40
ตารางการทดลองที่ 4.3.5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ มุ กด S1 สังเกตการทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
ตารางการทดลองท่ี 4.3.5 ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแสต่าํ ที่สุด (1.7 A) แลว้ กดสวติ ชป์ ่ ุมกด S2
สงั เกตการทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
4.4 ผลการทดสอบใบงานท่ี 4 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบชั่วขณะ ( Jogging )
ลกั ษณะการกลบั ทางหมุนแบบจ๊อกก้ิง คือการควบคุมมอเตอร์ให้หมุนได้ขณะท่ีเรากาํ ลงั กด
สวิตช์ให้มอเตอร์ทาํ งานอยู่เท่าน้นั สวิตช์ที่ใชก้ ดให้มอเตอร์ทาํ งานแบบชวั่ ขณะจะมีอยู่ 2 ตวั คือให้
หมุนทางขวา 1 ตวั และทางซ้าย 1 ตวั โดยการกดสวิตช์ป่ ุมกดคา้ งไว้ จะทาํ ให้มอเตอร์หมุนและ
เมื่อปล่อยมือออกจากสวิตช์ป่ ุมกดมอเตอร์ก็จะหยุดหมุน (จะไม่มีการใส่คอนแทคเตอร์ช่วยของ
แมกเนติกคอนแทคเตอร์เพื่อล็อคการทาํ งานของสวิตช์) จากวงจรการเร่ิมเดินมอเตอร์จะต้อง
กดสวิตช์ S1 ก่อน เป็ นอนั ดับแรก เพราะ S1 เป็ นสวิตช์แบบล็อค พร้อมที่จะควบคุมให้มอเตอร์
เร่ิมทาํ งานได้ เป็นลาํ ดบั ถดั ไป การเริ่มเดินมอเตอร์จะเริ่มเดินใหห้ มนุ ขวาหรือซา้ ยก่อนก็ได้ โดยการ
กดสวิตช์ S3 หรือ S4 ซ่ึงเป็นสวิตช์แบบกดติดปล่อยดบั ดงั น้นั มอเตอร์จะทาํ งานเฉพาะตอนกดป่ ุม
สวติ ชค์ า้ งไวเ้ ท่าน้นั หากปล่อยสวติ ชม์ อเตอร์จะหยดุ ทนั ที
ตารางการทดลองท่ี 4.4.1 กดสวิตช์ S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุน
ของมอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ทาํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
ทิศทางหมนุ ของมอเตอร์ หมนุ ตามเขม็ นาฬิกา
41
ตารางการทดลองที่ 4.4.2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 396.4 VAC
ตารางการทดลองที่ 4.4.3 กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ผลต่าง
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) 0.4 A
1.8 A 1.4 A
ตารางการทดลองที่ 4.4.4 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2995.2 RPM 165.2 RPM
ตารางการทดลองท่ี 4.4.5 กดสวิตช์ S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุน
ของมอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ทาํ งาน
ทิศทางหมนุ ของมอเตอร์ หมนุ ทวนเขม็ นาฬิกา
ตารางการทดลองที่ 4.4.6 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC
ตารางการทดลองท่ี 4.4.7 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลตา่ ง
1.8 A 1.4 A 0.4 A
42
ตารางการทดลองท่ี 4.4.8 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลตา่ ง
164.2 RPM
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2994.2 RPM
4.5 ผลการทดสอบใบงานท่ี 5 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบทนั ที ( Plugging )
ลกั ษณะการกลบั ทางหมุนแบบปลก๊ั ก้ิง คือการควบคุมมอเตอร์ใหห้ มุนไดเ้ ม่ือเรากดสวิตช์ให้
มอเตอร์ทาํ งาน สวิตช์ท่ีใชก้ ดให้มอเตอร์ทาํ งานมีอยู่ 2 ตวั คือให้หมุนทางขวา 1 ตวั และทางซ้าย
1 ตวั โดยการกดสวิตช์ป่ ุมกด จะทาํ ให้มอเตอร์หมุนและเมื่อกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 มอเตอร์ก็จะหยุด
หมุน ( มีการใส่คอนแทคเตอร์ของแมกเนติกคอนแทคเตอร์เพ่ือล็อคการทาํ งานของสวิตช์ ) จาก
วงจรการเร่ิมเดินมอเตอร์จะตอ้ งกดสวิตช์ S1 ก่อนเป็ นอนั ดบั แรก เพราะ S1 เป็ นสวิตช์แบบล็อค
พร้อมที่จะควบคุมใหม้ อเตอร์เร่ิมทาํ งานได้ เป็นลาํ ดบั ถดั ไป การเร่ิมเดินมอเตอร์จะเริ่มเดินใหห้ มุน
ขวาหรือซา้ ยก่อนก็ได้ โดยการกดสวิตช์ S2 หรือ S3 ซ่ึงเป็นสวิตชแ์ บบกดแลว้ ทาํ งาน หากตอ้ งการ
หยดุ กก็ ดที่สวติ ช์ S1 ได้
ตารางการทดลองที่ 4.5.1 กดสวิตช์ S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุน
ของมอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ทาํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
ทิศทางหมนุ ของมอเตอร์ หมนุ ตามเขม็ นาฬิกา
ตารางการทดลองท่ี 4.5.2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 396.3 VAC
ตารางการทดลองท่ี 4.5.3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ผลต่าง
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) 0.4 A
1.8 A 1.4 A
43
ตารางการทดลองท่ี 4.5.4 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2995.5 RPM 165.5 RPM
ตารางการทดลองท่ี 4.5.5 ขณะมอเตอร์ทํางานกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทํางานของ
คอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
ตารางการทดลองท่ี 4.5.6 กดสวิตช์ S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุน
ของมอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ทาํ งาน
ทิศทางหมุนของมอเตอร์ หมุนทวนเขม็ นาฬิกา
ตารางการทดลองที่ 4.5.7 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC
ตารางการทดลองที่ 4.5.8 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A 1.4 A 0.4 A
ตารางการทดลองที่ 4.5.9 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2996.2 RPM 166.2 RPM
44
ตารางการทดลองท่ี 4.5.10 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทค
เตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ไม่ทาํ งาน
4.6 ผลการทดสอบใบงานท่ี 6 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบหยดุ ก่อน (Reversing After
Stop)
ลกั ษณะการกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบตอ้ งหยุดก่อน ( Reversing After Stop ) คือการควบคุม
มอเตอร์ให้หมุนไดเ้ มื่อเรากดสวิตช์ให้มอเตอร์ทาํ งาน ในขณะท่ีมอเตอร์หมุนอยู่น้ัน ถา้ หากเรา
ทาํ การกลบั ทางหมุนโดยทนั ที จะทาํ ใหก้ ระแสไฟฟ้าขณะสตาร์ทมีค่าสูงกว่าปกติ เพราะมอเตอร์ยงั
มีแรงเฉื่อยอยู่ ซ่ึงอาจทาํ ใหส้ ตาร์ทติ้งโปรเท็กชน่ั หรือเมนฟิ วส์ตดั วงจร หรืออาจทาํ ใหม้ อเตอร์ไหม้
ไดใ้ นท่ีสุด สวิตช์ท่ีใชก้ ดใหม้ อเตอร์ทาํ งานมีอยู่ 2 ตวั คือใหห้ มุนทางขวา 1 ตวั และทางซา้ ย 1 ตวั
