90
ใบงานท่ี 4 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบช่ัวขณะ ( Jogging )
ลกั ษณะการกลบั ทางหมุนแบบจ๊อกกิ้ง คือการควบคุมมอเตอร์ให้หมุนไดข้ ณะท่ีเรากาํ ลงั
กดสวิตช์ให้มอเตอร์ทาํ งานอยู่เทา่ น้นั สวิตช์ที่ใชก้ ดให้มอเตอร์ทาํ งานแบบชว่ั ขณะจะมีอยู่ 2 ตวั คือ
ให้หมุนทางขวา 1 ตวั และทางซา้ ย 1 ตวั โดยการกดสวิตชป์ ่ ุมกดคา้ งไว้ จะทาํ ให้มอเตอร์หมุนและ
เมื่อปล่อยมือออกจากสวิตช์ป่ ุมกดมอเตอร์ก็จะหยุดหมุน (จะไม่มีการใส่คอนแท คช่วยของ
แมกเนติกคอนแทกเพ่ือล็อคการทํางานของสวิตช์) จากวงจรการเริ่ มเดินมอเตอร์จะต้อง
กดสวิตช์ S1 ก่อน เป็ นอนั ดบั แรก เพราะ S1 เป็ นสวิตช์แบบล็อค พร้อมที่จะควบคุมให้มอเตอร์
เร่ิมทาํ งานได้ เป็นลาํ ดบั ถดั ไป การเริ่มเดินมอเตอร์จะเร่ิมเดินใหห้ มุนขวาหรือซา้ ยก่อนกไ็ ด้ โดยการ
กดสวิตช์ S3 หรือ S4 ซ่ึงเป็นสวิตชแ์ บบกดติดปล่อยดบั ดงั น้นั มอเตอร์จะทาํ งานเฉพาะตอนกดป่ ุม
สวติ ชค์ า้ งไวเ้ ทา่ น้นั หากปล่อยสวิตชม์ อเตอร์จะหยดุ ทนั ที
รูปท่ี 1 เครื่องมือวสั ดุอุปกรณ์
91
ตารางท่ี 1 เครื่องมือวสั ดุอุปกรณ์
ลาดับ ชื่อเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเริ่ม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวติ ชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวติ ชก์ ดป่ มุ เร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ ุมเริ่มหมนุ ( Push Button " Reversing " )
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP
7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage
induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )
8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )
9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )
10 เครื่องวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )
11 ชุดสายต่อวงจร ( Connection Cable )
1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่ิมเติมไดท้ ี่: https://www.youtube.com/watch?v=lFrrk-zZx2s
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้าและการควบคมุ (Electrical Machine and Control Set)
2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการตอ่ วงจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสับสวิตช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ า่ กระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพิกดั กระแสของมอเตอร์
92
3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ต่อวงจรงตามรูปท่ี 2 และ 3
รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบชว่ั ขณะ ( Jogging )
กาํ หนดให้
1. L1 คือ Line 1
2. L2 คือ Line 2
3. L3 คือ Line 3
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คอื Overload Relay
6. K1 , K2 คือ Main Contactor
7. M1 คือ Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM
93
รูปท่ี 3 วงจรควบคมุ การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบชว่ั ขณะ ( Jogging )
กาํ หนดให้ 7. S1 คือ Push button Switch "STOP" (N.C.)
