู าจารย์
เฒา่ กอ่ นบวชตอ้ งโกนผม โกนคว้ิ เปน็ ปะขาวถอื ศลี ๘ ทดสอบจติ ใจเสยี กอ่ นอยา่ งนอ้ ย
๗ วัน ๑๕ วนั ถ้าท่านพจิ ารณาเห็นวา่ ประพฤตปิ ฏบิ ัตติ ามขอ้ วัตรของทา่ นได้ ทา่ นจึง
จะใหบ้ วชเปน็ สามเณรศกึ ษาขอ้ วตั รปฏบิ ตั ิ รจู้ กั อาบตั ติ า่ งๆ ของพระภกิ ษอุ ยา่ งถอ่ งแท้
จงึ จะไดบ้ วชเปน็ พระตามลำ� ดบั ในแตล่ ะชว่ งเปน็ การเตรยี มความพรอ้ ม เพราะถอื วา่
ทำ� ตามขอ้ วตั รปฏบิ ตั ไิ มไ่ ด้ การทคี่ ดิ จะไปรกั ษาธรรมวนิ ยั ซง่ึ เปน็ ของละเอยี ดออ่ นนน้ั
มนั ยาก

เร่อื งอาบตั เิ ลก็ ๆ นอ้ ยๆ ทา่ นถือเป็นสำ� คัญมาก ผมไมเ่ คยเห็นพระรปู ไหนมา
กอ่ นเลยทจี่ ะละเอยี ดเทา่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ เรอื่ งอาหารการขบฉนั การนอน การนงั่ การพดู
การคยุ การขบั ถา่ ยตา่ งๆ ทา่ นจะกำ� ชบั พระเณรอยา่ ไดม้ องขา้ ม เชน่ อาหารการขบฉนั
ทา่ นห้ามกดั หา้ มแทะ การตดั ไม้ ไง้ดนิ (ทำ� ใหด้ ินแยกออกจากกัน โดยวิธกี ารขุด
หรือวธิ ีอ่ืน) เรอ่ื งบริขารเครอ่ื งใชต้ า่ งๆ ไมว่ า่ จะเป็นจวี ร เป็นบาตร ต้องเคารพรกั ษา
ถอื เปน็ ของสงู แมแ้ ตก่ ารขบฉนั อาหารทเ่ี ปน็ พเิ ศษ เปน็ เดน ตอ้ งทงิ้ ทกี่ ระโถน หา้ มวาง
กระโถนหรอื ของทเี่ ปน็ เศษเปน็ เดนลงในฝาบาตรเดด็ ขาด ทา่ นบอกวา่ ของเลก็ ๆ นอ้ ยๆ
เหลา่ นี้ ถา้ ทำ� ไม่ได้ จะทำ� ใหช้ ีวิตนกั บวชนี้เศรา้ หมอง เป็นการสรา้ งบาปสร้างกรรมใส่
ตวั เอง เรอ่ื งการเดนิ จงกรม นง่ั สมาธิ ทา่ นใหถ้ อื วา่ เปน็ งานหลกั ของพระเณรทจี่ ะตอ้ ง
ทำ� เปน็ กจิ วัตร

ตอนเชา้ ตสี าม ตสี ี่ (ไกข่ นั ) ตรี ะฆงั รวมนงั่ สมาธิ ไหวพ้ ระสวดมนต์ ทา่ นจะอบรม
ถงึ สวา่ ง จดั ทฉี่ นั เสรจ็ แลว้ ออกรบั บณิ ฑบาต กลบั มาถงึ วดั จดั การอาหารออกจากบาตร
ท�ำกิจ รอญาติโยมทบี่ ้านอยไู่ กลจะตามมาถวายจังหนั

72

ประมาณสองโมงเช้า แจกอาหาร แต่ก่อนครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นจะแจกเอง ตอ่ มา
ให้พระที่รองจากท่านเป็นคนแจก ฉันเสร็จกราบพระพร้อมกัน เข้าทางเดินจงกรม
ถึงประมาณหา้ โมงเช้า พักเล็กน้อย

ประมาณบ่ายสามโมง ตตี าด (กวาดลานวัด) ท่านจะลงมาทำ� ร่วมกบั พระเณร
ทุกครงั้ เสร็จแล้วอาบน�้ำสรงน�ำ้ เขา้ ทางเดินจงกรมอีก

ประมาณหนงึ่ ทมุ่ รว่ มกนั ทำ� วตั รเยน็ เสรจ็ ประมาณสองทมุ่ กวา่ ทา่ นจะไมอ่ บรม
ตอนเยน็ แตท่ า่ นใหเ้ ขา้ เดนิ จงกรมตอ่ สว่ นมากดกึ หนอ่ ยประมาณ ๓-๔ ทมุ่ ทา่ นจะ
เดนิ ออกตรวจพระเณร ถา้ ทา่ นเดนิ ไปเหน็ พระเณรเดนิ จงกรมหรอื นงั่ สมาธิ ทา่ นจะพดู
ใหก้ ำ� ลงั ใจ “ออื เฮด็ ไป” (ออื ทำ� ไป) ถา้ ไปกฏุ ไิ หนไมเ่ หน็ พระเณรเดนิ จงกรม ทา่ นจะ
เรียกสองสามคร้งั ไม่ตอบ ท่านจะวา่ “ฮู้ขี่หนบ่ี วชมามกี ินกบั นอน มนั สิเห็นอหี ยัง”
(ตดู นบ่ี วชมามแี ตก่ นิ กบั นอน มนั จะเหน็ อะไร) ทา่ นวา่ พระเณรบวชมาถา้ ทำ� ความเพยี ร
เดนิ จงกรม นงั่ สมาธิ นอ้ ยกวา่ วนั ละ ๓ ชวั่ โมง ใหล้ าสกิ ขาไปชว่ ยพอ่ แมท่ ำ� มาหากนิ ซะ
อยา่ มาถ่วงความเจริญตวั เองอยู่เลย ถ้าคดิ จะไปท�ำอะไรก็ใหอ้ อกไปท�ำเลย ถ้ามีพระ
เณรขาดกจิ วตั ร ทา่ นจะไมต่ ำ� หนติ อนนนั้ สว่ นมากเมอื่ ทำ� วตั รเสรจ็ ทา่ นจะยกตวั อยา่ ง
จากทีน่ นั่ ทน่ี ่บี ้าง สดุ ทา้ ยก็มาลงท่วี ่า “ที่วัดเราอย่าให้มันมนี ะ”

๖๕. เอาไว้ชว่ ยกินขนม

การสอนลกู ศษิ ยค์ รบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นจะใชเ้ หตผุ ลในการสอนเปน็ หลกั ไมใ่ หเ้ ชอื่
ใครงา่ ยๆ จนกวา่ จะคดิ วา่ เหตผุ ลเปน็ ทน่ี า่ เชอื่ ถอื แลว้ จงึ จะตดั สนิ และการตดั สนิ ตอ้ ง
เป็นธรรม หลวงพอ่ กเิ ลา่ ว่า หลวงตาสุด ท่านบวชเม่ือแก่ และมาขออยปู่ ฏบิ ัตกิ บั
ครูบาจารยเ์ ฒ่าที่บ้านค้มุ ด้วยจรติ นิสยั หลวงตาสดุ แกขยันในกิจวตั รต่างๆ ไมว่ า่ จะ
เดนิ จงกรม นง่ั สมาธิ ปดั กวาดวหิ ารลานเจดยี ์ ไมเ่ คยขาด และแกชอบฉนั แตงโมเปน็
ชวี ติ จติ ใจ จะใหส้ องสามลกู กฉ็ นั หมด บางครง้ั ครบู าจารยเ์ ฒา่ จนไดร้ อ้ งหา้ ม และแก
เป็นโรคประจ�ำตวั คือเปน็ ขม้ี กู ก้าด (เปน็ หวดั ไม่หายน�้ำมกู ไหลตลอด) บางครง้ั เวลา
ฉนั ขา้ ว นำ้� มกู ออกกฉ็ นั ไปสดู นำ้� มกู ไป แมก้ ระทงั่ ไปฉนั ในบา้ นโยมกไ็ มเ่ วน้ ทำ� ใหพ้ ระ

73

เณรทไี่ ปดว้ ยอายญาตโิ ยมแทน จงึ ไดน้ ำ� เรอื่ งดงั กลา่ วไปฟอ้ งครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นกพ็ ดู
ทเี ลน่ ทจี รงิ วา่ “เอาเพน่ิ ไวฮ้ นั่ แหละ พอยามขนมหลายสมิ ผี กู้ นิ สอ่ ยตวั๋ ” (เอาทา่ นไวน้ น่ั ละ
เผอื่ วา่ มขี นมเยอะ จะไดม้ คี นชว่ ยฉนั ) หลวงตาถงึ ทา่ นจะดนู า่ เกลยี ดนา่ กลวั แตท่ า่ น
กม็ สี ่งิ ทด่ี อี ยู่

๖๖. ข้าวหมา

ครบู าจารยเ์ ฒา่ เปน็ ปกตขิ องทา่ นอยา่ งหนง่ึ คอื ทา่ นจะสอนคนโดยทใ่ี นตอนแรก
คนทถี่ กู สอนนน้ั จะไมท่ ราบวา่ ทา่ นสอน และตอ้ งเปน็ ไดเ้ รอ่ื งเกอื บทกุ ราย แตพ่ อนานไป
จงึ คดิ ได้ บางครง้ั คนทถี่ กู สอนตา่ งหาเรอ่ื งใสท่ า่ น ผลสดุ ทา้ ยตอ้ งยอมทกุ ราย นกี่ เ็ ปน็
อีกเหตุการณห์ น่งึ

ทกุ วนั ทา่ นจะเขา้ ไปรบั บณิ ฑบาตในหมบู่ า้ น และทกุ วนั โยมกจ็ ะออกมาใสบ่ าตร
ตามประเพณี ทุกเช้าเมอื่ รับบณิ ฑบาตไปถึงบา้ นโยมผู้ชายคนหน่ึง ปกตกิ ็มาใส่บาตร
ทกุ วนั เชน่ กนั สว่ นมากจะใสแ่ ตข่ า้ วเปลา่ และวนั นก้ี เ็ ชน่ กนั ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นไดพ้ ดู กบั
ชายคนนน้ั ว่า “บ๊ะ เห็นแต่หมาแหลวหนอ้ กนิ แต่เคา่ ในดอก” (บะ๊ เห็นแตห่ มานะ
ทก่ี นิ ขา้ วไม่มีกับขา้ ว) เม่อื ไดย้ นิ ดังนนั้ ชายคนนั้นได้ทำ� ตาขวางใสท่ า่ น พระเณรทไี่ ป
รบั บณิ ฑบาตตามหลังครูบาจารย์เฒา่ ก็ไมค่ ดิ อะไร เพราะเห็นท่านพูดลกั ษณะน้บี ่อย
พอตกตอนเยน็ โยมคนทค่ี รบู าจารยพ์ ดู ดว้ ยเมอื่ เชา้ ไดถ้ อื ขนั ดอกไม้ ธปู เทยี น มากราบ
ขอขมาท่าน และไดพ้ ูดว่า

“โอ้ย! ขออนุญาตบาดค�ำเด้อข้าน้อย ม้ือเซ่าข้าน้อยคึดสูนให้ครูบาจารย์ว่า
ครบู าจารยฮ์ า้ ยให่ ใสบ่ าตรแลว้ ไดจ๋ งู ควายเมอื่ นา ใจกะคดึ สนู บอ่ เซาจกั๊ เทอ่ื จนงายขนึ้
จากนาว่าสิไปปั้นกินเค่าฮองทองจักหน่อย แม่เจ้าเฮือนลืมเอาหยังกินให้ จกเค่ามา
ฮองทอ้ งไดส่ องสามคำ� มนั กลนื บอ่ ลง เคา่ ปน้ั นนั้ เลยทม่ิ ใหห้ มาสำ�่ จง่ั คดึ ไดว่ า่ เมอ่ื เซา่ นี่
ครูบาจารย์เพน่ิ เว่าแมนต๋ัว เพ่ินบ่ไดฮ้ ้ายได่ดา่ ต๋ัวสะมามวั่ ตกหมอ่ ระฮกตัว๋ นี่ คดึ สนู
ใหค้ รบู าจารย”์ (โอย้ ! ขอขมาโทษดว้ ยขอรบั ทก่ี ระผมไดค้ ดิ โกรธใหพ้ ระอาจารย์ นกึ วา่
พระอาจารยว์ า่ ใหเ้ มอ่ื เชา้ นี้ พอตกั บาตรเสรจ็ ไดจ้ งู ควายไปนา ตะวนั สายจะกลบั มากนิ