โดยการกดสวิตช์ป่ ุมกด จะทาํ ให้มอเตอร์หมุนดงั น้นั ก่อนที่จะทาํ การกลบั ทางหมุนควรให้มอเตอร์
หยุดเสียก่อนแลว้ จึงทาํ การ Start ใหม่ จากวงจรการเริ่มเดินมอเตอร์จะตอ้ งกดสวิตช์ S1 ก่อนเป็ น
อนั ดบั แรก เพราะ S1 เป็ นสวิตช์แบบล็อค พร้อมที่จะควบคุมให้มอเตอร์เริ่มทาํ งานได้เป็ นลาํ ดบั
ถดั ไป การเริ่มเดินมอเตอร์จะเร่ิมเดินให้หมุนขวาหรือซ้ายก่อนก็ได้ โดยการกดสวิตช์ S2 หรือ S3
ซ่ึงเป็นสวิตชแ์ บบกดแลว้ ทาํ งาน หากตอ้ งการหยดุ กก็ ดท่ีสวติ ช์ S1 ได้
ตารางการทดลองที่ 4.6.1 กดสวิตช์ S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุน
ของมอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ทาํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
ทิศทางหมนุ ของมอเตอร์ หมนุ ตามเขม็ นาฬิกา
ตารางการทดลองท่ี 4.6.2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 396.3 VAC
45
ตารางการทดลองท่ี 4.6.3 กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ผลตา่ ง
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) 0.4 A
1.8 A 1.4 A
ตารางการทดลองท่ี 4.6.4 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2995.4 RPM 165.4 RPM
ตารางการทดลองที่ 4.6.5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
ตารางการทดลองที่ 4.6.6 กดสวิตช์ S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุน
ของมอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ทาํ งาน
ทิศทางหมุนของมอเตอร์ หมนุ ทวนเขม็ นาฬิกา
ตารางการทดลองที่ 4.6.7 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC
ตารางการทดลองที่ 4.6.8 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A 1.4 A 0.4 A
46
ตารางการทดลองท่ี 4.6.9 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2994.4 RPM 164.4 RPM
ตารางการทดลองท่ี 4.6.10 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1 ไม่ทาํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
4.7 ผลการทดสอบใบงานท่ี 7 การหน่วงเวลาทางานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
การหน่วงเวลามอเตอร์ให้ทาํ งาน โดยใชไ้ ทม์เมอร์ต้งั หน่วงเวลาที่ตอ้ งการให้มอเตอร์ทาํ งาน
สามารถเริ่มเดินเครื่องโดยกดป่ ุมท่ีสวิตช์ป่ ุมกด แลว้ ไทม์เมอร์จะเร่ิมทาํ งาน เม่ือถึงเวลาที่กาํ หนด
ในไทม์เมอร์มอเตอร์ก็จะทาํ งาน โดยใช้แมกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตัดต่อ เพื่อควบคุมการ
ทาํ งานของมอเตอร์และมีอุปกรณ์ป้องการมอเตอร์ไม่ใหเ้ กิดการเสียหาย และสามารถเร่ิมเดินเคร่ือง
โดยกดป่ ุมท่ีสวิตช์ป่ ุมกดให้มอเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเม่ือตอ้ งการหยุดก็กดท่ีสวิตช์ป่ ุมกดได้
และมีอุปกรณ์มาประกอบเป็นวงจรในการควบคุมเพื่อให้เกิดการควบคุมไดต้ ามที่ตอ้ งการและเกิด
ความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแสสตาร์ทประมาณ 6-8 เท่าของกระแสพิกัด จึงใช้
สําหรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเล็กไม่เกิน 7.5 kW หรือ 10 แรงมา้ หรือในบางกรณีอาจมีการใช้กบั
มอเตอร์ขนาดใหญก่ วา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง
ตารางการทดลองที่ 4.7.1 กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของไทม์เมอร์ หน่วงเวลาก่ีวินาที
และการทาํ งานของ K1 และ K2
ผลการทาํ งาน
Timer ทาํ งาน 6 วนิ าที
K1 ทาํ งาน
K2 ไม่ทาํ งาน
47
ตารางการทดลองท่ี 4.7.2 หลงั จากไทมเ์ มอร์ ทาํ งานตามเวลาท่ีกาํ หนด สงั เกตการทาํ งาน K1 K2
ผลการทาํ งาน
K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 4.7.3 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 398.3 VAC
ตารางการทดลองท่ี 4.7.4 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ผลต่าง
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) 0.3 A
1.8 A 1.5 A
ตารางการทดลองที่ 4.7.5 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2995.0 RPM 165 RPM
ตารางการทดลองที่ 4.7.6 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งาน K1 และ K2
ผลการทาํ งาน
K1 ไม่ทาํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
4.8 ผลการทดสอบใบงานท่ี 8 การหน่วงเวลาหยุดทางานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลับ 3
เฟส
การหน่วงเวลามอเตอร์ให้หยุดทาํ งาน โดยใช้ไทม์เมอร์ต้งั หน่วงเวลาที่ต้องการให้มอเตอร์
ทาํ งาน สามารถเร่ิมเดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมท่ีสวิตช์ป่ ุมกด แล้วมอเตอร์จะเริ่มทาํ งาน เม่ือถึงเวลา
ที่กาํ หนดในไทมเ์ มอร์มอเตอร์ก็จะหยุด โดยใช้แมกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตดั ต่อ เพ่ือควบคุม
การทาํ งานของมอเตอร์และมีอุปกรณ์ป้องการมอเตอร์ไม่ให้เกิดการเสียหาย และสามารถเริ่ม
48
เดินเครื่องโดยกดป่ ุมท่ีสวิตช์ป่ ุมกดใหม้ อเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเมื่อตอ้ งการหยดุ ก็กดท่ีสวิตช์
ป่ ุมกดได้ และมีอปุ กรณ์มาประกอบเป็นวงจรในการควบคมุ เพอ่ื ใหเ้ กิดการควบคมุ ไดต้ ามท่ีตอ้ งการ
และเกิดความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแสสตาร์ทประมาณ 6-8 เท่าของกระแส
พิกดั จึงใช้สําหรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเล็กไม่เกิน 7.5 kW หรือ 10 แรงมา้ หรือในบางกรณีอาจมี
การใชก้ บั มอเตอร์ขนาดใหญก่ วา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง
ตารางการทดลองที่ 4.8.1 กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของไทม์เมอร์ หน่วงเวลาก่ีวินาที
และการทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
Timer ทาํ งาน 24 วนิ าที
K1 ทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 4.8.2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 398.1 VAC
ตารางการทดลองที่ 4.8.3 กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ผลตา่ ง
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) 0.3 A