1. L1 คือ Line 1 8. S3 คอื Push button Switch "Forward"
2. N คือ Neutral 9. S4 คือ Push button Switch "Backward"
3. F2 คอื Control fuse
4. F3 คือ Overload relay
5. K1 คอื Coil contactor
6. K2 คือ Coil contactor
94
วิธีการทดลอง
1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลยด์ งั รูปที่ 4 แลว้ กดสวิตชป์ ่ ุมกด S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทค
เตอร์ K1 และ K2 พร้อมท้งั สังเกตทิศทางการหมุนของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 1
1.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปท่ี 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 2
1.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปท่ี 5 และรูปท่ี 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 3
1.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางท่ี 4
2. กดสวิตชป์ ่ ุมกด S4 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2 พร้อมท้งั สงั เกตทิศ
ทางการหมนุ ของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 5
2.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปท่ี 5 และ รูปท่ี 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางที่ 6
2.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปท่ี 5 และรูปที่ 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 7
2.3 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปที่ 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางท่ี 8
รูปท่ี 4 วิธีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์
95
รูปท่ี 5 วธิ ีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1
รูปที่ 7 วิธีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ที่ 40 A ที่สาย W1
96
รูปที่ 8 วธิ ีใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METER (RPM) กดที่ป่ ุม Start เพอื่ วดั ความเร็วมอเตอร์
ผลการทดลอง
ตารางการทดลองที่ 1 กดสวิตช์ S3 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมนุ ของ
มอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
ทิศทางหมุนของมอเตอร์
ตารางการทดลองท่ี 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วิธีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองท่ี 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลตา่ ง
1.8 A
ตารางการทดลองที่ 4 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วิธีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
97
ตารางการทดลองท่ี 5 กดสวิตช์ S4 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมนุ ของ
มอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
ทิศทางหมนุ ของมอเตอร์
ตารางการทดลองท่ี 6 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 7 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลตา่ ง
1.8 A
ตารางการทดลองที่ 8 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)
ความเร็วรอบจาก ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลต่าง
มอเตอร์ (RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
สรุปและวิจารณ์ผล
............................................................................................................................. .....................
.............................................................................................................. ..................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
.......................................................................................................................................... ......................
98
ตารางท่ี 9 ใบความรู้สัญลกั ษณ์ทางไฟฟ้า
99
ตารางท่ี 10 ใบความรู้อุปกรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง
F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั
K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ที่ต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3
S1 Push button “Stop”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ที่หยดุ เดินมอเตอร์
S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ มุ กด ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมเดินมอเตอร์
Push Button " Forward "
S3 สวติ ชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเริ่มหมุนไปทางหนา้
Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ที่เร่ิมหมุนถอยหลงั
KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ท่ีควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T
H1 Pilot lamp
H2 หลอดสญั ญาณ ทาํ หนา้ ที่แสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3
M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
100
ใบงานท่ี 5 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบทนั ที ( Plugging )
ลกั ษณะการกลบั ทางหมุนแบบปลก๊ั ก้ิง คือการควบคุมมอเตอร์ใหห้ มุนไดเ้ ม่ือเรากดสวิตช์
ใหม้ อเตอร์ทาํ งาน สวิตช์ที่ใชก้ ดใหม้ อเตอร์ทาํ งานมีอยู่ 2 ตวั คือใหห้ มุนทางขวา 1 ตวั และทางซา้ ย
1 ตัว โดยการกดสวิตช์ป่ ุมกด จะทําให้มอเตอร์หมุนและเมื่อกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 มอเตอร์ก็จะ
หยดุ หมุน ( มีการใส่คอนแทคเตอร์ช่วยของแมกเนติกคอนแทคเตอร์เพ่ือลอ็ คการทาํ งานของสวิตช์ )
จากวงจรการเริ่มเดินมอเตอร์จะตอ้ งกดสวิตช์ S1 ก่อนเป็นอนั ดบั แรก เพราะ S1 เป็นสวติ ชแ์ บบลอ็ ค
พร้อมที่จะควบคุมให้มอเตอร์เร่ิมทาํ งานได้ เป็นลาํ ดบั ถดั ไป การเร่ิมเดินมอเตอร์จะเริ่มเดินใหห้ มุน
ขวาหรือซ้ายก่อนก็ได้ โดยการกดสวิตช์ S2 หรือ S3 ซ่ึงเป็นสวิตช์แบบกดแลว้ ทาํ งาน หากตอ้ งการ
หยดุ ก็กดที่สวิตช์ S1 ได้
รูปท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอปุ กรณ์
101
ตารางท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์