74

ขา้ วรองทอ้ งสกั หนอ่ ย แมบ่ า้ นลมื เอาอาหารใสไ่ ปดว้ ย แตก่ ก็ นิ ไดส้ องสามคำ� มนั กลนื
ไม่ลง จงึ ไดท้ ิ้งก้อนขา้ วนนั้ ใหห้ มากนิ หมาแยง่ กันกินเฉย จึงไดค้ ดิ ว่าเรามันคิดผดิ ท่ี
ไปคิดโกรธให้ครูบาจารย์ เพราะท่านพูดถูกแล้ว ข้าวหมาคือข้าวไม่มีกับข้าวน้ีเอง
เกือบตกนรกแล้วสิเรา)

๖๗. พระเณรจะดี ตอ้ งอย่กู บั ครูบาจารย์

ครูบาจารย์เฒ่าทองรัตน์เคยเล่าให้หลวงพ่อกิฟังว่า พระเณรบวชเข้ามาใน
พระพุทธศาสนา ถ้าจะดตี ้องได้อยูก่ ับครบู าอาจารย์ เพราะครูบาอาจารยท์ า่ นจะเปน็
คนสอดส่องดูแลพฤติกรรมอุปนิสัยของลูกศิษย์แต่ละคนว่าควรจะบอกจะสอนใน
ลกั ษณะใด เพราะมานะทฏิ ฐขิ องแตล่ ะคนไมเ่ หมอื นกนั ทา่ นเลา่ วา่ สมยั อยกู่ บั ครบู า-
จารยเ์ สาร์ ครบู าจารยม์ น่ั แตก่ อ่ นทฏิ ฐมิ านะของทา่ นนน้ั ใครจะมเี ทา่ ทา่ นไดใ้ นโลกน้ี
เพราะได้อาศัยครบู าจารย์ทง้ั สองท่านเปน็ คนคอยขัดออกให้ กระทงุ้ ออกให้ บางครัง้
ครบู าจารยท์ า่ นดุ บางครง้ั ทา่ นกพ็ ดู ใหค้ ดิ บางครงั้ ใหไ้ ปอยทู่ ที่ ไ่ี มม่ ใี ครไป แตก่ อ็ าศยั
ความเคารพศรัทธาท่ีมีต่อครูบาจารย์จึงได้อดทนอดกล้ันกระท�ำตามที่ท่านบอก
ทา่ นสอน ทา่ นบอกอยา่ กอ็ ยา่ ทา่ นบอกไมก่ ไ็ ม่ ถงึ มนั จะฝนื กต็ อ้ งทน ถา้ ไมใ่ ชค่ รบู าจารย์
เสาร์ ครูบาจารย์มั่น ทา่ นคงจะปลอ่ ยทงิ้ แล้ว

๖๘. ดใู ห้ลกึ ลึก

ที่คนเขาว่าครูบาจารย์เฒ่าเป็นคนดุเก่ง อารมณ์รุนแรง พูดกระโชกโฮกฮาก
พอ่ ใหญท่ ดิ สาเลา่ วา่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นพดู เสยี งดงั กจ็ รงิ แตเ่ ทา่ ทอี่ ยจู่ ำ� พรรษากบั ทา่ น
ไมเ่ คยเหน็ วา่ ทา่ นจะโกรธหรอื ดดุ า่ ใครทงั้ พระทงั้ โยม แมแ้ ตม่ โี ยมมากราบทา่ น ทา่ นยงั
พนมมอื รบั กราบ และการใชค้ ำ� พดู กบั โยม จะเรยี กพอ่ แม่ บางครง้ั ทา่ นจะทำ� เหมอื นโกรธ
เช่น เม่ือมีคนอ้อนวอนขอหวยขอเบอร์จากท่าน ท่านจะท�ำเหมือนดุ แต่พอโยม
คนนนั้ ไป ทา่ นก็จะพูดกับคนอื่นเฉย เหมือนไมม่ อี ะไร โดยเฉพาะพระเณรไม่เคยท่ี
ท่านจะดุดา่ ส่วนมากจะเปรยี บเทยี บให้ฟัง ผมู้ ปี ญั ญาน�ำไปคดิ เอาเอง

75

๖๙. เซียนปราบผี

เมอื่ คนเขา้ ไมถ่ งึ พระธรรมคำ� สอนของพระพทุ ธศาสนา กถ็ อื เอาตน้ ไมบ้ า้ ง ภเู ขาบา้ ง
จอมปลวกบา้ ง เปน็ ทพ่ี ง่ึ อนั สงู สดุ โดยเฉพาะเรอื่ งผสี าง ตวั เสนยี ดจญั ไรตา่ งๆ ถอื วา่ ตอ้ ง
ใหค้ วามยำ� เกรงเหนอื สง่ิ อน่ื ใด เชอื่ วา่ สง่ิ เหลา่ นสี้ ามารถดลบนั ดาลใหเ้ กดิ สง่ิ ตา่ งๆ ได้
ถา้ ไปทำ� ผดิ หรอื ทำ� ไมถ่ กู ตามทส่ี ง่ิ เหลา่ นน้ั ตอ้ งการ สง่ิ ตอบแทนกค็ อื ผเี ขา้ เจา้ สนู เจบ็ ไข้
ตา่ งๆ สง่ิ ทแ่ี กไ้ ขได้ คอื บนบานใหส้ งิ่ ตอบแทน และถา้ ไมห่ าย กต็ อ้ งหาสงิ่ อน่ื มาลบลา้ ง
คอื สงิ่ ทเ่ี หนอื กวา่ ผี คอื หมอผี ดอนบกั บา้ ทบี่ า้ นคมุ้ เปน็ ทเ่ี ชอื่ กนั วา่ ผดี ุ เมอื่ ครบู าจารยเ์ ฒา่
ท่านพาพระเณรไปอยู่ได้โดยไม่เป็นอะไร ท�ำให้ความเช่ือถือในตัวท่านมีมากกว่าผี
เปน็ เหตุให้ชาวบา้ นแถบนัน้ เกดิ ศรัทธาได้ทพ่ี ่งึ ใหม่ ถ้าทไี่ หนผดี ุ ตอ้ งมานมิ นต์ท่าน
ไปแกต้ ามความเชอื่ ตลอด

พ่อใหญ่จารย์กิเล่าว่า สมัยเมื่อท่านไปจ�ำพรรษากับครูบาจารย์เฒ่าทองรัตน์
ท่านได้ไปปราบผีกับครูบาจารย์เฒ่าอยู่บ่อย อาวุธคาถาอาคมของครูบาจารย์เฒ่า
ท่านไมไ่ ดม้ อี ะไรมาก มีแตไ่ มเ้ ทา้ ท่ใี ชป้ ระจ�ำ เม่อื ไปถงึ กใ็ ชไ้ มเ้ ทา้ กระทุ้งไปทต่ี ้นไม้
โพรงไม้ ทช่ี าวบา้ นเชอื่ วา่ เปน็ แหลง่ ทอ่ี ยขู่ องผนี น้ั พรอ้ มถามและพดู เหมอื นกบั พดู กบั
คนมีชวี ิตท่ัวไปเพอื่ ใหช้ าวบา้ นไดย้ ิน “เออ! ชาวบา้ นเขาท�ำมาหากนิ อย่หู น่ี กะอยา่ ได่
ไปกวนเขาได๋ ตา่ งคนต่างอยู่” แลว้ ก็เดนิ กลบั ทำ� ให้ชาวบ้านเกดิ ความสบายใจข้นึ
ครบู าจารยเ์ ฒา่ จงึ ไดถ้ กู ยกยอ่ งจากชาวบา้ นวา่ เปน็ เซยี นปราบผี เพราะทา่ นไมส่ อนให้
เชื่อผี ผจี ึงไมม่ ี

ทา่ นจะสอนให้พระใหเ้ ณรใสใ่ จในธรรมวนิ ยั ให้มาก ขอ้ วัตรปฏบิ ัตติ า่ งๆ ไมว่ ่า
จะเดินจงกรม น่งั สมาธิ ท�ำวัตรเชา้ ทำ� วตั รเย็น ตอ้ งทำ� ให้ได้ สว่ นญาติโยม ท่านจะ
สอนหน้าท่ีของญาติโยมท่ีจะปฏิบัติต่อพระสงฆ์ ไม่เช่ือมงคลต่ืนข่าว ให้รู้จักทาน
รักษาศีล จนญาติโยมเข้าใจ ในวันพระจะมีญาติโยมมารักษาศีลมากข้ึนเรื่อยๆ
เมอ่ื ญาติโยมได้ทีพ่ งึ่ ทีย่ ดึ เหนย่ี วในจติ ใจแลว้ ถือวา่ การท�ำงานเผยแผ่พระศาสนาได้
ฝงั ลกึ มั่นคง

76

๗๐. สำ� นกั สงฆ์มณีรตั นวนาราม

ก่อนหน้าหลวงปู่ครูบาจารย์เฒ่าจะละสังขารไม่กี่เดือน พ่อใหญ่แท่ง เอกศิริ
ไดป้ รึกษาพอ่ ใหญ่เขียน พ่อใหญ่กณั หา พอ่ ใหญผ่ ัด พอ่ ใหญ่อ่วม และชาวบา้ นว่า
“ครูบาจารยท์ า่ นก็มาพกั กบั พวกเรากน็ านแล้ว จงึ อยากถวายท่ดี นิ ที่ตดิ กับโนนบกั บ้า
เพื่อสร้างวัดถวายท่าน ลูกหลานจะได้มสี ถานทีก่ ารประพฤติปฏบิ ัติตามแนวที่ทา่ นได้
สง่ั สอนมา” ทุกคนกเ็ หน็ ด้วย จงึ นำ� เรอื่ งดงั กล่าวไปกราบเรียนท่าน

ท่านก็ได้ห้ามตามอุปนิสัยท่าน แต่ด้วยเหตุผลและหลักการของพ่อใหญ่แท่ง
พรอ้ มทง้ั ชาวบา้ นทหี่ นกั แนน่ ทา่ นจงึ ยอม และทา่ นไดใ้ หช้ อ่ื วา่ “วดั ปา่ มณรี ตั นวนาราม”
ซง่ึ ตามหลกั ฐานในทตี่ ่างๆ ทา่ นไมเ่ คยตง้ั ชอ่ื วดั หรือก่อสร้างอะไรเปน็ หลกั ถาวรวัตถุ
แตอ่ ยา่ งไร เมอ่ื ทา่ นจากไป กฏุ ศิ าลาทส่ี รา้ งนนั้ กผ็ พุ งั ไปดว้ ย วดั มณรี ตั นวนาราม จงึ เปน็
วดั แรกวดั เดยี วทคี่ รบู าจารยเ์ ฒา่ จำ� พรรษานานทส่ี ดุ และทา่ นไดต้ งั้ ชอื่ วดั ดว้ ยตวั ทา่ นเอง
จงึ ถอื ไดว้ า่ เปน็ มรดกชน้ิ เดยี วทเ่ี ปน็ หลกั ฐานแทนองคท์ า่ นทฝี่ ากไวเ้ ปน็ อนสุ สตแิ กเ่ หลา่
ศษิ ยานศุ ิษย์เพือ่ ร�ำลกึ ถงึ องค์ท่าน