1.8 A 1.5 A
ตารางการทดลองที่ 4.8.4 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2993.4 RPM 163.4
ตารางการทดลองท่ี 4.8.5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ช์ S1 สงั เกตการทาํ งานคอนแทคเตอร์ K1
ผลการทาํ งาน
K1 ไม่ทาํ งาน
49
4.9 ผลการทดสอบใบงานที่ 9 การสตาร์ทแบบสตาร์-เดลต้า
การสตาร์ทแบบสตาร์-เดลตา้ เป็นการสตาร์ทมอเตอร์แบบลดกระแสตอนเร่ิมตน้ เพ่ือแกป้ ัญหา
กระแสกระชากสูง และสามารถเร่ิมเดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมที่สวติ ชป์ ่ ุมกดใหม้ อเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง
โดยการทาํ งานมอเตอร์จะถูกสตาร์ททาํ งานแบบ Star และเมื่อมอเตอร์หมุนไปดว้ ยความเร็ว 75%
ของความเร็วพกิ ดั มอเตอร์จะถกู ส่ังใหท้ าํ งานแบบ Delta และเมื่อตอ้ งการหยดุ กก็ ดที่สวติ ชป์ ่ ุมกดได้
มีหลอดไฟแสดงสถานะการทาํ งาน และมีอุปกรณ์มาประกอบเป็ นวงจรในการควบคุมเพ่ือให้เกิด
การควบคุมไดต้ ามท่ีตอ้ งการและเกิดความปลอดภยั เหมาะกบั มอเตอร์ขนาดใหญ่ ท่ีมีพิกดั มากกวา่
7.5 kW นิยมใชใ้ นโรงงานอตุ สาหกรรมส่วนใหญ่ เพ่ือป้องกนั อุปกรณ์หรือมอเตอร์เสียหาย สามารถ
ช่วยลดกระแสไฟและกระแสไฟกระชาก (Inrush current) ตอนเร่ิมสตาร์ทไดด้ ีอีกท้งั ยงั ไม่มีปัญหา
เก่ียวกบั ฮาร์โมนิกไดอ้ ีกดว้ ย
ตารางการทดลองท่ี 4.9.1 กดสวติ ช์ S2 สังเกตการทาํ งาน Timer และคอนแทคเตอร์ K1 K2 K3
ตอนมอเตอร์เริ่มเดินแบบ Star
ผลการทาํ งาน
Timer เดินแบบ Star 24 วินาที
K1 ทาํ งาน
K2 ทาํ งาน
K3 ไม่ทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 4.9.2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 390.9 VAC
ตารางการทดลองท่ี 4.9.3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ผลตา่ ง
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) 0.72 A
1.8 A 1.08 A
50
ตารางการทดลองที่ 4.9.4 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2995.0 RPM 165 RPM
ตารางการทดลองที่ 4.9.5 เมื่อถึงเวลาที่กาํ หนดมอเตอร์เดินดว้ ยความเร็วสูงสุดแบบ Delta สังเกต
การทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 K2 และ K3
ผลการทาํ งาน
K1 ทาํ งาน
K2 ไม่ทาํ งาน
K3 ทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 4.9.6 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 386.2 VAC
ตารางการทดลองท่ี 4.9.7 กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ผลตา่ ง
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) 5.6 A
1.8 A 7.4 A
ตารางการทดลองที่ 4.9.8 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 2995.5 RPM 165 RPM
51
ตารางการทดลองท่ี 4.9.9 เมื่อกดสวิตช์ S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 K2 และ K3
ผลการทาํ งาน
K1 ไม่ทาํ งาน
K2 ไม่ทาํ งาน
K3 ไมท่ าํ งาน
4.10 สรุปผลการทดลอง
จากการทดลองชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส โดยมีกลุ่มทดสอบ นักศึกษาสาขา
วศิ วกรรมไฟฟ้าปี ที่ 4 จาํ นวน 3 คน โดยมีลาํ ดบั การทดลองตามใบงานดงั น้ี
ใบงานท่ี 1 การเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ไม่มีไฟแสดงสถานะ
ใบงานท่ี 2 การเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส มีไฟแสดงสถานะ
ใบงานที่ 3 การเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส โดยใชโ้ อเวอร์โหลด
ใบงานท่ี 4 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบชว่ั ขณะ ( Jogging )
ใบงานที่ 5 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบทนั ที ( Plugging )
ใบงานท่ี 6 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบตอ้ งหยดุ ก่อน ( Reversing After Stop )
ใบงานที่ 7 การหน่วงเวลาทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
ใบงานท่ี 8 การหน่วงเวลาหยดุ ทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
ใบงานท่ี 9 การสตาร์ทมอเตอร์แบบ STAR – DELTA โดยอตั โนมตั ิ
จากการทําการทดลองชุดวงจรกําลังประกอบด้วย ชุด Main Circuit Breaker 3 Phase
ชุด Magnetic Contactor ชุด Overload Delay และชุดวงจรควบคุมประกอบด้วย ชุด Push Button
Switch ชุด Four Pilot Lamp ชุด Timer On Delay โดยทําการทดลองท้ังหมด 9 ใบงาน โดยให้
ตวั อย่างกลุ่มทดลอง ทดสอบคนละ 3 ใบงาน รวมการทดลองเป็ น 9 คร้ัง ผลพบว่าการทดลอง
ถกู ตอ้ ง 8 คร้ัง ผิดพลาด 1 คร้ัง ในใบงานท่ี 9 เน่ืองจากเกิดความเขา้ ใจที่ผดิ พลาดและมีการตอ่ วงจรท่ี
ผิดไปจากใบงาน จึงไดใ้ หม้ ีการทดลองซ้าํ ในใบงานดงั กล่าว ผลคอื ทาํ งานถกู ตอ้ งท้งั 9 ใบงาน
52
4.11 แบบสอบถามความพงึ พอใจนกั ศึกษาต่อชิ้นงาน (HARD WARE)
แบบสอบถามความพึงพอใจนกั ศึกษาต่อชิ้นงาน เป็นแบบสอบถามท่ีใหแ้ สดงความคิดเห็นต่อ
อุปกรณ์ส่วนประกอบท้ังหมดท่ีสร้างข้ึนเพื่อใช้ประกอบการทาํ การทดลองของชุดปฏิบัติการ
เคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ซ่ึงเป็นนกั ศึกษาสาขาวิศวกรรมไฟฟ้าปี ที่ 4 จาํ นวน 5 คน โดยมีค่าเฉลี่ย
ดงั ตารางต่อไปน้ี
ตารางท่ี 4.10 ผลการวิเคราะหข์ อ้ มูลแบบสอบถามความพึงพอใจนกั ศึกษาชิ้นงาน (HARD WARE)
รายการประเมนิ ค่าเฉลี่ยคะแนน
1. วสั ดอุ ปุ กรณ์ทใ่ี ช้ในการสร้างชิ้นงาน 4
2. ขนาดและน้าหนกั ของอปุ กรณ์ 4
3. ความสะดวกในการขนยา้ ยอปุ กรณ์ 4
4. ความสวยงามของชิ้นงาน 3
5. การใช้งานและการทางานของอปุ กรณ์เมอ่ื ทดลอง 4
6. ความเหมาะสมของการออกแบบ 3
7. ความคงทนแขง็ แรงของอปุ กรณ์แตล่ ะชิ้น 3
8. ความเหมาะสมของการวางตาแหน่งอปุ กรณ์แตล่ ะชิ้น 4
9. มคี วามสะดวกง่ายตอ่ การบารุงรกั ษาทาความสะอาด 3
10. ความพึงพอใจตอ่ ชิ้นงานโดยรวม 4
3.6
เฉลี่ยรวม
จากตารางท่ี 4.10 พบวา่ ความพงึ พอใจนกั ศึกษาจาํ นวน 5 คน ในชิ้นงาน (HARD WARE) โดยมี
คะแนนเฉล่ียรวมของ ผลการประเมินระดับพึงพอใจอยู่ในระดบั ดี และมีคะแนนเฉลี่ยรวม 3.6
ระดับการประเมิน จาก 0-1.5 = น้อยที่สุด, 1.6-2.5 = น้อย, 2.6-3.5 = ปานกลาง, 3.6-4.5 = ดี,
4.6-5 = ดีท่ีสุด
53
4.12 แบบสอบถามความพงึ พอใจนกั ศึกษาต่อใบงาน (LAB SHEET)