ลาดบั ช่ือเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ มุ เร่ิม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP
7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage
induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )
8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )
9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )
10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )
11 ชุดสายตอ่ วงจร ( Connection Cable )
1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่มิ เติมไดท้ ่ี : https://www.youtube.com/watch?v=h91WOl_dRB8
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )
2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการต่อวงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวติ ช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ ่ากระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์
102
3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปที่ 2 และ 3
รูปที่ 2 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบทนั ที ( Plugging )
กาํ หนดให้
1. L1 คือ Line 1
2. L2 คือ Line 2
3. L3 คอื Line 3
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คอื Overload Relay
6. K1 คอื Main Contactor
7. M1 คือ Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM
103
รูปที่ 3 วงจรควบคมุ การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบทนั ที ( Plugging )
กาํ หนดให้ 7. K1 คอื Auxiliary contactor (ในแถวท่ี 2, 3)
8. K2 คือ Auxiliary contactor (ในแถวที่ 1, 4)
1. L1 คอื Line 1 9. S1 คอื Push button Switch "STOP" (N.C.)
2. N คอื Neutral 10. S3 คอื Push button Switch "Forward"
3. F2 คอื Control fuse 11. S4 คือ Push button Switch "Backward"
4. F3 คอื Overload relay
5. K1 คอื Coil contactor (ในแถวท่ี 1)
6. K2 คอื Coil contactor (ในแถวที่ 3)
104
วิธีการทดลอง
1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลยด์ งั รูปท่ี 4 แลว้ กดสวิตชป์ ่ ุมกด S3 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทค
เตอร์ K1 พร้อมท้งั สังเกตทิศทางการหมนุ ของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 1
1.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปที่ 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางที่ 2
1.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปท่ี 5 และรูปที่ 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 3
1.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปที่ 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางท่ี 4
2. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2
แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 5
3. กดสวิตช์ป่ ุมกด S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K2 พร้อมท้งั สังเกตทิศทางการ
หมุนของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 6
3.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปที่ 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 7
3.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปท่ี 5 และรูปท่ี 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 8
3.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางท่ี 9
4. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ มุ กด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2
แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 10
รูปท่ี 4 วิธีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์
105
รูปที่ 5 วิธีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1
รูปท่ี 7 วธิ ีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 40 A ที่สาย W1
106
รูปท่ี 8 วิธีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดท่ีป่ ุม Start เพอ่ื วดั ความเร็วมอเตอร์
ผลการทดลอง
ตารางการทดลองท่ี 1 กดสวิตช์ S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุนของ
มอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
ทิศทางหมุนของมอเตอร์
ตารางการทดลองท่ี 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ วิธีวดั ดงั รูปที่ 6 (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 3 กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A
ตารางการทดลองท่ี 4 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
107
ตารางการทดลองที่ 5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
ตารางการทดลองที่ 6 กดสวิตช์ S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุนของ
มอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
ทิศทางหมุนของมอเตอร์
ตารางการทดลองท่ี 7 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วิธีวดั ดงั รูปที่ 6 (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 8 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลตา่ ง
1.8 A
ตารางการทดลองที่ 9 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วิธีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
ตารางการทดลองที่ 10 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ ุมกด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
108
สรุปและวิจารณ์ผล
............................................................................................................................. .....................
.............................................................................................................. ..................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
.......................................................................................................................................... ......................