๗๑. วดั ป่าต้วิ บา้ นโคกสว่าง

พอ่ ใหญอ่ าจารยก์ ิ บา้ นหนองฮี อ.ปลาปาก จ.นครพนม เลา่ วา่ สมยั เปน็ สามเณร
ได้ศึกษาปฏิบัติกับครูบาจารย์ชา ที่วัดป่าเมธาวิเวก ครูบาจารย์ชาได้เล่าถึงปฏิปทา
ของครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นใ์ ห้ฟงั ต่อมาเมอื่ บวชเป็นพระได้ ๒ พรรษา ทราบขา่ ววา่
ครูบาจารย์เฒา่ อยทู่ ี่บา้ นคุม้ จงั หวัดอบุ ลราชธานี พระกิและพระโกจ้ ึงได้ชวนกันไป
ตามหา เพอ่ื จะไดศ้ กึ ษาปฏบิ ัตธิ รรมกับครบู าจารย์เฒา่ ท่าน

ก่อนที่จะเดินทางไปถึงบ้านคุ้ม ได้แวะกราบครูบาจารย์ชา ที่วัดหนองป่าพง
ไดพ้ กั ปฏบิ ตั ทิ ว่ี ดั หนองปา่ พงนานพอสมควร และไดฝ้ กึ ทำ� บรขิ าร เชน่ เยบ็ ผา้ ไตรจวี ร
จนคล่อง แลว้ จึงได้กราบลาครูบาจารยช์ าเดินทางต่อไปบ้านคุ้ม

77

กอ่ นเขา้ พรรษา ไดม้ โี ยมทบ่ี า้ นโคกสวา่ งนมิ นตใ์ หค้ รบู าจารยเ์ ฒา่ ไปสรา้ งวดั เพราะ
ยงั ไมม่ วี ดั ครบู าจารยเ์ ฒา่ จงึ ไปพรอ้ มพระโก้ พระกิ หลวงปคู่ ณู (บวชในธรรมยตุ กิ นกิ าย
ไดม้ าขออยปู่ ฏบิ ตั กิ บั ครบู าจารยเ์ ฒา่ ) สามเณรเดช ซงึ่ เปน็ หลานชายของครบู าจารยเ์ ฒา่
และไดม้ ชี าวบา้ นนำ� ลกู ชายมาบวชดว้ ย ๒ คน ในพรรษานน้ั จงึ จำ� พรรษาดว้ ยกนั ๗ รปู
ญาตโิ ยมไดช้ ว่ ยสรา้ งกฏุ พิ อไดห้ ลบฝนครบทกุ รปู ญาตโิ ยมขอทา่ นจะสรา้ งใหใ้ หญโ่ ต
แขง็ แรง ท่านก็ยงั ไม่ให้สร้าง

พรรษานน้ั ไดส้ รา้ งเสนาสนะชวั่ คราว คอื โรงธรรม ถาน (สว้ ม) และมกี ฏุ คิ รบทกุ รปู
ในพรรษานี้ครูบาจารย์ท่ีเป็นลูกศิษย์บวชกับครูบาจารย์เฒ่าทองรัตน์หลายพรรษา
ไดแ้ ยกยา้ ยกนั ไปจำ� พรรษาในทต่ี า่ งๆ มี ครบู าจารยเ์ จยี ง จำ� พรรษาทวี่ ดั ปา่ บา้ นชที วน
ครูบาจารย์มัย จำ� พรรษาอยู่วัดมณีรตั นวนาราม บ้านคมุ้

๗๒. หน่งึ เดียวที่ทรงคุณค่า

พอ่ ใหญจ่ ารยก์ เิ ลา่ ถงึ สาเหตทุ ไี่ ดร้ ปู ครบู าจารยว์ า่ ตามปกตทิ า่ นไมใ่ หใ้ ครถา่ ยรปู
งา่ ยๆ และกลอ้ งถา่ ยรปู กม็ นี อ้ ย แมก้ ระทงั่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ละสงั ขารแลว้ บางครง้ั มโี ยม
จะไปถ่ายรปู ท่ีเจดยี ์ท่าน ถ้าไม่กราบขอถ่ายรูปกอ่ น กถ็ า่ ยไมต่ ดิ

ในชว่ งหนง่ึ ทบ่ี า้ นโคกสวา่ ง มพี ระเพอื่ นสหธรรมกิ ของพระโก้ พระกิ ไดไ้ ปเยยี่ ม
และมกี ลอ้ งถา่ ยรปู ไปดว้ ย จงึ ขอโอกาสถา่ ยรปู ครบู าจารยเ์ ฒา่ แตท่ า่ นไมย่ อมใหถ้ า่ ย
ไดข้ อทา่ นหลายวนั ผลกเ็ หมอื นเดมิ ในที่สุดพระกิได้นิมนตท์ า่ นหม่ จวี รพร้อมพาด
สงั ฆาฏิ นมิ นตท์ า่ นนงั่ เกา้ อี้ และกราบขอถา่ ยรปู ในเวลานนั้ เอง ทำ� ใหท้ า่ นไมม่ ที างทจ่ี ะ
เล่ยี งค�ำลูกศิษย์ได้ จงึ มรี ูปทา่ นเพียงรูปเดยี วเทา่ น้ัน

๗๓. ไผว่าเนื้อหมูมันผดิ

ชว่ งในพรรษา ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นอาพาธเปน็ โรคประดง ปวดตามขอ้ ตามเนอ้ื
เวลาจะลกุ จะเดนิ ปวดระบมไปทง้ั ตวั หมอไดม้ าตรวจและบอกไมใ่ หฉ้ นั เนอื้ หมเู ดด็ ขาด

78

เพราะโรคจะกำ� เรบิ เวลาจะฉนั พระโก้ พระกิ ซง่ึ เปน็ พระอปุ ฏั ฐาก จะตอ้ งคอยตามดแู ล
เรอื่ งอาหาร ไม่เอาเนอื้ หมมู าถวายท่าน เมื่อรบั ประเคนจากโยมแลว้ ถา้ ไม่ใชเ่ น้อื หมู
จงึ ถวายทา่ น เพราะทา่ นจะถามก่อน ต้องตอบใหเ้ ร็ว ถา้ ตอบช้า ตอ้ งถูกดุ ท่านจะทำ�
ทเี ลน่ ทจี รงิ กบั ลกู ศษิ ยบ์ อ่ ยๆ ทา่ นรบั แลว้ กส็ ง่ ตอ่ ใหพ้ ระเณรรปู ตอ่ ไป เมอ่ื เปน็ เนอื้ หมู
ไมถ่ วายทา่ น จะสง่ ต่อไปเลย

มอี ยคู่ ราวหน่ึง ท่านเห็นเน้อื ย่าง พระอปุ ัฏฐากรวู้ ่าเป็นเนอื้ หมู จงึ ไมถ่ วายทา่ น
แตท่ า่ นกแ็ ยง่ เอาจนได้ เมอ่ื ฉนั เสรจ็ ลกู ศษิ ยต์ อ้ งคอยเปน็ หว่ งทา่ น กลวั ทา่ นจะไมส่ บาย
พอตกตอนบา่ ย ทา่ นกลบั เดินไปไหนมาไหนสบาย ซึง่ ผดิ จากเมอ่ื กอ่ น ถ้าฉันเนอ้ื หมู
ตอ้ งเปน็ ไดเ้ รอื่ งทกุ ครง้ั แตน่ ที่ า่ นกลบั ไมเ่ ปน็ ไร และยงั พดู ลอ้ กบั ลกู ศษิ ยว์ า่ “นเ่ี หน็ บ่
ไผ๋วา่ เน้ือหมมู ันผิด มนั สิผิดมาแตไ่ ส” (เหน็ มั้ย ใครบอกว่าเน้อื หมแู สลงโรค)

ในพรรษา ทา่ นจะพาพระเณรปฏบิ ตั เิ ดนิ จงกรม นง่ั สมาธิ ทำ� วตั รสวดมนตต์ ลอด
ทง้ั พรรษา และจะคอยสอดสอ่ งดพู ฤตกิ รรมของลกู ศษิ ยไ์ มใ่ หค้ ลาดสายตา ทา่ นบอกวา่
หน้าทีข่ องพระเณร คือเดนิ จงกรม น่งั สมาธิ สวดมนต์ ไหว้พระ ทกุ คนทบี่ วชเขา้ มา
ต้องตงั้ ใจท�ำใหม้ ันเปน็ อปุ นิสยั

๗๔. ประเพณบี ญุ กฐินสมัยน้ัน

เม่ือออกพรรษาที่วัดป่าติ้ว บ้านโคกสว่าง ญาติโยมได้ร่วมกันจัดต้ังกองกฐิน
มาทอด ถือว่าเป็นปีแรกท่ีมีวัดเกิดข้ึนที่หมู่บ้านน้ี และเป็นปีแรกท่ีมีการร่วมกันจัด
งานบุญกฐนิ ขน้ึ

โดยก่อนออกพรรษา ชาวบ้านได้ร่วมกันทอผ้าซ่ึงได้จากการน�ำปุยฝ้ายมาปั่น
เปน็ เสน้ แลว้ นำ� มาทอก่ี ถงึ จะเปน็ ผา้ ทม่ี เี นอื้ หยาบ แตล่ ะเอยี ดในขน้ั ตอนการทำ� จงึ ได้
ผา้ นนั้ มาตดั เปลย่ี นผา้ ทท่ี า่ นใชอ้ ยปู่ ระจำ� ซง่ึ ขาดจนจะใชง้ านไมไ่ ดอ้ ยแู่ ลว้ พระโก้ พระกิ
กไ็ ดอ้ าศยั ความรจู้ ากเมอื่ ครงั้ ไปพกั และเรยี นเยบ็ ผา้ กบั ครบู าจารยช์ า ทวี่ ดั หนองปา่ พง

79

โดยครบู าจารยเ์ ฒา่ จะเปน็ คนฟน่ั ดา้ ย และพระเณรเปน็ คนชว่ ยกนั เยบ็ เยบ็ ไปดว้ ย
ทา่ นจะเรง่ ลนุ้ ไปดว้ ย เมอื่ เยบ็ เสรจ็ นำ� ไปซกั และยอ้ มนำ�้ เคยี่ วแกน่ ขนนุ จนไดส้ ใี นวนั นน้ั
จงึ น�ำมากรานกฐนิ

หลงั จากนน้ั หลายวนั ตอ่ มา พระโก้ พระกิ จงึ ไดก้ ราบลาทา่ นเพอื่ ไปกราบครบู าจารย์
บญุ มากทวี่ ดั ภมู ะโรง ประเทศลาว และจำ� พรรษาได้ ๑ พรรษา สว่ นทา่ นไดพ้ าพระเณร
ออกวเิ วกใกลๆ้ แถบนน้ั และเมอื่ เขา้ พรรษา จงึ ไดก้ ลบั ไปจำ� พรรษาทบ่ี า้ นคมุ้ อกี สว่ นวดั
ป่าตว้ิ ให้ลูกศษิ ยไ์ ปอยแู่ ทน

๗๕. ธรรมะอนั สงู สุด

พ่อใหญ่กูลิง เป็นคนเจ้าคัมภีร์ อาศัยว่าเรียนมามากจึงไม่ยอมฟังใครง่ายๆ
เมอื่ ทราบขา่ ววา่ มพี ระธดุ งคม์ าพำ� นกั อยทู่ บ่ี า้ นคมุ้ จงึ ไดม้ งุ่ หนา้ ไปหาเพอื่ ลองวชิ าหรอื
อยา่ งไรไมท่ ราบได้ ไดถ้ ามปญั หาตา่ งๆ กบั ครบู าจารยเ์ ฒา่ เปน็ นานสองนาน ถามจดุ ไหน
ครบู าจารย์เฒา่ ก็แกจ้ ุดนน้ั ๆ ได้ จนพระเณรทีน่ ่งั อุปฏั ฐากพลิกแลว้ พลกิ อีก ก็ยงั ไม่
ยอมเลิก ถามปัญหาตง้ั แตฉ่ นั เสรจ็ จนตะวันบา่ ย