แบบสอบถามความพงึ พอใจนกั ศึกษาในดา้ นใบงาน (LAB SHEET) เป็นแบบสอบถามเพ่ือให้
แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับเน้ือหาเอกสารใบงานท่ีจดั ทาํ ข้ึนเพ่ือใช้ประกอบเป็ นส่ือการเรียนการ
สอน และการทาํ การทดลองของชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ซ่ึงเป็ นนักศึกษาสาขา
วศิ วกรรมไฟฟ้าปี ที่ 4 จาํ นวน 5 คน โดยมีคา่ เฉลี่ยดงั ตารางที่ 4.11
ตารางท่ี 4.11 ผลการวเิ คราะห์ขอ้ มูลแบบสอบถามความพงึ พอใจนกั ศึกษาตอ่ ใบงาน (LAB SHEET)
รายการประเมนิ ค่าเฉล่ียคะแนน
1. ความชัดเจนของทฤษฎี 4
2. ความหลากหลายของใบงาน 4
3. เน้ือหาสอดคลอ้ งกบั วตั ถปุ ระสงคข์ องโครงงาน 4
4. ลาดบั ขน้ั ตอนการทดลอง 3
5. ความถกู ตอ้ งของการทดลองใบงาน 3
6. ความสวยงามของภาพทใี่ ช้ประกอบใบงาน 3
7. ความถกู ตอ้ งของตวั อยา่ งทกี่ าหนดแตล่ ะใบงาน 4
8. คาถามโจทยป์ ัญหากาหนดให้มคี วามเขา้ ใจทช่ี ดั เจนในทกุ ใบงาน 3
9. สามารถนาความรูแ้ ละประสบการณ์ไปประยกุ ตใ์ ช้ 5
10. การเขยี นวงจรสามารถทางานร่วมกบั ชิ้นงานไดต้ ามกาหนด 4
3.7
เฉลี่ยรวม
จากตารางที่ 4.11 พบว่า ความพึงพอใจนักศึกษาในดา้ นใบงาน (LAB SHEET) โดยมีคะแนน
เฉล่ียรวมของ ผลการประเมินระดับพึงพอใจอยู่ในระดับดี และมีคะแนนเฉล่ียรวม 3.7
ระดับการประเมิน จาก 0-1.5 = น้อยที่สุด, 1.6-2.5 = น้อย, 2.6-3.5 = ปานกลาง, 3.6-4.5 = ดี,
4.6-5 = ดีท่ีสุด
54
บทท่ี 5
สรุปผลการศึกษาและแนวทางการพฒั นา
จากการทดลองชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส โดยไดส้ รุปแบ่งออกมาเป็น 5 ส่วนดงั น้ี
5.1 ผลดา้ นชิ้นงาน (HARD WARE)
5.2 ผลดา้ นใบงาน (LAB SHEET)
5.3 ผลทางวศิ วกรรม
5.4 ผลแบบประเมินความพงึ พอใจ
5.5 ขอ้ เสนอแนะ
5.1 ผลด้านชิ้นงาน (HARD WARE)
รายละเอียดชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ชุดปฏิบตั ิการควบคุมมอเตอร์เป็นอุปกรณ์
ท่ีใชค้ วบคุมทิศทางและความเร็วของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั ท่ีมีการใชง้ านร่วมกนั ระหวา่ งวงจร
กาํ ลงั และวงจรควบคมุ มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั ตามที่ใบงานกาํ หนด มีป่ ุมสาํ หรับควบคมุ มอเตอร์
คือ ป่ ุม (S1) STAR , (S2) STOP สําหรับควบคุมการทํางานของมอเตอร์ Pilot Lamp แสดง
สถานะการทาํ งาน และ Overload ของอุปกรณ์ และมี Timer ให้เพื่อใช้สําหรับควบคุมเวลาการ
ทาํ งานของมอเตอร์ ชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส มีท้งั หมด 8 ชุด คือ
5.1.1 ชุด Main Circuit Breaker 3 Phase จาํ นวน 1 ชุด
รูปท่ี 5.1 ชุด Main Circuit Breaker 3 Phase
55
5.1.2 ชุด Push Button Switch จาํ นวน 1 ชุด
รูปที่ 5.2 ชุด Push Button Switch
5.1.3 ชุด Timer On Delay จาํ นวน 1 ชุด
รูปที่ 5.3 ชุด Timer On Delay
5.1.4 ชุด Four Pilot Lamp จาํ นวน 1 ชุด
รูปท่ี 5.4 ชุด Four Pilot Lamp
56
5.1.5 ชุด Magnetic Contactor จาํ นวน 3 ชุด
รูปท่ี 5.5 ชุด Magnetic Contactor จาํ นวน 3 ชุด
5.1.6 ชุด Overload Delay จาํ นวน 1 ชุด
รูปท่ี 5.6 ชุด Overload Delay
5.1.7 ชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส
รูปท่ี 5.7 ชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส
57
5.2 ผลด้านใบงาน (LAB SHEET)
ในการทดสอบการทาํ งานของชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ไดใ้ หน้ กั ศึกษาช้นั ปี ที่ 4
สาขาวิศวกรรมไฟฟ้า จาํ นวน 3 คน เป็นกล่มุ ทดลอง โดยมีลาํ ดบั การทดลองตามใบงานดงั น้ี
ใบงานที่ 1 การเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ไม่มีไฟแสดงสถานะ
ใบงานท่ี 2 การเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส มีไฟแสดงสถานะ
ใบงานท่ี 3 การเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส โดยใชโ้ อเวอร์โหลด
ใบงานท่ี 4 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบชว่ั ขณะ ( Jogging )
ใบงานท่ี 5 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบทนั ที ( Plugging )
ใบงานท่ี 6 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบตอ้ งหยดุ ก่อน ( Reversing After Stop )
ใบงานท่ี 7 การหน่วงเวลาทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
ใบงานท่ี 8 การหน่วงเวลาหยดุ ทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
ใบงานที่ 9 การสตาร์ทมอเตอร์แบบ STAR – DELTA โดยอตั โนมตั ิ
จากการทาํ การทดลองท้งั หมด 9 ใบงาน โดยให้ตวั อย่างกลุ่มทดลอง ทดสอบคนละ 3 ใบงาน
รวมการทดลองเป็ น 9 คร้ัง ผลพบว่าการทดลองถูกต้อง 8 คร้ัง ผิดพลาด 1 คร้ัง ในใบงานท่ี 9
เนื่องจากเกิดความเขา้ ใจท่ีผิดพลาดและมีการต่อวงจรท่ีผิดไปจากใบงาน จึงไดใ้ ห้มีการทดลองซ้าํ
ในใบงานดงั กล่าว ผลคอื ทาํ งานถกู ตอ้ งท้งั 9 ใบงาน
5.3 ผลทางวิศวกรรม
5.3.1 ใบงานที่ 1 เม่ือจ่ายไฟเขา้ ท่ีวงจรเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ S2
สังเกตการณ์ทาํ งานของ K1 ผลการทาํ งาน K1 ทาํ งาน แรงดนั ไฟฟ้ามอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะ
ทาํ งาน 398.3 VAC กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ 1.5 A ความเร็วรอบจาก
เครื่องมือวดั 2994.6 RPMเมื่อกดสวิตช์ S1 สังเกตการณ์ทาํ งานของ K1 ผลการทาํ งาน K1 ไม่ทาํ งาน
การทดลองถูกตอ้ งตามวตั ถปุ ระสงค์
5.3.2 ใบงานท่ี 2 เมื่อจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดที่ป่ ุม S2
สังเกตการณ์ทํางานของ K1 และ H1 เม่ือ K1 ทํางานทําให้มอเตอร์หมุนและหลอดไฟแสดง
สถานะการทาํ งานติด ใชเ้ ครื่องมือวดั ความเร็วรอบ TECHO METER ขณะทาํ งานวดั ไดค้ ่า 299.6
RPM วดั แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ขณะทาํ งานวดั ค่าได้ 398.3 V กระแสมอเตอร์
จากเครื่องมือวดั แอมป์ มิเตอร์ขณะทาํ งานวดั ค่าได้ 1.5 A และเมื่อกด S1 สงั เกตการณ์ทาํ งานของ K1
หนา้ สัมผสั K1 หยุดทาํ งาน มอเตอร์หยุดหมุน หลอดไฟแสดงสถานะการทาํ งานดบั การทดลอง
ถกู ตอ้ งตามวตั ถุประสงค์
58
5.3.3 ใบงานที่ 3 เม่ือจ่ายไฟเข้าที่วงจรเริ่ มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลับ 3 เฟส ปรับ
โอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแสมากท่ีสุด (2.5 A) กดที่ป่ มุ S2 สงั เกตการณ์ทาํ งานของ K1 และ H1 เม่ือ
K1 ทาํ งานทาํ ให้มอเตอร์หมุน ใชเ้ คร่ืองมือวดั ความเร็วรอบ TECHO METER ขณะทาํ งานวดั ไดค้ ่า
2993.5 RPM RPM วดั แรงดันมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ขณะทาํ งานวดั ค่าได้ 398.3 V
กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั แอมป์ มิเตอร์ขณะทาํ งานวดั ค่าได้ 1.5 A และเมื่อกด S1 สังเกตการณ์
ทาํ งานของ K1 หนา้ สัมผสั K1 หยดุ ทาํ งาน มอเตอร์หยดุ หมนุ เม่ือปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแส
ต่าํ ท่ีสุด (1.7 A) แลว้ กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการณ์ทาํ งานของ K1 หน้าสัมผสั K1 ไม่ทาํ งาน
การทดลองถกู ตอ้ งตามวตั ถปุ ระสงค์
5.3.4 ใบงานท่ี 4 เมื่อจ่ายไฟเขา้ ท่ีวงจรเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตชค์ า้ งไว้
S2 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน มอเตอร์หมุนทวนเข็มนาฬิกา
แรงดันมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 396.4 VAC กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะ
ทาํ งาน 1.4 A วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER 2995.2 RPM และกดสวิตช์ S3
คา้ งไว้ สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไมท่ าํ งาน K2 ทาํ งาน ทิศทางหมุนของมอเตอร์หมุน
ตามเข็มนาฬิกา แรงดันมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC กระแสมอเตอร์จาก
เคร่ื องมือวัดขณะ 1.4 A วัดความเร็วรอบจากเคร่ื องมือวัด TACHO METER 2994.2 RPM
การทดลองถูกตอ้ งตามวตั ถปุ ระสงค์
5.3.5 ใบงานที่ 5 เมื่อจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ S3
สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน มอเตอร์หมนุ ทวนเขม็ นาฬิกา แรงดนั
มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 396.3 VAC กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 1.4 A
วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER 2995.5 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์
ป่ มุ กด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ไมท่ าํ งาน และกดสวติ ช์ S4 สงั เกต
การทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ทาํ งาน ทิศทางหมุนของมอเตอร์หมุนตามเข็ม
นาฬิกา แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั
ขณะ 1.4 A วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER 2996.5 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งาน
กดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทํางานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทํางาน K2 ไม่ทํางาน
การทดลองถกู ตอ้ งตามวตั ถปุ ระสงค์
5.3.6 ใบงานที่ 6 เม่ือจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ S2
สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน มอเตอร์หมุนทวนเขม็ นาฬิกา แรงดนั
มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 396.3 VAC กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 1.4 A
วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER 2995.4 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์
59
ป่ มุ กด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไมท่ าํ งาน K2 ไมท่ าํ งาน และกดสวติ ช์ S3 สังเกต
การทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ทาํ งาน ทิศทางหมุนของมอเตอร์หมุนตามเข็ม
นาฬิกา แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั
ขณะ 1.4 A วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER 2994.4 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งาน
กดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งานการทดลอง
ถูกตอ้ งตามวตั ถปุ ระสงค์
5.3.7 ใบงานท่ี 7 เมื่อจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตชป์ ่ ุมกด
S2 สงั เกตการณ์ทาํ งานของไทมเ์ มอร์ ทาํ งาน 6 วนิ าทีพร้อมกบั K1 ส่วน K2 ไมท่ าํ งาน หลงั จากไทม์
เมอร์ ทาํ งานตามเวลาที่กาํ หนด K2 จึงทาํ งาน แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 398.3
VAC กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 1.5 A ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO
METER 2995 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 ทาํ ให้ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน
การทดลองถกู ตอ้ งตามวตั ถุประสงค์
5.3.8 ใบงานท่ี 8 เมื่อจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ S2
สังเกตการณ์ทาํ งานของไทมเ์ มอร์ทาํ งานพร้อมกบั K1 เป็นเวลา 24 วินาที แรงดนั ไฟฟ้ามอเตอร์จาก
เคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 398.3 VAC กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ 1.5 A
ความเร็วรอบจากเคร่ื องมือวัด 2993.4 RPM เมื่อกดสวิตช์ S1 สังเกตการทํางานของ K1
ผลการทาํ งาน K1 ไม่ทาํ งาน การทดลองถูกตอ้ งตามวตั ถปุ ระสงค์
5.3.9 ใบงานที่ 9 เมื่อจ่ายไฟเขา้ ท่ีวงจรเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ป่ ุมกด
S2 ตอนมอเตอร์เริ่มเดินแบบ Star ผลการทาํ งาน Timer เดินแบบ Star 24 วินาที K1 ทาํ งาน K2
ทาํ งาน K3 ไม่ทาํ งาน แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 390.9 VAC กระแสมอเตอร์จาก
เคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 1.08 ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั 2995 RPM เมื่อถึงเวลาท่ีกาํ หนด
มอเตอร์เดินด้วยความเร็วสูงสุดแบบ Delta ผลการทาํ งาน K1 ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน K3 ทาํ งาน
แรงดันมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 386.0 VAC กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะ
ทาํ งาน 7.4 A ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั 2995.5 RPM เมื่อกดสวิตช์ S1 สังเกตการทาํ งานของ
คอนแทคเตอร์ K1 ไมท่ าํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน K3 ไมท่ าํ งาน การทดลองถกู ตอ้ งตามวตั ถปุ ระสงค์
60
5.4 ผลแบบประเมินความพงึ พอใจ
5.4.1 สรุปผลความพงึ พอใจนกั ศึกษาต่อชิ้นงาน (HARD WARE)
แบบสอบถามความพึงพอใจนักศึกษาต่อชิ้นงาน เป็ นแบบสอบถามที่ให้แสดง
ความคิดเห็นต่ออุปกรณ์ส่วนประกอบท้งั หมดที่สร้างข้ึนเพ่ือใช้ประกอบการทาํ การทดลองของ
ชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ซ่ึงเป็นนกั ศึกษาสาขาวิศวกรรมไฟฟ้าปี ที่ 4 จาํ นวน 3 คน
พบว่าความพึงพอใจในชิ้นงาน (HARD WARE) โดยมีคะแนนเฉล่ียรวมของผลการประเมินระดบั
พึงพอใจอยู่ในระดับดี และมีคะแนนเฉลี่ยรวม 3.6 ระดับการประเมิน จาก 0-1.5 = น้อยท่ีสุด,
1.6-2.5 = นอ้ ย, 2.6-3.5 = ปานกลาง, 3.6-4.5 = ดี, 4.6-5 = ดีท่ีสุด
5.4.2 สรุปผลความพึงพอใจนกั ศึกษาต่อใบงาน (LAB SHEET)
แบบสอบถามความพึงพอใจนักศึกษาในดา้ นใบงาน (LAB SHEET) เป็ นแบบสอบถาม
เพื่อให้แสดงความคิดเห็นเก่ียวกบั เน้ือหาเอกสารใบงานท่ีจดั ทาํ ข้ึนเพื่อใชป้ ระกอบเป็นสื่อการเรียน
การสอนเรียน และการทาํ การทดลองของชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟส ซ่ึงเป็นนกั ศึกษา
สาขาวิศวกรรมไฟฟ้าปี ท่ี 4 จํานวน 5 คน พบว่า ความพึงพอใจนักศึกษาในด้านใบงาน
(LAB SHEET) โดยมีคะแนนเฉล่ียรวมของผลการประเมินระดับพึงพอใจอยู่ในระดับดี และ
มีคะแนนเฉลี่ยรวม 3.7 ระดับการประเมิน จาก 0-1.5 = น้อยท่ีสุด, 1.6-2.5 = น้อย, 2.6-3.5 =
ปานกลาง, 3.6-4.5 = ดี, 4.6-5 = ดีท่ีสุด
5.5 ข้อเสนอแนะ
5.5.1 เพิ่มใบงานการทดลอง
5.5.2 การทดลองแตล่ ะใบงานควรจดั ใหผ้ เู้ รียนทดลองคร้ังละไม่เกิน 2 คน
61
บรรณานุกรม
ไชยชาญ หินเกิด. มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . พิมพค์ ร้ังท่ี 1. กรุงเทพมหานคร : พฒั นาวิชาการ
(2535),2549.
ณรงค์ ชอนตะวนั . มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . พิมพค์ ร้ังท่ี 1. กรุงเทพมหานคร : ศูนยส์ ่งเสริมอาชีวะ
, 2554.
ไพฑูรย์ เรืองเพง็ . มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . พมิ พค์ ร้ังท่ี 1. นนทบุรี : ศูนยห์ นงั สือเมืองไทย, 2557.
ไพฑูรย์ แสงจาํ รัส. มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . กรุงเทพมหานคร : ศนู ยส์ ่งเสริมอาชีวะ, 2546.
สุพจน์ กนกการ. มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . พิมพค์ ร้ังท่ี 1. กรุงเทพมหานคร : ศูนยส์ ่งเสริมอาชีวะ
, 2556.
ดุสิต สูรยร์ าช. ทฤษฎมี อเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . ม.ป.ท. : ศนู ยส์ ่งเสริมวชิ าการ, 2542.
ธนเจต สครรัมย.์ มอเตอร์ไฟฟ้าและการควบคุม. กรุงเทพฯ : ศนู ยส์ ่งเสริมอาชีวะ, 2558.
ธวชั ชยั อตั ถวบิ ลู ยก์ ลุ . เคร่ืองกลไฟฟ้า 1. กรุงเทพฯ : ศูนยส์ ่งเสริมอาชีวะ, 2558.
อภิรักษ์ สุขเกษม. มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั . กรุงเทพฯ : ซีเอด็ ยเู คชน่ั , 2562
62
ภาคผนวก ก
แบบฟอร์มใบงานที่ 1 ถึง 9
63
ใบงานท่ี 1 การเริ่มเดนิ มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ไม่มีไฟแสดงสถานะ
การเริ่มเดินและหยุดเดินมอเตอร์ โดยใช้แมกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตดั ต่อ เพ่ือควบคุม
การทาํ งานของมอเตอร์และมีอุปกรณ์ป้องการมอเตอร์ไม่ให้เกิดการเสียหาย และสามารถเริ่ม
เดินเครื่องโดยกดป่ ุมที่สวิตชป์ ่ ุมกดให้มอเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเม่ือตอ้ งการหยุดก็กดท่ีสวิตช์
ป่ ุมกดได้ และมีอุปกรณ์มาประกอบเป็นวงจรในการควบคมุ เพือ่ ใหเ้ กิดการควบคมุ ไดต้ ามที่ตอ้ งการ
และเกิดความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแสสตาร์ทประมาณ 6-8 เท่าของกระแส
พิกดั จึงใชส้ ําหรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเลก็ ไม่เกิน 7.5 kW หรือ 10 แรงมา้ หรือในบางกรณีอาจมี
การใชก้ บั มอเตอร์ขนาดใหญก่ วา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง
ชุดฝึกเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )
รูปที่ 1 เคร่ืองมือวสั ดุอปุ กรณ์
64
ตารางท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอปุ กรณ์
ลาดับ ช่ือเคร่ืองมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเริ่ม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวติ ชก์ ดป่ ุมเริ่มหมนุ ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมนุ แบบกรงกระรอก ขนาด
7 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel
cage induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )
8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )
9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )
10 เครื่องวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )
11 ชุดสายต่อวงจร ( Connection Cable )
1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพมิ่ เติมไดท้ ี่ : https://www.youtube.com/watch?v=eXZ_6kLWYIg
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )
2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการต่อวงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าที่จ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสับสวิตช์ หรือกดสวติ ช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ า่ กระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์
65
3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปที่ 2 และ 3
รูปท่ี 2 วงจรกาํ ลงั การเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ไม่มีไฟแสดงสถานะ
กาํ หนดให้
1. L1 คือ Line 1
2. L2 คอื Line 2
3. L3 คอื Line 3
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คอื Main Contactor
7. M1 คือ Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM
66
รูปท่ี 3 วงจรควบคมุ การเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ไมม่ ีไฟแสดงสถานะ