ตารางท่ี 11 ใบความรู้สัญลกั ษณ์ทางไฟฟ้า
109
ตารางท่ี 12 ใบความรู้อปุ กรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง
F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั
K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ที่ต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3
S1 Push button “Stop”
สวิตชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์
S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมเดินมอเตอร์
Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนไปทางหนา้
Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั
KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ที่ควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T
H1 Pilot lamp
H2 หลอดสัญญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3
M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
110
ใบงานที่ 6 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบต้องหยดุ ก่อน ( Reversing After Stop )
ลักษณะการกลับทางหมุนมอเตอร์แบบต้องหยุดก่อน ( Reversing After Stop ) คือการ
ควบคุมมอเตอร์ให้หมุนได้เม่ือเรากดสวิตช์ให้มอเตอร์ทาํ งาน ในขณะท่ีมอเตอร์หมุนอยู่น้ัน
หากทําการกลับทางหมุนโดยทันที จะทําให้กระแสไฟฟ้าขณะสตาร์ทมีค่าสูงกว่าปกติ
เพราะมอเตอร์ยงั มีแรงเฉ่ือยอยู่ ซ่ึงอาจทาํ ใหส้ ตาร์ทติ้งโปรเทก็ ชนั่ หรือเมนฟิ วส์ตดั วงจร หรืออาจทาํ
ให้มอเตอร์ไหมไ้ ด้ในท่ีสุด สวิตช์ที่ใช้กดให้มอเตอร์ทาํ งานมีอยู่ 2 ตวั คือให้หมุนทางขวา 1 ตวั
และทางซ้าย 1 ตวั โดยการกดสวิตช์ป่ ุมกด จะทาํ ให้มอเตอร์หมุนดงั น้ันก่อนที่จะทาํ การกลบั ทาง
หมุนควรให้มอเตอร์หยุดเสียก่อนแลว้ จึงทาํ การ Start ใหม่ จากวงจรการเริ่มเดินมอเตอร์จะตอ้ งกด
สวิตช์ S1 ก่อนเป็ นอนั ดบั แรก เพราะ S1 เป็ นสวิตช์แบบลอ็ ค พร้อมที่จะควบคุมให้มอเตอร์เร่ิมทาํ
งานได้ เป็นลาํ ดบั ถดั ไป การเริ่มเดินมอเตอร์จะเร่ิมเดินให้หมุนขวาหรือซ้ายก่อนก็ได้ โดยการกด
สวติ ช์ S2 หรือ S3 ซ่ึงเป็นสวิตชแ์ บบกดแลว้ ทาํ งาน หากตอ้ งการหยดุ กก็ ดที่สวติ ช์ S1 ได้
รูปท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอปุ กรณ์
111
ตารางท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์
ลาดบั ช่ือเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ มุ เร่ิม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP
7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage
induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )
8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )
9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )
10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )
11 ชุดสายตอ่ วงจร ( Connection Cable )
1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่มิ เติมไดท้ ่ี : https://www.youtube.com/watch?v=oD6494QaEfM
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )
2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการต่อวงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวติ ช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ ่ากระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์
112
3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปที่ 2 และ 3
รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบตอ้ งหยดุ ก่อน ( Reversing After Stop )
กาํ หนดให้
1. L1 คือ Line 1
2. L2 คอื Line 2
3. L3 คือ Line 3
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คือ Main Contactor
7. M1 คอื Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM
113
รูปที่ 3 วงจรควบคุมการกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบตอ้ งหยดุ ก่อน ( Reversing After Stop )
กาํ หนดให้ 7. K1 คอื Auxiliary contactor (ในแถวที่ 2, 3)