เมอ่ื เห็นเฒา่ กลู ิงหมดปญั หาถามแล้ว ครูบาจารยเ์ ฒ่าจึงชวนเฒา่ กูลิงวา่ “อยาก
เหน็ บอ้ ธรรมะอนั สงู สดุ ปะ๊ สพิ าไปเบงิ่ ” (อยากเหน็ มย้ั ธรรมะอนั สงู สดุ จะพาไปด)ู พรอ้ ม
ท้ังไดห้ ม่ จีวรพาดสังฆาฏิอยา่ งดี พาเฒ่ากลู ิงเดนิ ไปหลงั กุฏิ พอไปถึง เหน็ ตอไมถ้ กู
เผาดำ� เปน็ ตอตะโก ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดใ้ ชเ้ ทา้ ถบี ไปทตี่ อไมน้ นั้ อยา่ งแรง จนตอไมล้ ม้ ลง
พรอ้ มกบั พดู วา่ “นล่ี ะ ธรรมะอนั สงู สดุ ” แลว้ เดนิ กลบั ปลอ่ ยใหเ้ ฒา่ กลู งิ ยนื ดตู อไมล้ ม้
อย่างงงงวยคนเดยี ว

๗๖. เขา้ วัดเพราะหวย

ในชว่ งทที่ า่ นจำ� พรรษาทบ่ี า้ นคมุ้ จะมโี ยมมากราบทา่ นมากขนึ้ เรอ่ื ยๆ จนบางครงั้
ถา้ คนไมไ่ ดอ้ ยใู่ นพน้ื ที่ จะคดิ วา่ มงี านบญุ ประจำ� ปี คนทมี่ าสว่ นใหญร่ กู้ ติ ตศิ พั ทท์ า่ นวา่

80

ทา่ นเทศนไ์ ม่เหมือนคนอ่นื ทา่ นจะพูดตรงและถกู ด้วย พูดไม่กลัวใครโกรธ และคน
ส่วนมากก็ไม่เคยฟังเทศน์ในแนวท่านน้ีมาก่อน จึงเป็นของแปลกใหม่ส�ำหรับคนที่
เพ่ิงมาได้ยินไดฟ้ ัง และมบี างคนบอกวา่ ท่านให้หวยแมน่

พ่อใหญ่อว่ มเล่าวา่ ต้งั แตท่ ่านมาอย่ทู ่บี า้ นคมุ้ จนถงึ ทา่ นลว่ งไป ก็ไม่เคยเหน็ ว่า
ท่านจะบอกหวยอะไร ถ้าท่านบอกจรงิ ผมรวยก่อนเพื่อนแลว้ และพอ่ ใหญอ่ ่วมไดม้ ี
โอกาสถามทา่ นตวั ตอ่ ตวั วา่ “ครบู าจารยข์ า้ นอ้ ย ครบู าจารยฮ์ อู้ หี ลบี อ้ เรอื่ งเลข เรอื่ งเบอรน์ นั้
คนคอื มาหลายแท”้ (ทา่ นพระอาจารยค์ รบั จรงิ ๆ หรอื ทเี่ ขาวา่ ทพี่ ระอาจารยร์ หู้ วย รเู้ บอร์
คนถึงได้มาหาพระอาจารย์มากมาย)

ทา่ นตอบวา่ “คนอยา่ งทองรตั นบ์ ฮ่ ขู้ องพอปา่ นนี่ บข่ ใี่ สถ่ านดอก” (คนอยา่ งทองรตั น์
ไมร่ ขู้ องเหลา่ น้ี จะไมข่ อขใ้ี สส่ ว้ มดอก) มตี วั อยา่ งใหด้ มู ากมายทที่ า่ นพดู แตค่ นนำ� ไป
แปลเปน็ หวย บางครงั้ ทา่ นจบั โนน่ จบั นก่ี ต็ กี นั ไป เทา่ ทอี่ ยใู่ กลช้ ดิ ทา่ น กไ็ มเ่ คยเหน็ ใคร
สกั คนทรี่ ำ�่ รวยเพราะหวย แตไ่ มท่ ราบเหมอื นกนั วา่ คนทำ� ไมถงึ ชอบนกั ชอบหนา

มีอยู่ครง้ั หน่ึงทา่ นได้ใช้คราดกวาดใบไม้อยู่ มโี ยมคนหนึ่งมาออ้ นวอนให้ทา่ น
บอกหวย แตท่ ่านกก็ วาดเฉยทำ� ไม่สนใจ โยมคนน้นั ไดอ้ อ้ นวอนหนักๆ เขา้ ท่านได้
ยกคราดไลต่ ี พรอ้ มทง้ั พดู วา่ “ไป หนไี ป โคตรพอ่ โคตรแมม่ งึ สะมากวนแท่ สเิ ฮด็ หยงั
กะบไ่ ดเ๋ ฮด็ ” (ไป หนไี ป โคตรพอ่ โคตรแมแ่ ก ทำ� ไมถงึ ไดร้ บกวนจงั จะทำ� อะไรกไ็ มเ่ ปน็
อนั ทำ� ) ทงั้ ไล่ ทงั้ ทำ� ทา่ จะตวี ง่ิ โรไ่ ปจนขา้ มทงุ่ นา พระเณรทเี่ หน็ บอกวา่ ถา้ ทา่ นตจี รงิ ๆ
โยมคนนน้ั จมดนิ ไปแล้ว

โยมคนนนั้ โกรธทา่ นมาก ไปบอกชาวบา้ นวา่ ทา่ นดา่ บรรพบรุ ษุ เขา ไมส่ มกบั เปน็
พระเปน็ เจา้ กะวา่ จะรว่ มกนั ขบั ไลท่ า่ นออกไปจากวดั เมอื่ ไปพดู ใหใ้ ครฟงั เขากไ็ มเ่ ชอ่ื
เขากลับแนะน�ำว่า ไมใ่ ช่ทา่ นให้หวยหรอื คิดใหด้ ี

เมื่อหวยออกแล้ว ชายคนนั้นท�ำเหมือนไม่เคยโกรธครูบาจารย์เฒ่ามาก่อน
ได้ปะปนเข้าไปวัดพร้อมกับญาติโยมที่ไปถวายภัตตาหาร และแกล้งเอาคราดท่ี
ครูบาจารย์ท่านไล่ตีมากวาดลานวัด พร้อมท้ังได้นับฟันคราดบวกกับกิริยาที่ท่านท�ำ

81

เหมอื นโกรธ ทค่ี นอสี านเรยี กวา่ สนู นนั้ เอง เมอ่ื แปลออกมา หา้ สนู (คราดมฟี นั หา้ เลม่ )
ชายคนนน้ั กถ็ งึ กบั ตบหวั ตวั เองอยา่ งแรงทคี่ ดิ วา่ ครบู าจารยท์ า่ นโกรธจรงิ ๆ ตอ่ มาชาย
คนนนั้ ไดเ้ ขา้ วดั อยบู่ อ่ ยๆ จนในเวลาตอ่ มาไดเ้ ปน็ โยมอปุ ฏั ฐากประจำ� ของวดั เรอื่ งหวย
เรอ่ื งเบอรก์ เ็ ลกิ เลน่ โดยไมม่ ใี ครบอกราวปาฏหิ ารยิ ์

๗๗. สะกิดครบู าจารย์

ความพลั้งเผลอหรือความผิดพลาดต่างๆ ย่อมมีโอกาสเกิดข้ึนได้กับทุกคน
พระครกู มลภาวนากรไดเ้ ล่าว่า เป็นปกติธรรมดาของครบู าจารยเ์ ฒ่ากบั ลกู ศษิ ย์ต้อง
ตดิ ตามทกุ ขส์ ขุ กนั ตลอดตามพระธรรมวนิ ยั ทง้ั ครบู าจารยแ์ ละลกู ศษิ ยต์ า่ งเปดิ โอกาส
ใหเ้ ตอื นกนั ไดเ้ พอ่ื กนั ความเศรา้ หมองอนั อาจจะเกดิ ขน้ึ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นท์ า่ น
เปน็ ครบู าจารยท์ มี่ คี ณุ ธรรม และใจกวา้ งพอทจี่ ะยอมรบั คำ� ทค่ี นอนื่ ตำ� หนเิ สมอ ไมว่ า่
จะลกู ศษิ ยท์ ง้ั พระทงั้ โยม ทา่ นไมเ่ คยทจ่ี ะถอื ตวั แตอ่ ยา่ งไร ผดิ กย็ อมแก้ ยอมปรบั ปรงุ

ครบู าจารยบ์ ญุ มาก ซง่ึ เปน็ ศษิ ยข์ องครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั น์ อยทู่ วี่ ดั ภมู ะโรง แขวง
จำ� ปาศกั ดิ์ ประเทศลาว วนั หนง่ึ ไดท้ ราบวา่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ จะไปเยย่ี ม จงึ ไดใ้ หพ้ ระเณร
เก็บท�ำความสะอาดสถานที่ให้เรียบร้อยเพ่ือต้อนรับครูบาจารย์ และได้ให้โยมซื้อ
น�้ำหอมมาพรมตามกุฏิและที่อาสนะรองรบั เพื่อให้เกิดความหอม ทงั้ ท่รี ้วู า่ ครบู าจารย์
เฒา่ ทา่ นเน้นหนกั มากเรอ่ื งนี้ จะเปน็ การลองของหรอื อยา่ งไรไม่ทราบ

เมอื่ ครบู าจารยเ์ ฒา่ ไปถงึ ไดไ้ ปรบั ยา่ ม ลา้ งเทา้ ใหท้ า่ น และนำ� นสิ ที นะทา่ นไปปทู บั
อาสนะทจี่ ดั ไวแ้ ลว้ เมอ่ื ครบู าจารยเ์ ฒา่ ทา่ นขนึ้ ไปถงึ กำ� ลงั กม้ กราบพระอยนู่ น้ั ทา่ นได้
กลนิ่ นำ้� หอมขน้ึ ทา่ นจบั ผา้ นสิ ที นะได้ พรอ้ มกบั พดู ในเชงิ ดวุ า่ “พระนม่ี นั บฮ่ จู้ กั หยงั ตวั๋
อยูไ่ กลหม่ไู กลพวก เฮด็ ไปมะลำ� มะลอยน่”ี (พระนไ่ี ม่รู้จักอะไร อย่ไู กลหมู่ไกลคณะ
ไกลครบู าอาจารย์ อยากท�ำอะไรก็ท�ำ ไมค่ �ำนึงถงึ ธรรมวนิ ยั นี)่ และได้เดนิ ลงกุฏไิ ปปู
ผา้ นสิ ที นะทรี่ ม่ ไม้ ครบู าจารยบ์ ญุ มากจงึ ไดไ้ ปกราบทา่ น และแกลง้ กราบเรยี นทา่ นวา่
“ขอโอกาสข้าน้อย โยมเขามีศรทั ธาสร้างกุฏใิ หม่ จงึ อยากใหค้ รบู าจารย์ไดอ้ นโุ มทนา
ตามประเพณีเขาให้แหน”่ ครูบาจารยเ์ ฒา่ ฉุกคดิ นดิ หนง่ึ แล้วพดู เรอ่ื งอืน่ ตอ่ ไป

82

๗๘. เตอื นสติลูกศิษย์

“การทำ� ใหด้ ู ดกี วา่ พดู ใหฟ้ งั ” เปน็ การสอนทค่ี รบู าจารยช์ อบใชก้ บั ลกู ศษิ ย์ เพราะ
การใชค้ ำ� พดู บางครงั้ บางสถานการณอ์ าจไมเ่ หมาะสม แตถ่ งึ อยา่ งไรการเตอื นหรอื ใหส้ ติ
กเ็ พอ่ื มงุ่ ประโยชนต์ อ่ ผถู้ กู เตอื น เพราะความผดิ พลาด ถา้ ดแู กไ้ ขเอง บางครงั้ อาจมอง
เห็นไม่ทวั่ ถงึ ทุกอย่าง