กาํ หนดให้
1. L1 คอื Line 1
2. N คอื Neutron
3. F2 คอื Control Fuse
4. F3 คือ Overload Relay
5. K1 คอื Coil contactor
6. S1 คอื Push button "STOP / OFF" (N.C.)
7. S2 คือ Push button "START / ON" (N.O.)
67
วิธีการทดลอง
1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ( Overload Relay ) ดงั รูปที่ 4 กดสวติ ช์ S2 สังเกตการทาํ งานของ
K1 แลว้ บนั ทึกลงในตารางการทดลองท่ี 1
1.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( Vac ) ดงั รูปท่ี 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางการทดลองท่ี 2
1.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปที่ 5 และ รูปท่ี 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางตารางการทดลองที่ 3
1.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางตารางการทดลองที่ 4
2. กดสวิตช์ S1 สงั เกตการทาํ งานของ K1 แลว้ บนั ทึกลงในตารางตารางการทดลองท่ี 5
รูปที่ 4 วิธีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์
รูปที่ 5 วธิ ีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
68
รูปท่ี 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ที่ 400 VAC ท่ีสาย U1 และ V1
รูปท่ี 7 วิธีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ที่ 40 A ท่ีสาย W1
รูปท่ี 8 วธิ ีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดที่ป่ ุม Start เพอื่ วดั ความเร็วมอเตอร์
69
ผลการทดลองท่ี 1
ตารางการทดลองที่ 1 กดสวิตช์ S2 สงั เกตการทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
K1
ตารางการทดลองที่ 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 6 (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองท่ี 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วิธีวดั ดงั รูปที่ 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A
ตารางการทดลองท่ี 4 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วิธีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM 164.6 RPM
ตารางการทดลองท่ี 5 เม่ือกดสวติ ช์ S1 สังเกตการทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
K1
สรุปและวิจารณ์ผล
............................................................................................................................. .....................
.............................................................................................................. ..................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
70
ตารางท่ี 6 ใบความรู้สัญลกั ษณ์ทางไฟฟ้า
71
ตารางท่ี 7 ใบความรู้อปุ กรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง
F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ที่ป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั
K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ท่ีต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3
S1 Push button “Stop”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์
S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ มุ กด ทาํ หนา้ ที่เริ่มเดินมอเตอร์
Push Button " Forward "
S3 สวติ ชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ที่เริ่มหมุนไปทางหนา้
Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั
KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ที่ควบคมุ เวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T
H1 Pilot lamp
H2 หลอดสญั ญาณ ทาํ หนา้ ที่แสดงสถานะการต่อไฟเขา้ มอเตอร์
H3
M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
72
ใบงานที่ 2 การเริ่มเดนิ มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส มหี ลอดไฟแสดงสถานะ
การเร่ิมเดินและหยดุ เดินมอเตอร์ โดยใชแ้ มกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตดั ต่อ เพ่ือควบคมุ
การทาํ งานของมอเตอร์และมีอุปกรณ์ป้องการมอเตอร์ไม่ให้เกิดการเสียหาย และสามารถเริ่ม
เดินเครื่องโดยกดป่ ุมท่ีสวิตชป์ ่ ุมกดให้มอเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเม่ือตอ้ งการหยดุ ก็กดท่ีสวิตช์
ป่ ุมกดได้ มีหลอดไฟแสดงสถานะการทาํ งาน และมีอุปกรณ์มาประกอบเป็ นวงจรในการควบคุม
เพื่อใหเ้ กิดการควบคุมไดต้ ามที่ตอ้ งการและเกิดความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแส
สตาร์ทประมาณ 6-8 เท่าของกระแสพิกดั จึงใชส้ ําหรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเล็กไม่เกิน10 แรงมา้
หรือในบางกรณีอาจมีการใชก้ บั มอเตอร์ขนาดใหญก่ วา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง
รูปท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์
73
ตารางท่ี 1 เครื่องมือวสั ดุอุปกรณ์
ลาดบั ชื่อเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวติ ชก์ ดป่ มุ เริ่ม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวติ ชก์ ดป่ ุมเริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมนุ แบบกรงกระรอก ขนาด
7 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel
cage induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )
8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )
9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )
10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )
11 ชุดสายต่อวงจร ( Connection Cable )
1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพิ่มเติมไดท้ ่ี : https://www.youtube.com/watch?v=y6G1QoYidnI
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและการควบคมุ ( Electrical Machine and Control Set )
2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการตอ่ วงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าที่จ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวิตช์ หรือกดสวติ ช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ า่ กระแสที่ไหลเขา้ มอเตอร์เกินพิกดั กระแสของมอเตอร์
74
3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ต่อวงจรงตามรูปที่ 2 และ 3
รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส มีหลอดไฟแสดงสถานะ
กาํ หนดให้
1. L1 คอื Line 1
2. L2 คอื Line 2
3. L3 คอื Line 3
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คือ Main Contactor
7. M1 คือ Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM
75
รูปท่ี 3 วงจรควบคุมการเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส มีหลอดไฟแสดงสถานะ