1. L1 คอื Line 1 8. K2 คือ Auxiliary contactor (ในแถวที่ 1, 4)
2. N คอื Neutral 9. S1 คือ Push button Switch "STOP" (N.C.)
3. F2 คอื Control fuse 10. S3 คอื Push button Switch "Forward"
4. F3 คือ Overload relay 11. S4 คือ Push button Switch "Reversing"
5. K1 คือ Coil contactor (ในแถวท่ี 1)
6. K2 คอื Coil contactor (ในแถวที่ 3)
114
วิธีการทดลอง
1. ปรับโอเวอร์โหลดรี เลย์ดังรูปที่ 4 แล้วกดสวิตช์ป่ ุมกด S3 สังเกตการทํางานของ
คอนแทคเตอร์ K1 พร้อมท้งั สงั เกตทิศทางการหมุนของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 1
1.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปที่ 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 2
1.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปท่ี 5 และรูปที่ 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 3
1.3 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางที่ 4
2. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ มุ กด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 5
3. กดสวิตชป์ ่ ุมกด S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K2 พร้อมท้งั สังเกตทิศทางการ
หมนุ ของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 6
3.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปท่ี 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางที่ 7
3.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปที่ 5 และรูปที่ 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 8
3.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางที่ 9
4. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ มุ กด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 10
รูปที่ 4 วธิ ีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์
115
รูปที่ 5 วิธีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1
รูปท่ี 7 วธิ ีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 40 A ที่สาย W1
116
รูปท่ี 8 วธิ ีใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METER (RPM) กดท่ีป่ ุม Start เพอ่ื วดั ความเร็วมอเตอร์
ผลการทดลอง
ตารางการทดลองที่ 1 กดสวิตช์ S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุนของ
มอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
ทิศทางหมนุ ของมอเตอร์
ตารางการทดลองท่ี 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ วิธีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองท่ี 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วิธีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A
ตารางการทดลองที่ 4 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
117
ตารางการทดลองท่ี 5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ มุ กด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
ตารางการทดลองท่ี 6 กดสวิตช์ S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุนของ
มอเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
ทิศทางหมุนของมอเตอร์
ตารางการทดลองท่ี 7 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 6 (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 8 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วิธีวดั ดงั รูปที่ 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A
ตารางการทดลองที่ 9 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER วิธีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
ตารางการทดลองที่ 10 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน
K1
K2
118
สรุปและวจิ ารณ์ผล
............................................................................................................................. .....................
.............................................................................................................. ..................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
.......................................................................................................................................... ......................
ตารางท่ี 11 ใบความรู้สัญลกั ษณ์ทางไฟฟ้า
119
ตารางท่ี 12 ใบความรู้อปุ กรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง
F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั
K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ที่ต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3
S1 Push button “Stop”
สวิตชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์
S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมเดินมอเตอร์
Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนไปทางหนา้
Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั
KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ที่ควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T
H1 Pilot lamp
H2 หลอดสัญญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3
M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
120
ใบงานท่ี 7 การหน่วงเวลาทางานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
การหน่วงเวลามอเตอร์ให้ทาํ งาน โดยใช้ไทม์เมอร์ต้ังหน่วงเวลาท่ีตอ้ งการให้มอเตอร์
ทาํ งาน สามารถเริ่มเดินเครื่องโดยกดป่ ุมที่สวิตช์ป่ ุมกด แลว้ ไทม์เมอร์จะเร่ิมทาํ งาน เมื่อถึงเวลาที่
กาํ หนดในไทม์เมอร์มอเตอร์ก็จะทาํ งาน โดยใชแ้ มกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตดั ต่อ เพ่ือควบคุม
การทาํ งานของมอเตอร์และมีอุปกรณ์ป้องการมอเตอร์ไม่ให้เกิดการเสียหาย และสามารถเริ่ม
เดินเครื่องโดยกดป่ ุมที่สวิตช์ป่ ุมกดให้มอเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเม่ือตอ้ งการหยุดก็กดท่ีสวิตช์
ป่ ุมกดได้ และมีอปุ กรณ์มาประกอบเป็นวงจรในการควบคมุ เพือ่ ใหเ้ กิดการควบคมุ ไดต้ ามท่ีตอ้ งการ
และเกิดความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแสสตาร์ทประมาณ 6-8 เท่าของกระแส
พิกดั จึงใช้สําหรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเล็กไม่เกิน 7.5 kW หรือ 10 แรงมา้ หรือในบางกรณีอาจมี
การใชก้ บั มอเตอร์ขนาดใหญ่กวา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง
รูปที่ 1 เคร่ืองมือวสั ดุอปุ กรณ์
121
ตารางท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์
ลาดบั ช่ือเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ มุ เร่ิม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP
7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage
induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )
8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )
9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )
10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )
11 ชุดสายตอ่ วงจร ( Connection Cable )
1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่มิ เติมไดท้ ่ี : https://www.youtube.com/watch?v=HxNxrAXNYoM
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )
2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการต่อวงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวติ ช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ ่ากระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์
122
3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปที่ 2 และ 3
รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การหน่วงเวลาทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
กาํ หนดให้
1. L1 คอื Line 1
2. L2 คอื Line 2
3. L3 คือ Line 3
4. F1 คือ Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คอื Main Contactor
7. M1 คอื Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM
123
27
26
รูปท่ี 3 วงจรควบคุมการหน่วงเวลาทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
กาํ หนดให้
1. L คือ Line 1
2. N คอื Neutron
3. F2 คือ Control Fuse
4. F3 คอื Overload Relay
5. K1 คอื Coil contactor (ในแถวท่ี 1)
6. S1 คือ Push Button "STOP / OFF" (N.C.)
7. S2 คอื Push Button "START / ON" (N.O.)
8. K3T คือ Timer หน่วงเวลา
124
วิธีการทดลอง
1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแสมากท่ีสุด (2.5 A) ดงั รูปท่ี 3
2. ต้งั คา่ หน่วงเวลา Timer ดงั รูปที่ 4
3. กดสวิตชป์ ่ มุ กด S2 สงั เกตการณ์ทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และK2 แลว้ บนั ทึกลงใน
ตารางท่ี 1
3.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ (V) ดงั รูปที่ 5 และ รูปท่ี 6 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางที่ 2
3.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ดังรูปที่ 5 และรูปท่ี 7
แลว้ บนั ทแึกลลว้ งบในันทตึการลางงใทน่ี ต3ารางท่ี 3
3.3 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER (RPM) ดงั รูปที่ 8 แลว้ บนั ทึกลง
ในตารางท่ี 4
4. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 5
รูปท่ี 3 วิธีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์
125
หมนุ ไปที่ 1 เพอื่ ต้งั เวลา 60 = 60 วินาที
6 วินาที 6 = 6 วนิ าที
M = Minute = นาที
S = Second = วนิ าที
รูปท่ี 4 วิธีต้งั คา่ หน่วงเวลา Timer 6 วินาที
รูปที่ 5 วธิ ีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1
126
รูปท่ี 7 วธิ ีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 40 A ที่สาย W1
รูปท่ี 8 วิธีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดที่ป่ ุม Start เพ่อื วดั ความเร็วมอเตอร์
ผลการทดลองท่ี 1
ตารางการทดลองที่ 1 กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของไทม์เมอร์ หน่วงเวลากี่วินาที และ
การทาํ งานของ K1 และ K2
ผลการทาํ งาน
Timer
K1
K2
ตารางการทดลองท่ี 2 หลงั จากไทมเ์ มอร์ทาํ งานตามเวลาที่กาํ หนด สังเกตการทาํ งานของ K1 และK2
ผลการทาํ งาน
K1
K2
127
ตารางการทดลองท่ี 3 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ วิธีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)
ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองท่ี 4 กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A
ตารางการทดลองท่ี 5 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
ตารางการทดลองที่ 6 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ มุ กด S1 สงั เกตการทาํ งานของ K1 และ K2
ผลการทาํ งาน
K1
K2
สรุปและวจิ ารณ์ผล
............................................................................................................................. .....................
.............................................................................................................. ..................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
.......................................................................................................................................... ......................
............................................................................................................ ....................................................
............................................................................................................................. .................................
128
ตารางที่ 6 ใบความรู้สญั ลกั ษณ์ทางไฟฟ้า
129
ตารางที่ 7 ใบความรู้อุปกรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง
F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั
K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ท่ีต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3
S1 Push button “Stop”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์
S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ มุ กด ทาํ หนา้ ที่เริ่มเดินมอเตอร์
Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ที่เริ่มหมุนไปทางหนา้
Push Button " Backward "
S4 สวติ ชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั
KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ท่ีควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T
H1 Pilot lamp
H2 หลอดสญั ญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3
M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
130
ใบงานที่ 8 การหน่วงเวลาหยดุ ทางานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
การหน่วงเวลามอเตอร์ใหห้ ยดุ ทาํ งาน โดยใชไ้ ทมเ์ มอร์ต้งั หน่วงเวลาที่ตอ้ งการใหม้ อเตอร์
ทาํ งาน สามารถเริ่มเดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมท่ีสวิตช์ป่ ุมกด แลว้ มอเตอร์จะเริ่มทาํ งาน เมื่อถึงเวลาท่ี
กาํ หนดในไทม์เมอร์มอเตอร์ก็จะหยุด โดยใช้แมกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตดั ต่อ เพ่ือควบคุม
การทาํ งานของมอเตอร์และมีอุปกรณ์ป้องการมอเตอร์ไม่ให้เกิดการเสียหาย และสามารถเริ่ม
เดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมที่สวิตช์ป่ ุมกดใหม้ อเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเมื่อตอ้ งการหยุดก็กดที่สวิตช์
ป่ ุมกดได้ และมีอปุ กรณ์มาประกอบเป็นวงจรในการควบคุมเพื่อใหเ้ กิดการควบคุมไดต้ ามท่ีตอ้ งการ
และเกิดความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแสสตาร์ทประมาณ 6-8 เท่าของกระแส
พิกดั จึงใชส้ ําหรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเล็กไม่เกิน 7.5 kW หรือ 10 แรงมา้ หรือในบางกรณีอาจมี
การใชก้ บั มอเตอร์ขนาดใหญ่กวา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง
รูปท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์
131
ตารางท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์
ลาดบั ช่ือเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ มุ เร่ิม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP
7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage
induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )
8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )
9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )
10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )
11 ชุดสายตอ่ วงจร ( Connection Cable )
1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่มิ เติมไดท้ ่ี : https://www.youtube.com/watch?v=yKExlDvdtTM
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )
2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการต่อวงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวติ ช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ ่ากระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์
132
3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปท่ี 2 และ 3
รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การหน่วงเวลาหยดุ ทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
กาํ หนดให้
1. L1 คอื Line 1
2. L2 คือ Line 2
3. L3 คือ Line 3
4. F1 คือ Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คอื Main Contactor
7. M1 คอื Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM
133
รูปที่ 3 วงจรควบคุมการหน่วงเวลาหยดุ ทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
กาํ หนดให้
1. L คือ Line 1
2. N คอื Neutron
3. F2 คอื Control Fuse
4. F3 คือ Overload Relay
5. K1 คือ Coil contactor
6. S1 คอื Push Button "STOP / OFF" (N.C.)
7. S2 คือ Push Button "START / ON" (N.O.)
8. K2T คอื Timer หน่วงเวลา
134
วิธีการทดลอง
1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแสมากที่สุด (2.5 A) ดงั รูปท่ี 4
2. ต้งั ค่าหน่วงเวลา Timer ดงั รูปที่ 5
3. กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ Timer แลว้ บนั ทึกลงใน
ตาราตงาทร่ีา1งที่ 1
3.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ (V) ดงั รูปท่ี 6 และ รูปท่ี 7 แลว้ บนั ทึกลง
ในตารางที่ 2
3.3 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ดงั รูปที่ 6 และรูปท่ี 8 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 3
3.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) ดงั รูปที่ 9 แลว้ บนั ทึกลงใน
ตารางท่ี 4
4. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์แลว้ บนั ทึกใน
ตารางที่ 5
รูปที่ 4 วธิ ีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์
หมนุ ไปท่ี 4 เพ่ือต้งั เวลา 24 วินาที
60 = 60 วนิ าที / 6 = 6 วินาที
M = Minute = นาที / S = Second = วนิ าที
รูปที่ 5 วธิ ีต้งั ค่าหน่วงเวลา Timer 24 วินาที
135
รูปที่ 6 วิธีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 7 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1
รูปท่ี 8 วธิ ีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 40 A ที่สาย W1
136
รูปที่ 9 วิธีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดท่ีป่ ุม Start เพอื่ วดั ความเร็วมอเตอร์
ผลการทดลอง
ตารางการทดลองท่ี 1 กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของไทม์เมอร์ หน่วงเวลาก่ีวินาที และ
การทาํ งานของ K1
ผลการทาํ งาน
Timer
K1
ตารางการทดลองท่ี 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)
คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน
ตารางการทดลองที่ 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลตา่ ง
1.8 A
ตารางการทดลองที่ 4 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วิธีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)
ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)
2830 RPM
137
ตารางการทดลองท่ี 5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
K1
ผลการทาํ งาน
K1
สรุปและวจิ ารณ์ผล
............................................................................................................................. .....................
.............................................................................................................. ..................................................
............................................................................................................................. ...................................
................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...................................
............................................................................................................................. ...................................
ตารางที่ 6 ใบความรู้สัญลกั ษณ์ทางไฟฟ้า
138
ตารางที่ 7 ใบความรู้อุปกรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง
F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั
K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ท่ีต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3
S1 Push button “Stop”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์
S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ มุ กด ทาํ หนา้ ที่เริ่มเดินมอเตอร์
Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ที่เริ่มหมุนไปทางหนา้
Push Button " Backward "
S4 สวติ ชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั
KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ท่ีควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T
H1 Pilot lamp
H2 หลอดสญั ญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3
M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
139
ใบงานที่ 9 การสตาร์ทมอเตอร์ แบบ STAR-DELTA โดยอตั โนมตั ิ
การสตาร์ทแบบสตาร์-เดลต้า เป็ นการสตาร์ทมอเตอร์แบบลดกระแสตอนเร่ิมต้นเพ่ือ
แก้ปัญหากระแสชากสูง และสามารถเร่ิมเดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมที่สวิตช์ป่ ุมกดให้มอเตอร์ทาํ งาน
ได้โดยตรง โดยการทาํ งานมอเตอร์จะถูกสตาร์ททาํ งานแบบ Star และเม่ือมอเตอร์หมุนไปด้วย
ความเร็ว 75% ของความเร็วพกิ ดั มอเตอร์จะถกู สง่ั ใหท้ าํ งานแบบ Delta และเม่ือตอ้ งการหยดุ ก็กดท่ี
สวิตช์ป่ ุมกดได้ มีหลอดไฟแสดงสถานะการทาํ งาน และมีอุปกรณ์มาประกอบเป็ นวงจรในการ
ควบคุมเพอ่ื ใหเ้ กิดการควบคุมไดต้ ามที่ตอ้ งการและเกิดความปลอดภยั เหมาะกบั มอเตอร์ขนาดใหญ่
ท่ีมีพกิ ดั มากกวา่ 7.5 kW นิยมใชใ้ นโรงงานอุตสาหกรรมส่วนใหญ่ เพ่ือป้องกนั อุปกรณ์หรือมอเตอร์
เสียหาย สามารถช่วยลดกระแสไฟและกระแสไฟกระชาก (Inrush current) ตอนเร่ิมสตาร์ทไดด้ ี
อีกท้งั ยงั ไม่มีปัญหาเก่ียวกบั ฮาร์โมนิกไดอ้ ีกดว้ ย
รูปท่ี 1 เครื่องมือวสั ดุอุปกรณ์