ครงั้ หนงึ่ ครบู าจารยช์ า วดั หนองปา่ พง ซงึ่ อยใู่ นยา่ นทใี่ กลค้ วามเจรญิ ทา่ นกลวั
ลกู ศษิ ยเ์ พลดิ เพลนิ ในเอกลาภหรอื อยา่ งไรไมอ่ าจทราบได้ ไดไ้ ปกราบครบู าจารยบ์ ญุ มาก
ทว่ี ดั ภมู ะโรง ประเทศลาว ปกตคิ รบู าจารยบ์ ญุ มากทา่ นชอบลองชอบทดสอบถงึ ความ
รอบคอบในพระธรรมวินัยต่างๆ ท่านทราบว่าครูบาจารย์ชาเป็นพระที่ละเอียดใน
ธรรมวนิ ัยรปู หน่ึง จึงจัดกุฏใิ หร้ กรงุ รังไมเ่ หมือนกับทเ่ี คยท�ำในปกติ ทเี่ คยนุ่งห่มผ้า
แกน่ ขนนุ กเ็ กบ็ ผ้านั้นไว้ นำ� ผา้ สเี หลอื งสีขาวทไี่ มไ่ ด้ยอ้ มมานุ่ง น�ำผา้ สบงมาหม่ แทน
จีวร น่ังสบู บุหร่ีมวนโตๆ พร้อมเค้ยี วหมากใหห้ กเรยี่ ราดไปหมด ไมเ่ หมือนกบั ท่ีเคย
ปฏิบัตมิ าปกติทุกวนั

เมอื่ ครบู าจารยช์ าไดไ้ ปถงึ ไมร่ วู้ า่ จะกราบลงตรงไหน เพราะมแี ตข่ องและฝนุ่ เตม็
ไปหมด ครบู าจารยช์ าไดพ้ ดู เชงิ ตำ� หนวิ า่ “โอย้ ครบู าจารยจ์ ก๊ั เฮด็ จง่ั ได”๋ (โอย้ พระอาจารย์
ไมท่ ราบทำ� อะไร) ครบู าจารยบ์ ญุ มากกเ็ ลยพดู ว่า “โอ้ยจ๊ักสิเฮด็ จั่งไดแ๋ หล้ว แนวพระ
อยบู่ า้ นนอกคอกนาสเิ ลอื กไซเ่ ลอื กสอยคอื ผใู้ นเมอื งในบาบไ๋ ดแ๋ หลว่ ” (โอย้ ไมร่ จู้ ะทำ�
อย่างไร อยู่ตามชนบทจะเลือกใชเ้ ลือกสอยเหมือนกบั อย่ใู นเมืองมันกไ็ มไ่ ด)้

มอี กี คราวหนงึ่ ครบู าจารยบ์ ญุ มากไดม้ าเยย่ี มครบู าจารยก์ ทิ ว่ี ดั สนามชยั อำ� เภอ
พิบลู มงั สาหาร จงั หวัดอบุ ลราชธานี ปกติครบู าจารยก์ ทิ า่ นไมช่ อบแปรงฟนั ทำ� ให้มี
กลิน่ ปาก เวลาพูดกบั คนทไี่ ปรว่ มเสวนาดว้ ย ท�ำให้เกดิ ความรังเกยี จ เมื่อครูบาจารย์
บญุ มากกลบั ไปไมน่ าน ไดฝ้ ากไม้เจียทีพ่ ระใช้เปน็ แปรงสฟี นั และยาสฟี นั เกลอื มาให้
ครูบาจารยก์ ิ พร้อมมีจดหมายวา่ “ทา่ นกิให้ชว่ ยใช้ไมส้ ีฟันใหด้ ้วย” พอกะวา่ จะหมด
กฝ็ ากมาอีก ทำ� อยู่หลายครัง้ จนครูบาจารย์กิใจออ่ นยอมใช้

83

๗๙. เกดิ เองตายเอง

ก่อนหน้าที่ครูบาจารย์เฒ่าจะละสังขารประมาณเดือนหน่ึง ท่านได้พาพระเณร
พรอ้ มญาตโิ ยมหาฟนื ตดั ถนน จดั สถานท่ี เหมอื นกบั ทางวดั จะมงี านบญุ อะไรสกั อยา่ ง
ทุกคนที่ท�ำงานต่างก็สงสัยว่าทางวัดจะจัดงานอะไร ถามท่าน ท่านก็บอกให้รีบท�ำ
เดย๋ี วจะไมท่ นั กาล ตดั ถนนกใ็ หต้ ดั กวา้ งๆ เพราะรถจะมาเยอะ ทง้ั ทต่ี ง้ั แตต่ งั้ หมบู่ า้ นมา
นานๆ ทีจะมีรถเข้ามาคร้ังหนึ่ง บางคนตั้งแต่เกิดมายังไม่เคยเห็นรถเลยก็ยังมี
รถที่ไหนจะมา ที่นา ท่ีเป็นหลุมเป็นบ่อ เม่ือเก็บเก่ียวข้าวเสร็จก็ปรับให้เรียบร้อย
การเตรยี มสถานทีไ่ ด้ร่วมกันจดั เตรยี มเกอื บเดอื น แตก่ ็ไม่มแี วววา่ จะมีญาตโิ ยมหรอื
ใครต่างถนิ่ มาตดิ ตอ่ วา่ จะมงี านอะไร

มีอยคู่ รั้งหน่ึง ทา่ นได้พาโยมไปตดั ต้นไม้ ตกแต่งสถานทแี่ ถวริมหว้ ยขา้ วสาร
ทา่ นได้เอย่ ขึ้นเป็นทเี ล่นทีจรงิ ว่า “ค่นั ถา่ พ่อตาย ยา่ นแตเ่ ขาเอาดกู พอไปขายกนิ แลว่
คันสิเป็นจั่งส่ันอีหลี ให้ฟาวเผา แล้วเขี่ยลงห้วยข้าวสารหน่ี ให้ปลากินหยังสิเป็น
ประโยชนก์ วา่ ” (เมอ่ื อาตมาตาย กลวั จรงิ ๆ กลวั คนเขาจะเอากระดกู ไปขายกนิ ถา้ เปน็
อยา่ งนนั้ จรงิ ๆ ถา้ อาตมาตาย กใ็ หพ้ ากนั รบี จดั การเผา และโปรยกระดกู ลงหว้ ยขา้ วสาร
น้ีนะ ปลาจะไดก้ ินเป็นประโยชนก์ ว่า)

เพราะครูบาจารย์เฒ่าคือครบู าจารยเ์ ฒ่า จึงยากจะหาใครเปรยี บเหมือนท่านได้
ไมว่ า่ เรื่องการปฏบิ ตั ิ การเทศนา การใชอ้ ุบายการสง่ั สอนลูกศษิ ย์ ตลอดท้ังกิจวัตร
อนั ดงี ามตา่ งๆ ทที่ า่ นฝากไวเ้ พอื่ เปน็ แบบอยา่ งทด่ี แี กล่ กู ศษิ ยอ์ นชุ นรนุ่ หลงั และเปน็ ทพี่ ง่ึ
ของญาตโิ ยม ทา่ นทำ� ทกุ อยา่ งเพอื่ ประโยชนส์ ขุ ของสาธชุ นทงั้ หลาย บอ่ ยครง้ั การสอน
ของทา่ นตอ้ งเอาชอ่ื เสยี งเกยี รตยิ ศเขา้ แลก เพยี งเพอื่ ตอ้ งการลบรอยฝา้ ทฝ่ี งั อยใู่ นจติ
ในใจปถุ ชุ นทั้งหลายให้ใสสวา่ งข้นึ เพ่อื รองรับรสพระธรรม

วัดทกุ วัด กฏุ ิทกุ หลัง ตลอดปจั จัยสท่ี ท่ี ่านไดอ้ าศยั พำ� นกั บ�ำเพ็ญเพยี ร ตลอด
ทั้งใช้เป็นสถานท่ีในการอบรมส่ังสอนพุทธศาสนิกชนท้ังหลาย ก็ไม่เคยปรากฏเป็น
หลกั ฐานใหอ้ นชุ นรุ่นหลงั ไดเ้ หน็ เปน็ อนสุ สติแม้แตช่ ้นิ เดียว คงเหลอื แตว่ ัดมณรี ตั น-

84

วนาราม และเจดยี ท์ บี่ รรจอุ ฐั ขิ องทา่ น ทคี่ ณะศษิ ยส์ รา้ งถวายเพอ่ื เปน็ ทร่ี ะลกึ กราบไหว้
แทนองค์ ท่านมพี ระคณุ อเนกนานปั การหาเสมอเหมือนไมม่ ี

“ทองรตั น”์ ชอื่ นเี้ คยดงั กระฉอ่ นไปทวั่ เปน็ ทยี่ อมรบั และไวว้ างใจจากพระอาจารย์
ทง้ั สอง คอื พระเดชพระคณุ พระครวู เิ วกพทุ ธกจิ (หลวงปเู่ สาร์ กนตฺ สโี ล) และหลวงปมู่ น่ั
ภูรทิ ตโฺ ต เปน็ ทีเ่ คารพนับถือของพระภกิ ษุ สามเณร ตลอดทั้งเปน็ ท่ีศรทั ธาของเหลา่
พุทธศาสนิกชนทั่วไป ได้ยกย่องเปรียบท่านเสมือนเป็นแม่ทัพนายกองธรรมใหญ่
เผยแผ่แนวทางการปฏิบัติกรรมฐานฝ่ายมหานิกาย ด้วยปฏิปทาอันโดดเด่ียวของ
ครบู าจารย์เฒา่ ทา่ นไมเ่ คยยอมให้มีสง่ิ ใดเป็นสญั ลกั ษณแ์ ทนตวั ท่าน เม่ือยามท่าน
จากไป จงึ ยากทบี่ ุคคลจะรูจ้ ักท่าน จงึ เปน็ “สตั บรุ ษุ ท่โี ลกลืม” เป็นนาบุญอนั ย่งิ ใหญ่
ยากจะหาใดเปรียบได้

เมอื่ จดั สถานทเี่ กอื บสมบรู ณท์ พ่ี อจะรองรบั ผทู้ อ่ี าจจะมาจากทางไกลได้ เหตกุ ารณ์
ท่ไี ม่มีใครคิดว่าจะเกิดก็เกดิ ขนึ้

เมอื่ สองคนื ทผี่ า่ นมา ดวงจนั ทรเ์ คยแจม่ บง่ บอกฤกษแ์ หง่ พระจนั ทรเ์ ตม็ ดวง แตค่ ำ�่
คนื นดี้ วงจนั ทรไ์ ดม้ ดื ลง บรรยากาศใกลบ้ า้ นคมุ้ บา้ นโคกสวา่ ง และหมบู่ า้ นใกลเ้ คยี ง
ไดเ้ งยี บวงั เวงกวา่ ทุกวัน สุนขั ที่เคยเห่า ไกท่ ี่เคยขัน กลับไม่ไดย้ นิ เสยี ง ไม่ตา่ งจาก
บ้านรา้ ง ชายทีเ่ ปน็ ผู้นำ� ของครอบครัวทกุ คนตา่ งมุ่งสูว่ ัดโนนบกั บ้า

หลวงปคู่ รบู าจารยเ์ ฒา่ ปกตเิ ปน็ คนแขง็ แรง สงู ใหญ่ ผวิ หมกึ บกึ บนึ เสยี งหา้ ว
ราวกบั ราชสหี ์ ยากนกั ทค่ี นจะไดเ้ หน็ กริ ยิ าลม้ หมอนนอนเสอื่ แตท่ กุ คนตอ้ งไดป้ ระจกั ษ์
ในคนื นเี้ อง “แมก้ ระนน้ั ไมว่ ายทจี่ ะสง่ั สอนลกู ศษิ ยท์ งั้ หลายใหเ้ รง่ ภาวนา อยา่ เสยี เวลา
ในการมาเฝ้าไขเ้ ลย พ่อไมเ่ ปน็ อะไรมากดอก”

ทกุ คนตา่ งมองดอู าการของครบู าจารยเ์ ฒา่ ตา่ งกพ็ ดู เปน็ เสยี งเดยี วกนั วา่ “คนื นี้
ครบู าจารยเ์ ฒา่ ดอู อ่ นเพลยี มาก” เนอื่ งจากทอ้ งรว่ งตง้ั แตเ่ มอ่ื เยน็ วานน้ี มองดดู วงจนั ทร์
ช่างเดินเช่ืองช้า เหมือนคนเดินอยู่กลางทุ่งกว้างเสียเหลือเกิน ทุกคนได้แต่ภาวนา
เรง่ ใหส้ วา่ งเรว็ ๆ ตลอดทงั้ คนื ทกุ คนกต็ อ้ งแปลกใจทท่ี กุ วนั เมอ่ื ถงึ เวลาประมาณตหี นง่ึ

85

และตสี ี่ ไกซ่ งึ่ เคยเปน็ นาฬกิ าไมเ่ คยผดิ พลาด แตท่ ำ� ไมคนื นนี้ าฬกิ าไกจ่ งึ ไมท่ ำ� หนา้ ทขี่ นั
เหมอื นกบั ทกุ วนั อาการของครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดเ้ รมิ่ ทรดุ ลงเรอ่ื ยๆ ทกุ คนตอ้ งทรุ นทรุ าย
เมื่อเหน็ อาการของครูบาจารย์เฒา่ เปน็ เช่นนัน้

แสงสว่างของพระอาทิตย์เริ่มสาดส่องเป็นสัญญาณของวันใหม่ ทุกคนต่างก็
โลง่ อก และปรกึ ษากนั วา่ จะไปตามหมอทบี่ า้ นโคกสวา่ ง แตท่ า่ นพดู ดว้ ยเสยี งแผว่ เบาวา่
“ไมต่ อ้ งไปดอกลกู เอย พอ่ บเ่ ปน็ หยง่ั หลายดอก” ทกุ คนจงึ เงยี บ และเฝา้ มองดอู าการ
นา่ เปน็ ห่วงของท่านต่อ เมื่อเห็นสหี นา้ ของครูบาจารยเ์ ฒ่าแหง้ เผอื ดซดี รมิ ฝปี ากแห้ง
พอ่ ใหญเ่ ขยี น ซึง่ เคารพศรทั ธาในตวั ทา่ นมาก น่งั เฝ้าดอู าการท่านตลอดไม่เคยหลบั
เม่ือเหน็ อาการดงั กล่าว ถึงครบู าจารย์จะหา้ ม กถ็ ือเป็นหน้าที่ขององคท์ า่ น แตค่ ิดได้
อยา่ งเดยี วขณะนน้ั คอื หนา้ ทเ่ี ราทเ่ี ปน็ ศษิ ยจ์ ะตอ้ งทำ� ใหส้ มบรู ณท์ สี่ ดุ จงึ ไดค้ วา้ ผา้ ขาวมา้
คาดพงุ ท้ังวิ่งทัง้ เดินขา้ มทงุ่ นา จดุ หมายคอื หมอที่บ้านโคกสวา่ ง

แตถ่ งึ กระนนั้ กช็ า้ ไปเสยี แลว้ เมอ่ื วง่ิ ไปไดไ้ มถ่ งึ ครงึ่ ทงุ่ นา ลมหายใจของครบู าจารยเ์ ฒา่
ได้แผ่วเบาลงตามลำ� ดบั ไปในทีส่ ดุ ในเวลาแสงทองจบั ขอบฟ้าแสดงบอกถงึ เวลาแหง่
การเริ่มวันใหม่ อันเป็นเวลาเดียวกันกับการเดินทางของครูบาจารย์เฒ่าส้ินสุดลง
ในวนั ศกุ ร์ แรม ๒ คำ�่ เดอื น ๑๐ ตรงกบั วนั ที่ ๒๑ กนั ยายน ๒๔๙๙ ครบู าจารยเ์ ฒา่
ไดท้ งิ้ สงั ขารอนั ทรดุ โทรมไปโดยไมม่ เี ยอื่ ใยอกี ตอ่ ไป สริ ริ วมอายไุ ด้ ๖๘ ปี ๔๒ พรรษา
สร้างความเศรา้ โศกใหแ้ ก่ศิษยานุศิษย์ท่ีอย่เู บือ้ งหลังหาประมาณมิได้

๘๐. เตรียมงานถวายเพลิงสรีระครูบาจารย์เฒ่า

เมอ่ื วนั ทที่ า่ นสนิ้ ลม ลกู ศษิ ยท์ า่ นทง้ั พระทง้ั โยมเมอ่ื ไดย้ นิ ขา่ ว ตา่ งกพ็ ากนั มาอยา่ ง
ลน้ หลาม ครบู าจารยบ์ ญุ มาก ลกู ศษิ ยร์ ปู ตน้ ๆ กอ่ นทค่ี รบู าจารยจ์ ะละสงั ขาร ไดน้ มิ ติ วา่
ภมู ะโรงไดส้ ่นั สะเทือนไปทั้งลูก ไดค้ ดิ วา่ สงิ่ นคี้ งเปน็ นมิ ติ เตอื นใหท้ ราบวา่ ครบู าจารย์
เฒา่ ใกลจ้ ะจากไปแลว้ จงึ ไดส้ ตั ตาหะมาทบี่ า้ นคมุ้ เมอ่ื มาถงึ กเ็ ปน็ ตามนมิ ติ ทเ่ี กดิ ขนึ้
จรงิ ๆ และทา่ นไดเ้ ปน็ กำ� ลงั เปน็ องคป์ ระธานในการจดั การสรรี ะของครบู าจารยเ์ ฒา่ อยา่ ง
เต็มก�ำลงั ความสามารถด้วยความเคารพและเทิดทนู ในพระคณุ ของครูบาจารย์เฒา่

86

ชาวบา้ นชที วน เมอื่ ทราบขา่ วครบู าจารยเ์ ฒา่ ไดล้ ะสงั ขารไปแลว้ ไดพ้ ากนั ตง้ั หนา้ มา
เพื่อจะขอน�ำสรีระท่านกลับไปท�ำบุญที่บ้านชีทวน แต่ชาวบ้านคุ้มไม่ยอมให้ จึงเกิด
โกลาหลวนุ่ วายขนึ้ เปน็ เวลานาน พอ่ ใหญแ่ ทง่ พอ่ ใหญก่ ณั หา พอ่ ใหญเ่ ขยี น พอ่ ใหญผ่ ดั
และชาวบ้านคมุ้ ได้คดั ค้านวา่ ถงึ อยา่ งไรก็จะไมย่ อมให้ไปเดด็ ขาด ถึงจะตายกย็ อม
ชาวบา้ นชที วนเหน็ ความเดด็ เดย่ี วดงั นน้ั จงึ ยอมรบั แตม่ ขี อ้ แมว้ า่ ตอ้ งทำ� ใหส้ มเกยี รติ
สมศกั ดศ์ิ รขี องครบู าจารยเ์ ฒา่ และขอใหช้ า่ งตกแตง่ เมรจุ ากบา้ นชที วน ชอื่ จารยค์ รหู มา
ผอ่ งแผว้ มาเปน็ ชา่ งตกแตง่ พอ่ ใหญท่ ง้ั หลายและชาวบา้ นจงึ รบั ปาก จารยค์ รหู มา (ตอ่ มา
เปลีย่ นชอ่ื เปน็ ค�ำเหมา) จงึ ได้มาตกแต่งเมรเุ ผาสรรี ะและหบี เพ่ือบรรจุ โดยหบี จะท�ำ
ขา้ งหนงึ่ เปน็ กระจกปดิ เปดิ ได้ สว่ นเมรไุ ดน้ ำ� เขง่ กวา่ ๒๐๐ ลกู มาทำ� เปน็ ฐานและเปน็
เชอ้ื เพลงิ ในตวั ชนั้ ถดั ขนึ้ มาเปน็ สรรี ะครบู าจารยเ์ ฒา่ บรรจหุ บี ชนั้ ลา่ งและชน้ั บนบรรจุ
ข้เี ลื่อย

เมอื่ ตกแตง่ เมรเุ สรจ็ ประมาณเดอื นมนี าคม พ.ศ. ๒๕๐๐ ไดก้ ำ� หนดพธิ ถี วายเพลงิ
โดยมที ง้ั พระทงั้ โยมมารว่ มงานเปน็ จำ� นวนมาก ทงุ่ นาทม่ี เี นอ้ื ทสี่ ดุ ลกู หลู กู ตาเตม็ ไปดว้ ย
คนและรถ พระเณรตอ้ งขา้ มไปปกั กลดอกี ฝง่ั ของหว้ ยขา้ วสาร สว่ นญาตโิ ยมจะทำ� เปน็
ผามยกรา้ น เอาใบมะพรา้ วมามงุ เปน็ หลงั คากนั แดดใชแ้ ทนเตน็ ท์ ใชใ้ บตองเหยี งหรอื
ใบชาดเย็บเป็นภาชนะใสอ่ าหาร เพราะถ้วยจานมไี มพ่ อใช้

หลวงพอ่ อวนเลา่ วา่ หลงั จากทราบขา่ วครบู าจารยเ์ ฒา่ ทองรตั นม์ รณภาพ ความโศก
เศรา้ ไดค้ รอบคลมุ ถงึ บา้ นหนองฮี นครพนม และไดพ้ ากนั ไปถวายเพลงิ ครบู าจารยเ์ ฒา่
เปน็ จำ� นวนมาก โดยการนงั่ รถไป แตไ่ มม่ ที างลาดยาง จะมเี ฉพาะทางเกวยี นเปน็ หลกั

ผไู้ ปร่วมงาน มีทง้ั พระเณรและญาตโิ ยมเป็นจ�ำนวนมาก มี

หลวงพอ่ บญุ มาก €ติ ปญุ ฺโ วดั ภมู ะโรง
หลวงพ่อสาย จารวุ ณฺโณ วัดปา่ หนองยาว
หลวงพอ่ ชา สุภทฺโท วัดหนองปา่ พง

87

หลวงพ่อกิ ธมมฺ ุตตฺ โม วัดสนามชยั
หลวงพ่ออวน ปคุโณ วดั ปา่ จนั ทิยาวาส
(วนั นัน้ หลวงพอ่ กินรี จนฺทโิ ย อาพาธหนกั จึงให้หลวงพอ่ อวนไปแทน)
จารยก์ ิ จารยโ์ ก้ จารยเ์ จยี ง จารยม์ ยั และทา่ นอนื่ ๆ บรรยากาศในวนั งาน ตอนเชา้
ปลอดโปร่งแจ่มใสดีมาก ไม่มเี ค้าว่าฝนจะตกอยา่ งไร พอเริ่มพธิ ีตอนบา่ ย ทอ้ งฟา้
เรมิ่ ปน่ั ปว่ น พรอ้ มทง้ั ลมพดั ฝนุ่ ตลบอบอวลไปทวั่ บรเิ วณ เมอ่ื จดุ ไฟเสรจ็ ลมจงึ เรม่ิ สงบ
และมลี ะอองฝนปรอยๆ ทำ� ใหค้ นทม่ี ารว่ มงานตา่ งวจิ ารณไ์ ปตา่ งๆ นานา บางคนถงึ กบั
ปตี ริ อ้ งไหเ้ พราะศรทั ธาอาลยั ทมี่ ตี อ่ องคท์ า่ น ตอนทที่ า่ นมชี วี ติ ทา่ นไดส้ รา้ งประโยชน์
ไวม้ าก สดุ ทา้ ยตอ้ งมาจากไปตามกฎธรรมชาติ ไมเ่ หลอื อะไรเปน็ สมบตั พิ อใหญ้ าตโิ ยม
ลกู ศษิ ยไ์ ดก้ ราบไหวร้ ะลกึ ถงึ แมแ้ ตช่ น้ิ เดยี ว เมอื่ มาเปลา่ ไปกไ็ ปบรสิ ทุ ธจ์ิ รงิ ๆ สมบตั ิ
สว่ นตวั ตดิ ยา่ ม มแี ตผ่ า้ นสิ ที นะและมดี โกน ซง่ึ คมกรอ่ นจนจะถงึ สนั เทา่ นนั้

88

พระอาจารยท์ องรัตน์ กนฺตสีโล
อธบิ ายเร่อื งพระกัมมฏั ฐาน

บันทึกจาก พระเทยี บ ถิรธมฺโม

พระกมั มฏั ฐาน คอื พระเขา้ มาบวชทำ� ความเพยี รใจใหบ้ รสิ ทุ ธิ์ บรสิ ทุ ธจิ์ ากกเิ ลส
ถา้ มกี เิ ลสตณั หาอยใู่ นใจ ใจจะนำ� ไปในทางบาปอกศุ ล โลกนม้ี รี ปู กบั นามเทา่ นนั้ ตวั เรานี้
กค็ ือโลก มีรูปกับนาม หรอื กายกับใจ ใจเป็นนาย กายเปน็ บ่าว มโนวิญญาณหรือใจ
เป็นอรูปธาตุ สัมผัสไม่ได้ มองไม่เหน็ แตน่ าม คือ วญิ ญาณ รูป คอื ตา หู จมูก ล้นิ
กาย การปฏิบตั ขิ องพระกมั มฏั ฐาน คือบังคับจิตไมใ่ ห้ฟุ้งซา่ นไหลไปตามกเิ ลส โลภะ
โทสะ โมหะ ความอยากได้น่นั อยากได้น่ี อยากมีสง่ิ นั้นสง่ิ น้ี อยากเป็นตำ� แหน่งน้ัน
ต�ำแหน่งนี้ อยากมคี วามสขุ เหมอื นเศรษฐคี นนั้นคนนี้ ฟุ้งซ่านไปตลอดคืนตามหลงั
กเิ ลสมนั หลอกลอ่ ใหไ้ ปตดิ บว่ งของมาร บว่ งของมารเหลา่ นแี้ หละ มนั ทำ� ใหท้ กุ ขช์ าตแิ ลว้
ชาติเลา่ เปน็ อนนั ตชาติ

ครบู าอาจารยท์ า่ นจงึ ใหเ้ พง่ ดจู ติ ทำ� จติ ใหส้ งบ ใหส้ งบอยใู่ นถำ�้ ของมนั ถำ�้ ของมนั
คือหทยั (หัวใจ) ท่านจงึ สอนวา่ ผูใ้ ดตามดูจติ ผูน้ ้ันจะพน้ จากบว่ งของมาร คอื ดวู า่
มนั อยใู่ นถำ�้ หรอื เปลา่ ถา้ มนั ออกจากถำ้� ไปหาลกู สาวกำ� นนั ไปหาลกู สาวครใู หญ่ ไปดงึ
มนั กลบั มา ดงึ มนั กลบั ดว้ ยสติ ทา่ นเรยี กวา่ พลกิ จติ ใหท้ นั กเิ ลส การทำ� สมาธิ คอื การ
ทำ� จติ ใหส้ งบอยใู่ นอารมณเ์ ดยี ว คอื มพี ทุ โธเปน็ อารมณ์ พทุ หายใจเขา้ โธ หายใจออก
ลมหายใจเขา้ หายใจออก เปน็ จติ วญิ ญาณของเรา เปรยี บเหมอื นโค พทุ โธ เปรยี บเหมอื น

89

เชือกผูกคอววั ไว้ เขา้ คอกก็รู้ ออกจากคอกก็รู้ สตคิ อื เจา้ ของถอื เชือกไว้ วัวหรือโค
กไ็ มเ่ พน่ พา่ นหนไี ปกนิ ขา้ วกลา้ ในนาของคนอนื่ เพราะเจา้ ของ (สต)ิ ถอื เชอื ก (พทุ -โธ)
ผกู คอโคไว.้ .. ลมหายใจเขา้ -หายใจออก กจ็ ะสงบ ลมหายใจเขา้ -ออก สงบอยใู่ น
อารมณเ์ ดยี ว เรยี กวา่ เอกคั คตาจติ เมอื่ ลมหายใจละเอยี ดเขา้ รวมลงในเอกคั คตารมณ์
มปี ตี ิ สขุ สบายแผซ่ า่ นไปทวั่ รา่ ง เรยี กวา่ ปฐมฌาน...พระอาจารยท์ องรตั น์ ทา่ นอธบิ ายเปน็
ภาษาพ้นื เมือง (ภาษาลาว)

การทำ� อานาปานสตใิ นคร้ังพุทธกาล

พระอาจารยท์ องรตั นบ์ รรยายวา่ ในครง้ั พทุ ธกาล หายใจเขา้ เบารู้ หายใจออกเบารู้
หายใจเขา้ เบาทสี่ ดุ ละเอยี ดทส่ี ดุ รู้ (ตวั รคู้ อื สตสิ มั ปชญั ญะตามร)ู้ หายใจออกเบาทสี่ ดุ
ละเอยี ดทส่ี ดุ รู้ หายใจเขา้ กระทบชอ่ งรจู มกู รู้ หายใจออกกระทบรู้ หายใจเขา้ ลมเยน็ เขา้
กระทบ หายใจออกลมร้อนกระทบรู้ ถ้าปฏิบตั ไิ ด้ถงึ ขน้ั ลมเขา้ เยน็ ลมออกร้อน จิตก็
จะรวมวบั ลง จะเกดิ ความมหศั จรรยข์ องจิตขึน้ ...

ไดก้ ราบเรยี นถามทา่ นวา่ เกิดมหศั จรรยอ์ ยา่ งไรครบั ...

ทา่ นบรรยายวา่ ลมหายใจทลี่ ะเอยี ดทส่ี ดุ เบาทส่ี ดุ นเี้ มอื่ รวมลง จะเปน็ ดวงวญิ ญาณ
กลมๆ มแี สงเทา่ กบั หวั เทยี นไฟฉาย สมาธแิ กก่ ลา้ มากๆ เกดิ ขน้ึ เทา่ กบั หวั เทยี นไฟฉาย
ตัง้ อยทู่ ี่ทรวงอก เทา่ กบั มะนาว เทา่ กับมะตูม เท่ากบั มะพร้าว เทา่ กบั รา่ งกายทง้ั หมด
มแี สงเตม็ ตวั เวลาดบั ไป (ลมหายใจออก) เทา่ กบั หลอดไฟฉาย บางทา่ นบางองคภ์ าวนา
เหน็ รา่ งกายหายไป บางทา่ นเวลาจติ รวมวบั แวบลงแลว้ กายระเบดิ หายวบั ไปในอากาศ
มแี ตแ่ สงสวา่ งเทา่ นน้ั แผน่ ดนิ ภเู ขา ตน้ ไม้ สรรพสตั วไ์ มม่ ี พระอาทติ ย์ พระจนั ทร์ ไมม่ ี
มแี ตแ่ สงสวา่ ง การปฏบิ ตั ไิ ดเ้ ชน่ นี้ เปน็ ผปู้ ฏบิ ตั ติ ามรจู้ ติ ถงึ ขนั้ อนตั ตา คอื รปู นาม กายใจน้ี
เกดิ ขึน้ มาแล้วก็เปน็ ทุกข์ ไมเ่ ทย่ี ง เส่อื มสลายไป ไม่มีอะไรคงทนอย่ไู ด้ เมื่อปฏบิ ัติ
เหน็ เชน่ นจ้ี ะไดไ้ มป่ ระมาทในการดำ� รงชวี ติ ดำ� เนนิ ชวี ติ ใหถ้ กู ตอ้ งตามศลี ธรรม ศลี เปน็
วถิ ชี วี ติ ทจ่ี ะตอ้ งเอามาประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ เปน็ ทางนำ� ตนและครอบครวั กลมุ่ ชน หมบู่ า้ น
ใหส้ งบสขุ เมอ่ื สงบสขุ แลว้ กส็ ขุ กายสขุ ใจ มโี ภคทรพั ยบ์ รบิ รู ณ์ พระพทุ ธองคต์ รสั ไวว้ า่

90

สีเลนะ สุคะติง ยันติ สีเลนะโภคะสมั ปะทา ศีลนีแ่ หละทำ� ใหม้ คี วามสุขความเจริญ
ศลี นี่แหละทำ� ใหม้ ีโภคทรัพย์บรบิ ูรณ์

มศี ลี แลว้ ปฏบิ ตั สิ มาธิ ใหจ้ ติ วา่ งหา่ งจากกเิ ลส หลบหลกี ออกจากโลภะ โทสะ โมหะ
มานะถอื ตนถอื ตวั ทำ� สมาธแิ ลว้ จะเกดิ มปี ญั ญเหน็ ชอบ...คบเพอ่ื นชวนไปเลน่ การพนนั
ไมไ่ ป ชวนไปเทย่ี วกลางคนื ไมไ่ ป ชวนไปทำ� การงานทจุ รติ ผดิ กฎหมายไมเ่ อา ไมไ่ ป...
นจ่ี ะเกดิ ปญั ญาเหน็ ชอบ รวู้ า่ อะไรเปน็ กศุ ล อะไรเปน็ อกศุ ล อะไรควรละเวน้ อะไรควร
ประพฤตฯิ

มโนปพุ ฺพงฺคมา ธมมฺ า มโนเสฏ€ฺ า มโนมยา
มนสา เจ ปสนฺเนน ภาสติ วา กโรติ วา
ตโต นํ สุขมเนฺวต ิ ฉายาว อนปุ ายนิ ี.

“ธรรมทงั้ หลายมใี จเปน็ หวั หนา้ มใี จเปน็ ใหญ่ สำ� เรจ็ แลว้ ดว้ ยใจ ถา้ บคุ คลมใี จ
ผอ่ งใสแลว้ พดู อยกู่ ด็ ี ทำ� อยกู่ ด็ ี ความสขุ ยอ่ มตามเขาไป เพราะเหตนุ น้ั เหมอื นเงาไป
ตามตวั ฉะนั้น.”

ครงั้ หนง่ึ พระอาจารยท์ องรตั นไ์ ดน้ ำ� พทุ ธพจนม์ าบรรยายใหพ้ ระฟงั ใหร้ เู้ รอ่ื งกาย
กบั ใจ รปู กบั นาม ใหเ้ ขา้ ใจยงิ่ ขนึ้ มกี ำ� นนั สมาน ประเสรฐิ ศรี (ลกู ชายเปน็ นายอำ� เภอ
เขอื่ งใน นริ นั ดร์ ประเสรฐิ ศร)ี ครใู หญโ่ ทน ฉลวยศรี (ลกู ชายเปน็ ผอ.การศกึ ษานอก
โรงเรยี น บญุ ทนั ฉลวยศร)ี ครใู หญส่ มั ฤทธ.์ิ ...(ลกู ชายเปน็ ผอ.โรงเรยี นมธั ยมลอื คำ� หาญ)
ครบู ญุ ยงั .., ผใู้ หญบ่ า้ นอนื่ ๆ และครนู อ้ ย ชาวบา้ นอนื่ ๆ ประมาณ ๒๐ คน

พทุ ธพจนบ์ ทนี้ หมายถงึ ใจเปน็ นาย กายเปน็ บา่ ว จติ สง่ั ยงั ไง กายตอ้ งทำ� ตามทนั ที
น่งั มาก เมอ่ื ย เปน็ ทกุ ข์ จติ จะบงการให้แก้ทกุ ข์โดยเปล่ียนเปน็ ยนื เปน็ เดิน เปน็ น่ัง
เปน็ นอน พระพทุ ธเจา้ ทา่ นใหเ้ อาสตอิ อกไปดวู า่ รปู นกี้ ำ� ลงั ยนื รปู นกี้ ำ� ลงั นง่ั รปู นก้ี ำ� ลงั เดนิ
รปู นก้ี ำ� ลงั นอน การเปลย่ี นอริ ยิ าบถ ทกุ อริ ยิ าบถคอื การแกเ้ มอ่ื ยแกท้ กุ ข์ แตค่ วามเมอ่ื ย
ความทกุ ข์ จติ หรอื มโนวญิ ญาณเปน็ ผรู้ ู้ จติ นน้ั นอกจากเปน็ ผรู้ แู้ ลว้ ยงั เปน็ ผหู้ ลงในกาย
อีกดว้ ย

91

จิตเป็นผู้สร้างสังขาร บงการสังขาร สั่งให้สังขารท�ำน่ันท�ำนี่ จิตเป็นอรูปธาตุ
ทแี่ ปลกประหลาดยง่ิ นกั แมจ้ ะมอี วชิ ชา คอื ไมร่ จู้ กั ตนเองกจ็ รงิ แตม่ คี วามสามารถแตง่
สังขารไดม้ ากมายจนพรรณนาไม่จบส้นิ รถยนต์ รถไฟ เครอ่ื งบนิ นาฬกิ า ตึกสงู ๆ
ปราสาทราชวงั โบสถ์ วหิ าร เหล่านจี้ ติ เปน็ ผสู้ รา้ งข้นึ ทงั้ ส้นิ

จิตฉายเงาเป็นธาตุคิด แล้วเกิดผลเป็นธาตุรู้ ธาตุรู้ที่ปรากฏเป็นโลกียวิชชา
เมอื่ จติ มีวชิ ชาแล้ว จึงใชก้ ายให้น�ำธาตตุ า่ งๆ อนั เปน็ รปู ธาตุ มาผสมควบคมุ กันขนึ้
ส�ำเรจ็ เปน็ รปู วตั ถุตา่ งๆ งดงามปราณีตบ้าง ไมป่ ราณีตบา้ ง

จติ มธี าตรุ ชู้ นดิ หนง่ึ เรยี กวา่ ผฉู้ ลาด จติ ทง้ั หลาย (จกั ขวุ ญิ ญาณ) คงไดเ้ คยเหน็
ประตู หนา้ ตา่ ง โบสถ์ วหิ าร แกะเปน็ รปู ลวดลายตา่ งๆ เปน็ กวาง เปน็ นก เปน็ ลงิ เปน็ ตะขาบ
อยใู่ นดงไม้ ในดงเถาวลั ย์ บางแหง่ ลงรกั ปดิ ทอง บางแหง่ ตดิ กระจกสตี า่ งๆ สวยงาม
ปราณตี เพยี งไร จกั ขวุ ญิ ญาณผมู้ องเหน็ คงไมป่ ฏเิ สธสง่ิ ทเี่ หน็ นน้ั เปน็ กรรมของผกู้ ระทำ�
จติ ของผกู้ ระทำ� นนั่ แหละสง่ั ใหก้ ายทำ� กอ่ สรา้ งขนึ้ เขยี นลายขน้ึ แกะสลกั ขนึ้ ปน้ั แตง่
ดว้ ยปนู บา้ ง ไมบ้ า้ ง เหลก็ บ้าง ทองเหลืองบา้ ง ทองคำ� บา้ ง กายเปน็ ผ้กู ระท�ำตาม
คำ� สงั่ ของจิต

จติ มโี ลกยี วชิ ชาเปน็ คณุ สมบตั ิ จติ ใชใ้ หก้ ายกระทำ� สรา้ งวตั ถเุ หลา่ นนั้ ขนึ้ กายนนั้
เปน็ ธาตุไม่รอู้ ะไร ท�ำอะไรเองหาไดไ้ ม่ จติ เปน็ ธรรมชาติทม่ี อี �ำนาจเหนือกาย จิตจึงมี
อ�ำนาจหลายประการจึงจะสรา้ งสงั ขาร (สิง่ ต่างๆ) ได้ เช่น

ต้องมีวชิ ชาในกจิ การนั้นๆ
ต้องมฉี ันทะความพอใจในอนั จะท�ำสิง่ นนั้ ๆ
ตอ้ งมคี วามเพียรพยายามประกอบกจิ นัน้ ๆ
ต้องมคี วามเพยี รเอาใจใสพ่ ิจารณาในกจิ น้นั ๆ

จิตเป็นธรรมชาติที่แปลกประหลาดอศั จรรย์เพียงไร

92

จติ เปน็ อรปู ธาตุ แตม่ คี ณุ สมบตั หิ ลายประการ จติ จะฉายเงาเปน็ ธาตคุ ดิ คดิ เทา่ ไรๆ
ธาตคุ ดิ นนั้ ๆ กเ็ กดิ ขน้ึ และดับไป แต่ธาตรุ ้ทู ี่เป็นผลของธาตคุ ดิ มีอยู่ เปน็ คณุ สมบัติ
ไมส่ ญู หายไปไหน จติ เก็บธาตรุ หู้ รืออวิชชาเหล่านัน้ ไว้ได้อย่างน่าอศั จรรย์

จิตอ่นื ๆ จติ ของคนอ่ืน ทไ่ี มม่ ีวชิ ชาอย่างน้นั เหมือนคนนนั้ ไมส่ ามารถแยง่ ชิง
แบง่ ปนั เอาวชิ ชาของจติ คนนนั้ เอามาเปน็ ของตนได้ วชิ ชาของคนนน้ั ๆ จงึ เปน็ ดจุ ทรพั ย์
อันกายสิทธ์ิ จติ ใชไ้ ม่รู้หมดส้นิ

กายเปน็ ธาตุ ๔ ทเ่ี สอื่ มสนิ้ ไปทกุ นาที จติ เปน็ ผคู้ รองกาย ตอ้ งคดิ บำ� รงุ กายดว้ ย
ข้าวและนำ้� ผลไมต้ ่างๆ ตอ้ งหาเส้อื ผ้าสตี ่างๆ มาปกปิดร่างกาย ปอ้ งกันความหนาว
ความร้อน กนั เหลือบยงุ สรา้ งบา้ นเรอื น ที่นัง่ ทน่ี อนใหก้ ายได้พักอาศยั

เมอื่ กายเกิดเจบ็ ปว่ ย จิตต้องแสวงหายาบ�ำบัดโรคภยั นั้นๆ เพอ่ื ให้กายทรงอยู่
ต่อไป

แปลกไหมละ่ สกนธก์ ายนแี้ มป้ ระกอบดว้ ยธาตุ ๔ ดนิ นำ้� ไฟ ลม กจ็ รงิ แตเ่ ปน็
สรีรยนต์ที่วิจิตรพิสดารย่ิงนัก ไม่มีสิ่งอันใดในโลกท่ีเป็นของใช้อันส�ำคัญจะส�ำคัญ
เหนอื ยง่ิ กวา่ กาย สิ่งต่างๆ ทีส่ รา้ งสรรคข์ ึน้ มา เช่น รถยนต์ รถไฟ เครอ่ื งบิน นาฬกิ า
กย็ งั ไม่พิสดารหรือมคี ุณค่ายง่ิ กว่ากาย สมบตั ภิ ายนอกแมจ้ ะตรี าคาวัตถนุ ัน้ เปน็ แสน
เปน็ ลา้ น เปน็ รอ้ ยลา้ น เมอ่ื เทยี บกบั กายแลว้ กายตอ้ งมคี ณุ คา่ มากกวา่ สงิ่ เหลา่ นน้ั เพราะ
สิ่งเหลา่ นน้ั จติ และกายเปน็ ผ้คู ิดและสรา้ งขึ้นทัง้ สิน้

จติ รกั ใครก่ ำ� หนดั ในกาย สำ� คญั วา่ กายเปน็ สงิ่ สวยงาม จติ มองหยาบๆ เหน็ ผวิ หนงั
ปดิ รา่ งกายไว้ ห่อหุ้มเน้อื ตับ ไต ไสพ้ ุง กระดูกไว้ หลงว่ากายนีง้ าม จิตหลงมวั เมา
ในกาย ก็ใชก้ ายนนั่ แลให้แตง่ กาย กายไมร่ วู้ า่ ถูกใช้ กท็ ำ� ตามนายสั่ง (จติ เป็นนาย
กายเปน็ บา่ ว)

กำ� นนั เกดิ มาแลว้ กป็ ระสบความทกุ ข์ ทกุ ขเ์ พราะตอ้ งทำ� ไรไ่ ถนา ทกุ ขเ์ พราะความ
เจ็บป่วย ทุกขเ์ พราะความแก่และความตาย

93

จิตสั่งให้ทำ� ไร่ไถนา เกบ็ เกย่ี วแล้วเอาขา้ วไปขาย แม่บ้านสัง่ วา่ ซอื้ สร้อยคอมา
ใหห้ นง่ึ เสน้ นะ ใหล้ ูกสาวหนึง่ เส้นนะ ตา่ งหูหน่ึงค่นู ะ กำ� นันกท็ ำ� ตามปฏิบัติตามทจ่ี ิต
ของแมบ่ ้านส่ัง

กายและอวยั วะตา่ งๆ ไมร่ วู้ า่ ถกู ใช้ ใหป้ ระดบั กายใหส้ วยงาม เพราะจติ กำ� หนดั
ในกาย มวั เมาในกาย จงึ สง่ั ใหก้ ายนน่ั แหละใหป้ ระดบั กาย หไู มร่ วู้ า่ ถกู ใสต่ า่ งหู นวิ้ ก็
ไมร่ วู้ า่ ถกู ใสแ่ หวน คอกไ็ มร่ วู้ า่ สวมสรอ้ ยคอ เอวกไ็ มร่ วู้ า่ ถกู คาดเขม็ ขดั นาค นอกจากน้ี
จติ ยังสง่ั ใหห้ าผ้าซ่ินไหมลายสวยๆ สนี ้นั สีนี้ ทรงน้ันทรงน้ี แขนสัน้ บา้ ง แขนยาวบ้าง
ครงึ่ แขนบา้ ง กายของกำ� นนั กเ็ อาคำ� สงั่ ของจติ แมบ่ า้ นมาใสจ่ ติ ตน จติ ตนกส็ งั่ กายใหท้ ำ�
ตามความต้องการของจิต เพราะจติ กำ� นันหลงในกายของแมบ่ า้ น

กำ� นนั รำ� พงึ ออกมาวา่ โอย แมน่ อหี ลี แมน่ คกั ๆ จติ มนั เปน็ นาย กายมนั เปน็ บา่ วอหี ลี

ทา่ นพระอาจารยท์ องรตั นพ์ ดู เทศนบ์ รรยายภาษาพน้ื เมอื งตลอด แตผ่ มถา่ ยทอด
แปลภาษาลาวเปน็ ไทยสะดวกดี ง่ายดีครับ ทา่ นบรรยายตอ่ ไปอีกเป็นภาษาพ้ืนบา้ น

จติ เปน็ อรปู ธาตุสิงอย่ใู นกาย จติ เป็นผรู้ ู้ แตแ่ มก้ ระนนั้ กไ็ ม่ร้ตู ามความเปน็ จริง
วชิ าทงั้ การแตง่ กายประดบั กายนี้ จติ ไมร่ วู้ า่ เปน็ ไปเพอ่ื สะสมกองกเิ ลสโดยแท้ จติ หลง
เพลินมัวเมารักใคร่ในร่างกายเช่นนั้น มิได้ระลึกถึงความแปรปรวนของร่างกาย
กายแกล่ งทกุ ขณะ จติ ยงั ไมย่ อมวา่ กายแก่ สำ� คญั ตนเองวา่ ยงั หนมุ่ ยงั สาว จติ ลมุ่ หลง
มวั เมาเพง่ เลง็ มงุ่ หมายในเพศตรงกนั ขา้ ม จติ เชน่ นยี้ อ่ มนยิ มการครองชวี ติ คู่ จงึ ประสบ
ความสขุ บา้ ง ความทกุ ขบ์ า้ งระคนปนกนั ไป กเ็ พราะกามคณุ มกี ามสขุ เปน็ ผล กามโทษ
ก็มีกามทุกข์เป็นผล ชีวิตคู่จึงมิได้ประสบสันติสุขอันแท้จริง ส่ิงเหล่าน้ีมีคุณอนันต์
ก็ย่อมมโี ทษมหนั ต์ นแี่ หละเปน็ วถิ กี ารครองชพี ของจิตที่หลงรกั กาย

จติ รู้จักกายแจ้ง ย่อมเป็นจิตเอก

จติ ทรี่ จู้ กั กายชดั แจง้ ตามความเปน็ จรงิ ของกายวา่ เปน็ ของไมส่ ะอาด เสอื่ มสลาย
ไปทุกนาที ย่อมเป็นจิตเอก ครองชีวิตเอก ไม่คิดเบียดเบียนใคร ไม่กล่าววาจา
เบียดเบียนใคร ไม่ใชก้ ายใหท้ ำ� การเบยี ดเบยี นใคร

94