กาํ หนดให้
1. L1 คอื Line 1
2. N คือ Neutron
3. F2 คือ Control Fuse
4. F3 คอื Overload Relay
5. K1 คอื Coil contactor (ในแถวที่ 1)
6. S1 คอื Push button "STOP / OFF" (N.C.)
7. S2 คอื Push button "START / ON" (N.O.)
8. H1 คอื Signal Lamp
76
วธิ ีการทดลอง
1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ( Overload Relay ) ดงั รูปที่ 4 กดสวิตช์ S2 สังเกตการทาํ งานของ
K1 และ H1 แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 1
1.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( Vac ) ดงั รูปท่ี 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 2
1.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปที่ 5 และ รูปท่ี 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 3
1.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางที่ 4
2. กดสวิตช์ S1 สงั เกตการทาํ งานของ K1 และ H1 แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 5
รูปที่ 4 วิธีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์
รูปที่ 5 วธิ ีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
77
รูปท่ี 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ที่ 400 VAC ท่ีสาย U1 และ V1
รูปท่ี 7 วิธีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ที่ 40 A ท่ีสาย W1
รูปท่ี 8 วธิ ีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดที่ป่ ุม Start เพอื่ วดั ความเร็วมอเตอร์
78
ผลการทดลอง
ตารางการทดลองท่ี 1 กดสวิตช์ S2 สังเกตการทาํ งานของ K1 และ H1
ผลการทาํ งาน
K1
H1
ตารางการทดลองที่ 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)
วธิ ีวดั คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองท่ี 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วิธีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งานต่อ ผลตา่ ง
1.8 A
ตารางการทดลองท่ี 4 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
ตารางการทดลองท่ี 5 เม่ือกดสวิตช์ S1 สงั เกตการทาํ งานของ K1 และ H1
ผลการทาํ งาน
K1
H1
สรุปและวิจารณ์ผล
...............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
79
ตารางท่ี 6 ใบความรู้สัญลกั ษณ์ทางไฟฟ้า
80
ตารางที่ 7 ใบความรู้อปุ กรณ์ท่ีใชใ้ นการทดลอง
F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั
K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ท่ีต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3
S1 Push button “Stop”
สวติ ชป์ ่ มุ กด ทาํ หนา้ ที่หยดุ เดินมอเตอร์
S2 Push button “Start”
สวิตชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ที่เริ่มเดินมอเตอร์
Push Button " Forward "
S3 สวติ ชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนไปทางหนา้
Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเริ่มหมุนถอยหลงั
KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ที่ควบคมุ เวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T
H1 Pilot lamp
H2 หลอดสัญญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการต่อไฟเขา้ มอเตอร์
H3
M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
81
ใบงานที่ 3 การเร่ิมเดนิ มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส โดยใช้โอเวอร์โหลด
การเร่ิมเดินและหยดุ เดินมอเตอร์ โดยใชแ้ มกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตดั ต่อ เพ่ือควบคุม
การทาํ งานของมอเตอร์และเม่ือกระแสเกินท่ีต้งั ไวโ้ อเวอร์โหลดก็จะตดั และสามารถเริ่มเดินเคร่ือง
โดยกดป่ ุมท่ีสวิตช์ป่ ุมกดให้มอเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเม่ือตอ้ งการหยุดก็กดที่สวิตช์ป่ ุมกดได้
มีหลอดไฟแสดงสถานะการทาํ งาน และมีอุปกรณ์มาประกอบเป็ นวงจรในการควบคุมเพ่ือให้เกิด
การควบคุมไดต้ ามที่ตอ้ งการและเกิดความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแสสตาร์ท
ประมาณ 6-8 เท่าของกระแสพิกดั จึงใชส้ าํ หรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเล็กไม่เกิน 10 แรงมา้ หรือใน
บางกรณีอาจมีการใชก้ บั มอเตอร์ขนาดใหญก่ วา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง
รูปที่ 1 เคร่ืองมือวสั ดุอปุ กรณ์
82
ตารางท่ี 1 เครื่องมือวสั ดุอุปกรณ์
ลาดับ ชื่อเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเริ่ม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวติ ชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวติ ชก์ ดป่ มุ เร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ ุมเริ่มหมนุ ( Push Button " Reversing " )
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP
7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage
induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )
8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )
9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )
10 เครื่องวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )
11 ชุดสายต่อวงจร ( Connection Cable )
1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่ิมเติมไดท้ ี่: https://www.youtube.com/watch?v=MHMlbuC5usg
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้าและการควบคมุ (Electrical Machine and Control Set)
2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการตอ่ วงจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสับสวิตช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ า่ กระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพิกดั กระแสของมอเตอร์
83
3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ต่อวงจรงตามรูปที่ 2 และ 3
รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การเร่ิมเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3เฟส โดยใชโ้ อเวอร์โหลด
กาํ หนดให้
1. L1 คือ Line 1
2. L2 คอื Line 2
3. L3 คือ Line 3
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คอื Main Contactor
7. M1 คือ Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM
84
รูปท่ี 3 วงจรควบคมุ การเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3เฟส โดยใชโ้ อเวอร์โหลด
กาํ หนดให้
1. L คอื Line 1
2. N คอื Neutron
3. F2 คือ Control Fuse
4. F3 คือ Overload Relay
5. K1 คอื Coil contactor
6. S1 คือ Push Button "STOP / OFF" (N.C.)
7. S2 คอื Push Button "START / ON" (N.O.)
8. H1 คอื Signal Lamp
85
วิธีการทดลอง
1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลยด์ งั รูปที่ 4 ให้กระแสมากท่ีสุด (2.5 A) แลว้ กดสวิตช์ป่ ุมกด S2
สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 1
1.1 วดั แรงดันมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มัลติมิเตอร์ (V) ดังรูปที่ 5 และ รูปท่ี 6 แล้ว
บนั ทึกลงในตารางท่ี 2
1.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ดงั รูปท่ี 5 และรูปท่ี 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 3
1.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) ดงั รูปที่ 8 แลว้ บนั ทึกลง
ในตารางที่ 4
2. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางท่ี 5
3. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลยด์ ังรูปท่ี 4 ให้กระแสต่าํ ท่ีสุด (1.7 A) แล้วกดสวิตช์ป่ ุมกด S2
สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 6
รูปท่ี 4 วิธีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์
รูปที่ 5 วิธีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
86
รูปท่ี 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ที่ 400 VAC ท่ีสาย U1 และ V1
รูปท่ี 7 วิธีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ที่ 40 A ท่ีสาย W1
รูปท่ี 8 วธิ ีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดที่ป่ ุม Start เพอื่ วดั ความเร็วมอเตอร์
87
ผลการทดลอง
ตารางการทดลองที่ 1 ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแสมากที่สุด (2.5 A) วิธีปรับคา่ ดงั รูปท่ี 4 แลว้
กดสวิตชป์ ่ มุ กด S2 สังเกตการทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
K1
ตารางการทดลองท่ี 2 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วิธีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A
ตารางการทดลองท่ี 4 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER วิธีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
ตารางการทดลองที่ 5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
K1
ตารางการทดลองท่ี 6 ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแสต่าํ ท่ีสุด (1.7 A) แลว้ กดสวิตชป์ ่ ุมกด S2
สงั เกตการทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
K1
88
สรุปและวจิ ารณ์ผล
..................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
ตารางที่ 7 ใบความรู้สญั ลกั ษณ์ทางไฟฟ้า
89
ตารางที่ 8 ใบความรู้อปุ กรณ์ท่ีใชใ้ นการทดลอง
F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั
K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ท่ีต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3
S1 Push button “Stop”
สวติ ชป์ ่ มุ กด ทาํ หนา้ ที่หยดุ เดินมอเตอร์
S2 Push button “Start”
สวิตชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ที่เริ่มเดินมอเตอร์
Push Button " Forward "
S3 สวติ ชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนไปทางหนา้
Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเริ่มหมุนถอยหลงั
KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ที่ควบคมุ เวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T
H1 Pilot lamp
H2 หลอดสัญญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการต่อไฟเขา้ มอเตอร์
H3
M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส